0

DROOGSTE STAD ROERMOND LEERT OMGAAN MET EXTREMEN 23 UIT DE IVOREN TOREN BELEIDSAMBTENAAR MOET PARTICIPEREN 26 BEDRIJVENTERREIN WEESKIND VAN DE POLITIEK 32 17 september 2021 | week 37 | jaargang 42 17 2021 BINNENLANDS BESTUUR TERUGDRINGEN TWEEDELING VERGT HERSTELBELEID CORONA VERGROOT INKOMENSVERSCHIL Het Publieke Domein VAN EN VOOR DE PUBLIEKE SECTOR Als het om arbeidsmobiliteit gaat hetpubliekedomein.nl | info@hetpubliekedomein.nl | 030 - 208 1153 Outlook Grondexploitaties ONAFHANKELIJK MAGAZINE VOOR BETROKKEN AMBTENAREN EN BESTUURDERS

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 02 COLOFON REDACTIONEEL Binnenlands Bestuur is een uitgave van de Sijthoff Media Groep en verschijnt tweewekelijks op vrijdag. REDACTIEADRES Postbus 75462, 1070 AL Amsterdam tel: 020 - 5733669 e-mail: info@binnenlandsbestuur.nl www.binnenlandsbestuur.nl HOOFDREDACTIE Eric de Kluis REDACTIE Hans Bekkers (chef redactie), Wouter Boonstra, Sjoerd Hartholt, Martin Hendriksma, Adriaan de Jonge, Yolanda de Koster, Alexander Leeuw, Michiel Maas, José Salhi. COLUMNISTEN Geerten Boogaard, Jan Verhagen ILLUSTRATOR Berend Vonk Coverbeeld: Shutterstock VASTE MEDEWERKERS Crisitina Bellon, Ton Bestebreur, Martijn Delaere, René Didde, Wilma van Hoeflaken, Yvonne Jansen, Michel Knapen, Harry Perrée, Maurice Swirc, Marjolein van Trigt, Simon Trommel. BASIS-ONTWERP: Studio Room VORMGEVING VRHL Content en Creatie, Alphen aan den Rijn DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ADVERTENTIEAFDELING Jan-Willem Hulst, tel. 06-22663674 Marcel van der Meer, tel. 06-23168872 Sandra de Vries, tel. 020-573 3656 E-MAIL ALGEMEEN traffic@binnenlandsbestuur.nl DIRECTIE Willem Sijthoff MARKETING Lindsay Duijm ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl en ga naar abonnementen. Heeft u nog vragen, mail dan naar klantenservice@binnenlandsbestuur.nl of bel 020 – 573 3600. Betaalde abonnementen voor bedrijven en professionals buiten de doelgroep: jaarabonnement 1e jaar € 87,- (normaal € 229,-). Abonnementen voor raadsleden en leden van Provinciale Staten zijn gratis. Los nummer € 9,75. De prijzen zijn exclusief btw. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan. ISSN 0167-1146 OPLAGE 43.000 © Het is niet toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen. ‘ Ik vertrouw het woord ‘doorpakken’ niet’ Binnenlands Bestuur is een onafhankelijk magazine voor de hoger opgeleide decentrale ambtenaar en lokale bestuurder. I-STRATEGIE DIK MAAR VAAG MENU Een beetje meer scepsis over nieuwe technologieën zou lekker zijn. Te vaak zijn de kansen en niet de risico’s leidend. Niet alleen ik denk er zo over – ook het Rathenau Instituut betoogde dat afgelopen zomer. Dus toen vorige week de I-Strategie van het rijk voor de komende vier jaar verscheen, zocht ik naar de scepsis. 128 pagina’s later ben ik nog steeds zoekende. Het begint met de ondertitel ‘Doorpakken op digitale transformatie’ op de eerste pagina. Ik vertrouw het woord ‘doorpakken’ niet. ‘We leven in uitdagende tijden’, begint de inleiding. Ik weet niet of die zin sceptisch is, maar hij is in ieder geval niet enthousiast te noemen. Mooi. De situatie is duidelijk. De problemen worden aangepakt: privacyrisico’s, internationale digitale wereldoorlogen, ongekend onrecht door toeslagen. Met deze strategie ‘pakken de CIO’s van het rijk samen de handschoen op om de veranderkracht van digitalisering verder te benutten’. Ondanks mijn scepsis kan ik niet ontkennen dat dat een goed idee is. Er volgen actielijnen, figuren, aandachtspunten, risico’s, scans, I-speerpunten en veel overleg. Er zijn tien thema’s en het eerste (overkoepelende) thema is ‘I in ‘t hart’: datamogelijkheden moeten geen sluitstuk zijn van beleid, maar een vertrekpunt. Bij ‘I in ’t hart’ hoort een ‘menu van maatregelen’ dat wordt samengevat in een figuur: een groot blok bestaand uit twee delen (beleid maken en uitvoeren) die naar elkaar verwijzen, vanwaar een grote pijl loopt naar het blok ‘Beleid (met I) evalueren’ vanwaar weer een pijl terugloopt naar het grote blok, met daaromheen kleine vierkantjes met teksten als ‘Gezamenlijk informatieplan’. U denkt misschien dat dit duidelijker wordt als u dit voor u ziet, maar dat is niet zo. ALEXANDER LEEUW REDACTEUR BINNENLANDS BESTUUR Mijn aandacht begon te verslappen op pagina 32 bij de zin ‘Tussen de I-speerpunten en hun doelstellingen zitten relaties’. Tijdens het lezen bekroop mij vooral het gevoel: voor wie is dit? Misschien dat er beleidsmakers zijn die bij elke kans deze pagina’s gaan door nemen. Hopelijk zijn zij sceptisch. ADVERTENTIE In samenwerking met:

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 INHOUD 03 14 COVERSTORY HERSTART Sinds de coronacrisis bestaan er zorgen over een toenemende tweedeling in de samenleving. Economisch herstel is niet genoeg om die kloof te dichten. De diepere oorzaken van de ongelijkheid moeten worden aangepakt. 10 INTERVIEW LOGOKENNER AMIT BISWAS Amit Biswas heeft een uniek boek geschreven over alle gemeentelogo’s in Nederland. ‘Waar jij niet bij stilstaat, valt mij als nieuwe Dutchie op’, zegt de Eindhovenaar uit Bangladesh. 28 PROGRAMMA VOOR BUIKPIJNCASUSSEN 18 LOKALE JOURNALISTIEK WIE GAAT OVER HET NIEUWS? Een toenemend aantal gemeenten richt een stimuleringsfonds voor lokale journalistiek op. ‘Politieke partijen en colleges moeten een lokaal mediabeleid ontwikkelen.’ Bij zo’n 5 procent van de mensen of gezinnen met een stapeling aan problemen loopt de hulpverlening spaak. Gemeenten en hulpverleners die hen willen helpen, krijgen te maken met beperkende regels en wetten. Er lonkt nu een nieuw geitenpaadje. ANDERE AANPAK GEZIN MET MULTI PROBLEMEN NIEUWS Bouwplannen provincies onder druk 55-plusser minst tevreden over organisatie 4 5 Persoonlijkheden politiek leiders bepalen koers EU 6 ACHTERGROND ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl. Klik vervolgens op Abonnementen en kies de vorm die bij u past. De druugste stad van Nederland Elke ambtenaar moet participeren Bedrijvigheid sijpelt weg Den Haag massaal gehackt 23 26 32 35 VERDER COLOFON / REDACTIONEEL 2 BEREND VONK GEERTEN BOOGAARD NIEUWS IN BEELD IN DE CLINCH JAN VERHAGEN BOEK PERSONALIA 5 7 8 17 37 39 42

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 04 NIEUWS RUIMTE DOOR: MARTIN HENDRIKSMA Utrecht en Gelderland willen miljarden van het rijk om te investeren in mobiliteit. Anders kan er een streep door hun woningbouwplannen. Ze zijn het oneens met het PBL dat oproept na corona terughoudend te zijn met dergelijke investeringen. RIJK MOET EERST MILJARDEN INVESTEREN IN MOBILITEIT BOUWPLANNEN PROVINCIES ONDER DRUK Minimaal 170.000 nieuwe woningen heeft de provincie Utrecht tot 2050 in de plannen staan. Keihard nodig, aldus gedeputeerde Arne Schaddelee (mobiliteit, ChristenUnie). ‘Er zijn Utrecht waanzinnig veel mensen die geen woning kunnen vinden. Wij hebben Statenleden die op een studentenflatje zitten met een paar oud-studiegenoten. Schandalig.’ De provincie zet in op ‘gezonde verstedelijking’: de bouw van de nieuwe huizen moet worden geconcentreerd rond ovknooppunten, met name in de stad Utrecht en de gemeenten daar direct omheen: Nieuwegein, Houten, Zeist. ‘Maar ook in de regio Veenendaal/Food Valley en in Amersfoort.’ Ambitieuze plannen die volgens Schaddelee onhaalbaar zijn als er niet tegelijkertijd een ‘enorme investering’ van twee à drie miljard euro wordt gedaan in mobiliteit. Geld dat het rijk moet bijplussen. ‘De stad Utrecht heeft er in de jaren zeventig voor gekozen qua ov vooral op de bus in te zetten. Daar redden we het nu niet meer mee. De stad is qua inwoneraantal verdubbeld en gaat ook de komende jaren enorm uitbreiden. Het is de enige stad van de G4 met één intercitystation. Amsterdam heeft er vijf; Rotterdam en Den Haag drie of vier. Als de groei doorzet, vallen de mensen in 2030 op Utrecht Centraal bij wijze van spreken van de perrons. Dat moeten we voorkomen.’ De provincie wil daarom een schaalsprong maken in het ov. De recente Uit‘ Woningen moeten wel bereikbaar zijn’ hoflijn en de tramlijn naar Nieuwegein moeten deel uit gaan maken van een light rail-netwerk in de stad. Deels ondergronds, in de vorm van een metro. En met aansluiting op een tweede intercitystation in de stad om zo Utrecht Centraal te ontlasten. Schaddelee: ‘Dat soort sprongen kun je als regio nooit zelf betalen. Tel daar de hele discussie over de A27 bij op. Of je nou voor of tegen de verbreding bent – ik constateer dat er al vijftien jaar over wordt gepraat, maar dat er intussen door stikstof en door onenigheid nog geen millimeter asfalt is neergelegd. Terwijl we elk jaar duizenden woningen hebben gebouwd.’ GELDERLAND De provincie Utrecht staat niet alleen in haar zorgen. Ook Gelderland laat momenteel de gevolgen van haar woningbouwplannen onderzoeken. ‘Onze wegen, openbaar vervoer, fietspaden zijn al vol. We weten dat er een probleem komt: files, vol openbaar vervoer en onveilige fietspaden door drukte.’ ‘Ik heb het er gister nog met mijn collega uit Gelderland over gehad’, zegt Schaddelee. ‘En in andere provincies leeft dit thema ook.’ Maar wacht even, adviseerde het Planbureau voor de Leefomgeving vorige week niet om mobiliteitsplannen nog eens tegen het licht te houden? Sinds corona werken immers beduidend meer mensen thuis, wat de ochtend- en avondspits sterk ontlast. Schaddelee: ‘Ik mis in de PBLdiscussie de link met de woningbouw, met de groei die er nu al is. Stel dat inderdaad 20 procent van de werknemers blijft thuiswerken. Dat betekent minder file in de spits. Maar we hebben al vijftien jaar een enorme bevolkingsgroei in de stad en de regio en die gaat ook de komende twintig jaar door. Die groei impliceert dat je, los van de gevolgen van corona, sowieso een schaalsprong in het ov moet maken. Utrecht wordt altijd de draaischijf van Nederland genoemd. Maar die moet wel kunnen blijven draaien.’ En als het rijk niet met miljarden over de brug komt? ‘Dan gaan we die woningen ook niet bouwen. Dat zou een schande zijn, wat mij betreft. De plannen zijn er, er zijn locaties genoeg in de regio. Alle gemeenten staan in de startblokken om te bouwen, maar de woningen moeten wel bereikbaar zijn. Zolang er vanuit Den Haag geen boter bij de vis komt, kan het niet. Je ziet dat het rijk dol is op onderzoek, maar geen geld op tafel legt.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 DOOR: HANS BEKKERS CARRIÈRE NIEUWS 05 Ruim acht op de tien gemeenteambtenaren zijn tevreden met hun baan. Daarentegen blijken ze minder te spreken over de organisatie waar ze werkzaam zijn, een aanzienlijk stuk minder in elk geval dan hun collega’s bij de provincies en waterschappen. COMMUNICATIE GEMEENTELIJK WERKGEVER MINPUNT 55-PLUSSER MINST TEVREDEN OVER ORGANISATIE Bij gemeenten zijn nog geen zes op de tien ambtenaren tevreden over hun eigen organisatie, bij de andere decentrale overheden is dat aandeel om en nabij 70 procent. Dat blijkt uit de in opdracht van A&O fonds Gemeenten gemaakte analyse naar duurzame inzetbaarheid. Bij gemeenten lijkt er vooral winst te behalen door een betere communicatie. De tevredenheid over informatie en communicatie CARTOON BEREND VONK binnen de organisatie scoort namelijk laag: maar 35 procent is tevreden. Bij de provincies en de waterschappen ligt die tevredenheid tot wel 10 procent hoger. Er is bij gemeenten ook minder tevredenheid over de resultaatgerichtheid en mate van invloed die men heeft in de organisatie. Ook als het gaat om loopbaanmogelijkheden is bij gemeenten slechts 52 procent tevreden, minder dan bij provincies (64 procent) en waterschappen (63 procent). Één op de vijf medewerkers die bij gemeenten aangeeft op zoek te zijn naar een nieuwe baan, noemt loopbaanmogelijkheden als motief om te vertrekken. Vooral 55-plussers zijn over het algemeen minder tevreden over de organisatie. De tevredenheid ligt op dat terrein lager dan bij provincies en waterschappen. Dat komt met name naar voren bij de aandacht voor het persoonlijke welzijn en de mate van invloed binnen de organisatie. 55-plussers zijn ook minder tevreden dan jongeren over hun loopbaanmogelijkheden. Een lage werk-tevredenheid is een risicofactor met betrekking tot ziekteverzuim, aldus de onderzoekers van Regioplan. ‘In combinatie met de lage(re) mobiliteit vanaf 45 jaar is dit een potentieel risico voor deze medewerkers om inzetbaar te blijven tot hun pensioen.’ Het is overigens niet overal kommer en kwel bij gemeenten. Op drie aspecten is er sprake van grote tevredenheid: de mate van zelfstandigheid, de inhoud van het werk en de samenwerking met collega’s.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 06 NIEUWS BESTUUR DOOR: SIMON TROMMEL Crisismanagement in de Europese Unie verloopt lang niet altijd rationeel. De persoonlijkheidskenmerken van politiek leiders spelen volgens de Utrechtse promovenda Marije Swinkels een voorname rol. PROEFSCHRIFT OVER EUROPEES CRISISMANAGEMENT PERSOONLIJKHEDEN POLITIEK LEIDERS BEPALEN KOERS EU Dat stelt de universitair docent aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van Universiteit Utrecht. Swinkels onderzocht de ideeën van Europese leiders tijdens de eurocrisis en het ontstaan van de bankenunie na de crisis. Voor veel Europese crises – COVID, de klimaatcrisis, de vluchtelingencrisis van 2015 en de crisis die wellicht op ons afkomt vanwege Afghanistan – bestaan geen passende institutionele oplossingen. Bij crises ontbreken vaak regels, organisatiecapaciteit en gemeenschappelijk leiderschap: dat moet zich nog uitkristalliseren. Maar het zijn problemen die geen lidstaat alleen kan oplossen. Daarmee komt de verantwoordelijkheid in een systeem van eurotoppen te liggen bij politiek leiders, die hun eigen ideeën gebruiken om te navigeren op onontgonnen institutioneel terrein. Swinkels toont dat die ideeën deels worden gevormd door de persoonlijkheid van de leiders, zoals controledrang, en door hun economische ideeën. Leiders met vastberaden ideeën beperken de mogelijkheden voor besluitvorming. Interactie verkleint de verschillen. Een les voor ambtenaren kan zijn dat het zin heeft te onderzoeken hoe vast de politiek leider in de eigen ideeën gelooft, of dat het een retorische strategie is om een bepaald publiek tevreden te stellen. ‘Zo kom je te weten waar leiders staan en waar ruimte zit voor een compromis.’ Een voorbeeld van een politicus met flexibele ideeën bij verschillende publieken is premier Rutte. Binnenlands hield hij stevige verhalen over steun aan Zuid‘ Rutte is niet fundamenteel tegen meer EU’ delijk zagen de tegenstanders geen weg meer terug, zegt Swinkels. Haar onderzoek heeft ook implicaties voor lokale ambtenaren. Als je als ambtenaar weet waar de ideeën vandaan komen van de Europa tijdens de Europese budgetonderhandelingen. Swinkels: ‘Je zag een filmpje opduiken waarin een vuilnisman zei: niet al ons geld aan de Italianen geven hè? Dat zou hij niet doen. Maar hij ging toch akkoord. Rutte is niet fundamenteel tegen meer EU, zo bleek al in 2018 tijdens zijn pro-Europese toespraak in Berlijn.’ Die flexibiliteit hebben niet alle politici. De Duitse minister van Financien Schäuble stond zowel in Duitsland als in Europese gremia te boek als voorvechter van de ‘Zwarte Nul’ die van geen wijken wist. VERANDEREN Toch kunnen ook de meest rigide ideeen van leiders veranderen, bijvoorbeeld als alternatieve ideeën sterker worden. Dat gebeurt vaak bij wisselingen van de wacht. Na het aantreden van nieuwe leiders in Italië, Frankrijk, Spanje en de Europese Centrale Bank wonnen ideeën over de bankenunie aan invloed. Uiteinpolitiek leider voor wie je werkt en de setting waar die ideeën worden geuit, kun je volgens Swinkels ‘overzien hoe je jouw politiek leider kunt voeden met alternatieve ideeën om een breed palet aan keuzes te hebben bij de besluitvorming.’ Als je weet welke ideeën er leven in een complexe casus, dan kun je focussen op de verschillen in die ideeën en werken aan een constructieve dialoog. Ook biedt het inzicht in het bouwen van allianties binnen organisaties die ervoor zorgen dat jouw idee gaat reizen door de organisatie op weg naar acceptatie. Een voorbeeld uit haar eigen werkpraktijk: tijdens de migratiecrisis in 2016 worstelde ze met het ontbrekende beleid van de universiteit over acceptatie van vluchtelingen in het hoger onderwijs. Ze kwam met twee collega’s op een nieuw idee: extra stoelen in cursussen zodat vluchtelingstudenten konden participeren in het onderwijs. Daarbij waren lessen uit haar onderzoek relevant: ‘Analyseren bij wie ik moest zijn met mijn idee, hoe ik moest zorgen dat het op de juiste plekken komt en zich vervolgens weet te institutionaliseren. Met resultaat: ruim 600 vluchtelingstudenten deden één of meer cursussen. En zo werkt het in de basis ook op lokaal of Europees niveau.’ Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het mediafonds van de Europese Unie.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 GEERTEN BOOGAARD COLUMN 07 EEN LEVENSVATBAAR MINDERHEIDSKABINET Voor welke opleiding kiest u? Als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid, wet- en regelgeving kan zijn. Met onze opleidingen sluiten we daarom aan op de doelstellingen van de VNG en zetten de inhoud om tot heldere en praktische opleidingen. Zo verbinden wij mens en kennis. Over minderheidskabinetten doen veel mooie theorieën de ronde. Ze zorgen voor wisselende meerderheden in het parlement en meer dualisme tussen regering en Staten-Generaal. Zij gaan ons verlossen van de verstikkende coalitiedwang waarmee volksvertegenwoordigers elkaars politieke keel afknijpen. En bovendien: in Denemarken doen ze het ook. Ons aanbod     medewerkers 7 oktober, 5 november & 7 december Online Leermodule: Klantreizen 2021 7 oktober & 4 november Online masterclasses: ‘Zo werkt de zorg binnen gemeenten’ 13 oktober & 17 november Tweedaagse training: Van gelijk hebben naar gelijk krijgen, door effectief communiceren 14 oktober & 4 november Leercirkel: Preventie dakloosheid start 14 oktober Masterclass: Sociaal domein Verandermanagement 26 oktober Eendaagse basiscursus:   wethouders 29 oktober Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl Op die mooie theorieën valt natuurlijk van alles af te dingen. Maar dat neemt niet weg dat het best eens een goed idee zou kunnen zijn om in een versplinterend politiek landschap ervaring op te doen met een kabinet dat niet alleen in de Eerste Kamer maar ook in de Tweede Kamer meerderheden moet regelen en ritselen. Van mij mag dat minderheidskabinet er dus komen. Ik zie echter in de praktijk wel een probleem opdoemen. Niet bij wetgeving of bij de begrotingen. Daar vallen altijd wel politieke deals over te sluiten. Maar na een paar maanden gaat er ergens in het overheidsapparaat iets goed fout. Dat apparaat is namelijk vrij groot en er werken gewone mensen. Dus gaat er wel eens iets mis. Die missers halen op enig moment de krant en na het oplieren van de maatschappelijke verontwaardiging agendeert de Tweede Kamer een verantwoordingsdebat. Je kunt daarover mopperen als een ‘incidentgedreven verantwoordingscultuur’, maar zo werkt de democratie nu eenmaal. Aan het einde van zo’n verantwoordingsdebat dient altijd wel iemand een motie van wantrouwen in. En dan wordt het spannend. Of juist niet. Bij een kabinet dat structureel samenwerkt met een meerderheid in de Kamer, schiet aan het einde een matigend mechanisme in werking. De politieke aandeelhouders in een kabinet hebben immers een gedeeld belang. Vandaag staat de minister van een coalitiepartner te schutteren over een sterfgeval in een politiecel, morgen moet de eigen minister zien uit te leggen hoe het zit met burgerslachtoffers bij een militaire missie van jaren terug. En hoe terecht het ook moge zijn dat politici volle verantwoordelijkheid dragen voor de bevoegdheden die overheidsdienaren over ons uitoefenen, als we alles wat misgaat meteen persoonlijk met de bewindslieden afrekenen, gaat het wel heel hard. Nederland heeft een relatief open en flexibele vertrouwensregel. Hij is ongeschreven en bepaalt eigenlijk alleen dat áls wantrouwen bij een meerderheid in de Tweede Kamer blijkt, de minister moet opstappen. Hóe dat wantrouwen blijkt, hangt er vanaf. Een Kamer die een compleet begrotingshoofdstuk afzinkt of het salaris van de betrokken minister naar 1 euro amendeert, is wel duidelijk in zijn bedoeling. Maar een Kamer die ‘ Maar wat als bewindslieden permanente schietschijven worden?’ GEERTEN BOOGAARD IS HOOGLERAAR DECENTRALE OVERHEDEN (THORBECKE LEERSTOEL) AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN vooral heel erg kwaad is dat het ergens zo mis heeft kunnen gaan? Misschien klinkt het maandelijks wegsturen van ministers ook als een mooie theorie en een extra reden om een minderheidskabinet te willen. Maar als bewindslieden permanente schietschijven worden, raakt het evenwicht tussen macht en tegenmacht in omgekeerde richting verstoord. Ik vraag mij daarom af of een levensvatbaar minderheidskabinet geen aanpassing van de vertrouwensregel vergt. Bijvoorbeeld door bij wet te bepalen dat destructief wantrouwen alleen kan blijken uit een motie die wordt aangenomen met tweederdemeerderheid. Dat betekent dat er, net als nu, altijd een coalitiepartner uit de rijen moet breken om een minister weg te sturen aan het einde van een verantwoordingsdebat. Natuurlijk blijft het in de tussentijd mogelijk voor gewone meerderheden om alles verder te blokkeren wat die meerderheden niet aanstaat. Als dat een complete begroting is, zal het minderheidskabinet alsnog snel zijn uitgeregeerd. Maar dat is dan de inzet van wisselende meerder heden in het parlement en het dualisme tussen regering en Kamer. Precies zoals de mooie theorieën voorspiegelen.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 08 NIEUWS IN BEELD RISICO-ANALYSE DOOR: HANS BEKKERS TOETS OP INTEGRITEIT UNIFORMITEIT VERSUS VRIJHEID Sinds 2010 worden er verschillende vormen van risicoanalyses integriteit uitgevoerd. Vaak door een bureau, soms voert de burgemeester zelf een light-variant uit. In de ene gemeente vindt het proces volledig achter gesloten deuren plaats, in de andere gemeente bespreekt een raadscommissie de resultaten met de wethouder of worden de conclusies zelfs openbaar. In 2019 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken dat willen stroomlijnen door de handleiding Basisscan Integriteit op te stellen. Maar van belang was óók dat gemeenten op onderdelen keuzevrijheid zouden houden. Het vraagstuk ‘uniformiteit versus keuzeruimte’ komt ook nu weer naar voren. Na het verschijnen van het wetsvoorstel pleitten de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Wethoudersvereniging voor meer uniformiteit. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters zien juist graag meer ruimte voor lokale invulling. De risicoanalyse wordt nog vóór de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 verplicht, maar een concrete uitwerking laat nog even op zich wachten. De ministerraad heeft besloten dat later met een Algemene Maatregel van Bestuur aanvullende regels worden opgesteld.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 NIEUWS IN BEELD 09 Vóór de zomer is het wetsvoorstel ‘bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur’ besproken in de ministerraad. Het wetsvoorstel omvat belangrijke wijzigingen op het gebied van integriteit. Een ontwikkeling met veel impact met de gemeentereaadsverkiezingen van 2022 in aantocht is de verplichte risicoanalyse integriteit van kandidaat-bestuurders. Samen met Necker van Naem zet Binnenlands Bestuur de belangrijkste ontwikkelingen ten aanzien van de procedure op een rij. BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN Geen benoembaarheidsvereiste: het uitvoeren van de risicoanalyse wordt verplicht, maar er is geen sprake van een benoembaarheidsvereiste. Raad aan zet: waar in 2018 veel burgemeesters hun gemeenteraad alleen informeerden over het feit dat de risicoanalyse was doorlopen, komt de raad nu nadrukkelijker in beeld. De raad stelt de kaders voor de risicoanalyse, zowel op inhoud als voor wat betreft de vraag wie de risicoanalyse uitvoert. Openbaarheid: de conclusies, aanbevelingen en beheersmaatregelen worden openbaar gemaakt. Bij de benoeming beschikt de gehele raad dus over deze informatie. Rol van de burgemeester: de burgemeester ziet toe op de uitvoering van de risicoanalyse. De burgemeester heeft ook de mogelijkheid om de onderzoekers te bevragen over het proces. Vanuit de wettelijke taak van de burgemeester om de bestuurlijke integriteit te bevorderen heeft dat voordelen: zo wordt ook de basis voor de integriteitszorg gedurende de collegeperiode gelegd. Gezamenlijkheid: de instantie die de risicoanalyse uitvoert en de kandidaat-wethouder bespreken samen de te nemen maatregelen op basis van de gesignaleerde risico’s. INTEGRITEITSTOETSING INTEGER OP ALLE NIVEAUS Ook bij volksvertegenwoordigers en bewindslieden staat integriteit in de schijnwerpers. Vooralsnog gebeurt dat op een andere manier dan bij de wethouders. Volksvertegenwoordigers: de verantwoordelijkheid voor integriteitstoetsing van volksvertegenwoordigers ligt bij de politieke partij. Binnenlandse Zaken bracht er eerder al een handreiking over uit: de Handreiking Integriteitstoetsing van kandidaten voor decentrale politieke partijen. In 2018 hebben enkele gemeenten daarnaast voor hun nieuwe raadsleden een beknopte variant uitgevoerd van de risicoanalyse voor wethouders. Bewindslieden: voor kandidaat-bewindspersonen heeft het ministerie recent een self-assessment risicoanalyse integriteit kandidaat-bewindspersonen opgesteld. Opvallend is dat het self-assessment beknopter is dan de meeste risicoanalyses voor kandidaat-wethouders. De handreikingen waar in deze rubriek aan gerefereerd wordt, zijn te vinden op de website www.politiekeambtsdragers.nl.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 10 INTERVIEW AMIT BISWAS DOOR: MARTIJN DELAERE FOTO: LORAINE BODEWES Amit Biswas heeft een uniek boek geschreven over alle gemeentelogo’s in Nederland. ‘Waar jij niet bij stilstaat, valt mij als nieuwe Dutchie op’, zegt de Eindhovenaar uit Bangladesh, die de Vibe van zijn eigen stad toch echt het beste beeldmerk vindt. BOEK OVER ALLE GEMEENTELOGO'S ‘LOGOBOEK WAS BESTE CURSUS INBURGERING’ Dat je als Bengalees dol bent op de oer-Hollandse bitterbal is heel begrijpelijk, maar dat je ook weg bent van Nederlandse gemeentelogo’s? En dat je er vervolgens een kloek boek over maakt? Wonderlijk. ‘Juist niet. Waar jij niet bij stilstaat, valt mij als nieuwe Dutchie juist op. Zoals jij in Bangladesh naar dingen kijkt die ik allang niet meer zie en die mijn hersenen niet meer stimuleren’, lacht Amit Biswas (34) op het terras van de Eindhovense Brasserie Radegast040. Traditional Dutch fried ragouballs (8pcs) with fresh mustard op tafel. De kaart is in het Engels. Biswas: ‘Ik woon graag in Eindhoven; de stad is internationaal, levendig en inspirerend.’ Geen wonder dat Peter Kentie, directeur van Eindhoven365, een inleiding heeft geschreven in het (Engelstalige) boek van Biswas: ‘Logo Land; A compilation of all the municipality logos of the Netherlands.’ 216 pagina’s tekst over en beeld van alle 352 gemeentelogo’s in ons landje. Kentie liet de Virtual Design Agency bijna tien jaar geleden een nieuw gemeentelogo voor Eindhoven ontwerpen en het was dit beeldmerk dat Biswas aan het denken zette. Biswas: ‘Nadat ik vanuit Maastricht naar Eindhoven was verhuisd, vielen mij die drie rode golfjes op de informatiezuilen op. Gewoonlijk houden gemeenten hun logo verborgen. In Eindhoven is dat anders. Ik vroeg mijn hardcore Brabantse collega bij Nedschroef wat het logo betekende. Hij had geen idee. Even googelen en je hebt het. De golven, de vibes, beelden de krachten van technologie, design en kennis uit.’ Zijn collega haalt zijn neus niet op voor de betekenis van het Eindhovense beeldmerk. Biswas: ‘Nee, hij vond het interessant. Toen dacht ik: misschien zijn er wel meer gemeenten met een inspirerend logo. Op Bol.com kon ik een boek kopen over gemeentewapens, maar er was geen boek over gemeentelogo’s.’ Hij dacht in eerste instantie niet aan het maken van zo’n boek. ‘Ik wilde gewoon alles weten over gemeentelogo’s. Die speurtocht was verslavend. Ik had geen idee hoeveel gemeenten er waren. Je begint met Aa en Hunze. Ik kon de naam niet uitspreken, had er nog nooit van gehoord. Maar ik dacht: als het zo snel gaat als met Eindhoven, dan doe ik iedere avond na mijn werk een gemeente en ben ik in een jaar klaar. In Duitsland – mijn vrouw is Duits – is papier nog steeds koning, maar hier niet: hier hoef ik voor niets mijn huis uit. Alles kan digitaal.’ CITY BRANDING Biswas komt bedrogen uit. ‘Over het wapen van Aa en Hunze vond ik van alles, maar ik zocht tevergeefs naar de herkomst van het gemeentelogo.’ Aa en Hunze blijkt niet de enige gemeente die op de gemeentesite niets zegt over het gemeentelogo. Desinteresse, onwetendheid, politieke gevoeligheid? Biswas: ‘In 2019 had Leidschendam-Voorburg nog een webpagina over de introductie van een mooi nieuw logo en een nieuwe huisstijl. Die pagina is weg. Waarom? De communicatie‘De speurtocht was verslavend’ afdeling van de gemeente was erg coöperatief, maar wat kost het nou om die pagina op de website te houden? Niets. Waren het raadsvragen over de kosten? Was het de publiciteit? Want één ding heb ik geleerd: de media zijn geen vriend van city branding. Elk nieuw logo draaien ze het liefst de nek om.’ In elk geval geeft Amit Biswas uit Bangladesh meer om de gemeentelogo’s dan menig gemeente in Nederland. Wat een jaar had moeten duren, wordt een speurtocht van vier jaar. ‘Het was wel de best denkbare inburgeringscursus.’ Sommige beeldmerken blijken zo verouderd dat oudheidkundig graafwerk geboden is. ‘Gelukkig kon ik via Delpher en Waybackmachine in een tijdmachine naar de jaren reizen waarin de logo’s werden ontwikkeld. ‘Heerlen in ‘t nieuw’ schrijft het Dagblad voor Oostelijk Zuid-Limburg op 15 december 1989; ‘Nieuwe leeuw en Friese dichtregel voor huisstijl’ staat op 21 december 1990 in de Leeuwarder Courant. Ouder-Amstel en Veendam hadden niets over de geschiedenis van hun logo en ik heb ook niets kunnen vinden. Ik heb Veendam geschreven dat ik mijn eigen interpretatie aan het logo zou geven en ik heb ze die toegestuurd. Geen reactie. Opmerkelijk toch dat een ge

’ INTERVIEW 11 CV AMIT BISWAS (Dhaka, 1987) studeerde van 2005 tot 2008 Business Administration aan de universiteit van Pune in India. In 2011 verhuisde hij naar Nederland. In 2012 behaalde Biswas zijn Master aan de Maastricht School of Management. Hij werkte van november 2012 tot september 2020 bij Nedschroef in Helmond. In 2018 werd hij Nederlander. Biswas woont en werkt in Eindhoven, waar hij het adviesbureau Oridoc opzette. Biswas is bij Oridoc marketing & strategie-adviseur. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

INTERVIEW 13 meente zo weinig om haar logo en daarmee haar imago en identiteit geeft?’ Ja, hoe verliep de communicatie met de gemeenten? Voor iemand van Binnenlands Bestuur kan het al een bezoeking zijn. Biswas: ‘Ik mailde de communicatieafdelingen van de gemeenten. Krijgen ze uit het niets een vraag over een gemeentelogo waar ze zelf ook niet bij stilstaan. Doorgaans krijgen ze mails over de vuilnis die niet is opgehaald of de straatverlichting die het niet doet. Daar komt bij: Amit Biswas is geen Nederlandse naam, hè? Sommige gemeenten, Rotterdam en Wageningen bijvoorbeeld, waren meteen enthousiast, maar soms duurde het weken voordat ik antwoord kreeg. Of er kwam helemaal geen reactie. Zó vaak kreeg ik non-stop negatieve reacties. We hebben geen informatie, we geven je geen informatie.’ BELEEFD Limburg was lastig, zegt Biswas. ‘Dat is eigenlijk best grappig, want mijn eerste contact met Nederland was in Maastricht. Mijn vader was in 2010 voor zijn werk in Maastricht, toen hij er een hersenbloeding kreeg. Een gelukje bij een ongeluk, want het Maastricht UMC schijnt het beste ziekenhuis voor hersenoperaties te zijn. We vlogen met het gezin naar Nederland. Ik was hier nog nooit geweest, Maastricht zei mij niets. Ik wist niet dat Nederlanders Engels spreken. Mijn vader lag twee maanden in het ziekenhuis. Tegenover het ziekenhuis is de Maastricht School of Management. Op een dag wandelde ik er naar binnen. Ik had in India een marketingopleiding gevolgd en ik vroeg mij af of ik in Maastricht een MBAopleiding kon volgen. Ik kreeg een gedeeltelijke scholarship, in 2012 studeerde ik af.’ De aanhouder wint, ook in Limburg. ‘Door beleefd te schrijven, niet door boos te worden of door te klagen. En als ik ten einde raad was door te bellen, mailen, appen – alles in één klap. Wat denk ik ook wel hielp, was een zinnetje in mijn mail dat zij toch niet wilden ontbreken in mijn boek?’ In Kerkrade lukte ook die aanpak niet. Biswas: ‘Ze hadden een nieuwe communicatieadviseur die de informatie over het gemeentelogo niet kon geven. Gelukkig had ik in Maastricht burgemeester Onno Hoes leren kennen toen de Maastricht School of Management zestig jaar bestond. Hij was zo vriendelijk en benaderbaar; in Bangladesh kom je niet binnen een straal van honderd meter bij de burgemeester. ‘Een gemeentelogo moet tijdloos zijn of aan de tijd zijn aangepast’ “Onno, jij kent de burgemeester van Kerkrade, kun je mij helpen?” “Daar ben je vrienden voor, ik zal je introduceren”, antwoordde hij. Burgemeester Petra Dassen van Kerkrade mailde mij kort daarop de informatie over het gemeentelogo.’ Kentie had die por niet nodig; hij benadert Amit Biswas op eigen houtje. ‘Ik schrok mij rot; wat heb ik verkeerd gedaan?’, lacht Biswas bij zijn vierde bitterbal. ‘Hij had op het platform voor ontwerpers en wetenschappers Pecha Kucha een presentatie over mijn speurtocht naar de gemeentelogo’s in Nederland gezien. Twintig plaatjes die elk twintig seconden blijven staan. Kort, maar lang genoeg voor Peter Kentie, die mij uitnodigde voor een ontmoeting. Mijn presentatie voor Pecha Kucha begon ook met het logo van Eindhoven, ik denk het beste gemeentelogo in Nederland.’ KRACHTIG Waarom het logo van Eindhoven zo goed is? ‘Omdat het schijnbaar heel eenvoudig, maar heel krachtig is. Het wordt constant gebruikt en verbeeldt de kracht van de stad’, zegt hij. Eindhoven heeft ook maar één logo. Biswas: ‘Er is een trend om er twee te hebben: één voor de inwoners en één voor de citymarketing. Den Bosch bijvoorbeeld. Dat vind ik verwarrend. Doe het in één keer goed. De Vibe van Eindhoven is ook het enige open-source gemeentelogo in Nederland. Het is van en voor iedereen. Nogal wat Eindhovenaren hebben de Vibe op hun lijf getatoeëerd.’ Pardon? Biswas: ‘Vorig jaar zomer kon je bij True Blue Tattoo in de Willemstraat op een zaterdag het stadslogo gratis laten tatoeëren. De eersten hadden op vrijdagnacht al hun tentje neergezet. De actie was een enorm succes. Ik heb begrepen dat de rij tot op het Wilhelminaplein stond. Nee, ik stond er niet tussen.’ Het logo van Eindhoven leeft in de stad; dat kun je van de meeste gemeentelogo’s niet zeggen. Wie kent het beeldmerk van zijn eigen gemeente? Het staat op het briefpapier van de gemeente, maar verder is het verstopt op de gemeentelijke website. Of zelfs dat niet. Het kan ook hopeloos verouderd of onbegrijpelijk zijn. Biswas: ‘Persoonlijk vind ik het logo van Laren in Noord-Holland erg verouderd. Ik weet niet wanneer het is ontworpen en het straalt niets uit. Het is niet tijdloos, maar ook niet aangepast aan de tijd. Het door Ben Bos van Total Design in 1973 ontworpen logo van Dronten, dát is pas tijdloos.’ HUISSTIJLBIJBEL Burgemeester van Den Haag en VNGvoorzitter Jan van Zanen heeft het voorwoord geschreven voor Logo Land. Deze week toog Biswas naar Den Haag om hem een exemplaar te geven. ‘Het zou een mooi relatiegeschenk zijn’, zegt Biswas, die de productie van het boek uit eigen zak heeft gefinancierd. ‘Zie het als de huisstijlbijbel voor gemeenten. Als ze een nieuw logo willen, dan kunnen hierin zien wie wat heeft gedaan en inspiratie opdoen.’ Dat Logo Land in het Engels is geschreven, doet daaraan niets af, gelooft hij. ‘Iedereen spreekt hier Engels. Ik wil een groot publiek bereiken en Nederland als voorbeeld stellen. Het is belangrijk dat mensen in Frankrijk en Duitsland het boek ook kunnen lezen. Duitsland heeft rond de elfduizend gemeenten. Gebruik Logo Land.’ Dat zou onze koning ook moeten doen, vindt hij. ‘Toen ik in 2018 Nederlander werd, kreeg ik een brief van koning Willem-Alexander. Daar was ik zó blij mee. We hebben hem ook uitgenodigd op onze bruiloft. Hij kwam niet, maar we kregen wel een brief van zijn secretariaat. Ik wil hem graag Logo Land geven. Misschien kan hij het besef uitdragen dat we de geschiedenis van gemeentelogo’s moeten vastleggen. Er waren ooit 1.100 gemeentelogos, nu zijn het er 352. Logo’s zijn kunst, honderden logo’s en onze identiteit zijn voor altijd verdwenen.’ Logo Land; A compilation of all the municipality logos of the Netherlands’, is verschenen bij uitgeverij Lecturis. Prijs €27,50. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

14 ACHTERGROND SOCIAAL DOOR: ADRIAAN DE JONGE BEELD: SHUTTERSTOCK Al sinds het begin van de coronacrisis bestaan er zorgen over een toenemende tweedeling in de samenleving. Economisch herstel alleen zal niet genoeg zijn om die kloof te dichten. Daarvoor moeten de diepere oorzaken van de ongelijkheden worden aangepakt. Dit is een inleidend artikel bij de vierdelige podcastserie Herstart van Binnenlands Bestuur. CORONACRISIS VERGROOT TWEEDELING EEN SOCIAAL HERSTELBELEID IS HARD NODIG ‘We zitten met zijn allen in dezelfde storm, maar niet in dezelfde boot’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 15 ‘Het coronavirus raakt ons allemaal’, sprak koning Willem-Alexander op 20 maart 2020, ongeveer een week nadat de eerste lockdown-maatregelen in Nederland waren genomen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Dat het virus de hele samenleving zou treffen, was toen wel duidelijk. Maar hoe het op de samenleving zou neerslaan, was minder goed te voorzien. Anderhalf jaar later kunnen we constateren dat COVID-19 weliswaar iedereen heeft geraakt, maar niet iedereen in gelijke mate. Het virus, en de economische en maatschappelijke schokken die daarmee gepaard gingen, hebben sommigen harder getroffen dan anderen. En het lijkt erop dat de grootste slachtoffers van de crisis de mensen zijn die het ook vóór de pandemie al zwaar hadden. Met andere woorden: de coronacrisis vergroot de sociaaleconomische verschillen in de samenleving. Het gevaar van een ongelijke verdeling van de klappen van de crisis werd ruim een jaar geleden al door vijftien burgemeesters erkend. ‘De tweedeling in onze gemeenschap en de kansenongelijkheid nemen nog verder toe’, schreven ze in een brief aan het kabinet. En ook afgelopen zomer, toen zeshonderd burgers in zogenaamde ‘dialoogtafels’ met elkaar in gesprek gingen op zoek naar ideeën voor herstel en vernieuwing na de coronacrisis, kwam de ‘toenemende tweedeling’ als belangrijk aandachtspunt naar boven. De deelnemers uitten zorgen over toegenomen en uitvergrote verschillen in de samenleving. ‘We zitten met zijn allen in dezelfde storm, maar niet in dezelfde boot’, vatte één van de deelnemers samen. SCHEIDSLIJN Hoe ziet die tweedeling er precies uit? Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat de scheidslijn vooral op het sociaaleconomische vlak ligt. Voor mensen met een lager inkomen en opleidingsniveau zijn de gevolgen van de crisis het zwaarst. Bij die groep is het aantal besmettingen hoger en is de kans op ernstige gezondheidsproblemen als gevolg van het virus groter. Daarnaast hebben mensen in deze groep vaker een flexibel of tijdelijk dienstverband, waardoor ze vaker hun werk zijn verloren. Ook lopen hun kinderen een verhoogd risico op leerachterstanden als gevolg van de scholensluiting. Tot deze groep behoren relatief veel jongvolwassenen, mensen met een niet-westerse migratieachtergrond en mensen met een arbeidsbeperking. Hoe vergaat het deze kwetsbare groep in het herstel na de crisis? Zullen de scheuren in de samenleving zich automatisch herstellen zodra de pandemie voorbij is? Dat lijkt onwaarschijnlijk. De crisis is immers niet de oorzaak, maar slechts een versterker van de problemen. Voor een duurzame oplossing moeten de structurele oorzaken van de kloof worden aangepakt. Niet alleen de effecten van de crisis zelf moeten worden bestreden. De herstelstrategie zal ook de tekortkomingen van het sociale beleid van vóór de crisis moeten repareren, willen we de kloof dichten. De tweedeling was namelijk ook voor de pandemie al duidelijk zichtbaar. In de jaren voor de coronacrisis was er sprake van sterke economische groei en hoge werkgelegenheid, maar de onderkant van de samenleving bleef achter. Het aandeel huishoudens dat onder de lage inkomensgrens leeft (ongeveer 6 procent) is al sinds 2011 stabiel. Het aandeel huishoudens met problematische schulden (zo’n 8 procent) is sinds 2015 vrijwel niet gedaald. Het aantal dak- en thuislozen is tussen 2009 en 2018 zelfs verdubbeld, en het aantal daklozen tussen 18 en 30 jaar is in die periode verdrievoudigd, net als het aantal daklozen met een niet-westerse migratieachtergrond. DIEPERE OORZAKEN Een aantal diepere oorzaken van de groeiende kloof is te vinden in het Deltaplan Bestaanszekerheid, een manifest dat wethouders Rutger Groot Wassink (GroenLinks) van Amsterdam en Peter Heijkoop (CDA) van Dordrecht onlangs opstelden. Daarin luiden ze de noodklok over grote groepen mensen die moeite hebben om rond te komen, geen hulp krijgen van de overheid en als gevolg daarvan een onzeker bestaan leiden. Ze roepen het nog te vormen nieuwe kabinet op om van bestaanszekerheid een topprioriteit te maken. ‘Ik kan de urgentie van dit vraagstuk echt niet voldoende benadrukken’, aldus Groot Wassink. De crisis heeft de situatie nog schrijnender gemaakt, zien beide wethouders. Maar ook zónder pandemie was er reden genoeg om een Deltaplan Bestaanszekerheid op te stellen, vindt Heijkoop. ‘Ook vóór de coronacrisis hadden wij al grote zorgen over de bestaanszekerheid.’ Groot Wassink: ‘We hebben in de afgelopen decennia een soort kaalslag van neoliberaal beleid gezien waarin de sociale zekerheid steeds verder werd afgebroken.’ De stagnatie van het minimumloon en de gekoppelde uitkeringen is daarvan het duidelijkste voorbeeld. ‘Boven alles is het de hoogste tijd om het sociaal minimum te verhogen naar een realistisch niveau’, schrijven de wethouders in hun deltaplan. Daarnaast zijn de regels die mensen moeten helpen om hun inkomen te verzekeren te complex geworden. De menselijke maat is verdwenen, constateren de wethouders. Het is voor bijstandsgerechtigden nauwelijks te begrijpen wat ze wel of niet bij de gemeente moeten melden, geeft Groot Wassink als voorbeeld, maar als ze een fout maken, worden ze al snel als een fraudeur beschouwd. ‘Dat heeft enorme repercussies voor mensen.’ HARDHEDEN De verantwoordelijk minister is inmiddels bezig om de ‘ongewenste hardheden’ uit de wet te halen, merkt hij op. ‘Maar ik zou zeggen: de gewenste hardheid is ook flauwekul, dus daar moet je ook mee kappen.’ Een ander structureel probleem dat de wethouders aankaarten is het gebrek aan budget om mensen uit de bijstand aan het werk te helpen. De wet die over werk en uitkeringen gaat heet weliswaar de Participatiewet, maar die naam is misleidend, vindt Heijkoop. Want juist het participeren, of het meedoen, wordt door die wet belemmerd. Heijkoop: ‘Bij de totstandkoming van de Participatiewet hebben we met elkaar afgesproken dat we gaan werken aan een inclusieve arbeidsmarkt waarin mensen allemaal mee kunnen doen. Maar er zijn miljarden bezuinigd, waardoor die inclusieve arbeidsmarkt heel ver weg is geraakt.’ De middelen voor de begeleiding naar werk zijn in zo’n tien jaar tijd dan ook meer dan gehalveerd. Groot Wassink: ‘Als 95 procent van het budget voor de Participatiewet bedoeld is voor de uitkering, betekent dat dat er maar een klein gedeelte is wat mensen verder helpt.’ Ten slotte signaleren de wethouders dat het systeem van sociale zekerheid zich niet heeft aangepast aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt, een trend die ook al jaren gaande is. Daardoor vallen zelfstandigen en flexwerkers vaak door de gaten van het vangnet heen, terwijl dat juist een groep is die vaak moeite heeft om rond te komen. Ook voor de schuldenproblematiek – zo’n 650.000 Nederlandse huishoudens hebben problematische schulden – geldt dat de onderliggende oorzaken in het pre-pandemie-tijdperk liggen. Nadja Jungmann, lector schulden en incasso: ‘Als je kijkt naar wat we nu weten, denk ik niet dat corona het grote probleem is. Vóór corona hadden we al een aantal structuurproblemen’, zegt ze. Nummer één: ‘Een groot

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 16 ACHTERGROND SOCIAAL gedeelte van onze Nederlandse beroepsbevolking leeft op flexcontracten. Dus we hebben een kwetsbare arbeidsmarkt.’ Daarnaast is er een grote groep Nederlanders die geen financiële buffer heeft. Jungmann: ‘Dat liet de Nederlandsche Bank vorig jaar februari al weten.’ De derde factor is een oververhitte woningmarkt, waardoor vaste lasten stijgen. NAIEF Aangezien die drie structuurproblemen al voor de crisis bestonden, zou het naïef zijn om te denken dat de schuldenproblematiek zich in de herstelfase van de crisis vanzelf zal oplossen. Jungmann: ‘We hebben een ontzettend mooi, snel economisch herstel. Althans, met de kennis van nu lijkt dat zo te zijn. Maar het lijkt er wel op dat de verschillen tussen arm en rijk aan te vergroten zijn. Je ziet nu dat er veel werk is. Dat is positief, want inkomen is een belangrijke weg om uit de schulden te komen. Maar ik ben vanwege die structuurvraagstukken niet zo optimistisch dat ik denk dat het de komende jaren met de schuldenproblematiek wel mee zal vallen.’ ‘Die inclusieve arbeidsmarkt is heel ver weggeraakt’ Sterker nog: de vorige economische crisis leert dat schulden nog jarenlang kunnen dooretteren, ook als het economisch herstel al is ingezet. Vanaf 2010 begon de schuldenproblematiek als gevolg van de recessie te groeien, legt Jungmann uit. Maar twee jaar later werd er flink bezuinigd op de schuldhulpverlening: ‘In 2012 nam bij veel gemeenten het aantal aanvragen voor schuldhulpverlening met 15 procent toe, terwijl hun budget met 30 procent afnam.’ Daarbovenop kwam de nieuwe ideologie van de participatiemaatschappij, die gepaard ging met begrippen als zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Dat ADVERTENTIE nieuwe jargon gaf gemeenten instrumenten om inwoners die zich, om wat voor reden dan ook, niet voldoende inspanden te weren uit schuldhulptrajecten. Jungmann: ‘We zijn heel streng geworden aan de poort en dat maakt dat er een grote groep niet meer binnenkwam. Maar als je schulden problematisch zijn en de toegangspoort dicht gaat, dan kan de economie wel aantrekken, maar dan blijven jouw problemen bestaan. En dus zie je dat de helft van de groep die op 1 januari 2018 problematische schulden had, dat op 1 januari 2015 ook al had. Dat is gewoon een granieten bestand geworden.’ Het goede nieuws is dat de schuldhulpverlening er anno 2021 anders voorstaat dan zo’n tien jaar geldeden. ‘Gemeenten proberen de drempel voor de toegang te verlagen’, aldus Jungmann. ‘We gaan de komende tijd zien wat dat oplevert.’ Vanaf woensdag 15 september kunt u wekelijks een aflevering van de podcastserie Herstart beluisteren. Met o.a. schuldenexpert Nadja Jungmann en de wethouders Rutger Groot Wassink en Peter Heijkoop. Een woning voor bakker Roy Omdat zijn hart bij ons verse brood ligt We willen graag dat Roy in zijn eigen buurt kan blijven wonen. Dat is belangrijk voor Roy, maar ook voor de buurt. Wonen moet voor iedereen betaalbaar blijven. Daarom hebben we BPD Woningfonds opgericht. Hiermee werken we samen met gemeenten en woningcorporaties aan meer middenhuurwoningen door heel Nederland. Van Alkmaar tot Almelo en van Groningen tot Rosmalen. Meer weten over onze projecten, zoals bijvoorbeeld in Oosterhout of Eindhoven? Kijk op bpd.nl/woningfonds Bouwen aan het hart van de buurt

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 MICHEL KNAPEN JURIDISCH 17 Meerdere collega’s kennen verhalen over IN DE CLINCH seksueel getinte opmerkingen die een Nijmeegse ambtenaar zou hebben gemaakt. Het college straft hem hiervoor door hem over te plaatsen. Houdt dat stand bij de hoogste ambtenarenrechter? VAN HOREN ZEGGEN IS NOG GEEN HARD BEWIJS Otto Temmes* werkt sinds 2008 bij een leer-werkinstelling die onder de gemeente Nijmegen valt. Daar begeleidt hij ook stagiair(e)s. Een van hen vertelt op een dag tegen twee stagebegeleiders dat Temmes opmerkingen ‘met een seksuele connotatie’ heeft gemaakt over een stagiaire. Toen die stagiaire eens met hem in een dienstauto reed, maakte hij – volgens haar – ‘ongepaste’ opmerkingen over vrouwelijke passanten, waaronder jonge meisjes. Nadat het afdelingshoofd deze kwesties met Temmes heeft besproken, verzoekt het college de Landelijke Klachtencommissie Ongewenst Gedrag voor de Decentrale Overheid (LKOG) de signalen over dit grensoverschrijdend gedrag te onderzoeken en erover te adviseren. De LKOG houdt hoorzittingen, spreekt met stagiaires en stagecoördinatoren, het afdelingshoofd, drie andere medewerkers en met Temmes zelf. Uiteindelijk overweegt de LKOG dat niet kan worden vastgesteld wat Temmes precies tegen wie heeft gezegd. Het is echter ‘niet aannemelijk’ dat Temmes de opmerkingen niet heeft gemaakt, het is ‘voldoende aannemelijk’ dat zijn gedragspatroon sterk is gericht op vrouwen, wat niet passend is binnen zijn functie. Dat zorgt voor een onprofessionele werksituatie. Volgens de LKOG heeft Temmes de grenzen van het toelaatbare in zekere mate overschreden en adviseert het college om de klachten over seksuele intimidatie ‘licht gegrond’ te verklaren en hem verder te begeleiden in de bewustwording van zijn gedrag. ‘Ongepaste’ opmerkingen over vrouwelijke passanten Het college plaatst hem over in een andere functie. Gelet op de leeftijd van de stagiair en haar afhankelijke positie heeft een stagebegeleider een zorgplicht, terwijl hij haar in een ‘onveilige’ situatie heeft gebracht. Temmes verzet zich tegen de overplaatsing. Maar ook de rechtbank Gelderland denkt dat hij in het bijzijn van de stagiaire seksueel getinte opmerkingen over vrouwen en jongere meisjes heeft gemaakt. Volgens het afdelingshoofd heeft Temmes dat ook zelf bevestigd. Verder hebben twee medewerkers verklaard dat hij bekend staat om dit soort opmerkingen. Ook denkt de rechtbank dat Temmes een seksuele opmerking jegens de stagiaire heeft gemaakt – dat had een andere stagiair weer gehoord. De straf van overADVERTENTIE plaatsing acht de rechtbank niet onevenredig aan de aard en de ernst van het plichts verzuim. De Centrale Raad van Beroep kijkt er toch anders naar: het gaat hier om één-op-éénsituaties en dan is het lastig vast te stellen wat woordelijk is gezegd. Dan moet op een andere wijze de overtuiging worden verkregen dat Temmes zich schuldig heeft gemaakt aan de verweten gedragingen. Temmes zelf heeft van aanvang af betwist dat hij de seksueel getinte opmerkingen heeft gemaakt. Dat in een gespreksverslag van het afdelingshoofd is vermeld dat Temmes de opmerkingen jegens andere vrouwen zou hebben bevestigd, maakt dit niet anders: later ontkent hij dat stellig. Andere opmerkingen die hij zou hebben gemaakt, zijn kennelijk anders gezegd in een andere context. Dat collega’s beweren dat hij bijzondere aandacht voor vrouwen zou hebben en eerder soortgelijke opmerkingen jegens vrouwen of meisjes zou hebben gemaakt, betekent nog niet dat hier sprake is van plichtsverzuim. De Raad is er niet van overtuigd dat Temmes de hem verweten gedragingen heeft begaan – het is te veel van horen zeggen (uitspraak 2 september 2021). Het college was dan ook niet bevoegd een disciplinaire straf op te leggen. Temmes eist schadevergoeding, daarover wordt in een andere procedure beslist. *De naam is gefingeerd ECLI:NL:CRVB:2021:2196 DISCOVER • LEARN • GROW MELD JE GRATIS AAN VIA FINANCEEXPO.NL

18 ACHTERGROND MEDIA DOOR: YVONNE JANSEN FOTO: PETER HILZ/ANP-HH Een toenemend aantal gemeenten richt een stimuleringsfonds voor lokale journalistiek op. ‘Politieke partijen en colleges moeten een lokaal mediabeleid ontwikkelen.’ GROEIEND AANTAL GEMEENTEN FINANCIERT MEDIAFONDS MEER JOURNALISTIEK, MINDER CLICKBAIT Woestijnland is Almere journalistiek gezien niet, maar schraal is de grond er wel. Tot 2003 verscheen er het Dagblad voor Almere, een kopblad van de Gooi en Eemlander, waarvan De Telegraaf eigenaar was. Bij gebrek aan abonnees ging de stekker eruit. Toen De Telegraaf uitverkoop hield in z’n huis-aan-huisblad-portfolio, sneuvelde in 2017 ook het nieuwsblad Almere Vandaag. Nu resteert nog Almere Deze Week, met onder meer het gemeentelijke katern Stadhuis- aan-huis. Verder zijn er lokale omroepinitiatieven, waarvan er een over de officiële omroeplicentie beschikt en door de gemeente (mede-)gefinancierd wordt. Een landelijk opererende webcrawler struint het internet af naar nieuwtjes uit de poldergemeente en presenteert die op een website. Een belangrijke nieuwsbron is verder de regionale en publiek gefinancierde Omroep Flevoland. Zo bezien valt het mee met het medialandschap in Almere. Toch wordt de gemeente in een handreiking van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) expliciet genoemd, als voorbeeld van een weinig pluriform medialandschap zonder ‘eigen’ journalistieke redactie van redelijke omvang. De gemeente zelf benoemde onlangs een ‘hoofdredacteur’ voor de afdelingen die content voor eigen en andere mediakanalen maken. Na journalistiek ongenoegen hierover werd de functienaam ingetrokken, maar de functie blijft. ‘Verschraling doet evident zo veel pijn, dat men het idee van marktwerking toch wat laat varen’, constateert Jaap de Jong, hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media aan de universiteit van Leiden. ‘Als gemeente BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 19 ‘ De gemeente mag helemaal over de knie gaan’ kun je je afvragen: moet je je eigen communicatieafdeling groter maken en steeds professionelere zendkanalen opzetten? Of maak je de analyse dat nu gemeenten verantwoordelijk zijn voor meer taken, je ook meer checks and balances moet organiseren? Best lastig, want ze krijgen vast wel eens een stuk aan hun broek waar ze chagrijnig van zijn. Als je daar als bestuurder niet tegen kan, ben je ongeschikt voor die baan.’ De mediaprofessor bepleit dat politieke partijen in hun programma voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 een mediaparagraaf opnemen. De kijk daarop hoort daarna volgens hem niet in een cultuur- of communicatienota, maar colleges moeten naar zijn mening een heldere visie op lokale journalistiek ontwikkelen. LAGE TARIEVEN Almere vormt geen uitzondering. Bij veel regionale dagbladredacties werken de helft minder journalisten dan twintig jaar geleden. Dagbladen huren op grote schaal freelancers in, die door lage tarieven gedwongen zijn ‘bij te klussen’ voor commerciële opdrachtgevers. Bijna geen enkel huis-aan-huisblad heeft nog een journalist in dienst. Dan zijn er nog lokale omroepen, voornamelijk door amateurs gemaakt. Waar landelijk het uitgevers-verdienmodel financieel drijft op abonnementen en advertenties, is er veel lokale nieuwshonger, maar beperkte bereidheid ervoor te betalen. Burgers worden, mede door sociale media, overspoeld met informatie, maar per saldo matig geïnformeerd over (politieke) ontwikkelingen in hun eigen woonplaats. ‘Tegelijk willen burgers ook kritische geluiden’, zegt De Jong. ‘Ze verwachten een neutrale en meerstemmige journalistiek. Bijvoorbeeld dat journalisten een beleidsstuk hebben nagelezen voordat ze erover schrijven en dat ze beschikken over dossierkennis en historisch geheugen.’ Door de verschuiving van ‘papier’ naar online is het bereik van internetjournalistiek exact meetbaar. Succes wordt zo bijna synoniem aan bereik. De verleiding clickbait te produceren wordt groter, terwijl verdieping door gedegen onderzoek vaak uitblijft. Geldgebrek noopt lokale media verder gratis prefab content te gebruiken. ‘Uit onderzoek dat we deden in Zuid-Holland en Leiden bleek dat communicatieprofessionals van gemeenten en bedrijven dat wel prettig vinden’, vertelt De Jong. ‘Maar ze realiseren zich ook dat hun teksten en foto’s worden geplaatst in een omgeving van andere knisperende persberichten.’ LOKAAL ANTWOORD De VNG liet een ‘expertiseteam’ onderzoeken wat gemeenten zelf kunnen doen om lokale media en journalistiek te steunen. De Jong zat in dat team, evenals Thomas Bruning, secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Het expertiseteam constateert dat gemeenten wel een communicatiebeleid voeren, maar meestal niks of weinig aan mediabeleid doen. Onterecht vertrouwen ze erop dat de markt ‘levert’. Afgezet tegen de stelselverantwoordelijkheid van rijk en gemeenten voor het goed functioneren van de lokale democratie zijn volgens de twee onafhankelijke en betrouwbare media onmisbaar. Een lokaal antwoord op de journalistieke verschraling is in sommige gemeenten de oprichting van een stimuleringsfonds. Onder andere Leiden, Delft, Den Haag, Amstelveen, Tilburg, Haarlem en de provincie Zuid-Holland hebben zo’n potje. In Almere haalde een voorstel van Leefbaar Almere voor het instellen van een lokaal mediafonds het niet. Onlangs is wel Arnhem aan het rijtje toegevoegd. Voorzitter van dit mediafonds is Paul Baeten, strategisch adviseur van de gemeente. Volgens hem is het potje bedoeld voor ‘onafhankelijke, bijzondere journalistieke producties die zonder een financieel zetje in de rug niet of moeizaam van de grond komen’. Het fonds moet volgens de oud-journalist niet worden uitgelegd als kritiek op het bestaande aanbod. Maar voor onderzoeksjournalistiek, vernieuwing en diversiteit blijkt weinig ruimte. En nieuwe makers komen er nauwelijks tussen. Voor Arnhem was het volgens Baeten geen moment punt van discussie dat de geldverALTIJD MAAR HOSSELEN ‘Ik kan het bijna niet meer horen dat journalisten de waakhonden van de democratie zijn’, verzucht Ard Zandbergen, hoofdredacteur van streekomroep Bollenstreek (‘BO’). ‘Wij waren altijd tandeloos. Geef ons voldoende middelen en we kunnen de waakhondrol waarmaken.’ Zandbergen ‘grijpt alle denkbare mogelijkheden aan’ om middelen los te weken uit mediafondsen en subsidie- en stimuleringsregelingen. Maar vrijwel altijd is het tijdelijk geld. Een groot deel van zijn tijd gaat op aan hosselen. Wat hij opbouwt, kan zomaar weer afgelopen zijn. BO deed mee aan een pilot van het landelijke Stimuleringsfonds voor de Journalistiek om lokale omroepen te professionaliseren. De regeling loopt tot december 2021. ‘Een jaar en negen maanden lang konden wij beschikken over 230.000 euro extra’, aldus Zandbergen.’ Een ongekende luxe, vooral gebruikt voor politieke verslaggeving. Daarnaast doet BO mee aan een project van de NOS, dat professionele journalisten detacheert bij lokale omroepen, waarbij de NOS als werkgever optreedt. Het verzorgingsgebied van BO omvat vier gemeenten (Noordwijk, Teylingen, Lisse, Hillegom). ‘Dat komt meer op 150 politieke vergaderingen per jaar’, rekent Zandbergen voor. ‘Ik kon altijd wel bewéren dat politieke verslaggeving veel kost, nu is het aangetoond. Goede politiek verslaggevers inhuren om de politiek te volgen in onze gemeenten kost 50.000 euro per jaar. Ontzettend veel op een normale omzet van 160.000.’ Met het geld van de stimuleringsregeling schakelde BO per gemeente een professionele, betaalde politieke verslaggever in, bij elkaar drie voltijdse ‘banen’. Deze freelancers spitten alle gemeentelijke stukken door. Het plan was hen raadsvergaderingen fysiek te laten bijwonen, maar door de pandemie pakte dat anders uit. Ondanks deze handicap leverde de pilot volgens Zandbergen betere bijdragen op. ‘Beschikken we ook straks over voldoende middelen, dan wil ik dat graag een vervolg geven met een politiek discussieprogramma.’ Volgens het Stimuleringsfonds moet het rijk de lokale omroep erkennen als spil in de in lokale nieuwsvoorziening en financieel boter bij de vis geven. De Raad voor Cultuur en de Raad voor het Openbaar Bestuur lieten zich eerder in vergelijkbare zin uit. Pilots worden als waardevol gezien, maar zorgen niet voor stabiliteit. De nieuwe minister moet besluiten over het advies.

Balanceren op het slappe koord 30 september 2021 Het Jaarcongres Public Finance is dé plek om uw netwerk, kennis en vaardigheden een boost te geven! In het programma o.a.: Diverse masterclasses met onderwerpen als: • De belofte van wendbaarheid • Het grote geld ligt op straat! • Samen naar een betaalbare warme transitie • Leiderschap in de 21ste eeuw • Deep dive fi nancieringsinstrumenten Round table | Wat betekent moedig leiderschap voor jou? Samen met special guest Johan Hamster en Jeroen Dijsselbloem delen we onze ideeën en persoonlijke ervaringen met moedige leiders en moedig leiderschap. Voor wie durft: workshop koorddansen Al ruim 200 fi nanciële professionals en bestuurders hebben al een kaart gereserveerd. Wilt u hier ook kosteloos bij zijn? Reserveer dan snel een plek via PublicFinance.nl en we zien u graag 30 september! Ontmoet topsprekers als: Donatello Piras Dagvoorzitter en debatleider Jaarcongres Public Finance Jeroen Dijsselbloem Voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid Mathijs Bouman Econoom, journalist en huiseconoom van Nieuwsuur Johan Hamster Wethouder en 1e locoburgemeester Stadskanaal Catharina Adriaans Expert Lead Agile Coaching bij ING Jan Verhagen Beleidsmedewerker fi nanciële verhouding gemeente Den Haag Albert Jan Kruiter Oprichter van het Instituut voor Publieke Waarden Catheel Pino Juridisch adviseur publieke fi nanciering Gita Salden Chief Executive Offi cer van BNG Bank Menno Middeldorp Head of RaboResearch Volledige programma en reserveren via PublicFinance.nl

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 21 strekker zich afzijdig houdt van de inhoud. ‘De gemeente mag helemaal over de knie gaan. Je kunt journalistieke inhoud goed afschermen van de financieringsbron.’ Bij het fonds ingediende plannen moeten volgens hem onderscheidend en aanvullend zijn, ‘niet méér van hetzelfde’. Verder moeten plannen voldoen aan eisen van journalistieke kwaliteit en integriteit. ‘En het moet het natuurlijk gaan over Arnhem en een goed bereik hebben.’ AMATEURS Een ‘second best oplossing’ noemt Thomas Bruning lokale of regionale mediafondsen. ‘Ik wil de goede wil van gemeenten niet ontmoedigen’ zegt hij. ‘Maar geef je mij de vloer dan zeg ik: breng eerst de basis op orde. Steun een goede lokale omroep. Kies voor een publieke of publiek gesteunde speler die niet uitsluitend met amateurs werkt.’ De NVJ-secretaris heeft er geen moeite mee dat, zoals in sommige gemeenten met een mediafonds gebeurt, geld naar bestaande commerciële media vloeit. ‘Als we erkennen dat private partijen een waardevolle rol vervullen in het totale spectrum, moeten zij wel zorgen dat dit geld bovenop het redactionele budget komt. Je moet het zodanig annoteren dat het niet als een extraatje naar België [hoofdvestigingen DPG en Telegraaf-kranten, red.] wordt overgemaakt.’ Voorwaarde moet naar het idee van Bruning zijn dat de gebruikelijke beroepscodes voor journalistiek worden gehanteerd en dat ‘professionele tarieven’ worden betaald. ‘Veel partijen zullen dan naar mijn verwachting dan al afhaken’, denkt hij. De NVJ-secretaris ziet meer in structurele ondersteuning dan af en toe een bedrag toesteken. ‘Als je het echt goed voor hebt met lokale media, steun die dan op een goede manier in hun rol. Bijvoorbeeld door te adverteren of banners te plaatsen.’ Daarnaast benadrukt hij het belang van extra structurele landelijke middelen. ‘Zorg ervoor dat de nieuwsvoorziening niet afhangt van wisselvalligheid en amateurs met te weinig middelen.’ Hij denkt aan instroomprojecten op redacties waarbij de overheid co-financier is of fiscale maatregelen voor onafhankelijke media. ADVERTENTIE ‘Hoe kleiner de projectjes die je honoreert, hoe minder het met journalistiek te maken heeft. Dit vak gaat over de langere termijn. Incidentele financiering past daar niet bij. Het is geen soort theaterproductie. Wat je in een lokale democratie wilt, is een journalistieke wijkagent die verbinding houdt tussen de straat en de raad.’ 200 EURO Als merit goods zou de overheid lokale media moeten zien, vindt zowel Bruning als De Jong: basisvoorzieningen die, net zoals een bibliotheek of zwembad, worden gesubsidieerd. De hoogleraar vertelt hoe gemeenten als adverteerders zo strak onderhandelen dat lokale media gedwongen hun tarieven laten zakken. ‘In Assen was ik met de gemeenteraad in gesprek over de mogelijkheid van een mediafonds. Toen ik vroeg hoeveel de gemeente betaalt voor een advertentiepagina, bleek dat 200 euro te zijn. Zo’n gemeente denkt iets goeds te doen door minder belastinggeld uit te geven. Maar wat er eigenlijk gebeurt, is dat het lokale medialandschap over de kling wordt gejaagd.’ Ondersteuning gemeenteraads - verkiezingen 2022 Op 16 maart 2022 vinden er weer gemeenteraadsverkiezingen plaats. Hiermee staan gemeenten opnieuw voor een huzaren stukje. De afdeling publiekszaken staat immers aan de lat voor de organisatie ervan. En dat zorgt voor een enorme piek in de werklast. BMC ondersteunt én ontzorgt gemeenten bij de organisatie van verkiezingen. We bieden hiervoor een uitgebreid palet aan diensten. Te denken valt aan: • het leveren van projectleiders en stembureauleden; • werving en training van vrijwilligers; • het doorlichten, toetsen en actualiseren van uw verkiezingsprotocol; • advisering over zaken die effectiever of effi ciënter kunnen. Meer weten? Neem voor meer informatie of een vrijblijvende afspraak contact op met Zohra el Haddaoui via onderstaande gegevens. Zohra el Haddaoui senior adviseur zohra.el-haddaoui@bmc.nl 06 83 43 71 78 Partners in verbetering

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 DOOR: RENÉ DIDDE FOTO: JOHN PETERS / ANP-HH KLIMAATCRISIS SERIE 23 De droogte manifesteerde zich deze zomer minder dan in voorafgaande jaren. Toch is de droogste stad van Nederland, Roermond, volop bezig met de bestrijding ervan. En de stad is met de ligging aan de Maas, de Roer en de Swalm ook nog eens kwetsbaar voor wateroverlast. ROERMOND WIL WATER BETER VASTHOUDEN DE DRUUGSTE STAD VAN NEDERLAND Nieuwe plantjes op het Munsterplein Roermond en omgeving geldt al vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw als de droogste streek van Nederland. Zowel in de langjarige neerslagreeks van 1981 tot 2010 als in de recent geactualiseerde gegevens in de periode 1991-2020 valt er te Midden-Limburg de minste neerslag, zo’n 750 millimeter per jaar. Dat is slechts twee derde van de neerslag in de natste stad van Nederland, Zoetermeer. De verklaring daarvoor is, aldus het KNMI en Weeronline, dat veel regen valt op het plateau van de Kempen in België en een stukje in Brabant. Door de overwegend zuidwestelijke windrichting is de meeste regen vanaf zee al gevallen eer de wolken het Maasdal hebben bereikt. Toch zijn er deze zomer geen geel gras en verdorde bomen te bespeuren in Roer‘De overheid is een mammoettanker’ Om water beter vast te houden in geval van droogte en tegelijk de overlast te beperken, meldt waterschap Limburg dat binnen een jaar tweehonderd zogeheten bermstuwen zijn aangelegd in de provincie, waarvan zes in Roermond. Wat boerenstuwtjes met eenvoudig bij te plaatsen plankjes doen langs boerenterrein, beogen de bermstuwen het water meer vast te houden langs gemeentelijke en provinciale watergangen. ‘Prima dat Roermond in nieuwbouwwijken water vasthoudt en in de grond laat zakken’, zegt bestuurder Har Frenken van het waterschap. ‘Goed dat de bermstuwen in Roermond nu vol staan in plaats van dat dit regenwater door de Roer wegstroomt.’ De bestuurder spreekt echter van de overheid als een ‘mammoettanker’. ‘Het gaat langzaam, heel langzaam om gemeenten en de provincie mee te krijgen. Dat komt vooral omdat de ruimte voor water conflicteert met economische belangen.’ Vijftien procent reserveren voor ‘groen en blauw’ is eigenlijk een must, maar het vergt ruimte op kavels waar ook lucratieve koopwoningen kunnen staan, bedoelt Frenken. ‘Wij zijn als waterschap nog al te vaak sluitpost en lossen de problemen op die gemeenten en ontwikkelaars eigenlijk kunnen voorkomen. Het af koppelen van regenwater van de riolering in bestaande bebouwing en op bedrijventerreinen is lastig, en daar mag in de hele provincie wel een tandje bij, inclusief Roermond.’ Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van volgend voorjaar heeft waterschap Limburg een pamflet opgesteld voor gemeentelijke watermaatregelen. ‘We moeten ons beter voorbereiden op omgaan met extreem weer.’ De gebeurtenissen met de Geul bij Valkenburg tonen volgens het waterschap dat de beekdalen niet moeten worden bebouwd. In navolging van het programma Ruimte voor de rivier moet er een ‘ruimte voor de beek’ komen. Grote gebieden in de Peel, op de grens tussen Brabant en Limburg, moeten geschikt worden gemaakt om water te bergen en zo droogte te bestrijden. Frenken: ‘Limburg is 220.000 hectare groot. Wanneer we daar globaal tien centimeter water op weten vast te houden, dan gaat het om 220 miljoen kubieke meter. Dat is een flinke slok op de consumptie van boeren, bedrijven en consumenten.’ KLIMAATKEUZES Het IPCC-rapport maakt duidelijk dat het klimaat sneller verandert dan we dachten. De kans op extreem weer neemt toe. Ineen driedelige serie inventariseert Binnenlands Bestuur de gevolgen voor gemeenten. In deel twee: de droogste gemeente Roermond.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 24 SERIE KLIMAATCRISIS mond. Trots toont wethouder Rens Evers enkele markante bomen die sinds 2017 in de binnenstad zijn geplaatst. ‘Ze zijn enorm gegroeid’, wijst de wethouder op een honingboom. Het plantgat is niet alleen vele malen groter dan gebruikelijk, maar vooral krijgt de boom voldoende water door een ingenieus krattensysteem dat het water vasthoudt en is omwikkeld met waterdicht doek. ‘Zo geven we bomen ruimte om te wortelen’, zegt Evers, die namens GroenLinks wethouder is van klimaat en infrastructuur in Roermond. Ook op het nabij gelegen Munsterplein is sterk vergroend, met grote borders met heesters. Nieuwe bomen als de mammoetboom en – toepasselijk naast het eertijdse kerkhof – een doodsbeenderboom flankeren samen met enkele oude esdoorns en lindes het monumentale plein rond de Munsterkerk. ‘Tot 2019 was dit een lastig begaanbaar kasseienplein’, zegt Evers. ‘Nu zijn de kasseien gehalveerd en verruwd. Maar helemaal naaldhakproof is het niet’, grijnst de wethouder. De vergroening van de versteende en dichtbebouwde binnenstad, inclusief ondergrondse watervoorzieningen, vormt de meest in het oog springende droogtemaatregel in de 58.000 inwoners tellende stad. Ook in de Kapellerlaan, even buiten het centrum, is de herstructurering van de straat aangegrepen om het groen meer ruimte te geven, inclusief prijzige watervoorzieningen, zo blijkt tijdens de rondleiding met naast de wethouder ook Freek van Geelen, beleidsbeheerder riolering en water, en Joep Ewalds, beleidsadviseur groen, natuur en landschap. ‘Zo’n maatregel is duur, maar we zorgen nu wel voor een duurzame groeiplaats waardoor de bomen een bijdrage leveren aan de biodiversiteit en aan bestrijding van de hittestress. Doordat de bomen beter wortelen, hebben we bovendien minder schadekosten van boomwortels die de trottoirtegels en het asfalt van wegen en fietspaden opdrukken’, zegt de wethouder. MACHTIGE MAAS Hoewel Roermond geldt als de droogste stad van Nederland zitten veel inwoners aan de westkant een paar ‘Ik mis een visie op het buitengebied’ Bij de Natuur en Milieufederatie Limburg in Roermond is directeur Ton Hermanussen een stuk kritischer, ook op het waterschap. ‘Er zijn in Limburg ontzettend veel grondwateronttrekkingen. Als je dat op een kaart afbeeldt, is de provincie bijkans het ezeltje dat helemaal is lek geprikt’, zegt Hermanussen. Limburg telt sinds de all-time recorddroge zomer van 1976 liefst 9.200 legale grondwaterputten, aldus het Landelijk Grondwaterregister (LGR). ‘En dat zijn dan alleen nog de legale onttrekkingen met een vergunning of melding bij provincie of waterschap. De illegale putten en het toenemend aantal putten van particulieren onttrekken zich echter aan het zicht van het gezag. Het waterschap mist al de capaciteit om de legale onttrekkingen te handhaven, laat staan dat ze aan de illegale zaken toekomen.’ Vooral de landbouw en de ruimtelijke ordening staan volgens de milieufederatie een doeltreffend waterbeheer in de weg. ‘Prima dat de gemeente Roermond water vasthoudt in wegbermen en wadi’s, maar ik mis een visie op het buitengebied. Moeten we daar wel bouwen? Moet je, zoals Venlo, wel een ziekenhuis willen langs de Maas? Moeten boeren mais verbouwen in de uiterwaarden of juist pal naast een nat natuur gebied?’ Hermanussen beantwoordt zijn retorische vraag in één adem. ‘Nee, we moeten bufferzones maken van minstens twee à drie kilometer naast natuurgebieden, of ze nu de beschermde Natura-2000 status hebben of niet. We kijken steeds minder naar de draagkracht van het landschap en lopen tegen de grenzen op, betoogt de directeur. ‘De verantwoordelijken voor de verdroging in het buitengebied zijn de boeren, de industrie en niet te vergeten het drinkwaterbedrijf. Zij zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen en kijken hoe ze hun vraag beperken of er op een andere manier in voorzien.’ Uitgedroogd maisveld net buiten Roermond keer per jaar letterlijk knel tussen het water. De stad ontleent zijn naam aan de vrolijk kronkelende rivier de Roer die in de Eifel ten zuiden van Aken ontspringt. Op Roermonds grondgebied meandert ook de Swalm, en dan zijn er nog allerlei zijtakken zoals de Hambeek. Bovenal is er de machtige Maas die vooral in het voorjaar flink zwelt door de winterregens. De rivier trad dit jaar op 15 juli buiten haar oevers als gevolg van het twee dagen durende noodweer nabij Valkenburg aan de Geul. In het vijftig kilometer noordelijker geleden Roermond moesten vijfhonderd huishoudens in een wijk aan de Hambeek hun huis onverwijld verlaten. De Limburgse stad moet kortom rekening houden met beide extremen, zowel ‘druugte’ als wateroverlast. Ondanks de recente onverwachte ontruiming meent wethouder Evers dat maatregelen die na de winterwateroverlast van 1993 en 1995 werden getroffen, hebben geholpen. Meer ruimte voor de Maas was een project van Rijkswaterstaat, maar volgens Evers is het een opgave van elke stad om beter rekening te houden met zowel een tekort als een overschot aan water. ‘Meer water vasthouden betekent direct de overlast beperken als er te veel water valt en tegelijk de droogte bestrijden als er te weinig valt.’ WADI Dat is op nieuwbouwlocaties makkelijker dan in de al eeuwen bebouwde kom. In de nieuwbouwwijk Oolderveste zijn regenpijpen van het riool afgekoppeld en stroomt het water in een wadi die als een ‘gracht’ om de wijk ligt en doorloopt in een groene slenk. In het toekomstig nieuwbouwproject Melickerveld (400 woningen) wordt de lichte glooiing in het terrein aan

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 FOTO: FRED HOOGERVORST / ANP-H SERIE 25 ‘Je moet beleid goed uitleggen’ gegrepen voor infiltratiemogelijkheden, leggen de ambtenaren en wethouder uit. Groene greppels voeren het regenwater langzaam naar het laagste punt waar een centrale ‘opvangwadi’ wordt gebouwd. Daar kan het water rustig de grond in sijpelen. Natuurbeleving en recreatie vormen de aantrekkelijke bijvangst van deze aanpak. Bang voor klachten over muggenoverlast bij al dat wadi-water of bezorgde ouders die vrezen voor de veiligheid van hun spelende kroost is de gemeente niet. ‘Als dergelijke reacties komen, luisteren we naar de bewoners en proberen we de plannen aan te passen.’ Maar aan het principe van ‘water vasthouden’ tornt Evers niet. ‘We moeten ons beleid gewoon goed uitleggen. Dat lukt, want we hebben in Roermond een betrokken bevolking die is begaan met de omgeving. Veel mensen zijn zelf aan de slag gegaan met de ontstening van hun tuin. We ontvangen de laatste jaren meer verzoeken om plantsoenen en graspartijen ruiger te laten, in plaats van het voorheen strak gemaaide biljartlaken.’ ADVERTENTIE Bedrijven worden niet overgeslagen in hun rol in de droogtebestrijding in Roermond. Er is een subsidieregeling voor afkoppeling van de regenpijpen van het riool. ‘Op het bedrijventerrein Roerstreek-Noord willen we overtollig regenwater benutten bij bedrijven, bijvoorbeeld voor koelwater. Anderzijds kan het dienen voor de aanvulling van grondwater tegen droogte of beschikbaarheid van bluswater in natuurgebieden’, zegt Evers, refererend aan de grote natuurbranden van 2020. De overtollige neerslag kan ook een functie hebben in het nabij gelegen Nationale Park Meinweg, aldus Evers. Dit 1.800 hectare tellende gebied is sterk onderhevig aan verdroging, onder meer door bruinkoolwinning aan Duitse zijde. Door het park loopt ook de befaamde IJzeren Rijn, een spoorlijn tussen Antwerpen en het Ruhrgebied. Roermond wil deze al lang geleden gesloten spoorlijn omvormen tot een fietspad. Evers: ‘Met behulp van Europese subsidies willen we in het stedelijk gebied starten dit kilometerslange tracé van twintig meter breed om te vormen tot een mooi leefgebied met ruimte voor klimaatadaptatie.’

26 ACHTERGROND CARRIÈRE DOOR: WOUTER BOONSTRA BEELD: SHUTTERSTOCK Samenwerken met de buitenwereld vraagt ook om samenwerking binnen de gemeente. Gemeentelijk werkgevers zouden ambtenaren tijd en ruimte moeten geven om deel te nemen aan participatieprocessen. En dat geldt evengoed voor de beleidsambtenaar. ONDERSTEUNING AAN BEWONERSINITIATIEVEN ELKE AMBTENAAR MOET PARTICIPEREN Een wijkmanager wilde een groep bewoners ondersteunen bij het opzetten van een buurttuin. Het was gemeentegrond, goed voor de sociale cohesie en het groen sloot aan bij het beleid van de gemeente. ‘Maar de afdeling vastgoed wilde de grond niet gratis weggeven aan bewoners’, zegt de Tilburgse onderzoeker Wieke Blijleven, die op 17 september promoveert op haar proefschrift over de gemeenteambtenaar als publieke ‘bricoleur’. ‘Je kunt dan als ambtenaar in gesprek gaan met je collega van een andere afdeling of opschalen naar bestuurlijk niveau.’ Hier kwam de ambtenaar met een creatieve oplossing: we noemen het een volkstuin. Er gelden dan andere regels en toen viel het ook voor ‘vastgoed’ binnen de kaders. ‘Ze konden het uitleggen.’ Blijleven zag tijdens haar onderzoek veel van dergelijke creatieve oplossingen voorbijkomen. ‘Ook wanneer er spanningen tussen bewoners ontstaan of ambtenaren initiatieven wel wilden ondersteunen, maar er geen budget was.’ Bewonersinitiatieven kunnen leiden tot spanningen binnen gemeenten, afdelingen of zelfs tussen ambtenaren. ‘De groenafdeling kan een groeninitiatief waardevol vinden, maar vastgoed en verkeer niet. Soms verschillen ‘ruimte’ en ‘sociaal’ van mening. Uiteindelijk hebben ze elkaar wel nodig.’ Voor haar promotieonderzoek wilde Blijleven weten hoe participatiepraktijken van gemeenteambtenaren eruitzien en hoe zij die ervaren. Wat was de rol van de beleidsambtenaar: stedenbouwkundige, jurist of ecoloog. Hoe verhouden hun vakkennis en ideeën over de kwaliteit vanuit het vak zich met de participatiepraktijk? Hoe gaan zij om met spanningen en verwachtingen van BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 27 Deze publieke ‘bricoleurs’ verbinden mensen, ideeën en belangen En dan is het ook nodig om ‘buiten’ en bewoners en de ambtelijke organisatie? Blijleven deed uitgebreid onderzoek in zes gemeenten en onderscheidde vijf participatiepraktijken: de situatie in kaart brengen, relatiewerk, bemiddelen, ‘buiten en ‘binnen’ verbinden en praktisch ondersteunen. ‘Als je met bewonersinitiatieven gaat werken, weet je van tevoren het eindresultaat niet of hoe je het moet aanvliegen. Je moet eerst de situatie in kaart brengen: hoe kijken anderen ernaar?’ Het gaat daarbij niet alleen om bewoners. Je moet ook onderzoek doen in de ambtelijke organisatie: welke beleidskaders zijn er, waar liggen ruimtes en mogelijkheden? ‘Dit in kaart brengen van de basisvoorwaarden stopt niet, want dat beeld blijft zich doorontwikkelen.’ Dat vraagt ook om relatiewerk met bewoners: je hebt vertrouwen nodig. ‘Investeer in die relatie en leg zaken uit vanuit jouw perspectief. Alleen dan kun je verder.’ VAKKENNIS Regelmatig moeten ambtenaren bemiddelen tussen groepen bewoners en zoeken naar gedeelde oplossingen. Daarbij kan vakkennis een rol spelen. ‘Je kunt het niet altijd alleen aan de buurt overlaten. Je bent niet alleen neutrale facilitator, maar hebt als ambtenaar ook een inhoudelijke rol. Een verkeerskundige kan bijvoorbeeld actief meedenken over concrete oplossingen.’ ‘binnen’ te verbinden. ‘Je hebt een verbinding nodig met gemeentelijke processen. Dat is een belangrijke rol en kan intern dus spanningen opleveren.’ Uiteindelijk kom je uit waar je wilde zijn: praktische ondersteuning aan het bewonersinitiatief. ‘De angst bij participatie is vaak dat vakkennis niet belangrijk is, dat je alleen naar bewoners moet luisteren. Maar dat is niet zo in de praktijk. Vaak speelt vakkennis een grote rol bij ‘bemiddelen’ en bij het verbinden van ‘buiten’ naar ‘binnen’. Het kan een bron van spanning én een oplossing zijn. Bewoners kunnen een zebrapad willen op een plek die de verkeerskundige onlogisch vindt. Deze vakamb tenaar moet dan kunnen uitleggen waarom dat niet kan, maar kan vervolgens ook andere oplossingen aandragen.’ Hoe succesvol de processen waren kun je verschillend bekijken, vindt Blijleven. ‘Is het succesvol als er een project is, of als alle bewoners tevreden zijn?’ Vaak kwam het idee tot stand, maar er was ook een aantal processen waarin men gezamenlijk concludeerde dat het initiatief niet zo’n goed idee was. ‘Ambtenaren ervoeren dat niet als ‘falen’. Als je daar samen op uitkomt, zonder dat de relatie eronder lijdt, vinden zij dat toch een positieve uitkomst.’ MEEDENKEN Deze publieke ‘bricoleurs’ verbinden mensen, ideeën en belangen. ‘Niet alle ambtenaren zijn even intensief met participatie bezig. Het is wel noodzakelijk ADVERTENTIE om soms flexibel te zijn en mee te denken om te kunnen inspelen op ideeën. Alle ambtenaren zouden er een beetje mee bezig moeten zijn.’ Gemeenten dienen ambtenaren tijd en ruimte te bieden voor participatieprocessen en te investeren in samenwerking tussen afdelingen en ambtenaren. ‘Ambtenaren lopen tegen agenda’s aan vol met plannen en vooraf vastgelegde budgetten, terwijl ze ook iets met participatie en initiatieven moeten doen. Je kunt hiervoor een aantal uren of budgetten invoeren die niet aan een project zijn gekoppeld of – waar nodig – tijd en middelen voor participatie in kunnen bouwen in projecten. Hoeveel is nodig voor het participatieproces?’ Laat ambtenaren met elkaar spreken over wat ze willen met participatie en hoe ze daarin onderling zouden kunnen samenwerken, adviseert Blijleven. ‘De door mij onderzochte gemeenten hebben veel aandacht voor participatie in beleid en trainingen.’ Daarvoor is politiek-bestuurlijke steun belangrijk, want zelfs in gemeenten die ‘iets hebben’ met participatie lopen ambtenaren soms tegen de politiek aan. ‘Politiek en participatie kunnen elkaar doorkruisen. Als ambtenaar kun je het college erin meenemen en erbij betrekken. De verbinding leggen tussen de gemeente en de wijken is een rol voor de ambtenaar.’ Het gevaar is dat een gemeente alleen een apart participatiebeleid of aparte participatieafdeling opzet. Dat is de verkeerde weg, aldus Blijleven. ‘Geef participatie vorm in de gehele organisatie.’

28 ACHTERGROND SOCIAAL DOOR: YOLANDA DE KOSTER FOTO’S: HANS VAN RHOON / ANP-HH Bij zo’n vijf procent van de mensen of gezinnen met een stapeling aan problemen loopt de hulpverlening spaak. Gemeenten en hulpverleners die hen willen helpen, krijgen te maken met beperkende regels en wetten. Er lonkt nu een nieuw geitenpaadje. NIEUW PROGRAMMA VOOR MULTIPROBLEMATIEK EEN MEDICIJN VOOR MENIGE BUIKPIJNCASUS Van het kastje naar de muur. Tussen wal en schip. Verzuipen in de bureaucratische modder. Zo verwoorden wethouders en medewerkers van de gemeenten Weststellingwerf en Zoetermeer de zoektocht naar hulp aan mensen met multiproblematiek. Via een aantal concrete casussen maken ze duidelijk hoe mensen met een scala aan problemen op diverse leefterreinen dreigen te verzuipen. En met hen de hulpverleners en gemeenten die voor deze mensen een zorgplicht hebben en hen los daarvan simpelweg willen helpen. Begonnen als pilot in 2019 is er nu het programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens (PMM) waar gemeenten kunnen aankloppen als ze zelf alles al hebben geprobeerd, maar tegen onneembare barrières aanlopen. Het programma is een reddingsboei voor uiterst kwetsbare mensen

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 29 ‘ Als college wil je naast mensen staan en ze ondersteunen’ met een stapel aan complexe problemen. En voor gemeenten die met de handen in het haar zitten. Je zou het ook een geitenpaadje kunnen noemen, maar dat is wat oneerbiedig als je kijkt naar de inzet en goede bedoelingen van alle betrokken partijen. ‘We proberen met dit programma voor complexe multiprobleemsituaties een beter begaanbaar pad aan te leggen voor professionals. Zodat zij het huishouden eerder en beter kunnen helpen’, zegt Marjan Jellema, die vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) programmaleider van PMM is. De pilot is gestart na een verkenning onder lokale en landelijke professionals. ‘Daaruit kwam naar voren dat het vooral bij de complexe multiprobleemsituaties knelt, waarbij op meerder leefdomeinen problemen zijn.’ Denk daarbij bijvoorbeeld aan een combinatie van werkloosheid, armoede, verslaving, schulden en gezondheidsproblemen. ‘Professionals zijn soms ontzettend lang met een huishouden aan het werk om het weer perspectief te bieden. Ze doen hun stinkende best, maar een oplossing blijft jaren uit en de problematiek verergert. Het gaat om situaties waar die professionals hand in hand met de inwoner in de bureaucratische modder staan.’ Om hen uit die modder te trekken is vanaf 2019 gebouwd aan een aantal instrumenten waar gemeenten een beroep op kunnen doen (zie kader ‘De instrumenten’). Daar wordt door onder meer Weststellingwerf en Zoetermeer dankbaar gebruik van gemaakt, net zoals de andere 58 gemeenten die bij het programma zijn aangesloten. Andersom maken de betrokken ministeries en uitvoeringsorganisaties (zie kader ‘Het programma’) gebruik van de ervaringen van gemeenten en professionals, om zo nodig wet- en regelgeving aan te passen. DOORBRAAK Zoetermeer heeft sinds 2019 zo’n tien tot vijftien casussen bij het zogeheten maatwerkloket ingebracht dat helpt een casus uit het slop te trekken. ‘Het programma biedt een oplossing voor vastgelopen casuïstiek. Als college wil je naast mensen staan en ze ondersteunen. Daarom doen we mee. Ook om er zelf van te leren: hoe doorbreek je een vastgelopen casus’, zegt wethouder Ingeborg ter Laak (coördinerend wethouder sociaal domein, CDA). Een casus was een wel hele complexe, want zelfs nadat de hulp van het maatwerkloket was ingeroepen, duurde het nog een jaar voordat een oplossing werd gevonden. Of, zoals Ter Laak het noemt, een doorbraak werd bereikt. Jørine Reuhman, procescoördinator sociaal domein van Zoetermeer, pakt de casus erbij van een echtpaar van 52 jaar met een licht verstandelijke beperking (lvb) en lichamelijke klachten. Beiden hebben veel wantrouwen naar hulpverleners, weinig inzicht in hun eigen handelen en grote angst voor het onbekende. Het echtpaar belandde in Zoetermeer nadat ze in Den Haag uit huis waren gezet. Toen kwam er een moment dat het been van de man moest worden geamputeerd. De man wilde dat wel, maar wilde per se bij zijn vrouw blijven die voor de benodigde zorg volledig op haar man is aangewezen. ‘Er ontstond een levensbedreigende situatie door medische verwaarlozing. Daarnaast dreigde een nieuwe huisuitzetting vanwege de stank die verspreid wordt door hun verwaarlozing’, aldus Reuhman. In een notendop het vervolg: hij wilde wel geopereerd worden, maar zijn vrouw moest dan wel mee naar de plaatselijke zorginstelling die een revalidatiecentrum heeft. Het ontbrak aan indicaties vanuit zowel de Wmo, de Zorgverzekeringswet (Zvw) als de Wet langdurige zorg (Wlz), en daarmee zicht op bekostiging van de zorg voor de HET PROGRAMMA Het Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens PMM) is een initiatief van zes ministeries: Binnenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid, Onderwijs (OCW), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en VWS. Financiën is inmiddels ook aangesloten. Daarin werken de ministeries samen met gemeenten en uitvoeringsorganisaties zoals de Belastingdienst, CAK, UWV, DUO en SVB. Gemeenten kunnen bij het programma aankloppen als een casus in het sociaal domein is vastgelopen, waarbij verschillende partijen zijn betrokken. Op lokaal en regionaal niveau moet daarnaast al alles zijn geprobeerd om de vastgelopen casus uit het slop te trekken. zorginstelling. Samen met het ontbreken van kennis voor de zorg aan mensen met een lvb, dreigde dit een oplossing in de weg te staan. Het maatwerkloket zorgde voor het juiste contact bij het ministerie van VWS en het zorgkantoor, die op hun beurt bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) aanklopten. ‘Uiteindelijk gaf NZa het verlossende woord: dit moeten jullie doen voor dit echtpaar, jullie krijgen onze fiat en het wordt bekostigd’, zegt Reuhman. Het is dus gelukt. ‘Deze mensen zijn er in hun welbevinden op vooruitgegaan en daar word ik heel blij van. De medewerkers trouwens ook, want je doet het voor je inwoners’, aldus Ter Laak. FUIK ‘Tot op heden zien we dat gemeenten, voordat ze bij ons aankloppen, vaak al heel erg lang rondlopen met dergelijke buikpijncasussen’, weet Jellema. ‘Het kan echt om een paar jaar gaan. Ik moet erkennen dat ook wij soms relatief lang bezig zijn met een oplossing, dus we moeten ook wel bescheiden blijven. Soms komen we ook in dezelfde fuik terecht.’ Het belang is echter groot om voor iedereen een maatwerkoplossing te vinden. Niet alleen voor de mensen zelf, maar ook vanuit kostenoogpunt. Zo’n vijf procent van hulpvragen van mensen met multiproblematiek verzandt, weet Jellema. ‘Relatief gezien gaat het om grote bedragen omdat deze mensen jaar in jaar uit op die rotonde zonder afslag blijven. Jaar in jaar uit krijgen zij dure voorzieningen, zonder dat er een doorbraak wordt bereikt.’ Ze is huiverig om er een concreet bedrag aan te hangen. Het Instituut voor Publieke Waarden schat in dat het de maatschappij jaarlijks tien miljard euro kost. Gemeenten lopen vaak aan tegen wet- en regelgeving. Maar zijn ook vaak te huiverig om de randjes van de wet op te zoeken of te kijken of deze niet anders kan en moet worden geïnterpreteerd, is de ervaring van Mariska Rikkers, wethouder sociaal domein (Weststellingwerfs Belang). ‘Er blijkt meer mogelijk dan je denkt, maar dan moet je de wet net even anders lezen of interpreteren. Vaak zijn we ook te bang om keuzes te maken.’ De gemeente doet net zoals Zoetermeer al vanaf het begin mee aan het programma. Veel casussen hebben

VAN ONZE KENNISPARTNER

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 31 ‘ Er blijkt vaak meer mogelijk dan je denkt’ ze nog niet ingebracht. ‘We zijn een beetje rebels’, lacht Rikkers. ‘We hebben een team dat heel graag kijkt naar wat wél kan in plaats van alleen maar wat niet kan. We kijken eerst naar een oplossing en pas dan naar welke wet en welk geldpotje daarbij past. Als je alles goed motiveert en uitlegt, hoef je in mijn ogen ook niet bang te zijn voor wet- en regelgeving, of voor rechters, staatssecretarissen of ministers.’ Toch is een reddingsboei in de praktijk nodig, vindt ze. ‘Het is fijn dat je ergens aan bel kunt trekken als je er niet doorkomt.’ KIP-EI Zo’n drie, vier keer heeft maatwerkfunctionaris Wouter Oud voor hulp bij het programma aangeklopt. In een van de casussen ging het, platgeslagen, om een kip-ei kwestie. Een alleenstaande vrouw die vanuit Duitsland naar Nederland ging verhuizen, kwam rond een aanvraag voor een kindgebonden budget klem te zitten bij de Belastingdienst. ‘Ze kreeg geen kinderbijslag omdat ze hier nog niet woonde en als je geen kinderbijslag krijg, krijg je geen kindgebonden budget. Het was een vicieuze cirkel’, zegt Rikkers. ‘Dankzij het maatwerkregister van het programma hebben we op korte termijn met de juiste persoon bij de Belastingdienst contact kunnen leggen’, aldus Oud. ‘Als we de letter van de wet zouden volgen, zouden we hier nooit zijn uitgekomen. De Belastingdienst heeft ervoor gekozen een bedrag voor te schieten zodat de feitelijke situatie daarna kloppend gemaakt kon worden. Anders was het een catch-22 geworden van heb ik jou daar. Je moet hier zijn want dan krijg je geld, maar je kunt hier pas komen als je geld hebt.’ Het vertrouwen in de professionals staat in het programma voorop, stelt Jellema. ‘Zij staan het dichtst bij de inwoners. Het idee achter het programma is dan ook om hen DE INSTRUMENTEN In PMM zijn verschillende instrumenten ontwikkeld die gemeenten moeten helpen vastgelopen casussen te doorbreken. Daarin zit een volgorde, te beginnen met het maatwerkregister. Dat is een soort telefoonboek met gegevens van contactpersonen van betrokken ministeries, gemeenten en uitvoeringsorganisaties. Gemeenten kunnen via dat register direct met de juiste persoon in contact komen. Als dat onvoldoende soelaas biedt, kan de casus worden aangemeld bij het maatwerkloket. Daarachter zitten de zes ministeries en uitvoeringsorganisaties van het rijk. Het loket helpt met concrete maatregelen. Een volgende stap is het landelijk escalatieteam dat een onafhankelijk voorzitter heeft. Als alle betrokken vinden dat er een doorbraak moet komen, maar het lukt niet met de inzet van het loket, roept dit team alle betrokkenen om tafel. Er is ook een overbruggingsprocedure. Die kan worden ingezet als iedereen het erover eens is welke hulp nodig is, maar de partijen steggelen over wie de rekening moet betalen. In een dergelijke situatie schiet het rijk het geld voor, of stelt zich garant. De inwoner kan dan direct worden geholpen en achteraf wordt bekeken uit welk potje de rekening moet worden betaald. Een aantal instrumenten is nog in onderzoek, zoals een time-out, waarmee een besluit van een landelijke uitvoerder tijdelijk kan worden opgeschort. Zo kan rust voor het huishouden worden gecreëerd en ondertussen naar een oplossing worden gezocht. Dit kan verdere escalatie voorkomen. Voor professionals wordt bekeken of er een algemene afwijkingsbevoegdheid in het leven kan worden geroepen, zodat zij van hun eigen wet kunnen afwijken. ADVERTENTIE voldoende comfort, rugdekking, positie, maar ook instrumenten en bevoegdheden te geven. Allemaal voor die specifieke situatie die meer vraagt van een professional dan het aflopen van een geëffend pad. We willen samen met gemeenten optrekken om een beter begaanbaar pad dwars over de kokers aan te leggen.’ Win kostbare tijd en vergroot je digitale fi theid Volg de gratis online masterclass Digitale Fitheid voor ambtenaren Ga naar BinnenlandsBestuur.nl/digitalefi theid Online masterclass 23 september 2021 Martijn Aslander

32 ACHTERGROND RUIMTE DOOR: MICHIEL MAAS FOTO: MAIKEL SAMUELS / ANP-HH Gemeenten zoeken plek voor nieuwe woningen binnen de stadsgrenzen. Een verouderd bedrijventerreinen is een makkelijk doelwit. Experts vrezen de gevolgen. ‘Het bedrijventerrein is het weeskind van de ruimtelijke politiek.’ GEMEENTEN KIEZEN TE MAKKELIJK VOOR WONINGBOUW BEDRIJVIGHEID SIJPELT WEG Van alle grote steden is Den Haag waarschijnlijk degene met de meest ambitieuze woningbouwplannen. De Haagse huizenmarkt staat al jaren onder druk. Er is een groot gebrek aan zowel sociale huurwoningen als aan koopwoningen in het goedkope en middeldure segment. Vanaf volgend jaar wil de stad jaarlijks vierduizend nieuwe woningen toevoegen. Dat is een forse ambitie, vooral als je bedenkt dat de stad vrijwel geen open bouwgrond heeft. De te realiseren woningen moeten worden gebouwd op grond die nu nog een andere bestemming heeft – in veel gevallen als bedrijventerrein. Een goed voorbeeld is de Binckhorst, vlak bij het Haagse centrum, waar al volop wordt getransformeerd. Lokale ondernemers worden in veel gevallen pas laat van de plannen van het stadsbestuur op de hoogte gesteld, en voelen zich gedwongen een locatie elders te zoeken. Als die plek er nog is. De ondernemers zijn het inmiddels zat. Voor de zomer verenigden zeven ondernemersorganisaties in Den Haag zich in de Stichting Bedrijventerreinen Haaglanden, om zo een sterkere stem te hebben in de herstructureringsplannen van de gemeente. Den Haag is geen uitzondering. In heel Nederland zoeken gemeenten naar plekken om de woningbouwopgave te realiseren en lijken bedrijventerreinen vaak een logische optie. Het gaat meestal om veel vierkante meters en er is weinig liefde voor FLEXWONEN TE WEINIG BENUT Flexibele woningen hoeven vaak aan minder omgevingsregels te voldoen, kunnen sneller worden gebouwd en komen vaak in kleinere hoeveelheden. Daardoor passen ze beter in een gecombineerd ruimtegebruik met bedrijven of op plekken die later worden gebruikt voor reguliere woningbouw. In de afspraken die overheden en rijk hebben gemaakt over de woningbouwdoelen zitten dan ook ook forse hoeveelheden flexibele woningen. Maar met de bouw ervan schiet het niet op, constateerde het Planbureau voor de Leefomgeving eind vorig jaar in een rapport. Volgens Wim van Veelen, projectleider flexibele woonlocaties bij de provincie Gelderland, vormt ‘flexibel wonen’ voor gemeenten een uitdaging. ‘Er is allereerst een gebrek aan locaties. Maar het is vaak ook moeilijk om de businesscase rond te krijgen, vooral als de woningen te snel weer weg moeten. Draagvlak speelt ook een rol: vaak zitten buurtbewoners of bedrijven niet te wachten op de doelgroepen waarvoor tijdelijke huisvesting wordt ingezet.’ onder de bevolking. Zeker de oudere terreinen staan vaak al jaren op het lijstje van de wethouder als probleemgebieden of plekken waar gemeentelijk ingrijpen noodzakelijk is. Dat heeft gevolgen, blijkt uit cijfers van de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN). De afgelopen vijf jaar maakte 47 vierkante kilometer bedrijventerrein plaats voor woningbouw. SKBN-voorzitter Theo Föllings maakt zich zorgen. ‘In sommige gemeenten wordt alles aan de kant geschoven om maar zoveel mogelijk woningen te bouwen. Er wordt vaak nauwelijks gekeken naar de effecten van de verdwijning van werklocaties. Bestuurders staan onder grote druk om te bouwen, en vergeten dat ondernemers ook een belang hebben in de gemeente. Wat dat betreft is het bedrijventerrein een blinde vlek, het weeskind van het ruimtelijk beleid.’ Toch kunnen verplaatsbare woonunits een belangrijke rol spelen, denkt Van Veelen. ‘Het gaat om de huisvesting van statushouders, studenten en bewoners van instellingen die zelfstandig moeten gaan wonen. Maar ook starters, mensen die recent gescheiden zijn en tijdelijke arbeidsmigranten behoren tot de doelgroep.’ Om systematischer zicht te krijgen op potentiële locaties werkt Van Veelen samen met de provincie Utrecht en het Kadaster aan een pilotproject in regio Food Valley om bij gemeenten beter in beeld te krijgen waar tijdelijke huisvesting mogelijk zou kunnen zijn. Zo wordt een dashboard ontwikkeld waarin een gemeente selectiecriteria kan kiezen, waarna het systeem een digitale kaart en een adressenlijst met potentiële locaties levert. Volgens Van Veelen ben je er daarmee niet. ‘Het vraagt een zorgvuldig proces om plek voor plek te toetsen op geschiktheid. Randen van bedrijventerreinen kunnen kansen bieden. Maar uiteindelijk is de beoordeling van zo’n locatie een taak voor de gemeente zelf.’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

ACHTERG O HTERGRON 33 Nieuwe appartementen in het Haagse Energiekwartier LEVENDIGHEID Een gemeente kan zichzelf op lange termijn weleens in de vingers snijden, denkt Föllings. ‘Vergeet niet dat een derde van de werkende Nederlanders dat doet op een bedrijventerrein. Zo’n 40 procent van de belastinginkomsten wordt hier verdiend. En bedrijven hebben niet alleen een economische functie. In veel gevallen spelen ze een rol in het maatschappelijk leven binnen een gemeente, bijvoorbeeld door sponsoring van lokale sportverenigingen. Daarnaast zorgen werklocaties ook voor levendigheid en dynamiek. Dat kun je allemaal kwijtraken als die bedrijven moeten verkassen.’ Ook Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio bij Fontys Hogescholen, ziet dat de belangen van bedrijven in de ruimtelijke politiek van gemeenten te weinig aan bod komen. ‘Er wordt vooral veel over ondernemers op bedrijventerreinen gesproken, maar nauwelijks mèt hen. Daar wreekt zich ook een gebrek aan deskundigheid. Er zijn maar weinig ambtenaren die begrijpen hoe bedrijven denken. Door bijvoorbeeld aan te kondigen dat je een bedrijventerrein in de toekomst tot woningbouwlocatie wilt bestempelen, is de wil bij ondernemers om in die locatie te investeren meteen verdwenen. Je zet het ‘ Maar weinig ambtenaren weten hoe een bedrijf denkt’ terrein ineens op nul. In zo’n ruimtelijk proces vraag ik me wel eens af: wie komt er eigenlijk op voor het ondernemersbelang?’’ Ook Pen vreest dat gemeenten meer verliezen dan ze denken als te veel bedrijventerreinen verdwijnen. ‘Die bedrijven moeten ergens heen, maar over de impact op de werknemers hoor je niemand. Vaak kampen omliggende gemeenten ook met ruimtegebrek. Dan blijft er nog één optie open: bouwen in het open veld en het opofferen van waardevol groen om nieuwe ruimte voor bedrijven te maken.’ Volgens Pen moeten gemeenten minder rigide gaan denken in bestemmingszones en meer gemengde functies toestaan. ‘Het begint ermee dat je kijkt naar zo’n terrein: wat is hier allemaal mogelijk? Dat kan van alles zijn: behoud van bedrijven en dat combineren met eventueel flexibele en tijdelijke woningen en groen. Het betekent wel dat je daarvoor samen met de ondernemers om tafel moet gaan zitten en het bedrijfsleven moet organiseren, zonder direct de gewenste hoeveelheid woningen op tafel te leggen. Daarnaast moet je gewoon helder zijn dat er op echte industrie - ter reinen de komende twintig jaar geen woningen komen. Punt.’ REGIONAAL Bovendien is het een regionaal probleem, ziet zowel Pen als Föllings. ‘We constateren bij bedrijven en overheden vaak een ieder-voor-zich mentaliteit,’ zegt Föllings. ‘Bedrijven zouden veel meer gezamenlijk naar buiten moeten treden en meer initiatief moeten nemen in de gemeentelijke planvorming. Maar ook gemeenten overleggen onderling niet of nauwelijks over hun plannen. Terwijl een goede regionale overeenstemming juist veel problemen kan voorkomen. Het gebrek aan landelijk ruimtelijk beleid heeft helaas niet gezorgd voor meer regionale sturing. Het is tijd dat een nieuw kabinet dit probleem serieus gaat aanpakken. Dus alsjeblieft geen toekomstige minister van Wonen. We hebben een minister van Ruimte nodig.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 DOOR: ALEXANDER LEEUW FOTO’S: PHIL NIJHUIS / ANP-HH DIGITAAL ACHTERGROND 35 Hackers vanuit de hele wereld nemen op 27 september Den Haag weer onder vuur. De gemeente verwelkomt het met Hâck The Hague. Chief information security officer Jeroen Schipper: ‘Als je nu nog dingen stil wilt houden, dan leef je echt tien, vijftien jaar terug in de tijd.’ GEMEENTE VERWELKOMT TIENTALLEN BINNENDRINGERS DEN HAAG MASSAAL GEHACKT De aanleiding voor de eerste Hâck The Hague was een kritisch rapport van de Algemene Rekenkamer? Jeroen Schipper: ‘Klopt. Een raadslid vroeg daarom aan toenmalig PvdA-wethouder Baldewsingh: joh, moeten wij onszelf niet eens laten hacken? Dat is toen opgepakt. Na een uitgebreide discussie. De eerste keer, in 2017, waren er 37 hackers die in totaal vier kwetsbaarheden vonden. In 2018 hadden we al 47 hackers en werden er 64 kwetsbaarheden gevonden en de laatste versie was in 2019. Toen hadden we 79 hackers en 102 kwetsbaarheden. Die kwetsbaarheden zitten natuurlijk ook bij de leveranciers van de gemeente.’ Hadden jullie in 2018 niet een grote kwetsbaarheid gevonden bij een leverancier? ‘Dat was een grote leverancier van printers uit Japan. De kwetsbaarheid was twee dagen voor het evenement gevonden, maar nog niet opgelost. De hacker die de kwetsbaarheid ontdekte, heeft dit aangemeld tijdens Hâck The Hague. Heel veel gemeenten en andere organisaties gebruikten dat systeem. Via de Informatiebeveiligingsdienst, het NCSC en het CERT-Japan kwam het nieuws bij de leverancier. In drie werkdagen was de patch beschikbaar.’ ‘Een groot deel van kwetsbaarheden komt bij leveranciers vandaan. De meeste zijn heel erg blij als we een kwetsbaarheid

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 36 ACHTERGROND DIGITAAL OP BEZOEK Hackers bij een eerdere editie van Hâck the Hague in het stadhuis melden. Normaal zul je altijd zien dat een hacker binnenkomt op zaterdagavond als er niemand bereikbaar is, terwijl ze daar dankzij Hâck The Hague op een maandagmiddag onder gecontroleerde omstandigheden achter komen. Zo kunnen ze op hun gemak werken aan oplossingen.’ ‘Er zijn nog steeds leveranciers die niet meedoen omdat ze het idee van hackers die aan de beveiliging rommelen eng vinden. Dat zijn typisch voorbeelden van organisaties die niet volwassen genoeg zijn. Pak die zorgplicht! Ga mee met je tijd! Als je nu nog dingen stil wilt houden dan leef je echt tien, vijftien jaar terug in de tijd. Niemand heeft me ooit aangesproken op het feit dat we in drie jaar van vier naar tweehonderd kwetsbaarheden zijn gegaan.’ Hoe gaan de hackers te werk tijdens het evenement? ‘Het begint met een verkenning. Na die verkenning gaan ze aan de deuren rammelen. De scope van het evenement is alles wat internet-facing is, dus alles wat door een hacker kan worden geraakt, inclusief systemen van leveranciers die meedoen. Zijn er bepaalde kwetsbaarheden die nog niet gepatcht zijn? Met welke kan ik een prijs winnen? Uiteindelijk kiezen ze en dan gaan ze er vol voor. Het is dus niet zo dat een hacker zegt: laat ik me nu eens richten op iets wat impactvol is voor de gemeente. Als een foutmeldingspagina bijvoorbeeld het versienummer van de server geeft, dan is dat al een kwetsbaarheid. Het heeft totaal geen impact, maar het is niet goed geconfigureerd en het wordt voor de vorm gemeld. Je zal er alleen geen prijzen mee winnen.’ Hoe is jullie voorbereiding? ‘We begonnen al in november met twee overleggen per maand en inmiddels zitten we op een overleg per week. In de week ervoor overleggen we iedere dag. We zorgen onder andere dat er ruimtes beschikbaar zijn, dat de communicatie goed loopt, dat de techniek niet omvalt en dat er een netwerk klaarligt. Dat doen we met tien tot vijftien mensen. Op de dag zelf zijn we met tientallen mensen bezig. De gemeente heeft aan de Leyweg een control room. Daar wordt 24/7 gemonitord, maar nu komt daarvan op het stadhuis aan het Spui een afsplitsing puur voor het evenement. Daar houden ze bijvoorbeeld in de gaten of er een brute force-aanval wordt gebruikt, wat volgens de rules of engagement niet mag. Zo’n aanval is een soort stormram en daardoor kan via ons de server van de leverancier overbelast raken. Daar hebben ook andere organisaties last van.’ Jullie loven tijdens Hâck The Hague prijzen uit voor de meest verrassende, de meest geavanceerde en de meest impactvolle hack. Hoe bepaalt de jury dat? ‘De meest impactvolle hack gaat vooral om hoeveel potentiële schade de kwetsbaarheid zou opleveren, hoeveel data er zou kunnen worden gelekt. Je kunt je voorstellen – en dat is nog nooit voorgekomen – dat het ergste voor een gemeente is dat een hacker bij de Gemeentelijke Basisadministratie komt. Het kan ook gaan om financiele schade, om imagoschade, maar ook gewoon dat een systeem een tijd lang niet gebruikt kan worden.’ Zoals bij Hof van Twente? ‘Ja. Volgens de gemeente zijn er geen data vrijgekomen, maar ze hebben wel de systemen stil moeten zetten en dat heeft gevolgen voor de dienstverlening. Daar zit met name de impact.’ En wat maakt een hack de meest verrassende? ‘Dat is iets voor specialisten binnen de jury. Ik ben zelf geen hacker dus voor mij is die lastig te beoordelen, maar zo’n hack kan bijvoorbeeld zijn dat iemand via een enorme omweg tóch binnenkomt. Iets waarvan hackers zeggen: dat had ik nooit bedacht. Het gaat net als bij de meest geavanceerde hack om de tools of the trade. Heb je bijvoorbeeld een programmaatje

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 37 gedownload van het internet of heb je zelf iets geschreven voor die situatie?’ Ik las ergens dat het een losse sfeer is, met pizza en bier. Dat zal dit jaar anders zijn omdat het volledig online is. ‘Het is meestal niet bier, maar Club-Mate, een cafeïnedrankje dat je een paar keer geproefd moet hebben om te kunnen waarderen. Het is typisch iets dat hackers drinken, dus daar zorg je voor. We hebben ingezet op het binden van de hackergemeenschap aan het evenement, bijvoorbeeld met podcasts. We zijn al over de tweehonderd aanmeldingen uit ruim twintig verschillende landen. De sfeer blijft belangrijk, dus we hebben een dagvullend programma met een opening door verantwoordelijk wethouder Saskia Bruines, we vertellen de rules of engagement, we laten interviews zien met hackers en bestuurders, we tonen interessante data op het scherm, noem maar op.’ Wat doen jullie aan het eind van de dag, als de hectiek voorbij is? ‘De vorige keer waren er meer dan honderd kwetsbaarheden gevonden. Heel veel wordt in de eerste weken opgelost, maar er COLUMN JAN VERHAGEN ‘ Het heeft heel erg te maken met hoe volwassen een organisatie is’ blijft altijd een handvol over. Zo’n 10 tot 20 procent ervan is lastiger op te lossen. Als de kwetsbaarheid in een systeem zit dat wordt uitgefaseerd, ga je dan veel energie erin steken? Misschien is het risico acceptabel. Maar we laten het nooit zitten.’ Wat adviseren jullie gemeenten die zoiets willen organiseren? ‘Het heeft heel erg te maken met hoe volwassen een organisatie is. Soms is de eerste vraag hoeveel capaciteit het ons nou kost, terwijl ze het nog niet eens hebben afgestemd met een verantwoordelijk directeur of wethouder. Die moet er altijd achter staan. Het begint met de technische basis van je ict-organisatie. Is het patch-management op orde? Zijn de systemen up-todate? Als dat niet zo is dan heb je wat te doen. Naarmate je verdergaat kun je ook sneller reageren op patches, of informatie die uit hackercommunities komt.’ ‘Wat we daarbovenop hebben voor hackers is het coordinated vulnerability disclosureprogramma op onze website: “Beste hacker, je mag onze systemen hacken, maar je maakt niets kapot.” We noemen een hele rits afspraken en daar staat tegenover dat wij serieus omgaan met de melding en dat we ervoor betalen. Binnen gemeenteland is dat vrij uniek. In de hackergemeenschap zit de expertise om kwetsbaarheden te vinden en die moet je serieus nemen. Dat doe je met zo’n disclosure-programma. Ik zal niet zeggen dat je de criminelen altijd een stap voor bent zodra je dat doet, maar dan ben je in ieder geval aardig bij. Want het is een wapenwedloop.’ PRESTATIE Moet het rijk goede prestaties van gemeenten belonen of niet? En slechte prestaties financieel straffen? Daar kun je heel lang en heel principieel over discussiëren. En je kunt er een compromis over sluiten. Dat is allebei gebeurd bij de nieuwe Wet inburgering. Minister Koolmees van Sociale Zaken wil de gemeenten afrekenen op hun inburgerprestaties. Zijn wens: 25 procent van het gemeentelijke inburgerbudget hangt af van de inburgerdiploma’s die de inburgeraars halen. De gemeenten waren daar fel en principieel op tegen. Ze hebben wel invloed op de inburgerlessen, maar niet of de inburgeraars slagen voor de examens en een diploma krijgen. En ze vrezen dat hoog - op geleide inburgeraars voorrang krijgen bij de inburgerlessen. Na een jaar welles-nietes sloten de minister en de gemeenten een compromis. De nieuwe wet gaat in 2022 gelden. De eerste drie jaar tellen de behaalde diploma’s niet mee. Na drie jaar, dus in 2025, komt een onderzoek naar de kosten van de inburgering. Dan komt er nieuw overleg tussen minister en gemeenten. Pas daarna volgt eventueel prestatiebekostiging – op zijn vroegst dus in 2026. En de behaalde diploma’s tellen dan niet voor 25 procent mee maar voor 10 procent. Deze maand publiceerde de minister de officiële regels voor de inburgerbudgetten in het Staatsblad en de Staatscourant. En wat staat erin? “In de eerste jaren zal prestatiebekostiging nog geen rol spelen. Bij invoering van prestatiebekostiging zal het aantal afgeronde inburgeringstrajecten een gewicht krijgen van 10 procent van de prijs van de inburgerlessen.” Okay, dat is inderdaad de afspraak. Maar wat staat er nog meer in, in de kleine lettertjes? “In het eerste jaar dat prestatie‘ Gemeenten laten zich ringeloren’ bekostiging een rol speelt bij de budgetten, tellen alle diploma’s mee die de inburgeraars hebben gehaald vanaf de start van de nieuwe Wet Inburgering.” Dus de gemeentelijke prestaties in 2022, 2023 en 2024 tellen toch wél mee. Ze tellen meteen mee, maar worden pas later afgerekend – waarschijnlijk in 2026. In strijd met de afspraak dat de eerste drie jaar de prestaties niet zouden meetellen. De minister is erin geslaagd een duidelijk compromis totaal verkeerd te interpreteren – uiteraard bewust. Een hele prestatie. En de gemeenten hebben hier nog niet over geklaagd. Je zo laten ringeloren, ook dát is een prestatie.

INGEZONDEN MEDEDELING

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 DOOR: MAURICE SWIRC BOEK RECENSIE 39 GROEIENDE MACHT ONAFHANKELIJKEN DEMOCRATIE UIT HET LOOD Klimaatdoelen zijn politieke afweging Op basis waarvan mogen politici in Den Haag al die beslissingen nemen? Waarom mogen rechters bepalen wat anderen moeten doen? Wie heeft bedacht dat de Europese Centrale Bank besluiten mag nemen die invloed hebben op de welvaartsverdeling in ons land? Het zijn vragen die luider klinken in een tijd dat het vertrouwen in onze democratische rechtsstaat afneemt door schandalen als de Toeslagen affaire en de zich voortslepende kabinetsformatie. Volgens historicus en politicoloog Ruud Koole staat of valt alles bij een goede machtsverdeling. In Twee pijlers schetst hij hoe niet-electorale instituties steeds machtiger worden ten koste van electorale instituties. Terwijl het cruciaal is dat die twee elkaar in evenwicht houden. Koole was partijvoorzitter van de PvdA en jarenlang senator en is nu emeritus-hoogleraar politieke wetenschappen. In zijn boek vertelt hij vanuit welke ideeën de democratische rechtstaat zich heeft kunnen vormen. Om vervolgens vast te stellen dat de zwakheden in de ene pijler van die rechtstaat niet zomaar kunnen worden gecompenseerd door de andere pijler te versterken. Toch legt Koole de nadruk op versterking van de democratische pijler. De grootste verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij volksvertegenwoordigers en partijen zelf. De enorme doorstroom van Kamerleden zorgt voor een gebrek aan ervaring. Die is broodnodig voor een effectieve controle van de regering maar ook om weerstand te bieden aan lobbygroepen. Bovendien is de macht van ‘onafhankelijke autoriteiten’ explosief toegenomen. Daarbij gaat het om zelfstandige bestuursorganen als de Autoriteit Persoonsgegevens, die niet vallen onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Ook zet Koole ‘vraagtekens’ bij gerechtelijke uitspraken als de Urgenda-zaak. De vraag hoe snel klimaatdoelen moeten worden gehaald, is volgens hem een politieke afweging. Binnen de geldende staatsrechtelijke regels mocht de rechter een uitspraak doen, maar het verstoort wel het evenwicht tussen de twee pijlers. Inbedding van de democratie in rechtstatelijke kaders is cruciaal. Zoals dijken overstromingen helpen voorkomen, zo ‘draagt de inbedding van de democratie bij aan het beheersbaar houden van maatschappelijke ontwikkelingen’, schrijft Koole. ‘Maar de rivier moet wel kunnen blijven stromen’. Want als ‘dijken dammen worden, blijft er van de rivier weinig over en zal het water zich uiteindelijk een andere baan forceren’. In een tijd waar fundamentele vragen over onze democratie in talkshows meestal worden beantwoord door Gordon en Britt Dekker is dit toegankelijke, maar deskundige boek een verademing. CITAAT UIT HET BOEK TWEE PIJLERS. HET WANKELE ‘Democratie en rechtsstaat zijn met elkaar getrouwd, ook al is het een verstandshuwelijk’ EVENWICHT IN DE DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT Ruud Koole rometheus, 2021 Prijs: ¤ 27,50 ADVERTENTIE

VAN INFORMATIE NAAR WIJSHEID FONDS WONEN IN WESTERKWARTIER (GRONINGEN) SPORT EN BEWEGEN NA CORONA Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/Sweco Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/SVn Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/SRO

MET ARTIFICIAL INTELLIGENCE SNEL DIGITALE KAART UPDATEN DATAKWALITEIT IN DE PRAKTIJK! Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ Kadaster WIJ MAKEN BURGERZAKEN OPEN Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ PinkRoccade Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ VanDamOosterbaan

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 foto: Casper Rila foto: Prisca Visser ft Biit Bijl 42 PERSONALIA CARRIÈRE DOOR: JOSÉ SALHI 16 sollicitanten willen burgemeester van Enschede worden, onder wie één vrouw. De leeftijd van de kandidaten ligt tussen de 32 en 64 jaar. Elf kandidaten hebben ervaring in het openbaar bestuur. Er is grote politieke diversiteit. LARS VOSKUIL In Bergen (N-H) is Lars Voskuil benoemd tot burgemeester. De benoeming is ingegaan op 8 september 2021. Voskuil (53) is lid van de PvdA. Hij is momenteel mediator en coach. Daarnaast is hij fractievoorzitter van de PvdA in de provinciale staten van Noord-Holland. Hij volgt Hetty Hafkamp (GroenLinks) op als burgemeester van Bergen. Sinds haar vertrek in maart vorig jaar is Peter Rehwinkel (PvdA) waarnemend burgemeester. BERT WIJBENGA Bert Wijbenga-van Nieuwenhuizen is benoemd tot burgemeester van Vlaardingen. De benoeming gaat in op 9 september 2021. Wijbenga-van Nieuwenhuizen (57) is lid van de VVD. Hij is momenteel wethouder in Rotterdam. Hij volgt in Vlaardingen Annemiek Jetten (PvdA) op, die in december 2019 ontslag nam. Sinds die tijd is Bas Eenhoorn (VVD) waarnemend burgemeester van Vlaardingen. BERRY LINK Berry Link is met ingang van 15 september benoemd tot burgemeester van Veendam. Link (CDA, 56) is momenteel werkzaam als zelfstandig adviseur. Hij was tot maart 2019 burgemeester van Geldrop-Mierlo. Daarvoor was hij burgemeester van Schinnen en lid van provinciale staten van Noord-Brabant. In Veendam wordt hij de opvolger van Sipke Swierstra (VVD, 70) die al sinds 1 november 2013 waarnemend burgemeester is. SANDER DE ROUWE Met ingang van 1 oktober 2021 is Sander de Rouwe benoemd tot burgemeester van Kampen. De Rouwe (40) is lid van het CDA. Hij is momenteel gedeputeerde in de provincie Fryslân. Op dit moment is Bort Koelewijn (ChristenUnie) burgemeester van Kampen. CHRISTEL MOURIK Christel Mourik is benoemd tot secretaris-algemeen directeur van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH). Mourik, nu nog manager openbaar vervoer van de MRDH, begint op 1 september. Ze volgt Wim Hoogendoorn op die per 1 augustus hoofddirecteur Personeelszaken op het ministerie van Defensie wordt. Eerder was Mourik onder andere wethouder in Spijkenisse en Nissewaard. JAKOB WEDEMEIJER De gemeenteraadsfractie van de SP draagt Jakob Wedemeijer voor als nieuwe wethouder van Amsterdam. Hij kan daarmee de opvolger worden van Laurens Ivens, die vorige maand opstapte. Wedemeijer is sinds 2018 stadsdeelbestuurder in Zuidoost. Eerder was hij wethouder in Eindhoven. KOMEN & GAAN STIJN KROPMAN In Landgraaf is Stijn Kropman (CDA) benoemd tot wethouder. Hij volgt Ramon Lucassen op. Met zijn 22 jaar is Kropman momenteel de jongste wethouder in Nederland. Vanaf 2018 is hij actief geweest als gemeenteraadslid waarvan de laatste jaren als fractievoorzitter van het CDA. MIRIAM HAAGH Miriam Haagh stopt als wethouder in Breda. Op 1 oktober begint ze als voorzitter van de Raad van Bestuur van Brabantzorg. Haagh is sinds 2014 als wethouder verantwoordelijk voor het zorgen gezondheidsbeleid. Ook was ze de afgelopen jaren actief bij de VNG en de G40.

R r . foto: Birgit Bijl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 PERSONALIA 43 WILLEM NEDERMEIJER Willem Nedermeijer is met ingang van 1 september 2021 de nieuwe griffier van Laren. Hij is nu nog plaatsvervangend griffier in Utrechtse Heuvelrug. In Laren wordt hij de opvolger van Corry Holtslag, die de functie vijf jaar heeft vervuld en nu met pensioen gaat. MARTIN VAN VLIET Martin van Vliet is benoemd tot gemeentesecretaris van Bergen op Zoom. Hij vervult op dit moment dezelfde functie in Vlissingen. Hij volgt Theo Wingens op, die in januari 2021 vertrok. Sindsdien is Johan Rutten interimsecretaris. MATTHIJS VAN DER HORST OPROEP: Tekst en foto’s (high res) voor de rubriek personalia graag sturen naar info@binnenlandsbestuur.nl. Gegevens voor deze rubriek kunnen ook worden gestuurd via www.binnenlandsbestuur.nl/personalia De gemeenteraad van Stede Broec heeft Matthijs van der Horst per 1 september 2021 aangewezen als nieuwe griffier. Hij werkt op dit moment in Hoorn als strategisch bestuursadviseur, regiocoördinator van het Pact van Westfriesland en projectleider VNG Jaarcongres in Westfriesland 2022. Hij volgt Yvonne Hermans op, die per 5 juli 2021 griffier van Hillegom werd. GOHDAR MASSOM Met ingang van 1 september 2021 is Gohdar Massom de nieuwe directeur van de directie Afval en Grondstoffen van Amsterdam. Gohdar werkte eerder bij het ministerie van Sociale Zaken, waar hij verantwoordelijk was voor het toezicht op bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. Daarvoor was hij onder meer projectdirecteur bij de provincie Zuid-Holland en afdelingshoofd bij Rijkswaterstaat. OVERLEDEN Wethouder Eric Balemans (VVD) van Wijk bij Duurstede is op 59-jarige leeftijd overleden. Balemans begon in 1983 als redacteur van Liberaal Utrecht en was van 1994 tot 1998 voorzitter van de afdeling Utrecht. Daarna was hij achtereenvolgens lid van de Tweede Kamerfractie, lid van Provinciale Staten van Utrecht en wethouder in de gemeente Stichtse Vecht. GEERT ANDRINGA In Achtkarspelen is Geert Andringa voorgedragen als raadsgriffier. Andringa is nu nog manager dienstverlening en ondersteuning in Harlingen. Andringa start, na goedkeuring van de gemeenteraad, per 1 oktober met zijn werkzaamheden voor de gemeenteraad van Acht karspelen. ADVERTENTIE CORRECTIES EN AANVULLINGEN In BB. nr 16 stond in het artikel Veel lekken, weinig bewijs een fout in een passage. Er stond: ‘Mijn cliënt was eerder betrokken bij een drugszaak’, herinnert Starmans zich. ‘Tijdens dat strafrechtelijk onderzoek werd zijn telefoon getapt.’ Dat had moeten zijn: ‘Een cliënt van mij nam deel aan telefoongesprekken, die door de politie in een strafrechtelijk onderzoek tegen een derde werden afgeluisterd’, herinnert Starmans zich. ‘Een van de gesprekspartners van deze cliënt zou immers betrokken zijn bij een drugszaak, vandaar die tap.’ Esther Apeldoorn is de nieuwe griffier van gemeente Peel en Maas. Marianne Muijzer is de nieuwe griffier van gemeente Papendrecht. Proficiat beiden! werving & selectie door ADVERTENTIE www.necker.nl

INDEX 45 VACATURES In de vacature- index treft u een selectie aan van de vacatures die deze week zijn opgenomen in het magazine of op de website van Binnenlands Bestuur. BESTUUR EN MANAGEMENT Bestman / Provincie Zeeland Geerts & Partners / KempenPlus Gemeente Emmen Gemeente Gooise Meren Gemeente Schagen PublicSpirit / Het Juridisch Loket PublicSpirit / Waterschap Hollandse Delta VNG Utrecht BURGER- EN PUBLIEKSZAKEN Gemeente Houten Publiek Netwerk / SED Organisatie FINANCIËN EN ECONOMIE Aardoom & de Jong / Gemeente Utrecht DCMR Milieudienst Rijnmond Geerts & Partners / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Gemeente Wageningen Het Kadaster Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Rijksoverheid Rijksoverheid ICT EN AUTOMATISERING BMC Gemeente Ede Rijksoverheid JURIDISCH Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Gemeente Delft Gemeente Hoorn Gemeente Zandvoort Gemeente Zoetermeer Kennemerhart Provincie Zuid-Holland Rijksoverheid MILIEU IPO Provincie Limburg Provincie Noord-Holland voorzitter / lid rekenkamer zeeland manager bedrijfsvoering senior projectadviseur strategisch adviseur lid van de rekenkamercommissie voorzitter raad van toezicht twee heemraden medewerker secretariaat beleidsmedewerker publiekszaken afdelingshoofd publiekszaken senior ontwikkelaar investeringsvoorstellen senior business controller teamleider financiën senior financieel adviseur manager concerncontrol beleidsadviseur planning & control uitvoeringscoördinator senior uitvoeringscoördinator senior adviseur privacy informatiemanager (i-adviseur) data scientist juridisch medewerker omgevingswet senior jurist grondzaken juridisch beleidsmedewerker juridisch adviseur omgevingsrecht jurist bestuursrecht lid en plaatsvervangend lid adviescommissie raad jurist grondzaken en stedelijke ontwikkeling jurist bestuursrecht senior juridisch adviseur publiekrecht aanbestedingsjurist programmamanager stikstof / natuur adjunct clustermanager beleidsadviseur wonen en stikstof Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 44 pagina 44 pagina 44 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 43 Binnenlandsbestuur.nl ADVERTENTIES BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

46 INDEX Samenwerkende Kempengemeenten Samenwerkende Kempengemeenten STAB Waterschap Scheldestromen OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland PERSONEEL EN ORGANISATIE JS Consultancy RUIMTELIJKE ORDENING EN VERKEER Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch Gemeente Ede Gemeente Heumen Gemeente Oldambt Gemeente Schouwen-Duiveland JS Consultancy / Gemeente Dordrecht JS Consultancy / Gemeente Dordrecht JS Consultancy / Gemeente Uithoorn Leeuwendaal / Gemeente Noordwijk Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied Publiek Netwerk / Gemeente Haarlemmermeer Publiek Netwerk / Gemeente Hoorn Waterschap Aa en Maas SOCIAAL BMC De Buch Geerts & Partners / Movisie Gemeente Amsterdam Gemeente Dalfsen Gemeente Noordoostpolder Gemeente Utrecht Gemeente Zeewolde Zeelenberg / Gemeente De Fryske Marren VOORLICHTING EN COMMUNICATIE Gemeente Leusden Gemeente Utrecht OVERIGE Aardoom & de Jong / Gemeente ‘s-Hertogenbosch beleidsmedewerker duurzaamheid beleidsmedewerker milieu proces technoloog senior projectleider strategisch adviseur senior adviseur werving & selectie senior planeconoom strategisch beleidsmedewerker mobiliteit baliemedewerker bouwen wonen en milieu beleidsmedewerker ruimtelijke ordening beleidsadviseur vastgoed & duurzaamheid senior beleidsmedewerker wonen teamleider handhaving, markten en brugbediening adviseur strategie en innovatie senior adviseur ruimtelijke ordening Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 48 pagina 44 pagina 44 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 48 pagina 48 pagina 48 clustermanager ruimtelijke ontwikkeling, ruimtelijk beleid en regie Binnenlandsbestuur.nl teammanager bodem & bouw expertise senior projectmanager ruimtelijke projecten senior programmamanager gebiedsontwikkeling poort van hoorn adviseur ruimtelijke plannen wmo consulent strategisch beleidsadviseur jeugd senior onderzoeker basisvaardigheden senior ontwikkelmanager eenheidsmanager maatschappelijke ondersteuning beleidsadviseur sociaal domein beleidsadviseur inkomen met juridisch ‘touch’ beleidsmedewerker wonen & zorg (ervaren) programmamanager communicatieadviseur woordvoerder voor de burgemeester teamcoördinator archief OOK UW VACATURE IN BINNENLANDS BESTUUR? BEL 020-5733656 ADVERTENTIE Binnenlandsbestuur.nl pagina 46 pagina 46 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 44 Senior Programmamanager Gebiedsontwikkeling Poort van Hoorn Strategisch • Integrale visie • Netwerker • Boegbeeld Senior Projectmanager Ruimtelijke Projecten Regisseur • Gedreven • Realisatiekracht • Verbindend Kijk voor meer informatie op www.publieknetwerk.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021

FUTUR GAAT OP ZOEK NAAR DE JONGE EN ERVAREN AMBTENAAR VAN HET JAAR 2022 De inspirerende ambtenaar die jong én ervaren is. FUTURPROOF ORGANISATIE 2022 Een werkgever die op de ervaring van jonge ambtenaren vertrouwd en streeft naar kennisdeling. JONGE AMBTENAREN NETWERK 2022 Het netwerk dat ervaring opdoen stimuleerd. Netwerk Award Ben jij wie wij zoeken? Of weet jij meteen welke collega wij bedoelen? Werk jij bij een organisatie waar jij trots op bent of ken jij een organisatie die trots mag zijn? Nomineer je of een organisatie, hem of haar, of jezelf. Dit kan tot en met 26 september 2021 via futur.nl Ga naar futur.nl en nomineer jouw kandidaat of organisatie.

Ik werk voor Nederland... ...en voor mezelf Wil jij Nederland én jezelf beter maken? JS Consultancy is de carrièrepartner van professionals voor de publieke zaak. Via ons landelijk netwerk bemiddelen wij op het niveau van directie, management en professionals. Aan de slag op het gebied van BedrijfsTeamleider Handhaving, Markten en Brugbediening 36 uur | schaal 12 max. € 82.478,- bruto per jaar (incl. IKB) Ervaren teamleider met moderne stijl van leidinggeven en strategisch sterk. Staat stevig in de schoenen, analytisch sterk en werkt graag aan praktische oplossingen rekening houdend met verschillende belangen. Samenwerker Pur Sang, betrokken bij wat er in de samenleving gebeurt. Kritisch, flexibel, creatief in het zoeken van oplossingen en het team verder professionalisering. Interesse? Bel Michel Kollau 06 - 511 357 93 Senior Adviseur Ruimtelijke Ordening 36 uur | schaal 11 max. € 72.604,- bruto per jaar (incl. IKB) Binnen je vakgebied neem je met lef het voortouw en wijs je de organisatie de weg. Je ontwikkelt beleid en bereidt bestuurlijke keuzes voor waarbij je juiste prioriteiten stelt. Brede rol binnen een professioneel en gezellig team met veel vrijheid en verantwoordelijkheid. Diverse disciplines spelen een rol; wonen, verkeer, duurzaamheid, milieu, communicatie. Pragmatisch, analytisch en oplossingsgericht. Interesse? Bel Saskia Schrama 06 - 125 703 76 voering, Ruimte & Infra of Sociaal Maatschappelijk domein? Onze dienstverlening richt zich op het waarmaken van maatschappelijk resultaat. In samenregie met opdrachtgevers. En samen met jou. Adviseur Strategie en Innovatie 36 uur | schaal 12 max. € 82.478,- bruto per jaar (incl. IKB) Ervaren adviseur voor leefbare, veilige en economisch sterke wijken. Met voldoende lef en durf om met innovatieve en duurzame veranderingen te komen. Herkennen van kansen en strategische ontwikkelingen in de buitenwereld en deze weten te vertalen naar praktische toepassingen en werkwijzen. Makkelijk benaderbaar, communicatief sterk en beschikt over een gezonde dosis empathisch vermogen. Interesse? Bel Michel Kollau 06 - 511 357 93 Senior Adviseur Werving & Selectie 32 - 40 uur | vaste baan Als senior adviseur voer je exclusieve werving- en selectieopdrachten uit op het niveau van hogere staf- en management functies binnen de publieke sector. Je doet dit gedegen, zorgvuldig en planmatig en gaat voor kwaliteit, maar houdt ook “de vaart erin”. Je bent oprecht geïnteresseerd in mens en organisatie. Je bouwt lange termijn relaties op met opdrachtgevers en bent een echte businesspartner. Interesse? Bel Elsbeth Braam 06 - 333 219 86 Reageer op bovenstaande functies via www.jsconsultancy.nl/vacatures Interim Werving & Selectie

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48

Home