HISWA magazine magazine voor 04 | augustus 2025 | jaargang 32 de watersportbranche Jachtbouw AI in jachtontwerp: hoe ver is de sector? Watersportonderzoek: 4,6 miljoen watersporters in 2024 Activatie HISWA-merk op HISWA te water
Samen het watersportseizoen aftrappen! 11 t/m 15 maart 2026 WTC EXPO Leeuwarden www.boot-holland.nl
colofon voorwoord HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden 033 - 303 97 00 communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Dock35 Media Martijn Penning 0314 - 355 826 martijn@dock35media.nl Aan dit nummer werkten mee Dominique van Dam, Michaël Steenhoff, Klaas Wiersma Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Foto cover HISWA te water Vormgeving Dock35 Media B.V. Druk Senefelder Misset Doetinchem Liane Jansen Hoofdredacteur Data Waar blijven we tegenwoordig zonder data? Het belang van data, technologie en AI neemt een grote vlucht, ook in de jachtbouw en watersport. Laten we beginnen met de basis: de watersporters zelf. Wie zijn dat? Wat doen en willen ze? In het Watersportonderzoek 2024 zijn 5.000 mensen bevraagd naar hun motivatie, gedrag, wensen en voorkeuren. Zo’n 4,6 miljoen mensen, ofwel bijna een derde van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder, deed in 2024 aan één of meerdere vormen van watersport of waterrecreatie. Heel veel mensen beoefenen meerdere watersporten. Sloepvaren en suppen blijven de komende jaren belangrijke groeisegmenten. Op pagina 18 vind je nog meer interessante data uit dit onderzoek. Dan data en AI: die zijn al helemaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. AI-systemen, zoals machine learning algoritmen, hebben data nodig om te leren, te functioneren en te verbeteren. We interviewden Kirsten Odendaal van het MARIN over de toepassing van AI bij jachtontwerp. Data voor dergelijke AI-modellen zijn volgens hem ‘goud’, het nieuwe geld. Maar hoe ver is de sector? Lees het op pagina 14. Partners in business Projectmanager Lobke van Enkhuizen vertelt in de rubriek Het Portret op pagina 22 over hoe zij bij de Gebroeders van Enkhuizen AI gebruiken. Nu nog vooral bij het opstellen van brieven of het snel vinden van CE-regelgeving. Ontwikkelingen waarbij data en AI impact gaan hebben op het jachtontwerp of het productieproces worden momenteel verkend. Lobke denkt daarbij aan het automatisch controleren van 3D-modellen op fouten of het slim plannen van inkoop en voorraad. Tot slot nog even wat data over één van de mooiste watersportevenementen van het jaar: de HISWA te Kennispartners water. Het is de 40e editie, er liggen ruim 450 boten en er worden circa 30.000 bezoekers verwacht. De beurs is van 3 tot en met 7 september 2025 in de Bataviahaven Lelystad. Een uitgelezen moment voor ondernemers en watersportliefhebbers om elkaar te ontmoeten – en voor organisatoren om opnieuw waardevolle inzichten te verzamelen op basis van data. 04 2025 | HISWA MAGAZINE 3
inhoud Artikelen Elk nummer 14 AI in jachtontwerp: hoe ver is de sector? In hoeverre wordt AI ingezet bij het ontwerp en de bouw van jachten? Kirsten Odendaal van het MARIN aan het woord. 18 Watersportonderzoek 2024 In 2024 deden zo’n 4,6 miljoen mensen, ofwel bijna een derde van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder, aan één of meerdere vormen van watersport of waterrecreatie. 22 Het Portret Dit keer: Lobke van Enkhuizen, projectmanager nieuwbouw & refit bij Jachtwerf Gebroeders van Enkhuizen. 26 De nieuwe Rijkswet nationaliteit zeeschepen De nieuwe Rijkswet nationaliteit zeeschepen (Rnz) en de gevolgen voor pleziervaartuigen. Verouderde regelgeving is daarmee vervangen door een nieuw overzichtelijk stelsel. 07 Op Stapel 08 Ondernemersnieuws 29 Vraag & Antwoord 29 Column Michaël Steenhoff 30 Nieuws I Mens & Bedrijf 32 Nieuws I Innovatie 33 HISWA-RECRON Business Club Nieuws kalender Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. September HISWA te water 3 t/m 7 september Bataviahaven Lelystad www.hiswa.nl/hiswatewater Uitwisselingsdag regio NoordHolland/Flevoland & regio Brabant/ Limburg 17 september Diverse locaties www.hiswarecron.nl/agenda De HISWA te water is van 3 tot en met 7 september in Lelystad. Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 04 2025 | HISWA MAGAZINE 5
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
uitgelicht Op Stapel Pilot 800 Op Stapel (defensie-uitvoering) ONJ Jachtbouw in Weesp werkt aan twee speciaal voor de Koninklijke Marine ontwikkelde versies van de ONJ Pilot 800. De werf kreeg van de Defensie Vaarschool de opdracht om deze motorboten te ontwikkelen voor opleiding en praktijktraining. Beide vaartuigen worden afgestemd op intensief dagelijks gebruik en wisselende weersomstandigheden. De Defensie Vaarschool had behoefte aan twee boten met verschillende vaareigenschappen qua rompvorm en draairichting. Daarom is een van de twee Pilot 800 rondspanten voorzien van kimkielen. Binnen is voldoende ruimte voor instructeurs en cursisten. De levering staat gepland voor 2026. www.onj.nl Specificaties Lengte: ............................................ca. 8,00 m Breedte: ................................................ 2,75 m Diepgang: ............................................ 0,70 m Materiaal: ......................................... polyester Motorisering: ................... 4 cylinder 45 pk diesel 04 2025 | HISWA MAGAZINE 7
nieuws Ondernemersnieuws Stand op HISWA te water: HISWA is er 365 dagen per jaar voor jou Van 3 tot en met 7 september 2025 vindt in de Bataviahaven Lelystad weer de HISWA te water plaats. Honderden exposanten tonen tijdens deze 40e editie hun nieuwste boten en nautische producten. Er komen in alle segmenten veel primeurs naar de beurs. Voor zeilliefhebbers zijn de Pure 42 uit Kiel en de Sweden 45 interessant. Qua motorboten is er onder andere een Riva Aquariva te bewonderen en een 55-voeter van de Boarnstream. Het instapsegment wordt goed vertegenwoordigd met de modellen van bijvoorbeeld Santos, Nautic Power en Boot Akkrum. Nieuw dit jaar is De Groene Route: een overzichtelijke route langs exposanten die actief zijn op het gebied van elektrisch en hybride varen. Uiteraard is HISWA-RECRON met het HISWA-merk present op de beurs. Dit jaar komt er een opvallende stand in de entreetent Importheffingen EU - VS gaan volgende fase in Vlak voor de deadline van 1 augustus 2025 bereikten de EU (onder leiding van Von der Leyen) en de VS (Trump) een akkoord over de importheffingen. De ‘biggest deal ever made’ is echter een eerste aanzet. De kaderovereenkomst voorziet in een Amerikaans tarief van 15% op de meeste EU-exporten, inclusief pleziervaartuigen en onder delen, en is per 8 augustus 2025 van kracht. De VS stemden ermee in de tarieven niet te stapelen. Dit betekent dat importeurs een vast tarief van 15% betalen, niet een combinatie van 15% en het huidige tarief. Dit betekent dat als het huidige tarief voor een boot die naar de VS wordt geëxporteerd 1,5% was, het nu 15% is, en niet beide tarieven daarbovenop. (standnummer E20) waar bezoekers niet omheen kunnen. De inzet is gericht op het activeren van het HISWA-merk onder bezoekers. De boodschap daarbij is: HISWA er niet alleen met de beurs, maar 365 dagen per jaar voor jou. Namelijk online via www.hiswa.nl en fysiek, bij de HISWA Erkend Bedrijven door heel Nederland. Een enthousiast promotieteam gaat bezoekers daarop attenderen. Gestoken in nautische retro-kleding deelt het promotieteam leuke give aways uit, waarop het watersportplatform www.hiswa.nl staat vermeld. Het team van HISWA-RECRON is natuurlijk ook alle beursdagen aanwezig op de HISWA te water. Wil je tijdens de beurs een afspraak met een van de (regio)managers maken? Neem dan contact op met het secretariaat: secretariaat@hiswarecron.nl. Hoewel het tarief van 15% op de meeste EU-exporten waarschijnlijk zal blijven, wordt er nog steeds onderhandeld over vrijstellingen voor bepaalde EU-producten. Beide partijen hebben ook niet-tarifaire belemmeringen aan EU-zijde (bijvoorbeeld intellectueel eigendom) besproken als onderdeel van de kaderovereenkomst. Verdere details moeten eerst duidelijker worden voordat de mogelijke impact op onze sector bekend is. Aan EU-zijde trok de Europese Commissie de tegenmaatregelen in. De importtarieven van de EU worden verlaagd naar 0%, maar juridisch is er slechts sprake van 6 maanden uitstel van eventuele invoering van importheffingen. HISWA-RECRON blijft, in samenwerking met EBI, lobbyen om pleziervaartuigen van de lijsten af te krijgen. 8 HISWA MAGAZINE | 04 2025
Vernieuwing Richtlijn Pleziervaartuigen besproken op ICOMIA Congress Tijdens het jaarlijkse congres van ICOMIA, de internationale koepel van watersportbrancheorganisaties, op Mallorca, stond de aankomende vernieuwing van de Richtlijn Pleziervaartuigen centraal. Vooral de uiteenlopende interpretatie van ‘ingrijpende wijziging’ heeft grote impact op servicebedrijven. Bijvoorbeeld omdat strikte toepassing in landen als Finland en Spanje kan leiden tot stilstand; bij elke aanpassing is dan een certificaat vereist. Australië presenteerde tijdens het congres een ‘Marine Card’ om nieuwe werknemers in de sector gestructureerd te laten instromen en hun vaardigheden bij te houden. Verder werd besloten om het ICOMIA Statistiekboek (in de Kennisbank van HISWA-RECRON) voortaan interactief en continu te updaten. Naast de ledenvergadering kwamen diverse werkgroepen samen om kennis te delen en prioriteiten vast te stellen rondom lobbywerk en projecten. HISWA-RECRON vertegenwoordigt Nederland en is betrokken bij werkgroepen over statistiek, technische regelgeving, duurzaamheid en communicatie. www.hiswarecron.nl/kennisbank HISWA-cao 2025-2026 algemeen verbindend verklaard De cao voor bedrijven in de watersportindustrie en -recreatie (de HISWA-cao) is per 13 juni 2025 algemeen verbindend verklaard. Dit betekent dat de cao nu ook geldt voor niet- leden van HISWARECRON. Voor leden van HISWA-RECRON gold de cao al op grond van het lidmaatschap. Toepassing van de cao is niet vrijblijvend. Werkgevers passen de cao soms niet of onvolledig toe, bijvoorbeeld bij beloning of deelname aan de pensioenregeling voor de jachtbouw en waterrecreatie. Dit kan leiden tot forse financiële gevolgen. Zo kunnen pensioenfondsen met terugwerkende kracht premies eisen, en werknemers kunnen loonvorderingen indienen. Twijfel je of de HISWA-cao van toepassing is op jouw bedrijf? In artikel 2 van de cao staat de werkingssfeer. HISWA-RECRON adviseert ondernemers om dit goed te checken. Meer informatie bij Martin Merks, manager sociaal beleid: m.merks@hiswarecron.nl. www.hiswarecron.nl/kennisbank/cao 04 2025 | HISWA MAGAZINE 9
Dé makelaar voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed MULLERMAKELAARDIJ.NL Blijf op de hoogte linkedin.com/company/muller-makelaardij
nieuws Welkom op het water: live én online Ook dit seizoen hield HISWA-RECRON een roadshow van Welkom op het water. Op vier evenementen verspreid door het land stond de trailer geparkeerd: een plek waar bezoekers laagdrempelig kennismaken met watersport. De Sleepbootdagen in Vianen trokken maar liefst 150.000 bezoekers en waren een duidelijk hoogtepunt. In Sneek speelde het weer parten, maar de tests en simulator trokken daar toch veel kinderen. Tijdens de Zeehavendagen in Amsterdam was er veel belangstelling van mensen die nog niet actief zijn in de watersport. De aanwezigheid van de HISWA Vaarschooldagen zorgde daar voor extra aantrekkingskracht. De Boatshow Hollandse Plassen leverde veel gesprekken op, vooral over zeilscholen. Momenteel loopt er opnieuw een online campagne via social media. Doel is om (potentiële) watersporters te wijzen op hiswa.nl; het platform voor alles wat met watersport te maken heeft. Meer informatie: www.hiswa.nl/welkom-op-het-water European Boating Industry groeit De Europese koepel van watersportbrancheorganisaties, de European Boating Industry (EBI), groeit. HISWA-RECRON is lid van EBI. De Franse Federatie van Plezierhavens en de Vereniging van de Maritieme Industrie van Portugal traden onlangs toe tot EBI. In totaal zijn er nu 32 leden in 21 Europese landen. Robert Marx, voorzitter van EBI: “Nu ik aan mijn nieuwe tweejarige mandaat als president begin, wil ik samen met de leden de kernprioriteiten van EBI verder vormgeven: het bevorderen van duurzaamheid, groei en industrieel concurrentievermogen in onze sector. Met belangrijke ontwikkelingen in EU-beleid in het verschiet moeten we ervoor zorgen dat de pleziervaart wordt erkend als een sector van groot belang. En dat het EU-beleid onze bedrijven versterkt in plaats van beperkt.” 04 2025 | HISWA MAGAZINE 11
ICY Marina Management Draadloos beheer van uw jachthaven • Per plaats: - Ampèrelimiet instellen - Energieverbruik uitlezen - Stroom aan/uit op basis van boeking - Prepaid tegoed instellen • Koppeling met uw reserveringsysteem • Bediening via desktop applicatie en app • Vorst- en CV-drukalarm in sanitair gebouwen Meer weten? Scan de QR. www.icy.nl drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Sikkel 3 NL-3274 KK HEINENOORD T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl Informeer naar onze jachthavenzuilen en tapautomaten HISWA Water stand K069 te
De toekomst van de vrijetijdssector vormgeven. Vooruit viden. IAAPA Expo Europe is dé vakbeurs voor professionals in de vrijetijds- en horecabranche. Hier presenteren honderden leveranciers hun innovaties, waaronder speeltoestellen, zwembadinfrastructuur en springkussens, maar ook nieuwe concepten op het gebied van eten & drinken en reserveringssystemen. Barcelona, Spanje Registreer nu Conferentie: 22 - 26 Sept. 2025 Beurs: 23 - 25 Sept. 2025 IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos EXPO EUROPE 2025
jachtbouw AI in jachtontwerp: hoe ver is de sector? In hoeverre wordt AI ingezet bij het ontwerp en de bouw van jachten? Wat kan er al en wat kan er nog niet? Volgens Kirsten Odendaal van het MARIN is de wereld van AI een fast-moving industry. We kijken naar de wereld van de oneindige budgetten en naar AI in onze eigen watersportsector. Maar eerst gaan we terug naar de basis: wat verstaan we ook alweer onder AI? Tekst: Klaas Wiersma AI is gebaseerd op heel veel data. Gegevens die we tegenwoordig graag verzamelen en opslaan. Data worden ook wel het nieuwe goud genoemd. Een rekenmodel gaat aan de slag met die data, om er patronen in te herkennen. Zo’n rekenmodel wordt een algoritme genoemd en is op allerlei manieren bij te sturen om juist specifieke gegevens te vinden en te combineren. Het model wordt uitgebreid getraind en kan uiteindelijk gewenste taken volbrengen, zoals het construeren van zinnen of grafische beelden. Vier vormen Er zijn vier vormen van artificiële intelligentie. • Bij Machine Learning wordt gebruik gemaakt van gegevens om een koppeling te maken tussen waarnemingen en doelen. Daarbinnen spreken we van Reinforcement Learning en Supervised Learning. Bij Reinforcement Learning kennen we het doel niet expliciet, maar probeert het model het te vinden via trial and error. Er is sprake van Supervised Learning als je het doel al wel kent en het model overeen moet komen met dat doel. • Deep Learning gaat verder dan Machine Learning en werkt met modellen met meerdere lagen. Deze vorm van AI wordt gebruikt voor beeldherkenning, natuurlijke taalverwerking en het genereren van content. • Een volgende stap is Natural Language Processing (NLP). AI voegt nu tekstbegrip toe en simuleert een houding of een bepaalde emotie. enslotte is er nog Computer Vision, kunstmatige intelligentie puur gericht op het herkennen en produceren van beeldmateriaal. AI wordt steeds meer geïntegreerd in software (bijvoorbeeld Microsoft) en in zoek machines. Daarbij gaat het Kirsten Oldenzaal. Chaos van golven laat zich lastig berekenen. Data voor de AI-modellen zijn ‘goud’, het nieuwe geld. om dagelijkse taken. Maar AI speelt ook een steeds grotere rol in de processen bij het tot stand komen van een jachtontwerp. Zo kan AI worden gebruikt om snel 3D-concepten te genereren op basis van wensen en ideeën van klanten. Een AI-platorm als Midjourney kan stijlstudies maken om interieurs en exterieurs visueel te verkennen. Vertrekken aan boord kunnen in het ontwerp sneller en makkelijker worden aangekleed en voorzien van afbeeldingen van opvarenden. AI wordt steeds beter in het optimaliseren van rompvormen voor brandstofefficiëntie. Tenslotte speelt AI steeds vaker een rol bij het zware CFD-rekenwerk. CFD staat voor Computated Fluid Dynamics, het berekenen van de chaos van golven, ook wel bekend als de digitale sleeptank. Fast moving industry Op de vraag aan Kirsten Odendaal – hoofd Ontwikkeling en Implementatie bij het MARIN – veel tijd besteedt aan AI, antwoordt hij stoïcijns ‘quite a bit’. Als ingenieur heeft hij een basis in werktuigbouwkunde, ontwikkelde zich in scheepsarchitectuur en maritiem onderzoek en specialiseert zich tegenwoordig op gebied van Machine Learning en AI. Hij werkte eerder bij Damen Yachting en bij 14 HISWA MAGAZINE | 04 2025
Bij de superjachtbouw is het gebruik van AI meer ingeburgerd. De Voogd Naval Architects waar de ontwerpen worden gemaakt voor Feadship. Odendaal praat ons graag bij over de laatste ontwikkelingen van Machine Learning en AI in de jachtbouw, een fast- moving industry aldus de geboren Canadees. Hij erkent dat er soms veel ‘lawaai’ gemaakt wordt over het onderwerp AI, met gebruik van veel buzz-woorden. Om zijn werkveld te illustreren begint Odendaal met een korte uitleg over ontwerpprocessen in de jachtbouw. “Een jacht is een complex systeem van systemen. Bij het ontwerpen werken we met de traditionele ontwerpspiraal. Bijna alle aantal aspecten van het ontwerp zijn van invloed op de andere aspecten. Zaken als rompvorm, voortstuwing, zeewaardigheid of de manoeuvreerbaarheid. De indeling van het jacht is bijvoorbeeld weer bepalend voor de gewichtsverdeling. Dus iedere keer als één enkel aspect wijzigt, zijn er op de andere onderdelen ook weer verfijningen nodig. Zo komt elk aspect telkens opnieuw aan bod in de spiraal. Maar, zo kom je wel steeds dichter bij het doel, het uiteindelijke optimale ontwerp. Je kunt je voorstellen dat dit een proces is dat veel tijd vergt.” Meer data nodig Graag zou je vooraf willen weten hoe systemen op elkaar reageren. Elk onderdeel moet nu telkens opnieuw worden uitgerekend om te zien hoe het op andere onderdelen reageert. Machine Learning kan dit proces veel sneller uitvoeren. “Het is echt een bottleneck in het ontwerpproces. Modellen zijn ontzettend snel en het ontwerpproces zou een stuk sneller zijn als AI snel verschillende berekeningen maakt”, zegt Odendaal. Met real-world-data is precies te bedenken wat we graag zouden willen. Het idee is dat er voldoende data zijn zodat het model robuust is en kan leren. Helaas is dat niet het geval. Er is nog een groot gat tussen de echte wereld en de wereld van de modellen. De uitdaging is om deze complexe relatie te overbruggen. Dat zal trouwens nooit voor 100 procent lukken maar we kunnen een eind komen. Voorwaarde is dat we meer data beschikbaar hebben en dat we weten hoe we die gegevens kunnen toepassen. Data voor de AI-modellen zijn volgens Kirsten ‘goud’, het nieuwe geld. Alleen, hoe je het kunt gebruiken, dat is een ander verhaal. Odendaal noemt als voorbeeld stabilisatievinnen. “Bij superjachten draait alles om het comfort aan boord. Deze uitsteeksels van de romp neutraliseren de schommelingen van het jacht tijdens het varen, maar ze verbruiken enorm veel energie. Ook voor de ontwerpers kosten ze veel hoofdbrekens. Het systeem moet heel flexibel zijn waarbij elk scenario moet worden uit04 2025 | HISWA MAGAZINE 15
Btw- & douanespecialisten 25 jaar watersport-specifi eke kennis en ervaring • Fiscaal advies levering jachten • Btw-advies bij commerciële exploitatie • Voorkoming risico’s bij 0% of 9%-tarief • Begeleiden bewijsvoering 0% btw-tarief • Toepassing 9% btw-tarief ‘sportbeoefening’ • Auteur ‘Hiswa BTW-handleiding 2024’ • Wereldwijde contacten adviseurs jachtbranche www.dhk-taxandlegal.nl | info@dhk-taxandlegal.nl | 010 205 36 10 DOUBLE COAT Dubbel UV HOOGSTE GLANS DOUBLE COAT DUBBEL UV geeft meer glans, meer bescherming en een hoger rendement. Gebruik Double Coat Dubbel UV wanneer hout een vernis met hoge glans en duurzame bescherming vraagt. De eenvoudige applicatie eigenschappen van Double Coat Dubbel UV leiden direct tot een professioneel resultaat. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl.
jachtbouw AI ondersteunt Computated Fluid Dynamics-berekeningen. Voor Machine Learning zijn gratis online tools beschikbaar. gewerkt. In plaats daarvan zou met Reinforcement Learning een model kunnen worden getraind. Zo’n model wordt een agent genoemd en leert door beloningen om tot een maximum van comfort te komen, met minimaal gebruik. Daarbij heeft het model een breed spectrum aan data beschikbaar van allerlei verschillende condities op zee.” Odendeel pauzeert even. “Reality? We are starting to investigate.” CFD Computational Fluid Dynamics (CFD) is nog altijd koning. Een complex stukje software waarmee kan worden voorspeld hoe Perspectief voor de watersport Gaan deze ontwikkelingen ook op voor de watersport? Bovenstaande processen hebben vooral betrekking op het ontwerpen van superjachten. Voor de reguliere jachtbouw is er doorgaans minder budget beschikbaar. Odendeel ziet wel lichtpuntjes. “Er is veel kennis vereist om Machine Learning toe te passen op het ontwerpproces. En ook het instapniveau is hoog. Maar heel recent is deze barrière wel verminderd. Er zijn gratis online tools en het instapniveau is niet meer zo’n technologische uitdaging.” ‘Real world data’ is het nieuwe goud. Volgens Oldendaal is AI van grote toegevoegde waarde voor het businessproces. Toch ziet hij AI meer als een ‘enabler’ dan als de ‘magic bullet’. Uiteindelijk is het toch een tool. AI en Machine Learning zijn veelbelovend, maar kunnen zeker nog niet het hele ontwerpproces overnemen. Bij kleine onderdelen van het proces is dat voorlopig al lastig genoeg. boten bewegen in chaotische golven. Het geeft zeer goede resultaten maar vergt nog altijd extreem veel rekenkracht van computers. Volgens Oldendaal kan Machine Learning een nuttige rol spelen om de berekeningen sneller te laten uitvoeren door de software direct te besturen. AI kan CFD zeker niet vervangen maar kunstmatige rekenmodellen kunnen wel in de buurt komen van de uitkomst van CFD. “De modellen zijn niet het meest accuraat maar goed genoeg om op basis ervan ontwerpbesluiten te nemen. Bovendien kun je eerder in het ontwerptraject besluiten nemen en dat is vaak erg nuttig, je kunt eerder bijsturen. Bij MARIN zijn we in het beginstadium om die processen te optimaliseren.” Hij haast zich erbij te zeggen dat de AI-modellen die CFD-berekeningen simuleren ontzettend snel zijn, maar dat je de resultaten altijd moet valideren. 04 2025 | HISWA MAGAZINE 17
column onderzoek Gezelligheid en ontspanning belangrijkste redenen voor waterrecreatie Watersportonderzoek 2024 In 2024 deden zo’n 4,6 miljoen mensen, ofwel bijna een derde van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder, aan één of meerdere vormen van watersport of waterrecreatie. Dat blijkt uit het Watersportonderzoek 2024 van Waterrecreatie Nederland, waarin HISWA-RECRON participeerde. Het onderzoek is een vervolg van het Watersportonderzoek dat eerder in 2021 en 2013 werd gedaan. Tekst: Dominique van Dam Het Watersportonderzoek richt zich op verschillende vormen van varen of zeilen (met kajuitboten, open boten, sloepen, speedboten, jetski’s), kanoën, roeien, surfen, suppen, waterskiën, wakeboarden, duiken en vissen. Dit jaar is voor het eerst ook zwemmen in open water meegenomen. Deze vorm van watersport kwam direct met stip op nummer 1 binnen. Van de veertien onderzochte watersportvormen is zwemmen in open water het populairst: 19% van de mensen zwemt wel eens in open water, in welke vorm dan ook. ‘Dat gaat van pootje baden tot kilometers maken’, legt Marleen Maarleveld, directeur van Waterrecreatie Nederland uit. Varen met een sloep (9%) en suppen (6%) maken de top 3 compleet. De leeftijdsgroep 18 tot en met 54 jaar onderneemt relatief vaak watersportactiviteiten, evenals personen behorend tot de hogere sociale klassen en inwoners van ZuidHolland, Friesland, Groningen, Utrecht en Zeeland. Het seizoen loopt traditiegetrouw van april tot en met september met een piek in de maanden juli en augustus. Bij zeilen en varen groeit Een derde van de Nederlanders doet aan watersport of waterrecreatie. het voorjaars-, herfst- en winterzeilen in de cijfers. Buiten het zomerseizoen wordt relatief ook vaak geroeid, gedoken en gevist. Gemiddeld aantal watersporten gestegen Watersport en waterrecreatie vormen nog altijd een belangrijke vrijetijdsbesteding in Nederland. Dat blijkt ook uit de cijfers in het rapport. ‘Een derde van de Nederlanders doet aan watersport of waterrecreatie. Heel veel mensen beoefenen meerdere watersporten. Het gemiddeld aantal watersporten dat per persoon wordt beoefend, steeg in 2024 ten opzichte van 2021’, zegt Maarleveld. ‘Het is sloepen én suppen, vissen én varen, zeilen én zwemmen. De belangrijkste redenen voor mensen om aan watersport of waterrecreatie te doen zijn gezelligheid en ontspanning. Dat is sinds 2021 niet veranderd. We zien wel dat Infographics per watersportbeleving Naast de rapportage staan de belangrijkste resultaten per watersportvorm in een serie infographics per watersportvorm. Deze infographics worden woensdag 3 september 2025, de openingsdag van de HISWA te water, gepubliceerd. Als voorproefje van deze serie is samen met de rapportage alvast de infographic sloepvaren beschikbaar. Meer informatie: www.waterrecreatienederland.nl/watersportonderzoek2024. Inwoners van onder andere Friesland watersporten het vaakst. 18 HISWA MAGAZINE | 04 2025
Sloepvaren staat op de tweede plek. suppen in 2021 nog een trend was, die zich nu doorontwikkeld heeft.’ Lichte stijging Het onderzoek – uitgevoerd onder vijfduizend Nederlandse watersporters – laat zien dat ten opzichte van 2021 de deelname aan de meeste watersportvormen in Nederland licht is gestegen. Sloepvaren en suppen blijven de komende jaren belangrijke groeisegmenten. En tegelijkertijd is het aantal dagen dat een watersportvorm wordt beoefend gedurende het jaar voor een aantal watersportvormen iets teruggelopen. Dat geldt met name voor de verschillende vaar- en zeilvormen. Wellicht was dat te verwachten na de enorme boost in 2021 in verband met de coronaperiode; een tijd waarin wandelen, fietsen en watersporten heel hard groeiden als vrijetijdsbesteding. Suppen blijft een groeisegment. Aanschafplannen en groeisegmenten De vakantie- en vrijetijdsmarkt heeft zich weer genormaliseerd, maar de trend voor de watersport en waterrecreatie is over het algemeen nog altijd zeer positief. Maarleveld: ‘We constateren een lichte stijging in de participatie. De daling bij varen met boten is beperkt. Mensen hebben in de afgelopen jaren ontdekt hoe mooi Nederland is. Ze ondernemen vaker korte uitjes in Nederland, naast dat ze ook weer naar het buitenland reizen. Dat zien we ook terug in de positieve waardering van watersport onder de Nederlandse bevolking.’ De aanschafplannen die mensen hadden in 2021 zijn deels gerealiseerd. En mensen maken nieuwe plannen: ‘Daar zit nog een potentieel.’ De besteding per persoon aan een dagtocht waarin wordt gevaren of gezeild is zo’n 25 á 35 euro per persoon. Aan een vakantie waarin wordt gevaren of gezeild, wordt gemiddeld zo’n 150 á 250 per persoon per vakantie uitgegeven. Watersporters 04 2025 | HISWA MAGAZINE 19
DE NIEUWSTE KRACHTPATSER De Seijsener M60K is dé nieuwe pomp voor havens: compact, robuust en klaar voor intensief gebruik. Geschikt voor zowel vuilwater als bilgewater, uitgevoerd in de herkenbare Seijsener-kleur. Kijk op seijsener.com NEEM DE WIND IN DE ZEILEN MET DE JUISTE BEDRIJFSMAKELAAR De markt beweegt. De wind draait. Bent u klaar om koers te zetten richting groei? DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR vandeloosdrechtrbm.nl
onderzoek die hebben gevaren of gezeild met een kajuitboot tijdens de vakantie deden dat veelal met de eigen boot. Voor het varen met een sloep of open motorboot en het zeilen met een open zeilboot werd het vaakst gehuurd. Bij de overige watersportvormen liggen de gemiddelde uitgaven per persoon aan een dagtocht iets meer uiteen, van gemiddeld 7,50 euro (zwemmen in open water) tot bijna 40 euro (duiken). Vergeleken met eerdere watersportonderzoeken is het bezit van watersportgoederen in Nederlandse huishoudens in 2024 ten opzichte van 2021 licht gestegen. Het bezit van sloepen en supboards nam de afgelopen jaren toe. De verwachting voor de komende jaren in deze segmenten is positief. Aangezien er voor deze twee watersportgoederen ook meer aanschafplannen bestaan ten opzichte van vorige metingen, mag verwacht worden dat sloepvaren (1,6%) en suppen (2,9%) ook de komende jaren belangrijke groeisegmenten blijven. Laaghangend fruit De belangrijkste reden om niet te watersporten is dat mensen simpelweg niet van watersport houden (33%). De overige twee derde die (nog) niet watersport, geeft als reden om niet te gaan niet de weersvoorspelling of de kosten Beiden zijn vaak gehoorde aannames bij ondernemers voor het wegblijven van huurders of dagrecreanten. Uit dit onderzoek blijkt iets heel anders. Het zijn twee redenen die veel kansen bieden voor de markt: ‘Het is er niet van gekomen’ (20%) en ‘Geen spullen’ (13%). ‘Hier zit het echte laaghangend fruit’, zegt Maarleveld. ‘Een derde van de groep die nu niet watersport, is te verleiden door in te spelen op deze twee aspecten.’ Ook kitesurfen werd in het onderzoek meegenomen. Veiligheid en schone omgeving De watersporters is ook gevraagd naar wat zij echt belangrijk vinden aan de beleving binnen de watersport die zij beoefenen. Veiligheid en een schone omgeving steken hier met kop en schouders boven uit. Specifiek voor varen en zeilen geldt dat een aanlegsteiger en sanitaire voorzieningen de twee belangrijkste watersportgerelateerde voorzieningen zijn. Bij varen met een sloep, zeilen met een open zeilboot en kanoën is dit de huurmogelijkheid. Voor surfers en suppers zijn zwemmogelijkheden relatief belangrijk en voor vissers een vissteiger. De watersportondernemers kunnen hier hun voordeel mee doen. Maarleveld: ‘Veiligheid is in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt geen afschrikwekkend onderwerp, maar juist een kans voor de sector. Je kunt als ondernemer anticiperen op het onderwerp veiligheid, bijvoorbeeld door startersdagen te organiseren waarbij je deze onderwerpen ruim aandacht geeft. Het is net als bij skiën of duiken een belangrijk onderdeel van wat je in het totaalplaatje biedt. Meer kennis geeft meer veiligheid en meer veiligheid geeft meer plezier.’ Hiervoor is ook materiaal van het project Varen doe je Samen! te gebruiken. Het Watersportonderzoek 2024 is een vervolg op het onderzoek van 2021 en 2013. Het is de wens om dit onderzoek regelmatig te herhalen, vooral om trends en ontwikkelingen te kunnen duiden. In september 2025 organiseert HISWA-RECRON een bijeenkomst waarin nader op de cijfers en trends ingegaan wordt. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/agenda. Zeilers vinden een aanlegsteiger en sanitaire voorzieningen vooral belangrijk. Over het onderzoek Het Watersportonderzoek 2024 is uitgevoerd door Waterrecreatie Nederland in samenwerking met het onderzoeksbureau Trends & Tourism. Het onderzoek is tot stand gekomen met financiële bijdragen van HISWARECRON, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Drenthe, Fryslân, Groningen, Noord-Brabant, Noord-Holland, Utrecht, Zeeland, ZuidHolland, Flevoland en van OSO (Overlegorgaan Samenwerkingsverbanden Openluchtrecreatie), Watersportverbond en Sportvisserij Nederland. 04 2025 | HISWA MAGAZINE 21
het portret rubriek Lobke van Enkhuizen In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met jachtbouw als thema is dat Lobke van Enkhuizen, projectmanager nieuwbouw & refit bij Jachtwerf Gebroeders van Enkhuizen. Tekst: Liane Jansen Hoe ziet jouw nieuwe baan als projectmanager bij Gebroeders van Enkhuizen eruit? “Mijn focus ligt vooral op de planning, klantcommunicatie en budgetbewaking. Ik werk nauw samen met mijn vader, Marko van Enkhuizen. Hij richt zich op de techniek en kwaliteitscontrole aan boord. Ik pak de rest op en loop veel met hem mee. Zo ben ik veel aanwezig op de werkvloer. Ik zie het als mijn taak om samen met hem en het team continu te zoeken naar de balans tussen techniek, planning en klantwensen. Dat vraagt om overzicht, structuur en flexibiliteit. Die combinatie van mens en proces: daar krijg ik energie van.” Wat zijn je plannen om dat te optimaliseren? “Mijn ambitie is om het familiebedrijf stap voor stap verder te professionaliseren. Zonder de kracht van onze expertise en onze korte lijnen te verliezen. Denk aan het verbeteren van processen, het optimaliseren van de projectadministratie en het versterken van de samenwerking met vaste leveranciers en onderaannemers. Daarnaast wil ik de kennis en ervaring Die combinatie van mens en proces: daar krijg ik energie van. die we in huis hebben, beter benutten door ruis weg te nemen. Bijvoorbeeld door processen te structureren en te automatiseren. Zo kan iedereen zich richten op hetgeen waar hij goed in is.” Welk innovatief project houdt jou momenteel bezig? “Op dit moment werken we aan meerdere zeiljachten die zijn uitgerust met een hybride voortstuwingssysteem, dieselelektrisch. Met als bijzonder element dat het systeem ook kan regenereren. Bij snelheden vanaf zeven knopen wordt tijdens het zeilen energie teruggewonnen, waarmee de volledige stroomvoorziening aan boord wordt gedekt, zónder tussenkomst van een generator. Het is een trial-and-error project met als uitdaging om ook bij lagere snelheden regeneratie mogelijk te maken.” In hoeverre zijn jullie bezig met AI? “AI zetten we nu vooral in bij de administratieve kant van ons bedrijf, bijvoorbeeld bij het opstellen van brieven of het snel vinden van CE-regelgeving. Dat laatste is voor ons echt een uitkomst: het opzoeken van de juiste wet- en regelgeving kostte voorheen veel tijd. AI helpt ons om dat proces flink te versnellen. Ik ben me bewust van de bredere toepassingen van AI, zoals het automatisch controleren van 3D-modellen op fouten of het slim plannen van inkoop en voorraad. Ik verwacht dat AI niet alleen impact gaat hebben op het jachtontwerp, maar ook op het productieproces. Ontwikkelingen die ik de komende tijd ga verkennen.” De wereldhandel is momenteel flink in beweging: hoe anticipeer je hierop? “Wij merken de gevolgen van importheffingen vooral indirect, via onze leveranciers. Zij ondervinden vertraging in hun leveringen, wat extra druk legt op ons bouwproces. In enkele gevallen heeft dit zelfs de opleverdatum in gevaar gebracht. 22 HISWA MAGAZINE | 04 2025
Om dit beter te beheersen, houden we kritieke onderdelen op voorraad. En kijken we zorgvuldig naar onze make-or-buyscope: wat kunnen we eventueel zelf produceren? Ook het tijdig betrekken van de opdrachtgever helpt om samen tot goede alternatieven te komen als dat nodig is. Omdat wij onze jachten in Nederland afleveren, hebben wij bij verkoop zelf geen directe last van importheffingen. Prijsfluctuaties en stijgende kosten zijn onvermijdelijk, maar we proberen dit te managen door vroegtijdig in te kopen en prijzen waar mogelijk vast te zetten.” Welke trends en/of ontwikkelingen in de jachtbouw signaleer jij? “Elektrisch en hybride varen neemt een enorme vlucht: veel klanten kiezen hier bewust voor. Zonnepanelen zijn in - middels bijna standaard. Ook zien we een groeiende vraag naar aluminium zeiljachten, vooral vanuit het buitenland. Daarnaast merken we dat zeilboten met een dekhuis aan populariteit winnen. Waar dit eerder vooral de Noordkaper betrof, bouwen we nu meerdere typen jachten met een dekhuis. Verder neemt het belang van bedieningsgemak en comfort duidelijk toe. Rolreefsystemen zijn op vrijwel elke boot te vinden en luxe aan boord is steeds vaker een vereiste. Een opvallende ontwikkeling is het gebruik van Starlink aan boord. Klanten verwachten overal en zelfs midden op de oceaan, bereik en directe service. Dat stelt nieuwe eisen aan onze aftersales, waarbij we nog zoekende zijn naar de juiste balans. Tot slot merken we dat parttime werken populairder wordt. Dat vraagt om flexibiliteit qua planning én van onze organisatie.” Biografie Lobke van Enkhuizen (1995) groeide op tussen de jachten van het familiebedrijf in Makkum. Na haar studie Bedrijfskunde MER (Management Economie en Recht) met een specialisatie in procesoptimalisatie, ging ze aan de slag bij Gebroeders van Enkhuizen. Daarna werkte ze enkele jaren als bouwcoördinator bij Royal Van Lent. Inmiddels is ze teruggekeerd bij het familiebedrijf als projectmanager. Haar passie voor watersport en affiniteit met techniek vormen de rode draad in haar loopbaan. 04 2025 | HISWA MAGAZINE 23
Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. DE HISWA-RECRON GIDS 2026 KOMT ERAAN! WILT U ALS TOELEVERANCIER OOK EEN GRATIS VERMELDING? De gids wordt verzonden naar alle HISWA-RECRON-leden en gemeentelijke en provinciale overheden. Het is hét naslagwerk voor ondernemers in de watersport en recreatie. Neem contact met mij op voor de mogelijkheden: Frank Roosenbeek T +31 (0)314 - 355 830 E frank@dock35media.nl 2025 LEDENVOORDEEL VOOR ONDERNEMERS RGids2023_omslag1.indd 1 21-11-2022 16:37 2023 HISW IDS LEDENVOORDEEL VOOR ONDERNEMERS omslag1.indd 1 20-11-2023 11:30 2024 HISWA-RECRON GIDS LEDENVOORDEEL VOOR ONDERNEMERS 18-11-2024 16:13
Nautische advocaten legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseer kwesties waarmee de ondernemer in de waterreatiebranche geconfr daaronder begrepen algemene voorwaarden, bouw en verkoop van vaartuigen, reparatie/renovatie, jachthaven- en jachtverhuurkwesties, het opstellen van diverse contracten én incasso. ele leden van HISWA-RECRON en de Nederlandse Jachtbouw Industrie kozen Van Emstede & Slager Advocaten r hun huisadvocaat. Van Emstede & Slager Advocaten nautical lawyers | HISWA-RECRON Kennispartner Leidseplein 33-2, 1017 PS Amsterdam | +31 (0)20 675 94 94 | edwin@vanemstedeslager.nl www.nautische-advocaten.nl www.nautische-advocaten.nl
wet- en regelgeving De nieuwe Rijkswet nationaliteit zeeschepen en de gevolgen voor pleziervaartuigen Op 1 juli 2025 trad de Rijkswet nationaliteit zeeschepen (hierna: de Rnz) in werking. Verouderde en versnipperde regelgeving omtrent de registratie van zeeschepen is daarmee vervangen door een nieuw overzichtelijk stelsel, vervat in één wet. Tekst: Michaël Steenhoff (met medewerking van de Inspectie Leefomgeving & Transport) De Rnz geldt voor de registratie van alle zeeschepen in het algemeen. Daarom heeft het ook effect op zeegaande pleziervaartuigen. Dat zijn alle boten die niet bedrijfsmatig ingezet worden en door hun eigenaren privé gebruikt worden voor recreatieve doelen. Wanneer mensen internationale reizen maken, is het verstandig dat zij een zeebrief aanvragen. Dit is in feite een ‘paspoort’ van het jacht. De zeebrief legt vast dat het een Nederlands jacht is en geeft formeel het recht de Nederlandse vlag te voeren. Zo worden problemen in buitenlandse havens voorkomen. Verandering registratieproces zeeschepen in eigendom De grens van 24 meter die het verloop van het registratieproces voor pleziervaartuigen bepaalt, blijft hetzelfde. Pleziervaartuigen met een lengte van minder dan 24 meter De Rnz in het kort De Rnz heeft als doel om regelgeving omtrent de registratie van zeeschepen te centraliseren onder één wet. Daarnaast zorgt de Rnz voor een beter registratieproces voor het voeren van een vlagregister voor zeeschepen. Doordat het registratieproces van zeeschepen in het algemeen aangepakt wordt, wordt het registratieproces van pleziervaart hierin meegenomen. In de praktijk betekent het alleen dat - voor de aanvraag van de zeebrief - de nationaliteitsverklaring van de ILT vervangen wordt door de nationaliteitstoets bij het Kadaster. Het vlagregister is nu openbaar en voor iedereen toegankelijk. vallen nog steeds onder een lichtere registratieprocedure dan pleziervaartuigen van 24 meter of langer. Deze laatste zijn onderworpen aan een zwaardere toets en moeten – net als voorheen – een meetbrief aanvragen bij een erkend klassenbureau. Wat er voor de pleziervaart verandert: • Niet langer een nationaliteitsverklaring aanvragen bij de Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT), maar voortaan een nationaliteitstoets aanvragen bij het Kadaster. • Alle bezitters van pleziervaartuigen moeten zich eerst aan26 HISWA MAGAZINE | 04 2025
melden bij de ILT voor een NSI-nummer, voordat zij de nationaliteitstoets en de teboekstelling regelen bij het Kadaster. Daarna kunnen zij de definitieve zeebrief aanvragen bij ILT en ontvangen zij van ILT een bijzondere meetbrief. Rubriek ‘pleziervaart’ in het vlagregister Sinds de Rnz heeft Nederland een uniek, eigen vlagregister voor zeeschepen die onder de Nederlandse vlag varen. Dat zijn alle schepen met een zeebrief. Dit register heeft een rubriek voor pleziervaartuigen. Het vlagregister is openbaar en voor iedereen toegankelijk. Alle privacygevoelige gegevens van de eigenaren van pleziervaartuigen zijn echter niet zichtbaar gemaakt. Het enige dat het vlagregister vermeldt zijn de gegevens op en over het schip. Voorbeelden zijn de naam van het schip, de roepletters, een eventueel IMO-nummer en tonnage van het schip. Jachten die commercieel worden ingezet Commerciële jachten - jachten die verhuurd worden met bemanning en waarbij er sprake is van betalende passagiers - vallen wettelijk onder de regelgeving voor de koopvaardij. Dit geldt dus niet voor jachten die op commerciële basis zonder personeel (als ‘kale boot’) worden verhuurd. Stefanie Spekreijse, directeur Omgeving, Dienstverlening en Vergunningen van de ILT: “Er is nu een openbaar vlagregister. Er is zichtbaar wie de Nederlandse vlag mag voeren. Dat is heel mooi. Op deze manier houden we de kwaliteit van het Nederlandse vlagregister hoog. Misbruik en fraude van onze Nederlandse vlag wordt een stuk moeilijker.” Meer informatie HISWA-RECRON organiseerde recent samen met de ILT en het Kadaster een voorlichtingsbijeenkomst over de Rnz. De presentatie is terug te vinden in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank Aanvragen nationaliteitstoets www.kadaster.nl/producten/boten/ nationaliteitstoets Registreren van een zeegaand pleziervaartuig www.ilent.nl/onderwerpen/pleziervaart/ zeebrief-pleziervaartuig Registreren van een koopvaardijschip www.ilent.nl/onderwerpen/scheepvaartalgemeen/zeeschip-registreren 04 2025 | HISWA MAGAZINE 27
Partner van Slimme ondernemers regelen hun personeel vóór het misgaat! Het seizoen draait op volle toeren. Jij wilt bezig zijn met beleving, niet met loonstroken, ziekmeldingen of caoʼs. Nedflex snapt dat. Wij regelen alles rondom je personeel. Snel, foutloos en volgens de regels. Zo houd jij de rust, zelfs als je camping of park volloopt. Al meer dan 1.000 ondernemers kozen voor payrolling via Nedflex Gespecialiseerd in recreatie, horeca en seizoenswerk Zekerheid, flexibiliteit en geen omkijken naar administratie of wetgeving Eén vast contactpersoon, geen keuzemenuʼs of wachtrijen Nu regelen = straks rust Maak vrijblijvend kennis met een van onze adviseurs en ontdek hoe eenvoudig jij je personeelszaken kunt regelen. Bel 0229 – 282999 Mail info@nedflex.nl Of laat je gegevens achter op nedflex.nl
vraag & antwoord column Vraag van een lid van HISWA-RECRON Waarom is het van belang dat ik als jachtbouwer aan mijn opdrachtgever – ondanks dat ik op regiebasis werk – voorafgaand aan de opdracht toch een zo nauwkeurig mogelijke specificatie geef van de werkzaamheden en de daarmee gemoeide prijs? Michaël Steenhoff Manager Jachtbouw en Jachtservice Platformslavernij Antwoord Volgens de HISWA Algemene Aannemings-, Verkoop- en Leveringsvoorwaarden (art. 3 lid 4) ben je verplicht om in jouw aanbod een volledige en nauwkeurige omschrijving van de zaken en werkzaamheden te verstrekken, inclusief de prijzen en eventuele bijkomende kosten. Daarbij moet je vermelden of het een vaste of variabele prijs betreft en – indien van toepassing – of er sprake is van een regieovereenkomst met een richtprijs. Als je werkzaamheden op regiebasis uitvoert, mag de uiteindelijke prijs slechts beperkt afwijken van de richtprijs: maximaal 10 procent. Echter dat mag alleen indien de werkzaamheden wel worden uitgevoerd zoals je dat al in de overeenkomst hebt opgenomen. Je kunt dus niet volstaan met een beknopte algemene opsomming van de werkzaamheden in de schriftelijke overeenkomst. Formuleer je de werkzaamheden immers te algemeen of te beperkt, dan loop je het risico dat de klant terecht zal motiveren dat je geen prijsverhoging kunt doorberekenen. Een zo volledig mogelijke offerte met daarin de uit te voeren werkzaamheden voorkomt misverstanden en geschillen met opdrachtgevers. Het is ook niet alleen contractueel verplicht op grond van de wet en de HISWA-voorwaarden, maar het vergroot ook het vertrouwen en de tevredenheid in jou als opdrachtgever. Alle HISWA Algemene Voorwaarden staan in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank De platformeconomie heeft ook in de watersportsector toegeslagen. Grote aanbieders van advertentiekanalen voor gebruikte en nieuwe boten domineren en bepalen de markt. En we staan erbij en kijken ernaar, terwijl de factuur blijft oplopen. Een voorbeeld zoals booking.com is ons voorland waarbij hotels niet meer om een dergelijk platform heen kunnen en de markt domineert. Maar bedrijven ook niet de collectieve kracht vonden zich hiertegen te verdedigen. Da’s jammer, terwijl bedrijven zelf de sleutel in handen hebben om zich hiertegen te verweren. Hoe dan? Door gebruik te maken van de kracht van het collectief én gezamenlijk en eendrachtig te besluiten een andere route te kiezen. Het tegengeluid is dat we met elkaar nooit de kracht en het geld kunnen ophoesten om eenzelfde alternatief te kunnen bieden. Natuurlijk, het betreft vaak grote, internationale en kapitaalkrachtige ondernemingen die de power hebben om een markt naar hun hand te zetten. Maar, is dat dan een reden het hoofd in de schoot te leggen en af te wachten tot de platforms sterker zijn dan individuele bedrijven? En dat deze dan zelfs op termijn geen reden van bestaan meer hebben? Dan kun je als ondernemer in dienst treden bij een platform in plaats van het runnen van je eigen tent. Dat lijkt voor een ondernemer niet echt een aantrekkelijk alternatief. Wat kan er dan wel: maak gebruik van de collectieve kracht om dit perspectief om te buigen en maak je eigen verkoopkanaal sterker. Zo heeft HISWA-RECRON al een jarenlang draaiend platform voor consumenten: www.hiswa.nl. Dit platform kan nog veel groter worden dan het nu al is. Een platform voor leden, zonder winstoogmerk maar met maar één doel: de concurrentiekracht van leden versterken en zo een tegenwicht bieden aan de grote commerciële partijen. Wat het vraagt is de collectieve wil én de overtuiging er samen tegenaan te gaan en zelf in de lead te blijven. Het versterken van de marktpositie tegen overzichtelijke kosten. Dit vraagt om een collectief besluit om op eenzelfde moment met elkaar op het eigen paard te wedden. Maar dat paard is onwillig want de praktijk heeft laten zien dat dit waarschijnlijk niet gaat gebeuren. Want als de een wel zo’n besluit neemt, en de ander niet blijft het veld verdeeld. Onderlinge concurrentie verlamt in dit geval en zo houden we elkaar in een ijzeren greep. Natuurlijk vraagt zo’n besluit, naast visie, ook moed. Als ondernemer wil je toch je botenaanbod blijven verkopen, je concurrentiepositie niet verzwakken en je klanten tevreden houden. Zie daar het dilemma. Toch is het de enige weg om ervoor te zorgen dat jouw bedrijf ook op de lange termijn blijft bestaan en je geen slaaf van een platform wordt. Zoals de markt nu opereert zal de macht van platforms alleen maar groeien en we weten ten koste van wie. Willen we dat? 04 2025 | HISWA MAGAZINE 29
nieuws NIEUWSMENS&BEDRIJF In Memoriam: Jacob van der Meulen Op 30 juni 2025 overleed Jacob van der Meulen, een bijzonder en veelzijdig mens. Hij was eigenaar van Jachthaven De Uitkijk in Loosdrecht en erelid van HISWA-RECRON. Ruim 40 jaar lang was hij bestuurlijk van grote betekenis voor de watersportsector en de regio Loosdrecht. Jacob was een bedachtzame en rechtvaardige bestuurder, altijd bereid om zijn kennis en tijd te delen. Hij was betrokken bij talloze projecten zoals het Gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen. Als medegrondlegger van de HISWA Algemene Voorwaarden en als lid van de Geschillencommissie Waterrecreatie zette hij zich onvermoeibaar in voor heldere en eerlijke afspraken tussen bedrijven en consumenten. Tot 2004 was hij actief als Vicevoorzitter van HISWA Vereniging (nu HISWA-RECRON) en werd tijdens zijn afscheid benoemd tot Erelid. Daarna bleef Jacob een klankbord voor veel collega-ondernemers in de gemeente Wijdemeren. Schreuder nieuwe voorzitter Varen doe je Samen! Gijs Schreuder is benoemd tot voorzitter van het project Varen doe je Samen! voor de nieuwe convenantperiode tot 2030. Als voorzitter maakt Schreuder deel uit van de stuurgroep en werkt hij nauw samen met projectleider Leon Hoogsteen. Voor zijn benoeming was Gijs Schreuder al betrokken bij de campagne als ambassadeur. www.varendoejesamen.nl Nieuw management Bavaria Yachts Bij het Duitse Bavaria Yachts neemt Norbert Leifeld de functie van CEO over van Michael Müller. Samen met CFO Thorsten Gatz - verantwoordelijk voor de financiën van de scheepswerf - gaat hij de scheepswerf leiden. Leifeld is sinds 2023 COO van de werf en werkte daarVaarmarkt nieuwe naam Nauticlink De vertrouwde website Nautclink voor nautisch nieuws en verwijzingen naar bedrijven heeft een nieuwe naam. Het online platform gaat verder als Vaarmarkt.nl. Ook heeft de redactie haar activiteiten uitgebreid. Naast het vaarnieuws en vaarpartners biedt Vaarmarkt.nl een uitgebreide vaargids met een ruime selectie aan watersportgerelateerde onderwerpen. De meest opvallende wijziging is de nieuwe marktplaatsfunctie voor tweedehandse en nieuwe boten en watersportartikelen. www.vaarmarkt.nl voor 15 jaar als consultant op het gebied van productstrategie, productontwikkeling en productie. In de Bavaria Holding is Leifield ook ‘President de la Societé’ van de Franse catamaranscheepswerf Nautitech. www.bavariayachts.com Linssen Yachts benoemt nieuwe directie en algemeen directeur Yvonne Linssen is de nieuwe algemeen directeur bij Linssen Yachts uit Maasbracht. Zij volgt de 59-jarige Ed Houben op, die vanaf nu werkt als operationeel directeur. Noël Laumen gaat de rol van commercieel directeur vervullen. Laumen bekleedt sinds 2024 de functie van sales- en aftersalesmanager. Jac Linssen blijft aan als technisch directeur. www.linssenyachts.com 30 HISWA MAGAZINE | 04 2025
Zeilschool Pean volgt telefoonadvies overheid De Friese zeilschool Pean voert als eerste zeilschool in Nederland beleid in voor het gebruik van mobiele telefoons door jongeren. Bij Pean moeten kinderen onder de 12 jaar nu hun telefoon thuislaten. Cursisten tot 18 jaar krijgen alleen na het avondeten een half uur digitale tijd. ’s Nachts gaan alle telefoons in een kluisje. Dit is geheel in lijn met de ‘Richtlijn gezond en verantwoord scherm- en sociale mediagebruik’ van het ministerie van Jeugd, Preventie en Sport. Wytse Buis van Zeilschool Pean verwacht dat andere zeilscholen snel volgen. www.zeilschoolpean.nl Gevangenisstraf voor voormalig directeur Sweden Yachts Mattias Rutgersson, voormalig directeur van botenbouwer Sweden Yachts Group (SYG), is in Zweden veroordeeld tot een gevangenisstraf van één jaar. In het vonnis wordt de zaak omschreven als een van de meest flagrante gevallen van insolventiefraude in de internationale scheepsbouw van de afgelopen jaren. Rutgersson krijgt ook een beroepsverbod van drie jaar en een forse boete opgelegd wegens ‘ernstige belastingontduiking’. De rechtbank maakte duidelijk dat een gevangenisstraf de enige passende sanctie is, ook omdat Rutgersson is in het verleden als eens werd vervolgd voor boekhouddelicten. Naast de belastingdienst dupeerde hij ook klanten van de werf. www.swedenyachts.se Ontslag voor 200 medewerkers bij Sunseeker De Britse werf Sunseeker International, gevestigd in Dorset aan de zuidkust van het Verenigd Koninkrijk, ontslaat ongeveer 200 medewerkers. Het gaat om circa 10 procent van de medewerkers en de ontslagen vallen vooral in ondersteunende, leiderschaps- en managementfuncties. De botenbouwer benadrukt dat de wereldwijde vraag afneemt als gevolg van de politieke en economische onzekerheid. Volgens Andrea Frabetti, CEO van Sunseeker International spelen de importtarieven daarbij een grote rol. www.sunseeker.com Nieuw dealerschap Navionics en Fusion Vanaf 1 juli 2025 wordt het dealerschap van de merken Navionics en Fusion vervuld door Garmin Nederland. Eerder werden verkoop, service, garantieaanvragen en reparaties nog verzorgd door Technautic. Cees Kopper (directeur Technautic): “Sinds 1997 was Navionics een vaste waarde in ons assortiment. Van Fusion en zijn hoogwaardige audio-oplossingen waren wij sinds 2011 dealer. Sinds begin juli vervult Garmin deze rol.” www.garmin.com 04 2025 | HISWA MAGAZINE 31
nieuws rubriek Inclusiegids ICOMIA over rol vrouwen in botensector Tijdens het ICOMIA/IFBSO-congres in Palma de Mallorca presenteerde het diversiteitscomité van ICOMIA de inclusiegids ‘Innovatieve inclusie – Ondersteuning van vrouwen in de botenindustrie’. Dat het onderwerp hoognodig aandacht heeft, blijkt uit het feit dat slechts 1 op de 50 CEO’s in de maritieme sector een vrouw is. In de gids worden manieren onderzocht om de gendergelijkheid in de sector te bevorderen. De gids is te downloaden op de website van ICOMIA. www.icomia.org Recordbestelling elektrische veerboten Het Indiase vervoersbedrijf JalVimana Shuttles in Mumbai heeft een recordbestelling gedaan van maar liefst 11 Candela P-12-veerboten. Volgens Candela is dit momenteel de grootste bestelling van een vloot elektrische, foilende vaartuigen ter wereld. De elektrische veerboten gaan twee van Mumbai’s meest gebruikte waterroutes bedienen: tussen de Gateway of India en Alibaug, en van de Gateway of India naar Elephanta Island. www.jalvimana.com NIEUWSINNOVATIE Hotspotkaart KNRM Op basis van een enorm aantal reddingen maakte de Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij een analyse. Daaruit komen vijf zogenaamde hotspots naar voren, plekken waar watersporters relatief vaak in de problemen komen. Het gaat om het Waddengebied, het IJsselmeer, de Zeeuwse wateren, de Biesbosch en de Randmeren. Stuk voor stuk gebieden met ondieptes waar schippers op vastlopen. Na motorstoringen is dit de meest voorkomende reden voor de KNRM om uit te rukken. www.knrm.nl Nieuwe nautische smartwatch van Garmin Volgens Garmin is het nieuwe Quatix-horloge meer dan een nautische smartwatch. De maker heeft het over een compleet watersportinstrument met uitgebreide gezondheids- en fitness functies. Belangrijke vernieuwingen van de Quatix 8 zijn het Amoled-scherm, ingebouwde luidspreker en microfoon, een nieuwe hartslagmeter en de mogelijkheid om de smartwatch mee te nemen naar 40 meter diepte. www.garmin.com Langer nodig voor Hypersail Het 30 meter lange monohull racejacht Hypersail, ontworpen door de succesvolle scheepsarchitect Guillaume Verdier, is geïnspireerd op Ferrari’s Hypercar. Volgens Ferrari combineert het jacht technologieën uit zowel de nautische als de automobielsector. Opvallend is dat Hypersail is getekend zonder verbrandingsmotor. Energie aan boord wordt gegenereerd met zonne-, wind- en kinetische energie. Zeeproeven met Ferrari’s Hyperyacht staan ingepland voor 2026. www.ferrari.com 32 HISWA MAGAZINE | 04 2025
DJI Powerbank 2000 Het merk DJI - producent van de drones en gestabiliseerde camera’s – lanceert nu ook powerbanks om deze en andere apparaten te kunnen voeden op plekken zonder stroomaansluiting. De nieuwe LiFePO4batterij van de DJI Power 2000 heeft een capaciteit van 2048Wh en kan continu 3000 Watt leveren. Deze powerbank is goed voor 4.000 cycli. www.dji.com Seldén’s nieuwe grote neerhouder Met de Rodkicker 50 introduceert Seldén Mast een vaste neerhouder voor jachten van vijftig tot vijfenvijftig voet. De Rodkicker bevat twee gasveren met elk met een capaciteit van 5,000 N. Door deze tegenkracht valt de giek niet op het dek tijdens het reven. De neerhouder is handbediend vanaf beide boorden. www.seldenmast.com HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS In de rubriek HRBC Nieuws lees je nieuws van de leden van de HISWA-RECRON Business Club. Wil je ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Quintes nieuwe kennispartner HISWA-RECRON Sinds begin juli is Quintes officieel Kennispartner van HISWARECRON. Zij nemen de portefeuille over van AON, de vorige partner op het gebied van verzekeringen en risicobeheer. Met Quintes aan boord krijgen leden toegang tot een compleet verzekeringspakket, voor zowel de onderneming als de ondernemer zelf. “Met Quintes als kennispartner bieden we onze leden niet alleen deskundige begeleiding, maar ook toegang tot jarenlange ervaring en actuele marktkennis. Ze weten wat er speelt binnen de watersport- en recreatiesector en denken écht mee met de ondernemer. Die betrokkenheid en expertise maken Quintes een waardevolle aanvulling voor de toekomst van onze branche,” aldus Jeffrey Belt, adjunct-directeur HISWA-RECRON. “We willen ondernemers helpen met oplossingen die passen bij hun bedrijf. Geen standaardpakketten, maar maatwerk. Zo kan de ondernemer zich richten op waar het echt om draait: ondernemen,” zegt Laura Overduin van Quintes. Quintes biedt: Verzekeringen voor het bedrijf: Gebouwenverzekering / Bedrijfsschadeverzekering / Inventaris- en goederenverzekering / Aansprakelijkheidsverzekering (AVB) / Cyberverzekering / Rechtsbijstandverzekering / Milieuschadeverzekering Verzekeringen voor de ondernemer: Ongevallenverzekering / Arbeidsongeschiktheidsverzekering / Pensioenoplossingen www.quintes.nl Inter Boat Marinas levert nieuwe landvaststeiger in Purmerend In opdracht van het recreatieschap Twiske-Waterland realiseerde Routebureau Recreatie Noord-Holland in de Purmerringvaart een nieuwe drijvende landvaststeiger als onderdeel van het project Landvasten Laag-Holland. Hierdoor wordt het voor watersporters met sloepen, kano’s of SUP’s eenvoudiger om veilig en comfortabel aan te leggen. Inter Boat Marinas (TOP Supplier van HISWA-RECRON) leverde voor dit project een steiger van systeem Olympia, voorzien van Titan dekbekleding: een duurzame en slijtvaste oplossing met een robuuste uitstraling. De steiger maakt deel uit van een bredere regionale investering in extra aanlegvoorzieningen, bedoeld om recreatie op het water te stimuleren en de vaarinfrastructuur in de regio Laag-Holland te versterken. Voor de uitvoering stelde provincie Noord-Holland subsidie beschikbaar. www.interboatmarinas.nl 04 2025 | HISWA MAGAZINE 33
Onbezorgd genieten De Professionele wasmachines en drogers voor op uw jachthaven Miele Professional. Immer Besser. Wanneer uw gasten aanleggen in uw haven wilt u ze de beste service bieden. Gemakkelijk en snel een (vakantie) wasje weg kunnen laten werken hoort daar zeker bij. Zelfs slaapzakken, kussens en dekbedden zijn voor de professionele wasmachines en drogers van Miele geen enkel probleem. Voordelen voor uw gasten • Bediening in 32 talen: of u nu een Duitse of Italiaanse gast heeft, iedereen kan in de eigen taal de was doen. • Makkelijk betalen: verschillende betaalsystemen kunnen eenvoudig worden aangesloten op deze machines. • Geen geknoei: ook het aansluiten van een doseersysteem is eenvoudig. Zo hoeven uw gasten zelf geen pakken wasmiddel meer te kopen. Voordelen voor u • Extra inkomsten: Plug & play betaalsystemen voor muntgeld of betaalkaarten. • Zeer zuinig: de nieuwste modellen verbruiken 22% minder water en 28% minder stroom dan de vorige generaties. Daarmee zijn ze de zuinigste op de markt. • Duurzaam: de machines zijn getest en ontwikkeld op een levensverwachting van 30.000 wasbeurten. • Compact: u heeft slechts een halve vierkante meter aan ruimte nodig voor een complete set. Meer weten over deze compacte, zuinige en duurzame wasmachines en drogers? miele.nl/professional | Telefoon: (0347) 37 88 84 | E-mail: professional@miele.nl
The global platform for the leisure marine industry In 2025, Metstrade continues to expand, offering enhanced space and valuable opportunities to connect across the leisure marine industry. As the world’s leading platform for leisure marine equipment, technology and services, it serves as the central hub where innovation meets industry advancements. Join thousands of marine professionals to explore cutting-edge technology and sustainable design. Discover the latest products, engage with the people driving innovation, and connect with decision-makers moving the industry forward. Secure your tickets now to be part of Metstrade 2025. Get your free ticket 17 → 18 November 2025 The Superyacht Forum 18 → 20 November 2025 Metstrade RAI Amsterdam organised by powered by endorsed by member of flagship event
SUZUKI MARINE STEALTH LINE Kenmerkende styling en compromisloze prestaties. De nieuwe Stealth Line-serie met robuuste behuizing in stijlvol matzwart. Toonaangevende technologie voor maximale betrouwbaarheid, brandstofefficiency, lage onderhoudskosten en hoge prestaties. Ontdek de Stealth Line nu bij jouw Suzuki Marine-dealer
1 Online Touch