0

28e Jaargang • no. 2 • maart 2020 Renovatie Crematorium Enschede voltooid Nieuw concept TransHeroes aan de Wegtersweg Nieuwbouw Het Woolde op koers Gemeente Hengelo gaat leegstand binnenstad te lijf 02

Lorem ipsum Bouwmeesterschap Vakmannen in de bouw Service als garantie voor blijvende tevredenheid! Bouwcenter Nobel is met vier vestigingen (Haaksbergen, Lochem, Rijssen en Eerbeek) onderdeel van de grootste landelijke bouwmaterialengroothandel van Nederland. Met onze showrooms (Haaksbergen, Lochem & Eerbeek) onderscheiden wij ons in kennis en bouwmeesterschap. Een goed project begint bij een goede start, dat is essentieel! Cyril Schierboom meer info op: www.bouwcenternobel.nl Bouwmeester Bouwcenter Nobel Uitwisseling van relevante gegevens voor een optimale start. Klant in één dagdeel voorzien van een offerte met 3D-tekening. Offerte is altijd inclusief al het meer- en minderwerk. HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

Inhouds opgave 02 06 11 48 42 05 06 11 15 17 18 19 22 25 27 33 Voorwoord: “Bouwen, bouwen, bouwen. Waar en hoe?” Gemeentespecial Hengelo Wethouder Gerard Gerrits: “Resultaten beleid binnenstad worden steeds zichtbaarder” Stadskantoor Hengelo Nieuwbouw en gerenoveerd stadskantoor zet Hengelo op de kaart. Bouwcombinatie Trebbe/ van Wijnen verstaat elkaar met een half woord Bouwcombinatie koopmans/Hoffman “trots op dit prestigieuze project” Intelligentie door technologie Verduurzaming met behoud van monumentaal karakter De opkomst van het circulaire interieur Minimaliseer risico’s: kies voor brandpreventie Renovatie Hengelose Es Rigoureuze facelift voor de Hengelose Es Column KienhuisHoving: “Aannemers en ontwikkelaars opgelet: het verstrekken van informatie in verkoopbrochures is niet zonder gevolgen.” 35 40 Nieuwbouw Carint Reggeland Huis Het Woolde Ook het nieuwe Woolde biedt ouderen een warm thuisgevoel Bewoners van Het Woolde krijgen mooie leefomgeving 42 43 44 47 48 55 56 58 63 66 69 71 73 74 IAA Architecten biedt Het Woolde een thuisgevoel met warme uitstraling Column BIM4ALL: “Rijssense ondernemersmentaliteit in een modern jasje” Nieuwbouw appartementencomplex De Steern Appartementencomplex De Steern geeft entree Hengelo een heel ander gezicht Het toekomstperspectief van Maarten Droste Verbouw DSTRCT/74 Het wordt een van de gaafste kantoorpanden van Twente Sanitaire oplossingen om te zoenen voor DSTRCT/74 Column Danny van Hal: “Effe de column doen? Nou, ik heb het geweten…” Renovatie Crematorium Enschede Resultaat renovatie Crematorium Twente mag gezien worden Solitas Projectstoffering: “Het is een prachtig geheel geworden” Improvisatie en communicatie basis voor succesvolle uitvoering De Bouwklup: Niet de robots, maar de bouw is aan zet Facadec breidt activiteiten uit Hovek: “Ontzorgen is bij ons geen woordspeling, maar zit in de genen van ons bedrijf” Kort nieuws Bouwen in het Oosten 03

Voorwoord Voorwoord Bouwen, bouwen, bouwen. Waar en hoe? Woensdag 19 februari debatteerde de Tweede kamer over het woonbeleid. Met ronkende trekkers op de achtergrond en protesterende actiegroepen op het Binnenhof spraken de specialisten van de politieke partijen met minister Stientje van Veldhoven over het stagnerende bouwvolume, het ontbreken van een duidelijke woonvisie, de rol van ontwikkelaars, gemeentes, provinciebesturen en woningbouwcorporaties. Hoogst zelden viel het woord aannemer of bouw of je moet, als een van de weinigen, geluisterd hebben naar VVD-er Daniël Koerhuis die zijn adagium “bouwen, bouwen, bouwen” tot in den treure herhaalde zonder overigens boter bij de vis te leveren. Slotconclusie naar uren ritueel dansen: de gehate verhuurdersbelasting verder verlagen zit er niet in, “we” moeten met z’n allen de handen ineen slaan, er komen “versnellingsgroepen” en voor het overige moet een volgend kabinet maar spijkers met koppen slaan. Hier en daar een studie, een stuurgroepje en dat was het dan alweer. Onlangs constateerde ik op deze plaats reeds dat de daadkracht van Rutte III tot een bedenkelijk niveau gezakt is. En dat terwijl de sector smeekt om duidelijkheid. De breed geschakeerde samenstelling van dit verstandshuwelijk tussen VVD, D66, CDA en CU mag weliswaar de nodige convenanten hebben gesloten, deze reageerperiode zal wat mij betreft nu al de boeken ingaan als visieloos met een hoog “als de winkel maar wat blijft draaien” gehalte. De bouwsector is in ieder geval stiefmoederlijk bedeeld. Zo is het Wiebes Wopke Fonds is nog steeds niet concreet terwijl er toch voldoende uitdagingen liggen. Een woningbouwbehoefte van honderdduizenden woningen los je niet op met alleen binnenstedelijke bouw of hier en daar een herbestemminkje. In deze Bouwen in het Oosten wijst wethouder Gerard Gerrits fijntjes op het belang voor de Twentse regio van een snelle verbinding met de Randstad. Hetzelfde geldt voor het noordelijk landsdeel dat nog steeds Door redacteur Gerard van Leeuwen hamert op een snelle Flevolijn. In het debat van half februari nauwelijks een gespreksonderwerp. 25.000 woningen in een weiland bij Almere, een profballon van D66 en het CDA, stond wel prominent in the picture. Daarmee eens temeer bevestigend dat we te maken hebben met een “randstadkabinet” dat gaat voor de quick wins. En daar is maar een reden voor: electoraal gewin. De verkiezingen van 2021 komen eraan. Het wordt tijd dat de regio’s buiten de Randstad eens een vuist maken. Zoals nu kan het niet langer. Op de cover Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Wethouder Gerard Gerrits gaat leegstand binnenstand Hengelo te lijf Uitgever: Bouwen in het Oosten v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen & Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) Frits Visser (06 - 533 394 89) Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Sandd Bouwen in het Oosten 05

Resultaten beleid binnenstad Hengelo worden steeds zichtbaarder Alweer twintig maanden trad het huidige College van B&W van Hengelo aan. Onder hen Gerard Gerrits die namens de VVD portefeuillehouder is van de binnenstad, Ruimtelijke Ordening, Mobiliteit, Vergunningverlening en Economische Zaken, waaronder acquisitie. Een portefeuille met de nodige uitdagingen. Het verlanglijstje van Gerrits telt een top drie: bestrijding van de leegstand in de binnenstad, het behouden van talenten in de regio en het maken van stappen in het kader van de mobiliteitsregio Twente. Rode draad: meer positivisme gepaard gaande met het realiseren van een zichtbare meerwaarde. 06 Bouwen in het Oosten

Gemeentespecial Hengelo De 51-jarige liberaal studeerde ooit bestuurskunde in Enschede, maar maakte dit niet af. Door omstandigheden koos hij voor een positie in het bedrijfsleven. Gerrits: “Ik ben destijds gestart als zelfstandig ondernemer met helemaal niets. Ik heb door de jaren heen het bedrijf, een inkoop en verkooponderneming in woningaccessoires, uitgebreid tot een best wel belangrijke speler in deze markt. Een paar jaar geleden heb ik het bedrijf verkocht en al snel diende zich een nieuwe uitdaging aan. Ik werd voorzitter van de VVD in Hengelo en mijn belangrijkste drijfveer en ambitie was om de partij na 24 jaar weer in het College te kunnen laten plaatsnemen. Daarin zijn we geslaagd.” Op het eerste gezicht lijkt het College een vrij bonte verzameling met een lokale partij, Pro Hengelo, SP, D66 en VVD, maar volgens Gerrits is niets minder waar. “Misschien als je het afsteekt tegen de landelijke politiek, maar lokaal spelen er heel andere issues. We voeren hier geen inkomenspolitiek of leveren strijd over de WMO. Het gaat hier om concrete onderwerpen, waarbij je als College elkaar iets moet gunnen en gezamenlijk het beleid uitdraagt. Dat gaat op basis van vertrouwen. We hebben hier bijvoorbeeld een wethouder van de SP (Mariska ten Heuw, red.) die heel goed “op de centen past”. Doen wat je zegt en zeggen wat je doet. En alles op de inhoud. We werken heel goed samen.” Leegstand van 19 procent is fors Dat is ook nodig, gezien de problematiek waarmee de gemeente te maken heeft. Neem bijvoorbeeld de leegstand in het centrum waar veel inwoners zich druk om maken. “De problemen zijn minimaal al tien jaar manifest en worden nog eens versterkt door factoren zoals de opkomst van internet winkelen en het wegvallen van een aantal gerenommeerde ketens, vooral in de kledingsector. Hengelo valt in de categorie middelgrote steden (40.000-100.000 inwoners) die het zwaar hebben en dat blijkt ook uit de cijfers. Hengelo kent een leegstandpercentage van rond de 19. Dat is heel fors. Bij ons aantreden hebben we direct gesteld dat we ons niet wilden bezighouden met het schrijven van rapporten maar dat we de samen met de binnenstadspartners aan de slag willen om de leegstand te verminderen en de binnenstad aantrekkelijker te maken. Wij hebben dat vastgelegd in het Actieplan Vitale Binnenstad in 2017. Wij zijn twee jaar verder en de resultaten worden steeds zichtbaarder. Wat de binnenstad betreft hebben we allereerst een duidelijke Bouwen in het Oosten 07

fysiek aantrekkelijker maken van de binnenstad, waardoor mensen vaker komen en langer blijven, een compacter winkelgebied realiseren en vermindering van leegstand door functiewijzigingen. Gerard Gerrits: “We voeren hier geen inkomenspolitiek of leveren strijd over de WMO. Het gaat hier om concrete onderwerpen.” gebiedsmarkering aangegeven. Een kernwinkelgebied “rond de kerk”, een kerngebied voor de horeca en een “ondersteunend winkelgebied” waar we een mix willen maken van wonen en winkelen. Dat doen we uiteraard niet alleen, maar samen met partijen als de Stichting Centrummanagement Hengelo en Hengelo Promotie. Daarnaast onderzoeken we regelmatig de behoeften van onze inwoners. Kernpunten van beleid zijn onder andere het 08 Momenteel scheppen we duidelijkheid over deze contouren. Dat levert niet altijd blije reacties op, maar ondernemers en vastgoedontwikkelaars zijn wél unaniem blij over die duidelijkheid. We gaan uit van vijfhonderd nieuwe woningen in het centrum. Sommige projecten lopen al, andere starten binnen afzienbare tijd. Ik noem onder andere de Ariënsschool, het oude badhuis, de Bataafse kamp, en de herontwikkeling van het V&D pand, dat alleen al qua winkeloppervlakte van 3500 vierkante meter teruggaat naar 1000 vierkante meter en qua diepte teruggaat waardoor er inpandige parkeerfaciliteiten ontstaan. De verdiepingen daarboven zullen een metamorfose ondergaan en verbouwd worden tot veertig driekamerappartementen. De vergunning is inmiddels afgegeven en ik verwacht dat in de loop van maart de bouwactiviteiten zullen starten. Ook noem ik nog de Telgenflat aan de markt dat inmiddels succesvol is omgebouwd, het oude postkantoor dat door de combinatie Droste en Oude Wolbers 54 nieuwe appartementen krijgt en het burgemeester Jansenplein waar er nu gesloopt wordt en waar we de plannen uit het slop hebben gehaald en met de twee overgebleven partijen tot zaken zijn gekomen. Dit wordt een mooi evenementenplein, ingericht met water en groen. Als laatste noem ik graag de opening van het nieuwe stadhuis op 3 februari jongstleden. Jarenlang gesitueerd op een bedrijventerrein aan de rand van Hengelo en nu terug in de binnenstad. Ruim 700 medewerkers en circa 100.000 bezoekers op jaarbasis. Dat brengt absoluut veel meer dynamiek én bestedingen in de binnenstad. Er is al veel bereikt en het nieuwe beleid wordt steeds zichtbaarder. We willen de negatieve teneur ombuigen tot een positieve. Daarbij vervullen we vooral faciliterende en, waar mogelijk een initiërende rol. Out of the box denken binnen de mogelijkheden. De externe factoren die de problemen in de binnenstad hebben veroorzaakt kunnen we niet zomaar met terugwerkende kracht terugdraaien. Alles in Hengelo heeft in beleidsmatige zin in het teken gestaan van de 100.000 inwoners plus variant, maar we zijn op ruim 80.000 blijven steken. Daarbij opgeteld is het HBO onderwijs uit de stad verdwenen en heeft het fenomeen van de webwinkels een vlucht genomen. De verwachting is dat we daar nog steeds niet de bodem hebben bereikt. Door daarop te anticiperen willen we dus echt doorpakken. Mobiliteit De punten twee en drie van het verlanglijstje van Gerard Gerrits zijn nauw verweven; het behouden van talenten voor de regio en het uittrollen van een mobiliteitsvisie. Er wordt druk gelobbyd richting het, wat in sommige kringen, “Randstadkabinet” wordt genoemd. “Nu is het zo dat slechts Bouwen in het Oosten

Gemeentespecial Hengelo dertig procent van de hoger opgeleide, gekwalificeerde mensen hier in de regio blijft en zeventig procent uitzwermt met name richting de Randstad. Die percentages willen we graag omdraaien. Een goede verbinding met de randstad is daarvoor een voorwaarde. In de Haagse visies wordt uitgegaan van éénuursbereik voor de steden Zwolle, Deventer, Zutphen en Apeldoorn. Er wordt gesproken van een clustering van Rotterdam, Amsterdam, Zwolle, Arnhem en Eindhoven met Utrecht in het midden. Dat is voor ons niet acceptabel. Temeer ook dat men in Brussel uitgaat van een drietal corridors richting Duitsland die je niet vertaald ziet in de nationale visies. Daarop is onze lobby in regioverband gericht. We zijn daarin eensgezind. Bovendien speelt het in meer regio’s in Nederland. We vinden dat men in Den Haag Nederland meer als geheel moet bekijken. Het merendeel van de Nederlanders woont niet in de Randstad. Alles pleit dus voor een herbezinning, zeker als je beseft dat qua woningbouw allang niet alles meer kan in de Randstad. Een goede infrastructuur over de weg en het spoor biedt een nieuw perspectief. We zetten daar vol op in. We hebben hier immers alles. HBO in Enschede, MBO in Hengelo, natuur, culturele voorzieningen, noem maar op. De samenwerking op regionaal niveau is uitstekend. Het zal ons een worst zijn of de internationale treinen nu in Almelo of Hengelo stoppen. Als de reistijd van en naar de stopplaats maar adequaat is geregeld. Daar maken we ons hard voor. Zowel in den Haag als Brussel.” Gerard Gerrits: “Een goede infrastructuur over de weg en het spoor biedt een nieuw perspectief. We zetten daar vol op in. We hebben hier immers alles.” Bouwen in het Oosten 09

Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl

Stadskantoor Hengelo Door: Jolanda Groothuis Nieuwbouw en gerenoveerd stadskantoor zet Hengelo op de kaart Het nieuwe en volledig gerenoveerde stadskantoor in Hengelo plaatst de gemeentelijke organisatie weer letterlijk tussen de burgers en ondernemers. Hiermee geeft het een symbolische impuls aan het gebied. Het stadskantoor is immers de ontmoetingsplek waar burgers, organisaties, verenigingen en instellingen welkom zijn; een levendige huiskamer die politiek, bestuur en ambtenaren samenbrengt. Jaarlijks komen er 100.000 bezoekers en dagelijks biedt het werk aan 700 ambtenaren. Dit geeft een impuls aan de levendigheid van de binnenstad en leidt tot meer bestedingen in winkels en horeca. Bouwen in het Oosten 11

Ambtelijk opdrachtgever Martin Fleer van de gemeente Hengelo aan het woord: Wanneer kwam de bouw van een nieuw stadskantoor ter sprake en welke redenen lagen daaraan ten grondslag? “In 2003 stemde de gemeenteraad in met de huisvesting van (een groot deel van) de ambtenaren in het voormalig KPN-gebouw aan de Hazenweg in Hengelo. De voorwaarde was dat deze huisvesting tijdelijk zou zijn, om na tien jaar weer terug te keren naar de binnenstad. In 2001 werd dit ruimtelijk mogelijk gemaakt door een bestemmingsplanwijziging. Hiermee werd ingezet op de integrale gebiedsontwikkeling Lange Wemen, om zo een impuls te kunnen geven aan verbetering van de binnenstad. Naast de bouw van het stadskantoor ontwikkelt de gemeente in het plangebied een evenementenplein. Tevens is het gebied in beeld om de woonfunctie van de binnenstad te versterken, winkels toe te voegen en het bestaande winkelcentrum Thiemsbrug te moderniseren. In 2008 stemde de gemeenteraad in met de bouw van een nieuw stadskantoor en de renovatie van het stadhuis. Hiervoor werd een krediet beschikbaar gesteld. In 2016 heeft de gemeenteraad ingestemd met de start van de bouw, in afwachting van de private ontwikkeling.” Naast de nieuwbouw van het stadskantoor is het huidige stadhuis volledig gerenoveerd. Was de renovatie noodzakelijk? “Vanaf het begin was het de bedoeling om de renovatie gelijk op te laten lopen met de bouw van het stadskantoor. Het idee was om beide panden met elkaar te verbinden en daarmee een centrale huisvesting mogelijk te maken. Het stadhuis is in 2013 rijksmonument geworden. In de 50 jaar daarvoor is er, naast regulier onderhoud, weinig geïnvesteerd in het stadhuis. Een grondige renovatie was daarom onvermijdelijk.” Ambtelijk opdrachtgever Martin Fleer: “In de 50 jaar daarvoor is er, naast regulier onderhoud, weinig geïnvesteerd in het stadhuis. Een grondige renovatie was daarom onvermijdelijk.” 12 Bouwen in het Oosten Aan hoeveel medewerkers biedt het gerenoveerde en nieuwe stadhuis werkplekken? Wat is er voor hen veranderd, en waar is met name rekening mee gehouden? “De gemeente Hengelo biedt nu aan ruim 700 medewerkers huisvesting. We maken gebruik van een flexibel kantoorconcept (activiteit gerelateerde werkplekken). Het gebouw is ook niet verdeeld in domeinen of ‘vlekken’. Dat is best een overgang, want het huidige stadskantoor is een traditioneel cellenkantoor. We hebben ruim de tijd genomen om te experimenteren en de organisatie te betrekken bij het nieuwe concept. Veel input is verwerkt in het uiteindelijke concept en het interieur. Als voorbeeld: er waren best veel

Stadskantoor Hengelo zorgen over de akoestiek. Daar is in het interieuraspect veel aandacht aan besteed. Bovendien heeft de interieurarchitect gesprekken gevoerd met de medewerkers en aan de hand daarvan een aantal Hengelose thema’s gedefinieerd. Deze vormden de inspiratie voor het uiteindelijke interieurontwerp.” Uiteindelijk kreeg de Koopmans Bouwgroep en Bouwbedrijf Hoffman de opdracht in handen voor de renovatie. De bouwcombinatie Van Wijnen/Trebbe werd de opdracht vergund voor de nieuwbouw en Croonwolter&Dros kregen de installatiewerkzaamheden voor hun rekening. Hoe is deze procedure in zijn werk gegaan? “Het project is verdeeld in drie percelen. Daarvoor is een Europese aanbestedingsprocedure gestart.” Het is een enorm project waar ruim twee jaar mee gemoeid ging. Verliepen de bouw/renovatie volgens planning? Hoe heeft de gemeente Hengelo de samenwerking met partijen ervaren? “De bouw is wel wat vertraagd. In eerste instantie als gevolg van het verleggen van kabels en leidingen werd later gestart. Nadien bleek ook in het stadhuis meer asbest aanwezig dan verwacht. Dat leverde wat uitloop op. In het stadskantoor was een vloer bedacht die Bouwen in het Oosten 13 tevens werd gebruikt in de parkeergarage in Eindhoven (die is ingestort). Daar moest tevens kritisch naar worden gekeken. De samenwerking met alle drie partijen is buitengewoon plezierig verlopen. Bij een dergelijk groot project zijn er altijd wel wat meningsverschillen, onduidelijkheden en tegenslagen, maar we zijn daar met alle partijen tijdens de bouwprocedure altijd als professionele partners heel goed uitgekomen.” Hoeveel heeft de gemeente Hengelo geïnvesteerd in dit project? “Afgerond naar boven ging er 40 miljoen mee gemoeid. Daarvan werd zeven miljoen geïnvesteerd in de planvoorbereiding en grond, negen miljoen voor de renovatie van het stadhuis en 24 miljoen voor het stadskantoor. De laatste twee bedragen zijn inclusief installaties, vaste inrichting en interieur.”

Hebben de bouwwerkzaamheden problemen/beperkingen opgeleverd voor de bewoners van de gemeente Hengelo? “Binnenstedelijk bouwen gaat altijd gepaard met overlast voor de omgeving. De beperking daarvan was één van de criteria waar de inschrijvers op de aanbesteding zijn geselecteerd. In samenwerking met de gemeente is dat heel goed gelukt. Er zijn bijvoorbeeld afspraken gemaakt over het aanrijden en laden/lossen. Veiligheid en het voorkomen van overlast waren daarbij belangrijke aandachtspunten.” Duurzaamheid was een belangrijk uitgangspunt voor de gemeente Hengelo. Waarom? “Het nieuwe stadskantoor is een toonbeeld van duurzaamheid. Het is uitstekend geïsoleerd door middel van vlas en driedubbelglas, LED-verlichting en warmtepompen. Bovendien komen op het dak circa 200 zonnepanelen te liggen. Samen met de zonnepanelen die al op het stadhuis liggen, levert dat 140 kilowatt aan energie op. In de toekomst wordt het stadskantoor aangesloten op het Warmtenet. Dit levert jaarlijks nog meer energie- en kostenbesparing op. Ook in het interieur hebben we veel aandacht besteed aan duurzaamheid, waaronder de circulaire aanbesteding van het interieur (Gispen). Verder hebben we zoveel als mogelijk hergebruikt. Zo zijn de scheidingswanden van het oude stadskantoor gebruikt als achterwanden voor de nieuwe lockerkasten.” Wat wilde de gemeente Hengelo bereiken met de renovatie en nieuwbouw en zijn deze doelstellingen bewerkstelligd? “Met betrekking tot de binnenhuisvesting wilden we het volgende bereiken: Een toekomstbestendige werkomgeving waar de mogelijkheid wordt geboden om meer en makkelijker samen te werken en waar een eenvoudige verbinding is over de afdelingen en sectoren, juist ook met mensen die we misschien nog niet kennen. Het moest een gebouw worden waarin we ons thuis voelen, omdat de inrichting past bij wie we zijn. Er moet rustig gewerkt kunnen worden op een prettige werkplek waar het klimaat en de akoestiek goed geregeld zijn. Bovendien is er naar gestreefd dat de juiste informatie op de juiste (digitale) plek eenvoudig beschikbaar is en waar correct kan worden omgegaan met vertrouwelijke gegevens. Ontvangst van de bezoekers vindt plaats volgens onze serviceformules. De veilige werkplekken, ruimtes en faciliteiten moeten worden gebruikt waar ze voor bedoeld zijn, ondersteund door ICT-middelen.” 14 Bouwen in het Oosten

Stadskantoor Hengelo Bouwcombinatie Trebbe/ Van Wijnen verstaat elkaar met een half woord Bouwcombinatie Trebbe/Van Wijnen kreeg de opdracht in handen voor de nieuwbouw van het stadhuis in Hengelo. Projectleider Mark Bokdam over de totstandkoming van dit uitdagende project: “Door de kredietcrisis in 2008 en het onderzoek naar mogelijke alternatieve bestaande gebouwen in het centrum van Hengelo nam het onderzoek enige tijd in beslag. We hebben dit proces nauwlettend gevolgd. In 2012 werd het definitief ontwerp en de restauratie door EGM architecten en HVE architecten gepresenteerd. Toen in 2016 het besluit werd genomen om het project aan te besteden hebben wij besloten om ons als bouwcombinatie aan te melden voor de eerste selectieronde. De gemeente heeft in dit proces de tijd genomen om duidelijk te maken hoe zij graag wilden samenwerken. Alle partijen kregen de ruimte om een Plan van Aanpak in te dienen. Interessant was dat het prijsplafond, vanwege de marktontwikkelingen, niet realistisch bleek te zijn. We kregen vervolgens de kans om binnen de kwaliteitseisen van de gemeente alternatieve oplossingen voor te stellen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de vilten stroken plafonds in het stadskantoor. Zo realiseerden we een forse besparing met een product met een prachtige uitstraling. Plan van Aanpak Het gunningbesluit werd genomen op basis van EMVI criteria, het ging daarbij om prijs en kwaliteit. De selectiecommissie onder leiding van Kleissen Bouwmanagement en het bouwteam bestaande uit medewerkers van de gemeente Hengelo had daarbij veel aandacht voor de visie op samenwerken van de inschrijvende partijen. Wij zijn ervan overtuigd dat wij hierin onderscheidend zijn geweest. We hebben goed geluisterd naar de presentaties van de gemeentelijke projectleiders, maar hebben ook contact gezocht met belanghebbenden rond de bouwlocatie. Daarbij hebben we vooral aandacht besteed aan het voorkomen van schade en overlast aan belendende percelen en communicatie met de buren en de inwoners van Hengelo. De presentatie van ons Plan van Aanpak werd verzorgd door onze eigen mensen die het project gingen realiseren. Hoofduitvoerder Tom Engbers verzorgde mede Bouwen in het Oosten 15

de presentatie tijdens de aanbesteding en was daarna ruim twee jaar de regisseur van de bouwplaats. De gemeente Hengelo heeft echt geselecteerd op basis van partnership. De opdrachtgever en de betrokken aannemers hadden een gemeenschappelijk doel. Dat blijkt uit het feit dat we bijna 2 jaar lang hebben samengewerkt met de aannemer van de renovatie, Koopmans/ Hoffman en de installateur Croonwolter&dros (CWD, red.). Onze assistent uitvoerder en portier Yvon Kroeze was daarbij vaak de haarlemmerolie waardoor de logistiek op de bouwplaats veilig en ordentelijk verliep.” Cultuur en mentaliteit Van Wijnen en Trebbe zochten elkaar op voor dit project en vormden uiteindelijk de bouwcombinatie voor de nieuwbouw van het stadhuis. Mark Bokdam: “Onze ondernemingen passen qua cultuur en mentaliteit goed bij elkaar. Samen beschikken wij ruimschoots over de kunde en capaciteit die nodig is voor dit uitdagende werk. Wij hebben de laatste jaren veelvuldig samengewerkt, waaronder bij het project Tandheelkunde in Nijmegen en Enexis in Zwolle. Wij weten wat we aan elkaar hebben en vullen elkaar goed aan. Voor dit project hebben wij een visie ontwikkeld die zich laat samenvatten als; lean, loyaal en lokaal. Dit betekent dat we een bewuste bouwer willen zijn, die onderdeel uitmaakt van de bestaande omgeving, efficiënt organiseert en zoveel mogelijk kiest voor lokale mensen en middelen.” Extra controles Hoewel de oorspronkelijke beoogde opleverdatum niet gerealiseerd is, verliepen de werkzaamheden conform planning en werd het vernieuwde stadskantoor tegelijkertijd met het verbouwde stadhuis opgeleverd in november 2019. De planning moest aangepast worden door de vondst van een project interessant. Bovendien bevond zich in het hart van het gebouw een markant atrium met verspringende balustraden en is het voorzien van splitlevel verdiepingen. Samenvattend was het een complex project waarvoor geen standaard oplossingen bestaan.” Projectleider Mark Bokdam: “We hebben goed geluisterd naar de presentaties van de gemeentelijke projectleiders, maar hebben ook contact gezocht met belanghebbenden rond de bouwlocatie.” oude olietank en het moeten omleggen van Nutsleidingen, maar ook door extra controles na het instorten van de parkeergarage in Eindhoven.” Niet standaard Inclusief derden (CWD) waren er gemiddeld tussen de 30 en 100 man werkzaam op de bouwplaats. Volgens Mark Bokdam was het omvangrijke project zeker geen standaard werk. “Ten eerste omdat bouwen in het centrum van Hengelo een logistieke uitdaging is. Maar ook de vorm van het gebouw met overkragende gevels maakte dit Bezoek Ank Bijleveld Over de samenwerking en communicatie met de andere bouwcombinatie is Mark Bokdam louter positief: “Er is gebruik gemaakt van één grote gezamenlijke bouwplaats, toegangscontrole en in- en uitritten. Daarbij is Croonwolter&dros voor ons geen onbekende en was de samenwerking prettig en proactief. De uitvoering van CWD was bij ons in het ketenpark gehuisvest, waardoor de lijntjes kort waren. Ons streven is om mensen en ketenpartners aan ons te binden door langdurige samenwerkingen aan te gaan en zodoende capaciteit en kwaliteit zeker te stellen. Als bouwbedrijf investeren we bovendien in prefabriceren in onze eigen fabrieken, om zodoende de uitvoeringstijden op de bouwplaats te beperken, mankracht te ontlasten en zoveel mogelijk weersonafhankelijk te zijn. Als kers op de taart werden we verblijd met een bezoek van Ank Bijleveld, toen nog commissaris van de koning. Dat maakte dit project extra bijzonder.” 16 Bouwen in het Oosten

Stadskantoor Hengelo Bouwcombinatie Koopmans/Hoffman trots op dit prestigieuze project Dennis Dibbets is adjunct-directeur van TBI onderneming Koopmans Bouwgroep in Enschede. Eén van de onderdelen van het succes van de renovatie en nieuwbouw van het stadhuis in Hengelo is volgens hem de uitstekende onderlinge communicatie tussen alle betrokken partijen. “Ondanks de aanwezigheid van meer asbest dan aanvankelijk werd geïnventariseerd, is de renovatie die we samen met Bouwbedrijf Hoffman uitvoerden naar wens verlopen. We zijn trots op dit prestigieuze project.” Toen officieel duidelijk werd dat de renovatie en nieuwbouw van het stadhuis in Hengelo door zouden gaan was dat voor directievoorzitter Hans Smit van TBI onderneming Koopmans Bouwgroep reden om contact op te nemen met Erik Hoffman, eigenaar van Bouwbedrijf Hoffman in Beltrum. Dennis Dibbets legt uit dat het bestaande stadhuis zich onderscheidt door allerlei architectonische hoogstandjes. “Elke vierkante meter is van verschillende aard. Bouwbedrijf Hoffman is specialist en ervaringsdeskundige op het gebied van dergelijke renovaties. Samen hebben we de koppen bij elkaar gestoken en zowel voor de nieuwbouw als voor de renovatie stelden we een Plan van Aanpak op. Op basis van prijs, kwaliteit en ervaring werd ons als bouwcombinatie de opdracht voor de renovatie vergund.”. Sterk team Koopmans Bouwgroep en Bouwbedrijf Hoffman bleken een uitstekende combinatie om tot het uiteindelijke gewenste resultaat te komen. Dennis Dibbets: “We vulden elkaar naadloos aan. Dat is overigens een must, want ten tijde van de top van de werkzaamheden waren er alleen van onze bouwcombinatie 50-70 vaklieden werkzaam op de bouw. Onze projectleider Hans Hoogenraad en Bas Stapelbroek van Bouwbedrijf Hoffman realiseerden zich terdege dat wij als bouwcombinatie elkaar hard nodig hadden. In het begin was het best spannend of we de geplande opleverdatum konden nastreven, in verband met de onvoorziene aanwezigheid van asbest. Niettemin hebben we ondanks de aanwezige containments (afgezette gebieden ten behoeve van de asbestsanering), waardoor we werden beperkt in de werkzaamheden alles op alles gezet om de voortgang in goede banen te leiden. Dat is in goed overleg met onder andere Martin Fleer en Jan Kamies van de gemeente Hengelo gelukt. De gespecialiseerde renovatiemensen en de kracht van onze organisatie maakten dat we een ideaal team vormden voor dit complexe werk.” Bouwen in het Oosten 17

Intelligentie door technologie Croonwolter&dros loopt al meer dan 140 jaar voorop bij nieuwe ontwikkelingen. Ook in deze tijd, waarin de rol van techniek steeds belangrijker wordt, is de organisatie een aanjager van nieuwe technologische ontwikkelingen. Het bedrijf heeft de kennis, de ervaring en het vakmanschap om intelligente systemen en integrale, duurzame oplossingen te bedenken, te ontwikkelen, te implementeren, te beheren en te onderhouden. Croonwolter&dros kreeg de opdracht om de installatiewerk zaamheden van de renovatie en nieuwbouw van het stadhuis in Hengelo uit te voeren. Richard Markink is projectmanager bij Croonwolter&dros en was nauw betrokken bij de renovatie en nieuwbouw van het stadhuis. Hij legt uit dat er sprake was van een aanbesteding. “Op uitnodiging van de gemeente hebben wij een aanbieding gemaakt inclusief Plan van Aanpak. De selectie vond plaats op basis van EMVI, waarin de score van prijs en Plan van Aanpak tot de keuze voor Croonwolter&dros heeft geleid. Gemiddeld waren er van ons bedrijf 25 vaklieden werkzaam op de bouw. Het was een project dat uitstekend bij ons paste, maar zeker niet standaard. De renovatie was complex in een monumentale omgeving. Bovendien vormde de nieuwbouw een ambitieus en duurzaam geheel waar we met een enthousiast team zeer intensief aan hebben gewerkt. De samenwerking met de bouwcombinaties verliep beslist naar wens. Op basis van coördinatie werd pragmatisch gehandeld, dat werkt letterlijk. In het kader van de SROI hebben wij in samenwerking met Greenfox en SWB 5% van de loonsom succesvol ingezet met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.” Croonwolter&dros voerde de volgende werkzaamheden uit: Het engineeren, leveren, monteren en bedrijfsvaardig opleveren van gebouwgebonden werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties, bestaande uit: • hemelwaterafvoeren • binnenriolering • koud- en warmtapinstallaties • sanitair • brandbestrijding • centrale verwarming • luchtbehandeling • koeling • regeltechnische installatie • aarding- en blikseminstallatie • lichtinstallatie • krachtinstallatie • pv installatie • noodstroominstallatie • beveiligingsinstallatie • toegangscontrole installatie • brand-ontruimingsinstallatie • DAS installatie • data communicatie-installatie 18 Bouwen in het Oosten

Stadskantoor Hengelo Verduurzaming met behoud monumentaal karakter Directievoering en bouwtoezicht voor de nieuwbouw van het Stadskantoor en de renovatie van het Stadhuis Hengelo is door bct architecten, ingenieurs en adviseurs bv uit Enschede uitgevoerd. Begin 2017 zijn de aannemers gecontracteerd en heeft Gemeente Hengelo na een selectieprocedure, Cees de Boer uit Wierden geselecteerd om namens Gemeente Hengelo de directievoering te verzorgen. Voor het bouwtoezicht is restauratiedeskundige Jaap Krommendijk uit Hengelo erbij gehaald. Jaap had reeds een passie voor het monumentale Stadhuis in Hengelo en kon daardoor van zijn werk, zijn hobby maken. Hergebruik lattenplafond in Stadhuis Bouwen in het Oosten 19

Stadskantoor Hengelo het gebouw heeft gekregen zoals dat contractueel is voorgeschreven. bct verzorgt naast directievoering en bouwtoezicht ook onderhoudsinspecties en kent daarom ook de wensen en dilemma’s tijdens het gebruik. De toegevoegde waarde van bct bij dit project bestaat uit de inhoudelijk toetsing en de risicobeheersing. Wij begrijpen de ambitie van de aannemer, maar ook van de opdrachtgever. Oplevering 1 november 2019. Van links naar rechts: Richard Markink (Croonwolter&dros), Cees de Boer (bct), Mark Bokdam (BC Stadskantoor Hengelo), Claudio Bruggink (wethouder gemeente Hengelo) en Hans Hoogenraad (Koopmans Bouwgroep). bct architecten, ingenieurs en adviseurs is in 1995 als geprivatiseerde bouwdienst ontstaan vanuit gemeente Hengelo en gemeente Enschede. De betrokkenheid van bct bij de overheidsorganisaties is altijd gebleven. bct begrijpt de maatschappelijke verantwoordelijkheid en levert professionele dienstverlening die hierbij aansluit. bct opereert als zelfstandig architecten-, ingenieurs- en adviseursbureau in de utiliteitsmarkt en heeft in Oost-Nederland onder andere ROC van Twente de Paardenstal in Hengelo, Perfomance Factory in Enschede, Politiebureau Enschede, HP-Valves in Hengelo, Brede school Kadans in Vroomshoop en de Crematoria in Almelo, Usselo en Oldenzaal ontworpen. De lokale betrokkenheid van Cees en Jaap was voor gemeente Hengelo een grote meerwaarde. Het ontwerpteam zat op een grote afstand, EGM architecten uit Dordrecht, HVE architecten uit Den Haag en Nelissen installatie adviseurs uit Eindhoven. De constructeur Schreuder Bouwtechniek kwam gelukkig wel uit Hengelo. Alle partijen kwamen vierwekelijks samen in de bouwvergadering. Totaal vier aannemers, Van Wijnen, Trebbe, Koopmans en Hoffman, twee architectenbureaus EGM en HVE, installateur Croonwolter&dros, installatieadviseur Nelissen, constructeur Schreuders en natuurlijk gemeente Hengelo met twee projectmanagers. Het was een hele uitdaging om hiervoor de directievoering te verzorgen. Het totale voorbereidingsteam tijdens de uitvoering bestond uit ongeveer 45 personen, die allemaal een deel van het project hebben verzorgd, iedereen uiteraard vanuit zijn eigen specialisatie. De directievoering heeft erop toegezien dat de opdrachtgever Bouwen in het Oosten 21 Duurzaamheid kreeg bij dit project een nieuwe dimensie. De opdrachtgever heeft hiervoor een uitgebreide invulling verzorgd. Het ging verder dan energiezuinigheid, fsc-hout, vlasisolatie en tripple glas. De herkomst van het hout, transportafstanden, samenstelling van bouwmaterialen en verfbestanddelen zijn onderzocht, voordat ze zijn toegepast. Alles vanuit het duurzaamheidsperspectief. bct architecten begrijpt de ambitie van de aannemer, maar ook van de opdrachtgever. Rijksmonument Het Stadhuis is een rijksmonument en alle aanpassing worden daardoor gemonitord door de Monumentencommissie Hengelo, Het Oversticht en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. In het Stadhuis zijn zoveel mogelijk materialen hergebruikt, zoals kozijnen, deuren, plafonds, natuursteen en plinten. Naast dat dit het monumentale karakter versterkt, is het natuurlijk duurzaam.

De opkomst van het circulaire interieur Wie een sterke partner zoekt in maatwerkinterieurs voor projecten (én winkels) kan niet om Harmeling Interieurs uit Rijssen heen. We realiseren kwalitatief hoogwaardige, complexe interieurs voor toonaangevende opdrachtgevers in diverse branches en zien daarbij de aandacht voor circulariteit/ duurzaamheid toenemen. Wij zijn een nuchter Twents bedrijf en zullen ons zelf niet snel op de borst slaan, maar zijn er trots op dat we zowel nationaal als internationaal (“van Rijssen tot New York”) zeer tevreden klanten hebben. De hele wereld mag weten dat wij liefde hebben voor ons vak en aandacht voor de klant. In gesprek met Arjen Jansen, sinds medio 2017 samen met Hans Stenvert directeur/eigenaar van Harmeling Interieurs in Rijssen. Jullie realiseerden het circulaire interieur voor het Stadskantoor van de Gemeente Hengelo, een project dat volop in de belangstelling staat? Dat klopt. De gemeente vertaalde haar duurzame ambities naar een totale opdracht voor de nieuwe huisvesting en dus ook naar het interieur. Geweldig dat wij samenwerkingspartner voor dat interieur werden. Al in de ontwerpfase haakten we aan en bedachten we circulaire en duurzame oplossingen voor de maatwerkinrichting. We pasten gerecyclede en duurzame materialen toe en ontwikkelden ook demontabel en lijmloos geassembleerd meubilair met het oog op toekomstig hergebruik. Een prachtig referentieproject, waarmee de gemeente terecht hoge ogen scoort en waar alle partners natuurlijk dankbaar op meeliften. Jij kwam na de bouwvak 2017 in de directie van Harmeling Interieurs. Wat is er de afgelopen tweeëneenhalf jaar veranderd? Toen ik hier begon stond er al een mooi bedrijf met 22 Bouwen in het Oosten gepassioneerde medewerkers en prachtige toonaangevende opdrachtgevers, maar lagen er zowel commercieel als organisatorisch gezien ook wel wat uitdagingen. Tot 2017 lag onze focus sterk op winkelinrichting. Op interieurs voor individuele winkels en retailketens. We groeiden mee met sterk opschalende merken als Rituals en de optiekformules van GrandVision Winkelinrichting zorgde voor 80% van onze omzet. 20% zetten we om in projectinrichting voor het onderwijs, de zorg en het bedrijfsleven. De detailhandel heeft het moeilijk. Huurprijzen rijzen de pan uit en de concurrentie van het internet is sterk. Investeringen in volledig nieuwe winkelinterieurs krijgen dan logischerwijs geen prioriteit. Daarop speelden wij in 2017 in. We hebben sindsdien hard gewerkt aan marktverbreding, naast organisatorische doorontwikkeling van het bedrijf. Marktverbreding hebben we met name gerealiseerd in met maatwerkinterieurs voor projecten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het Stadskantoor Hengelo. De verdeling winkelinrichting

Stadskantoor Hengelo versus projectinrichting is nu veel meer in balans. In de marge richten we overigens ook nog particuliere woningen in het hoge segment in. Dat zijn heel creatieve, maar ook arbeidsintensieve trajecten. Gaaf om erbij te doen. Gelukkig zijn we preferred partner voor de genoemde grote retailmerken gebleven en realiseren we voor hen wereldwijd succesvolle winkelinterieurs. Recent ook voor merken als BALR en l’Óréal, maar ook prachtige interieurs voor individuele opdrachtgevers, door geheel Europa. Wat zijn de mijlpalen geweest? Als we het hebben over ‘Bouwen in het Oosten’ dan zijn we zijn zichtbaarder geworden in de regio dankzij een sterker netwerk, tevreden partners en opdrachtgevers en mooie referenties. Gemeente Hengelo is zo’n referentie. Recent hebben we het interieur van het verbouwde Reggeburgh in Rijssen opgeleverd, ook een prachtig voorbeeld. Andere voorbeelden van projecten die we afgelopen jaar in de regio hebben gerealiseerd zijn de kantoren van Dura Vermeer in Hengelo, BREVO Group in Rijssen, Webstores in Hardenberg en Hofman Animal Care in Enter. Verder steken we veel energie in procesoptimalisatie. Daar zetten we met elkaar de schouders onder en dat werpt zijn vruchten af. We digitaliseren onze voorraad, tekenen en engineeren alles driedimensionaal en investeren in slimme technologie. Ook worden we steeds duurzamer en dragen we bij aan de circulaire economie. Intern maken we daarin stappen, maar extern ook. De vraag naar een circulair interieur neemt toe. Ervaringen die we daarmee opdoen, nemen we vanzelfsprekend mee in toekomstige opdrachten. Duurzaam materiaalgebruik, recycling, demontabel meubilair. We roepen niet dat we voorop lopen in duurzaamheid. Wij zijn een praktijkbedrijf en doen het stapsgewijs. Binnenkort gaan we een circulaire kantine inrichten voor een aannemer in de buurt. Deze bouwt circulair en wil een goed voorbeeld geven aan medewerkers en bezoekers. Zijn ondernemers bereid te betalen voor een circulair interieur? In de praktijk blijkt dat circulair interieurbouwen niet eens duurder is. Je moet heel bewust nadenken over toepassing van materialen. Kun je gebruik maken van oude elementen? Plaatmateriaal bijvoorbeeld. Je hebt geen idee wat voor moois we kunnen maken van oude PET-flessen. Vilten wanden in stilteruimten bijvoorbeeld die ook nog eens geluid dempen. Bouwen in het Oosten 23

Waarom kiezen opdrachtgevers voor Harmeling Interieurs? Wat we weten uit gesprekken en klanttevredenheidsonderzoek is dat opdrachtgevers waarderen dat wij ver gaan in het ontzorgen. We zeggen dat het goed komt en het komt ook altijd goed. We streven altijd naar het overtreffen van de verwachtingen van onze opdrachtgevers. We denken mee vanaf het prille begin, al voor we de opdracht gegund krijgen. Wij zijn een betrokken klantenpartner, werken graag samen in een prettige en informele sfeer. Dat vinden niet alleen opdrachtgevers in Twente fijn, maar ook in de rest van Nederland en daarbuiten. We hebben net een opdracht verworven voor een grote overheidsinstelling. We voorzien veel kantoren op de Zuidas in Amsterdam van aansprekende maatwerkinterieurs: het hoofdkantoor van Coca Cola Nederland en Uber bijvoorbeeld. We richten een nieuw kantoor voor Van Wijnen in Heerenveen in en gaan aan de slag op het hoofdkantoor van Netflix Nederland en Rituals in Amsterdam. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Mooie namen, die wij met trots noemen. Deze opdrachtgevers zien de toegevoegde waarde van een onderscheidend maatwerkinterieur. Vaak komen opdrachtgevers bij ons terug. Daar moet je kwaliteit voor leveren. Wij zijn zo goed of zo slecht als laatste project. Dat realiseert iedere medewerker bij Harmeling zich. Waar krijg jij energie van? Van het (nog) verder brengen van ons bedrijf. Met alle collega’s die met veel motivatie en plezier bij Harmeling Interieurs werken in Rijssen en bij ons andere interieurbouwbedrijf in Oirschot, waar we vanuit Rijssen nauw mee samenwerken. Ik houd bovendien van netwerken. Praatje maken, zaken doen, een hapje en een drankje. Als we dat kunnen combineren met wat sportiviteit -op de fiets bijvoorbeeld- heb je mij aangehaakt. 24 Bouwen in het Oosten

- ADVERTORIAL - Minimaliseer risico’s: kies voor brandpreventie Voldoet uw (al dan niet verhuurde) woonen of/ werkomgeving eigenlijk wel aan de wettelijk gestelde eisen? Vanuit de gestelde eisen wordt u verplicht gesteld om voldoende bescherming te bieden tegen brand. Tweederde van alle fatale branden ontstaat door menselijk handelen en slechts een derde deel kent een technische oorzaak. Kortom, u heeft de situatie niet altijd in de hand. Dit ontslaat u echter niet van uw plicht. Als eigenaar van een gebouw bent u er namelijk voor verantwoordelijk dat het verhuurde minimaal voldoet aan het Bouwbesluit 2012. Als de brandveiligheid niet in orde is, kan dit grote gevolgen hebben voor u en/of eventuele huurders van uw vastgoed. Ook kan het gebouw door schade tijdelijk niet verhuurd worden, of zelfs helemaal verloren gaan. Gelukkig kunt u deze risico’s minimaliseren door te kiezen voor goede brandpreventie. Wij helpen u daarbij. Janssen de Jong OnderhoudPlus brengt de risico’s in kaart, voert de noodzakelijke werkzaamheden uit en levert adequate preventieve oplossingen. Hiermee ontzorgen wij u als eigenaar en biedt u huurders en/of gebruikers van uw vastgoed de zekerheid waar zij recht op hebben en op mogen vertrouwen. Uiteraard zorgen we er ook voor dat we de brandpreventie goed vastleggen als bewijslast voor de verzekering. Maar we hopen dat u dit nooit nodig heeft. Zo ontlasten we u In vijf stappen zorgen wij ervoor dat uw vastgoed voldoet aan de eisen zoals omschreven in het Bouwbesluit 2012. We beginnen met een keuring, maken een offerte, voeren de werkzaamheden uit en leveren uiteindelijk een uitgebreid rapport op van alles wat we gedaan hebben. Hiermee heeft u alles zwart op wit staan. Kwalitatief maatwerk Janssen de Jong werkt uitsluitend met gecertificeerde monteurs en materialen. Hierdoor leveren wij kwalitatief maatwerk bij alle brandpreventiewerkzaamheden. Ga voor zekerheid en bel voor een vrijblijvend adviesgesprek: Janssen de Jong OnderhoudPlus, tel. 088 355 97 00 Bouwen in het Oosten 25

Hengelose Es Nijhuis Bouw Rijssen kreeg opdracht van woningcorporatie Welbions Rigoureuze facelift voor de Hengelose Es Door de eenzijdige samenstelling van de bevolking en verouderde gebouwen was de Hengelose Es jarenlang een mindere buurt in Hengelo. Dat gaat echter veranderen. Momenteel wordt door Nijhuis Bouw Rijssen hard gewerkt om de wijk een enorme kwaliteitsimpuls te geven. Maar liefst 344 wooneenheden, verdeeld over twee hoog- en drie laagbouwflats, ondergaan een rigoureuze facelift. Volgens directeur Harry Rupert van woningcorporatie Welbions is de Hengelose Es medio 2020 weer een onderdeel van de stad om trots op te zijn. Door: Jolanda Groothuis Het interview vindt plaats in de school aan de Weusthagstraat in de Hengelose Es. Het is tevens de plek waar bewoners van de 344 wooneenheden met vragen omtrent het groot onderhoud van hun woning terecht kunnen bij de (hoofd) uitvoerder en woonconsulent van Nijhuis Bouw. Directeur van Welbions Harry Rupert: “Dat is een niet onbelangrijk aspect bij een omvangrijk project als deze. Het groot onderhoud van de eind-jarenzestig woningen was beslist noodzakelijk. Maar de voorbereiding ervan bleek een uitdagende opgave, omdat de participatie van onze bewoners hoog in het vaandel staat. MAS Architectuur kreeg van ons de opdracht om het ontwerp te realiseren. Hierbij werden de bewoners nauw betrokken Bouwen in het Oosten 27

Hengelose Es Harry Rupert Harry Rupert: “De Hengelose Es wordt weer een onderdeel van de stad om trots op te zijn.” en vertegenwoordigd door de zogenaamde ‘klankbordgroep’ en ‘flatraden’. Door een goed onderbouwd totaalconcept, voor zowel de buitenschil als de aanpak van de woningen en de algemene ruimten, werd het ontwerp positief ontvangen. Daarentegen heeft het hele bouwproces behoorlijk impact op de privacy van de bewoners. De vaklieden van Nijhuis Bouw zijn per wooneenheid twaalf dagen te gast bij de mensen en vanzelfsprekend kan enige hinder niet voorkomen worden. Niettemin weten zij hier op een sociale manier, uitstekend mee om te gaan. We hebben tot op heden nagenoeg geen onvertogen woord van de bewoners vernomen.” Bezuinigingsronde De eerste planvorming voor het groot onderhoud vond zo’n vier jaar geleden plaats. Welbions onderwierp de gebouwen aan een nauwkeurige inspectie van de noodzakelijke maatregelen. Hierbij betrok de woningbouwcorporatie klankbordgroepen per flat om samen van gedachten te wisselen. Harry Rupert: “Na deze intensieve inventarisatie hebben we vijf aannemers op basis van ervaring uit het verleden uitgenodigd om een Plan van Aanpak te presenteren. Nijhuis Bouw Rijssen bleef uiteindelijk over, maar pas na indienen van een herziene prijs waaraan een flinke bezuinigingsronde ten grondslag lag in verband met budgetoverschrijding.” Eensgezinde oplossingen Derk ter Harmsel is projectleider bij Nijhuis Bouw Rijssen. Hij vertelt dat de bouwonderneming een vaste relatie van Welbions is. “We hebben in het verleden al veel projecten, waarvan zeker 1250 woningen, voor deze woningbouwcorporatie mogen realiseren en waren uiteraard verheugd dat ons dit grootschalige onderhoud werd gegund. De bezuinigingsronde hebben we opgepakt door middel van een zogenaamde ‘snelkook pan sessie’. Met alle direct betrokkenen (architect en onderaannemers) wijzigden we een aantal zaken ten opzichte van de originele plannen. We hebben de bezuiniging voornamelijk gerealiseerd in de technische uitwerking bij de balkons en galerijen. Alle partijen waren content met deze aanpassingen wat leidde tot eensgezinde oplossingen. Onze jarenlange relatie met Welbions hielp hier zeker bij. We kennen elkaars cultuur en verstaan elkaar met een half woord. De bezuinigingen die zijn gerealiseerd, hebben plaatsDerk ter Harmsel Bouwen in het Oosten 29

Hengelose Es gevonden zonder dat we elementaire uitgangspunten hebben moeten laten vallen. Het resultaat mag over een aantal maanden gezien worden, daar zijn we van overtuigd.” Rustwoning De aftrap van het groot onderhoud vond plaats in week 42, 2018. De oplevering van het geheel staat rond de bouwvak van dit jaar gepland. De bewoners van de 344 woningen mochten allen rekenen op een strakke planning en dagkalender. Deze dagkalender geeft hen een beeld van de uit te voeren werkzaamheden in zijn of haar woning. Per werkdag is aangegeven wat de werkzaamheden inhouden, hoeveel vaklieden er in de woning aanwezig zullen zijn en in hoeverre er overlast verwacht kan worden in de twaalf dagen dat er gewerkt wordt. Tijdens de werkzaamheden is het voor de bewoners mogelijk uit te wijken naar een zogenaamde rustwoning. Deze is volledig ingericht, zodat er gebruik gemaakt kan worden van toilet, douche en wasmachine. Complexiteit Dagelijks zijn er, inclusief onderaannemers, gemiddeld tussen de 75-85 vaklieden werkzaam op de bouw. Volgens Derk ter Harmsel valt dit project technisch gezien redelijk mee wat complexiteit betreft. “We hebben echter wel te maken met veel uitdagingen omdat er veelvuldig geschakeld moet worden. De gebouwen, met daarin splitlevel woningen, hebben verschillende entrees, bergingen en gevels. Bovendien lopen de binnen- en buitenactiviteiten parallel aan elkaar. Elke week leveren we zes woningen op, dat dwingt een strakke, onderlinge communicatie af. Tijdens de voorbereiding hebben we van elk type woning een modelwoning gemaakt; voor de bewoners, zodat zij een beeld kunnen vormen over hetgeen er in hun eigen huis gaat gebeuren, maar tevens voor onze vaklieden, waardoor ze wisten wat hen te wachten stond. Het leidingenverloop is daar slechts één onderdeel van.” Bedrijven uit de buurt Ter Harmsel zegt zeer content te zijn over het feit dat de werkzaamheden tot nu toe op de dag nauwkeurig volgens Derk ter Harmsel: “Tot nu toe mochten we rekenen op een klantwaardering van 8,5.” Bouwen in het Oosten 31

planning verlopen. “We werken volgens het lean-prinicipe. Dit houdt in dat we nauwkeurig afstemmen hoelang de onderaannemers, per woning, per onderdeel bezig zijn. Dit wordt in Kyp (speciaal programma) gezet, op het uur af gepland en na afronding afgevinkt door de vaklieden. Elke ochtend nemen we de werkzaamheden door en is er tijd om vragen te stellen. Dat geeft rust op de bouwplaats. Bovendien is het een groot voordeel dat we met onderaannemers werken waar we al jarenlang een vaste relatie mee onderhouden. De mensen op de bouw kennen elkaar en hebben feitelijk aan een half woord genoeg om elkaar te verstaan. Welbions hecht er grote waarde aan om bedrijven uit de buurt in te zetten. Wij koesteren dat eveneens, want het wérkt letterlijk, doelgericht en efficiënt.” Tomeloze inzet Tot slot zegt de projectleider, die al 35 jaar werkzaam is bij Nijhuis Bouw Rijssen, trots te zijn op alle vaklieden, van opruimer tot uitvoerder. “Ik realiseer me terdege dat we zonder hun tomeloze inzet nergens zouden zijn. We klaren deze klus écht samen en mochten tot nu toe rekenen op een klantwaardering van 8,5 en nagenoeg geen opleveraandachtspunten per woning. Daar doen we het uiteindelijk voor. Het eindresultaat is een prachtig project dat we straks na oplevering graag toevoegen aan onze referentielijst.” Werkzaamheden Veranderingen in de woning: • Vervangen van badkamer, keuken en toilet • Aanbrengen CO² gestuurde ventilatie • Individuele cv ketel • Vervangen van afvoeren en leidingen • Diverse brandveiligheidsmaatregelen Veranderingen in de schil: • Nieuwe kozijnen • Nieuwe dakbedekking • Vervangen balkonhekken • Vervangen voegwerk • Isoleren van koudebruggen • Schil isoleren • Verbeteren ventilatiemogelijkheden Vervangen entrees: • PV panelen ten behoeve van de algemene voorzieningen • Architectonische opwaardering Algemene ruimtes: • Verbeteren van de veiligheidsbeleving door onder andere realisatie individuele bergingen en transparanter maken van de galerijen • Verbeteren van brandveiligheid • Verbeteren van de verlichting (LED) • Verbeteren van de uitstraling • Geluidsisolatie • Vervangen van de liften 32 Bouwen in het Oosten

KienhuisHoving informeert Aannemers en ontwikkelaars opgelet: het verstrekken van informatie in verkoopbrochures is niet zonder gevolgen In de bouw worden regelmatig verkoopbrochures opgesteld en overhandigd aan opdrachtgevers om een indruk te geven hoe het werk eruit komt te zien. In veel verkoopbrochures is een standaard voorbehoud opgenomen dat de opgegeven maten, indelingen, kleurstellingen et cetera kunnen afwijken en dat daaraan geen rechten ontleend kunnen worden. Wanneer tijdens de bouw wordt afgeweken van de informatie uit de verkoopbrochure, beroepen aannemers zich dikwijls op dit voorbehoud. Echter, uit een tweetal uitspraken van de Raad van Arbitrage voor de Bouw (hierna: RvA) blijkt dat dit beroep lang niet altijd slaagt.1 In de eerste uitspraak van de RvA van 29 juli 2019 ging het om de bouw van een woning. In de aannemingsovereenkomst was de volgende bepaling opgenomen: “aan de verkoopbrochure d.d. 9 juni 2015 die ten behoeve van het project is opgesteld (…) kunnen geen rechten worden ontleend. Ten tijde van de vervaardiging van de brochure (…) was het ontwerp nog niet definitief. (…) De brochure (…) zijn geen contractstukken en bevatten geen daarmee gelijk te stellen informatie.”. Desondanks vordert de opdrachtgever na oplevering schadevergoeding, omdat in de verkoopbrochure een plafondhoogte van 2,67 meter vermeld stond, terwijl uiteindelijk slechts een hoogte van 2,52 meter gerealiseerd is. Ondanks het feit dat de verkoopbrochure geen contractstuk is, oordeelt de arbiter dat door de exact opgegeven maatvoering in de verkoopbrochure een verwachting is gewekt ten aanzien van de plafondhoogte. Vervolgens oordeelt de arbiter dat het hier gaat om een zodanig grote afwijking van 15 cm dat de aannemer in redelijkheid geen beroep toekomt op het voorbehoud. Het voorbehoud geeft de aannemer geen vrijbrief om een foutieve voorstelling van zaken te geven, aldus arbiter. De tweede uitspraak van de RvA dateert van 2 januari 2020, waarbij het ging om de bouw van een appartement. Aan de opdrachtgevers was een verkoopbrochure overhandigd waarin het volgende was opgenomen: “aan de afmetingen van plattegronden en artist impressions in deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend”. Na oplevering stellen verkrijgers dat het netto vloeroppervlak van de woning 4,10 m2 kleiner is dan in de verkoopbrochure is aangegeven. Zij vorderen vervolgens schadevergoeding. Ook hier doet de aannemer een beroep op het voorbehoud, maar daar maakt de arbiter korte metten mee. De arbiter oordeelt namelijk dat het voorbehoud een standaardbepaling is dat er niet toe kan leiden dat de aannemer naar eigen inzicht kan afwijken van hetgeen partijen zijn overeengekomen. Conclusie: Wees ervan bewust dat een (standaard) voorbehoud in een verkoopbrochure geen vrijbrief oplevert voor het verstrekken van informatie. Ons advies is om bij het opstellen van de verkoopbrochure goed na te denken welke informatie wel of juist niet wordt opgenomen. RvA 29 juli 2019, nr. 81.366; RvA 2 januari 2020, nr. 81.337. 1 Deze column is geschreven door: Laurens Vermeulen, advocaat Bouw- en Aanbestedingsrecht. e-mailadres: laurens.vermeulen@kienhuishoving.nl I Telefoonnummer: 06 - 21 59 67 92 21

Het Woolde Ook het nieuwe Woolde biedt ouderen een warm thuisgevoel Carintreggeland Huis Het Woolde in Hengelo is één van de verpleeghuislocaties van zorgorganisatie Carintreggeland. In 1965 was de Lasondervleugel bestempeld als modernste bejaardentehuis van Nederland, maar nu ruim 50 jaar later is het verouderd. Ook de naastgelegen Van Wezelvleugel uit midden jaren ‘70 is gedateerd. Beide gebouwen worden nu gefaseerd gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Door: Jolanda Groothuis Bouwen in het Oosten 35

Duurzaamheid Duurzaamheid staat hoog in het vaandel bij Carintreggeland. Vandaar dat dit een belangrijk aspect was bij het ontwerp van het nieuwe Woolde. Er is onder andere rekening gehouden met relatief eenvoudige mogelijkheden tot ombouwbaarheid van de gebouwen voor andere doeleinden. Er zijn grote overstekken die zomers de zon tegenhouden, in de winter kan de zon eronderdoor schijnen. Zo is in de winter de zon een natuurlijke warmtebron. Belangrijk is dat de nieuwe gebouwen in een parkachtige omgeving staan waar veel aandacht wordt besteed aan diversiteit in vegetatie. Bouwkundig: • Gevelisolatie met een Rc waarde van 5.0 • Dakisolatie oplopend vanaf Rc 6.0 tot Rc 9.0 • Beglazing HR++ • Hoge luchtdichtheid Installatietechniek: • Warmteopwekking door middel van een luchtwarmtepomp • Laag temperatuursverwarming • Zeer uitgebreide meet- en regeltechniek • LED verlichting Het bestaande Woolde zal plaats maken voor twee ovaalvormige gebouwen. Toonaangevende architectuur in een groene parkachtige omgeving, passend bij de aanwezige Hiebendaal. De welzijnscomponent voor de bewoners, staat bij de ontwikkeling van de nieuwbouw hoog in het vaandel. “Het Woolde staat midden in een wijk met diverse voorzieningen. Deze verbindingen en sociale contacten worden als zeer prettig ervaren”, aldus Ton Oude Voshaar, coördinator bouw bij Carintreggeland. Concrete stappen Carintreggeland is een zorgorganisatie met een eigen vastgoedtak; Twinta. Twinta ontwikkelt, realiseert en beheert het vastgoed van de organisatie waaronder de huidige nieuwbouw van de twee gebouwen. Al vanaf begin 2000 werden door Carintreggeland verschillende plannen gemaakt voor een nieuw Woolde. Ton Oude Voshaar: “In 2008 waren deze plannen dusdanig ver dat er concrete stappen richting de markt konden worden ondernomen. Echter, door de (banken)crisis, werd de nieuwbouw in de ijskast gezet. In 2010 werd er binnen Carintreggeland een strategisch vastgoedplan ontwikkeld met bijbehorende woonzorgconcepten. Hierin is een visie uitgewerkt waarbij het wonen van de zorgbehoevenden een belangrijk uitgangspunt was en de zorg rondom de cliënt geregeld werd. Kleinschalig wonen en een warm thuis waren belangrijke uitgangspunten. Vanaf 2015 startte de ontwikkeling van de nieuwbouw. Hiervoor werd door middel van een architectenselectie IAA Architecten uit Enschede als ontwerppartij geselecteerd met hun plan voor ovaalvormige gebouwen.” 36 Bouwen in het Oosten

Het Woolde Somatische zorg Richard Schut is werkzaam als projectmanager bij Twinta. Hij is verantwoordelijk voor het vastgoedgedeelte van de ontwikkelingen van Het Woolde. Richard legt uit dat bij aanvang een ontwerpteam is samengesteld. Deze bestaat uit constructeur Schreuders Bouwtechniek uit Hengelo en Kamperman Installatieadvies als adviseur voor de installaties: “De gebouwen werden compleet in 3D ontworpen, tussentijds getoetst op haalbaarheid en in 2017 nog herijkt op de gewijzigde visie op somatische zorg (mensen met zwaar lichamelijke beperkingen). Eind 2017 werd het definitieve plan aanbesteed en in januari 2018 werd het contract getekend met Aannemersbedrijf Kormelink Rietmolen als bouwkundig aannemer. De Groot Installatie uit Hengelo en Alferink uit Groenlo werden als respectievelijk W- en E-installateur gecontracteerd.” Noaberschap De feestelijke starthandeling voor de realisatie van het eerste nieuwe gebouw werd samen met de Woolderschool tijdens de Koningsspelen 2018 gevierd. Ondertussen werden ook de civiele werkzaamheden en de sloop aanbesteed. De civiele werkzaamheden werden gegund aan Rouwmaat uit Hengelo, de sloopwerkzaamheden werden in opdracht gegeven aan Scheffer Groep Wezep. Ton Oude Voshaar: “Wij selecteren graag partijen uit de regio. Noem het een vorm van noaberschap. In dit geval is het gelukt zelfs meerdere Hengelose partijen te betrekken bij de nieuwbouw. We zien nu dat partners op dezelfde plek aan het werk zijn. Eén in de verpleging en één werkt aan de nieuwbouw.” In volle gang Het nieuwe Woolde bestaat medio 2021 uit twee eigentijdse gebouwen die speels en ruimtelijk opgezet zijn voor in totaal 84 bewoners. In het eerste gebouw wonen sinds juni 2019, 36 bewoners verdeeld over drie verdiepingen. Elke bewoner heeft een eigen zit-slaapkamer en per zes bewoners is er een gezamenlijke woonkamer. Na de verhuizing kon de grote Lasondervleugel worden ontmanteld. De sloop ervan was complex omdat er dicht tegen het bestaande gebouw de Hiebendaal gewerkt moest worden. Eind 2019 werd gestart met de realisatie van het tweede gebouw. De werkzaamheden zijn momenteel in volle gang. Richard Schut: “De oplevering van dit gebouw staat gepland in januari 2021, waarna de bewoners uit de Van Wezelvleugel hun intrek kunnen nemen. In dit gebouw is plaats voor 48 bewoners, verdeeld over vier verdiepingen. Ton Oude Voshaar Ton Oude Voshaar: “Een écht thuisgevoel en kleinschaligheid creëren zijn belangrijke uitgangspunten.” Richard Schut Bouwen in het Oosten 37

Het Woolde Tijdlijn Realisatie eerste gebouw: mei 2018 – mei 2019 Eerste bewoners komen er wonen: juni 2019 Ontkoppelen installaties, asbestsanering, sloop bestaande Lasondervleugel: juli 2019 – oktober 2019 Bouwvoorbereidingen en realisatie tweede gebouw: november 2019 – januari 2021 Verhuizing bewoners vanuit de Van Wezelvleugel, sloop Van Wezelvleugel en afronden terrein: februari 2021 – juli 2021 Tenslotte zal de sloop van de Van Wezelvleugel plaatsvinden. Nadat de gebouwen gereed zijn, is er een mooie verbinding tussen de twee zorggebouwen van Het Woolde en het zelfstandig wooncomplex De Hiebendaal waar je appartementen kunt huren en een ontmoetingsruimte.” Architectonisch Bijzonder aan het nieuwe woonzorgcentrum zijn de ronde vormen en de afwerking met stucwerk, waar normaal gesproken voor metselwerk zou worden gekozen. In het ontwerp is gekozen voor een modern uiterlijk zonder een instellingsgevoel. De interieurarchitect van IAA Architecten heeft samen met de werkgroep Interieur bestaande uit een aantal zorgmedewerkers, een afvaardiging van de cliëntenraad en de coördinator bouw, de kleuren bepaald. Hierbij was de insteek dat deze warm en eigentijds moesten zijn. De basis straalt rust uit, zodat de eigen meubels van de bewoners er altijd bij passen. Beleving seizoenen Voor het tuin- en beplantingsplan wordt samengewerkt met Buro Mien Ruys. Ton Oude Voshaar: “Zij hebben al bij meerdere locaties van ons prachtige tuinen ontworpen. Ook op deze locatie komt een tuin met veel beleving vanuit geur, bloei, windgeruis en kleur. De opzet van het ontwerp is dat bewoners in de tuin alle seizoenen kunnen beleven.” Bouwen in het Oosten 39

Substantiële bijdrage Alferink Installatietechniek Bewoners van Het Woolde krijgen mooie leefomgeving Een voorselectie door opdrachtgever Twinta leidde tot de betrokkenheid van Alferink Installaties bij het project Het Woolde. De opdracht is rechtstreeks aangenomen bij de opdrachtgever, de partijen werken in nevenaanneming met elkaar; dus ook de bouwkundig aannemer. 40 Bouwen in het Oosten

Het Woolde Woonzorgcomplex Het Woolde aan de Geerdinksweg wordt vernieuwd tot 84 intramurale plaatsen, verdeeld in 36 plaatsen kleinschalig wonen voor mensen met geheugenproblemen in gebouw 1 en 48 plaatsen kleinschalig wonen voor mensen met geheugenproblemen in gebouw 2. Aan gebouw 2 wordt tevens een ontmoetingsruimte gebouwd. Inmiddels is gebouw 1 klaar, gebouw 2 is momenteel in realisatie. “Doordat er gefaseerd gebouwd wordt is er geen tijdelijke huisvesting benodigd”, vertelt directeur Laurens Grashof. “De techniek is modern maar voor Alferink geen nieuwe standaard. Het ontwerp is vooral gericht op de gebruiker die anders dan een kamer hier een mooie leefomgeving krijgt op een afdeling door de vormen van het gebouw, indeling en logistiek. De installatietechniek maakt dit mede mogelijk door de toepassing van domotica en zorgsystemen en het gebruik van deugdelijke componenten en een functioneel, mooi lichtplan. Toekomstbestendig doordat de kamers voorbereid zijn op een mogelijke ombouw naar appartementen als er een andere zorgvraag ontstaat.” Ook in dit project was de eigen inbreng van Alferink Installatietechniek substantieel. Grashof: “Van een bestek kun je niet bouwen, het is de start waarin het minimale kwaliteitsniveau wordt gedefinieerd. De uitwerking van de installatie en de afstemming van de installatie op het bouwkundige ontwerp en de inrichting is daarmee de aanvulling van Alferink op het bestek van de adviseur. Alles is in BIM uitgewerkt en Alferink heeft dit ook volledig in Revt gemaakt dat ook op de onderhoudsperiode aansluit. Verlengde termijn In beide fases is er sprake geweest van een vertraging in de planning. Grashof: “De doorlooptijd van het project is daarmee langer dan beoogd. De oorzaken zijn niet direct te verwijten aan een der partijen maar omdat hier met elkaar steeds constructief over gesproken is, is de sfeer op het werk goed en wordt het project kwalitatief goed binnen de verlengde termijn opgeleverd. Gebouw 1 is gereed en daar is het gelukt, er is niemand die twijfelt aan het team dat dit voor Gebouw 2 ook niet zal lukken. Het was heel bijzonder dat gebouw 1 een week na de oplevering in gebruik is genomen en dat er daaruit heel weining problemen naar voren zijn gekomen. Opleveren is dus Opleveren! Dit was ook noodzakelijk omdat de huisvesting van de nieuwe bewoners gesloopt moest worden om op diezelfde plaats gebouw 2 te kunnen realiseren.” Alferink Installatietechniek Alferink Installatietechniek is al ruim veertig jaar een betrouwbare partner op het gebied van installatietechniek. Het bedrijf is werkzaam in zowel de elektrotechniek, werktuigbouwkunde als regeltechniek.Directeur Laurens Grashof: “Installatieafdeling waar projecten met eigen kennis, mensen en middelen worden uitgevoerd. Met 75 FTE vast in dienst en een flexibele schil afhankelijk van de orderportefeuille bedienen we een breed scala aan opdrachtgevers in de zorg, overheid, onderwijs en industrie. Daarnaast hebben we een service afdeling voor preventief en correctief onderhoud en klantenwerk. Bouwen in het Oosten 41

IAA Architecten biedt Het Woolde een thuisgevoel met warme uitstraling Op de locatie gelegen achter De Hiebendaal, grenzend aan de Woolderesweg en Geerdinksweg, wordt vervangende nieuwebouw gerealiseerd in twee vrijstaande ovalen gebouwen. Het nieuwe Woolde biedt straks plek voor 84 verpleeghuisplaatsen. De ovalen vorm is gekozen om de buitenruimte maximaal te ervaren. De tuin die rondom de gebouwen aangelegd wordt, zorgen voor een parkachtige omgeving waarin de gebouwen als paviljoen gesitueerd zijn. Het gebouw aan de Woolderesweg is drie lagen hoog en het gebouw aan de Geerdinksweg is vier lagen hoog. Op deze wijze sluiten de gebouwen goed aan bij de omgeving. Per verdieping zijn de gebouwen opgedeeld in twee groepen van zes bewoners die met elkaar samenleven. Elke bewoner heeft zijn eigen zit-/slaapkamer en een badkamer, met per groep een gezamenlijke keuken en woonkamer, dit gelegen op de kopse kant van het gebouw. De nieuwbouw is zo ontworpen dat indeling met zit-/slaapkamer + badkamer eenvoudig om te bouwen is tot appartementen van 70 m2 . Het interieur is zorgvuldig ontworpen, passend bij de doelgroep. Het heeft een warme uitstraling om de bewoners een thuis gevoel te geven. Materiaalkeuzes zijn zo gekozen dat een ‘instelling gevoel’ ten alle tijde vermeden is. De ovalen vormen zorgen ervoor dat de gebouwen er vanuit elk standpunt anders uit zien wat de ruimtelijke beleving van het binnenterrein ten goede komt. Op de begane grond van het vierdaagse gebouw komt aan de buitenkant een serre-achtige ontmoetingsruimte met koffiehoek voor grotere bijeenkomsten. En een heerlijk kopje koffie met de familie. 42 Bouwen in het Oosten

Appartementencomplex De Steern geeft entree Hengelo een heel ander gezicht Dichtbij het Gezondheidspark in Hengelo heeft de Droste Bouwgroep een bijzonder nieuwbouwproject genaamd De Steern gerealiseerd. Drie kleinschalige gebouwen, met elk acht luxe appartementen en eigen parkeergelegenheid herrezen in een fraai aangelegde, groene openbare ruimte. De gehele binnenstedelijke ontwikkeling tot en met de realisatie van dit project was in handen van de Droste Bouwgroep. Het is een prachtig werk, die de entree vanuit Delden naar Hengelo een heel ander gezicht geeft. Door: Jolanda Groothuis 44 Bouwen in het Oosten

De Steern verdeeld over drie gebouwen te realiseren. Voor Droste stond voorop dat dit een kwalitatief hoogwaardige ontwikkeling zou zijn. Het ontwerp tot en met de start van de bouw nam uiteindelijk twee jaar in beslag. Dit is in vastgoedtermen erg snel.” Snel en doelgericht Voor het ontwerp van dit project koos Droste voor IAA Architecten uit Enschede. Maarten Droste: “Samen met IAA hebben wij in het verleden al een variant op dit werk ontwikkeld en gebouwd aan de Wielewaalstraat in Hengelo. We verstaan elkaar met een half woord, de onderlinge verstandhouding is uitstekend en dat werkt snel en doelgericht. De start van de bouw vond plaats in juni 2018, de oplevering was, volgens planning, in september 2019. Feitelijk verliep het hele plan, van ontwikkeling tot afronding bouw, zoals wij het voor ogen hadden.” Maarten Droste is directeur van de Droste Bouwgroep in Hengelo. Hij vertelt dat Droste, samen met een collega-bouwer, al jaren eigenaar was van voormalig café en zalencentrum Het Steerntje. “Het doel was destijds om hier op termijn een mooie entree van te maken voor Hengelo. Na de bouw van het nieuwe Borsthuis (TriviumMeultenbeltZorg), hebben we een invulling bedacht voor de locatie van het zalencentrum. Het plan rees om 24 appartementen, Koop- en huurappartementen De 24 appartementen zijn even groot (85 m2 ) en kregen hetzelfde afwerkingsniveau. Inmiddels zijn alle woningen verkocht of verhuurd. De bemiddeling verliep via Euverman Nuyts Makelaars. De prijs van de koopappartementen varieerde vanaf € 245.000,-, afhankelijk van de ligging en verdieping. Minimaal onderhoud Volgens Maarten Droste werd bij de ontwikkeling van dit project specifiek gekeken naar duurzaamheidsaspecten. “In overleg met de gemeente Hengelo zijn 18 bomen herplant en werd een wadi (bufferings- en infiltratievoorziening) aangebracht voor de opvang van regenwater van de daken. Bovendien zijn de kozijnen en overstekken van aluminium, zodat het onderhoud aan de buitenzijde minimaal is. Elk appartement beschikt daarnaast over een warmte-terugwininstallatie en er zijn PV panelen geplaatst voor het verbruik van de algemene ruimtes.” Structureel overleg Tijdens de bouw waren er dagelijks 25 vaklieden werkzaam op de locatie aan de Deldenerstraat. Droste koos er bewust voor om met nevenaannemers te werken waar zij al jarenlang een vaste relatie mee onderhouden. De installaties werden verzorgd door Moekotte Engineering en Installatie uit Enschede. De aluminium kozijnen werden afgenomen van Alkondor Hengelo en het metselwerk werd uitgevoerd door Rikkert Afbouwgroep uit Enter. Maarten Droste: “Een dergelijk project verdient een strakke onderlinge communicatie. Dit wordt een stuk eenvoudiger wanneer partijen elkaar kennen. Duidelijke afspraken en wekelijks structureel overleg, in combinatie met een uitvoerder die dagelijks op de bouw was voor de laatste bijsturing, maakten dat de werkzaamheden probleemloos uitgevoerd konden worden.” Bouwen in het Oosten 45

De Steern Toekomstperspectief Het is een veel gehoord geluid in de bouwwereld dat er gebrek is aan ‘werkbare handen’. Maarten Droste beaamt dit: “Momenteel is er veel werk in de bouw, dat biedt jongeren toekomstperspectief, echter veel ouders behoeden hun kinderen hiervoor vanwege de zwaarte van het werk. Dat is volgens ons geheel onterecht. Door de huidige, moderne technieken en uitstekende arbeidsomstandigheden is de bouw voor velen absoluut geschikt. Het voordeel van werken bij Droste is dat onze projecten nagenoeg allemaal in Twente uitgevoerd worden, waardoor er geen sprake is van lange reistijden. We merken dat dit enthousiasmeert, gezien het aantal aanmeldingen van stagiaires. In samenwerking met Bouwschool Twente, welke sinds een jaar gehuisvest is in het Techniekhuis Hengelo, bieden we leerlingen een werkplek met als doel om na afronding van de opleiding bij ons aan de slag te gaan. Op deze manier nemen we jaarlijks circa twee jonge mensen in dienst die de pensioengerechtigde vaklieden kunnen vervangen.” Maarten Droste : “Door de huidige, moderne technieken en uitstekende arbeidsomstandigheden is de bouw voor velen absoluut geschikt.” Bouwen in het Oosten 47

DSTRCT/74 wordt één van de gaafste kantoorpanden van Twente Momenteel ondergaat het markante kantoor, waar ooit Energiebedrijf IJsselmij zetelde, een metamorfose. De revitalisering geldt niet alleen op bouwkundig gebied maar ook qua gebruiksfilosofie. Bouwen in het Oosten sprak met eigenaar Edwin Asveld, CEO van logistiek dienstverlener TransHeroes en Nick Bloeme en Gijs Ensink van het project- en bouwmanagementbureau SOM=. Een verhaal over het aangaan van uitdagingen, het leveren van meerwaarde en het belang van de “wow-factor” voor DSTRCT/74, zoals het project heet. “We waren ons met TransHeroes al een tijdje aan het oriënteren in Hengelo en omgeving, maar we konden in eerste instantie niet iets geschikts vinden”, start Edwin Asveld zijn toelichting. “Met de makelaar hebben we veel bekeken maar soms was de locatie niet ideaal of waren er te weinig parkeermogelijkheden. Elke keer was er wel wat. Tot 48 we hier aan de Wegtersweg kwamen. Weliswaar hadden we als zoekopdracht een kleiner pand in gedachten, maar al snel zagen we hier mogelijkheden. In juni vorig jaar hebben we de koop gesloten. Het oorspronkelijke idee om zelf de helft van een pand te betrekken en de andere helft te verhuren hebben we qua percentage eigen gebruik overboord gezet. We gebruiken straks één van de vijf etages, de bovenste. Momenteel zitten we op een andere verdieping op tijdelijke basis. Op 1 mei verhuizen we naar onze nieuwe stek. Via Boers en Lem Vastgoedconsultants kwamen we in contact met SOM= en zijn we de plannen op deze locatie gaan uitwerken en finetunen. Voor de uitvoering van Bouwen in het Oosten

DSTRCT/74 Nick Bloeme en Gijs Ensink benadrukken een aantal unieke aspecten die aan dit project kleven. “Gezien de regionale overcapaciteit op het gebied van kantoren is het essentieel dat we hoge kwaliteit bieden en onderscheidend zijn. Er is derhalve niet gekozen voor een basic upgrade van het pand, maar juist voor een volledige revitalisering op gebied van beleving, uitstraling, werkconcept, techniek en klimaat. Een unieke look and feel, zoals dat tegenwoordig zo mooi wordt omschreven. Edwin Asveld: “Duidelijk is dat dit een van de gaafste kantoorpanden van Twente wordt, met een eigentijds werkconcept.” onze plannen hebben we niet gekozen voor een bouwkundig hoofdaannemer maar voor een gefaseerde en opgeknipte aanpak waarbij we verschillende regionale bedrijven hebben uitgenodigd, zeg maar local heroes. Per activiteit een andere partij. Ik schat in dat er zo’n vijftien partijen betrokken zijn bij de revitalisering.” Het was ons inziens ook nodig om het pand gereed te maken voor de wensen en behoeften van de jongste groep kantoorgebruikers, doelende op de groep twintigers en dertigers welke op dit moment hun intrede doen op de arbeidsmarkt. Deze leeftijdsgroep stelt andere eisen op het gebied van de werkplek dan de generaties voor hen. Niet alleen de kenmerken van de werkplek zelf zijn van belang, maar de nadruk is juist meer komen te liggen op de kenmerken van de werkomgeving. De technische kwaliteiten en het comfort op de werkplek moeten gewoon van een goed niveau zijn. Dat staat buiten kijf. Dit is ook niet zo gek, deze generatie is klaargestoomd voor de arbeidsmarkt in mooie schoolgebouwen met hoogwaardige meubilair en moderne technologie in elke ruimte. Het is daarom goed te verklaren dat ze van de toekomstige werkomgeving niets minder verwachten. Een belangrijke succesfactor voor de werkomgeving is de variatie van inrichting zodat iedereen goed zijn of haar plek kan vinden. Keuzevrijheid speelt daarbij een belangrijke rol. We willen binnen DSTRCT/74 derhalve een breed aanbod in de werkomgeving bieden, zodat niet de omgeving de werkmethode bepaalt, maar deze juist de gewenste werkmethodiek faciliteert. Het gebouw had een cellenstructuur, waarbij in iedere vleugel er gelijk uit zag, een centrale gang met aan beide zijden kantoren. Passende bij die bouwtijd, maar niet meer van deze tijd. Toen we begin van dit jaar op één verdieping alle tussenwanden hadden verwijderd kwam de ronde vorm in het gebouw goed naar voren. Echt een gaaf effect.” Voor Edwin Asveld geeft dit project zichtbaar energie. “Gaandeweg werd ik steeds enthousiaster. We hadden wel ervaringen opgedaan in onroerend goed, maar dit is onvergelijkbaar. Ook qua investeringen is dit een substantieel verhaal. Duidelijk is dat dit een van de gaafste kantoorpanden van Twente Bouwen in het Oosten 49

DSTRCT/74 wordt, met een eigentijds werkconcept. De collectieve voorzieningen gaan naar een topniveau. Door het gehele pand worden er vergader- en werkruimten gecreëerd in verschillende vormen, formeel en informeel, waar mensen kunnen overleggen, zich kunnen concentreren, kunnen bellen, het zogenaamde Activity Based Working. We bouwen nu een supergaaf dakterras van 250 vierkante meter en er komt een gezellige bar voor de vrijmibo, een Electric laadpark voor de auto’s completeert het plaatje. Huurders krijgen ruimte voor een eigen inbreng in het ontwerp en flexibele termijnen en huurvormen, zowel gemeubileerd als casco+. SOM= heeft kennis en expertise om in vroeg stadium met geïnteresseerde bedrijven mee te denken in de mogelijkheden.” Over twee jaar vol De verwachtingen over het welslagen van het project zijn hooggespannen. Edwin Asveld. “We hebben dan ook veel te bieden. We hebben nog ruim drieduizend vierkante meter tot de beschikking en kunnen dus echt maatwerk leveren, zowel qua omvang, vanaf 100 vierkante meter, als indeling en inrichting. Op dit moment gebruikt Enexis 1650 vierkante meter en zelf benutten we 850. Er zijn maar liefst 190 parkeerplaatsen. We mikken op bedrijven die belang hechten aan een hoogwaardig, optimaal werkklimaat met alles erop en eraan. Bedrijven die enige reuring met zich meebrengen zijn van harte welkom. Dat zouden bijvoorbeeld softwareontwikkelaars zijn of Ik hoop en verwacht binnen twee jaar.” Duurzaam en Nick Bloeme en Gijs Ensink: “Er is derhalve gekozen voor een volledige revitalisering op gebied van beleving, uitstraling, werkconcept, techniek en klimaat.” bedrijven uit de communicatiebranche. Er lopen al enkele veelbelovende contacten, onder andere met juridische dienstverleners. Er is enthousiasme in de markt. Voor mij geen verrassing. Ik had hier direct al de “wow-factor” te pakken en die bleek doorslaggevend. Ik merk dat ook bij geïnteresseerden die hier al een kijkje kwamen nemen. Wanneer we vol zitten? toekomstbestendig Nick Bloeme vertelt dat DSTRCT/74 een duurzaam en toekomstbestendig karakter heeft. “We gaan voor de BREEAM Excellent certificering. Qua installatietechniek verduurzamen we onder meer door de toepassing van LED verlichting en PV Panelen. Waterbesparend sanitair en het gebruik van warmtepompen behoren ook tot de revitalisering. Groen zal in en aan het pand zichtbaar worden middels de groenwand en het groendak.” Gijs Ensink vult aan: “We faciliteren in het verduurzamen van het woon-werkverkeer door een ruime hoeveelheid laadpalen en een afgesloten en overdekte fietsenstalling met oplaadpunten. Daarnaast maken we gebruik van bestaande elementen en materialen. We hanteren een pragmatische aanpak door de kwaliteiten van het pand optimaal te benutten. Ja, er wordt behoorlijk geïnvesteerd in DSTRCT/74, maar zorgen er wel voor dat iedere euro zo efficiënt mogelijk wordt ingezet.” Bouwen in het Oosten 51

DSTRCT/74 SOM= Het inmiddels tien jaar jonge project- en bouwmanagementureau SOM= is een uitzonderlijke specialist in herbestemming, kantoorconcepten, duurzaamheid en onderhoud als het gaat om vastgoed. Het bedrijf bedenkt, begeleidt en beheert projecten door heel Nederland en is trots op z’n lokale roots. Onafhankelijke vastgoedadviseur opgericht door Paul Scholten en Erik Richters. De hoofdvestiging is in Oldenzaal en er zijn nevenvestigingen in Amsterdam, Rotterdam en Zwolle. SOM= is gegroeid naar 25 medewerkers en er staan nog enkele leuke vacatures open. Saillant detail: In eerste instantie zou het bureau voor het pand aan de Wegtersweg 1 alleen de bouwkundige keuring voor de aankoop doen, maar dat is wel een beetje uit de hand gelopen… Gijs Ensink Nick Bloeme TransHeroes® | Smart Logistics Group TransHeroes verzorgt slimme logistieke oplossingen. Edwin Asveld: ”We kennen onze klanten bij naam en onze vaste groep medewerkers zetten zich elke dag weer met hart en ziel in voor onze sport: internationaal transport! TransHeroes onderscheidt zich doordat het bedrijf is opgedeeld in business units waar elk onderdeel haar eigen specialisme kent. Persoonlijk en betrokken, maar toch de overkoepelende kracht van een allround logistiek dienstverlener. Men kan terecht bij ons voor wegtransport, luchtvracht, zeevracht of een douane document. Edwin Asveld Bouwen in het Oosten 53

DSTRCT/74 Sanitaire oplossingen om te zoenen! Netwerken is het delen van kennis - mensen inspireren - om vervolgens mensen, producten en diensten te verbinden. Dat is precies wat er gebeurde tijdens de ontmoeting van Edwin Asveld (DSTRCT /74) en Wouter Brantjes (Toletto) tijdens een netwerkbijeenkomst in Twente. Duurzaam & trendy DSTRCT ’74 wordt een modern, duurzaam en trendy kantoorpand in Twente. Toletto, gevestigd in Hengelo, is specialist in het duurzaam ontwerpen, renoveren en bouwen van toiletten voor de professionele markt. Creatieve ontwerpen en een perfecte turn-key uitvoering voor een scherpe prijs. Toletto opgericht in 2010 is de afgelopen tien jaar enorm gegroeid en actief op zoek naar een nieuwe inspirerende locatie om uit te kunnen breiden. Dit lijkt een goed huwelijk! Toletto huurt kantoorruimte in een van de gaafste kantoren van Twente en werkt in nauwe afstemming met Nick Bloeme (SOM) een voorstel uit voor het realiseren van duurzame en creatieve toiletten, waar beleving centraal staat. Unieke kans Een unieke kans voor alle partijen. Elke etage krijgt een toilet met een eigen signatuur. Bijzondere Koning Willem I College Den Bosch materialen, producten en geuren, allen speciaal geschikt voor natte ruimtes. Toletto krijgt de kans om als het ware showrooms te creëren waar alles uit de kast getrokken mag worden wat zij in huis heeft. Van basis tot zeer luxe. Toletto is actief in: • Onderwijs • Zorg • Kantoor • Retail • Leisure • Transport Mooie en schone sanitaire voorzieningen zijn voor elke organisatie van groot belang, maar voor elke branche gelden specifieke eisen. Onderwijs vraagt om basic en vandalismebestendige oplossingen. Bij zorg ligt de nadruk op hygiëne en veiligheid. Leisure vraagt om een luxere oplossing. In DSTRCT/74 kunnen potentiele klanten alle mogelijkheden en oplossingen onder één dak bekijken. Conferentiecentrum Regardz Amersfoort Vakmanschap De vakmensen voeren in allround uitvoeringsteams het werk van A tot Z uit. Het bouwproces is hierdoor aantoonbaar sneller, netter en levert minder overlast op voor klant en gebruiker. Dit maakt het verschil met de traditionele aanpak van toiletrenovaties waar verschillende partijen ad-hoc in onderaanneming betrokken zijn. Minder uitbesteed werk betekent minder mensen op het werk, minder fouten door gebrekkige informatieoverdracht en slechte afstemming, minder leegloopuren, minder transporten etc. De klant profiteert hier direct van, één aanspreekpunt gedurende de hele bouw, geen uitvoeringsstress, kortere bouwtijd, lagere kosten en een vlekkeloze oplevering. Toletto heeft veel vertrouwen in de visie van Edwin Asveld (cs) DSTRCT ‘74 en de expertise van Nick Bloeme (cs) bij SOM en is met veel plezier aan de samenwerking begonnen. Universiteit Utrecht Academie Gebouw Winkelcentrum Hoog Catharijne Utrecht Wouter Brantjes Bouwen in het Oosten 55

“Effe de column doen? Nou, ik heb het geweten…” Na mijn eerste column in Bouwen in het Oosten liep mijn inbox van LinkedIn vol met reacties, vooral ’s avonds. Blijkbaar hebben al die hardwerkende collega’s in de bouw na een lange dag óók nog eens zin in mijn kijk op de sector. Die positieve aandacht verraste mij en schept verplichtingen. Dus gaan we in mijn tweede column verder de diepte in. Na publicatie houd ik uiteraard mijn inbox opnieuw in de gaten, haha! Ik hou van een wedstrijdje en breek graag records. De wittebroodsweken van de overname van Haldu Groep door IMPACT zijn voorbij. Samen pakken we nu door met onze strategie: verder autonoom doorgroeien en door middel van overnames. Het bewijs dat we in Groesbeek niet alleen praten, maar ook dóen ligt op tafel. IMPACT en Haldu Groep hebben overeenstemming bereikt met DeGraaf rond de overname van een deel van hun standalone activiteiten voor het uitzenden van technisch personeel in Nederland. Vooral de elektrotechniek-, werktuigbouw-, installatietechniek- en metaal- en industrieafdelingen. Met hun vestigingen zijn zij goed over Nederland verdeeld en actief. Keihard koersen op one-stop-shopping Ik ben trots op deze toevoeging! Hiermee zetten we voor onze relaties opnieuw een concrete stap richting one-stop-shopping. Op één adres vindt u voortaan zowel de beste mensen voor de bouw als techniek. Voor opdrachtgevers die met beide disciplines werken betekent dit een enorme efficiencyslag. Deze combi weerspiegelt ook wat wij op de steigers zien: betere bouwprojecten door deze disciplines slimmer te laten samenwerken. Ook sociaal belangrijk: de continuïteit van werk voor de werknemers van DeGraaf, de circa 200 uitzendkrachten en haar klanten, is nu gewaarborgd. De nieuwe naam? Haldu DeGraaf. Ik kan mij geen beter gebalanceerde naam voor deze samenwerking voorstellen. Want wij denken niet in overnames, maar in samenwerking. Over overnemen heb ik trouwens iets geleerd… Eerst dacht ik dat overnemen draaide om ingewikkelde gesprekken met directies en specialisten. Over aandelen, bedrijfswaarde en dat soort vaak ongrijpbare zaken. Nu ik zie hoe ál onze medewerkers, en ook bij Haldu DeGraaf, elke dag strijden voor uw belangen, weet ik dat overnemen draait om het overnemen van werk, uitdagingen en problemen. En dat doen onze medewerkers in alle lagen van onze organisatie. Zij zeggen 56 Bouwen in het Oosten

Column elke dag tegen onze klanten en vakmensen: “Laat maar, ik neem het wel van je over.” Zodat onze klanten en vakmensen door deze ontzorging hun werk optimaal kunnen doen. Onze gemotiveerde medewerkers zijn de beste ‘overnamespecialisten’. Steun uit bijzondere hoek We publiceren elke maand een interview met één van onze klanten. Dennis Dibbets van Koopmans Bouwgroep BV beet het spits af. Hij is blij met onze inzet op buitenlandse vakmensen en pleit ervoor dat alle partijen hierin met ons samenwerken. Die steun vind ik geweldig en geeft mij dagenlang extra energie. Op dit vlak scherpen we onze koers steeds beter aan. Wist u dat we onlangs mét een klant op locatie in Spanje lokale vakmensen hebben getest? Ter plekke testten wij hun skills en ook motivatie en houding. Die preselectie in hun thuisland zelf bleek een gouden greep. Zo weten we 100% zeker dat we de beste buitenlandse kanjers in huis halen. Heeft u reserves rondom de inschakeling van onze buitenlandse vakmensen? Dan ziet u dat we de lat steeds hoger leggen. De kop van 2020 is eraf Ondanks storm Ciara, de nieuwe Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) en een ietwat negatieve kijk op de ontwikkeling van de bouw, staat Haldu Groep er goed voor. Maar we weten: de prestatie van één van onze vakmensen kan ons imago al schaden of juist een boost geven. Daarom blijven we scherp! Danny van Hal Bouwen in het Oosten 57

Resultaat renovatie Crematorium Usselo mag gezien worden Een aantal succesvol verlopen projecten voor dezelfde opdrachtgever, leidde een aantal jaren geleden tot de gunning van een ingrijpende renovatie van Crematorium Usselo in Enschede aan Aannemersbedrijf Bramer bv uit Vriezenveen. Ook deze keer mag het resultaat gezien worden. “We hebben hier gezamenlijk een kwalitatief mooi werk afgeleverd tot ieders tevredenheid”, concludeert projectleider Renco Paarhuis. 58 Bouwen in het Oosten

Crematorium Usselo “De grootste uitdaging zat hem niet in de technische uitvoering ,” vertelt Paarhuis. “Omdat de renovatie ingepast moest worden in de dagelijkse werkzaamheden en plechtigheden van het crematorium hield dat in dat er begrijpelijkerwijs nogal wat beperkingen waren. Er was dagelijks intensief contact met onze opdrachtgever om alles in goede banen te leiden. Nauwkeurig plannen en een flexibele opstelling met respect voor de omgeving stond gedurende de ruim anderhalf jaar dat we in Usselo aan het werk waren centraal. Niet voor niets kozen we, bij het “aanvliegen” van deze opdracht, ervoor om in bouwteamverband te werken. Dus gezamenlijk optrekken met de opdrachtgever Crematoria Twente, architect BCT en installateur Klein Poelhuis. Dat maakt je allemaal, ook in formele zin, verantwoordelijk voor het welslagen van het project. Dat is prima gelukt. We kunnen met zijn allen trots zijn op het gehele proces en het eindresultaat” De realisatie startte in mei 2018. Paarhuis: “We hebben tijdens Bouwen in het Oosten 59 het gehele traject te maken gehad met het verwijderen van asbest. Van het leeuwendeel wisten we waar we één en ander zouden aantreffen, maar uiteindelijk was er meer dan we hadden voorzien waardoor we aanpassingen moesten doen in de planning. Ook hebben we alles uitvoerig “uitgeëngineerd”, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in een snellere bouwtijd. Toen we al gestart waren werd al redelijk snel duidelijk dat we de oorspronkelijk gestelde vier bouwfases konden bekorten door fase twee en drie te combineren. Mede hierdoor was er ruimte om nog een belangrijke tussentijdse aanpassing te realiseren, namelijk een extra kistingang in de grote aula. Ook constructief had dat nogal wat voeten in de aarde. De bekende grote aula Zuid en de familiekamers (fase 2) en de kleine aula en de aula West en de bijbehorende gastenkamers (fase 3) zijn dus gelijktijdig gerealiseerd. Al met al hebben we het project op 24 januari jongstleden opgeleverd in een bouwtijd van negentien maanden waar uitgegaan was van twee jaar. En dat inclusief bouwstops op gedeelten van Renco Paarhuis: “Nauwkeurig plannen en een flexibele opstelling met respect voor de omgeving stond gedurende de ruim anderhalf jaar dat we aan het werk waren centraal.”

Crematorium Usselo een dag waarop er diensten waren en dus geen (lawaai) overlast mocht plaatsvinden. We hebben niet voor niets bekende, gerenommeerde onderaannemers ingeschakeld waarvan we wisten dat ze dit aankonden. Ze hebben dit zonder uitzondering waargemaakt.” Renovatie steeds belangrijker Renco Paarhuis merkt dat renovatie een steeds groter aandeel vormt van de omzet van aannemersbedrijf Bramer: “Voor ons wordt renovatie een steeds belangrijkere tak van sport. Er gebeurt veel op het gebied van verduurzaming van bestaand vastgoed. Er lopen diverse projecten in dit kader in opdracht van verschillende woningbouwcorporaties en diverse andere opdrachtgevers. Onze orderportefeuille is überhaupt goed gevuld voor dit jaar. We bouwen bijvoorbeeld voor de Van den Bent stichting een appartementencomplex in Vriezenveen en gaan voor Beter Wonen duurzame woningen bouwen in binnenstedelijk gebied van Almelo. Voor dezelfde opdrachtgever hebben we recent 24 woningen verduurzaamd. Ook in Flevoland zijn we actief, onder andere in Dronten waar we het gemeentehuis grondig renoveren. De buitengevel blijft intact, maar de binnenzijde wordt in zijn geheel gestript en ondergaat een complete metamorfose. Ook zijn we betrokken bij diverse renovatie projecten van Batavia stad Fashion Outlet Lelystad.” Tevredenheid Als Paarhuis gevraagd wordt naar een korte terugblik op het renovatieproject in Enschede vertelt hij “dat met name de communicatie, de onderlinge samenwerking tussen de betrokken partijen en de coöperatieve sfeer op de bouwplaats geleid heeft tot een succesvolle uitvoering. Zowel de opdrachtgever als de architect en installateur, waarmee we het bouwteam vormden, verdienen hiervoor de credits. Ik denk dat we met z’n allen een kwalitatief mooi stukje werk hebben afgeleverd, waarmee men jaren mee vooruit kan.” Bouwen in het Oosten 61

Lindberghstraat 27, 7903 BM Hoogeveen Telefoon: 0528 - 26 52 37 www.vloertechniekhoogeveen.nl Experts in gietvloeren en kunststofvloeren

Crematorium Usselo Gert-Jan Beltman van Solitas Projectstoffering Het is een prachtig geheel geworden In het renovatieproject van Crematoria Twente was een prominente rol weggegelegd voor Solitas Projectstoffering uit Rijssen. Gert-Jan Beltman: “Door een goede relatie met aannemer Bramer zijn we met het Crematorium in aanraking gekomen. In het voortraject is er veel overleg geweest over de toepassing en uitvoering en uiteraard hadden we een concurrerende aanbieding. Doordat het bestaande pand geheel gerenoveerd is, hadden we met veel verschillende vloeren en veel verschillende hoogtes te maken. De grootste uitdaging zat voor ons daardoor in de ondervloeren. Toch is het gelukt om er al met al een mooi geheel van te maken. Duurzaamheid In goede samenwerking met onze leveranciers, proberen we altijd zo duurzaam mogelijk te werken. Zo ook in Enschede. De toegepaste lijmen en egalisaties zijn van Uzin Utz Nederland. Een van de meest duurzame fabrikanten ter wereld. Ook de leverancier van de tapijttegels, Interface, heeft duurzaamheid hoog in het vaandel. Een aantal van de toegepaste tapijttegels zijn gemaakt van geryclede visnetten, welke uit de oceanen zijn opgevist. Tenslotte is Forbo Marmoleum een volledig natuurproduct en daarmee uiteraard erg duurzaam. Het vloerenplan is bijzonder fraai bij het crematorium. Er zijn bijzonder veel verschillende types tapijttegels toegepast, waarbij elke ruimte een eigen warme sfeer heeft. Alle typen lopen heel mooi in elkaar over en zijn in het gehele project een prachtig geheel geworden. De tapijttegels zijn in diverse legpatronen uitgevoerd en ook de ondervloeren hadden de nodige uitdagingen, maar door veel aandacht op de uitvoering Het project in cijfers 3.084 m2 2.558 m2 31 m2 376 m2 119 m2 1.177 m1 Ondervloer voorbereiding Interface Tapijttegels leggen Interface Pvc tegels Loose-Lay leggen Forbo Marmoleum leggen Schoonloop tegels Coral Classic 4764 leggen Aluminium wit gemoffelde plinten aanbrengen Bouwen in het Oosten 63

Crematorium Usselo is het goed gelukt. Het ontwerp is ons door de aannemer in samenwerking met de architect aangeleverd. We hebben her en der in het werk wel de nodige adviezen ingebracht over de daadwerkelijke uitvoering. Diverse grote opdrachten De markt is op dit moment volop in beweging. Voor 2020 is onze orderportefeuille al behoorlijk gevuld. Diverse grote projecten hebben we inmiddels in opdracht. We verwachten dat de markt zich de komende jaren enigszins zal stabiliseren. De vraag naar appartementen en woningbouw blijft bijzonder hoog en ook in de zorg en in het onderwijs staan de nodige renovaties gepland. Kortom we zijn positief gestemd.” Solitas Projectstoffering Solitas Projectstoffering, opgericht in 2014, is een bedrijf dat gespecialiseerd is in vloerafwerkingen en raambekleding op projectmatig gebied. Door brede kennis en ervaring en goede relaties met diverse leveranciers, staat Solitas garant voor vloerafwerking en/of raambekleding van goede kwaliteit, voor een concurrerende prijs en vakkundige installatie. Gert-Jan Beltman: “Er zijn bijzonder veel verschillende types tapijttegels toegepast, waarbij elke ruimte een eigen warme sfeer heeft.” Opdrachtgevers van Solitas zijn diverse zorginstellingen, scholen, kantoorinrichters, winkelinrichters, aannemers en projectontwikkelaars. Directeur Gert-Jan Beltman: “Solitas staat voor kwaliteit, betrouwbaarheid en vakmanschap. Op dit moment hebben we een vijftal medewerkers op kantoor en vijf stoffeerders in de uitvoering. Door goede samenwerking met een groot aantal ZZP’ers, kunnen we grote projecten realiseren en dagelijks hebben we gemiddeld 20 - 25 stoffeerders aan het werk.” Bouwen in het Oosten 65

Improvisatie en communicatie In de eerste fase van de grootscheepse renovatie van het crematorium in Enschede was er een belangrijke rol weggelegd voor Kamphuis Sloopwerken. Projectleider Tom Holsink begeleidde de redelijke complexe opdracht. “We hebben al meerdere werkzaamheden voor deze opdrachtgever uitgevoerd, maar niet in de omvang van dit project. De samenwerking met uitvoerder Renco en voorman Koen van Bramer verliep zeer goed. Doordat er veel onvoorzien asbest is aangetroffen is het project veel groter geworden dan ingekocht. De oppervlakte bestond uit 3685 m² verdeeld over vijf fases. De afkomende materialen bedroegen bijna 650 ton. 580 ton puin, 30 ton bouw en sloopafval, 15 ton hout en 21 ton asbest. We hebben de ruimtes gestript. Hetgeen inhoudt dat de plafonds, vloerbedekking, aftimmeringen en dergelijke verwijderd zijn. Hierna heeft de asbestsanering plaatsgevonden, waarbij veel beplating is gesaneerd. Na het saneren van diverse materialen mocht de sloopploeg als laatste diverse wanden en vloeren verwijderen. Hierna kon de opbouw weer beginnen. Dat het werk werd uitgevoerd in verschillende fases, had te maken met de diensten in het crematorium die door moesten gaan. Er moesten dus altijd enkele zalen beschikbaar zijn. Dit vroeg natuurlijk wel goed overleg met elkaar. Hoe de werkzaamheden uit te voeren om zo min mogelijk overlast te veroorzaken. Hierdoor moesten we vaak improviseren. Met betrekking tot asbest was het iets complexer. Vooral in ruimtes waar nog installaties stonden die nodig waren voor diensten en waar asbest gesaneerd moest worden. Hiervoor werden er goede 66 Bouwen in het Oosten

Crematorium Usselo basis voor succesvolle uitvoering afspraken gemaakt om een en ander zo snel mogelijke uit te voeren. Dit is in overleg perfect gelukt. Alle installaties overbouwen saneren en installaties terug plaatsen. Vermeldenswaard is dat alle afkomende materialen zijn gerecycled en naar de erkende verwerkers afgevoerd. Er zijn maar enkele materialen die een tweede leven hebben gekregen. Zoals houten balken en plaatmateriaal en kapstokken. Vermeldenswaard is ook dat er ruimte voor eigen inbreng was. In overleg met de voorman en uitvoerder van Bramer was er van alles mogelijk als het maar binnen de wensen van de opdrachtgever bleef, bijvoorbeeld hoe en wanneer bepaalde werkzaamheden werden uitgevoerd. De complexiteit van dit project was, zoals gezegd, de overlast die veroorzaakt kon worden. Door de werkzaamheden uit te voeren vlak naast de ruimtes waar diensten werden gehouden. Hierdoor moesten we vaak werkzaamheden uitvoeren waarbij we momenten hadden dat we absoluut geen lawaai konden maken. Ook moesten we in de ovenruimte de werkzaamheden aanpassen want er moest altijd een oven in bedrijf blijven. Hierover is zeer goed gecommuniceerd met de vertegenwoordiger van het crematorium. Tevens hebben medewerkers de werktijden wel eens aangepast als de werkzaamheden er om vroegen zoals ’s morgens eerder beginnen. Omgekeerd Bouwen Kamphuis is een bedrijf gespecialiseerd in sloopwerken, asbestsanering en bodemsanering. Tom Holsink: “We zijn momenteel met zestig vaste personeelsleden en op drukke tijden huren we mensen in en werken we met honderd medewerkers. We hebben in ons personeelsbestand ook enkele mensen die een afstand haddden tot de arbeidsmarkt. We werken veelal voor vaste opdrachtgevers. Bouwbedrijven, instellingen, wooncooperaties e.d. Naast deze facetten heeft kamphuis ook Omgekeerd Bouwen. Hier worden alle herbruikbare bouwmaterialen naar toe gebracht die nog een tweede leven krijgen. Hier worden de materialen aan de man gebracht door middel van Marktplaats en een eigen webshop. Ook hier werken enkele mensen die een afstand tot de arbeidsmarkt hadden. De orderportefeuille is goed gevuld. Kamphuis kan moeiteloos vier, vijf maanden vooruit kijken. We kunnen nog steeds specialistische vakmensen gebruiken. Bouwen in het Oosten 67

BMN Bouwmaterialen Leveren aan iedere professional in de bouw Samen succesvol zijn, daar geloven wij in. Daarom beloven we jou de beste service, de juiste voorraad, flexibele logistiek en een vakkundig advies in al onze 83 vestigingen. In Overijssel en de Achterhoek staan we voor je klaar in de volgende vestigingen: Deventer Doetinchem Enschede Haaksbergen Hengelo Nijverdal Winterswijk Zwolle

De BouwKlup Moderator: Arjan te Lintelo – Dagvoorzitter en spreker Tekst: Ad Struik en Margreet Koster (Text & Event) Fotografie: Erik van der Leij – Elan Foto & Video MEER van ANDERS. LANG LEVE DE VOORUITGANG. Niet de robots, maar de bouw is aan zet Op 4 februari j.l. vond er een event plaats met het Saxion XR Lab - Academy Creatieve Technolohie, het Smart Industry Fieldlab The Garden en de BouwKluop. University of Amsterdam: “De vraag of innovatie belangrijk is, is achterhaald. Het gaat erom hoe succesvol geïnnoveerd kan worden. Denk na over hoe en wat je wilt en hoe technologie je daarbij kan helpen. We zien het vaak omgedraaid. Als je naar innovaties kijkt zijn wij aan zet, niet de robots.” Saxion. Living Technology en het XR Lab Saxions missie Living Technology is ‘Weldoordachte, technologische impact op mens en samenleving realiseren’. In het XR Lab werken Jeroen Linssen (Associate Lector Ambient Intelligence) en Matthijs van Veen (leider van het XR Lab) samen om deze missie waar te maken. Ieder semester ontwikkelen hier 150 studenten innovaties met creatieve media, virtual reality en augmented reality. Dit gebeurt op basis van use cases uit het bedrijfsleven. Voorbeelden: • Virtual Realty safetytrainer voor trainen onderhoudswerkzaamheden bij verschillende weersomstandigheden en veiligheidseisen (i.s.m. Strukton1 ). • 3D-modellering van ruimtes in een vliegdekschip t.b.v. brandoefeningen en trainingen (i.s.m. Thales2 ). Niet de robots, wij zijn aan zet! Henk Volderda, professor of strategy and Innovation, Amsterdam Business School, Hoe werkt de bouw nu? De bouw is een traditionele en weinig innovatieve bedrijfstak. Volberda: “Volgens het WEF is de winstgevendheid matig, wordt weinig samengewerkt in de keten, is er sprake van fragmentatie, een complexe omgeving met conservatieve klanten en weinig vertrouwen. De sector is erg gericht op prijsprijs- prijs. Opvallend is ook dat de productiviteit in de bouw amper is toegenomen. Volgens McKinsey is deze zelfs iets afgenomen. Andere branches doen het beduidend beter. Veel bedrijven werken nog volgens de eerste en tweede industriële revolutie (mechanische innovatie, massaproductie en arbeidsBouwen in het Oosten 69

specialisatie). En dat terwijl de vierde industriële revolutie volop aan de gang is (robotisering, internet of things, big data, kunstmatige intelligentie, etc.).” Hoe kan de bouwsector innovatiever worden? Volgens het WEF moet de sector zich opnieuw uitvinden. Hiervoor worden drie scenario’s uitgewerkt: 1. De bouw gaat virtueel. Nieuwe technologie gaat ons redden. 2. Industrialiseren. We gaan alles in de fabriek doen 3. De groene herstart. Alles moet duurzamer. De keuze voor een van deze scenario’s of een hybride vorm betekent ook dat de bouw anders georganiseerd moet worden. Het moet slimmer en anders, o.a.: - veel meer samenwerken - investeren in het talent van medewerkers - gebruikmaken van nieuwe technologie - digitaliseren en moderne managementmethoden toepassen. Sociale innovatie Volberda: ‘Willen we echt innovatiever worden en zorgen dat technologische investeringen renderen, dan zullen we meer aandacht moeten besteden aan de zachte kanten van innovatie (sociale innovatie) zoals nieuwe manieren van managen, organiseren, werken en samenwerken. Dit geeft prestatieDe 10 nieuwe technologieën voor de Engineering & Construction Sector (WEF-BCG) voordelen in omzet, marktaandeel, enthousiasme en meer tevreden medewerkers’. Sociale innovatie betekent: 1. Dienend leiderschap 2. Zelforganisatie 3. Slimmer werken en 4. Cocreatie. In samenhang met technologie, het 5e element, is dit ‘De schijf van vijf’. De kans op succesvolle innovatie is aanzienlijk hoger als aan alle vijf elementen aandacht wordt besteed. Door de J-Curve Denk niet dat je in een keer prestatie-effecten gaat zien. Houd rekening met een tijdelijke dip in de bedrijfspresentaties. In deze fase, de J-Curve, neemt het enthousiasme van medewerkers af, de stress neemt toe. De verleiding is groot om het af te kappen. Toch blijkt dat bedrijven die doorzetten forse positieve resultaten boeken. Zo realiseerde DSM Delft na één jaar 12 % hogere productiviteit. Volberda*: “Calculeer in dat je de prestatieeffecten niet gelijk ziet. Houd rekening met deze J-curve zodat je het proces kunt managen.” Inspirerende voorbeelden Blauwhoed, DSM, Edge Technologies, Finext, Heembouw, Movares Skanska, Tailer Steel Henk Volberda (links) en rechts Jeroen Linssen 1 2 Bouwkluplid, bouw- en spoorbedrijf dat met data en expertise slimme, duurzame gebouwen en ideale werk- en verblijfsomgevingen creëert. Bouwkluplid en wereldwijde elektronicaonderneming die actief is op het gebied van luchtvaart, defensie en informatietechnologie. Bron: World Economic Forum (WEF) en de Boston Consulting Group (BCG). 70 Bouwen in het Oosten

Algemeen Facadec breidt activiteiten uit Door de overname van tegelzetbedrijf A.J. van der Weide uit Wierden voegt afbouwspecialist Facadec Totaalafbouw BV uit Rijssen een belangrijke pijler toe aan haar portfolio. Volgens Peter ter Keurst, verkoopleider bij Facadec, is het mooie vervolgstap om een breder dienstenpakket aan te bieden richting onze opdrachtgever. Tevens past dit goed in de visie van ons bedrijf om zich verder te ontwikkelen als totaalaanbieder in het gehele afbouwspectrum. “De eerste contacten dateren van medio vorig jaar”, vertelt Ter Keurst. “Door een gemeenschappelijke relatie zijn we met elkaar in gesprek geraakt. Vanaf het begin was er sprake van een goede klik tussen beide partijen. Rond de jaarwisseling waren beiden partijen akkoord en dat is half februari op papier bekrachtigd met terugwerkende kracht vanaf 1 januari. Voor Facadec is het een logische uitbreiding. We hadden reeds alle andere afbouwdisciplines in ons pakket zoals stucwerk, binnenwanden, spackwerk, schilderwerk en cementdekvloeren. Tegelwerk stond op ons verlanglijstje, door deze overname kunnen we opdrachtgevers beter en breder ontzorgen.” De Wierdense vestiging van Van der Weide zal sluiten. Ter Keurst: “We gaan van der Weide geheel intergreren binnen Facadec naar de uitstraling en werkwijze van ons bedrijf, echter wel met dezelfde bekende gezichten van A. J. Van der Weide. We werken straks onder de naam Facadec Tegelwerken BV. Arend van der Weide blijft aan als bedrijfsleider. Met zijn kennis, ervaring en grote netwerk is hij van essentieel Bouwen in het Oosten 71 belang. We hebben al gekscherend gezegd dat “deze boom mooi in ons bos past.”” De acht medewerkers zijn allemaal meegekomen. In totaal, met de flexibele mensen meegerekend, werken er nu rond de 90 mensen voor Facadec. We werken landelijk en in opdracht van dertig gerenommeerde bouwbedrijven, voornamelijk afkomstig uit de oostelijke regio. De vooruitzichten zijn prima, we zijn betrokken bij een aantal grotere bouwprojecten, onder andere in de omgeving van Almere, Utrecht en verderop in de Randstad, maar ook in bijvoorbeeld Enschede en Hengelo waar we enkele grote renovatieprojecten uitvoeren.” In tegenstelling tot veel collegae (af)bouwbedrijven vertelt Peter ter Keurst dat Facadec geen grote inspanningen hoeft te leveren om aan goede medewerkers te komen. “Nee, dat hoor je niet zo vaak in de branche. We staan er goed op in de sector, we hebben een betrouwbare naam en hebben allerlei zaken goed voor elkaar richting ons personeel. Zoiets zoemt snel rond op de bouwplaatsen. Wij zeggen niet voor niets ‘Mooi werk(t)’. Dit geldt niet alleen voor onze opdrachtgever maar zeker ook voor onze medewerkers.”

Hengelose Es Algemeen Hovek Projectinrichting: “Ontzorgen is bij ons geen woordspeling, maar zit in de genen van onze bedrijven.” Met vestigingen in Apeldoorn, Enter en Zwolle is Hovek een dynamisch bedrijf met meer dan 45 jaar ervaring en technische knowhow. Recent is de vestiging Apeldoorn verhuisd naar het pand van Dijkgraaf aan de Prins Willem Alexanderlaan. Deze kantoorartikelenleverancier en drukkerij heeft zich ontwikkeld tot een totaalinrichter waarbij Hovek een bijdrage levert op gebied van projectstoffering. Hovek richt zich in hoofdzaak op de zorgsector, scholen en utiliteitsbouw in het oosten van het land. Het uitgangspunt is het professioneel beoordelen, adviseren en hierna realiseren van het complete vloerafwerking- en raambekleding pakket. De stoffeerders verwerken dagelijks met enthousiasme Marmoleum, projectvinyl in stroken en banen, tapijttegels, gordijnen, vitrages en andere raambekledingen Deze manier van werken resulteert vaak in langdurige samenwerkingen met opdrachtgevers waardoor er veel vaste relaties zijn ontstaan. Door deze samenwerking is Hovek in staat om een perfect eindresultaat meer te zetten tot volle tevredenheid van de eindgebruikers. Zo is onlangs in Apeldoorn het “Huis van de Stad” opgeleverd. In collegiale samenwerking met BAM Bouw & Techniek Apeldoorn, is het complete stadhuis gerenoveerd en voorzien van circa 20.000 m² nieuwe vloerafwerking. Een megaklus, maar door de strakke planning en samenwerking is dit prima verlopen. De eigen technische specialisten zijn vakmensen op hun vakgebied, ook voor speciale projecten heeft Hovek diverse oplossingen. Zo mogen ze het Gelre Ziekenhuis tot hun opdrachtgevers rekenen. Hier zijn de afgelopen jaren, samen met BAM Bouw & Techniek Apeldoorn, diverse afdelingen vernieuwd, waaronder het OK-complex. Ook hier is een strakke planning, vooraf details doornemen en afspraken maken en nakomen essentieel voor het halen van de hoge normen die in het ziekenhuis gelden. Van ontwerp tot realisatie is Hovek Projectinrichting uw betrouwbare partner gedurende het gehele proces. Bouwen in het Oosten 73

Kort nieuws 16.000 woningen De Woonplaats gemiddeld energielabel B De ruim 16.000 woningen die woningcorporatie De Woonplaats in haar bezit heeft in Enschede en de Achterhoek hebben samen gemiddeld energielabel B. Een mijlpaal in de transitie naar een CO2 neutraal woningbezit in 2050. De woningcorporatie met bijna 10.000 woningen in Enschede en 5.000 woningen in de Achterhoek en enkele landelijke complexen zet al tijden in op verduurzaming van haar woningbezit, en dat werpt zijn vruchten af. De gemiddelde energieindex van alle 16.246 woningen is sinds eind 2019 1,38, wat overeenkomt komt met een energielabel B. Aldi bouwt nieuw distributiecentrum in Deventer ALDI bouwt een nieuw distributiecentrum in Deventer om de logistiek in het oosten van Nederland verder te optimaliseren. De huidige distributiecentra in Groenlo en Ommen worden samengevoegd tot één nieuw distributiecentrum in Deventer. Het gebouw wordt groter, modern en duurzaam. Ook is de nieuwe locatie centraler gelegen in de regio. Het distributiecentrum in Deventer wordt ca. 42.000 m2 groot en ligt direct aan de snelweg. Het biedt werkgelegenheid aan zo’n 350 mensen. Vanuit Deventer worden ca. 120 filialen beleverd. Voor leveranciers biedt de nieuwe locatie meerdere voordelen, waaronder het sneller en flexibeler beleveren, en een betere bereikbaarheid voor onder meer langere en zwaardere vrachtautocombinaties. 74 Bouwen in het Oosten

ALLES-ONDER-1-DAK VIND JE BIJ BOUWCENTER NOBEL We helpen graag een handje! Bij Bouwcenter Nobel vind je alle bouw- en afbouwmaterialen onder één dak. Kopen bij Bouwcenter Nobel betekent zekerheid. Wij zoeken steeds naar innovatieve producten, wij bieden alleen een assortiment aan van hoogwaardige kwaliteit én wij hebben een uitstekende reputatie onder professionals. Bij ons vind je dan ook precies wat je zoekt: topproducten tegen concurrerende prijzen en een top service. Van professional tot professional: samenwerking is onze kracht! meer info op: www.bouwcenternobel.nl HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76

Home