30e Jaargang • no. 1 • februari 2022 30 01 jaar Nieuwe dynamiek voor centrum Enschede door komst bioscoop Vue Zorgorganisatie Thuisgenoten blij met De Löchte Pagina 06 Bouwen in het Oosten Nieuwbouw Saba Dinxperlo leidt tot “wow-gevoel” Succesvolle pilot woningcorporatie Domijn en Dura Vermeer Hengelo 1
Inhouds opgave 01 42 22 06 58 05 Voorwoord: “Het voordeel van de twijfel” 06 13 16 21 22 29 32 34 Nieuwbouwproject De Löchte Almelo Woonzorgcentrum De Löchte een warm thuiskomen voor mensen met dementie Paauwe en Woolderink Installaties twee-eenheid bij nieuwbouw De Löchte Timmerhuis Groep: “Combinatie verschillende werkzaamheden succesvol verlopen” Column KienhuisHoving: “Huurprijsvermindering voor 290-bedrijfsruimte wegens de coronapandemie” Transitie en nieuwbouw bioscoop Vue Enschede Bas Goossens van Explorius: “We voegen nieuwe dynamiek toe aan Enschedees centrum” Hans Derksen Nijhuis Bouw: “VUE bioscoop wordt verrijking voor het centrum van Enschede” Column Danny van Hal: “Goed nieuws: kickstart voor 2022” Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes Haarle: Van optimale elektrotechnische totaalpakketten tot lichtconcepten die het welzijn bevorderen Bouwen in het Oosten 03 58 62 65 41 42 47 50 Column BIM4ALL: “Maak uw plannen visueel” Nieuwbouw Saba Dinxperlo Koen van Hal, De KlaassenGroep: ”Bouwkundige uitdagingen leiden tot “wow-gevoel” CEO Wybren de Zwart Saba: “Nieuwbouw Saba wordt echte landmark” SamenMeester helpt bij ontwikkeling soft skills in de bouw: “Forse subsidie op ontwikkeling duurzame medewerker.” Succesvolle pilot in Losser Domijn en Dura Vermeer Hengelo Voor woningcorporatie Domijn is traditionele nieuwbouw verleden tijd DN Solar wil geleidelijke groei in forse groeimarkt Soepel verloop Blokje Omhoog voor Bouwkomeet
4 Bouwen in het Oosten
Voorwoord Voorwoord Door: Gerard van Leeuwen Het voordeel van de twijfel Hugo de Jonge is begonnen met de volgende fase in zijn politieke carrière. Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in plaats van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De kwalificaties die hem vanuit de social media ten deel vielen zijn niet echt vleiend. Minister Bloemschoen, Clowntje Clusterfuck, Bejaarden Killer, het zijn slechts voorbeelden van de bagger die hij over zich heen kreeg. Desalniettemin startte hij goedgemutst aan zijn nieuwe job en was hij al snel op een bouwplaats te vinden, in dit geval bij het project De Schoone Ley in Den Haag, waar hij vergezeld van Koninklijke Bouwend Nederland voorzitter Maxime Verhagen, Marcel Simons van Heijmans Bouw, Wouter Riedijk van ontwikkelingsplatform VIKTOR en de Haagse wethouder Martijn Balster enigszins wegwijs werd gemaakt in onze sector. Leuke plaatjes voor de bühne met onder andere gestileerde bouwlaarzen. Natuurlijk waren er diverse scherpslijpers bereid om de snoeimessen ter hand te nemen en werden er direct conclusies getrokken over de nakende rampspoed die ons te wachten zou staan. Haagse analisten, maar ook politici, legden een link tussen het leiden van VWS en VRO en dan begeef je je al snel op glad ijs, zelfs in een zachte winter. Je kunt ervoor kiezen om puur op de man te spelen, maar dat, meestal opportunistische en polariserende, spel wordt al teveel gehanteerd. Voor een pas beëdigde minister is afserveren binnen een week niet terecht, ongeacht zijn eventuele falen in een vorig politiek leven. Een minister mag dan wel het boegbeeld zijn van zijn ministerie, het beleid wordt in grote mate bepaald door andere interne en exogene factoren. Alleen al over het stikstofdebat zijn er nog vier andere bewindslieden die het beleid mede vorm moeten gaan geven. Ik weet dat in de huidige politieke constellatie andere wetten gelden, maar nog niet eens zo lang geleden werd mensen het voordeel van de twijfel gegeven als men iets nieuws ging doen. En, toegegeven, twijfels zijn er meer dan genoeg. Tegenwoordig moet er echter gescoord worden en bij voorkeur elke dag. Daarvoor is de praktijk in de bouw te weerbarstig. Zullen we 1 juli eens aanhouden voor een voorlopig rapportcijfer? Gerard Op de cover Ontwikkelaar Technische Zaken Harry Weghorst van zorgorganisatie Thuisgenoten (l) en Senior Projectleider Koen Wierts van Aannemersbedrijf Bramer voor De Löchte Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE, Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05
Tekst: Jolanda Groothuis I Fotografie: Wim van ‘t Hoff Woonzorgcentrum De Löchte een warm thuiskomen voor mensen met dementie In opdracht van maatschap De Löchte waar zorgorganisatie Thuisgenoten deel van uitmaakt bouwde Aannemersbedrijf Bramer 28 appartementen voor mensen met een zorgindicatie. Volgens Harry Weghorst, ontwikkelaar Bouwtechnische Zaken binnen Thuisgenoten, was de behoefte in Almelo groot aan woonvoorzieningen, met name voor dementerenden. Hij zegt dan ook zeer content te zijn met het ruim opgezette woonoord waarin de toekomstige bewoners mogen rekenen op optimaal comfort en 24-uurs zorg. Acht jaar geleden brandde antiekzaak De Löchte, aan de rand van Almelo tot de grond toe af. Al die tijd had het 2.400 m² grote terrein geen functie. Harry Weghorst had er echter wel een beeld bij. Als nauw betrokkene binnen zorgorganisatie Thuisgenoten maakte hij zich enkele jaren geleden al hard om er een onderkomen te realiseren voor mensen met dementie. Harry: “In Almelo was slechts één particulier zorgcomplex met veertien appartementen voor dezelfde doelgroep. Dat is voor een gemeente met bijna 73.000 inwoners veel te weinig. Voldoende redenen voor Thuisgenoten om ons in te zetten voor een tweede zorglocatie; maatschap De Löchte werd opgericht waarin investeerders met dezelfde visie werden verenigd. Niettemin konden we niet voorkomen dat onze goede intentie de nodige juridische en bestuurlijke hobbels met zich meebracht. Dit had hoofdzakelijk te maken met bezwaren van omwonenden. Zij vreesden voor overlast van bezoekers; de wijkcommissie eiste op een bepaald moment zelfs dat er een parkeergarage onder het complex gerealiseerd zou worden. De argumenten waren totaal ongegrond, maar vertraagden het voortraject ingrijpend. Al met al nam het nog een hele tijd in beslag voordat we groen licht kregen van de gemeente Almelo. Ik moet overigens vermelden dat we de gemeente zéker op onze hand hadden. Daardoor ging eind 2020 toch de kogel door de kerk en konden we concreet met onze inmiddels vergaande plannen aan de slag.” Strak aanbesteed Het project werd in 2020 door maatschap De Löchte aanbesteed. Deze werd uitgezet door Arnoud Weghorst, 06
Woonzorgcentrum De Löchte “Voor zorgorganisatie Thuisgenoten is niet de portemonnee leidend maar het ziektebeeld.” Bouwen in het Oosten 07
(Weghorst Ideaal Wonen en Weghorst Architectuur Wierden), de zoon en opvolger van Harry Weghorst, en als architect tevens verantwoordelijk voor het ontwerp. Aannemersbedrijf Bramer was één van de vier aangewezen partijen. In het verleden realiseerde zij al twee zorgcentra voor Thuisgenoten; Koen Wierts woonzorgcentrum ‘Oranjeplein’ in Vroomshoop en woonzorgcentrum ‘Slangenbeek’ in Hengelo. Senior projectleider binnen Aannemersbedrijf Bramer Koen Wierts: “De gezondheidszorg is één van onze disciplines, dat maakt de gesprekken met opdrachtgevers en ontwikkelaars in deze sector eenvoudiger. Niettemin was het voor maatschap De Löchte geen vanzelfsprekendheid dat we dit project gingen uitvoeren. Hier ging een eerlijke procedure aan vooraf waarin ons Plan van Aanpak maar zeker ook de prijs doorslaggevend waren. Er was ons best veel aan gelegen om dit werk binnen te halen en daar droeg onze ervaring met Thuisgenoten zeker aan bij. Het is een fijne partij om voor te werken. Bouwen moet een feestje zijn, dat doe je met elkaar. Hierover ontstond bij ons geen enkele twijfel, hoewel de gestelde bouwtijd van tien Welzijn bewoners Begin vorig jaar ging de eerste schop de grond in. Daags voor dit interview (8 december 2021) werd er een open dag gehouden voor belangstellenden. Het woonzorgcomplex is spic en span; de sfeer ademt warmte en geborgenheid uit, maar tevens valt de ruime indeling op. De appartementen zijn maar liefst 50 m² en unaniem voorzien van een woonkamer, open keuken, eigen slaapkamer en badkamer met alle voorkomende hulpvoorzieningen. In de grote gemeenschappelijke ruimte kunnen de bewoners gezamenlijk eten en is er ruimte voor activiteiten. De woningen kijken uit op Harry Weghorst maanden achteraf niet zonder uitdagingen was.” 08 Bouwen in het Oosten Bouwen in het Oosten
Woonzorgcentrum De Löchte Betaalbare woongelegenheden Thuisgenoten biedt de toekomstige bewoners in het nieuwe wooncomplex 24-uurs zorg. Een team van circa 28 medewerkers zal in wisselende diensten worden ingezet om de mensen zoveel mogelijk hun eigen leven te laten leiden in hun nieuwe leefomgeving. Harry Weghorst: “Ons hele concept is gericht op betaalbare woongelegenheden, eventueel met huursubsidie. Bij ons is niet de portemonnee leidend maar het ziektebeeld. De juiste zorg bieden op een humane en prettige manier is onze drijfveer. Daar zet Thuisgenoten zich sinds jaar en dag voor in en daar blijven we ook in de toekomst aan vasthouden.” het kabbelende beekje De Markgraven, waaraan tevens een gezellig terras grenst. Dat architect Arnoud Weghorst duidelijk rekening heeft gehouden met het welzijn van de bewoners blijkt; als de situatie er dan toch om vraagt is dit een fantastisch onderkomen voor mensen die niet meer op een verantwoorde manier thuis kunnen wonen! Geen discussie Voorafgaand aan de bouw diende de bodem gesaneerd te worden. Dit werd vakkundig uitgevoerd door Timmerhuis Groep uit Vriezenveen. Terugkijkend op het bouwproces zelf stelt Koen Wierts dat het plezierig was om hier onderdeel van uit te mogen maken: “Op dit werk werden we gekoppeld aan voor ons bekende partijen, waaronder Woolderink Technische Installaties (W) en Paauwe Installaties (E), beiden gevestigd in Wierden. Het fijne aan onze samenwerking is dat we elkaars aandachtspunten kennen. Het is geen kwestie van ‘jouw of mijn taak’, maar onze gezamenlijke doelen. Dat zien we terug in de onderlinge betrokkenheid en de open communicatie. De jongens hebben veel voor elkaar over, dat beïnvloedt de voortgang positief. Dit was een bouw zonder enige noemenswaardige discussies; een prettige bijkomstigheid, want met betrekking tot de leveringen van het materiaal verliep niet alles van een leien dak.” Overmacht De gevelbekleding op de tweede verdieping liet meer dan vijftien weken op zich wachten en ook de rails voor de schuifdeuren werden niet volgens gemaakte afspraken geleverd. Koen Wierts: “Dan rijst de vraag hoe je hierop moet anticiperen, maar feitelijk heb je er totaal geen grip op. Ondanks dat we ruimschoots op tijd inkochten en tussendoor frequent contact onderhielden Koen Wierts: “De gezondheidszorg is één van onze disciplines, dat maakt de gesprekken met opdrachtgevers en ontwikkelaars in deze sector eenvoudiger.” Bouwen in het Oosten 09
Weghorst Architectuur Ook uw partner voor zorgappartementen Dakdekkersbedrijf Sluyer voor al uw daken Voor meer informati e: Dakdekkersbedrijf Sluyer Kanaalweg Noord 60 7671 EB Vriezenveen T 0546 561 740 F 0546 657 074 M info@DakdekkersbedrijfSluyer.nl www.weghorstarchitectuur.nl www.DakdekkersbedrijfSluyer.nl 10 Bouwen in het Oosten
Woonzorgcentrum De Löchte met de leveranciers hadden we eigenlijk niets in te brengen. Deze overmacht was overigens niemand aan te rekenen, maar het zorgde wel voor spannende momenten, zeker met de opleverdatum die ras naderde. Bovendien gaat alle ruis die ontstaat ten koste van het rendement, daar calculeer je niet voor. Toch kijk ik beslist terug op een voorspoedig bouwproces. De bouwmethodiek was geleend om snel te kunnen stapelen en daarnaast is de engineering van de installaties uiterst slim aangepakt. Maar de basis is natuurlijk gelegd door maatschap De Löchte met Harry Weghorst als leidende factor. En wat betreft het ontwerp van de hand van Arnoud Weghorst; hij wist middels de weloverwogen en doordachte architectuur een groot gebouw toch kleinschalig te houden. Dan praat je in mijn optiek over pure vakmanschap.” Harry Weghorst: “Maatschap De Löchte werd opgericht waarin investeerders met dezelfde visie werden verenigd.” Bouwen in het Oosten 11
12 Bouwen in het Oosten
Woonzorgcentrum De Löchte Tekst: Jolanda Groothuis I Fotografie: Wim van ‘t Hoff Paauwe en Woolderink Installaties twee-eenheid bij nieuwbouw De Löchte Paauwe Installaties en Woolderink Technische Installaties, beiden gevestigd in Wierden waren respectievelijk verantwoordelijk voor de E- en W-installaties bij de nieuwbouw van Woonzorgcentrum De Löchte. Beiden bedrijven werden rechtstreeks benaderd door de projectontwikkelaar waarvoor zij in het verleden eerder installatiewerk realiseerden. De opdracht werd hen gegund op basis van vertrouwen en een eerlijke prijs. Henk Olthof, directeur Paauwe Installaties en Fons Woolderink, directeur Woolderink Technische Installaties over dit morele project. Bouwen in het Oosten 13
Het doel dat Harry Weghorst voor ogen had om met de nieuwbouw een warm thuisoord te creëren voor mensen met dementie is volgens Henk Olthof en Fons Woolderink geslaagd. Zelf blikken ze eveneens met een goed gevoel terug op de realisatie van hun werkzaamheden en de onderlinge samenwerking, zowel met hoofdaannemer Bramer als met de opdrachtgever: “Met beide partijen hebben we geregeld in het verleden samengewerkt, wat resulteerde in een nauw op elkaar afgestemd samenspel die de bouwkundige voortgang positief beïnvloedde.” Proactief meedenken De zorgsector is één van de disciplines waar Paauwe en Woolderink als verwante partijen geregeld samen voor worden geselecteerd. De installatiebedrijven zijn naast elkaar gevestigd op industrieterrein de Violenhoek in Wierden en werken al ruim 25 jaar intensief samen. De ontwikkelingen binnen de Een W-installatietechniek liepen door de jaren heen gelijk op met dien verstande dat deze volgens de heren de laatste jaren in ras Henk Olthof: “We zijn verplicht constant mee te bewegen in het bouwproces. Daar liggen de nodige uitdagingen aan ten grondslag.” 14 Bouwen in het Oosten
Woonzorgcentrum De Löchte tempo zijn toegenomen. Fons Woolderink: “Duurzaamheid en energiebeheersing zullen een steeds grotere rol gaan spelen. Dat vraagt van de installateur een hoge mate in het proactief meedenken over het gebouw, de technische ontwerpen en materiaalkeuzes in relatie tot de inpassing van de klimaatbeheersing en overige installaties. Het is noodzakelijk hierin voortdurend te faciliteren en is daarom een element waar we, binnen onze organisatie, constant aandacht aan besteden.” Vooruit lopen Henk Olthof onderstreept de ervaring van Woolderink: “De bouwopgave, en daarmee de rol van de installateur, zal in het gehele proces steeds belangrijker gaan worden ten opzichte van de aannemer. Ook ik ben ervan overtuigd dat deze kentering nog meer doorzet vanwege de strenger wordende eisen met betrekking tot mens en milieu. Het is onze ambitie om als installateur niet bij te blijven, maar vooruit te lopen op de zaken. Dit doen we door continu de vinger aan de pols te houden met betrekking tot de veranderende expansie.” Technische knowhow Zowel van Paauwe als van Woolderink waren er gemiddeld vijf vaklieden betrokken bij de nieuwbouw van het woonzorgcentrum. Fons Woolderink: “In tegenstelling tot voorheen, waar elke zorgwoning nog apart werd voorzien van een gasketel, is dit gebouw volledig gasloos. Het houdt in dat de installaties complexer zijn en wel degelijk meer nauwkeurigheid vereisen ten aanzien van de capaciteit. Met name de warmtapwateropwekking door middel van HT warmtepompen was en is een uitdaging, evenals de dimensionering van de voorraad en kracht van de warmtepompen. Bij projecten als deze zijn wij als organisatie in staat onderscheid te maken door onze technische knowhow en ontwerpervaring. Voor dit werk realiseerden we de sanitaire installaties, de verwarmings-installaties, airconditioning en de regeltechnische installaties.” Geavanceerd systeem Volgens Henk Olthof was dit project standaard maar zeer compleet met een groot gevoel voor het welzijn van zowel de bewoners als het zorgpersoneel: “Als E-installateur waren we verantwoordelijk voor alle elektravoorzieningen, verlichting, data, brandmeldinstallatie en zorgmeldingssystemen. Dit laatste houdt in dat bij een hulpvraag van de cliënt, maar ook van collega’s, alle meldingen binnenkomen op de smartphone van de medewerker. Het is een uiterst geavanceerd systeem dat de voorheen gebruikelijke piepers, alarmbellen en telefoons vervangt, waardoor snel en adequaat kan worden opgetreden. Dit is slechts één kleine ontwikkeling in het hele verhaal met betrekking tot de toekomst en benadrukt dat we als installateur verplicht zijn constant mee te bewegen in het proces. Daar liggen de nodige uitdagingen aan ten grondslag, maar dat maakt ons vak juist interessant.” Fons Woolderink Henk Olthof Fons Woolderink: “Bij projecten als deze zijn wij als organisatie in staat onderscheid te maken door onze technische knowhow en ontwerpervaring.” Portfolio In het verleden realiseerden Paauwe en Woolderink samen de volgende zorgverwante projecten: • Woon- en zorgcentrum De Aa– Wierden • Woonzorgcomplex Zozijn – Wilp • Uitbreiding Imminkhoeve – Lemele • 32 Zorgappartementen Aveleijn – Borne (opgestart) Bouwen in het Oosten 15
Woonzorgcentrum De Löchte ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen Combinatie verschillende werkzaamheden succesvol verlopen Remco Wissink: “Met een dergelijke gecombineerde uitvoering onderscheiden wij ons als Timmerhuis Groep.”
De Löchte is het eerste project dat Timmerhuis Groep voor opdrachtgever Maatschap de Löchte uitvoerde. Daarentegen is bouwkundig hoofdaannemer Bramer bepaald geen onbekende voor de Timmerhuis Groep. Bedrijfsleider Remco Wissink van de infraspecialisten uit Vriezenveen ziet met tevredenheid terug op de eerste kennismaking met de opdrachtgever, de heer Weghorst. Het is inderdaad een primeur voor ons. De opdrachtgever en onze directeur kennen elkaar persoonlijk maar dit was het eerste project dat we samen hebben opgepakt. Op basis van het aanwezige bodemonderzoek/saneringsplan is door ons een offerte gemaakt voor de uitvoering van de bodemsanering, tevens is op basis van de inrichtingsschets een offerte gemaakt voor het grondwerk ten behoeve van de nieuwbouw, de buitenriolering en de terreinverharding. Op zich waren het niet heel ingewikkelde werkzaamheden maar er liepen wel verschillende aspecten door elkaar. Doordat wij zowel de bodemsanering als de overige werkzaamheden in opdracht kregen konden wij zaken combineren. Ook onze contacten met het bevoegd gezag en de gemeente Almelo hebben ervoor gezorgd dat het project soepel verliep.Met een dergelijke gecombineerde uitvoering onderscheiden wij ons als Timmerhuis Groep. Doordat wij met verschillende bedrijfsonderdelen ondereen-dak zitten, zijn wij in staat om multidisciplinaire projecten met (asbest) sloop, bodemsanering, engineering en grond-/weg-/waterbouw werkzaamheden doelmatig en voortvarend op te pakken. Niet voor niets gecertificeerd Uiteraard denken wij binnen de projecten altijd na over duurzaamheid, wij zijn niet voor niets gecertificeerd conform de ISO14001 en CO2-prestatieladder trede 5. Binnen dit project uit zich dat onder andere doordat het hemelwater via water passerende half verharding in de bodem verdwijnt.
18 Bouwen in het Oosten
Woonzorgcentrum De Löchte Remco Wissink: “Uiteraard denken wij binnen de projecten altijd na over duurzaamheid.” Binnen het project is met name bij de terreininrichting samengewerkt met lokale, min of meer vaste partners zoals Van den Bosch Beton en Marquette Groen uit Almelo. ////////////////////////////////////////////// Opknapbeurt Persoonlijk vindt Remco Wissink dat de entree van Almelo (vanaf Harbrinkhoek) een hele opknapbeurt heeft gehad. “Op deze locatie heeft jaren een oud leegstaand pand gestaan dat vervolgens is afgebrand. Na de sloop heeft de locatie nog jarenlang braak gelegen wat het beeld niet fraaier maakte. Als je nu het pand en het terrein er om heen ziet is het beeld honderd procent beter.” Tijdens de uitvoering van de bodemsanering bleek dat er ook buiten de te verwachten contouren nog bodemverontreiniging aanwezig was. Er werd zelfs een oude buiten gebruik zijnde AC-leiding aangetroffen. De opdrachtgever heeft ons opdracht gegeven om het terrein geheel ‘schoon’ te maken en dus ook de extra verontreinigingen op te ruimen. Wij hebben deze werkzaamheden uitgevoerd inclusief het overleg met het bevoegd gezag en geprobeerd de kosten zoveel mogelijk te beperken. Naast de werkzaamheden voor onze opdrachtgever bleek er nog een oude en enorm grote overstortput van de gemeente Almelo op de locatie aanwezig te zijn, deze hebben wij in opdracht van de gemeente aangepast zodat deze binnen het huidige plan ingepast kon worden. Zoals aangegeven is de scope van de bodemsanering gewijzigd, daarnaast is tijdens de aanleg van de terreinverharding in overleg met de opdrachtgever maatwerk geleverd en is op detailniveau een en ander gewijzigd. Onvoorspelbare markt De huidige markt blijft onvoorspelbaar, enerzijds is onze portefeuille redelijk gevuld en zitten er ook nog diverse projecten in de pipeline maar anderzijds is de concurrentie moordend en het prijsniveau slecht. Zoals aangegeven kunnen wij redelijk vooruit kijken. We zijn inmiddels al weer in samenwerking net Bramer werkzaam aan het nieuwe zwembad hier in Vriezenveen, De Stamper. Samen de schouders eronder en dan gaan we van 2022 een succesjaar maken.” Bouwen in het Oosten 19
KienhuisHoving informeert Huurprijsvermindering voor 290-bedrijfsruimte wegens de coronapandemie Op 24 december 2021 heeft de Hoge Raad een belangrijk arrest gewezen over de mogelijkheid van huurprijsvermindering in verband met de coronapandemie. Veel ondernemers hebben het afgelopen jaar grotendeels hun bedrijfsvoering moeten staken als gevolg van de overheidsmaatregelen. Daardoor hebben zij hun gehuurde bedrijfsruimte niet of beperkt kunnen exploiteren met als gevolg een keldering van hun omzet. Met beantwoording van de prejudiciële vragen die aan de Hoge Raad zijn gesteld, heeft de Hoge Raad een duidelijk kader gegeven wanneer aanspraak bestaat op huurprijsvermindering. Onvoorziene omstandigheid Naar het oordeel van de Hoge Raad kwalificeert de omstandigheid dat een huurder die voor zijn omzet afhankelijk is van de komst van publiek en die ten gevolge van de overheidsmaatregelen in verband met de coronapandemie de gehuurde bedrijfsruimte niet of beperkt kan exploiteren als onvoorziene omstandigheid. Althans voor huurovereenkomsten die zijn gesloten vóór 15 maart 2020, de datum dat het gros van de ondernemers haar deuren moest sluiten. Voor die overeenkomsten moet, behoudens concrete aanwijzingen van het tegendeel, worden aangenomen dat deze omstandigheid niet is verdisconteerd in de overeenkomst. Op voorgaande grond kan de rechter de overeenkomst aanpassen aan de gewijzigde omstandigheden. Bijvoorbeeld door een huurprijsvermindering toe te passen. Berekening huurprijsvermindering Het gaat hier om een omstandigheid die de waardeverhouding van de wederzijdse prestaties tussen de verhuurder en de huurder ernstig verstoord. Het geleden nadeel valt noch in de risicosfeer van de huurder, nog in die van de verhuurder. Dit leidt ertoe dat het redelijk is om het nadeel – voor zover dat niet wordt gecompenseerd door financiële steun van de overheid (TVL) – in evenredigheid te verdelen over de huurder en de verhuurder. Gelet op het grote aantal gevallen dat te maken heeft met de bedoelde omstandigheid geeft de Hoge Raad een model die een handvat kan bieden voor partijen. De verdeling kan worden berekend volgens de vastelastenmethode. De toepassing daarvan leidt tot een percentage waarmee de contractueel verschuldigde huurprijs wordt verminderd. Dit percentage wordt als volgt berekend: (overeengekomen huurprijs – gedeelte van de TVL dat Deze column is geschreven door: Elske Veenstra, advocaat bouwrecht en aanbestedingsrecht. Haar e-mailadres is elske.veenstra@kienhuishoving.nl, haar telefoonnummer is 088 - 480 40 30. Bouwen in het Oosten 21 21 aan de huur wordt toegerekend) x percentage omzetvermindering x 50%. De redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat wordt afgeweken van deze gelijke verdeling. Bijvoorbeeld wanneer de financiële positie of de hoedanigheid van de huurder of verhuurder daartoe aanleiding geeft. Huurovereenkomsten gesloten na 15 maart 2020 en nieuwe huurovereenkomsten Voor huurovereenkomsten die zijn gesloten na 15 maart 2020 dient per geval te worden beoordeeld of de overheidsmaatregelen wegens de coronapandemie kwalificeren als een onvoorziene omstandigheid. In dat verband is van belang of partijen de mogelijke gevolgen van de coronapandemie hebben laten meewegen bij de huurovereenkomst. Voor nieuwe huurovereenkomsten kan het raadzaam zijn om afspraken te maken over de gevolgen van de coronapandemie.
VUE Bioscoop Enschede ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Fotografie: Wim van ‘t Hoff Directeur Bas Goossens van Explorius: “We voegen nieuwe dynamiek toe aan Enschedees centrum” Het concept is voor het overgrote gedeelte intact gebleven. 22 Bouwen in het Oosten
Bas Goossens: “Over een paar maanden zie je hier allemaal spijkerbroeken en sneakers in het kantoorgedeelte!” Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan het spraakmakende transitie en nieuwbouwproject in het hartje van Enschede dat bekend staat als “Het oude postkantoor” aan de Boulevard 1945. Ontwikkelaar Explorius Vastgoedontwikkeling en zusterbedrijf Nijhuis Bouw uit Rijssen voegen dynamiek toe aan de verbinding tussen de twee bepalende stadspleinen, het van Heekplein en het Koningsplein. Directeur Bas Goossens is opgetogen over het resultaat en de animo voor deze verrijking van de binnenstad. “We realiseren daadwerkelijk wat in 2014 op de tekentafel ontstond zonder noemenswaardige veranderingen van het oorspronkelijke concept.” Bouwen in het Oosten 23
www.gerko.nl EEN PODIUM VOOR KWALITEIT Gerko staat voor innovatie en specialisatie op het gebied van modulaire tribunebouw en afbouw. Verbluffende toepassingen van hout, metalstud en gipsplaten zijn in de afgelopen jaren ons handelsmerk geworden. Wij hebben oog voor detail en bieden ongekend vakmanschap. DE MOGELIJKHEDEN ZIJN ONBEGRENSD DUURZAME GRONDSTOF: HOUT EFFICIËNTE PRODUCTIE & MONTAGE Fahrenheitstraat 4 8861 NH Harlingen Telefoon: 085 - 064 00 20 Mail: info@gerko.nl 24 Bouwen in het Oosten
VUE Bioscoop Enschede Het oude postkantoor is getransformeerd in een multifunctioneel gebouw, bestaande uit een forse bioscoop die geëxploiteerd zal worden door bioscoopketen VUE, een horecavoorziening van De Beren en een nieuw, gerestyled kantoorgedeelte. Bas Goossens: “In 2014 werd duidelijk dat de corporatie die destijds het pand in eigendom had zou verhuizen en dat opnieuw verhuren in de toen bestaande situatie niet zou slagen. Ook voor ons was het duidelijk dat een relatief eenvoudige transitie tot bijvoorbeeld een kantorencomplex of bedrijvencentrum niet het juiste antwoord zou zijn om een invulling te worden van deze markante locatie, precies tussen de twee beeldbepalende pleinen in de stad. Als inwoner van Enschede vond ik het altijd al vreemd dat een stad met 160.000 inwoners geen bioscoopvoorziening had in het centrum, maar alleen bij de Grolsch Veste aan de rand van de stad. Met die gedachte ben ik om tafel gegaan met VUE, een relatie die er al lag en in een iets later stadium met De Beren en de architect. Het concept wat uit deze gesprekken voortvloeide is eigenlijk voor het overgrote intact gebleven. Dat is best wel uitzonderlijk want je hebt het over een periode van een jaar of zeven. We hebben een goed inschatting gemaakt destijds. Dat is een mooi resultaat om dat als initiatiefnemer te mogen constateren.” Dynamiek als aanjager Het nieuwe multifunctionele gebouw zal beduidend meer dynamiek met zich meebrengen Bas Goossens: “Als inwoner van Enschede vond ik het altijd al vreemd dat een stad met 160.000 inwoners geen bioscoopvoorziening had in het centrum.” Bouwen in het Oosten 25
Het adres voor montage, demontage, verhuur, inkoop/verkoop en advies voor al uw steigerwerk. Ambachtstraat 17/20a Almelo | 0546 - 62 71 11 | www.winselaarsteigers.nl 26 Bouwen in het Oosten Uw trotse steigerbouwer uit Almelo
VUE Bioscoop Enschede voor de directe omgeving. Bas Goossens: “Dat is ook het beoogde effect. VUE verwacht rond de zeshonderdduizend bezoekers te mogen begroeten op jaarbasis. Dat zal zijn weerslag krijgen op de directe omgeving. Dat is ook de reden waarom de leden van Horeca Nederland positief reageerden, ondanks het feit dat met De Beren een nieuwe concullega de markt betreedt. Landelijke cijfers laten zien dat circa zeventig procent voor of na het bezoek aan de bioscoop een hapje en een drankje nuttigt in de directe omgeving. Vanaf de inspraak was de horeca in Enschede positief en dat geldt ook voor de gemeentelijke overheid die meer dynamiek in het stadscentrum toejuicht. Het is ook een passende invulling van juist dit stukje Enschede. De kantoorruimten mogen zich verheugen op een goede belangstelling. Ook hiervoor geldt dat de ontwikkelingen fraai in de pas lopen van wat we voor ogen hadden. Met name ICTbedrijven en de meer creatieve bureaus zoals architecten en vormgevers hebben interesse. Ik sprak laatst met de eerste huurder en die vertelde me dat dat vooral de moderne uitstraling en de aanwezigheid van, daar is de term wederom, dynamiek voor nieuwe medewerkers net dat zetje blijkt te geven om in dienst te treden. Een hot item omdat de krapte op de arbeidsmarkt alom voelbaar is. Over een paar maanden zie je hier allemaal spijkerbroeken en sneakers in het kantoorgedeelte!” Turbulent Gevraagd naar een rake typering van de huidige markt in de vastgoedontwikkeling volgt een genuanceerd antwoord. Bas Goossens: “Er wordt snel en gemakkelijk gedacht dat er goud geld verdiend wordt in onze markt gezien de enorme vraag naar woonruimte en de forse economische groei. Ik zou de markt liever als turbulent en uitdagend willen schetsen. Ontegenzeggelijk is het aan de vraagzijde van de markt druk. Maar het is ook onrustig. De behoorlijke bouwkostenstijgingen versterkt die onrust. Ook de betaalbaarheid van bepaalde projecten staat onder druk. Daarnaast zorgt de krapte op de arbeidsmarkt tal van problemen en die beperken zich niet tot de bouw- en installatiewereld, oftewel de handjes op de bouwplaats. Ook de overheden, waar wij als ontwikkelaars veel raakvlakken mee hebben, zitten met een identieke situatie. Vergunningverleningen lopen vaak ernstige vertragingen op, inspraakprocedures verlopen stroperig en zo zijn er meer voorbeelden te noemen. Ik zeg wel eens dat ik enerzijds het meest frustrerende beroep heb, maar tegelijk de leukste. Als een project daadwerkelijk gerealiseerd wordt is dat elke keer weer genieten. Dit project is daar een prachtig voorbeeld van. Een gemixt project dat past in onze visie. Op diverse locaties zijn we in voorbereidende fases. In Zwolle hebben we een tender gewonnen om vijfhonderd woningen te realiseren in de Weezenlanden Noord en zijn we betrokken bij diverse transformatie-projecten zoals een belastingkantoor in Apeldoorn waar honderd zorg gerelateerde woningen worden ontwikkeld en ook in Deventer werken we aan twee grote binnenstedelijke projecten. In Zwolle en bij het belastingkantoor in Apeldoorn hopen we nog voor het eind van het jaar te kunnen starten. Voor de andere projecten geldt een iets langere doorlooptijd. We hoeven ons beslist niet te vervelen.” Bouwen in het Oosten 27 Een passende invulling van juist dit stukje Enschede...
28 Bouwen in het Oosten
VUE Bioscoop Enschede ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Fotografie: Wim van ‘t Hoff VUE bioscoop wordt verrijking voor het centrum van Enschede Het monumentale postkantoor aan de Boulevard 1945 in Enschede ondergaat momenteel een volledige metamorfose. Daarnaast wordt er nieuwbouw gerealiseerd. Als eind maart de bouwkundige oplevering plaatsvindt is Enschede negen bioscoopzalen, een horecazaak en een kantorencomplex rijker. Projectleider Hans Derksen die namens de Enschedese vestiging van Nijhuis Bouw begeleid, spreekt van een mooie uitdaging en een soepel verloop van de bouw. En dat in een tijd van onzekerheden in de levering van bouwmaterialen en de krapte op de arbeidsmarkt. Een lange voorbereiding, maar soepele realisatie 29
Hans Derksen kwam redelijk ruim voor de aanvang aan boord tijdens de voorbereidende fase. “Gaandeweg het bouwproces is dat een voordeel gebleken. Dat geldt ook voor de vroegtijdige samenstelling van het bouwteam. We hebben alle mogelijke conflicterende aspecten onderkend, besproken en vervolgens gezamenlijk in een gedetailleerde 3D setting vertaald. Dat heeft veel mogelijke hobbels voorkomen. Alle belangrijke spelers hebben hun kennis en ervaring ingebracht. Dat verlengde de voorbereiding misschien enigszins, maar daartegenover staat een soepele realisatie. Natuurlijk kom je altijd een aantal kleine hobbeltjes tegen, maar die waren niet noemenswaardig en hebben nergens tot stagnatie geleid. De enige vertragende factor waar we mee te maken hadden was de korte winterperiode in februari vorig jaar, maar daar heb je geen invloed op.” De grootste uitdaging zat hem zonder twijfel in de combinatie transitie en nieuwbouw. Derksen: “De koppeling tussen oud en nieuw is bij vergelijkbare transitieprojecten altijd een van de belangrijkste aandachtspunten en daarop vormt dit project geen uitzondering. We hebben het inmeten en de maatvoering minutieus ter hand genomen en inzichtelijk gemaakt in 3D. Dat heeft prima uitgewerkt. Een andere complicatie is de logistiek. Er is een krappe toegangsweg door een soort steegje. Die hebben we verlaagd zodat de doorvoer van grote transporten mogelijk werd die dan weer uitkwamen bij de parkeergarage van het van Heekplein en daar de draai konden maken.” Maar zoals gezegd kende de realisatieperiode, die eind maart haar beslag krijgt, een vlot verloop. Derksen: “Dat heeft te maken met de gedegen voorbereiding zoals ik al aangaf, maar ook het feit dat we de inkoop vrijwel afgerond hadden voordat de prijsstijgingen zich eind vorig jaar aandienden was een belangrijke pré. De staalconstructie was bijvoorbeeld al vroeg gereserveerd bij Voortman Steel en dat geldt ook voor de meeste andere belangrijke leveranciers. Toen we oktober 2020 startten met de sloopHans Derksen: “Vue/De Beren wordt gewoon een mooi pand waar we als Nijhuis Bouw trots op mogen zijn. Een voorbeeldproject.” 30 Bouwen in het Oosten het Oosten Qua materialisatie en verlichting een weldoordacht concept...
VUE Bioscoop Enschede activiteiten waren de meeste contracten getekend. Ook de sloop verliep probleemloos. Meestal vind je op de gekste plaatsen asbest, maar de rapportage was ditmaal vrijwel compleet. Ook de Covidmaatregelen hebben ons niet echt parten gespeeld. We hebben hier de ruimte en we konden de anderhalve meter afstand goed naleven. Sommige vergaderingen hebben we via Teams moeten organiseren, meer gelukkig konden veel zaken face tot face worden afgehandeld.” Het multidisciplinaire karakter van het gebouw, waarin de bioscoop dominant is, maar ook een kantoordeel en een restaurant huisvest, zorgde evenmin voor grote problemen. Derksen: “De echt specifieke aspecten zoals de horecainrichting en een deel van de technische installaties voor de bioscoop worden door de huurders zelf ter hand genomen. En ook de huurders van de kantoren bepalen hun eigen indeling en inrichting. Ook het ontwerp herbergde niet grote uitdagingen. Het is niet echt uitbundig, maar mag wel degelijk gezien worden. Zeker de glazen gevel van het bestaande gebouw die het gebouw nu een heel open karakter geeft. Als je kijkt naar de materialisatie en de verlichting dan mag je spreken van een weldoordacht concept. Vue/ De Beren wordt gewoon een mooi pand waar we als Nijhuis Bouw trots op mogen zijn. Dan heb ik het zowel over de uitvoering als het proces vooraf en tijdens de realisatie. Een voorbeeldproject.” Bouwen in het Oosten 31
Goed nieuws: kickstart voor 2022 Nu nog éénduidigheid vanuit het kabinet Elke ondernemer kent dat gave gevoel als het nieuwe boekjaar start met een stevige portefeuille aan werk. Echter, door corona en allerlei andere belemmerende factoren in de bouw, maakte Haldu Groep de laatste jaren mee wat ook bij veel collega-bedrijven in de bouw gebeurde: een voorzichtige start van het nieuwe werkjaar. Maar dit keer treft u mij in een prima stemming! Januari 2022 gaat voor Haldu de boeken in als de beste eerste maand van het jaar sinds 2018. Loyale buitenlandse vakkrachten Er is volop werk vanuit onze opdrachtgevers maar vooral: onze buitenlandse vakkrachten bleven loyaal aan ons. U moet zich voorstellen: voor de kerst en oud en nieuw reizen zij naar hun thuisland, sinds lange tijd herenigd met hun familie. En na al die huiselijkheid met de feestdagen wacht hen begin januari weer de reis naar het grijze Nederland, ver van huis en haard. Ik heb er mateloos veel respect voor dat al die buitenlandse vakmensen toch maar weer die reis maken om er op uw bouwprojecten vol tegenaan te gaan. Hun trouw en loyaliteit zegt waarschijnlijk ook iets over hoe Haldu Groep deze gewaardeerde groep buitenlandse vakmensen al jarenlang behandelt: met respect én een prima plek om te verblijven tijdens hun Nederlandse werk. Achter de schermen steekt Haldu Groep daar heel veel energie in, zodat er op úw bouwwerk goed uitgeruste en goedgemutste vakmensen verschijnen. Uitdaging voor nieuw kabinet: knopen doorhakken Ook ben ik verheugd over het nieuwe kabinet. Christianne van der Wal is sinds 10 januari 2022 minister voor Natuur en Stikstof in het kabinetRutte IV. Uit de interviews die ik met haar zag, maak ik op dat zij uit het goede (bouw)hout is gesneden. Wat ik verwacht, is dat zij een eerlijke afweging maakt met haar beleid tussen maatschappelijke, milieutechnische én economische belangen in kwesties als COVID19 en PFAS. Als ik zie uit welke partij Christianne afkomst is, heb ik er goede hoop op dat in haar beleid op deze gevoelige portefeuilles de economie veel aandacht krijgt en er in al die nijpende kwesties eenduidigheid komt. Bouwbeleid vergt doortastendheid Eenduidigheid voor de langere termijn, en niet allerlei noodverbanden, kán ook bijna niet anders als je ziet welke bouwambitie het kabinet heeft. De bedoeling is dat tenminste twee derde van de voorgenomen 100.000 nieuw te bouwen woningen per jaar een betaalbare huur- of koopwoning wordt. De afgelopen jaren was het streefcijfer 75.000. Deze woonplannen moeten in goede banen geleid worden door onze nieuwe minister voor Volkshuisvesting & Ruimtelijke ordening. De vraag is of dit allemaal gaat lukken. Het tekort aan personeel staat het snel
Column bouwen van extra woningen in de weg, waarschuwde informateur Wouter Koolmees bij het aanbieden van het akkoord. Ik kan niet anders dan het met hem eens zijn. Mijn urgente aanbeveling aan het nieuwe kabinet is om de trajecten voor af te geven bouwvergunningen te evalueren en te kijken waar het sneller kan. De stroperigheid van die procedures helpt ons niet echt om de gezamenlijke bouwambities te realiseren, ook binnen de infra. Werving en selectie steeds meer in eigen beheer nemen In 2020 kregen we er door de bedrijfsovername van DeGraaf ook het uitzendspecialisme in de techniek bij. Naast bouwprofielen staat Haldu Groep sindsdien ook bekend als specialist in de technische profielen. Graag levert Haldu Groep haar bijdrage aan de eerdergenoemde hoge bouwambitie door maximaal vakmensen in het buitenland te werven, zowel in de bouw als techniek. Niet op afstand met een appje, maar door er daadwerkelijk heen te gaan, kantoren te openen en collega’s aan het werven en selecteren te laten slaan. Kortom, in 2022 investeert Haldu Groep nog meer in buitenlandse aanwezigheid op het terrein van werving en selectie. Vanaf januari 2022 hebben we voor werving en selectie een dependance in Roemenië en bouwen we het team op het bestaande kantoor in Polen, samen met onze moeder IMPACT, verder uit. Doel van deze bewuste bewegingen? Werving en selectie steeds meer in eigen beheer nemen. Per 1 februari 2022 hebben we een International Business Developer aangenomen. Deze gaat per land uitspitten waar de mogelijkheden en contacten liggen en eventueel openen we ook in die landen een eigen kantoor voor werving en selectie om ook hier steeds minder afhankelijk te zijn van derden. Het resultaat van die geïntensiveerde inzet op onze buitenlandse werving? Wekelijks mogen we nu tussen de 20 en 25 nieuwe vakmensen op ons kantoor in Groesbeek ontvangen, ook nog eens eersteklas professionals. Dus, beste kabinet, aan Haldu Groep zal het niet liggen! De kop is eraf, 2022 is van start en hoé! Laten we na al die jaren van tegenwind met elkaar van 2022 een fantastisch succes maken! Danny van Hal Bouwen 33
Uitgelicht: Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes Tekst: Jolanda Groothuis / Foto's: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) / Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Leerkes Elektro, Onderhoud en Lichtconcepten uit Haarle; Van optimale elektrotechnische totaalpakketten tot lichtconcepten die het welzijn bevorderen Franc Koelman “De innovatieve lichtconcepten en service waar we ons mee in de ‘spotlights’ hebben weten te zetten zijn elementen waarin we ons als bedrijf nog meer willen onderscheiden.” 34 Bouwen in het Oosten
Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes uit Haarle (gemeente Hellendoorn) richt zich op totaaloplossingen voor een optimale infrastructuur in met name de utiliteitsbouw door heel Nederland. Hierbij focust het bedrijf zich niet alleen op haar elektrotechnische totaalpakket. Naast deze discipline heeft Leerkes zich door de jaren heen optimaal gespecialiseerd in op maat gemaakte lichtconcepten die het welzijn en daarmee de gezondheid van de mens bevorderen. De combinatie van deze diensten maakt dat landelijk een beroep wordt gedaan op de expertise van Leerkes. Leerkes werd in 1985 opgericht door Willy Leerkes die vier jaar geleden het bedrijf overdeed aan Franc Koelman. Het waren zijn moed, eigenzinnigheid en duidelijke visie die het bedrijf deden opvallen in de branche. Zijn motto; “Kijken wat een ander doet en vooral niet hetzelfde doen”, wilde hij graag doorgeven aan zijn opvolger. Passie en deskundigheid Franc Koelman, toont respect voor het onderscheidende en professionele karakter waarmee Leerkes de organisatie op de kaart heeft gezet: “Vanzelfsprekend heb ik mijn eigen manier van werken, maar in de basis blijft de koers van Leerkes gelijk. Een goede elektrotechnische installatie vraagt een oprechte en professionele oplossing voor onze klanten. Wij spelen in op hun specifieke behoeften voor een eerlijke prijs, uitgevoerd door goed opgeleide en ervaren elektromonteurs. Wij werken hoofdzakelijk in de utiliteitsbouw, waar met name kantoren, zorginstellingen, scholen en parkeergarages onder vallen. Voor deze opdrachtgevers zijn wij continu op zoek naar de meest duurzame en comfortabele oplossingen. Ook voor de lange termijn, door middel van heldere onderhoudsLicht moet natuurlijk aanvoelen Bouwen in het Oosten 35
36 Bouwen in het Oosten
Uitgelicht: Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes en servicecontracten. Naast de gebruikelijke elektrotechnische werkzaamheden richten wij ons tevens op de juiste slimme (LED)verlichting, brandbeveiliging, databekabeling, domotica, zorgoproep en ICT-systemen.” Alles onder één dak Franc Koelman benadrukt: “Met name de innovatieve lichtconcepten en service waar we ons mee in de ‘spotlights’ hebben weten te zetten zijn elementen waarin we ons als bedrijf nog meer willen onderscheiden. Wij ontwerpen, produceren, installeren en garanderen. Goed afgestemd licht is essentieel voor een prettige werk- en leefomgeving. Het bepaalt in hoge mate de productiviteit en het welzijn van medewerkers en bewoners, maar het is tevens bepalend voor de sfeer in de verschillende ruimten. Het betekent dat zowel de zichtbare als niet zichtbare lichtfrequenties een enorme invloed hebben op de stemming en daarmee op het welzijn van de mens. Dit moet niet onderschat worden; uit de praktijk is gebleken dat deze twee factoren onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.” Maatwerk is standaard Bij het maken van een goed lichtplan is het van belang dat er rekening wordt gehouden met de functionele, lichttechnische, esthetische, infrastructurele en budgettaire aspecten. Om ervoor te zorgen dat deze elementen geschikt zijn voor de specifieke situatie van de opdrachtgever, hanteert Leerkes Lichtconcepten een op maat gemaakt Plan van Aanpak. Het monteren vindt plaats door eigen opgeleide lichtmonteurs die van uitermate groot belang zijn voor het realiseren van het lichtplan. Tien jaar brandgarantie Franc Koelman: “Wij geloven in duurzame oplossingen. De huidige, snelle en technologische ontwikkelingen maken het mogelijk dat we tegenwoordig volledig met slimme LED verlichting werken. Binnen Leerkes Lichtconcepten hebben we onze eigen armaturen ontworpen die al door veel opdrachtgevers succesvol zijn ontvangen. Het is onze insteek en aanpak om met iedere klant opnieuw de juiste balans te vinden en de mogelijkheden die er zijn optimaal te benutten. Om een goed functionerend en mooi lichtplan te realiseren vindt eerst een persoonlijke en vrijblijvende kennismaking plaats met één van onze specialisten. We inventariseren de situatie, eisen en smaakvoorkeuren van de klant, waarna een adviesgesprek volgt met een toelichting over licht en waarneming. Nadat alle wensen van de opdrachtgever in kaart zijn gebracht, buigen we ons over het lichtplan met een lichtberekening van de bestaande en toekomstige situatie. Onze ervaring heeft geleerd dat er ruim vijftig procent energie bespaard kan worden met LED verlichting. Door het toepassen van onze hoogwaardige duurzame lichtoplossingen, -tien jaar brandgarantie-, dalen ook de onderhouds- en beheerskosten sterk!” Dynamische verlichting in zorginstellingen De ervaring van veel bedrijven, maar zeker ook in de zorg, heeft geleerd dat dynamische verlichting de kwaliteit van de werk- en leefomgeving aanzienlijk verbetert. Franc Koelman: “Bewoners in zorginstellingen brengen het grootste gedeelte van de dag binnen door, waardoor onvoldoende lichtstimulering ontstaat. Het gevolg hiervan kan Bouwen in het Oosten 37 Installeren van dynamische verlichting in de zorg...
Uitgelicht: Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes leiden tot allerlei lichamelijke en mentale klachten. De verschillende lichtkleuren en lichtintensiteit van de dag (biodynamisch licht) geven de juiste prikkels, energie en verbetert onder andere het orientatievermogen. Tevens kan door middel van gesimuleerd daglicht een verstoord dag- en nachtritme worden hersteld. Onze lichtconcepten in zorginstellingen dragen zorg voor passende kleuren lichtniveaus op het juiste moment, waardoor de bewoners zich in een prettige en behaaglijke omgeving wanen. Ditzelfde passen we ook toe op scholen, kantoren en productieruimtes.” Verzorging totale elektrotechnische installatie, binnen en buitenverlichting nieuwbouw en renovatie Musis Sacrum te Arnhem • Leerkes lichtconcepten • Elektrotechnisch totaalpakket • Circulaire oplossingen • Brandgarantie “Het zijn de betrokkenheid, passie en deskundigheid die het bedrijf doen onderscheiden.” - Franc Koelman - 38 Bouwen in het Oosten
Vervangen van de wandarmaturen en grondspots. Dit alles onder 10 jaar brandgarantie. //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Leerkes Elektro specialist in: Zonnepanelen Naast zuinige LED verlichting, voorziet Leerkes Elektro haar opdrachtgevers tevens van zonnepanelen. Franc Koelman; “Wij werken samen met specialistische partijen die professionals tijdens het realisatietraject ondersteunen op het gebied van financiering, subsidie, beheer en onderhoud. Zonnedaken van meer dan 2500 panelen zijn geen uitzondering voor ons.” Veiligheid Als het gaat om veiligheid, denkt Leerkes Elektro graag mee in oplossingen die 24/7 observeren, controleren of signaleren. Gebruiksvriendelijke en beheersbare systemen voor scholen, kantoren, zorg- of overheidsinstellingen maken dat de gebruiker zich veilig en comfortabel voelt. • Oog voor vakmanschap • Afspraak is afspraak • Service en onderhoud Grootschalig renovatie en nieuwbouw zorginstelling De State Hillgersberg te Rotterdam Brandpreventie Een veilige werk- en leefomgeving zijn van essentieel belang. Leerkes Elektro is tevens specialist in het verhogen van de brandveiligheid middels de installatie van goedwerkende branddetectie, alarmapparatuur, blusapparaten of sprinklers. Ook mag de klant rekenen op gedegen advies met betrekking tot vluchtroutes, blokkades en de sturing van branddeuren. Slimme gebouwen Het automatisch in- en uitschakelen van verwarming, verlichting en elektrische apparaten of systemen voor alarmering, vergroten de zelfstandigheid van cliënten in de zorgsector. Deze hoogtechnologische aanpassingen zijn voorbeelden van domotica die vallen onder één van Leerkes Elektro disciplines. Het komt het behoud van een veilig gevoel ten goede, zonder dat er sprake is van controle. Daarnaast krijgt de opdrachtgever een goede inzage in het functioneren van het ‘slimme’ duurzame gebouw. ICT Een betrouwbaar netwerk is essentieel voor de communicatie in iedere organisatie. Leerkes Elektro heeft ruime ervaring in het aanleggen van data- en ICT-netwerken. Als erkend Panduit partner mag de klant rekenen op een breed aanbod aan diensten en producten. Bouwen in het Oosten 39
Uitgelicht: Elektrotechnisch Installatiebedrijf Leerkes ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Leerkes Service en Onderhoud Franc Koelman: “Onze afdeling Service en Onderhoud is sterk en een toegevoegde waarde voor ons bedrijf. We zijn in alle opzichten in staat om onze klanten te ontzorgen en te adviseren.” Preventief onderhoud Het is sterk aan te raden om regelmatig onderhoud te laten plegen aan installaties. Dit werkt rendement verhogend, draagt zorg voor de bedrijfszekerheid en voor een langere levensduur. Leerkes heeft een gespecialiseerde groep medewerkers in dienst die zich richt op service en onderhoud. Totale elektrotechnische installatie nieuwbouw Olijslager te Hoogeveen in samenwerking met bouwbedrijf Hunebouw BV uit Hoogeveen Leerkes gaat verder dan alleen het verzorgen van installaties. Advies met betrekking tot de te verwachten servicekosten, energiemanagement en mogelijk andere kosten op basis van ervaringscijfers behoren zeker tot de expertise van het bedrijf. Veel technische problemen komen tot uitdrukking tijdens periodiek onderhoud, waardoor tijdige reparaties uitgevoerd kunnen worden en echte problemen worden voorkomen. Hiervoor biedt Leerkes onderhoudscontracten op maat. Inspecties Bedrijven en instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor de staat van onderhoud van de elektrotechnische installaties. Dit betekent dat zij -in geval van schade of ongelukken- zelf direct aansprakelijk zijn. Regelmatige inspecties zijn daarom niet alleen verplicht, maar ook van levensbelang. Leerkes is officieel bevoegd en gecertificeerd om inspecties en keuringen uit te voeren conform NEN3140 en NEN1010. Storingen Met een onderhoudscontract mag de klant 24/7 rekenen op hulp bij storingen en noodgevallen. Leerkes lost de meest uiteenlopende problemen snel en efficiënt op zodat nauwelijks hinder wordt ondervonden van de op dat moment voorkomende problematiek. 40 Bouwen in het Oosten
Nieuwbouw productielocatie Saba ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen Bouwkundige uitdagingen leiden tot “wow-gevoel” “Een echte thuiswedstrijd. Zo mag je het wel noemen. Vanuit ons kantoor kan ik zo op de bouwplaats kijken.” Aan het woord is projectleider Koen van Hal van De KlaassenGroep. De Dinxperlose bouwer, die ook een Arnhemse vestiging kent, is verantwoordelijk voor het bouwkundige deel en de coördinatie van de nieuwbouw voor een moderne en duurzame productielocatie van lijm- en kitfabrikant SABA Dinxperlo BV. De relatie tussen opdrachtgever en aannemer bestaat reeds decennia lang. De samenwerking verloopt goed en Van Hal verwacht dat bij de oplevering, medio april, een gevoel van trots de boventoon zal voeren.
De KlaassenGroep kwam, volgens Koen van Hal, mede in beeld vanwege de grondpositie die zijn bedrijf had. “We zijn buren en toen Saba besloot om op de huidige locatie nieuwbouw te realiseren, kwamen we eigenlijk automatisch in beeld. De aanbesteding is regulier verlopen volgens de U.A.V. In een vroeg stadium hebben we een bouwteam samengesteld. We hebben in de voorbereiding onze input ingebracht en hetzelfde geldt ook voor de installateurs. Er moesten de nodige aanpassingen worden doorgevoerd om binnen het budget te blijven. Het was een hele uitdaging, maar we zijn er met z’n allen in geslaagd, zonder dat het geweld deed aan het ontwerp van Te Kiefte Architecten uit Borne. De uitstraling bleef in grote lijnen ongewijzigd. Het is uiteindelijk een markant, prachtig gebouw dat een upgrading vormt voor het bedrijventerrein hier. Een echte landmark.” Uitdaging Bouwkundig gezien is het project uitdagend. “En dat is nog zachtjes uitgedrukt”, lacht Van Hal. “Er is ruim baan gegeven aan het duurzaamheidsaspect dat zich naast een moderne installatie voornamelijk vertaalt in de toepassing van heel veel hout. Daarnaast is werkelijk alles rond, schuin of bol. Of je het nu hebt over de totale aanblik of je pikt er onderdelen uit zoals vloeren, liggers of andere elementen. Wat dat betreft is een compliment aan De Groot Vroomshoop wel op zijn plaats. Zij hebben het houten casco geleverd en gemonteerd. De fabriekshal is gebaseerd op een staalconstructie. Onder het magazijn hebben we een betonnen kelder gerealiseerd ten behoeve van de sprinklerinstallatie. In de kelder is inmiddels ruim één miljoen liter water gepompt en is reeds in bedrijf ter vervanging van de oorspronkelijke reinwater silo. Het bassin dient tegelijkertijd als warmte- en koudeopslag voor de energie voorziening, een mooi voorbeeld van duurzaamheid dat is toegepast. Koen van Hal: “Het is uiteindelijk een markant, prachtig gebouw dat een upgrading vormt voor het bedrijventerrein hier.”
44 Bouwen in het Oosten
Nieuwbouw productielocatie Saba Naast de bouwkundige uitdagingen is er ook een beroep gedaan op de flexibiliteit van onze organisatie en die van onze onderaannemers. Tot op de dag van vandaag zijn er de nodige tussentijdse aanpassingen of wijzigingen, een gevolg van voortschrijdend inzicht en/of verandering in de markt. Als maar oplopende levertijden, beschikbaarheid van materialen vraagt dat het soms passen en meten is als het op goed plannen aankomt.” Covid Het bouw startte rond de kerst van 2020. Koen van Hal: “We hadden de aanneemovereenkomst kort daarvoor vastgelegd met de opdrachtgever. Achteraf gezien was dat niet de meest geschikte datum. Kort daarna explodeerden de inkoopprijzen en dat heeft ons tot op de dag van vandaag achtervolgd. Dat geldt voor vrijwel alle segmenten. Of het nu hout, staal, beton of isolatiemateriaal is, deze ontwikkeling hebben we nog nooit gezien. Kostte een panlat eerst twintig cent, nu betaal je bijna een euro. Echt niet normaal. Daarnaast is ook de leveringszekerheid zwaar onder druk gekomen. En als klap op de vuurpijl hadden we bij de aanvang te maken met een echte winter inclusief veel sneeuwval. Al met al hebben we met vereende krachten de uitloop kunnen beperken tot enkele weken. En dat met Covid-19 en een krapte op de arbeidsmarkt waar ook onze onderaannemers mee worden geconfronteerd. Desondanks overheerst bij ons het “wow-gevoel” wel degelijk. Saba zal een mooie prominente plaats krijgen op onze referentielijst.” ////////////////////////////////////////// Goed in het werk Koen van Hal toont zich content met de orderportefeuille van De KlaassenGroep. “Dat stemt inderdaad tot tevredenheid. We hebben zelfs doorlopende projecten tot in 2023 en 2024. In de regio zijn we onder andere werkzaam aan De Bettekamp in Varsseveld, een nieuwbouwlocatie van Azora. In Doetinchem en Duiven zijn we in eigen ontwikkeling woningbouw projecten aan het voorbereiden. Ook vanuit onze vestiging in Arnhem zijn volop werken in uitvoering en voorbereiding. Zo zijn we met een aantal scholen te vinden in bijvoorbeeld Utrecht. De perspectieven zijn goed. We hopen echter op een stabilisatie van de bouwstoffen. Maar dat geldt voor de hele sector. Daarin staan we niet alleen.” Saba wordt een echt landmark.
46 Bouwen in het Oosten
Nieuwbouw productielocatie Saba ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen Keuze tussen Verenigde Staten en Dinxperlo valt positief uit voor de regio Nieuwbouw Saba wordt echte landmark De mondiaal opererende lijm- en kitproducent Saba, dat zich richt op specifieke business to business markten, zal in de loop van april haar nieuwbouw officieel in gebruik nemen. Er komt dan een succesvol einde aan een proces dat in totaal ongeveer zeven jaar in beslag nam. CEO Wybren de Zwart is trots op hetgeen bereikt is. De noodzaak om tot nieuwbouw te komen ligt in de stormachtige groei die Saba de laatste jaren heeft doorgemaakt. “In een decennium zijn we qua omzet verdrievoudigd. Meer volume, meer mensen, meer vervoersbewegingen…. Het was duidelijk dat we een slag moesten maken. Zo’n 95 procent van onze lijmen en kitten worden geëxporteerd all over the world. Naast onze hoofdvestiging hier in Dinxperlo hebben we vestigingen in Duitsland, de Verenigde Staten, Polen, Roemenië, Australië en China. Met name in NoordAmerika zijn we hard gegroeid de laatste jaren en we hebben er serieus over nagedacht om daar de nieuwbouw te laten plaatsvinden, maar de keus is toch op Dinxperlo gevallen. We weten hier wat we aan elkaar hebben. De loyaliteit van onze medewerkers is groot en ook konden we ons niet permitteren dat er kennis zou “weglekken” door een internationale verhuizing. Ook hadden we een langgekoesterde wens om iets verder van het centrum te zitten. Door de nieuwbouw back-to-back te situeren naast onze bestaande vestiging konden we twee vliegen in een klap slaan en zitten we nu op één locatie. Bouwen in het Oosten 47
OOG VOOR DETAIL EN DUURZAAMHEID UW LANDELIJKE EXPERT OP HET GEBIED VAN BETON Als landelijk opererende organisatie in burgerlijke- en utiliteitsbouw ontzorgen wij onze klanten door een totaaloplossing van A to Z te bieden. De vele mogelijkheden en hoge capaciteit combineren wij met een persoonlijke benadering. Timmerbedrijf Roes levert houten kozijnen, ramen, deuren, hef- en schuifpuien, serres, erkers, luiken etc. voor nieuwbouw, renovatie modern en renovatie volledig in stijl. Timmerbedrijf Roes Luimesweg 6 7084 BG - Breedenbroek tel: +31 315617520 I info@tifaroes.nl www.tifaroes.nl BONEGRAAFSEWEG 4B, 4051 CH OCHTEN I T 0344-647080 F 0344-647085 I E INFO@AUGUSTINUSBV.NL WWW.AUGUSTINUSBV.NL Meer weten over onze producten en diensten? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. 48 Bouwen in het Oosten
Nieuwbouw productielocatie Saba De nieuw gebouwde hal zal ook volledig met nieuwe productieapparatuur worden ingericht. We kunnen nu duidelijk vooruit en onze 160 medewerkers, fifty-fifty verdeeld over productie en ondersteunende diensten, in- en verkoop en magazijn, hebben een werkplek die voldoet aan de meest geavanceerde normen. Dat is ons veel waard. We zijn een “kleine familie multinational” die aantrekkelijk wil blijven voor zowel de reeds aanwezige als potentiële nieuwe medewerkers, want ook wij hebben te maken met de krapte op de arbeidsmarkt. Sterker nog, we zijn daar dagelijks mee bezig. Gelukkig merken we wel dat er een tendens is bij mensen om te werken in een familiebedrijf waar de lijnen korter zijn en er nog persoonlijke aandacht is.” Speciaal De Zwart vertelt enthousiast over de intentie om er echts is moois en opvallends van Wybren de Zwart: “We zijn een kleine familie multinational.” te maken. “En daarin is Te Kiefte uitstekend geslaagd. Overigens verdienen alle leden van het bouwteam een pluim. De KlaassenGroep levert een puik stuk werk af en ook over installateur Klein Poelhuis ben ik zeer te spreken. Overigens is het altijd het beleid bij ons geweest om, waar mogelijk, lokale partijen in te schakelen bij onze werkzaamheden. Of het nu een aannemer is of de leveranciers van de bedrijfskantine maakt dan niets uit. Qua verkoop zijn we een echte multinational, maar we willen graag dat ook de regio meeprofiteert. Qua ontwerp wilden we een landmark realiseren. Een markante plek. Duurzaam ook; representatief, maar ook weer niet te protserig. Ik denk dat we daar met z’n allen in slagen. Duurzaam is onze nieuwe vestiging zeker. Energetisch, maar ook qua materiaalkeuze. Het pand is uit hout opgetrokken, wat de duurzaamheid sterk ten positieve beïnvloedt. Als we met Pasen openen dan zullen we echt een soort “wow gevoel” hebben. Daar ben ik van overtuigd.” Bouwen in het Oosten 49
SamenMeester voor duurzame medewerkers Inge Meester: “De sector moet verduurzamen en aantrekkelijker worden voor zowel de huidige werknemers als instromers.”
SamenMeester voor duurzame medewerkers ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: APHartphotography Forse subsidie op ontwikkeling duurzame medewerker Samenmeester helpt bij ontwikkeling soft skills in de bouw Het bedrijf SamenMeester uit Enschede houdt zich bezig met duurzaamheid. Een begrip dat haast standaard genoemd mag worden in onze bedrijfstak. Duurzaam bouwen is inmiddels branche breed gemeengoed geworden. Het begrip “duurzame medewerkers” is niet onbekend, maar er wordt weinig naar gehandeld. Inge Meester vindt dat vreemd en doet er daadwerkelijk iets aan. Sinds drie jaar probeert ze om, veelal bouwgerelateerde, bedrijven de noodzaak te laten inzien om dit onderwerp ter hand te nemen. Vanaf de start van haar onderneming werd ze geconfronteerd met de nodige scepsis en terughoudendheid, maar na de eerste successen en positieve resultaten is de kentering gaande. “Ik denk dat 2022 het jaar van de omslag wordt. Dat is niet alleen een gevoel maar wordt bevestigd door de positieve geluiden vanuit de branche en de maatschappij”, aldus de 42-jarige uit de bouwsector afkomstige Meester. Al op jeugdige leeftijd werd Inge Meester “getriggerd” door het bouwvirus. “Ik was acht jaar toen mijn ouders een huis lieten bouwen in Enschede. Ik liep regelmatig op de bouwplaats en nog steeds vind ik de geur van nat beton heerlijk. Ik fantaseerde al vroeg over ontwerp en design en tekende fantasiehuizen. Als we door de natuur liepen zag ik droomhuizen voor me. Toen ik naar de HAVO ging stond voor mij al vast dat ik aan de HTS Bouwkunde wilde studeren en zo is het ook gelopen. Na diverse banen in de sector zoals projectleider en kopersbegeleider kreeg ik een kleine tien jaar geleden lichamelijke klachten, mede als gevolg van werkstress en onvoldoende aandacht voor een gezonde levensstijl. Het kwartje viel en ik heb het roer omgegooid. Anders eten, sporten, ademen… Ben gezond gaan leven en heb nooit meer klachten gehad. Ik werd een betere 2.0 versie van mezelf. Een en ander mondde uit in een levensopvatting die je nu als “ duurzaam” kan omschrijven. Niet meer streven na kortstondige successen maar een lange termijn visie. En zie daar de raakvlakken met de bouwsector waar de waan van de dag en een hoge werkdruk heersen. Dat houdt niemand jarenlang vol en de bouw- en installatiewereld vormt daarop bepaald geen uitzondering. Er moet iets veranderen. De sector moet verduurzamen en aantrekkelijker worden voor zowel de huidige werknemers als instromers. Daar hou ik me met veel enthousiasme mee bezig.” Scepsis Zoals wellicht te verwachten was, in een, als “traditioneel denkend” bekend staande branche, liep Inge Meester met enige regelmaat tegen zaken aan als scepsis, de “macho” bouwcultuur en enige terughoudendheid, maar bleek al snel dat er duidelijk behoefte bestaat aan het verduurzamen van medewerkers. Vrijwel ieder Bouwen in het Oosten 51
Wees nieuwsgierig en open minded Samenmeester laat mensen in de bouw & infrasector anders kijken naar hun vraagstuk op het gebied van HR, kwaliteit, beleid en vitaliteit. Samenmeester benadert duurzaamheid vanuit een ander perspectief en heeft een bredere kijk en unieke aanpak door een vrouwelijke touch. Inge Meester I inge@samenmeester.nl I 06 5580 4721 www.samenmeester.nl Vestigingen in: Almelo - Apeldoorn - Denekamp - Fleringen - Hardenberg - Heeten - Hengelo - Raalte - Zwolle - Rheine (D) 52 Bouwen in het Oosten
SamenMeester voor duurzame medewerkers bouwbedrijf kent immers zo zijn uitdagingen op het gebied van het aantrekken en vasthouden van vakmensen. Inge Meester: “Veel directies herkennen de uitdagingen en staan best wel open voor goede suggesties.” Menige ondernemer ervaart de huidige krapte op de arbeidsmarkt als “dweilen met de kraan open” en weet dat het merendeel van haar medewerkers op de tenen lopen. Instroom vanaf de schoolbanken is een probleem, maar het behoud van de medewerkers heeft een topprioriteit. En dat is mijn vakgebied. Constant in een overlevingsmodus zitten maakt niemand gelukkig en kan leiden tot burn-out en andere vervelende gevolgen. Mijn bedrijf laat mensen uit de sector anders kijken naar HR, beleid, kwaliteit en vitaliteit. Deze werkwijze levert geld, (werk)geluk een vitaal leven en een betere wereld op. Het is dus én én. Ik zet in op vier deelgebieden: verbetering van de werkomgeving, voeding als brandstof, lichaam als motor en een juiste mindset. Je kunt zoiets bedrijfsbreed, maar ook per afdeling aanvliegen. Het is relevant voor alle geledingen binnen een bedrijf. Van directie tot sales en inkoop, en van mensen op de werkvloer topt werkvoorbereiding. De kennis is in verreweg de meeste gevallen aanwezig. Nee, met de hard skills zit het wel goed is mijn ervaring. Maar de soft skills, daar is letterlijk en figuurlijk winst te boeken. Figuurlijk is het voor iedereen beter om goed “in je vel te zitten” en letterlijk heb je het over meer efficiency en arbeidsproductiviteit. Dan heb ik het overigens niet alleen over het gevoel, maar ik kan het ook aan de hand van rapporten cijfermatig onderbouwen alsmede aan de hand van concrete voorbeelden vanaf de werkvloer. En wat te denken aan het voorkomen van uitval als gevolg van sluimerende conflicten en ergernissen. Daarop kan SamenMeester Inge Meester: “Instroom vanaf de schoolbanken is een probleem, maar het behoud van de medewerkers heeft een topprioriteit.” Bouwen in het Oosten 53
54 Bouwen in het Oosten
SamenMeester voor duurzame medewerkers een duidelijk antwoord geven. Langdurig verzuim, bijvoorbeeld als gevolg van een burn-out, daar zit echt niemand op te wachten in een bedrijfstak waar de orderportefeuilles meer dan goed gevuld zijn.” Tijd en geld In gesprekken met directies zijn er volgens Inge meester altijd twee vaste gespreksonderwerpen: tijd en geld. “Dat is niet verwonderlijk. Het zijn juist deze aspecten die een directie dagelijks in goede banen moet leiden. Wat tijd betreft: onze aanpak vergt een gering aantal uren per medewerker. Je hebt een soort enquête en intake wat een uur duurt en daaropvolgend zijn er een aantal sessies. Dat kan een een-op-een gesprek zijn, maar ook bijvoorbeeld een korte bijeenkomst in samenwerking met het Rusttheater van Jan Steggink, inderdaad ook afkomstig uit de bouw. De vier eerder genoemde pijlers komen daarbij in verschillende vormen aan bod. We doen dat op een manier dat alle deelnemers zich gehoord voelen. En daarmee pak je direct een van de belangrijkste problemen aan.De factor geld is uiteraard ook niet onbelangrijk. De werkwijze van SamenMeester wordt ook door Den Haag erkend. Tachtig procent van de kosten zijn subsidiabel via speciale regelingen voor het MKB en dus terug te krijgen. Wij ontzorgen de opdrachtgever in dit kader volledig, inclusief de subsisieaanvraag en dergelijke. De kosten zijn dus ook geen obstakel. Het is aan leidinggevenden in de bedrijfstak om de stap te zetten. Verduurzamen van je medewerkers verdient een markante, hoge positie van de prioriteitenlijst. Al was het alleen maar om er ook zelf beter van te worden! In maart opent weer een aanvraagperiode om in aanmerking te komen voor de subsidie.” //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Stichting Pioneering Sinds kort werkt SamenMeester met Stichting Pioneering, een platform van vernieuwers in de gebouwde omgeving. Inge Meester: “Ik heb met directeur Jeroen Hatenboer inderdaad een samenwerkingsvorm in de steigers gezet. Onze samenwerking behelst de ontwikkeling een virtuele escaperoom. Deelnemers spelen op een laagdrempelige manier het online spel om bv. bij de opstart van een nieuw projectteam elkaar beter te leren kennen. Bij samenwerking met andere partijen en in tijden van thuiswerken wordt het spel ook wel ingezet om de onderlinge binding in teams of afdelingen te versterken danwel behouden. De eerste try-outs waren een groot succes. We gaan deze tool het komende jaar ‘uitrollen”. Deelnemers spelen op speelse wijze een spel waarbij ik op de achtergrond als een soort scheidsrechter/ spelleider aanwezig ben en bepaalde wendingen aan het spel geef. Ook hierbij komen de soft skills aan de oppervlakte. Erg leuk om te doen. De eerste try-outs gaven een indicatie dat het een zeer bruikbare tool is.” Bouwen in het Oosten 55 Anders kijken naar HR, beleid, kwaliteit en vitaliteit...
“De Lange School” in losser ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Wooncorporatie Domijn Succesvolle pilot in Losser in samenwerking met Dura Vermeer Hengelo Voor Domijn is traditionele nieuwbouw verleden tijd De tweede week van januari ontvingen de nieuwe bewoners van appartementengebouw “De Lange School” in Losser uit handen van woningcorporatie Domijn de sleutel van hun nieuwe appartement in het centrum van het dorp. Er zijn in totaal zestien appartementen opgeleverd. Acht daarvan vallen in de categorie sociale huur. En de andere acht vallen in de, qua huurprijs, gematigde vrije huursector voor middeninkomens. Voor zowel Domijn als ontwikkelende bouwer Dura Vermeer Bouw Hengelo is het project een pilot. Reden voldoende om Ontwikkelmanager Sophie Oosterbroek van Domijn en Tine-Loes Hemmes, verantwoordelijk voor innovatie en productontwikkeling bij Dura Vermeer, aan het woord te laten. 58 Bouwen in het Oosten
de toepassing van duurzame materialen zoals hout en een snelle bouwtijd.” Duurzaamheid staat ook bij Dura Vermeer hoog op de prioriteitenlijst. Tine-Loes Hemmes vult aan: “Wij merken dat woningcorporaties tegen hun beperkingen aanlopen qua financiële armslag. Het bedrijf heeft hier proactief op ingestoken door actief mee te denken aan oplossingen en hebben in dit kader ook ‘Blokje Omhoog’ ontwikkeld. Ieder appartement heeft als basis een kant-en-klare ‘Smart Box’ waar alle technische installaties al in zitten. Aan deze slimme kern worden verschillende kamers gekoppeld met ook weer kanten-klare elementen. De contacten tussen Oosterbroek en Hemmes dateren al van een tijdje geleden toen beide partijen op zoek waren naar een oplossing voor de ontwikkelproblemen die zowel woningcorporaties als aannemers raken. Sophie Oosterbroek: “Als corporatie willen we onze huurders goede, betaalbare woningen bieden in een prettige wijk. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst. En naast die betaalbaarheid is ook duurzaamheid een belangrijk onderwerp waarvoor we op zoek zijn naar oplossingen. Want vanuit de overheid zijn we verplicht om al onze woningen voor 2050 CO2 neutraal te maken. Doordat de bouwkosten maar blijven stijgen komt de duurzaamheidsopgave van onze sociale huurwoningen onder druk te staan. En daarmee ook de betaalbaarheid van onze woningen. En dus werken we er hard aan op oplossingen te vinden op die beide thema’s: hoe kunnen we het anders doen? Met een andere, frisse blik op de toekomst. Die knop is bij Domijn inmiddels om. Wat ons betreft is traditionele nieuwbouw niet langer de oplossing. Wij focussen ons op woonproducten zoals nu in Losser is gerealiseerd. Met De bouwplaats lijkt daarbij steeds meer op een legosysteem. We werken immers met modules en elementen die rechtstreeks uit de fabriek komen. Het is fundamenteel anders dan de traditionele bouwwijze. Industrieel bouwen zie je over de gehele breedte van de sector een steeds grotere vlucht nemen. Al was het alleen al omdat het aanbod van bouwpersoneel schaarser wordt.” Sneller De tijdwinst is aanzienlijk, naar schatting dertig tot veertig procent. Tine-Loes Hemmes: “Bij innovatietrajecten werken we altijd met een Sophie Oosterbroek: “Die knop is bij Domijn inmiddels om. Wat ons betreft is traditionele nieuwbouw niet langer de oplossing.” Bouwen in het Oosten 59
VOOR AL UW PREFABHOUT ELEMENTEN Onze kracht: Hoge kwaliteit Compleet eindproduct waarbij alles in 1 hand is Nakomen van afspraken Meedenken in de voor u meest passende oplossing Handelsstraat 20 I 7482 GW Haaksbergen I T 053-5728942 I W www.bouwkomeet.nl DROEG BIJ AAN DE REALISATIE VAN LANDHUIS ‘KLEIN RUURLO’ 60 Bouwen in het Oosten
“De Lange School” in Losser pilotproject, voor en met de klant. Daarbij gaan we op zoek naar aspecten die we bij opschaling in de toekomst kunnen perfectioneren, zowel in het proces ernaartoe als in de productie. Door schaalvergroting en dergelijke optimaliseringen kunnen we grote stappen zetten richting een betaalbaar en duurzaam woonproduct. We zijn erg dankbaar dat we samen met Domijn deze pilot hebben kunnen uitvoeren.” Sophie Oosterbroek: ”Samen hebben we de traditionele vorm van bouwen losgelaten. En vervolgens in sessies ieder stap in het proces nauwkeurig bekeken: hoe kan het slimmer en meer betaalbaar? Dat is al een grote stap voorwaarts. Ook de duurzaamheidswinst vinden we heel belangrijk. Het gebouw is grotendeels gemaakt van hout, wat veel duurzamer is ten opzichte van beton of cement. Wij zien toekomst in woonproducten zoals deze. En in dit soort samenwerking. Daarin zijn we als Domijn wel heel actief. Ik vind het moeilijk om een vergelijking te maken met collega corporaties, maar ik denk wel dat we een van de voorlopers zijn op dit gebied. De komende maanden tot een jaar zullen we intensief monitoren wat de gebruikerservaringen zijn. Dat zal ongetwijfeld een aantal aandachtspunten opleveren voor de verdere uitrol van het woonproduct. Saillant en leuk detail is dat ook Dura Vermeer een half jaar een appartement huurt om aan den lijve te ondervinden wat wonen in een dergelijk appartement oplevert. De pilot stopt immers niet na oplevering. De eerste reacties van de bewoners zijn zeer enthousiast.” ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Het verleden komt tot leven in De Lange School Het appartementencomplex dankt zijn naam aan een oud schoolgebouw uit Losser. Van 1893 tot en met 1994 stond de school Dorp I, beter bekend als de Lange School, op exact dezelfde locatie. De school werd in 1893 geopend met de ruimte voor vier klassen en groeide uit tot een volwaardige school met zelfs een extra locatie aan de Enschedesestraat. Uiteindelijk kwam het schoolgebouw leeg te staan en in 1994 is de Lange School afgebroken. Doordat het appartementencomplex dezelfde naam draagt, blijft de herinnering uit het verleden doorverteld in het heden en houdt de gemeente Losser een stukje geschiedenis in leven. Bouwen in het Oosten 61 Een andere, frisse blik op de toekomst...
“De Lange School” in losser ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen DN Solar wil geleidelijke groei in forse groeimarkt Zonnepanelen zijn hot deze dagen. De energietransitie leidt tot veel vraag en eveneens een sterk stijgend aantal aanbieders. DN Solar B.V. uit Enschede is inmiddels bijna acht jaar actief in deze bedrijfstak. De broers Drosten beperkten zich in eerste instantie tot het monteren van panelen, maar hebben hun takenpakket vijf jaar geleden uitgebreid met het importeren en leveren van zonnepanelen. Dylan Drosten rolde zo vanuit de schoolbanken het bedrijfsleven in. En met succes. Geleidelijke groei is en blijft de ambitie. DN Solar mag zich inmiddels strategisch partner noemen van Dura Vermeer Bouw. Dylan Drosten: “We zijn dat sinds drie jaar. We worden regelmatig ingeschakeld bij woningprojecten. Het project in Losser is daar een mooi voorbeeld van. We kregen de aanvraag via Dura Vermeer Bouw binnen langs de gebruikelijke kanalen. Zoals altijd bespraken we de condities en de planning en er wordt zelden van afgeweken. Heel soms gooit het weer roet in het eten, maar dat is hoogstzelden. De Lange School was daarop geen uitzondering. De opdracht kende ook voor ons een soepel verloop. Dylan Drosten: “We worden regelmatig ingeschakeld bij woningprojecten.” Het werken volgens dit nieuwe bouwconcept “Blokje Omhoog” kende voor ons geen specifieke consequenties. We hebben de panelen geïnstalleerd op het platte dak. Dat de woningen uit hout zijn opgetrokken maakt voor ons niets uit.”
Particulier en projecten DN Solar, dat als gevolg van de gestage groei volgende maand verhuisd naar een groter pand in Enschede, bedient zowel de particuliere als de projectmatige markt. Dylan Drosten: “Beide segmenten zijn voor ons belangrijk. Eigenlijk heb je het over twee takken van sport. De projectmatige levering en montage verloopt veelal via aannemers en installateurs, maar incidenteel ook rechtstreeks via de eindgebruiker. Qua snelheid zijn de projecten aantrekkelijk. Je hebt de ruimte en je kunt gebruik maken van de steigers die er staan. Dat is in de particuliere markt uiteraard niet het geval en plaatsen we de steigers zelf.” Ontploft De markt bevindt zich volgens Drosten qua vraag in een opwaartse spiraal. “Je zou bijna de term “ontploft” kunnen gebruiken. De transitie is in volle gang en daar profiteren wij ook van. Anderzijds loert het gevaar van kwaliteitsverlies. Wij zijn blij dat onze branchevereniging zich hier ook nadrukkelijk mee bezighoudt. Aan de onderkant van de markt zie je helaas ook bedrijfjes opkomen die de kwaliteit minder prominent in het vaandel voeren. Daar zijn we erg waakzaam op. Als partner van bedrijven zoals bijvoorbeeld Dura Vermeer Bouw kunnen wij garanties op onze kwaliteit geven. Momenteel loopt er branche breed een certificeringsslag, Scope 12, een soort NEN 1010 voor zonnepanelen. Dat zal meer duidelijkheid scheppen. Dylan Drosten: “Als partner van bedrijven zoals bijvoorbeeld Dura Vermeer Bouw kunnen wij garanties op onze kwaliteit geven.” Wij hebben gelukkig niet te maken met leveringsproblemen. Onze panelen komen weliswaar ook met containers vanuit China, maar we hebben een grote voorraad zodat we minder gevoelig zijn voor stagnaties in de zeecontainervervoer. De seinen staan op groen voor een verdere groei van het bedrijf. We willen dat geleidelijk doen. We werken nu met zeven mensen in de montage en één collega op kantoor die zich bezighoudt met de uitrol van onze activiteiten op het gebied van laadpalen. We zijn nu met de website bezig en binnenkort hopen we ook actief te worden in deze tak van sport. Maar, zoals gezegd, alles op basis van geleidelijkheid.’ Bouwen in het Oosten 63 Geleidelijke groei is en blijft de ambitie...
Zandbreeweg 4 7577 BZ Oldenzaal www.fransengroep.nl Altijd het zonnetje in huis Vakkundige installatie door gediplomeerde monteurs Gespecialiseerd in elk type zonne-systeem Leverancier van uitsluitend A-merken 64 DN Solar B.V. Het Lenfert 46 I 7547SR Enschede 053-4314246 I info@dnsolar.nl www.dnsolar.nl Bouwen in het Oosten DN Solar uw specialist op het gebied van kwalitatieve zonne-energie • Advies en begeleiding op het gebied van subsidies en btw-compensaties. • Levering met garantie. • Gecertificeerd en registered SOLAR topfitter Schilderwerk Onderhoud Innovatie
“De Lange School” in Losser ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen Soepel verloop pilot Blokje Omhoog voor Bouwkomeet Producent en montagebedrijf van prefab elementen Bouwkomeet uit Haaksbergen was een van de bedrijven van het eerste uur die samen met Dura Vermeer Hengelo de conceptontwikkeling van Blokje Om, en in een later stadium, Blokje Omhoog mede vorm heeft gegeven. Projectcoördinator Roy ten Voorde is tevreden over het proces rond de pilot van Blokje Omhoog, die kortgeleden werd opgeleverd in Losser. Aan de realisatie van de zestien woningen in Losser ging een behoorlijk traject vooraf. Roy ten Voorde: “In totaal hebben we met een aantal partijen een kleine vier jaar gewerkt aan het concept. Eerst in het kader van het eerste concept, Blokje Om, en nu dus ook met Blokje Omhoog. Die periode van vier jaar hebben we benut om tot in het kleinste detail alles fijn te slijpen. Het werd een soort optelsom van een aantal grotere en kleine verbeterpunten op het gebied van constructieve zaken, opleggingen, luchtdichtingen en andere onderdelen. Je kunt Roy ten Voorde: “Ik verwacht geen grote aanpassingen meer aan het concept.” nu gerust spreken van een goed doorontwikkeld concept. Ook de installateur heeft daaraan bijgedragen. De inbouw van de installaties, situering van de leidingen, wel of niet stekkeren, alles heeft de revue gepasseerd. De komende tijd verwacht ik, bij de evaluatiemomenten, wel enkele verbeterpunten vanuit de prakrijkervaringen van de nieuwe bewoners, maar geen ingrijpende aanpassingen. Wij hebben goede verwachtingen van de concepten van Dura Vermeer. Het accent zal steeds meer komen te liggen richting prefab. De industriële bouw wint snel terrein en dat merken we bij Bouwkomeet ook. We kunnen qua orderportefeuille vooruitkijken tot in Q3. We zouden blij zijn met wat meer stabiliteit in de sector. Wij produceren én monteren. We zouden alleen in de montage nog wel mensen erbij willen hebben, maar vind ze maar eens. Ook de prijsontwikkelingen in hout zijn aan een rustiger Bouwen in het Oosten 65
“De Lange School” in losser periode toe. Gelukkig hebben we meerdere leveranciers en hebben we relatief veel op voorraad. Wij zijn van mening dat de markt zich steeds meer in de richting van unitachtige woningen zal ontwikkelen. Al dan niet voorzien van het stempel “tijdelijk”. Snelheid van bouwen is een must gezien de vraag naar woningen en ook het tekort aan ‘handjes’ noopt tot een andere aanpak. Zelf zijn we daar ook continu mee bezig. Voor ons zijn veel buitenlandse krachten ook geen optie. Als je met drie man elementen moet monteren is een goede onderlinge communicatie een must. Daar kun je geen concessies in doen. Ook denken we dat het concept nog doorontwikkeld zal worden. Je hebt natuurlijk constructief gezien grenzen Vermeer gevraagd wordt naar een hogere productie. Het project in Losser was in ieder geval een mooi voorbeeld van een soepel verloop. We startten de productie twee, Een mooi voorbeeld van een soepel verloop aan de mogelijkheden, maar drie, vier of misschien wel vijf bouwlagen zijn een optie voor de toekomst. Intern besteden we ook aandacht aan het snel kunnen opschakelen indien er bijvoorbeeld vanuit Dura drie weken voor de montage op zodat alles gestroomlijnd, zonder grote hobbels, vervoerd en gemonteerd kon worden. Blokje Omhoog kan uitgroeien tot een succesvol concept. Onze verwachtingen zijn positief.” 66 Bouwen in het Oosten
1 Online Touch