0

AN BAAN NAA BAAN ZONDER INKOMENSVERLIES? KIJK OP DE VOLGENDE PAGINA HAARLEM BIJSTAND DREMPELS VOOR PANDJESBAZEN 16 STRENG BELEID HOEFT NIET 22 MISBRUIK OUDERE VAAK DE DUPE 28 12 november 2021 | week 45 | jaargang 42 21 2021 BINNENLANDS BESTUUR RAADSLID EN BURGEMEESTER WINTERSWIJK ‘ GENOEG VAN ALLE BEDREIGINGEN’ Opleiding Planeconomie Het Publieke Domein VAN EN VOOR DE PUBLIEKE SECTOR Als het om arbeidsmobiliteit gaat hetpubliekedomein.nl | info@hetpubliekedomein.nl | 030 - 208 1153 ONAFHANKELIJK MAGAZINE VOOR BETROKKEN AMBTENAREN EN BESTUURDERS

Arbeidscontractovername bij boventalligheid, conflicten, ziekteverzuim of reorganisatie PROFIELSCHETS FUNCTIEPROFIEL MATCHEN VOORSTELLEN PLAATSEN Met onze Nu van Werk naar Werk trajecten nemen wij arbeidscontracten over tegen nagenoeg dezelfde condities. Wij bieden medewerkers een contract aan voor onbepaalde tijd. Benieuwd hoe wij dat doen? Download de whitepaper op www.nuvanwerknaarwerk.nl 088-246 04 55 contact@everybodygroep.nl Onderdeel van Everybody Groep www.everybodygroep.nl

“Eindelijk werken aan echte gezonde zorg voor werknemers” Marieke Bon, 20 jaar huisarts en moeder van twee jongens, kent verschillende kanten van een werkend leven. Toen zij twintig jaar geleden de huisartsenpraktijk van haar vader overnam, ‘maakte’ zij deel uit van het leven van haar cliënten. Aanvankelijk voelde ze tijd en ruimte om ook daadwerkelijk met mensen te praten in plaats van gestandaardiseerd te werken. Later werd Marieke zich meer bewust van de algemeen aanvaarde huisarts-cliëntrelatie. Elleboogklacht wel of geen RSI-geval? Marieke: “In feite neemt de huisarts heel vaak een paternalistische houding aan: ik weet het wel. Komt u met een zere elleboog? Dan ‘lost’ de dokter dat probleem op met een verwijzing, een pilletje of een doorsnee advies. Het medisch-analytisch denken is aangeleerd, maar wordt helaas ook in stand gehouden door de ‘lopende band’-cultuur in de zorg. Er wordt teveel gewerkt vanuit symptoombestrijding, terwijl er meer tijd en ruimte nodig is om juist dieper te graven. Is die zere elleboog, alleen een zere elleboog, of speelt er meer?” In de zorg wordt ook steeds meer de discussie gevoerd over de huidige nadruk op symptoombestrijding bij ziekten en aandoeningen. Tegelijkertijd wordt er te weinig geïnvesteerd in voorkomen van ziekten of onderzoeken waar de oorzaak van het probleem ligt. Preventieve zorg Marieke: ”Ja, zelfs een simpele en oprechte vraag zoals ‘Hoe is het met jou?’ kan heel wat verborgen oorzaken van de klacht tevoorschijn halen. Momenteel ligt de focus binnen de zorg teveel op richtlijnen en protocollen in plaats van op de mens, de individu en zijn of haar leven.” Toen Marieke tijdelijk als patiënt zelf aan de andere kant van de medische tafel kwam te zitten, realiseerde zij twee dingen. Allereerst dat werk een substantieel deel uitmaakt van het dagelijks leven van een individu; niet alleen qua werkuren en -belasting, maar ook zeer zeker in tegenspoed. Wie helpt dan de medewerker en de werkgever? Hadden bepaalde zaken niet voorkomen kunnen worden. En ten tweede wilde Marieke Bon als huisarts echt aan de preventieve kant van de zorg staan. Voor de werknemer, waarbij zij indirect ook de werkgever kon helpen. Daarom sloot zij zich aan bij Everybody Groep, waar er echt aandacht is voor preventieve zorg en (na)zorg. Nu van Werk naar Werk Marieke: “Bij Everybody Groep gaat het niet om lijstjes afvinken en pilletjes voorschrijven. Hier gaan we samen met de werknemer uitzoeken waar de knelpunten zitten. Wij willen met de werknemer doorgronden wat er, naast klachten, nog verbeterd kan worden om lekker in haar of zijn vel te zitten. Dit zorgt voor een oplossing op korte én op langere termijn, dus werkt preventief! Stel dat de werknemer, er om welke reden dan ook, door heen zit…dan biedt Everybody Groep nog andere sociaal-medische en praktische trajecten voor zowel werknemer als werkgever. Daarom voel ik me bij Everybody Groep ook om mijn plek: geen zieke zorg, maar echte gezonde zorg.” Huisarts Marieke Bon Everybody Groep biedt aan werkgevers ook Nu van Werk naar Werk trajecten aan, mochten werknemer en werkgever toch afscheid van elkaar moeten nemen. Juist deze win-win aanpak van Everybody Groep maakt het voor werknemer en werkgever bespreekbaar om echt naar oplossingen te gaan. Meer informatie? Everybody Groep www.everybodygroep.nl contact@everybodygroep.nl 088-246 04 04

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 04 COLOFON REDACTIONEEL Binnenlands Bestuur is een uitgave van de Sijthoff Media Groep en verschijnt tweewekelijks op vrijdag. REDACTIEADRES Postbus 75462, 1070 AL Amsterdam tel: 020 - 5733669 e-mail: info@binnenlandsbestuur.nl www.binnenlandsbestuur.nl HOOFDREDACTIE Eric de Kluis REDACTIE Hans Bekkers (chef redactie), Wouter Boonstra, Sjoerd Hartholt, Martin Hendriksma, Adriaan de Jonge, Yolanda de Koster, Alexander Leeuw, Michiel Maas, José Salhi. COLUMNISTEN Geerten Boogaard, Jan Verhagen ILLUSTRATOR Berend Vonk Coverbeeld: Jan van den Brink VASTE MEDEWERKERS Cristina Bellon, Ton Bestebreur, Martijn Delaere, René Didde, Wilma van Hoeflaken, Yvonne Jansen, Michel Knapen, Harry Perrée, Maurice Swirc, Marjolein van Trigt, Simon Trommel. BASIS-ONTWERP: Studio Room VORMGEVING VRHL Content en Creatie, Alphen aan den Rijn DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ADVERTENTIEAFDELING Jan-Willem Hulst, tel. 06-22663674 Marcel van der Meer, tel. 06-23168872 Sandra de Vries, tel. 020-573 3656 E-MAIL ALGEMEEN traffic@binnenlandsbestuur.nl DIRECTIE Willem Sijthoff MARKETING Lindsay Duijm ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl en ga naar abonnementen. Heeft u nog vragen, mail dan naar klantenservice@binnenlandsbestuur.nl of bel 020 – 573 3600. Betaalde abonnementen voor bedrijven en professionals buiten de doelgroep: jaarabonnement 1e jaar € 87,- (normaal € 229,-). Abonnementen voor raadsleden en leden van Provinciale Staten zijn gratis. Los nummer € 9,75. De prijzen zijn exclusief btw. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan. ISSN 0167-1146 OPLAGE 43.000 © Het is niet toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen. ‘ Aan ons als redactie de taak om de feiten te laten spreken’ Binnenlands Bestuur is een onafhankelijk magazine voor de hoger opgeleide decentrale ambtenaar en lokale bestuurder. GEPOLARISEERD DEBAT TEGENWIND NPO2 vertoonde onlangs de Human-documentaire Tegenwind. Het verdriet van de Veenkoloniën. Het leverde schrijnende beelden op van hoe de plaatsing van windturbines bij het Groningse dorp Meeden door rijk en provincie werd doorgedrukt. De steeds wanhopiger bewoners kregen bij hun protest steevast nul op het rekest. Ze gingen uiteindelijk tot sabotage van de windplannen over en stortten asbest op de beoogde plek van de turbines. De voor de bouw verantwoordelijke aannemers werden in anonieme brieven bedreigd. Je voelde als kijker mee met de wanhoop van de bewoners, al had iets meer compassie met de slachtoffers van hun sabotage gemogen. De documentaire past in een bredere trend: uit het winddebat lijkt elke nuance verdwenen. Je bent voor of tegen, en daarmee vriend of vijand van windenergie. We maakten het als redactie zelf mee toen onderzoeker Van Hoof (Universiteit Twente) ons zijn kritiek deelde op een tweetal RIVM-onderzoeken naar gezondheidseffecten van windturbines. Hij vond, met allerlei argumenten omkleed, dat de wind-industrie er een te groot stempel op had kunnen drukken. Al wisten we dat Van Hoof zich als betrokken Twents burger tegen de komst van windturbines in zijn regio had gekeerd, toch besloten we er in het vorige nummer van Binnenlands Bestuur over te schrijven. Het ging hier per slot om de inhoudelijke argumenten die hij als wetenschapper aanvoerde, niet over hoe hij privé over windturbines dacht. Het RIVM pareerde in een reactie een deel van Van Hoofs kritiek, maar zeker niet alles. Dat één van de twee door het RIVM geraadpleegde reviewers van het onderzoek zelf nauwe banden onderhoudt met de windindustrie is discutabel. Net zoals het feit dat door de windindustrie (mede) gefinancierde onderzoeken voor de auteurs van het RIVM-rapport een zelfde status hebben als onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek. Bij een dossier waar de emoties zo hoog oplopen, moeten de onderMARTIN HENDRIKSMA REDACTEUR BINNENLANDS BESTUUR liggende rapporten vrij zijn van zelfs maar de schijn van belangenverstrengeling. Het winddebat is al gepolariseerd genoeg. Aan ons als redactie de taak om de nuance te zoeken en de feiten te laten spreken. ADVERTENTIE Op zoek naar een nieuwe griffier? Bel of app Marijke! 06 55 80 81 39 Werving en selectie www.necker.nl

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 INHOUD 05 12 COVERSTORY BEDREIGING Het Winterswijkse raadslid Loes ten Dolle heeft de strijd aangebonden met de verharding in de lokale politiek en bedreigingen op sociale media. Zij vindt de burgemeester aan haar zijde. ‘Een raadslid met de dood bedreigen vinden we normaal.’ 18 ESSAY SAMEN GAAT HET BETER Burgerpanels vernieuwen de democratie en leveren inhoudelijke inzichten op. Hiska Ubels en Bettina Bock beschrijven hoe burgers overheidsbeleid kunnen verrijken. ‘Ze kijken anders naar de toekomst dan overheden.’ 22 RUIMHARTIG BELEID VOEREN MAG WEL DEGELIJK 31 PLEIDOOI IN GLASGOW LOKALE KLIMAATPLANNEN De schijnwerpers in Glasgow waren gericht op Biden, niet op wethouder Schouten van Nieuwegein. ‘In steden komt 90 procent van het klimaatbeleid tot uitvoering en dat kost ook geld.’ PARTICIPATIEWET BIEDT GEMEENTEN VOLOP RUIMTE Gemeenten geven graag de van bovenaf opgelegde regels de schuld van streng beleid in het sociaal domein. Maar de wet biedt volop ruimte, stelt hoogleraar socialezekerheidsrecht Gijsbert Vonk. Ook bij de beruchte boodschappencasus in Wijdemeren. NIEUWS Ruim helft eens met gemeente cao Duurzaam beheer vaak nog wensdroom ACHTERGROND Halt aan de pandjesbaas Hoe kaalplukken ouderen te voorkomen De nieuwe flat is van hout ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl. Klik vervolgens op Abonnementen en kies de vorm die bij u past. 04_Broodtekst_en_verder 6 7 16 28 33 XX VERDER COLOFON / REDACTIONEEL 4 BEREND VONK GEERTEN BOOGAARD NIEUWS IN BEELD IN DE CLINCH JAN VERHAGEN BOEK PERSONALIA 7 8 10 25 33 37 40

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 06 NIEUWS FINANCIËN DOOR: HANS BEKKERS EN WOUTER BOONSTRA Het gros van de gemeenteambtenaren kan leven met de nieuwe cao. Een peiling van Binnenlands Bestuur wijst uit dat het bereikte principeakkoord tussen vakbonden en werkgevers bijval geniet van 57 procent van de ambtenaren. PEILING ONDER AMBTENAREN RUIM HELFT EENS MET GEMEENTE CAO De peiling werd gestart daags na de bekendmaking van het principeakkoord, vorige week donderdag. Van de bijna 600 respondenten (582) gaf 57 procent aan in te stemmen met het akkoord. 37 procent van de respondenten vindt het bereikte resultaat te weinig. De rest, 6 procent, geeft aan het (nog) niet te weten. Het principeakkoord houdt onder andere in dat gemeenteambtenaren per 1 december 2021 een loonsverhoging krijgen van 1,5 procent. Per 1 april volgend jaar stijgt het loon nog eens met 2,4 procent. Daarnaast komt er een eenmalige uitkering van 1.200 euro. Daarvan is 300 euro een corona onkostenvergoeding. Anders dan rijksambtenaren krijgen gemeenteambtenaren geen thuiswerkbudget van 750 euro. Dat bedrag zit verstopt in de ‘bonus’ van in totaal 1200 euro. Van 1 januari 2022 tot 1 januari 2023 gaan medewerkers een thuiswerkvergoeding ontvangen van 2 euro netto per dag. Het minimum uurloon gaat naar 14 euro. Daarvan profiteren volgens de bonden zo'n 10.000 gemeenteambtenaren. Daarnaast is in het principeakkoord afgesproken het bovenwettelijk verlof te harmoniseren. Daarmee komt er een einde aan de verschillen tussen gemeentelijke organisaties en tussen verschillende (groepen) medewerkers. Vanaf 1 januari 2023 heeft elke medewerker 6 bovenwettelijke vakantiedagen per jaar. Die 6 dagen in de cao komen in de plaats van lokale bovenwettelijke vakantie-uren, lokale feestdagen en lokale vormen van verlof. Lokaal kunnen er straks geen extra bovenwettelijke uren meer worden afgesproken. Ook blijft de sociale zekerheid gehandhaafd. De arbeidsongeschiktheidsregeling blijft op drie jaar staan en de na-wettelijke VOOR- EN TEGENSTANDERS OP BB-ONLINE VOOR ‘Als deze werkgever je niet bevalt ga je weg of laat je je omscholen. In deze CAO zit een geweldige IKB waar elke werknemer in het bedrijfsleven of flexwerker alleen maar van kan dromen. Daarnaast werk je voor de overheid in het belang voor de inwoner/ondernemers. Niet alleen maar voor je eigen winst belang. 90% van de gemeente ambtenaren hebben ook nog eens een vast contract. Wees blij me wat je heb.’ ‘Doodziek word ik van die lui die keer op keer lopen te zeiken over werkdruk, leegloop, karige arbeidsomstandigheden en voor slecht betaald. Als het allemaal droevenis is. Waarom werk je nog bij de gemeente? Probeer nog iets van jouw leven te maken en ga... Ga weg!’ ‘Probeer maar een baan te vinden met hetzelfde salaris, teruggerekend naar 36 uur en inclusief IKB. Vele mensen in Nederland krijgen NIETS aan verhoging omdat ze geen eens een CAO hebben.’ ‘Wat de een genoeg vindt, vindt de ander te weinig, maar ik vind dit een goed resultaat. Ook de 14,00/uur als minimum is een goede stap! En wat betreft de opmerkingen over terugwerkende kracht tot 1-1-21; er is toch een eenmalige uitkering van € 1.200 dit jaar, 2021? Nogmaals, dankzij de bonden is er iets werkloosheidsuitkering blijft ook bestaan. De partijen gaan samen nut en noodzaak van de huidige aanvullingen op de sociale zekerheid voor arbeidsongeschikte medewerkers onderzoeken. Het gaat hierbij om de bijdrage van de cao-afspraken aan zowel inkomenszekerheid als re-integratie van arbeidsongeschikte medewerkers. Tot slot kunnen alle werknemers vanaf 1 januari 2022 gebruikmaken van verlofsparen en komt er meer keuzevrijheid bij het inzetten van ouderschapsverlof. TEGEN ‘Ik mis betere regelingen om jongeren aan de gemeenten te binden. Ik zie ze nu allemaal na enkele jaren weer vertrekken om vervolgens als consultant weer ingehuurd te worden met een leasebak en een mooier salaris dan de oud gediende medewerker.’ ‘Brandhout. De bonden hebben een jaar op hun handen gezeten wat dus ruim is te merken. Dus per 01-12-2021 een paar kruimels en voor 2022 nog niet eens prijscompensatie laat staan vooruitgang. Indien deze CAO als einddatum 01-01-2022 had gehad, dan was het acceptabel geweest.’ ‘Het inflatiepercentage in oktober 2021 bedroeg 3,7% (op jaarbasis 2021 - 2,7%). Voorkomend jaar: voorspellingen van 3,5% tot 3,9%. Tel je zegeningen. Het lijkt mooier dan het is.’ ANDERS ‘Hoog tijd voor een meer tijdgebonden systeem: één cao voor rijk, provincie en gemeenten. Looptijd 1 jaar, uiterlijk bv. 1 maart van dat jaar gereed. En niet steeds met grote achterstand zoals nu. Eenmaal de huidige cao’s laten harmoniseren, door een bindende arbitragecommissie, net als bij de jeugdzorg is gebeurd.’ De bonden hebben het principeakkoord met een positief advies voorgelegd aan de leden. Die kunnen er van 22 november tot en met 19 december over stemmen. Daaraan voorafgaand organiseert FNV Overheid nog een drietal online informatiebijeenkomsten over het principeakkoord. Aan de kant van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten wordt het principeakkoord overigens pas op 27 januari 2022 voorgelegd. Dan pas namelijk is de vergadering van het VNG-bestuur. bereikt. Niet alleen voor hun leden, maar voor iedereen!’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 DOOR: MARTIN HENDRIKSMA BESTUUR NIEUWS 07 Gemeenten willen inrichting en beheer van de openbare ruimte graag integraal aanpakken, maar hun huidige werkwijze is nog sterk verkokerd. De kosten zijn leidend. Maar de switch om de gebruikers- en beleefwaarde centraler te stellen lijkt aanstaande. ENQUÊTE ROYAL HASKONING EN BINNENLANDS BESTUUR DUURZAMER BEHEER VAAK NOG WENSDROOM Dat blijkt uit een onderzoek van Binnenlands Bestuur en Royal Haskoning/ DHV. De cijfers zijn relevant nu gemeenten bij hun nieuwe infrastructuur stevige ambities hebben op het gebied van onder meer energie, klimaat en circulariteit. Verder wacht gemeenten een grote vervangingsopgave van infrastructuur uit de jaren zestig en zeventig, zoals bruggen en wegen. Ook daar is de doelstelling dat CARTOON BEREND VONK de projecten zo duurzaam mogelijk worden aangepakt, met minder belastende effecten voor het milieu en royalere participatie van burgers. Zo’n 80 procent van de respondenten onderschrijft de stelling dat ‘beheer het nieuwe onderwerpen is’. Negen van de tien respondenten ziet een (zeer) grote impact van maatschappelijke ontwikkelingen op de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Maar dat vertaalt zich nog weinig in concreet gemeentelijk beleid. Het gros van de respondenten geeft aan zoekende te zijn hoe de afdelingen beleid, beheer & organisatie en realisatie beter kunnen samenwerken. Nu overheerst nog de ‘silo-mentaliteit’. Daarbij is het ‘financiële plaatje’ leidend bij de afwegingen en spelen de gebruikers- en beleefwaarde een ondergeschikte rol. In de toekomst, voorziet een grote meerderheid, zullen juist die waarden een veel belangrijker rol gaan spelen. Hoe komt die toekomst dichterbij? Als oplossingen worden gesuggereerd dat de houding van medewerkers en management meer gericht moet zijn op samenwerken (zowel met elkaar als met externen). Daarbij moet het management het voortouw nemen door te zorgen voor een integrale aanpak over afdelingen en groepen heen. Kennis- en informatieoverdracht speelt een sleutelrol. Ook wordt het tonen van begrip en de bereidheid te luisteren naar anderen gezien als noodzakelijke eerste stap naar gedragsverandering.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 GEERTEN BOOGAARD COLUMN 09 STIFTEN OP Z’N SCHERPENZEELS Voor welke opleiding kiest u? Als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid, wet- en regelgeving kan zijn. Met onze opleidingen sluiten we daarom aan op de doelstellingen van de VNG en zetten de inhoud om tot heldere en praktische opleidingen. Zo verbinden wij mens en kennis. Ons aanbod Leergang: Gemeentelijke Regie Gezondheid start 22 november De BAG de Baas 27 januari 2022 Leertraject: Onderwijs 2021 8 februari 2022 Van gelijk hebben naar gelijk krijgen, door effectief communiceren 10 maart 2022 Masterclass: Sociaal Domein Verandermanagement 16 maart 2022 Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl Een van de vele bijdragen van Jiskefet aan onze collectieve verbeelding is het kaartspelletje stiften. In de klassiek geworden reeks van stift, dubbelstift en jack in the box! – met de elleboog op tafel – wordt meneer Edgar compleet uitgekleed. De sketch is ook heel bruikbaar in het staatsrecht onderwijs. Hij laat namelijk precies zien wat er gebeurt als het onderscheid vervaagt tussen het spel en de regels. Het is een universele waarschuwing dat een spel zonder spelregels uiteindelijk helemaal geen spel meer is. Maar een ordinaire beroving. Ik weet niet precies hoe de commissaris van de koning van Gelderland het ontslag heeft aangezegd bij de waarnemend burgemeester van Scherpenzeel. Het schijnt wel in persoon te zijn gebeurd. Maar ik denk niet dat meneer John ook zijn elleboog op het bureau van meneer Eppie heeft geplant. Toch had dat prima gepast. Want dit was natuurlijk wel degelijk het betere inter bestuurlijke stiften. De Gemeentewet spreekt alleen over het ‘voorzien in waarnemers’ waar dat in het belang van de gemeente nodig is. In een ontslagregeling van deze waarnemers is verder niet voorzien. Ook de regels die er wel zijn, lijken er niet vanuit te gaan dat een commissaris zijn waarnemers ook weer naar welgevallen kan ontslaan. Dat is een nogal magere grondslag voor het ontslag van een ambtsdrager dat niet plaatsvindt op eigen verzoek of na een aanbeveling van de raad maar na een conflict met degene die de ontslagbevoegdheid claimt. Nu is er op zichzelf weinig mis met een beetje staatsrechtelijk stiften in de politiek. Sterker nog, in de interbestuurlijke verhoudingen wordt voortdurend gestift. Vage voorschriften in je eigen voordeel uitleggen en dan met grote stelligheid een politiek feit creëren om de zaak jouw kant op te trekken. Zo schikken en plooien wij de bestuurlijke verhoudingen al eeuwen. Bovendien levert dat trekken en duwen tussen de verschillende bestuurslagen ook nog eens een verticale machtsbalans op. Ik ben dus niet zo tegen dat stiften. Maar de sketch van Jiskefet laat zien waar de grens ligt. Als de verhoudingen ongelijkwaardig en de belangen groot zijn, dan creëert stiften geen machtsevenwicht maar machtsmisbruik. Het politieke spel moet dus ingekaderd blijven in de beginselen van de rechtsstaat. Bijvoorbeeld het beginsel van machtsevenwicht. Als de één stift, moet de ander terug kunnen stiften. De ene partij mag niet zomaar het kleed onder de andere partij weg kunnen stiften. Om deze reden zijn de regels van het kiesrecht Ik denk niet dat meneer John zijn elleboog op het bureau van meneer Eppie heeft geplant GEERTEN BOOGAARD IS HOOGLERAAR DECENTRALE OVERHEDEN (THORBECKE LEERSTOEL) AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN zo akelig gedetailleerd uitgewerkt. Stiften over een verkiezingsuitslag is immers bloedlink, zagen we pas nog in Amerika. En om dezelfde reden moeten we heel omzichtig omgaan met ontslagbevoegdheden in het openbaar bestuur. Die mogen namelijk geen onderdeel van het spel worden. Volstrekt terecht daarom dat de Tweede Kamer bijna unaniem een motie heeft aangenomen om de kennelijk gevoelde behoefte om een waarnemer te kunnen ontslaan fatsoenlijk wettelijk te regelen. Voor Klein zelf zal die wettelijke regeling te laat komen. Zijn hoop is gevestigd op de rechter, maar die houdt zich vanouds graag afzijdig bij inter bestuurlijk stiften. Bij het ontslag van wethouders, pepert de Gemeentewet de rechter zelfs nog wat extra terughoudendheid in. De rechter treedt niet in de beoordeling van de gronden van het ontslag, bepaalt artikel 50 zekerheidshalve. Rechters zullen daarom niet staan te trappelen om een oordeel te vellen over de vraag wie precies wanneer welke mail heeft gestuurd en of dat wel of niet een interventie in enig democratisch proces was. Zeker niet in een voorlopige voorziening. Maar het zou wel mooi zijn als de rechter voorkomt dat ambtsdragers elkaar zomaar hun kantoor uit kunnen stiften.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 10 NIEUWS IN BEELD ARBEIDSMARKT DOOR: HANS BEKKERS SOCIAAL WERK IN DE PUT DREIGENDE LEEGLOOP Bijna één op de vijf respondenten zegt zeker niet meer als sociaal werker te willen werken en over vijf jaar een ander beroep te hebben vanwege bijvoorbeeld te hoge werkdruk, gebrek aan intellectuele uitdaging of demotivatie door alle problemen van cliënten. 40 procent twijfelt. ‘Het nodigt nadrukkelijk uit om in te zetten op oplossingsrichtingen die dit tij kunnen keren, zoals zorgen dat sociaal werkers meer tijd kunnen besteden aan de inhoudelijke kern van het werk. De verbondenheid van sociaal werkers met de mensen waarmee en waarvoor ze werken is groot. Maar liefst 70 procent van de sociaal werkers voelt zich heel erg verbonden met de doelgroep’, aldus onderzoeker Sonja Liefhebber. OVER VIJF JAAR IS NOG WERKZAAM ALS SOCIAAL WERKER 42% 40% TWIJFELT OF ZE DAN NOG SOCIAAL WERKER ZIJN 18% WERKT ZEKER NIET MEER ALS SOCIAAL WERKER FINANCIEEL TEKORT IN GEMEENTE WEET NIET 8% 30% NEE LAST VAN GELDTEKORT 62% JA Een meerderheid van 62 procent van de sociaal werkers geeft aan dat er financiële tekorten zijn in de gemeente waar ze werken. De financiële tekorten hebben een negatieve invloed op de uitoefening van het werk. Veel professionals noemen dat bij bezuinigingen het werk met minder professionals moet worden uitgevoerd. Dat leidt tot overbelasting, met verzuim als gevolg. Tegelijkertijd heeft dat ook invloed op de kwaliteit van de hulp- en dienstverlening: sociaal werkers kunnen bijvoorbeeld onvoldoende aandacht besteden aan het vinden van een passende oplossing voor een inwoner.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 NIEUWS IN BEELD 11 Veel sociaal werkers zijn ontevreden. Movisie onderzocht in ‘De grote raadpleging van het sociaal werk 2020’ hoe dat komt en wat de invloed daarvan is op hun beroepsuitoefening is. Wat blijkt? Opvallend veel werknemers willen binnen vijf jaar de sector verlaten. En nog meer sociaal werkers spelen met die gedachte. ONZEKERHEID AANBESTEDING AANBESTEDING WERK Bijna zes op de tien organisaties waarbij de sociaal werkers in dienst zijn heeft te maken met aanbestedingen. Het aanbesteden brengt volgens het Movisie-onderzoek spanningen met zich mee voor welzijns organisaties, professionals, inwoners en samenwerkingspartners. De aanbestedingen leiden tot veel onzekerheid in het werk. Onzekerheid of de opdracht voor de organisatie opnieuw wordt gegund. Maar ook tot onzekerheid over het behouden van je baan, waardoor de continuïteit van de ondersteuning en hulpverlening aan cliënten en inwoners in gevaar komt. Sociaal werkers geven ook aan dat zij veel tijd moeten investeren om een aanbesteding opnieuw te krijgen. Dat gaat ten koste van het inhoudelijke werk met inwoners en cliënten. WEET NIET 15% 59% 26% NEE JA ERVAREN WERKDRUK PASSEND, ACCEPTABEL 34% 3% 1% LAAG ERG LAAG TE HOOG 17% 45% HOOG WERK- EN REGELDRUK Meer dan 60 procent van de sociaal werkers heeft te maken met een hoge of zelfs zeer hoge werkdruk. Veel genoemde energieslurpers binnen de eigen organisatie zijn het ervaren van regeldruk, het ervaren van beperkingen om het werk goed te kunnen doen, bureaucratie, continue veranderingen, interim-management, verloop van collega’s, beperkte betrokkenheid of onrealistische verwachtingen.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 12 INTERVIEW LOES TEN DOLLE EN JORIS BENGEVOORD DOOR: MARTIJN DELAERE FOTO: JAN VAN DEN BRINK Het Winterswijkse raadslid Loes ten Dolle heeft de strijd aangebonden met de verharding in de lokale politiek en bedreigingen op de sociale media. Zij vindt burgemeester Joris Bengevoord aan haar zijde. ‘Een raadslid met de dood bedreigen vinden we normaal.’ BURGEMEESTER EN RAADSLID WINTERSWIJK ‘WE ZIJN DE BEDREIGINGEN SPUUGZAT’ Je kunt maar beter geen jong én vrouwelijk én ambitieus raadslid zijn, want je krijgt de drek rijkelijk over je uitgestort. Anoniem het liefst. En je kunt ook maar beter geen jonge én openlijk homoseksuele én ambitieuze burgemeester zijn, want scheldpartijen zijn je deel. ‘Flikker!’ Ook liefst anoniem. ‘Ik was al elf keer dood geweest’, zegt D66-raadslid in Winterswijk Loes ten Dolle (26) over de doodsbedreigingen die haar dit jaar ten deel vielen. ‘Als voorzitter van het juridisch spreekuur in de gevangenis Arnhem-Zuid kreeg ik meer respect en minder erge dingen naar mijn hoofd dan in de samenleving. Ik ben het spuugzat. Vanaf nu doe ik aangifte van bedreigingen en smaad op de sociale media en via de mail.’ Loes ten Dolle wond er in de raadsvergadering eind oktober geen doekjes om: het gescheld en het gedreig op de sociale media en de mail loopt de spuigaten uit. ‘Het is nog nooit zo erg geweest en het beïnvloedt echt de kwaliteit van de politiek, nu en in de toekomst’, aldus Ten Dolle. ‘Toen ik in 2018 als raadslid begon, was het: “Wat is zíj dom en waarom doet ze dit?” Nu is het: “Ik hoop dat ze tegen een boom rijdt” en “Haar kop moet rollen”. Dat doet wat met jou én met je familie. Mijn vader wist niet waar hij het zoeken moest. Ik hoor zo vaak, als ik vertel wat ik nu weer in de mailbox vond: “Jij hebt gekozen voor de politiek, wat verwachtte je dan?” Ik vind: dit soort bedreigingen is niet normaal. Er zijn weinig bestuurders en raadsleden die zich erover durven uit te spreken, maar het is echt tijd om er duidelijk iets over te zeggen. Als iedereen het voor zich houdt, verandert er niets.’ Burgemeester Joris Bengevoord (37) had kunnen denken: laat het enige D66-raadslid zich vooral druk maken, aan dat hete hangijzer ga ik mijn vingers niet branden. Dat deed Bengevoord niet. Na afloop van de raadsvergadering zei hij tegen De Gelderlander: ‘Ik vind het heel dapper van Loes ten Dolle dat ze dit nu eens aankaart. Ik sta er helemaal achter.’ Bengevoord nu: ‘Juist bij dit onderwerp mag je niet wegkijken. Het is goed dat een raadslid erover begint en zegt dat ze genoeg heeft van de bedreigingen en beledigingen. Zij geeft mij met haar hartenkreet ook de kans om te zeggen: zo ga je niet met elkaar om. Het is toch niet normaal dat bij de opening van een regenboogzebrapad in Winterswijk op internet staat dat de burgemeester natuurlijk een flikker is? Of dat je voor landverrader wordt uitgemaakt als je op Facebook een poster van de horeca plaatst over het scannen van de QR-code? Mijn zusje belde op: “Gaat het met je?” Ze had gelezen dat Winterswijk altijd al een NSB-burgemeester had. ‘Als wij het voorbeeld niet zijn, wie dan nog wel?’ De reacties die je op de website van De Gelderlander leest op wat ik doe en zeg. Ik denk wel eens: wie durft mij nog op te volgen als ik stop?’ HUISARREST Verbeter de wereld, begin bij jezelf, vindt raadslid Ten Dolle. En met jezelf bedoelt ze de gemeenteraad van Winterswijk (29.000 inwoners). De 21 volksvertegenwoordigers moeten een belangrijke rol (willen) spelen in het debat over de verruwing en vulgarisering van de politiek. En het goede voorbeeld geven. En dat doet de raad volgens Ten Dolle niet. Eind vorig jaar hekelde de D66-aanvoerder al de omgangsvormen in de raad van Winterswijk. ‘Door de ego’s gaat het niet meer om de inhoud maar om de poppetjes’, zei ze tijdens een digitale raadsvergadering. Ego’s die in de knel waren gekomen door de val van het college begin 2019, toen Winterswijks Belang het CDA, de grootste partij in de gemeente, inwisselde voor VVD, Groen

INTERVIEW 13 CV LOES TEN DOLLE (Winterswijk, 1995) studeerde politicologie en rechten in Nijmegen. Ten Dolle is ambtelijk secretaris van de ondernemingsraad van het streekziekenhuis koningin Beatrix in Winterswijk en fractiemedewerker van D66 in Gelderland. Ten Dolle is sinds maart 2018 raadslid voor D66 in Winterswijk. In 2020 stond ze bij de Tweede Kamerverkiezingen 35ste op de kieslijst van D66. CV JORIS BENGEVOORD (Winterswijk, 1984) studeerde Business Studies in Tilburg. Bengevoord werd in 2011 raadslid voor GroenLinks in de gemeenteraad van Tilburg; in 2013 werd hij er fractievoorzitter. In april 2017 werd Bengevoord burgemeester van Winterswijk, de jongste van het land. In 2019 werd hij door Binnenlands Bestuur uitgeroepen tot beste bestuurder van een kleine gemeente. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

INTERVIEW 15 Links en PvdA. Ten Dolle: ‘Je merkt daar nog steeds de stuiptrekkingen van. De manier waarop raadsleden op de sociale media op elkaar reageren! Als ik zo’n reactie zou plaatsen, had mijn moeder mij een week huisarrest gegeven. Als wij het voorbeeld niet zijn, wie dan wel?’ Burgemeester René Verhulst van Ede zei vorige maand in Binnenlands Bestuur dat bestuurders van alles vinden van wat op de sociale media over hen wordt gezegd, maar dat ze dat binnenskamers houden ‘Want anders ben je een klager, een zeur. Laat mij dan maar zeuren. Je moet iets zeggen als het de spuigaten uitloopt.’ ‘En je moet niet zeggen: het is online, dus daar gaan we niet over’, vult zijn Winterswijkse collega aan. ‘Je moet het debat met de samenleving én de raad niet schuwen. In afspraken en regels geloof ik niet. Ik ga niet 14 artikelen toevoegen aan ons reglement van orde wat je digitaal wel en niet mag zeggen. Voor integriteit hebben we ook regels, zwart op wit, maar bijna alle integriteitsgevallen zijn grijs. Het gaat om de cultuur: wat accepteer je wel en wat niet. Dat begint bij het goede voorbeeld in Den Haag. Ik hoop ook dat Loes in de Tweede Kamer gaat inspreken. De landelijke politiek geeft namelijk het slechte voorbeeld. Ze maken elkaar in Den Haag uit voor rotte vis, dus is het okay, maar dat is het niet.’ COMMISSIE Er is volgens burgemeester Bengevoord maar één manier om de verharding in de politiek en op de sociale media tegen te gaan: het erover hebben. ‘Bij ons in de raad hebben we wat nagepraat over de hartenkreet van Loes. Er moest een commissie komen. Daar geloof ik niet in. Het moet echt uit onszelf komen. Zolang wij onze mond houden en wegkijken, kan de terreur op de sociale media gewoon doorgaan.’ Met wie het erover hebben? De kankerpit op zolder? Uitnodigen op het gemeentehuis? Burgemeester Bengevoord: ‘In het begin van corona heb ik geprobeerd om een keer in de maand met kritische Winterswijkers te gaan wandelen. Ze wilden geen mondkapje op, dus in het gemeentekantoor kon niet. Het leek een goed idee, maar de wandelingen werkten niet. Het werd zó persoonlijk, zo op mij gericht. Dat lok je kennelijk uit met een uitnodiging om te komen praten.’ Raadslid Loes ten Dolle en burgemeester Joris Bengevoord kunnen wel vinden dat ‘Ik werk als een rode lap op een stier’ schelden en bedreigen niet normaal is, maar is dat op de sociale media niet het nieuwe normaal? Wen er maar aan. ‘Als we het probleem niet onder ogen willen zien, dan vrees ik dat het die kant opgaat’, zegt Ten Dolle. ‘En dan wil ik niet verder’, reageert Bengevoord. ‘Dan begin ik wel weer een familiepretpark’, lacht de beste bestuurder van een kleine gemeente in 2019. Hij vervolgt: ‘Corona heeft laten zien dat de kloof tussen overheid en inwoners groter is dan we dachten. Ik zie dat een grote groep inwoners zijn middelvinger opsteekt naar alles wat overheid is. Daar moeten we wat mee. Het begint ermee dat we in de politiek op een normale manier met elkaar omgaan. Door al dat geruzie wordt het vertrouwen in de politiek niet groter.’ Ten Dolle vult aan: ‘Het is niet zo gek dat mensen het vertrouwen in de overheid verliezen als wij het verkeerde voorbeeld geven.’ ONDOENLIJK De onsympathieke omgangsvormen in de lokale politiek en tirades op de sociale media hebben niet alleen invloed op het politieke reilen en zeilen nú, maar beinvloeden ook de lokale politiek van morgen. Ten Dolle: ‘Alle partijen zijn bezig met de kandidatenlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen. Door de verharding en polarisatie is het lokaal bijna ondoenlijk om leden te werven en kieslijsten samen te stellen. Daarom heb ik de verharding ook nu aangekaart. Bij ons zijn potentiële lijstduwers uit de agrarische wereld afgehaakt. “Als ik zie wat jij naar je hoofd gesmeten krijgt. Elke dag die ellende, dat gaat mij niet gebeuren. De buren hoeven niet te weten dat ik lid van D66 ben.” Zelfs tegen hun vrienden en familie durven ze niet te zeggen dat ze lid zijn van D66.’ De burgemeester: ‘Zoiets hoor ik ook van ondernemers die best een bijdrage willen leveren, maar die bang zijn dat hun eigen boterham in gevaar komt door een raadlidmaatschap. We hebben een lekenbestuur, maar dan moeten er wel leken zijn die erin willen.’ Het raadslid: ‘Jonge mensen hebben zoiets van: is dat mijn toekomst? Blijf ik alleen overeind met een dik harnas aan? Dat is toch niet normaal?’ In Winterswijk brengen vooral Ten Dolle en Bengevoord de reaguurders tot razernij. Wat is dat? Ten Dolle doet daar niet moeilijk over. ‘Ik werk als een rode lap op een stier. Ik ben jong en ik ben een vrouw. Ik heb mij wel vaker hard uitgesproken in de gemeenteraad. Dat is doodeng. En ik hou van leuke kleertjes. Daar vinden mensen altijd wel iets van. Vrouwen zijn een makkelijker doelwit, net als homoseksuelen. Even wat anders dan de witte, bijna gepensioneerde man. Ik ben ook van dezelfde partij als Sigrid Kaag, en als je ziet hoe zij wordt gehaat.’ Ten Dolle heeft nog nooit aangifte gedaan. Dat gaat veranderen. ‘Ik heb er met de politie over gesproken. Je twijfelt namelijk ook. Wat is dit? Een verwensing, smaad, bedreiging? De grens is niet haarscherp. Als we in de politiek blijven zeggen dat het ‘erbij hoort’ – geen podium geven, schouders ophalen en doorgaan – dan schuift die grens op. Uit de talloze appjes die ik heb gekregen van raadsleden uit het hele land, maak ik op dat velen die zorg delen.’ HIMMLER Burgemeester Bengevoord heeft de afgelopen jaren ook heel wat naar zijn hoofd geslingerd gekregen, maar ook hij heeft nooit aangifte gedaan. Waarom niet? Bengevoord: ‘Je zou willen dat het anders was, maar mensen mogen je Himmler of Mussert noemen. Het raakt mij, als burgemeester en als geboren en getogen Winterswijker. In het begin van de oorlog woonden hier 287 joden; na de oorlog keerden er ruim 50 terug. Ik probeer mensen aan te spreken op hun uitspraken. Dat zouden hun buren ook kunnen doen, als ze online zien dat de buurman een raadslid of de burgemeester uitmaakt voor nazi. Je kunt denken: ik klik weg, maar je kunt ook denken: ik bel even aan. Als de buurman een naaktfoto van zichzelf post doen ze dat wel. “Waar ben jij nou mee bezig?” Maar een raadslid met de dood bedreigen vinden we normaal. Hij is boos, laat maar.’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

16 ACHTERGROND RUIMTE DOOR: MARTIN HENDRIKSMA FOTO: SAKE RIJPKEMA Huizenprijzen rijzen de pan uit in de vroegere Haarlemse probleembuurt Schalkwijk. Zeker nu de gemeente op grote schaal in de leefomgeving investeert. Hoe houd je beleggers buiten en blijft de wijk toegankelijk voor mensen met een smalle beurs? HAARLEM DRINGT HUIZENBELEGGERS IN SCHALKWIJK TERUG HALT AAN DE PANDJESBAAS De Europaweg is de langste straat van Schalkwijk en vast ook een van de langste van heel Haarlem. ‘Wist je dat er geen enkel woonadres aan de Europaweg ligt?’, vertelt gemeentelijk ontwikkelmanager Hein Schouwenaars. ‘Ik meen alleen twee benzinepompen.’ De vierbaansweg voert als een slagader voor gemotoriseerd verkeer door Haarlem-zuidoost. Aan beide zijden van de Europaweg verrees in de jaren zestig een saaie mix van kantoorpand en flatgebouw. Schouwenaars: ‘Schalkwijk is opgezet als klassieke wederopbouwwijk. Vier deelwijken rond een overdekt winkelcentrum. Alles was ingesteld op de auto.’ We hebben op onze fietsen afgesproken aan de noordrand van Schalkwijk. Achter een vale strook bosjes blijkt een groot sportcomplex schuil te gaan. ‘Dat groen willen we veel intensiever laten gebruiken en voor meer Schalkwijkers toegankelijk maken’, wijst Schouwenaars. Aan de overzijde van de weg komt een nieuwe ‘mobiliteitshub’, om zo bussen uit het krappe stadscentrum te weren. Nog ingrijpender plannen volgen een paar minuten fietsen verder, aan de Europaweg. De vier rijbanen worden op termijn teruggebracht tot twee. De inmiddels merendeels leegstaande kantoorpanden ondergaan een transformatie tot appartementen. Vrijwel de hele oostzijde van de weg zal zo BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 ACHTERGROND 17 De koopstarter vist nu achter het net dwingen. ‘Die duurdere woningen bouwen in Schalkwijk, dat lukt wel’, zegt Roduner. voor woningbouw worden bestemd. ‘In plaats van een anonieme snelweg’, roept Schouwenaars boven een langs gierende ambulance uit, ‘moet de Europaweg een levendige corridor worden. Een weg die Schalkwijk samenbrengt in plaats van doormidden snijdt.’ En dat is nodig. Het tegenwoordig snelst groeiende stadsdeel van Haarlem was decennia probleemgebied. De somber stemmende statistieken over criminaliteit en werkloosheid verhulden de kwaliteiten die Schalkwijk ook heeft: het is de groenste wijk van Haarlem, het ligt niet ver van het centrum en met de af en aan rijdende snelbussen sta je zo op Schiphol of aan de Amsterdamse Zuidas. Daarom was het niet vreemd dat toen de woningmarkt een jaar of acht geleden begon aan te trekken, Schalkwijk zich weldra onder de koplopers bevond. De huizenprijzen waren jarenlang gedempt door het matige imago van de wijk. Nu rezen ze de pan uit. BELEGGERS Het bleef niet zonder gevolgen. Voor de gemeente Haarlem, zegt Schouwenaars, vormden de hoge woningprijzen ook een kans om serieus in de wijk te investeren: ontwikkelaars stonden in de rij. En inderdaad: overal op onze fietstocht zien we kranen en bouwputten. Maar de koopstarter die op de overspannen regionale woningmarkt altijd nog voor twee ton in Schalkwijk terechtkon, die vist nu achter het net. Want ook beleggers zien er hun kans schoon. Voor de gemeente reden om onderzoek door het Kadaster te laten doen. Dat bracht de recente ontwikkelingen op de Haarlemse woningmarkt scherp in beeld. Wat bleek: het percentage koopwoningen dat in de Europawijk (onderdeel van Schalkwijk) naar beleggers gaat, steeg van 6 procent in de periode 2009-2013 naar 13 procent de laatste drie jaar. Daarmee onttrekken ze inmiddels één op elke zeven verkochte woningen aan de markt. Met die hoge score komt de Europawijk na het Haarlemse centrum en het statige Zijlwegkwartier op de derde plaats van de 21 onderzochte buurten. Daar blijft het niet bij. Een neveneffect van de vele opkopers is dat de huizenprijzen in de wijk extra stijgen. Ook het deel van de woningen dat niet in hun handen valt, wordt voor mensen met een smalle portemonnee moeilijk bereikbaar. Verder blijkt uit cijfers van het Kadaster dat inwoners van wijken met veel particuliere verhuur hun wijk grosso modo lager waarderen dan wijken met overwegend kopers. Werk aan de winkel dus voor de gemeente. Want de tienduizend woningen die Haarlem in de komende vier jaar wil bouwen, moeten in de woorden van wethouder Floor Roduner (ruimtelijke ontwikkeling, PvdA) méér dan alleen de woningnood verlichten. ‘Het biedt ons ook de kans om te kijken: wat is de instroom van mensen die je in elke wijk wilt hebben? Want wij willen als Haarlem een stad zijn voor iedereen: van de verpleegkundige tot de chirurg en van de elektricien tot de ict-er. Maar hoe doe je dat?’ 40-40-20 Overall, zegt Roduner, hanteert Haarlem het gegeven 40-40-20. Dat betekent dat bij elk nieuwbouwproject in principe 40 procent in de categorie sociale woningbouw valt, 40 procent onder middelduur en 20 procent vrij (‘Dat wordt dan meestal duur’). Per wijk kan ervan worden afgeweken. De wethouder geeft een voorbeeld. ‘In Haarlem-West zit relatief weinig sociale woningbouw. Daar zeggen we nu: 50 procent van de nieuwbouw moet er sociaal zijn om de boel beter in balans te krijgen. Sommige delen van Schalkwijk kennen juist heel véél sociale woningbouw. Daar heb je behoefte aan meer middenhuur of vrije sector. Zo streef je naar de ideale mix per wijk.’ Maar de markt laat zich niet zo makkelijk ‘Je moet echter voorkomen dat beleggers die woningen opkopen en in appartementen opdelen. Woning splitsing is in sommige delen van de stad nu al verboden. Dat gaan we ook uitrollen over Schalkwijk.’ Daarnaast zal Haarlem per 1 januari in de hele stad aan opkoopbescherming gaan doen. Wie een huis koopt, moet daar de eerste vier jaar zelf wonen (uitzonderingen als ouders die een appartement kopen voor hun kind daargelaten). Roduner: ‘Deze week is er een motie over aangenomen in de gemeenteraad. Het is spannend, want het gaat allemaal ineens heel snel. Maar we willen als gemeente echt grip op de woningmarkt krijgen.’ Voor de handhaving van de nieuwe regels is alvast budget uitgetrokken. ‘Je kunt ons woz-bestand combineren met kadastrale gegevens. Zo kan worden nagegaan welke woningen in een bepaalde periode van eigenaar zijn gewisseld en wie er nu in die huizen woont. Steekproefsgewijs zullen we controleren welke woningen nieuw worden verhuurd’, stelt Roduner. ‘Vervolgens kun je checken of er wel een vergunning voor die verhuur is verleend.’ Daarnaast verwacht de gemeente meldingen van Haarlemmers te gebruiken om illegale verhuur op te sporen. ENORME PIEK De vraag is of dat straks allemaal nog nodig is. De verhoging van de overdrachts belasting voor investeerders, eerder dit jaar, sorteert volgens Roduner al effect. ‘Je zag een enorme piek in beleggersaankopen toen die belasting werd aangekondigd. Ze hebben nog snel hun slag op de woningmarkt geslagen. Daarna zie je hun aantal hard achteruitgaan.’ Toch twijfelt Roduner niet aan de noodzaak van de aanvullende gemeentelijke maatregelen. ‘Het zijn extra hindernissen die de aankoop voor een belegger minder aantrekkelijk maken, omdat z’n rendement erdoor wegzakt. Hij zal dus ook minder voor zo’n huis kunnen bieden. Dat dempt de prijsontwikkeling. En ik spreek hier in Haarlem nog zo veel jongeren die dolgraag een huis willen kopen. Een woning is een grondrecht, geen beleggingsrecht.’

18 ESSAY BURGERPARTICIPATIE FOTO: BER FOTO: CORBIS / H.H. T JANSSEN / ANP-HH ESSAY SAMEN GAAT HET BETER Burgerpanels vernieuwen de democratie en leveren inhoudelijke inzichten op. Zo bleken de Groningers die meededen aan het project Toukomst groot belang te hechten aan het versterken van natuur en landschap, alsmede aan cultuur en identiteit. Zij willen hiervoor ook de handen uit de mouwen steken. Hiska Ubels en Bettina Bock beschrijven hoe burgers het overheidsbeleid kunnen verrijken. Burgers kennen hun leefomgeving van binnenuit en bekijken deze met een holistische blik. Dit bleek uit de resultaten van het participatieve experiment Toukomst in de provincie Groningen waarbij een burgerpanel advies mocht uitbrengen over de besteding van 100 miljoen euro. Laten we beginnen met een korte schets van Toukomst (Gronings voor toekomst). De aanleiding voor dit project ligt in de grote schade die gaswinning, aardbevingen en bodemdaling in een groot deel van de provincie hebben aangericht. Tot op de dag van vandaag gaat het hierbij niet alleen om huizen en gebouwen, maar ook om het fysieke en mentale welzijn van de bewoners die al jarenlang te maken hebben met gevoelens van onveiligheid en onzekerheid. De trage en ondoorzichtige afhandeling van de versterkingsopgave en de schade heeft in Groningen bovendien het vertrouwen van burgers in de overheid sterk ondermijnd. Het project Toukomst is ontstaan vanuit het Nationaal Programma Groningen (NPG), een bestuursakkoord uit 2018 tussen het rijk, de provincie Groningen en de Groningse gemeenten om te bouwen aan betere toekomst. Met de 1,15 miljard vanuit het rijk beoogt het NPG de vitaliteit van de provincie te versterken door investeringen in de economie, werken en leren, leefbaarheid, natuur en klimaat. Met een deel van de middelen (100 miljoen euro) is het Toukomst-investeringsfonds ingericht om de ideeën en initiatieven van de Groningse inwoners te financieren. UNIEK PROJECT In de zomer van 2019 heeft het NPGbestuur het stedenbouwkundige en landschapsarchitectuurbureau West 8 uit Rotterdam de opdracht gegeven een project te ontwerpen dat de Groningse burger de gelegenheid zou geven om een toekomstvisie te ontwikkelen en daarbij initiatieven om deze te verwezenlijken. Het resultaat is een uniek project. Zo was niet alleen de omvang van de beschikbare middelen, maar ook de mate van de (getrapte) burgerparticipatie uitzonderlijk groot. Allereerst hebben Groningers in het vroege voorjaar van 2020 vanuit de hele provincie via een daartoe ingerichte website ruim negenhonderd ideeën ingediend. In de zomer van 2020 zijn alle indieners door West 8 uitgenodigd om naar mogelijkheden tot samenwerking tussen projecten te zoeken. Daaruit zijn 59 ‘gebundelde’ projecten ontstaan. In de nazomer van 2020 zijn de inwoners van Groningen via huis-aan-huiskranten gevraagd om deze gebundelde projecten te beoordelen. Dit kon door toekenning van een score van een één tot vijf sterren en het geven van inhoudelijke argumenten die het burgerpanel kon meewegen. Dit heeft rond 30.000 publieksbeoordelingen opgeleverd die zijn ingediend door rond 6.000 inwoners. In dezelfde periode heeft West 8 de ruim 900 ideeën en 59 gebundelde projecten beoordeeld. BUNDELSESSIES Op basis van de ‘bundelsessies’ met indieners en gesprekken met inwoners en maatschappelijke organisaties – zoals het Groninger Gasberaad, de Groninger Bodem Beweging en de Vereniging Groninger Dorpen – hebben zij samen met het organisatieadviesbureau Draaijer+partners de projecten nader onderzocht. Men heeft het burgerpanel geïnformeerd over de te verwachten haalbaarheid van projecten, de benodigde omvang en vorm van financiering en in hoeverre indieners professionele hulp nodig zouden hebben bij de realisering van hun project. Tegelijkertijd werd het Toukomstpanel opgericht om advies uit te brengen over de te selecteren projecten en de besteding van het Toukomstinvesteringsfonds. In het voorjaar van 2020 zijn Groningers opgeroepen om zich hiervoor kandidaat te stellen. Uit de 240 inwoners die zich hebben aangemeld, zijn in de zomer twintig leden door gestratificeerde loting geselecteerd, waarbij rekening is gehouden met verschillende beroepsgroepen, leefBINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

ESSAY 19 tijden, gender en woonplaatsen. Het panel is na vijftien bijeenkomsten (op locatie en vanwege Covid-19 ook online) onder professionele begeleiding (onafhankelijke voorzitter, ambtenaren, inhoudelijke experts en tekstschrijvers) tot het Advies Toukomstpanel gekomen. BIJZONDER De inhoud van dit advies is op verschillende punten bijzonder te noemen en laat zien dat burgers op een aantal aspecten anders kijken naar de toekomst van Groningen dan overheden dat doen. Zo hechten ze groot belang aan het Groningse landschap, de specifieke Groningse identiteit en de hiermee verbonden kunst en cultuur. Net als de overheid geven ze daarnaast veel aandacht aan het versterken van menselijk kapitaal en bestrijden van sociale ongelijkheid. Opvallend is ook dat de deelnemers van het panel goed in staat waren steeds vanuit het collectieve belang te denken en het belang van de verschillende thema’s en initiatieven voor de toekomst van Groningen in samenhang te bekijken. Daarbij speelt een belangrijke rol dat men voortdurend constructief met elkaar in gesprek is gebleven, ook als men het onderling niet eens was. Het Toukomstburgerpanel heeft de geselecteerde projecten gepresenteerd langs de lijnen van de drie thema’s ‘Ons verhoal’, ‘Mien laand’ en ‘Mit mekoar’: verhalen vertellen, aandacht voor landschap en samendoen. De thema’s en bijbehorende projecten vullen elkaar aan en versterken elkaar: ‘We vertellen ons verhoal op ons laand, mit mekoar.’ Bij ‘Ons verhoal’ staat de Groningse identiteit centraal. Opvallend is dat men een positieve wending wil geven aan de recente geschiedenis en de trots op Groningen en de Groninger eigenheid wil delen. Het is ze‘ Burgers kijken anders naar de toekomst dan overheden’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

Zo bereik en betrek je inwoners. Inzicht in participatie- en communicatievoorkeuren met de acht Citisens betrokkenheidsprofielen Meer weten? Bel Nicolette Ouwerling 06-26512770

ESSAY 21 HISKA UBELS IS SENIOR ONDERZOEKER LECTORAAT LEEFOMGEVING IN TRANSITIE, KENNIS CENTRUM NOORDERRUIMTE, HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN BETTINA BOCK IS BIJZONDER HOOGLERAAR BEVOLKINGSDALING EN LEEFBAARHEID, RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN tieven die op terreinen liggen die bij uitstek tot de verantwoordelijkheden van de overheid behoren: armoede en onderwijs, zorg, cultureel erfgoed, openbaar vervoer, circulaire economie en vernieuwing van de democratie. Daarmee laat het Advies Toukomstpanel zien dat burgers niet alleen leuke dingen willen organiseren. Men heeft de overheid op belangrijke kwesties gewezen én aangeboden zelf bij te dragen aan de grote opgaven van de provincie. ker niet de bedoeling de aard bevingsschade te negeren of verhullen maar men wil ook vooruitkijken en het positieve versterken. VERBONDENHEID Indrukwekkend is verder hoe sterk de relatie is die men legt tussen identiteit, geschiedenis, cultuur en landschap. Tezamen voedt dit het de verbondenheid met Groningen en het thuisgevoel. Daarbij vallen twee zaken op: enerzijds de grote waardering voor en sterke gehechtheid aan het Groninger landschap. En anderzijds de onderkenning van het belang van landschap voor brede welvaart. In beide weerklinkt zowel de emotionele verbondenheid met het landschap, als de wens en oproep er als collectief beter voor te zorgen. Hiervoor heeft men maar liefst een derde van alle Toukomstmiddelen gereserveerd. Nieuw is ook dat men het landschap als een burgerbelang benoemt, als een ankerpunt voor identiteit en emotionele verbondenheid wat aanzet tot inzet en initiatief – niet vanuit particuliere belangen en om de eigen achtertuin te beschermen (nimby) – maar vanuit de collectieve zorg om en voor het gezamenlijke ‘thuis’ dat het representeert – het is ‘Mien laand’ waar men zich ‘Mit mekoar’ om bekommert. Landschap is daarmee veel meer dan de ‘fysieke leefomgeving’ of infrastructuur van wonen en werken. De emotionele betekenis van het landschap uit zich in de gekozen projecten en de argumenten waarmee het panel deze keuzes heeft onderbouwd en weerklinkt ook in de argumenten waarmee men projecten afwijst: men vreest nadelige gevolgen voor het landschap of vindt plannen niet passen in wat men juist wil waarderen en behouden – de rust en weidsheid, en de open toegankelijkheid voor inwoners en toeristen. Men wil wel een landschap waarbinnen geleefd en gewerkt wordt, geen gesloten natuurparken. Daarnaast bevat het Toukomstadvies initiaVOORWAARDEN Deze uitkomsten hadden niet tot stand kunnen komen als er niet voldaan was aan bepaalde voorwaarden in de organisatie van het proces. Allereerst waren de door inwoners aangedragen ideeën en beoordelingen onontbeerlijk omdat ze weerspiegelen wat onder de bevolking leeft. Maar ook de door experts ingebrachte kennis en expertise waren noodzakelijk om gezamenlijk aan de slag te kunnen met voldoende informatie. De synthese van de kennis, beleving en ervaring van inwoners en de kennis en expertise van professionals is essentieel geweest voor de vernieuwende en breed toegejuichte Toukomstvisie en -advies. Voor een integrale afweging van doelen en belangen was ook de diversiteit van de panelleden belangrijk en de verschillende perspectieven en ervaringen die zij meebrachten. De panelleden kwamen uit verschillende delen van de provincie, en uit verschillende sectoren, zoals onderwijs, landbouw, politie, kunstwereld en de zorg. Verder bleken de goede moderatie en (ambtelijke) ondersteuning en een veilige en voor invloeden van buitenaf afgeschermde omgeving cruciaal. Dit om alle argumenten vanuit verschillende invalshoeken, voorkeuren, meningen en ervaringen de ruimte te geven, rustig te beschouwen en herhaaldelijk te bediscussiëren, zodat er van elkaar geleerd kon worden en men op elkaars redeneringen kon voortbouwen. Voor de politiek-bestuurlijke acceptatie was stevige politieke en bestuurlijke inbedding en ook de durf en het lef om de uitkomsten los te laten nodig, zolang als het advies maar zou voldoen aan de vooraf gestelde NPG-kaders. Het is onmiskenbaar dat Toukomst een uniek experiment is in zowel de aanleiding, opzet, omvang, complexiteit als de ongebruikelijk grote zak geld achter de finish lijn. Elk burgerpanel en de omstandigheden er om heen zijn weer anders en ervaringen zijn nooit zomaar kopieerbaar. We kunnen wel meer leren over wat een burgerpanel kan bereiken en welke voorwaarden daarvoor van belang zijn. Toukomst laat zien dat inwoners belangrijke nieuwe ideeën en initiatieven willen en kunnen ‘ Het landschap is een ankerpunt voor de identiteit’ aandragen en ook zelf aan de slag willen gaan. Ze zijn bereid om verantwoordelijkheid te dragen, mits ze daarvoor de ruimte krijgen, de juiste ondersteuning krijgen en serieus genomen worden. Anders dan de meeste beleidsmakers redeneren burgers niet vanuit separate sectoren, maar bekijken hun leefomgeving als een samenhangend geheel. Ze gaan uit vanuit hun dagelijkse praktijk, maar denken ook aan de toekomst van hun kinderen en kleinkinderen. Velen voelen zich emotioneel verbonden met Groningen en willen zorg dragen voor de toekomst van wat letterlijk en figuurlijk hun thuis is. HUIVERIG Het potentieel van actieve burgerbetrokkenheid in beleidsvorming en -uitvoering is in Nederland nog maar mondjesmaat onderkend. De overheid is vaak huiverig en bezorgd over de verstoring van beleidsprocessen. De ervaringen met Toukomst laten zien burgerpanels juist voor een verrijking van beleidsagenda’s kan leiden, zeker als het gaat vraagstukken die de leefwereld en toekomst van burgers direct raken. Ook dat burgers in staat en bereid zijn gezamenlijke belangen te onderkennen en die centraal te stellen en daarbij ieders inbreng te respecteren. Om daadwerkelijk het verschil te kunnen maken is oprecht commitment vanuit de overheid wel een conditio sine qua non. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

22 ACHTERGROND SOCIAAL DOOR: ADRIAAN DE JONGE FOTO: LEX VAN LIESHOUT / ANP-HH Gemeenten geven graag de van bovenaf opgelegde regels de schuld van streng en repressief beleid in het sociaal domein. Maar de wet biedt volop ruimte, stelt hoogleraar socialezekerheidsrecht Gijsbert Vonk. Ook bij de beruchte boodschappencasus in Wijdemeren. DEZE KAR HAD WEL GEMOGEN PARTICIPATIEWET BIEDT GEMEENTEN RUIMTE OM AF TE WIJKEN De overheid is de ‘menselijke maat’ uit het oog verloren. Die klacht klinkt steeds luider, vooral wat betreft de dienstverlening aan mensen die afhankelijk zijn van uitkeringen en toeslagen. Als het gaat om de bijstand, waarvoor gemeenten verantwoordelijk zijn, wordt de schuld veelal gelegd bij strenge wetgeving vanuit ‘Den Haag’. De Participatiewet, die in 2015 werd ingevoerd, dwingt gemeenten om hardvochtig beleid te voeren richting hun inwoners, klinkt het vaak. Denk bijvoorbeeld aan de casus in de gemeente Wijdemeren waarbij een bijstandsgerechtigde te maken kreeg met een terugvordering van 7.000 euro en een boete omdat haar moeder regelmatig boodschappen voor haar deed. De betrok

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 ACHTERGROND 23 Het gemeentebestuur moet wel lef en verantwoordelijkheid tonen schappen inderdaad mochten worden aangemerkt als ‘middelen’ waarover de inwoner kon beschikken, waardoor de bijstand mocht worden ‘afgestemd’ (lees: gekort). Dat de rechter aangeeft dat dat mag, beteken wethouder legde uit dat ze niet anders kon: de gemeente was van rijkswege verplicht om de terugvordering en de boete op te leggen. Is dat wel zo? Hebben gemeenten echt zo weinig ruimte om beleid te voeren met oog voor de menselijke maat? Gijsbert Vonk, hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, betwijfelt het. Vonk stond dit jaar aan het hoofd van een onafhankelijke commissie die onderzoek deed naar de uitvoering van het sociaal domein in de gemeente Enschede. Daaruit bleek dat de gemeente inderdaad streng beleid heeft gevoerd, waarvan uitkeringsafhankelijke inwoners de dupe werden. En dat was niet alleen omdat de Participatiewet dat voorschreef: Enschede zocht zelf ook de grenzen van de wet op. En ging er soms zelfs overheen. Maar gemeenten kunnen ook de grenzen aan de andere kant van het spectrum opzoeken, betoogt hoogleraar Vonk. Sterker nog: het systeem biedt gemeenten volop ruimte om de wet genereuzer of ruimhartiger te interpreteren. Maar daarvoor moet het gemeentebestuur wel lef en verantwoordelijkheid tonen. MISVERSTAND Vonk legt uit hoe dat werkt. ‘De Participatiewet geeft een minimum aan. Hardvochtiger beleid voeren, mag niet. Maar ruimhartiger beleid voeren, met meer oog voor de menselijke maat, dat mag wél.’ Gemeenten zijn zich echter vaak niet bewust van die ruimte. Dat komt door een misverstand over hoe de wet moet worden geïnterpreteerd, zegt Vonk. Rechters toetsen de wet namelijk aan de ondergrens die de Participatiewet aangeeft, maar dat wil niet zeggen dat die ondergrens de enige juiste wetsinterpretatie is. Om de boodschappenzaak als voorbeeld te nemen: de rechter besloot dat de boodkent echter niet dat het ook móet. Vonk: ‘De vraag over hoe streng je mag zijn, die wordt door de rechter getoetst. Maar de vraag of het wat liberaler mag, is niet het voorwerp van de wettelijke toets.’ Met andere woorden: ‘Jurisprudentie gaat over het minimum, niet over het maximum’, aldus Vonk. Als gemeenten zich daar niet van bewust zijn, en ze beschouwen de jurisprudentie als dwingend, dan is het gevolg dat ze de strengst mogelijke versie van het beleid voeren. Dat zorgt voor een spiraal waarin het beleid met elke uitspraak van de rechter strenger wordt. Vonk beschreef die trend al jaren geleden, nog voor de invoering van de Participatiewet, en bedacht er een naam voor: de repressieve verzorgingsstaat. Hij heeft er dan ook een missie van gemaakt om het misverstand over de betekenis van jurisprudentie recht te zetten. ‘Een wet is nooit hermetisch gesloten. Er is niet één meest zuivere manier waarop die moet worden toegepast. Het is altijd een kwestie van interpretatie. Maar het beeld is ontstaan dat de allerstrengste wetstoepassing de juiste manier is.’ WILLEKEUR Ruimhartiger beleid voeren mág dus, maar dan moet dat beleid wel in duidelijke regels worden vastgelegd. Zo niet, dan ligt willekeur op de loer. Het probleem is echter dat veel gemeenten niet werken op basis van eigen beleid, maar volgens ‘ingesleten werkwijzen’ en een ‘gestolde wetstoepassing’. Dat was ook het geval in Enschede, constateerde de onderzoekscommissie onder leiding van Vonk. Daarover schreven de onderzoekers: ‘Er is dus ruimte om in de wetstoepassing af te wijken van vaste routines. Dit is van belang om weg te geraken van standaardreflex: “we doen het zo omdat het wettelijk kader dat nu eenmaal zo gebiedt”. Waar deze reflex zowel de beleidsvorming, de uitvoering en ten langen leste ook de rechtspraak stuurt, ontstaat een gesloten keten van ingesleten werkwijzen, zonder dat iemand zich nog afvraagt of het resultaat hiervan wenselijk en noodzakelijk is.’ Een van de belangrijkste adviezen aan Enschede was dan ook: leg het gewenste beleid vast in eigen beleidsregels. Dat is een taak voor het hele gemeentebestuur – de raad én het college – benadrukt de commissie. En die aanbeveling moeten andere gemeenten zich net zo goed aantrekken, zegt Vonk: ‘Voor 90 procent van de gemeenten geldt: er zijn ingesleten werkwijzen die niet in beleid vastliggen, en het zou goed zijn als die worden vastgelegd.’ Daarvoor is wel een portie lef en doorzettingsvermogen nodig. ‘Het blijft moeilijk om maatwerk te bieden’, weet Vonk. ‘Het is een proces van trial and error. Maatwerk moet je organiseren.’ Pogingen om meer maatwerk in te bouwen, kunnen bovendien stuiten op verzet vanuit de organisatie. Dat maakte Vonk zelf ook mee toen hij hoofd van de afdeling juridische zaken was van de Sociale Verzekeringsbank (SVB). ‘Ambtenaren vinden maatwerk van nature eng. Dat gaat tegen hun loyaliteit in.’ Het toepassen van maatwerk vraagt om ervaring en ‘intellectuele autonomie’ van ambtenaren, aldus Vonk. Het is aan het management om dat te stimuleren: ‘Je moet niet alleen leuk roepen ‘menselijke maat’, ambtenaren moeten ook de vrijheid en de plicht ervaren om er iets mee te doen.’ Maar dat moet gemeenten er niet van weerhouden hun verantwoordelijkheid te nemen, vindt Vonk. ‘Gemeenten moeten ophouden alleen maar naar Den Haag te kijken. De gemeenteraad is ook medewetgever. Dat vraagt om verantwoordelijkheid nemen.’ BEPERKINGEN Natuurlijk zijn er beperkingen aan hoe ruimhartig een gemeente kan optreden. Al was het alleen maar omdat de budgetten niet eindeloos zijn. Een opgelegde bezuinigingsopgave vanuit het rijk speelde in Enschede dan ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van het hardvochtige beleid. Vonk: ‘Als je zegt: het moet zo goedkoop mogelijk, we willen de uitgaven minimaliseren, dan krijg je perverse prikkels die leiden tot dit soort beleid. Dus voldoende financiering is echt een randvoorwaarde voor maatwerk.’ Ook lag de Inspectie SZW, van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, voorheen nog wel eens dwars. ‘De Inspectie SZW heeft afgelopen tien jaar niks anders gedaan dan kijken of gemeenten wel streng genoeg waren’, aldus Vonk. ‘Maar toen kwam de toeslagenaffaire, en nu zie je dat de mindset verandert. Plotseling komt diezelfde inspectie met een rapport waaruit blijkt dat gemeenten

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 24 ACHTERGROND SOCIAAL misschien wel te streng zijn.’ Die veranderende mindset biedt dus kansen. Waar de meer genereuze gemeenten in het verleden nog wel eens werden teruggefloten door de minister, is die kans in het huidige klimaat, waarin demissionair minister Koolmees (D66) van Sociale Zaken zijn mond vol heeft van de menselijk maat, veel kleiner geworden. ‘Knappe minister die daar nu nog wat van gaat zeggen’, aldus Vonk. Wat betekent dit in de praktijk? Wat had bijvoorbeeld de gemeente Wijdemeren anders kunnen doen om de ‘verplichte’ boete en terugvordering bij de boodschappenzaak te voorkomen? EIGEN INTERPRETATIE Hoogleraar Vonk somt maar liefst vijf mogelijkheden op. Zo kan de gemeente zelf invulling geven aan de definitie van ‘middelen’. Vonk: ‘Je kunt zeggen: we gaan niet achter elke boodschappenkar gaan zitten snuffelen. Of: middelen in de familiaire sfeer laten we vrij.’ Ook aan de zogenaamde inlichtingenplicht kan de gemeente een eigen interpretatie geven. Die plicht houdt namelijk in dat bijstandsgerechtigden melding moeten maken van ‘alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand’. Het woord ‘redelijkerwijs’ is daarbij een nogal flexibel begrip. Vonk: ‘Tot mijn grote verbazing zie ik vaak dat mensen ‘redelijkerwijs’ worden geacht om dingen te snappen ‘Gemeenten moeten ophouden alleen maar naar Den Haag te kijken’ waarvan ik – een hoogleraar socialezekerheidsrecht in het laatste deel van zijn carrière – me nog geen begin van een voorstelling kan maken. Hoe is het mogelijk dat je niet op je kleinkinderen mag passen, of boodschappen van je moeder mag aannemen?’ De gemeente kan bovendien keuzes maken in de handhaving. Niet elk signaal hoeft te worden opgevolgd. Daarnaast kan de gemeente strengere eisen stellen aan haar eigen bewijslast bij het vaststellen van ADVERTENTIE fraude. Vonk: ‘In Wijdemeren werd meteen de hele periode in de bijstand in twijfel getrokken. “Gaat u maar bewijzen dat u geen boodschappen heeft ontvangen.” Ik zie nergens in de Memorie van Toelichting staan: bij de minste of geringste overtreding moet het complete verleden ter discussie gesteld worden.’ Overigens werd de terugvordering in Wijdemeren inderdaad verlaagd omdat de rechter vond dat de gemeente niet voor de volledige periode voldoende bewijs had geleverd. Tot slot bestaat er zoiets als ‘buitenwettelijk begunstigend beleid’. De gemeente kan bijvoorbeeld een eigen beleidsregel opstellen die bepaalt dat terugvorderingen of boetes niet worden opgelegd als daar ‘dringende redenen’ voor zijn, bijvoorbeeld omdat het ‘onevenredig ingrijpend is in het dagelijks leven van de belanghebbende’ – een voorbeeld uit een beleidsregel die Vonk zelf invoerde bij de SVB. Vonk: ‘De rechter ligt daarbij geen strobreed in de weg. Zolang het ten gunste is van de burger, wordt het gehonoreerd. Tenzij er sprake is van willekeur.’ Kortom: mogelijkheden genoeg. Vonk is dan ook optimistisch over de toekomst van de sociale zekerheid. Ook omdat de maatschappelijke wind inmiddels een heel andere kant op waait dan een aantal jaar geleden. ‘Ik geloof dat de schellen van ieders ogen aan het vallen zijn. Het thema sociale zekerheid is weer helemaal terug. Daarom ben ik ontzettend optimistisch. Ik heb vertrouwen in de veerkracht van Nederland.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 MICHEL KNAPEN JURIDISCH 25 IN DE CLINCH Een gemeenteambtenaar met thuis iets te veel wiet en hennepplanten wordt ontslagen. De strafzaak wordt geseponeerd, de rechtbank wijst erop dat er geen zero-tolerance-beleid is. Blijft het strafontslag in stand? HENNEPPLANTJES IN HUIS: DIRECT ONTSLAG Het is april 2019 wanneer de politie het huis van Antoine Zondert* doorzoekt, na een anonieme melding. Het resultaat: vijf gram netto gedroogde hennep, 71 gram hennep, vele gripzakjes en twaalf hennepplanten in de tuin. Het bestuur van de ABG-organisatie (de ambtelijke organisatie van AlphenChaam, Baarle-Nassau, en Gilze en Rijen) schorst Zondert direct – hij is er sinds 2001 werkzaam. Het Openbaar Ministerie begint een strafzaak. Hoewel hij strafbare feiten heeft begaan, wordt de zaak geseponeerd: door de schorsing is hij al genoeg gestraft. Die ‘meevaller’ wordt weer tenietgedaan door zijn ongevraagde ontslag. Zondert heeft zich, aldus het bestuur, schuldig gemaakt aan ernstig plichtsverzuim: al die hennep thuis, en bovendien had hij de kwekerij en het speedlab niet aan de gemeente gemeld. De rechtbank Zeeland-West-Brabant vernietigt het ontslag- én het schorsingsbesluit. Het plichtsverzuim is te zwaar bestraft. Niet is gebleken van een zero-tolerancebeleid ten opzichte van drugs, en ook niet dat het voor Zondert duidelijk moet zijn geweest hoe zwaar het bestuur tilt aan het niet naleven van de meldingsplicht. Hij is niet eens eerst gewaarschuwd. Tegen dat oordeel gaat de ABG-organisatie in beroep. De Centrale Raad van Beroep vindt het schorsingsbesluit wel correct. Voor een schorsing moet het bestuursorgaan beschikken over voldoende gronden voor het ontslagvoornemen. Daarbij geldt niet de eis dat ‘ Aan het aanzien van de organisatie is schade toegebracht’ die gronden ook het voorgenomen ontslag moeten kunnen dragen. De strafrechtelijke stukken en gespreksverslagen leverden een concrete verdenking van plichtsverzuim op, waardoor aan de integriteit van Zondert moest worden getwijfeld. Op die grond kon het bestuur redelijkerwijs besluiten dat het onaanvaardbaar was dat hij zijn werkzaamheden zou hervatten. Zelf vindt Zondert dat het onderzoek naar plichtsverzuim onzorgvuldig is geweest, omdat het bestuur onvoldoende zelfstandig heeft onderzocht of strafbare feiten zijn gepleegd. Dat veegt de Raad van tafel: het bestuur kan best gebruik maken van uit een strafrechtelijk onderzoek naar voren gekomen gegevens. ADVERTENTIE Zondert zelf betwist de beschuldigingen niet – wel dat dit plichtsverzuim is. Wat hij deed valt toch onder het gedoogbeleid? Nee dus – hij had meer dan de toegestane gebruikershoeveelheid hennep voorhanden. Vanaf vijf gram volgt een strafrechtelijke sanctie. Hij had ook twaalf hennepplanten en dan is sprake van beroeps- of bedrijfsmatige teelt. Zondert handelde in strijd met de Opiumwet, en dat levert plichtsverzuim op. En ondanks zijn beperkingen op cognitief gebied en zijn ‘disharmonisch intelligentieprofiel’ had Zondert moeten inzien dat zijn handelen ontoelaatbaar was. De Raad (uitspraak 21 oktober 2021) let op de ernst en aard van de gedragingen, de betekenis hiervan voor het functioneren van hem binnen de ABG-organisatie en de door het bestuur gestelde eisen van integriteit, betrouwbaarheid en verantwoordelijkheid aan ambtenaren. Dan is het ontslag niet onevenredig aan het gepleegde plichtsverzuim. Bovendien was Zondert na een eerdere drugsaffaire door het bestuur erop gewezen dat hij niet nogmaals met de politie in aanraking mocht komen. Het vertrouwen in hem is ernstig geschonden en aan zijn aanzien en dat van de ABGorganisatie is schade toegebracht. Dat hij niet expliciet is gewaarschuwd dat een overtreding van de Opiumwet tot onvoorwaardelijk strafontslag kan leiden, doet daaraan niet af. Hij had kunnen en moeten beseffen dat het bestuur dit hoog zou opnemen. * De naam is gefingeerd. ECLI:NL:CRVB:2021:2642

28 ACHTERGROND SOCIAAL DOOR: YVONNE JANSEN FOTO: ROGER DOHMEN/ANP-HH Ouderen zijn een makkelijk doelwit voor mishandeling en uitbuiting. Zeker nu ze langer thuis wonen, ook als ze hulpbehoevend zijn. De lokale aanpak van dit probleem stokt juridisch vaak bij vroege signalering. Tijdelijke bewindvoering wordt nog weinig ingezet. VAAK TE LATE AANPAK MISBRUIK HOE KAALPLUKKEN OUDEREN TE VOORKOMEN Een alleenstaande, dementerende man, die emotioneel wordt gechanteerd door een veel jongere vrouw met kinderen. Zij weet flink op zijn gemoed in te werken. Lang blijft het misbruik onopgemerkt, tot een lid van het wijkteam melding doet van een vermoeden van misbruik. Het slachtoffer, hoewel aanvankelijk vermogend, eindigt in de schulden. ‘Zij kon lange tijd doorgaan met bedragen opnemen en spullen bestellen. Je kon het zo gek niet bedenken of ze deed het’, zegt Jeroen van Mierle, wijkagent Senioren en Veiligheid (‘Ik behoor wat leeftijd betreft bijna zelf bij de doelgroep’) in Dordrecht. Het beschreven geval is niet de enige schrijnende casus die Van Mierle op zijn bureau krijgt. Samen met andere ketenpartners neemt de politieman deel aan een lokale alliantie tegen ouderenmishandeling. Alleen al in de regio Drechtsteden worden daar jaarlijks honderden aangiftes van gedaan. Daar zitten dan wel de aangiften sociale mediafraude – de beruchte whatsappjes van ‘zoon of dochter’ die om geld verlegen zit – bij inbegrepen. Nu het streven is ouderen, eventueel met ondersteuning, zo lang mogelijk thuis te laten wonen, zijn meer mensen kwetsbaarder voor misbruik en geweld. Ouderenmishandeling heeft overeenkomsten met andere afhankelijkheidssituaties, zoals kindermishandeling en partnergeweld. Maar sommige aspecten zijn typerend voor senioren. Zo krijgen of verlenen zij vaker mantelzorg, waarbij de relatie aan de kant van zowel de verzorger als de verzorgde kan ontsporen. Door geestelijke of lichamelijke achteruitgang kunnen ouderen verder hun eigen zaken niet altijd meer altijd zelf behartigen. Hun netwerk is door het wegvallen van familie en vrienden soms beperkt. Schaamte kan ook een rol spelen: je eigen kind of partner geef je niet makkelijk aan. Verwaarlozing komt ook voor: een oudere financieel ‘kort houden’, met te weinig geld om van te leven. Uit angst om hulp te verliezen of familierelaties te beschadigen laten ouderen ongewenste situaties vaak voortduren. Ten slotte speelt mee dat ouderen digitaal niet altijd even handig zijn. Dat maakt ze een makkelijke prooi voor vormen van misbruik die lang worden verheimelijkt. NIET PLUIS-GEVOEL Landelijke cijfers over ouderenmishandeling liegen er niet om. Naarmate de vergrijzing doorzet zal het er niet minder op worden. Een studie van onderzoeksbureau Regioplan, uitgevoerd in Boxtel, Rotterdam en Tilburg, geeft aan dat naar schatting een op de twintig thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ooit te maken krijgt met mishandeling. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) neemt aan dat het feitelijk aantal gevallen hoger ligt. Financieel misbruik komt het meest voor, gevolgd door psychische en lichamelijke mishandeling. Op lokaal niveau moeten gemeenten zorgen voor een ‘sluitende keten’ van bewustwording en preventie, evenals hulpverlening en nazorg. Maar bij tijdige signa - lering gaat het al mis, zoals ook blijkt uit het relaas van de wijkagent en de bewindvoerder. Professionals in de (gezondheidsen thuis-)zorg, maatschappelijke ondersteuning en welzijn hebben een meldcode en moeten bij een sterk vermoeden ouderenmishandeling, huiselijk geweld en (financiële) mishandeling melden bij Veilig Thuis of de politie. In veel regio’s worden lokale of regionale allianties tegen ouderenmishandeling gevormd, waarin veel partijen – zowel publiek als privaat – een rol kunnen hebben. Zo wordt notarissen en banken ook gevraagd alert te zijn op misbruik, bij het opstellen en veranderen van testamenten die een ‘niet pluis-gevoel’ geven, of vragen oproepende omstandigheden bankopnames. TIJDELIJKE BEWINDVOERING Hoe eerder wordt ingegrepen, hoe beter. ‘Maar bij financiële uitbuiting van ouderen lopen we meestal achter de feiten aan’, is Van Mierles ervaring. ‘Het idee is om in te grijpen zo gauw er een gegrond vermoeden is. Dat kan door bijvoorbeeld tijdelijke bewindvoering in te laten stellen door de kantonrechter. Zulke pogingen stranden echter vaak bij gebrek aan bewijs. In het beschreven geval was het medische dossier onvoldoende onderbouwd. Een rapportage van een geriater ontbrak. Aan de mogelijkheid van het aanvragen van een spoed-onderbewindstelling is toen niet gedacht.’ Een andere mogelijke interventie is een tijdelijk huisverbod, de mogelijkheid om BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 ACHTERGROND 29 (vermeende) plegers van misbruik de toegang tot een woning te ontzeggen. Zo kan slachtoffers direct bescherming worden geboden en escalatie worden voorkomen. In de tussentijd kunnen maatregelen worden getroffen. Die bestuurlijke maatregel wordt echter nog weinig toegepast bij ouderenmishandeling, schrijft de VNG. Een onder bewind gestelde kan niet meer over zijn of haar goederen en vermogen beschikken. Meestal bekijkt de rechter of een familielid de rol van bewindvoerder kan vervullen. Is dit niet mogelijk of onwenselijk (in het merendeel van de gevallen van ouderenmishandeling is de pleger partner of familie), dan kan een externe professionele bewindvoerder worden aangesteld. FAMILIERECHT ‘De meeste slachtoffers zijn opgelucht als zo’n maatregel wordt ingesteld’, weet Dimitri Tsimarakis, jurist en zelfstandig bewindvoerder in Gorinchem. Hij heeft zich gespecialiseerd in financieel misbruik, vooral van senioren. Zijn schatting is dat in 80 tot 90 procent van de zaken met ouderen die op zijn bureau komen sprake is van een vorm van misbruik. ‘Wat zeer zou helpen is bescherming van slachtoffers in een vroeg stadium’, vindt ook hij. Een strafrechtelijk traject wordt lang niet altijd ingezet, tenzij klip en klaar sprake is van diefstal of verduistering. Tsimarakis ‘ Bij financiële uitbuiting lopen we meestal achter de feiten aan’ staat op het standpunt dat opsporingsinstanties niet alleen misdrijven moeten vervolgen, maar net zo goed een taak hebben bij het tijdig stoppen of voorkomen ervan. ‘Vervolging en bescherming zijn vervlochten, maar kennen hun eigen juridische weg. Het personen- en familierecht biedt voldoende aanknopingspunten om dit te realiseren. Ook een officier van justitie is bevoegd om beschermingsbewind aan te vragen. En het ene hoeft het andere niet uit te sluiten. Met andere woorden: als je niet kunt opsporen of vervolgen, wil dat niet zeggen dat je een bestaande situatie niet kunt stoppen.’ De kantonrechter kan volgens hem het bewind limiteren, terwijl tussentijds op proportionaliteit en subsidiariteit (inzet van het minst ingrijpende middel) kan worden getoetst. ‘Verzoeker zou dan binnen twee maanden aan moeten tonen of de maatregel verlengd dient te worden.’ Kantonrechters zijn niet ongenegen mee te werken, maar voor beschermingsbewind moet een beroep worden gedaan op de juiste wettelijke grondslag: problematische schulden, verkwisting en psychische of lichamelijke beperking. Het aantonen van de noodzaak van een maatregel op basis van de gronden kost volgens Tsimarakis veel tijd, en is soms zelfs onmogelijk. Andere vormen van stelen komen ook voor: onrechtmatig spullen verkopen, of aankopen doen tegen de wil van het slachtoffer. Soms worden ouderen gedwongen hun testament of wilsbeschikking te wijzigen of worden ze financieel kort gehouden en verwaarloosd, terwijl er voldoende geld beschikbaar is. ‘Ik ben wel eens een heel weekeinde druk geweest omdat ik wilde dat een verduisterde auto van een cliënt terugkwam’, put hij uit zijn praktijk. ‘Uiteindelijk lukte dat, omdat het voertuig door de politie gesignaleerd werd.’ Lang niet alle bewindvoerders zijn even happig op zulke tijdrovende zaken. MEDISCHE VERKLARING Bij onderbewindstelling wegens mentale problemen is een medische verklaring nodig. ‘Dan nog is het moeilijk bewijzen dat betrokkene op het moment dat het misbruik plaatsvond niet heeft

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 30 ACHTERGROND SOCIAAL ‘ Ouderen zijn digitaal niet altijd even handig’ ingestemd met het meenemen van goederen of het opnemen van geld. Of dat het slachtoffer ten tijde van het misbruik ook al dementeerde.’ Een andere ingang biedt het Algemeen Burgerlijk Wetboek, waar bescherming als grondslag volstaat. Meestal is bij ouderenmishandeling sprake van een glijdende schaal: van kwaad tot erger. ‘Signalen kunnen zijn dat kinderen of andere familieleden die zich voorheen weinig lieten zien opeens vaak op bezoek komen’, aldus Tsimarakis. ‘Een thuishulp of vrijwilliger wordt gevraagd te pinnen en neemt meer op dan afgesproken, of houdt geld achter bij het boodschappen doen. Na verloop van tijd ontstaan schulden en wordt de huur niet meer betaald. Dan trekt de corporatie aan de bel.’ Juist in zulke gevallen bewijst een keten van signalering en zorg z’n waarde. Het misbruik stopt pas als er geen financieel voordeel meer is te behalen, of als de dader is betrapt. ‘Soms is het al voldoende als de dader beseft dat hij of zij in de gaten gehouden wordt’, weet Van Mierle. Na Kamervragen over ouderenmishandeling heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toegezegd een ‘expertpool’ op te zetten, waar gemeenten en regio’s expertise kunnen inhuren, ter ondersteuning bij de aanpak van ouderenmishandeling. ‘Met een inhoudelijke focus die bij de lokale context past’, voegt een woordvoerster van het ministerie toe. EXPERTPOOL Zo’n maatwerkaanpak is nodig, omdat elke gemeente het lokale veld anders organiseert. De beoogde expertpool kan volgens de woordvoerster met enige ADVERTENTIE vertraging later dit jaar met zijn werk beginnen. ‘De uitwerking van een passende financiële constructie en de concretisering van het type ondersteuning, en hoe die praktisch kan worden ingevuld, vraagt extra tijd’, zegt ze. ‘Op die manier wordt ingezet op een goede match tussen de inzet van experts en lokale en regionale behoeften. Zo kunnen gemeenten die nog werken aan een goede basis voor de aanpak van ouderenmishandeling de expertpool inzetten als onder andere kwartiermaker. En gemeenten die al een goede basis hebben, kunnen een stap verder gaan in het toespitsen van hun aanpak, bijvoorbeeld door het versterken van lokale samenwerking, met hulp van de expertpool.’ Met de regio’s is volgens haar het onderwerp besproken. Het wachten is nu op een voortgangsrapportage, half december. Handboek soldaat voor de gemeenteraad

DOOR: SIMON TROMMEL BEELD: SHUTTERSTOCK OPENBAAR VERVOER De schijnwerpers op de klimaattop in Glasgow waren gericht op Joe Biden, Boris Johnson en Mark ‘actie-actie-actie’ Rutte, niet op wethouder Marieke Schouten van Nieuwegein. Zij was er wel degelijk. ‘Steden zijn de eerste overheid en daar komt uiteindelijk 90 procent van het klimaatbeleid tot uitvoering. Neem ons dus serieus.’ GRATIS OPENBAAR VERVOER IN MEER LANDEN MEER GELD NODIG VOOR LOKALE KLIMAATPLANNEN GroenLinks-wethouder Schouten van Nieuwegein was namens het Comité van de Regio’s op de internationale klimaattop in het Schotse Glasgow. Dat Comité is aangesloten bij ICLEI, een associatie van 2.500 lokale en regionale besturen die zich inzet voor duurzame ontwikkeling. In Nederland zijn onder meer Nijmegen en Utrecht aangesloten. ICLEI doet aan politieke belangbehartiging en ondersteunt leden als Nijmegen en Utrecht met kennisuit wisseling en het zoeken naar geld. Veel natiestaten doen dat immers niet voor hun lokaal bestuur. Nieuwegein kan dat geld wel gebruiken. De gemeente werkt aan de meest duurzame binnenstad van Nederland, waarin ze nauw samenwerkt met ontwikkelpartners als het waterleidingbedrijf, het Waterschap, de provincie Utrecht, projectontwikkelaars, de woningcorporatie en lokale ondernemers. Een greep uit de plannen: de realisering van 2.500 woningen die in hun eigen warmte kunnen voorzien via een collectief warmte/koudesysteem, duurzame mobiliteit (voetgangers, fietsers, hoogwaardig OV en elektrische deelauto’s) en een prominente plek voor stadsgroen. Dat alles kost – behalve innovatief samenwerken met veel partners – geld. Hoeveel is nog niet duidelijk. ‘Neem de boombunkers om de wortels, waarmee we wortels dwingen diep te groeien. Dat spaart het OOSTENRIJK: INVESTEREN IN DE LAATSTE MIJL Overal in de Europese Unie worden openbaar-vervoersoplossingen gezocht die het klimaat kunnen redden. Oostenrijk voerde op 26 oktober het Klimaticket Ö in waarmee Oostenrijkers voor ruim duizend euro een jaar gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer: bus, tram en trein. De deelstaten en de bondsregering investeren in het openbaar vervoer en dat zal op lokaal niveau merkbaar zijn, volgens plaatsvervangend deelstaatleider Ingrid Felipe. Tirol – dat al sinds 2017 een vergelijkbaar klimaatticket kent voor de deelstaat – gaat vooral in het lokale verkeer investeren. Dat wordt niet de grote bus die immers niet altijd passend is. Volgens Felipe worden concepten als een deeltaxi uitgerold, en ook het delen van elektrische auto’s, want ook in de afgelegen en bergachtige gebieden moet de zogeheten ‘last mile’ goed worden aangeboden. Tirol werkt verder aan een beter aanbod in de avonden, nachten en weekenden. Verder wil de Oostenrijkse deelstaat dat het verkeer voor toerisme en vrijetijd meer afgewikkeld gaat worden met het openbaar vervoer. Het Tirolse Klimaticket zorgde al voor een jaarlijkse toename van de toeristenstroom, met uitzondering van de tijd van de coronapandemie. Overigens is niet iedereen daar blij mee. De burgemeesters van steden als St. Pölten zijn bang dat het openbaar vervoer door de enorme populariteit in de steden zal gaan vastlopen. ACHTERGROND 31 BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 32 ACHTERGROND OPENBAAR VERVOER ‘Met het geld dat mensen besparen kunnen ze andere leuke dingen doen’ wegdek maar de wortels houden ook water vast. Die kosten zo tussen de 5.000 en 7.000 per stuk en we hebben 30.000 bomen. Als we daarvan een deel een boombunker willen geven, kost dat veel geld’, aldus Schouten. VERGROENEN Gino van Begin, de Belgische secretaris-generaal van ICLEI, maakt zich zorgen dat de staten onvoldoende inzetten op klimaatverandering zodat een maximale toename van anderhalve graad in 2050 niet wordt gehaald wordt en de aarde sneller opwarmt. Zo heeft ZuidKorea samen met de lokale en regionale over heden de handen ineen geslagen en een klimaatplan ontwikkeld, maar in Polen houdt de centrale regering zo lang mogelijk vast aan kolen terwijl lokale overheden sneller willen vergroenen, zegt hij. Tegelijk wordt wereldwijd wel fors geïnvesteerd – alleen de Europese Green Deal kost honderden miljarden euro’s per jaar. Zaak is het volgens Marieke Schouten dat lokale en regionale overheden ook bij dat geld moeten kunnen komen. Of, in de woorden van de burgemeester Marvin Rees van Bristol: ‘We hebben als lokale overheden geen t-shirts en affiches meer nodig, maar projectmanagers en financiële mensen die met excelsheets een project vorm geven en de benodigde financiering binnen halen.’ CO2 -NEUTRAAL IN 2029 Neem Turku dat worstelt met de klimaatverandering. Ook in de Finse stad komen steeds langere hittegolven voor door de stijgende temperatuur. De Oostzee is minder lang bevroren en er is minder sneeuw. ‘Dat is een probleem, want er zijn bijvoorbeeld diersoorten die daar‘We hebben als lokale overheden geen t-shirts en affiches meer nodig’ door hun toevlucht noordelijker in Finland zoeken, door de stijgende temperatuur’, zegt Niina Ruuska, programmamanager van Circular Turku. De gemeente zet in op het aanbrengen van meer groen in de stad. Dat houdt ook water vast. Om die reden mag er maar 40 procent van de jaarlijkse aangroei van bossen worden gekapt. Daarmee ging Turku verder dan het oorspronkelijke plan waarin 60 procent zou mogen worden gekapt. Bomen absorberen immers water. Afkoppeling van het hemelwater, dat ook in Nederland al decennia als oplossing wordt gepresenteerd, is niet meer afdoende, denken ze in Turku. ‘De regenval gaat zo hard stijgen, dat afvoerpijpen geen oplossing meer bieden, denken wij’, zegt Ruuska. Ook werkt de gemeente aan oplossingen die ervoor zorgen dat voedingstoffen niet in het water terechtkomen, om zo blauwalg te voorkomen, en wordt er geïnvesteerd in mobiliteit, energie en het CO2 -neutraal maken van bouwplaatsen. Alles met een doel: Turku CO2 -neutraal maken voor 2029, waar 2050 de EU-norm is. GRATIS OV Aan de andere kant van de Finse golf ligt de Europese Groene Hoofdstad van 2023 Tallinn. Die titel sleepte de hoofdstad van Estland in september volgens de jury met name in de wacht vanwege haar gratis openbaar vervoersysteem. Tallinn heeft sinds 2013 gratis openbaar vervoer voor een deel van haar inwoners. Aanvankelijk was het openbaar vervoer er alleen voor jongeren, ouderen en mensen met een handicap gratis. Dat geldt nu, na een referendum, voor meer mensen en 96 procent van de ritten. 75 procent van de stemmers stemde voor uitbreiding van het gratis openbaar vervoer. Volgens Grigori Parfjonov van de afdeling verkeer van Tallinn is het niet zomaar een politieke geste. De vraag kwam op vanuit de bevolking na de economische crisis van 2008. ‘De gemeenteraad kreeg talloze verzoeken om het openbaar vervoer gratis te maken.’ De gemeente vindt dat gratis openbaar vervoer mensen de gelegenheid geeft zich te verplaatsen, ook als ze een laag inkomen hebben. ‘Tegelijk creëert het een gezamenlijk stuk openbare ruimte voor alle segmenten in de samenleving, terwijl alle mensen met het geld dat ze besparen andere leuke dingen kunnen doen’, aldus Parfjonov. Hoewel de uitslag anders doet vermoeden, was het vooraf zeker geen gelopen race, zegt hij. Tegenstemmers waren bang dat gratis openbaar vervoer de investeringen in het OV onder druk zou zetten. Maar niets is volgens hem minder waar. Alle bus- en tramlijnen zijn in stand gehouden en het lukt zelfs om meer te investeren. Zo is de gemiddelde leeftijd van de bussenvloot gedaald van 6 jaar gemiddeld naar

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 ACHTERGROND 33 5,5 jaar, zegt Parfonov. Verder heeft de gemeente vrije busbanen aangelegd om de reistijd te verminderen. Overigens gelden die vrije banen ook voor de fiets: steeds meer wegen krijgen een rode loper voor fietsen en elektrische steps. CONTROLE Gratis openbaar vervoer betekent overigens niet dat er niet op tickets wordt gecontroleerd, want er zijn ook mensen die wel moeten betalen. Maar dat gaat volgens hem heel ontspannen. Boetes worden er meestal niet uitgedeeld voor een rit die anderhalve euro kost. Alleen wie resoluut weigert om een kaartje te kopen als de controleur daarom vraagt, moet de portemonnee trekken. Wel klinkt er ook kritiek op het gratis openbaar vervoer. De nationale rekenkamer heeft volgens de nieuwssite err.ee becijferd dat het gratis openbaar vervoer namelijk niet resulteert in minder autoritten. Ook stelt de rekenkamer vraagtekens bij de houdbaarheid van het systeem, waarvan de kosten zouden oplopen van 21 miljoen in 2017 naar 64 miljoen euro COLUMN JAN VERHAGEN REGIONALE VERSCHILLEN In theorie is het simpel. Als je regionale verschillen goed vindt, of accepteert, dan moet je een taak aan provincies of gemeenten overlaten. Als je regionale verschillen niet accepteert, dan moet het rijk het beleid uitvoeren. Was het in de praktijk ook maar zo simpel. Vrouwen van 50 tot 75 jaar krijgen om de twee jaar een uitnodiging voor onderzoek naar borstkanker. Heel nuttig, het voorkomt ongeveer duizend sterfgevallen per jaar. Er is geen enkele reden om daarbij verschil te maken tussen provincies of gemeenten. Het is daarom landelijk beleid. Maar al meer dan twee jaar – dus al vóór corona – zijn er wel degelijk aanzienlijke regionale verschillen. Dat komt omdat er te weinig medewerkers zijn. In sommige regio’s lukt het nog om iedereen om de ongeveer twee jaar te onderzoeken, hooguit een maandje later, maar in andere regio’s duurt het bijna drie jaar voordat iedereen onderzocht kan worden. Het rijk erkent ‘dat de gezondheidswinst daardoor minder is’. In begrijpelijk Nederlands: dit kost veel levens. In regio’s waar het bijna drie jaar duurt, kost het natuurlijk veel meer levens dan in regio’s waar het onderzoek nog om de twee jaar kan plaatsvinden. Als dit een provinciale of een gemeentelijke taak was geweest, dan had iedereen moord en brand geschreeuwd over de regionale verschillen. En terecht! Als in de jeugdzorg in sommige regio’s de wachtlijsten te lang oplopen, noemt iedereen dat onacceptabele regionale verschillen. Als een gemeente achterligt met het huisvesten van asielzoekers, dan wapperen de provincie en het rijk direct met hun vingertjes van regionale gelijkheid. Als in de ene gemeente de ozb hoger is dan in de andere gemeente, dan wordt er al gemop‘ Kijk niet naar de theorie’ perd. Want alles moet overal gelijk in dit land. Maar als het rijk zelf bij letterlijk levensbelangrijke zaken grote regionale verschillen creëert, wat in sommige regio’s veel meer doden oplevert dan andere, wat dan? Officieel gebeurt dan niets. Hup hup regionale politici, commissarissen van de koning, burgemeesters, gedeputeerden, wethouders, Statenleden en gemeenteraadsleden, kom voor jullie bevolking op! Wijs het rijk op de verplichte regionale gelijkheid. En als het rijk daar niet in slaagt, vraag dan dit te decentraliseren. Daar wordt dit onderzoek namelijk een stuk gelijker van. Kijk niet naar de theorie, maar kijk naar de praktijk. in 2024. En veel bussen rijden er bovendien nog op biogas, een brandstof die niet als groen wordt gezien. Maar volgens Par fjonov is dat binnenkort verleden tijd: tegen 2035 wil Tallinn een volledig milieuvriendelijke vloot hebben. De gemeente werkt aan elektrische bussen, en mogelijk ook bussen op waterstof. De doelstelling is 40 procent emissiereductie in 2030 en uiteindelijk 0 procent emissie in 2050. Als Groene Hoofdstad tikt Tallinn 600.000 euro binnen die het kan investeren in deze verdere vergroening van het openbaar vervoer. Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het mediafonds van de Europese Unie

34 ACHTERGROND RUIMTE DOOR: MICHIEL MAAS FOTO: JAN EVERHARD / ANP-HH Het bouwen met ‘biobased’ materialen als hout en hennep werd lang weggezet als luchtfietserij. Klimaatplannen en ecologische wijken brengen daar voorzichtig verandering in. Waarom is de woningbouw dan nog steeds zo’n festival van staal en beton? REGELS BELEMMEREN BIOBASED BOUWEN DE NIEUWE FLAT IS VAN HOUT ‘U loopt verkeerd’, wijst een vriendelijke vrouw in de deuropening van haar grote houtbetimmerde woning. ‘Het pad naar de watertoren ligt aan de andere kant van het huis.’ Het is niet altijd makkelijk om de weg te vinden in de ecologische wijk EVA-Lanxmeer. De paden zijn niet allemaal bestraat. Op een mistige herfstochtend kan een wandelaar zomaar een privétuin inlopen, tot het pad wordt geblokkeerd door een composthoop. Toch is de wijk beslist een wandeling waard. Lanxmeer bevindt zich naast het station van Culemborg. De circa tweehonderd woningen liggen in verschillende blokken en op vrije kavels, langs een door de bewoners onderhouden wijkpark, een boomgaard en de oude watertoren. Je vindt er een rijke schakering aan bouwvormen, gebruikte materialen en aan huizen. Dit is geen gewone wijk. Niets maakt dat duidelijker dan de afwezigheid van auto’s: die staan allemaal aan de rand van de wijk geparkeerd. Het is op zich geen nieuwe gedachte: een autovrije wijk die is opgetrokken uit biologische materialen en veel groen en waarbij de bewoners vanaf de eerste plannen mee mogen praten. Verkeersarm en groen was ook de grondslag voor veel ‘bloemkoolwijken’ uit de jaren zeventig. In de jaren tachtig ontstonden de eerste ecodorpen, waar bewoners vaak zelf de bouw van hun duurzame woningen ter hand namen. Zeer idealistische bewoners vooral. De wijkjes werden dikwijls opgericht door hechte gemeenschappen met een gedeelde levenswijze die vooral graag iets níet wilden zijn: een gewone burger in een doorzonwoning. Lanxmeer moest begin deze eeuw iets anders worden dan een ecodorp: die benaming werd bewust vermeden. De nieuwe wijk moest een voorbeeld zijn van circulariteit: het sluiten van kringlopen door hergebruik van materialen en afval. Ook de lokale woningcorporatie bouwde er woningen. Lanxmeer liet volgens de initiatiefnemers zien wat er inmiddels mogelijk was: moderne, eigentijdse bouw, zonder de verspilling die bij een moderne woonwijk hoort. Een wijk als Lanxmeer zou in iedere gemeente gebouwd kunnen worden, dacht men. Misschien is het concept niet voor iedereen geschikt, maar wel voor een breder publiek dan een groep idealisten. MEER WEERKLANK De boodschap die van Lanxmeer uitgaat vindt steeds meer weerklank in een tijd waarin klimaatverandering centraal is komen te staan. Maar twintig jaar na de start van de bouw van de eerste woningen heeft het Culemborgse initiatief nauwelijks navolging gekregen. Woningen worden tegenwoordig gasloos en steeds CO2 -armer gebouwd. Maar behalve energieneutraal moet de Nederlandse woning in 2050 ook circulair zijn. Toch komt het gebruik van circulaire toepassingen, zoals materialen die herbruikbaar zijn of ‘terug in de keten’ komen, slechts mondjesmaat van de grond. Niet-circulair beton en staal is nog steeds het mantra van de woningbouw. In de metropoolregio Amsterdam willen ze het biobased bouwen nu een zetje geven. Vorige maand spraken de gemeenten in de regio met marktpartijen in de bouw, ingenieurs, ontwikkelaars en woningcorporaties in een Green Deal af dat in 2025 een vijfde van de nieuw gebouwde woningen in Amsterdam grotendeels uit hout of andere biobased materialen moet bestaan. Een voorbeeld is Haut, een appartementengebouw van 21 verdiepingen langs de Amstel, waarvan de draagstructuur grotendeels bestaat uit kruislaaghout (CLT), een houtproduct waarmee veel grotere en hogere constructies te bouwen zijn dan bij traditionele houten gebouwen. Ook op andere plekken in de stad worden plannen gemaakt om met hout te bouwen. Volgens de Amsterdamse wethouder Marieke van Doorninck (ruimte, GroenLinks) is het niet meer dan logisch om hier afspraken over te maken. ‘Beton zorgt voor 40 procent van de uitstoot van CO2 in de bouw. Het heeft allerlei voordelen om materialen als hout te gebruiken. In de eerste plaats blijft de CO2 bij het gebruik in een gebouw in het hout. Maar biobased gebouwen zijn ook lichter dan beton en staal, waardoor minder fundering nodig is. En er komt minder stikstof vrij bij de verwerking ervan.’ Om het gebruik van circulaire materialen te stimuleren geeft de gemeente bij het beoordelen van sommige bouwinitiatieven een hogere score aan ontwerpen met een biobased oplossing. ‘Met de Green Deal willen we de schaalvergroting stimuleren die nodig is om bouwpartijen te laten investeren in dit soort technieken.’ ZORGEN Mathew Vola, directeur vastgoed bij ingenieurs- en adviesbureau Arup, is blij met de initiatieven van gemeenten als Amsterdam. Arup heeft meegewerkt aan het ontwerp van Haut, en is een van de ondertekenaars van de Green Deal. Toch maakt hij zich ook zorgen over het gebrek aan snelheid in de overgang naar houtBINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

ACHTERGROND 35 ‘ Beton zorgt voor 40 procent van de uitstoot van CO2 in de bouw’ HOOG HOUT Het appartementengebouw Haut in Amsterdam bouw. ‘Die 20 procent in 2025 is best een grote ambitie. Zeker als je bedenkt dat op dit moment hooguit 1 procent van de woningen in hout wordt gebouwd. Maar het is wel nodig als we de klimaatdoelen willen halen. Beton kun je met heel veel moeite misschien bijna klimaatneutraal maken. Maar hout is in feite CO2 -opslag in het gebouw. En met technieken als CLT is het mogelijk om met hout gebouwen te realiseren die vroeger ondenkbaar waren.’ Maar als zowel een gemeente als de bouwwereld met hout aan de slag wil, wat staat dan een toekomst van vooral houtgebouwde woningen nog in de weg? De regelgeving, zegt Vola. ‘In de huidige beoordeling van een houten gebouw staat een berekenbare levensduur van slechts 75 jaar. Daarna moet je ervan uitgaan dat het gebouw wordt gesloopt en het hout wordt verbrand. Maar die 75 jaar is een erg korte

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 36 ACHTERGROND RUIMTE periode. In de meeste gevallen gaat hout veel langer mee, kijk maar naar de bouw uit de jaren dertig. Bovendien kan houtbouw demontabel worden uitgevoerd, waardoor het herbruikbaar is. Maar de bouwregels zorgen er nu voor dat het grootste deel van de CO2 ‘Hout is vooralsnog voor de meeste gebouwen duurder’ -winst van hout in een ontwerp niet mag worden meegerekend. Daarmee heeft een houten gebouw dus op papier geen voordelen ten opzichte van beton en staal, materialen die bovendien ook nog eens zijn uitgesloten van de CO2 -heffing.’ En in een keuze tussen een project uitvoeren in hout of in beton wint het laatste meestal: het bouwen met biobased materialen is nog altijd 5 tot 10 procent duurder. ‘Uiteindelijk gaat het erom of de opdrachtnemer er een businesscase van kan maken. Als de bouwsom gelijk blijft, wordt het moeilijk om dat met hout te doen.’ Gemeenten moeten zich realiseren dat ze invloed kunnen hebben op die businesscase, stelt Vola. ‘Je kunt als gemeente niet om een gebiedsontwikkeling met houtbouw vragen, als je verder alles hetzelfde doet als je altijd deed. Uiteindelijk moet je erkennen dat het voor de meeste gebouwen vooralsnog duurder is. Dus moet er voor een ontwikkelaar een manier worden gevonden om die extra kosten ergens anders terug te verdienen.’ Vola kan die manier wel bedenken. ‘Gemeenten hebben de grondprijs vaak in eigen hand.’ BRANDVEILIGHEID Ook de regels uit het Bouwbesluit bemoeilijken het gebruik van circulair bouwmateriaal, aldus Vola. ‘Als je in hout bouwt, moet je vaak extra maatregelen nemen voor de brandveiligheid, omdat het materiaal zich nu eenmaal anders gedraagt dan steen of beton. Op zich mag je in een ontwerp van de regels afwijken als het om innovatieve bouwmethodes gaat. Maar bij gemeenten en brandweerkorpsen is niet altijd genoeg kennis van die nieuwe methoden voorhanden. Ze houden zich ADVERTENTIE aan het Bouwbesluit als aan een recept uit een kookboek. Uiteindelijk zal dat kennisniveau omhoog moeten. Misschien moet het Bouwbesluit ook worden aangepast.’ Volgens wethouder Van Doorninck is biobased bouwen niet zozeer duurder, maar moeten de systemen in de bouwwereld nog worden ingericht op andere materialen. ‘Als gemeente kun je daarbij helpen door bij meer projecten biobased bouwmateriaal voor te schrijven. Maar je moet vooral ook aan de markt vragen hoe je het zou kunnen doen. Dan krijg je vanzelf de partijen aan tafel die dit graag willen.’ Volgens Van Doorninck moeten gemeenten het positieve van biobased bouwen laten zien. ‘Het is gewoon heel logisch om dit te doen. Hoge ambities zijn nodig, maar ook goede voorbeelden, die laten zien hoe fijn het is om in zo’n woning te wonen.’ Een woning voor Mark en Iris Omdat hun hart bij de toekomst ligt We willen graag dat Mark en Iris in hun eigen buurt kunnen blijven wonen. Dat is belangrijk voor Mark en Iris, maar ook voor de buurt. Wonen moet voor iedereen betaalbaar blijven. Daarom hebben we BPD Woningfonds opgericht. Hiermee werken we samen met gemeenten en woningcorporaties aan meer middenhuurwoningen door heel Nederland. Van Alkmaar tot Almelo en van Groningen tot Rosmalen. Meer weten over onze projecten, zoals bijvoorbeeld in Utrecht of Oosterhout? Kijk op bpd.nl/woningfonds Bouwen aan het hart van de buurt

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 DOOR: MAURICE SWIRC BOEK RECENSIE 37 BUNDEL UIT 2020 NOG STEEDS ACTUEEL DE DILEMMA’S NA CORONA Interessante antwoorden op lastige vragen Inbreuken op burgerlijke vrijheden tijdens de coronacrisis zijn verdedigbaar maar ‘vanuit een rechtstatelijk perspectief (…) niet minder schokkend’, schrijft burgemeester Femke Halsema van Amsterdam in Na de quarantaine. Het boek bestaat uit essays van wetenschappers, denkers en bestuurders, die zich begin april 2020 op uitnodiging van Halsema in de ambtswoning bogen over de oorzaken en gevolgen van de coronacrisis. Twee maanden later kwam dit boekje uit. Het voelt als een eeuwigheid geleden. In ‘het nieuwe normaal’ van de crisisbestrijding is ‘het verzet tot nu toe echter opvallend beperkt’ constateert Halsema zelf in de bundel. Ruim een jaar later is duidelijk hoezeer dat verzet tegen de maatregelen vanuit een kleine minderheid van de bevolking een factor is geworden bij de beleidsvorming. De maatschappelijke omstandigheden zijn in de tussentijd drastisch veranderd, maar de inhoud van de bundel lijkt daardoor alleen maar relevanter geworden. De Amsterdamse hoogleraar ethiek Beate Roessler somt vijf democratische principes op die kunnen helpen bij het beoordelen van beleidsvoorstellen: gelijkheid, sociale rechtvaardigheid, solidariteit, vertrouwen en als laatste: transparantie en publieke legitimering van politieke besluiten. Het publieke debat over ‘de legitimering van besluiten’ vormt ‘het hart van de democratische burgermaatschappij’. Die vaststelling is ruim een jaar later nog steeds cruciaal. De destructieve invloed van desinformatie – bijvoorbeeld over vaccins – plaatst onze samenleving blijvend voor fundamentele dillema’s. Staf Depla, burgemeester van Breda, waarschuwt Den Haag om de oplossingen te veel centraal te zoeken. Juist op lokaal niveau worden interessante antwoorden op lastige vragen geformuleerd. Daarbij gaat het om ‘initiatieven die de veerkracht, saamhorigheid en creativiteit van de lokale gemeenschap aantonen’. Overheden kunnen aan de coronacrisis ‘een hernieuwd mandaat’ ontlenen, concludeert Halsema in haar slotwoord. Voor hun bemoeienis bestaat nu eenmaal geen alternatief, maar wel moet ‘de verhouding tussen professionals en bureaucraten die hen aansturen en controleren’ opnieuw worden geijkt. Dat betekent volgens de Amsterdamse burgemeester onder andere dat ‘de bureaucratische en vaak zeer fijnmazige controle moet plaatsmaken voor bestuurlijk en ambtelijk vertrouwen’ in bijvoorbeeld professionals in zorg en onderwijs. Hoe dat moet gebeuren wordt niet beschreven in de bundel, maar wel worden prikkelende denkrichtingen aangereikt die niets aan actualiteit hebben ingeboet. CITAAT UIT HET BOEK ‘Het was zelden zo duidelijk dat gezondheid en welzijn direct verband houden met sociale omstandigheden’ ADVERTENTIE De effectiviteit van je leiderschap vergroten? Communiceer helder, creëer samenwerking en inspireer écht. Volg de training Effectief Leiderschap en vergroot jouw impact. Bekijk het programma op AlexvanGroningen.nl/BB NA DE QUARANTAINE Diverse auteurs uitgeverij Balans, 2020 Prijs: ¤ 9,95 BEOORDEELD MET 9.2 BRON: SPRINGEST.NL

BEWEGEN OP DE WERKVLOER HOE ZIET HET PROCES VAN PRESTATIELEVERING PGB ERUIT? Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ Zorg-Lokaal VERLIES VAN EIGENDOM VAN GROND DOOR VERJARING Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/Loyalis Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/EIFFEL WORKS

EEN RISICOINVENTARISATIE? WAAROM MOET DAT? ZO MAAKT U EUROPEES GELD BESCHIKBAAR NIJMEGEN SCHEIDT AL VEEL AFVAL, MAAR DE KWALITEIT MOET BETER Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ MenIPartners Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ Vindsubsidies Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/KplusV

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 foto Robin van Linkhuijsen ANP-HH foto Erwin Goossens 40 PERSONALIA CARRIÈRE DOOR: JOSÉ SALHI Wethouder Michel Rog (CDA) van Haarlem heeft zijn wethouderschap neergelegd vanwege discussies die zijn ontstaan over zijn standpunt over het coronabeleid. Rog was sinds december 2020 wethouder in Haarlem. EMILE ROEMER Emile Roemer wordt de nieuwe commissaris van de koning in de provincie Limburg. De benoeming gaat in op 1 december 2021. Roemer (SP, 59) begon zijn politieke carrière als raadslid en later wethouder in Boxmeer. Na zijn periode in de Tweede Kamer, tussen 2006 en 2018, was hij waarnemend burgemeester in Heerlen en Alkmaar. Roemer volgt Theo Bovens (CDA) op. Op dit moment is Johan Remkes (VVD) waarnemend commissaris van de koning. PIETER PAANS Pieter Paans wordt de nieuwe burgemeester van Krimpenerwaard. De gemeenteraad heeft hem voor benoeming voorgedragen. Paans (CDA) is sinds 2014 wethouder, eerst in Cromstrijen en sinds 2018 in Papendrecht. In Krimpenerwaard wordt hij de opvolger van Roel Cazemier (VVD). BEN VISSER De gemeenteraad van Eemsdelta heeft Ben Visser (ChristenUnie, 40) voorgedragen als burgemeester. Visser was eerder onder andere burgemeester in Scherpenzeel en wethouder op Urk. De nieuwe gemeente Eemsdelta ontstond op 1 januari 2021 uit de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum. Gerard Beukema (PvdA) werd met ingang van 1 januari 2021 de waarnemend burgemeester van Eemsdelta. JOERI MINSES De gemeenteraad van Heumen heeft Joeri Minses voorgedragen als nieuwe burgemeester. Minses (41) wordt de opvolger van Marriët Mittendorff, die met pensioen gaat. De partijloze Minses is nu nog burgemeester in Alphen-Chaam, waar hij in november 2014 begon. Eerder was hij raadslid in Heythuysen en Leudal, waar Heythuysen in opging. JORRIT JAN EIJBERSEN Jorrit Jan Eijbersen is door de gemeenteraad van Hellendoorn voorgedragen voor benoeming als burgemeester. Eijbersen (VVD) is sinds 2019 wethouder in Gooise Meren. Daarvoor was hij van 2010 tot 2019 wethouder in Bunnik. In Hellendoorn wordt hij de opvolger van Anneke Raven (CDA) die op 14 december 2021 met pensioen gaat. EDO HAAN Edo Haan, burgemeester van Maassluis is herbenoemd voor een nieuwe termijn. Haan (PvdA, 64) is sinds 2 november 2015 burgemeester van Maassluis. Eerder was hij raadslid en wethouder in Zoetermeer. Ook werkte hij lange tijd als rijksambtenaar. Haan is behalve burgemeester ook voorzitter van de Vereniging van Burgemeesters van Gemeenten in Zuid-Holland en lid van het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. KOMEN & GAAN RICHARD WISKERKE Met ingang van 1 januari 2022 is Richard Wiskerke de nieuwe gemeentesecretaris in Vlissingen. Wiskerke is nu nog hoofd is van de afdeling Financiën van de provincie Zeeland. Daarvoor werkte hij onder meer bij de gemeenten Borsele en Goes. In Vlissingen wordt hij de opvolger van Martin van Vliet. NIENKE HOMAN Nienke Homan stopt per 1 december als gedeputeerde van de provincie Groningen. Homan wil haar kennis en ervaring op het gebied van energie, industrie en klimaat nu ook buiten Groningen inzetten. Ze was zeven jaar gedeputeerde en daarvoor drie jaar Statenlid.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 PERSONALIA 41 VACATURES BIJ GEMEENTEN MILÈNE JUNIUS 8.230 9.058 2e kwartaal 2021 3e kwartaal 2021 7.978 1e kwartaal 2021 Milène Junius (CDA, 60) is voor de tweede termijn herbenoemd tot burgemeester van Hellevoetsluis. De herbenoeming geldt in principe voor een periode van 6 jaar, maar in de praktijk eindigt ze op 1 januari 2023. Dan fuseert Hellevoetsluis met Brielle en Westvoorne en ontstaat de nieuwe gemeente Voorne aan Zee. CEES BIJL Cees Bijl (PvdA, 66) wordt met ingang van 1 december waarnemend burgemeester in Midden-Drenthe. Burgemeester Mieke Damsma (D66,57) kondigde eerder haar vertrek aan. Bijl is nu nog gedeputeerde in Drenthe. Daarvoor was hij burgemeester van achtereenvolgens Leeuwarderadeel, Meppel en Emmen. OVERLEDEN: Oud-wethouder Oene de Vries is op 86-jarige leeftijd overleden. Veehouder De Vries speelde een belangrijke rol in de Amelander gemeentepolitiek. Hij werd in 1966 raadslid voor de CHU, een partij die later opging in het CDA. Hij was wethouder van 1970-1978 en van 1990-2002. PIETER VAN DE STADT In Lansingerland is Pieter van de Stadt herbenoemd tot burgemeester. Van de Stadt (VVD, 52) is aan zijn tweede termijn begonnen. Voor hij naar Lansingerland ging, was Van de Stadt raadslid en wethouder in Heemstede. GREGOR RENSEN In Brielle is burgemeester Gregor Rensen (PvdA, 64) herbenoemd. Zijn tweede termijn begon op 28 oktober 2021 en eindigt op 1 januari 2023; dan gaat Brielle met Westvoorne en Hellevoetsluis op in de nieuwe gemeente Voorne aan Zee. Voor hij in 2015 officieel werd beVACATURES IN 2021 Het aantal door gemeenten geplaatste vacatures is in het derde kwartaal van 2021 afgenomen tot 8.230. Toch ligt het aantal vacatures nog steeds op een hoger niveau dan voor corona. Bron: AenO fonds gemeenten noemd, was Rensen al een jaar waarnemend burgemeester van Brielle. Rensen was eerder onder meer van 2006 tot 2014 wethouder in LeidschendamVoorburg. KLAAS SMID Met ingang van 1 november 2021 is Klaas Smid (PvdA, 61) herbenoemd tot burgemeester van Noordenveld. Hij begint aan zijn tweede termijn. Smid volgde in 2015 burgemeester Hans van der Laan op. Daarvoor kende Smid al een lange politieke carrière, die in 1990 begon als raadslid in Hoogeveen. Later werd hij voor de gemeenten Hoogeveen en Ommen wethouder. MARIANNE BESSELINK Marianne Besselink is herbenoemd tot burgemeester van Bronckhorst. De tweede termijn is ingegaan op 21 oktober 2021. Besselink (PvdA, 49) was eerder onder andere lid van provinciale staten van Drenthe, lid van de Tweede Kamer en gedeputeerde in Groningen voor ze burgemeester van Bronckhorst werd. ROBERT DEFILET Met ingang van 1 november is Robert Defilet de nieuwe griffier van Steenbergen. Na de benoeming van Lenneke van der Meer tot griffier in Bergen op Zoom in augustus 2020 heeft Defilet heeft griffierschap in Steenbergen al waargenomen. Hij was eerder al raadsadviseur en plaatsvervangend griffier in Steenbergen. OPROEP: Tekst en foto’s (high res) voor de rubriek personalia graag sturen naar info@binnenlandsbestuur.nl. Gegevens voor deze rubriek kunnen ook worden gestuurd via www.binnenlandsbestuur.nl/personalia

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 42 PERSONALIA CARRIÈRE FRANK DALES De gemeenteraad van Velsen heeft burgemeester Frank Dales (D66, 64) aanbevolen voor een tweede termijn. Voordat Dales in 2016 burgemeester van Velsen werd, was hij directeur van de Dierenbescherming. Eerder was hij onder meer wethouder in Alphen aan den Rijn en burgemeester van Breukelen. CHRISTINE ESKES In Rotterdam is Christine Eskes (CDA) benoemd tot wethouder. Eerderwerkte Eskes in verschillende functies voor Stichting Leger des Heils, Jeugdbescherming & Reclassering. In 2014 werd zij burgerraadslid en in 2018 raadslid en fractievoorzitter voor het CDA. Ze volgt in Rotterdam Sven de Langen op. MOHAMED EL MOKADDEM Mohamed el Mokaddem is door het bestuur van Cedris voorgedragen als nieuwe voorzitter. Hij volgt Job Cohen op. El Mokaddem is ondernemer en was eerder onder andere wethouder in Westland en programmadirecteur Werkoffensief in Den Haag. MARC ROSIER Marc Rosier gaat per 1 januari 2022 leiding geven aan de afdeling OV van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Hij is de opvolger van Christel Mourik. Rosier is op dit moment, binnen de bestuurscommissie Vervoersautoriteit van de MRDH, portefeuillehouder OVontwikkeling. In Zoetermeer is hij vanaf 2014 wethouder. ADVERTENTIE GEA BOERMA Op 1 november 2021 is Gea Boerma gestart als concerndirecteur van de provincie Groningen. Boerma was kabinetschef van de commissaris van de koning en gaf leiding aan de Concernstaf. Eerder werkte ze onder andere bij de gemeente Groningen als bestuursadviseur en bij de Rijksuniversiteit Groningen. HANS JANSSEN Hans Janssen is voor de derde termijn benoemd tot burgemeester van Oisterwijk. Voor hij in Oisterwijk aantrad was Janssen gemeenteraadslid, fractievoorzitter en wethouder namens het CDA in Tilburg.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021 foto: Martijn Gijsbertsen PERSONALIA 43 ANNELIES DAALDER Annelies Daalder wordt voorgedragen als nieuwe directeur van de Rekenkamer Metropool Amsterdam. Ze volgt Jan de Ridder op. Daalder is op dit moment hoofd van de afdeling Extern Wetenschappelijke Betrekkingen en plaatsvervangend directeur van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum. JACOBINE GEEL Jacobine Geel is benoemd tot voorzitter van de Raad van Commissarissen (RvC) van woningcorporatie Stadsgenoot. Ze volgt Ingrid Hissink op. Geel is sinds 1 september voorzitter van het College voor de rechten van de Mens. Daarnaast is ze voorzitter van de RvC bij woningcorporatie Vivare in Arnhem. PETER VAN VUGT Peter van Vugt wordt met ingang van 1 januari 2022 de nieuwe griffier van Veenendaal. Hij volgt Franske van Hooijdonk op, die in juli afscheid nam vanwege haar vertrek naar Provinciale Staten van Gelderland. Sindsdien is Anita van Meerveld interim-griffier in Veenendaal. PETER OSKAM De gemeenteraad van Capelle aan den IJssel heeft burgemeester Peter Oskam (CDA, 61) aanbevolen voor herbenoeming. De eerste termijn van Oskam eindigt op 4 januari 2022. Voor hij in 2016 burgemeester werd, was Oskam lid van de Tweede Kamer. FRED VEENSTRA Burgemeester Fred Veenstra (CDA, 59) van De Fryske Marren is voorgedragen voor herbenoeming. Eerder was hij burgemeester van Franekeradeel, tegenwoordig onderdeel van de gemeente Waadhoeke. Daarvoor was hij acht jaar wethouder in Smallingerland. Hij is ook raadslid geweest in Smallingerland en Enschede. MICHIEL UITDEHAAG De gemeenteraad van Texel heeft burgemeester Michiel Uitdehaag voorgedragen voor herbenoeming, per 21 januari 2022. Uitdehaag is sinds januari 2016 burgemeester van Texel. Eerder was hij raadslid en wethouder in Wageningen. Hij is lid van D66. BRIEVEN GEMEENTE WERKT HARD AAN KWALITEIT INBURGERINGSONDERWIJS In het artikel ‘’Zorgen over de kwaliteit taalonderwijs aan inburgeraars’ (BB20) van Yvonne van de Meent uiten de Rotterdamse taalschoolhouder Payman Moghaddam en voorzitter Monique Kremer van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken hun zorgen over de kwaliteit van inburgeringslessen in de nieuwe Wet inburgering die per 1 januari ingaat. Van der Meent schetst een beeld van gemeenten die vooral bezig zijn met het opwerpen van barrières voor malafide taalscholen en niet met de kwaliteit van het inburgeringsonderwijs. De gemeente Rotterdam herkent zich hier niet in. Om de kwaliteit zoveel mogelijk te waarborgen, werkt de gemeente Rotterdam sinds november 2020 met het Kwaliteitsconvenant Taal en Inburgering. In samenspraak met 28 deelnemende regionale taalscholen aan het convenant stelde de gemeente kwaliteitseisen op zodat inburgeraars binnen het huidige en nieuwe stelsel zo goed mogelijk inburgeringsonderwijs krijgen. Daarbij gaat het vooral om de kwaliteit van de lessen. Het Kwaliteitsteam Taal en Integratie met daarin NT2-gecertificeerde kwaliteitsadviseurs van de gemeente, geeft na lesobservaties bij taalaanbieders feedback aan de docenten en taalschoolhouders om de kwaliteit van en differentiatie in de lessen te verbeteren. Deze adviserende rol waarderen de taalaanbieders. Dat blijkt uit de diverse vragen die het team van zowel taalscholen als regiogemeenten krijgt. Daarnaast heeft het kwaliteitsteam ook een informerende en verbindende rol. Bijvoorbeeld door de taalaanbieders te attenderen op de doorlopende leerlijn vanuit de Wet educatie beroepsonderwijs (WEB). Ingeburgerde nieuwkomers kunnen doorstromen naar de gratis (non)-formele taaltrajecten van de gemeente en op die manier blijven werken aan de taalontwikkeling. Of door de taalaanbieders te stimuleren een verschillend inburgeringsaanbod aan de verschillende inburgeringsgroepen te doen. Inmiddels ontwikkelt een aantal taalaanbieders specifieke vaktaalmodules voor inburgeraars. De intensieve samenwerking in het convenant heeft er ook toe geleid dat taalaanbieders en welzijnsorganisaties met vrijwilligers elkaar beter vinden. De inburgeraar wordt niet alleen verwezen naar best passende taalaanbod, maar wordt bovendien gekoppeld aan een taalmaatje. Het kwaliteitsteam controleert uiteraard of de taalscholen aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen, zodat het niet-integere of financieel instabiele taalaanbieders kan herkennen en kan weren uit het convenant. Maar zoals hierboven geschetst, zijn de andere rollen even belangrijk. Met de diverse rollen van het kwaliteitsteam Taal en inburgering begeleidt de gemeente Rotterdam samen met de taalaanbieders inburgeraars zo goed mogelijk in hun inburgering. Zodat zij op een zo hoog mogelijk taalniveau en zonder boetes en schulden zich een plek in de Rotterdamse samenleving kunnen verwerven. Winfred Schop, programmadirecteur Integratie en Samenleven, en Alice Hendriks, teamleider kwaliteitsteam Taal en Integratie, gemeente Rotterdam

Senior Beleidsmedewerker Verkeer 32-36 uur | schaal 11 Senior Adviseur RO 32-36 uur | schaal 12 • Allrounder met veel verantwoordelijkheid • Verantwoordelijkheid strategie, koers gemeente • Regionaal vertegenwoordigen • Creativiteit binnen complexe context Koen Salet | 06-42267005 | koensalet@certusgroep.nl • Strateeg en verbinder • Verantwoordelijkheid strategie, koers gemeente • Complexe gebiedsontwikkelingen • Inspireren en coachen team Koen Salet | 06-42267005 | koensalet@certusgroep.nl www.certusgroep.nl

INDEX 45 VACATURES In de vacature- index treft u een selectie aan van de vacatures die deze week zijn opgenomen in het magazine of op de website van Binnenlands Bestuur. BESTUUR EN MANAGEMENT Geerts & Partners namens Gemeente Molenlanden Geerts & Partners namens Gemeente West Betuwe Gemeente Breda Gemeente Hilversum Gemeente Hoeksche Waard Gemeente Krimpen aan den IJssel Gemeente Medemblik Gemeente Noordoostpolder Gemeente Tilburg Gemeente Tubbergen Gemeente Veere Gemeente Veere Gemeente Vlaardingen Gemeente Waardlanden Instituut Fysieke Veiligheid Instituut Fysieke Veiligheid Instituut Fysieke Veiligheid Instituut Fysieke Veiligheid Instituut Fysieke Veiligheid Instituut Fysieke Veiligheid Necker van Naem namens Gemeente Tyaarlo Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant FINANCIËN EN ECONOMIE BEL Combinatie Gemeente Amstelveen Gemeente Culemborg Gemeente Scherpenzeel JS Consultancy Provincie Utrecht Publiek Netwerk / Veiligheidsregio Kennermerland Wetterskip Fryslân Zeelenberg namens Gemeente Terneuzen ICT EN AUTOMATISERING BEL combinatie Gemeente Montferland Noord-Hollands Archief Provincie Noord-Holland VNG JURIDISCH Gemeente De Ronde Venen Gemeente Schouwen-Duiveland Gemeente Uitgeest MILIEU Publiek Netwerk namens Omgevingsdienst Haaglanden Teamleider Milieu & Overlast JS Consultancy / Sportvisserij Limburg Belangenbehartiger / Adviseur ADVERTENTIES ALTIJD DE JUISTE KANDIDAAT! Binnenlands Bestuur is het grootste wervingskanaal voor de actieve en latente banenzoeker. Pagina 46 Pagina 48 Juridisch Adviseur Raadsadviseur / plaatsvervangend griffier Griffier Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Directeur Bedrijfsvoering Programmamanager Senior beleidsadviseur Cultuur Adviseur Subsidies Strategisch Adviseur Team Strategie Beleidsadviseur Gemeentesecretaris/Algemeen Directeur extern lid van de rekenkamercommissie Coördinator Begroting Griffier Bezwaarschriftencommissielid Klachtencommissielid Strategisch bestuursadviseur regionale samenwerking Afdelingsmanager Planvorming Manager Staf Manager Veiligheidsregio Diensten Centrum Manager Centrum voor Opleiding en Vorming Brandweer Manager Centrum Ondersteuning Landelijke Slagkracht Wetenschappelijk directeur Manager Nederlandse Academie Crisisbeheersing en Brandweerzorg Griffier Directiesecretaris (plv.) / Concernjurist Teamleider Financiën Controller Concerncontroller Strategisch accountmanager Financieel Adviseur Financieel Adviseur Senior Financieel Business Partner Vakgroepleider control, financiën en inkoop Concerncontroller Informatiemanager/Chief Information Security Officer (CISO) Adviseur DIV met coördinerende taken Specialist informatiemanagement Adviseur informatiebeheer (DIV) Senior Beleidsmedewerker Digitale Veiligheid Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Pagina 44 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Pagina 42 Pagina 46 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Pagina 48 Binnenlandsbestuur.nl Pagina 46 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

46 INDEX PERSONEEL EN ORGANISATIE Belastingsamenwerking West-Brabant Sr. HR-adviseur Publiek Netwerk namens Omgevingsdienst Haaglanden Teamleider Intake & Procedure RUIMTELIJKE ORDENING EN VERKEER Gemeente Den Haag Gemeente Steenbergen Gemeente Steenbergen Gemeente Steenbergen INretail JS Consultancy JS Consultancy / VNG JS Consultancy / VNG Maaskoepel Provincie Utrecht Provincie Utrecht Samenwerkende Kempengemeenten SOCIAAL Bazalt Wonen Gemeente Den Haag Gemeente Gouda Gemeente Tilburg Gemeente Zoetermeer Projectleider Smart Mobility Senior vergunningverlener APV en Bijzondere Wetten Junior/medior vergunningverlener APV en Bijzondere Wetten Beleidsmedewerker Natuur, Water en Landschap Adviseur ruimtelijke ordening Adviseur Ruimtelijke Ontwikkeling Adviseur Leefomgeving Landelijk Gebied Adviseur Leefomgeving Bodem en Ondergrond Beleidsmedewerker Projectleider Verkenning en Studie Adviseur Mobiliteitsdata en Modellen Coördinator voor het team Vergunningen Werken in Haaglanden i.o.v. Gemeente Midden-Delfland Bouwplantoetser & Toezichthouder Projectleider Leefbaarheid & Wonen Beleidsadviseur huiselijk geweld en kindermishandeling Onderzoeker en Handhaver Sociaal Domein Teammanager Ondersteuning & Zorg, afdeling Sociaal Regisseur inkomen bijzondere taken OOK UW VACATURE IN BINNENLANDS BESTUUR? BEL 020-5733656 Pagina 44 Pagina 46 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Pagina 48 Pagina 48 Pagina 48 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl ADVERTENTIE Teammanager Milieu en Overlast Teammanager Intake en Procedure Senior Financieel Business Partner Stevige gesprekspartner • Proactief • Analytisch • Omgevingssensitief Kijk voor meer informatie op www.publieknetwerk.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 45 | 2021

Nooit een probleem, altijd een uitdaging Bertil Kuipers is ruim 33 jaar werkzaam geweest in ‘overheidsland’, zoals hij het zelf noemt. Zowel bij gemeenten als bij waterschappen. Eerst als administratief-juridische medewerker, later als teamleider. Hij genoot van zijn werk. Dienstbaar Bertil: “Ja, werken in teamverband voor de gemeenschap, dat vond én vind ik nog steeds het allerleukste! Een functie waarbij je dienstbaar bent voor inwoners past gewoon bij mij. In mijn laatste tien jaren in dienstverband vervulde ik mijn rol als teamleider. Collega’s konden altijd bij mij terecht, omdat ik een luisterend oor had en altijd gezamenlijk wilde werken aan oplossingen. Mijn lijfmotto’s is niet voor niks: “Er is nooit een probleem, er is altijd een uitdaging!” Reorganisatie Desondanks kreeg Bertil een klap te verwerken tijdens een gemeentelijke reorganisatie. Bertil: “In oktober 2019 kreeg ik te horen, dat ik boventallig was geworden en er dus geen plek meer voor mij was in de nieuwe organisatie.” Bertil had bij deze mededeling een ambivalent gevoel: het gevoel van teleurstelling én het gevoel van een kans om iets nieuws te doen. Er was een Sociaal Statuut en dat bood de mogelijkheid om binnen 2 jaar in het kader van Werk naar Werk een nieuwe uitdaging te zoeken. Helaas raakte Bertil verzeild in een onzekere periode, omdat hij een sterke binding heeft met werken binnen een overheidsdienst en dan met name management. Via LinkedIn werd hij benaderd door Hans van der Berg van Everybody Groep. Hij wilde Bertil, op basis van zijn profiel en “boventallige” situatie, graag spreken. Win-win-winsituatie Bertil: “Dat was in oktober 2020. Ik kreeg het aanbod om iets nieuws te proberen binnen de kaders van een vaste dienstbetrekking bij Everybody Groep! Het aanbod was overname van mijn arbeidscontract bij de gemeente voor hetzelfde salaris, een vaste dienstbetrekking en een pensioenregeling. Na een intaketraject zorgde Everybody Groep voor een arbeidscontractovername van mijn werkgever.” Vanaf 1 januari 2021 startte hij als adviseur/consulent arbeidscontractovername in vaste dienst bij Everybody Groep. “Ik richt mij vooral op het noorden van ons land, waar ikzelf ook woon. Een duidelijke win-win-winsituatie voor alle betrokken partijen.” Als ervaringsdeskundige helpt Bertil werknemers én werkgevers om gezamenlijk te zoeken naar duurzame en waardige oplossingen voor de werknemers. Bertil: “Het is fijn, om samen te kijken waar er kansen liggen voor een werknemer die – om uiteenlopende redenen – ‘vastzit’ in zijn huidige baan of boventallig wordt. Een werkgever kan verschillende Everybody Groep-opties bekijken om de bestaande arbeidsrelatie netjes te beëindigen. Met de werknemer wordt een ontdekkingsreis gestart waarbij uiteindelijk de werknemer werkzaam blijft binnen Everybody Groep, gedetacheerd kan worden of ondersteund wordt bij het opzetten van een zelfstandige onderneming. Dit alles vanuit de zekerheid van een vaste aanstelling met gelijke salariëring. Menig werkgever zal natuurlijk kijken naar de win-win situatie, maar Bertil Kuipers kan het ook terecht zien als onderdeel van goed werkgeverschap. Kortom, Everybody Groep is een expert in het faciliteren van kansen en het zoeken naar nieuw perspectief. Meer informatie? Everybody Groep www.everybodygroep.nl contact@everybodygroep.nl 088-246 04 04

Ik werk voor Nederland... ...en voor mezelf Wil jij Nederland én jezelf beter maken? JS Consultancy is de carrièrepartner van professionals voor de publieke zaak. Via ons landelijk netwerk bemiddelen wij op het niveau van directie, management en professionals. Aan de slag op het gebied van BedrijfsAdviseur Leefomgeving Landelijk Gebied 32 - 36 uur | schaal 11 max. € 72.139,- bruto per jaar (incl. IKB) Je adviseert gemeenten op landelijk gebied, verbindt partijen met elkaar zodat ze samen aan de slag kunnen en lobbyt om zo de gemeentelijke belangen te behartigen. Adviseur Leefomgeving Bodem en Ondergrond 32 - 36 uur | schaal 11 max. € 72.139,- bruto per jaar (incl. IKB) Jij vervult de spilfunctie voor gemeenten en de Haagse praktijk op het gebied van jouw inhoudelijk kennis over bodem en ondergrond. Interesse? Bel Saskia Schrama 06 - 125 703 76 Adviseur Ruimtelijke Ontwikkeling Ben jij een enthousiaste en bevlogen adviseur RO? Wil jij samen met ons bijdragen aan de maatschappelijke vraagstukken binnen de ruimtelijke ordening? Voor jou als starter maar ook als ervaren professional hebben we uitdagende opdrachten klaarliggen bij diverse opdrachtgevers. JS Consultancy biedt als kennispartner uitstekende arbeidsvoorwaarden en ontwikkelmogelijkheden. Interesse? Bel Ingrid de Bruijn 06 - 303 381 03 voering, Ruimte & Infra of Sociaal Maatschappelijk domein? Onze dienstverlening richt zich op het waarmaken van maatschappelijk resultaat. In samenregie met opdrachtgevers. En samen met jou. Belangenbehartiger / Adviseur 36 uur | schaal 10 (BBRA) Teamspeler met visie op het werkveld van Sportvisserij Limburg. Op enthousiaste wijze aangesloten hengelsportverenigingen proactief ondersteunen, van binnenuit versterken en stimuleren tot interne en externe samenwerking. Uitbreiden en onderhouden van netwerk en samenwerking met verschillende organisaties zoals waterschappen, provincie, natuurorganisaties en Sportvisserij Nederland. Daarnaast stimuleren van vrijwilligers en andere organisaties gericht op samenwerking. Interesse? Bel Michel Kollau 06 - 511 357 93 Financieel Adviseur Als starter of ervaren professional aan de slag als financieel adviseur of businesscontroller? Werken vanuit een bureau met meer dan 25 jaar ervaring binnen de overheid met uitstekende arbeidsvoorwaarden en opleidingsmogelijkheden. Businesspartner van organisatie, management en bestuur. Meer dan cijfers. Is adviesvaardig, een sterke teamspeler en vernieuwend. Flexibel en bestuurlijk sensitief. Interesse? Bel Ingrid de Bruijn 06 - 303 381 03 Reageer op bovenstaande functies via www.jsconsultancy.nl/vacatures Interim Werving & Selectie

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48

Home