RECREACTIE 2 | maart 2025 magazine over recreatie en toerisme Anders zoeken en boeken AI heeft steeds meer invloed op de consument Opvolging geregeld bij familie Kamping van De Bronzen Emmer Defensieplannen bedreigen rust op Drentse recreatiebedrijven Lobby tegen hoge btw gaat door: onderzoek naar de gevolgen
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
Nieuwe Eigenaren: -De Tol Vi -D - Vis en recreatieplass en Het Broek - Park Drentheland - De Eenhoorn S Vis en recreatieplass e - Stadscamping Schoonhoeven en Jachthaven Wilgenrak Stadscamp Wilgenr k amp Wilgenrak L - Kampe h - - L - D - D er oeve Koole ak - Natuurcamping De Kemphaan - De Koeksebelt n Natuurcamping l Landgoed Vogelenzang De Lucht L ndgoed D d u - De Striene - Verscholen Dorp - De Waldsang De Waldsan De W Camping Zeestrand - Het Winkel - It Soal Campi - Camping Zeestrand - Van Vliet Bootverhuur KERSVERSE EIGENAREN, EEN SUCCESVOLLE START GEWENST Ook kersverse eigenaar worden van jouw droomlocatie? Sinds 1974 zijn wij dé expert in aan- en verkoop, taxaties en bedrijfsovernames binnen de dag- en verblijfsrecreatieve sector. Op zoek naar persoonlijk advies? Neem contact op met één van onze gespecialiseerde adviseurs. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Charlotte de Baat, Jeff rey Belt, Arthur van Disseldorp, Wanda van Eck Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Erik van Dijk, Facet, Jeroen Kamphuis Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 72,50 euro per jaar, 36,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie AI vakantierevolutie De zoektocht naar een vakantie is de afgelopen jaren fl ink veranderd. We gingen van reisgidsen en reisbureaus naar zoekmachines en online boekingsplatforms. En nu staat een nieuwe revolutie voor de deur: vakanties zoeken en boeken met behulp van AI. In deze editie van Recreactie duiken we in de manier waarop kunstmatige intelligentie de toerismesector op zijn kop zet. Van slimme chatbots die 95% van de vragen van gasten beantwoorden tot systemen die voorspellen wanneer je vol zit en die adviseren over je prijzen. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Het artikel over AI in deze editie laat zien hoe recreatiebedrijven hierop inspelen en wat dit PARTNERS IN BUSINESS: betekent voor de manier waarop consumenten hun vakanties boeken. Zelf ben ik een echte liefhebber van kamperen met de tent. Deze zomer ga ik drie weken met manlief op pad, zonder de kinderen. Die maken inmiddels hun eigen vakantieplannen, helaas zonder tent. Maar in plaats van eindeloos websites af te speuren, schakel ik dit jaar AI in. Kan ChatGPT of een andere slimme assistent mij helpen de voor ons perfecte camping te vinden? We gaan het testen! KENNISPARTNERS: Voor recreatieondernemers betekent de opkomst van AI een grote verschuiving in hoe gasten zoeken, boeken en communiceren. Steeds minder mensen gebruiken Google als startpunt voor hun vakantieplanning. Daarnaast worden boekingsprocessen steeds meer geautomatiseerd, waarbij AI niet alleen suggesties doet, maar zelfs de reservering en bijbehorende diensten kan regelen. De uitdaging hierbij is de menselijke factor niet te verliezen. Gasten verwachten snelheid en gemak, maar ook persoonlijk contact en beleving. Hoe ga jij AI gebruiken om je gastvrijheid naar een hoger niveau te tillen? Veel leesplezier! 02-2025 | Recreactie 5
inhoud Informatief Mens & bedrijf 8 14 20 31 32 34 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Anders zoeken en boeken met AI Regio in beeld Defensieplannen bedreigen rust op Drentse recreatiebedrijven Kennis delen Wat kun je doen als de gast zijn vaste plaats niet wil onderhouden? Vakinfo Slimme aluminium terrasoverkapping Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 28 11 13 Ondernemen Lobby Strijd tegen hogere btw gaat door Columns Green Key RecreAnders 24 De bezieling Enthousiaste nieuwe generatie treedt aan bij camping De Bronzen Emmer 02-2025 | Recreactie 7
onder de aandacht VNG tegen legalisatie permanent wonen Het wel of niet mogelijk maken van permanente bewoning van recreatiewoningen moet een lokale afweging blijven. De gemeente kan dat doen in samenspraak met eigenaar en bewoners van een vakantiepark, stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De VNG reageert daarmee op het voorstel dat minister Mona Keijzer van VRO 19 december deed. Gemeenten zouden bestaand gebruik, onder voorwaarden, in het omgevingsplan moeten toestaan. Dit voorjaar werkt het departement aan uitwerking van de ‘instructieregel’. Niet alleen HISWA-RECRON is fel tegenstander van het plan, maar dus ook de VNG, die terecht concludeert dat permanente bewoning van recreatiewoningen slechts weinig bijdraagt aan het oplossen van de woningnood. Overigens stond vorig nummer van Recreactie op pagina 31 een verkeerde peildatum vermeld. De juiste peildatum voor bestaande permanente bewoning is, in het voorstel van minister Keijzer 16 mei 2024. Bezoekersrecord Toverland Attractiepark Toverland (Sevenum) behaalde in 2024 voor het derde jaar op rij een bezoekersrecord. Vorig jaar passeerden maar liefst 1.174.000 bezoekers de poorten van het attractiepark. “De groei werd gerealiseerd door continu te blijven investeren in de seizoensevenementen en de kwaliteit van het park”, stelt algemeen directeur Jean Gelissen jr. Niet alleen gezinnen en vriendengroepen wisten het park te vinden, ook grote groepen, zoals bedrijfsuitjes en schoolreizen, kozen massaal voor Toverland. Bovendien zetten het park in op verlengde openingstijden en investeringen in de seizoensgebonden evenementen, zoals de Halloween Nights en winterconcept Winter Feelings. Om ook van 2025 een topjaar te maken heeft Toverland de website net vernieuwd: mobile fi rst en meer beleving. www.toverland.nl Doe mee met de Open Camping Dag! Op zaterdag 5 april is het weer Open Camping Dag. Op deze dag vieren honderden campings op feestelijke wijze de opening van het nieuwe seizoen, door hun poorten te openen voor geïnteresseerde bezoekers. Vorig jaar waren er ruim 450 deelnemende campings. Deelname voor campings is gratis, aanmelden kan via de site van het evenement. Elke camping ontvangt een eigen pagina met basisvermelding en foto’s. Het staat campings vrij om wat leuks te organiseren en zelf de lokale media in te schakelen, want samen maken we dit evenement tot een succes. Wie extra aandacht wil kan ook één of meerdere prijzen ter beschikking stellen van de kampeerprijzenloterij. Denk aan ‘een gratis weekend kamperen met heldenontvangst’ of een andere originele insteek. Na aanmelding ontvang je hierover meer informatie. Meedoen? Geef je snel op, dat kan tot en met 21 maart. www.opencampingdag.nl 8 Recreactie | 02-2025
Natuurbrandpreventie Er is steeds meer aandacht voor de preventie van natuurbranden en de voorlichting van de brandweer is nu ook specifiek gericht op recreatieondernemers én recreanten. Natuurbranden komen immers steeds vaker voor en de impact is amper te overzien. Terwijl veel branden eenvoudig te voorkomen zijn. Een heel belangrijke tip voor zowel ondernemers als recreanten is bijvoorbeeld: zet een barbecue altijd op een stevige verharde ondergrond. Het klinkt zo logisch, toch gaat het nog (te) vaak mis. Laat elk jaar de schoorsteen vegen: óók bij een chalet. Reinig de dakgoten van een vakantiehuis tweemaal per jaar en bij periodes van langdurige droogte. De bladeren zijn een bron van broei. En tot slot: als je gaat snoeien, zorg dan dat er paden van minstens 3,5 meter breed en 4,5 meter hoog over het park lopen, zodat de brandweer er in noodgevallen snel door kan. www.brandweernederland.nl (zoekterm: natuurbrand voorkomen) Werken aan minder regeldruk We hebben al veel geschreven over regeldruk. HISWARECRON heeft nu een handreiking Regeldruk gepubliceerd, die pijnlijk duidelijk maakt waar de schoen wringt: op steeds meer plekken. Met voorbeelden wordt iedere lezer duidelijk dat bijvoorbeeld de nieuwe regels op het gebied van zwembadwater meer problemen creëren dan oplossen. Zo worden er vele concrete voorbeelden gegeven, mét een oplossingsrichting. Om de knelpunten inzichtelijk te maken pleit de branchevereniging voor het toevoegen van de watersport- en recreatiesector aan de regeldrukmonitor van het ministerie van Economische Zaken. www.hiswarecron.nl (zoekterm: lastendruk) PiNCAMP-awards Op 17 januari werden tijdens een feestelijk gala in het Duitse Stuttgart de PiNCAMP-awards uitgedeeld. PiNCAMP is het gezamenlijk boekingsplatform van ANWB, ADAC en de Zwitserse TCS. Leden van HISWA-RECRON waren daarbij goed vertegenwoordigd. De Young Talent Award werd gewonnen door Nina Garvelink, parkmanager van Camping de Achterste Hoef in Bladel. Toen ze nog maar begin twintig was, nam ze het familiebedrijf over. Samen met haar familie bouwde zij de camping uit tot een van de toonaangevende recreatieparken van Nederland. Winnaar in de categorie Innovatie en Vooruitgang werd Vakantiepark Beerze Bulten (Beerze). ‘Hier zijn online boeken en online inchecken al lang vanzelfsprekend’, oordeelt de jury. De Boshopper, een vriendelijke robot, rijdt door het park en biedt de gasten een drankje of iets lekkers aan. De Boshopper is een van de eerste vakantierobots van Nederland en staat altijd met een glimlach, vriendelijke stem en gastvrije aanwezigheid klaar. Gasten zijn er dol op! 02-2025 | Recreactie 9 Foto: Shutterstock Foto: Wanda van Eck
Nieuw Miele appWash voor uw wasserette Eenvoudig was- en droogbeurten afrekenen met pinpas Relax… en de was wordt gedaan. Miele komt met dé premium betaaloplossing voor de wasserette op uw camping, recreatiepark of haven. Met de Miele appWash tap & go, kan uw gast via de telefoon of de NFC-terminal machines reserveren, boeken en nu ook eenvoudig met pinpas betalen. Zo ontlast u uw receptie omdat losse muntverkoop niet meer nodig is en maakt u het uw gasten net weer even gemakkelijker om hun vakantiewasjes weg te werken. De voordelen voor u: • Minder werk: nooit meer munten uitgeven, beheren en boeken • Minder personeel nodig: minder interactie met de receptie dankzij onze intuïtieve bedieningen, posters en de gratis gebruikersondersteuning - geen vragen meer van gebruikers • Kies voor appWash PAY waarbij u de machines zelf aanschaft • Óf kies voor appWash RELAX waarbij u compleet ontzorgd wordt Meer weten over Miele wasmachines en drogers met appWash voor uw camping, recreatiepark of haven? Scan de QR-code en bekijk dan onze website of neem contact met ons op. www.miele.nl/professional | Telefoon: +31 (0) 347 378 88 | E-mail: professional@miele.nl
onder de aandacht column Prijs steeds belangrijker 25 jaar Stichting KMVK 88% van de Nederlanders heeft vakantieplannen voor 2025 en dat is meer dan vorig jaar, meldt het NBTC in de meest recente Vakantie Sentiment Monitor. De stijgende prijzen blijven een uitdaging: 40% van de Nederlanders geeft aan hierdoor het vakantiegedrag aan te passen. Zij kiezen voor goedkopere accommodaties of gaan minder vaak op vakantie. Voor Duitsers is dat zelfs 52%. De ANWB komt in haar jaarlijkse vakantieonderzoek tot dezelfde conclusie: bijna 1 op de 3 Nederlanders is van plan de vakantieplannen aan te passen door de stijgende prijzen. Zij vermijden dure vakantielanden, gaan op een ander moment of minder vaak op vakantie. 15% blijft dit jaar zelfs thuis, mede door financiële beperkingen. Nieuwe leden Tussen 10 januari en 10 februari zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! Holld Marine, Zwartewaterland, www.holld.com Hof de Brulle, Gulpen-Wittem, www.hofdebrulle.nl Vergeer Watersport, Teylingen, www.vergeerwatersport.nl Yachtcharter Friesland, Heerenveen, www.yachtcharter-friesland.nl Replay Profs in Playgrounds, Beringe, www.replay-speeltoestellen.nl 25 jaar geleden begon RECRON met de Milieubarometer. Dat initiatief van de branchevereniging groeide al snel uit tot een onafhankelijk keurmerk, met onafhankelijke keurmeesters en een stichtingsvorm: de Stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (KMVK). Daarmee was de basis gelegd voor de huidige Green Key. Eén van de medewerkers van het eerste uur, Laska Hurenkamp, verzorgde in die tijd vanuit RECRON het secretariaat. En nu werkt zij nog steeds vol enthousiasme voor de Stichting KMVK! In 2007 ging een aantal internationale milieulabels samenwerken in het keurmerk Green Key. Dat keurmerk valt onder de FEE, de Foundation for Environmental Education. De Milieubarometer was daarbij een van de grotere keurmerken in de FEE. Sinds die tijd zijn we de Green Key en daarmee heeft het keurmerk veel aan (internationale) zeggingskracht gewonnen. De organisatie van de Stichting KMVK werd losgetrokken van RECRON en geprofessionaliseerd. Het was ook het jaar dat ikzelf bij de stichting kwam werken. Eerst als projectleider, daarna als directeur. Later namen we ook een keurmerk over van de ANWB: de Blauwe Vlag, die als onafhankelijk keurmerk staat voor schoon en veilig natuurwater. De Green Key is in de loop van de jaren veranderd. Milieu werd duurzaamheid en daarmee zijn de doelen van het keurmerk flink verbreed. De Green Key groeide uit tot dé autoriteit en aanjager van verduurzaming van de Nederlandse toerismesector en de vergadermarkt. Zowel hotels als groepsaccommodaties, campings en (ketens van) bungalowparken dragen het keurmerk met verve. Er zijn nu 800 bedrijven met een Green Key in Nederland, en 200 jachthavens en stranden waar de Blauwe Vlag wappert. Die duizend gecertificeerde bedrijven worden uitgenodigd om op 17 september met ons het 25 jarig jubileum te vieren. Je ontmoet er de andere ondernemers, maar ook huidig voorzitter Marieken Nieuwdorp en oudgedienden als Derk Jan Verstand, Gerard van Keulen en Pieter Galema. En alle andere mensen die nu nog altijd de schouders zetten onder onze keurmerken. Want samen maken we de Stichting KMVK, de Green Key en de Blauwe Vlag. Kom je ook? Erik van Dijk, directeur Stichting KMVK Meer weten over Green Key? E: erik@kmvk.nl T: 06 - 12 81 06 41 02-2025 | Recreactie 11 Foto: Hof de Brulle Foto: Shutterstock
Al klaar om je gasten te verwelkomen? www.madino.nl 0488 440138 info@madino.nl
onder de aandacht RecreAnders HISWA-cao definitief Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie Geen vreugdedansje Eind januari stemden werkgevers en werknemers in met de voorstellen voor de nieuwe cao voor de watersportindustrie en waterrecreatie. Deze cao is beter bekend als de HISWAcao en geldt voor alle leden van HISWA-RECRON waarvan de activiteiten onder de werkingssfeer vallen. De cao loopt van 1 januari 2025 tot 31 december 2026. De salarissen worden geïndexeerd. Dat betekent 4% extra per 1 januari ‘25, 1% per 1 oktober, 2% extra per 1 januari ‘26 en tenslotte 1,5% per 1 oktober 2026. HISWA-RECRON is tevreden met het bereikte resultaat. Een looptijd van 2 jaar is prettig en de loonsverhogingen zijn in lijn met andere cao’s, wat in een krappe arbeidsmarkt belangrijk is. Camping van het Jaar: De Kleine Wolf Op tal van plekken in Nederland werken recreatieondernemers in fraaie natuur. Deze natuur is onlosmakelijk onderdeel van het recreatieproduct. Maar er is actie nodig, om deze natuur daadwerkelijk in stand te houden. Op veel van deze recreatiebedrijven zijn nog faciliteiten aanwezig uit de jaren ‘60, ‘70 en ‘80. Er is telkens door-geëxploiteerd met faciliteiten die energetisch gezien veel uitstoot kennen. Het zijn echte energieverspillers! Ondernemers in de recreatiesector pakken steeds vaker hun verantwoordelijkheid om te verduurzamen. Dat gaat gepaard met sloop en nieuwbouw, omdat de oude faciliteiten weinig aanpasbaar zijn. Door duurzame (vaak circulaire) nieuwbouw wordt een gigantische stap voorwaarts gezet. Er verrijzen faciliteiten die hun tijd ver vooruit zijn. Alles om maximaal te verduurzamen en een krachtige beleving te bieden voor gast en omgeving. Vaak is de energiereductie 50% of meer! Hiermee werkt de branche hard aan de klimaatdoelen en het halveren van de uitstoot, vanuit een eigen, intrinsieke motivatie. Wij zijn dan ook echt verbaasd over de recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank Den Haag. Hierbij gaat het over de uitspraak van 18 december 2024 over intern en extern salderen en de uitsprak van 22 januari 2025 waarbij het Rijk zich aan zijn eigen wet moet houden. Deze uitspraken hebben vergaande gevolgen voor heel Nederland. Het is een onnodige stap terug! Voor de camera maakten onder andere vertegenwoordigers van Greenpeace een vreugdedansje. Naar ons idee is dat valse en misplaatste vreugde. Zoals zo vaak: enkel voor de bühne. Het gevolg is namelijk dat gewenste verduurzaming in tal van sectoren, zoals de recreatiesector, onnodig stagneert. Waardoor noodgedwongen de oude en vervuilende faciliteiten moeten voortdraaien. Met een veel hogere uitstoot als gevolg. De Kleine Wolf in Stegeren werd tijdens het PiNCAMP-gala op 17 januari in Stuttgart uitgeroepen tot ANWB Camping van het Jaar 2025. Het bedrijf werd samen met een Italiaanse camping als beste gekozen door ruim 11.000 kampeerders, én een internationale vakjury. Het bedrijf won ook al in 2020, 2022 en 2024. ‘De 5-sterrencamping biedt een groot aantal luxe voorzieningen én is actief op het gebied van duurzaam ondernemen. De stemmers zijn bijna lyrisch over deze gezinscamping, die alles goed lijkt te doen’, oordeelde de jury. Waar het de komende tijd over gaat is het creëren van beleid en mogelijkheden om vernieuwingsopgaves weer vlot te trekken. Maar deze procedures zullen kostbaar en tijdrovend zijn. En we hebben in het dossier klimaatverandering toch juist geen tijd te verliezen? Hoe kan de natuur in vredesnaam geholpen zijn met de recente uitspraken? De logica van een vreugdedansje ontgaat ons. Maar goed, wij zijn ook geen Greenpeace… 02-2025 | Recreactie 13 Foto: Shutterstock
coverstory Artificial intelligence maakt perfecte chatbot mogelijk Totaal anders zoeken en boeken met AI We schreven in Recreactie al vaker over AI: artificial intelligence. De ontwikkelingen gaan nog steeds razendsnel. De contouren worden wel steeds duidelijker. Er ontstaan verrassende nieuwe producten en diensten, die grote kansen bieden voor recreatieondernemers. Maar ook het zoekgedrag van consumenten gaat veranderen - en dat heeft weer consequenties voor marketing en klantbenadering. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, Prosuco (AI), Zandsculpturen Garderen Erik Kroon van reserveringssysteem LeisureKing heeft een bijzondere primeur: een AI-toepassing die voorspelt hoe druk het gaat worden bij je klimpark, bootverhuur, escaperoom of andere weersafhankelijke dagattractie. “We kunnen uit 14 Recreactie | 02-2025 boekingen uit het verleden exact afleiden hoe lang tevoren mensen een boeking plaatsen”, legt Kroon uit. “Dat hangt steeds vaker af van de weersverwachting. Bij mooi weer zit je klimpark vol, bij regen boekt er niemand. In de toepassing die wij binnenkort toevoegen aan LeisureKing koppelt AI de weersverwachting aan het te verwachten boekgedrag. Ofwel: we kunnen op basis van historische gegevens en de actuele
Agentic AI: de app regelt alles voor je en maakt ook de boeking weersverwachting voorspellen hoe hoog de bezetting wordt. Stel dat mensen bij jouw bedrijf gemiddeld twee dagen tevoren boeken. Dan laat ons model net iets eerder zien wat de verwachte bezetting is. Bijvoorbeeld: 22 graden met zon leidt tot 95% bezetting. Dan doet het model de aanbeveling om de prijs alvast iets te verhogen, de marketing af te schalen en te zorgen voor voldoende medewerkers. Je reageert niet meer achteraf als de boekingen binnenstromen, maar weet vooraf hoe druk het gaat worden.” Frank van den Berg is commercieel manager van Runnr.ai, een startup die zich enkele jaren geleden helemaal heeft toegelegd op het automatiseren van de communicatie met gasten. Eerst was de dienst vooral gericht op hotels, sinds kort is Runnr.ai ook beschikbaar voor recreatiebedrijven. Liever WhatsApp “Ons systeem verzorgt voor bijvoorbeeld een keten bungalowparken de gehele klantcommunicatie tijdens en na de boeking”, vertelt Van den Berg. “Daarbij gebruiken we de media die het beste bij de klant passen. Over het algemeen is dat WhatsApp. Onderzoek wijst uit dat slechts 20% van alle e-mail nog wordt gelezen. Bij WhatsApp is dat 98% en dus is de kans dat je de gast bereikt veel groter.” Wie boekt heeft daarbij aanvullende services nodig, zoals 02-2025 | Recreactie 15 >
LOTEC GEEFT WATER VORM DE EUROPESE SPECIALIST VOOR RECREATIEBADENZWEMBADEN EN WATERTECHNIEK. EuroParcs Resort - De Utrechtse Heuvelrug Lotec is een Europese specialist voor recreatiebadenzwembaden en watertechniek. We zijn uitgegroeid tot een absolute specialist met kwalitatief hoogwaardig zwemwater als belangrijkste uitgangspunt. Hierbij gaan wij tot het uiterste. Met geavanceerde technologieën en efficiënte oplossingen creëren we innovatieve (beheers)systemen die water een extra dimensie geven. In veel gevallen ontstaan op onze eigen tekentafels. We durven daarom wel te stellen dat we onze sporen als totaalinstallateur op zwemwater gebied hebben verdiend. Onze naam staat garant voor de hoogste waterkwaliteit en is onlosmakelijk verbonden met uw, maar ook onze reputatie. ONTDEK WATERPROOF H2O TECHNOLOGY, ONTDEK LOTEC! LOTEC Nederland LOTEC Noord-Oost LOTEC Belgium Boven Zijde 12, 5626 EB Eindhoven Koppelstraat 35, 7391 AK Twello Esperantolaan 4, 3001 Heverlee T 040 243 00 21 T 057 174 38 00 T 016 98 01 03 E info@lotec.nl E twello@lotec.nl E info@lotec.be www.lotec.nl www.lotec.nl www.lotec.be
coverstory linnenpakket, ontbijtservice, in het geval van hotels wellicht een parkeerplaats. Al die extra services worden door Runnr.ai aangeboden, zodat de gast zijn boeking compleet kan maken. Als de gast vragen stelt wordt daar zo concreet mogelijk antwoord op gegeven, en daar komt AI om de hoek kijken. “Het klassieke stroomschema dat een chatbot hanteert, is onvoldoende effectief. Het blijven standaard antwoorden, die worden gegeven op basis van één woord uit de vraag van de gast. Dat wekt irritatie op. AI werkt op basis van large language models. Ofwel: de hele vraag wordt uitgelezen, en écht beantwoord.” Bijkomend voordeel is dat het systeem vrijwel alle talen beheerst. Dus als de gast een vraag stelt in het Pools, dan wordt het antwoord in diezelfde taal gegeven. Bijna alle vragen Op deze manier beantwoordt AI maar liefst 95% van alle vragen en verzoeken, zonder enige tussenkomst van een medewerker, stelt Van den Berg. De resterende 5% gaat door naar de frontoffice. “Het systeem verbetert de dienstverlening en ontlast de frontoffice. Dat betekent dat je ofwel minder medewerkers nodig hebt, of ze kunt inzetten voor direct klantcontact. Dat levert veel meer waardering op. De uitdaging om ons systeem ‘Zorg dat je bedrijf op internet sprankelt en opvalt. Zorg vooral voor hele goede filmpjes’ geschikt de maken voor vakantieparken zit vooral in de koppeling met de boekingssystemen”, vertelt Van den Berg. “We hebben nu een koppeling met Booking Experts en werken aan nieuwe koppelingen.” Runnr.ai staat niet alleen: het gebruik van artificial intelligence bij chatbots wordt inmiddels door meerdere partijen uitgewerkt. Ook HISWA-RECRON Kennispartner Tommy Booking Support heeft inmiddels een AI-gestuurde chatbot die gekoppeld is aan het eigen boekingssysteem. “We draaien nu een test met de koppeling van de chatbot aan het reserveringssysteem”, vertelt Frank Luken van Tommy Booking Support. “De chatbot heeft dus direct inzage in de beschikbaarheid van accommodaties en de geldende prijzen. Als de consument vraagt: heb je voor komend weekend nog een safaritent voor > Een verrassende toegift Ondernemer Erik Kroon heeft diverse bedrijven, waaronder LeisureKing, SOS Events en Gamified Concepts. Dat laatste bedrijf maakte vorig jaar voor de Beeldentuin Garderen een bijzondere toepassing van AI. De jaarlijkse expositie van zandsculpturen had ‘boeken’ als thema. Bij de rondwandeling had Gamified Concepts een game ontwikkeld, die gespeeld werd op de smartphone van de bezoekers. Deelnemers gaven daarbij ook antwoord op diverse vragen, bijvoorbeeld over de gezinssamenstelling en het favoriete boekengenre. Aan het eind van de tour werd een groepsfoto gemaakt. Kroon vertelt: “Met AI werden de verstrekte gegevens verwerkt tot een mini-roman, in het favoriete genre van de deelnemer. Die roman was voor iedereen weer anders. Op de voorkant stond een bewerkte versie van de groepsfoto, waarbij de mensen in zandsculpturen waren veranderd. Dat boek kregen mensen als pdf in de e-mail. De reacties waren echt superpositief! Zulke uiterst verrassende zaken kunnen met AI gerealiseerd worden. Ook voor verblijfsrecreatieve parken die een echt unieke herinnering willen bieden aan hun gasten. Er is zoveel mogelijk. Wat je vooral nodig hebt is creativiteit.” 02-2025 | Recreactie 17
De juiste producten én advies bij technische vraagstukken Al 50 jaar A partner van de recreatie sector Meer info op wildkamp.nl/recreatie M Ruim assortiment voor de recreatie sector Altijd & overal online bestellen Ondersteuning op maat bij projecten Direct iets nodig? Altijd een vestiginging de buurt Begin jij het nieuwe jaar met een heldere strategie? De horeca- en recreati ebranche blij ſt veranderen. Gasten stellen hogere eisen en de concurrenti e speelt daar steeds slimmer op in. Hoe zorg jij dat jouw bedrij f vooroploopt in 2025? Geef je bedrij f een voorsprong met het ‘Businessplan op 1 A4’. Samen met de specialisten van Countu s bepaal je een duidelij ke strategie, krij g je prakti sche tools voor Experti seteam Recreati e & Horeca Dokter Stolteweg 2 / 8025 AV Zwolle 038 45 526 00 / recreati e-horeca@countu s.nl COUNTUS.NL de uitvoering en monitor je of je op koers ligt. Met een concreet plan weet jij precies waar je op moet stu ren om je doelen te bereiken. Begin het jaar sterk en maak 2025 jouw succesjaar! Benieuwd? Neem contact op voor een vrij blij vend gesprek. Countu s. Daar reken je op.
coverstory De AI-chatbot beantwoord 95% van de vragen en ontlast daarmee je medewerkers AI-toepassingen als ChatGPT. De zoekresultaten komen sneller en zijn vooral persoonlijker: beter afgestemd op jouw eigen belangstelling en online gedrag. De apps weten precies waar jij van houdt, waar jij op aanslaat. En datgene wat getoond wordt, speelt in op wat je eerder hebt bekeken. Als zoekende consument heb je daarmee het gevoel dat je sneller ziet wat je leuk vindt.” En net als alles rond AI gaat ook hier de ontwikkeling razendsnel, legt Messelink uit. “Mijn zoon keek op TikTok naar filmpjes van leuke wintersportfeestjes. En als hij later zoekt naar een wintersportvakantie, komt hij al heel snel uit op die plek met die leuke feestjes. Precies wat hij wil.” De vraag is natuurlijk: wat vraagt dat van de marketing van de recreatiebedrijven? Hoe kom je nog bovendrijven, als Google niet meer de voornaamste zoekmachine is? “De basis blijft datgene wat jij zelf op websites en social media zet”, legt Messelink uit. “Op basis daarvan zoekt Google en zoeken ook de AI-apps. Zorg dus dat je aanwezigheid op internet sprankelt en opvalt. Zorg vooral voor hele goede filmpjes, die het unieke karakter van je bedrijf weergeven. Dat laatste is overigens wel van fundamenteel belang: wat je online uitstraalt, moet echt wel kloppen met datgene wat er op je bedrijf te beleven is. Een goed product is de basis van alles. Maar de manier waarop mensen geprikkeld worden om juist jouw bedrijf te bezoeken, verandert.” 4 personen, kan die direct geboekt worden. Maar misschien zijn alle tenten verhuurd. Dan kan het systeem zeggen: Helaas, die zijn allemaal geboekt, maar ik heb wel nog een 4-persoons bungalow beschikbaar.” Hoe groot de voordelen ook zijn op het gebied van personeelsinzet, service en snelheid, nog lang niet alle recreatiebedrijven maken gebruik van een chatbot. Cas Bogaard, eigenaar van AI-adviesbureau CribConnects, weet wel waar de schoen wringt. “Je moet zorgen dat je je medewerkers meekrijgt. Allerlei processen en taken kunnen veel efficiënter verlopen. De chatbot inderdaad, maar ook het beantwoorden van negatieve reviews kan in principe automatisch door AI gebeuren. Maar hoe meer je automatiseert, hoe meer je zelf de controle uit handen geeft. Dat moet je aandurven.” Zowel voor ondernemers als medewerkers heeft Bogaard een belangrijke tip: ga er gewoon eens mee experimenteren. “Kijk hoe het werkt, wat er allemaal mogelijk is. Je zult ontdekken dat het leuk is en dat het je enorm veel tijd bespaart.” Zoeken via TikTok Prosuco, het zusterbedrijf van Tommy Booking Support dat gericht is op marketing, kijkt vooral naar het zoek- en boekgedrag van mensen. Businessmanager Janine Messelink van Prosuco legt uit dat het zoekgedrag van consumenten verandert. “De jonge generatie zoekt niet meer via Google, maar op social media als TikTok. Steeds vaker wordt ook gezocht via Wat brengt de toekomst? Niemand kan in de toekomst kijken en we weten niet wat AI ons gaat brengen, vinden de experts. Cas Bogaard van CribConnects wil zich wel aan een kortetermijnvoorspelling wagen. “2025 wordt het jaar van Agentic AI. Dan vraag je als consument bijvoorbeeld aan de app: Ik wil naar de Veluwe, ik wil dat het een graad of 20 is en het moet niet al te druk zijn. De app reageert dan met een heel concreet voorstel: ga in periode X en kies voor huisje Y. Als je wilt wordt het vervoer geregeld en de app kan het meteen voor je boeken en in je agenda zetten. Claude van Anthropic kan dit nu al en concurrent OpenAI kwam vorige maand met Operator, dat ook zelfstandig op internet kan zoeken.” Ook hier blijft de vraag natuurlijk: hoe kom je daar als ondernemer tussen? Bogaard: “In feite gebruiken al die AI-apps ook gewoon browsers om het internet te doorzoeken. Dus het wordt nóg belangrijker om bovenaan te staan bij Google. En dan niet door adwords, maar in de natuurlijke resultaten.” Cursussen op maat In de loop van 2025 biedt HISWA-RECRON, samen met CribConnects een AI-training aan voor mensen die werken in de recreatiesector. Dankzij een samenwerking met ABN-AMRO kan de training tegen gereduceerd tarief worden aangeboden. Meer informatie, zoals data en prijzen, volgen in de loop van het jaar. 02-2025 | Recreactie 19
regio in beeld Plannen Defensie voorlopig nog onduidelijk idelijk Drentse ondernemers in onzekerheid n De Nederlandse krijgsmacht gaat het aantal militaire activiteiten uitbreiden. Defensie heeft daarv meer ruimte nodig. Het ministerie is naarstig op zoek naar uitbreidingslocaties en dat leidt tot grote onzekerheid bij recreatieondernemers in Drenthe. n. Defensie heeft daarv ties en dat leidt tot grote Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Vakantiepark Witterzomer, Shutterstock Gezien de situatie in de wereld is het noodzakelijk dat de krijgsmacht meer ruimte krijgt om het eigen grondgebied en dat van bondgenoten te kunnen verdedigen. Daarom maakte het ministerie van Defensie eind 2023 bekend dat het op zoek gaat naar nieuwe locaties. Sinds de start van die zoektocht is de toekomst voor een aantal recreatieondernemers in Drenthe – maar ook daarbuiten – onzeker geworden. “In december 2023 publiceerde Defensie een notitie die veel stof deed opwaaien”, zegt Petra Ellens, HISWA-RECRON regiomanager voor de provincies Drenthe en Overijssel. “Wat we zagen was een kaart met allemaal stippeltjes en streepjes, die aangeven waar mogelijk nieuwe locaties en uitbreidingsgebieden van Defensie komen.” Op die locaties komen extra helikopterlandingsplaatsen voor laagvliegoefeningen en een oefendorp. Het bestaande militair oefenterrein de Haar wordt volgens de plannen vergroot. ‘Collega-ondernemers hebben niet half door wat er boven hun hoofd hangt’ Onzeker en ongerust Recreatieondernemers reageerden ongerust op de plannen. Die ongerustheid zal voorlopig niet verdwijnen, want het hele proces neemt veel tijd in beslag. Dat betekent: veel onzekerheid over de toekomstplannen van hun bedrijven. De verwachting is dat begin 2025 de uitkomsten van de milieueffectrap portage (MER) bekend worden. Begin 2026 is naar verwachting de gehele procedure afgerond. Tegen die tijd komt er pas meer duidelijkheid. In mei 2026 wordt bekendgemaakt welke activiteiten 20 Recreactie | 02-2025
Vakantiepark Witterzomer en welke locaties Defensie voor ogen heeft. De zienswijzen en bezwaarprocedures volgen dan nog. HISWA-RECRON maakt gebruik van de officiële inspraakprocedures. Daarnaast wijst de branchevereniging de lokale overheden op de mogelijke effecten op onze sector. “Zij zijn ook een belangrijke gesprekspartner van Defensie”, aldus Ellens. Het vinden van locaties is geen gemakkelijke opgave in een dichtbevolkt land als Nederland. Iedereen komt op voor zijn eigen belangen. “Natuurlijk willen we als HISWA-RECRON het belang van onze veiligheid niet bagatelliseren en onze verantwoordelijkheid nemen”, vertelt Petra Ellens, “maar wij hebben wel meteen gewezen op de grote effecten voor de recreatiesector. Onze bedrijven zitten precies daar waar Defensie wil uitbreiden: in de buitengebieden. Defensie ging in de antwoordnota, die in mei 2024 is gepubliceerd, nauwelijks in op onze zorgen. Ja, er werd gezegd: we houden rekening met de recreatiesector. Dat nemen we mee in de MER. Maar dat is vooral een technisch onderzoek. De sociale en economische effecten blijven buiten beeld.” Economisch belang Ellens benadrukt het belang van toerisme en recreatie voor de provincie. “Voor Drenthe zijn we ongelofelijk belangrijk. Maar liefst 9 procent van de beroepsbevolking werkt in onze sector. Ook de leefbaarheid van de landelijke gebieden, waar wij een belangrijke bijdrage aan leveren, komt onder druk te staan door de plannen van Defensie.” Hilde Zingstra is eigenaar van Vakantiepark Witterzomer bij Assen. Met een omvang van 75 hectare is het bedrijf één van de grootste in Noord-Nederland. Witterzomer heeft 110 verhuuraccommodaties, 500 toeristische plaatsen, 200 jaarplaatsen en 200 seizoenplaatsen. Het vakantiepark heeft al geruime tijd te maken met geluidsoverlast, onder meer van Defensie. “Op nog geen kilometer afstand van ons ligt een schietbaan van Defensie en ook het circuit van de TT-motorraces ligt in de buurt.” De problemen zullen voor haar bedrijf alleen maar toenemen, verwacht ze. “Eén van de gebieden die Defensie voor ogen heeft voor gebiedsuitbreiding grenst letterlijk aan ons terrein. De overige zoekgebieden liggen binnen een straal van vijf kilometer 02-2025 | Recreactie 21 >
ICY Campsite Management Draadloos beheer van uw camping • Per plaats: - Ampèrelimiet instellen - Energieverbruik uitlezen - Stroom aan/uit op basis van boeking - Prepaid tegoed instellen • Koppeling met uw reserveringsysteem • Bediening via desktop applicatie en app • Vorst- en CV-drukalarm in sanitair gebouwen Meer weten? Scan de QR. www.icy.nl Eén leverancier voor al jouw inventaris Inkoopvoordeel Totaalleverancier Van servies en bestek tot aan n Inkoopvoordeel We leveren de beste producten van eigen merk of bekende merken zoals Amefa, Nardi en Philips. Door groot in te kopen voeren we de beste prijzen. Altijd op voorraad Al ons inventaris is na te bestellen. Ook over 5 tot 10 jaar. Zo hoef je nooit meer van lijn te wisselen omdat iets niet leverbaar is. Check de website! Check d Zeer korte terugverdientijd
regio in beeld om ons heen. Ongeacht welk gebied het zal worden, alle keuzes zorgen voor overlast.” De mogelijke komst van jachtvliegtuigen naar Eelde is voor Witterzomer ook een bedreiging, voegt ze daaraan toe. “Dat geldt voor alle recreatieondernemers in onze omgeving. Ik heb het gevoel dat collega-ondernemers niet half doorhebben wat er mogelijk boven hun hoofd hangt.” De onzekerheid vindt Zingstra het ergst. “We weten op dit moment gewoon niet welke kant het opgaat.” Donkere wolk De door Defensie beloofde transparante communicatie zegt de ondernemer niet te herkennen. “Ik heb beide informatiebijeenkomsten in Drenthe bezocht maar die verliepen verre van vlekkeloos. Er was maar beperkt ruimte en Defensie kon geen Financiering onzeker Regiomanager Petra Ellens waarschuwt dat recreatiebedrijven met investeringsplannen een probleem hebben als het om externe financiering gaat. “Zolang de onzekerheid over de locaties van Defensie voortduurt zullen banken niet over de brug komen. Banken zijn heel terughoudend als er grote onzekere factoren rondom een bedrijf zijn.” Ellens roept ondernemers op om alert te blijven en hun zorgen kenbaar te maken bij hun gemeente. “Zoals Hilde Zingstra dat doet met de gemeente Assen. Zij laat goed van zich horen.” De regiomanager zelf richt zich met name op de provincie. “Medio 2024 heb ik bij Provinciale Staten en het college van Gedeputeerde Staten onze zorgen kenbaar gemaakt. Ook is er media-aandacht voor geweest. Daarnaast er is ambtelijk overleg over dit onderwerp.” De regiomanager heeft ook regelmatig overleg met andere stakeholders en met collega-regiomanagers van HISWA-RECRON. “Onderwerpen als laagvliegzones zijn vaak provincie-overstijgend. Bovendien willen we het probleem niet verschuiven naar andere provincies, waar andere recreatieondernemers er weer last van hebben.” ‘Vliegen die helikopters straks tien keer per jaar, of tien keer per dag?’ gerichte informatie verstrekken. Daarvoor was het te vroeg, werd er gezegd. Ook mijn contactpersoon bij de gemeente Assen kan me nog steeds geen informatie geven. Die geeft aan dat we pas begin 2025 meer informatie krijgen. En als ik vraag naar de effecten van de laagvliegzones krijg ik ook geen duidelijkheid. Het is voor ons heel belangrijk om te weten hoe vaak de helikopters zullen vliegen. Is dat tien keer per dag? Of tien keer per jaar? Alleen overdag? Zolang wij niets weten kunnen we als bedrijf ook niet acteren op wat komen gaat. Misschien komen er wel dingen waar wij helemaal geen last van hebben. Maar nu weten we helemaal niets!” Stilstand is achteruitgang, dus Zingstra gaat gewoon maar door met het maken van plannen voor de toekomst. “Met de uitbreiding van ons centrumgebouw hebben we een half jaar vertraging opgelopen, maar we gaan die nu tóch doorzetten. Niet omdat ik denk dat het wel goedkomt, maar omdat dit gewoon noodzaak is. Maar dit is niet een manier waarop je wilt ondernemen. Met een donkere wolk boven je bedrijf. Maar ja, we kunnen niet anders.” Sociaaleconomische impact Regiomanager Petra Ellens vraagt om provinciale aandacht (zie kader). Zij pleit bij de provincie ook voor het uitvoeren van een sociaaleconomische impactanalyse. “Een milieueffectrapportage van Defensie is belangrijk, maar ik zou het heel gepast vinden als de provincie zelf met een sociaaleconomische rapportage zou komen. De provincie heeft namelijk ook een verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid van haar eigen inwoners. Met een sociaaleconomische impactanalyse kan de provincie gemotiveerd bij Defensie aangeven waarom je bepaalde activiteiten hier wel wilt hebben, en waarom bepaalde activiteiten op een andere plaats juist niet.” Ellens benadrukt dat de recreatiesector heel kwetsbaar is op het gebied van geluidsoverlast. “Ongeveer 30 procent van het aantal overnachtingen in de provincie betreft kampeerders. Die zijn bij uitstek gevoelig voor geluid. Dat hoge percentage móet meegewogen worden.” 02-2025 | Recreactie 23
de bezieling Camping en bungalowpark De Bronzen Emmer ‘Zo blijft het in de familie’ What’s in a name? Met zo’n achternaam móét je wel in de recreatiesector terechtkomen. “Er zijn al duizenden grapjes over gemaakt”, vertellen Henk en Geanne Kamping, vader en dochter. “Het is een prima manier om het ijs te breken.” Geanne en haar man Jurjen Huitema namen augustus vorig jaar camping en bungalowpark De Bronzen Emmer over van Henk. Die had het bedrijf vanaf het begin in 1971 mee opgebouwd. “Dan wil je toch graag dat het in de familie blijft.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: De Bronzen Emmer, Maarten Bokslag heel goed in de verhuur”, meldt Geanne. Meteen in het begin werd een deel verkocht aan particulieren om de bouw te fi nancieren, terwijl er zestien eigen bezit bleven. Ook dat was destijds zo’n moderne constructie, dat die nog steeds voldoet. Ingewikkeld dak Jurjen Huitema en Geanne Kamping Camping en bungalowpark De Bronzen Emmer – vernoemd naar een prehistorische bronzen emmer die ooit vlakbij het bedrijf werd gevonden – ligt bij het Drentse dorp Meppen, tussen Emmen en Hoogeveen. Het Drentse landschap, de vele bezienswaardigheden en de landelijke rust waren in 1971 reden om op deze plek een camping te beginnen, en het zijn nog steeds de belangrijkste redenen voor gasten om te komen, vertellen vader Henk Kamping, dochter Geanne en haar man Jurjen Huitema. Henk was al vanaf het prille begin als bedrijfsleider werkzaam op het bedrijf, dat hij in 1985 samen met zijn vrouw Grietje kon overnemen. Het bedrijf werd in 1971 eigenlijk al heel modern aangelegd. Met kronkelende paden, veel groen en gezellige kampeervelden. Al heel snel kwam er een apart deel met 26 ‘Finse bungalows’, houten vakantiewoningen die er ondanks hun respectabele leeftijd ook in 2025 nog uitstekend uitzien. “Ze zijn altijd goed onderhouden en worden deze winter weer van een nieuwe centrale verwarming voorzien. Ze doen het nog steeds 24 Recreactie | 02-2025 Al snel kwamen er een zwembad en een tennisbaan. De toenmalige eigenaar had zelf een ingewikkeld dak bedacht. Dezelfde kap kon in de winter dienen als tennishal, en in de zomer als overkapping voor het zwembad. Mooi ontworpen maar helemaal niet praktisch, oordeelde Henk destijds al. Uiteindelijk duurde het tot midden jaren ‘90 voor er een vaste overkapping kwam van het zwembad. Ondertussen groeide het bedrijf mee met het toerisme in Nederland. Er kwam een veldje met dertig stacaravans, maar het toeristisch kamperen en de bungalows bleven de ruggengraat van het familiebedrijf. Een belangrijke verandering was wel de doelgroep. In het begin was het bedrijf gericht op gezinnen met kinderen en jongeren tot 22 jaar. Maar de jongeren veroorzaakten uiteindelijk teveel overlast. Henk Kamping vertelt: “Vaak gingen ze ‘s avonds uit in de omgeving en daarna nog gezellig
doorgaan op de camping. Ik maakte samen met de hond elke nacht een paar rondes. Er waren nachten bij dat ik mijn bed niet zag. Uiteindelijk is dat niet leuk meer. Toen hebben we gezegd: We gaan het anders doen. De focus kwam op families in gezinsverband, dus met jongere kinderen. Vooral in het begin heeft dat geleid tot een lagere bezetting. Maar het werd wel een veel leuker bedrijf.” Manege Om diezelfde reden - een leuker bedrijf - werd begin jaren ‘90 naast het bedrijf een manege geopend. Henk is dol op paarden en zijn dochter Geanne niet minder. Er zijn ook gasten die speciaal voor de combinatie van manege en camping naar De Bronzen Emmer komen. “Maar de manege is voor een deel toch ook liefhebberij”, vertelt Geanne onomwonden. “Daar zouden we echt niet van kunnen leven. Maar als extra aanbod voor campinggasten én mensen uit de buurt werkt het prima. En ik vind het nog steeds superleuk.” Mede uit liefhebberij werd naast de camping een manege geopend Naast genoemde doelgroepen komen er in het voor- en naseizoen veel oudere recreanten naar het bedrijf. “Ook daar zijn we heel blij mee, want die zorgen voor reuring buiten de vakantieperiodes. En het zijn gewoon aardige mensen”, zegt Henk, die zelf volledig binnen de doelgroep valt. “Steeds vaker hebben ze campers. We zitten hier op een stevige zandgrond, dus die kunnen eigenlijk overal staan”, vult Geanne aan. Familiebedrijf 2016 was een tragisch jaar voor de familie Kamping. Toen overleed Grietje, vrouw van Henk en moeder van Geanne. Het zette Henk aan het denken: wat doe ik verder met het bedrijf? Zet ik een bord ‘te koop’ voor de deur of zou toch één van de kinderen > 02-2025 | Recreactie 25
LEISURE TAXATEURS NEDERLAND UW TAXATIE SPECIALIST IN LEISURE Leisure Taxateurs Nederland is gespecialiseerd in het taxeren van recreatie- en watersportbedrijven. Wij taxeren recreatievastgoed in heel Nederland. www.leisuretaxateursnederland.nl +31 (0)85 488 35 80 info@leisuretaxateursnederland.nl
de bezieling het over willen nemen? Geanne en Jurjen hadden er wel belangstelling voor, al bekoelde die toen de coronacrisis uitbrak. “Heel even was het onzeker of het bedrijf het wel zou redden”, vertelt Geanne. “Maar uiteindelijk kwamen we daar prima doorheen. Dat gaf bij Jurjen en mij de doorslag. We gingen echt proberen het bedrijf over te nemen.” Op dat moment gaat het onder meer om geld: hoe neem je een bedrijf eerlijk over? Er volgden gespekken met de bank en met de accountant. Henk: “Je kunt gebruikmaken van de BOR, de Bedrijfs Overname Regeling. Maar je mag het bedrijf niet onder de prijs verkopen. Uiteindelijk heb ik de keuze gemaakt om deels in het bedrijf te blijven zitten, als aandeelhouder. Zo is het mogelijk geworden De 26 ‘Finse bungalows’ doen het ondanks de leeftijd nog prima in de verhuur dat Geanne en Jurjen het bedrijf overnemen, waar Grietje en ik toch ons leven lang met hart en ziel aan hebben gewerkt.” Dat hij daarvoor iets heeft laten lopen realiseert hij zich ook: “Als je gewoon verkoopt ben je klaar en heb je alle vrijheid van de wereld. Dat was ook aantrekkelijk. Maar ik heb hiervoor gekozen en daar ben ik heel gelukkig mee.” Dreigende btw-verhoging De Bronzen Emmer heeft zowel kampeerplaatsen als verhuuraccommodaties. Naast 16 Finse bungalows zijn dat een stacaravan en een behoorlijk aantal tenten. Via Villatent worden vier riante glamourtenten te huur aangeboden en wat eenvoudiger tenten zijn geplaatst door Tent OK. “Straks ontstaat de kromme situatie dat een gast die zijn eigen tentje neerzet hier 9% btw betaalt, terwijl de gast ernaast die een tent huurt, 21% betaalt. Dat gaat lastige prijsverschillen opleveren, voorspelt Geanne Kamping, die blijft hopen dat de politiek nog tot inkeer komt. “Want die hogere prijs kunnen we natuurlijk niet zomaar aan de gasten doorberekenen, daarvoor is het te veel”, vreest zij. “Maar we kunnen het ook niet voor eigen rekening nemen; we hebben net het bedrijf overgenomen. Ik hoop dat het alsnog niet doorgaat.” Taakverdeling Henk is nog steeds actief op het bedrijf, hoewel hij nu zelf bepaalt wat hij wel of niet doet. Daarmee levert hij nog steeds een onmisbare bijdrage, vinden Geanne en Jurjen, die zelf de taken wel verdeeld hebben. Geanne is als gastvrouw meestal op de receptie te vinden, Jurjen staat voor het buitenonderhoud en de techniek. Zij worden ondersteund door Bas van de Water, de technische man. In het hoogseizoen is er daarnaast een team van zo’n vijftien tot twintig mensen. Er zijn seizoenskrachten voor de horeca, het eigen recreatieteam, de buitendienst en de paardrijlessen. Geanne en Jurjen gaan in basis niet teveel aan het bedrijf veranderen, vertelt Geanne tijdens een rondwandeling over het vakantiepark. Wel moet er, zoals elk jaar, het een en ander gemoderniseerd worden. De cv’s van de Finse bungalows werden al genoemd. Daarnaast komt er een nieuwe energiezuinige pomp met zuiveringsinstallatie voor het zwembadwater. Elk jaar worden er wat speeltoestellen vervangen en kleine zaken aangepast, zoals de vervanging van het peuterbadje buiten door een speeltuin. “Het is echt een leuk en mooi bedrijf, met fijne gasten. We hebben twee kinderen van 5 en 7 jaar en die lopen hier in de zomervakantie de hele dag rond, net als ik dat vroeger zelf deed. De oudste heeft al aangekondigd dat hij later net als papa en opa baas van de camping wil zijn.” 02-2025 | Recreactie 27
belangenbehartiging Verhoging kan rampzalig zijn voor recreatiebedrijven Btw-lobby gaat gewoon door De dreigende btw verhoging van 9 naar 21 procent op logies kan rampzalige gevolgen hebben voor de sector verblijfsrecreatie. HISWA-RECRON zet zich tot het uiterste in om de maatregel tegen te houden; er zijn immers veel effectiever manieren voor het Rijk om het geld binnen te halen. Het kabinet heeft nu besloten om een impactanalyse uit te laten voeren naar de gevolgen van de btw-verhoging. HISWA-RECRON ziet de analyse als een positieve ontwikkeling in de strijd tegen de lastenverhoging. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck Tijdens de behandeling van het Belastingplan 2025 in de Eerste Kamer deed staatssecretaris Van Oostenbruggen de toezegging dat de impactanalyse rond de zomer van 2025 naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. “Een mooi winstpunt”, zegt adjunctdirecteur Jeffrey Belt van HISWA-RECRON. Wanneer er een gedegen analyse wordt gemaakt, verwacht hij dat deze zal uitwijzen hoe schadelijk de btw-verhoging van 12 procent uitpakt voor de recreatiesector. “Wij willen er vervolgens voor zorgen dat de Tweede Kamer aanhaakt bij die conclusie.” Onderzoek van bureau Ginder wees al eerder uit dat de maatregel een grote klap voor de sector betekent. “Ondernemers worden gedwongen prijzen te verhogen waardoor je gezinnen, scholen en verenigingen hard raakt”, legt Belt uit. Hij benadrukt dat het plan niet alleen slecht is voor de betaalbaarheid van vakanties in Nederland. “Er zijn ook indirecte effecten die van invloed zijn op de concurrentiepositie van recreatiebedrijven en ‘Onderzoek toont aan dat btw-verhoging een grote klap voor de sector betekent’ op de lokale economie. Bovendien hebben ondernemers nog te maken met de nasleep van corona en met stijgende kosten.” Lastenverzwaring Bureau Ginder deed niet alleen onderzoek naar de impact van de aangekondigde btw-verhoging. Het onderzocht ook hoe de lastenverzwaring voor de sector zich ontwikkelde tussen 2018 en 2024. Hieruit blijkt dat de lastendruk voor ondernemers in die periode zonder doorberekening naar gasten zou zijn gestegen van 27 procent naar 34 tot 38 procent. Concreet betekent het, 28 Recreactie | 02-2025
Staat straks een groot deel van de verhuuraccommodaties leeg? dat van elke euro die een gast in de recreatiesector besteedt, 38 cent rechtstreeks naar de belastingen verdwijnt. Dat ondernemers genoodzaakt zijn deze lastenverzwaring voor een groot deel door te berekenen blijkt uit cijfers van het CBS. Het statistiek bureau berekende dat de prijzen van verblijfsrecreatiebedrijven, zoals bungalowparken en campings, tussen 2018 en 2023 met 27 procent zijn gestegen. Een noodzakelijke stijging die rechtstreeks het gevolg is van de forse lastenverzwaring. Ondertussen gaan de gesprekken met Kamerleden onverminderd door, zegt Belt. “In die gesprekken wijzen we onder meer op de gevolgen van de maatregel op onze concurrentiepositie – zowel in binnen- als buitenland – en op het ondernemersklimaat.” In de Haagse wandelgangen wordt steeds meer gesproken over de mogelijkheid om tot één uniform btw-tarief te komen. Het getrapte model met 0%, 9% en 21% zou dan plaats maken voor één gemiddeld tarief. Om dat te bereiken zouden de bestaande tarieven stapsgewijs aangepast moeten worden. “Het zou een einde maken aan de discussie over wat nu wel en wat nu niet onder het hoge en lage tarief valt”, reageert Belt. “Dat is echter nog een lange weg en in tussentijd blijven we de discussie onverminderd volgen.” Campagne HISWA-RECRON lobbyt overigens al sinds begin 2024 tegen de voorgenomen btw-verhoging op logies, waaronder vakantieparken en groepsaccommodaties vallen. In oktober 2024 werd de petitie ‘Houd vakantie vieren in Nederland betaalbaar’ aangeboden. Los van de petitie en een grote advertentie in meerdere dagbladen zoals het AD, Trouw en de Volkskrant was er nog geen landelijke publieke actie. Maar daar gaat verandering in komen, kondigt Belt aan. “We gaan een mediacampagne opstarten – vooral online - waarmee we laten zien dat door deze maatregel ondernemers onnodig in de problemen komen. Veel kinderen en gezinnen kunnen straks niet meer op vakantie. Vakantie wordt een luxe product en daar wil je als politiek niet verantwoordelijk voor zijn.” 02-2025 | Recreactie 29
GOED ZICHT OP DE GEZONDHEID VAN UW WERKNEMERS Met het Preventief medisch onderzoek (PMO) HISWA werkt u actief aan de gezondheid en vitaliteit van uw werknemers. arboned.nl/pmo-hiswa Meer info? Meer informatie www.arboned.nl/pmo-hiswa 030 299 62 77 salessupport@arboned.nl
kennis delen Gast onderhoudt vaste plaats niet: wat nu? Wat kun je als recreatieondernemer doen, als een gast de gehuurde jaarplaats niet netjes onderhoudt? Kan in het uiterste geval de huurovereenkomst worden opgezegd? Een recente uitspraak van de voorzieningenrechter leert ons dat het belangrijk is om hierover duidelijke afspraken te maken. Tekst: Jeroen Kamphuis (Zypp advocaten) Foto: Maarten Bokslag In de zaak die in kort geding voorlag bij de voorzieningenrechter, vond de recreatieondernemer dat de gast de door hem gehuurde jaarplaats niet netjes had onderhouden. De ondernemer heeft de recreant meerdere keren per e-mail verzocht om de jaarplaats op te ruimen. Bij de e-mails waren ter illustratie ook foto’s gevoegd. De recreant heeft niet op de verzoeken van de ondernemer gereageerd. De recreatieondernemer heeft vervolgens de huurovereenkomst opgezegd tegen het einde van het jaar, waarbij is verwezen naar artikel 11 lid 1 sub a en artikel 17 lid 2 van de RECRON-voorwaarden. Daarin staat onder meer dat de recreant verplicht is om ‘de gehuurde plaats in goede staat van onderhoud te houden’. De recreatieondernemer verwees daarnaast naar het parkreglement, waarin ook stond dat ‘iedere gast zijn plaats vrij moet houden van afval’. De voorzieningenrechter oordeelde in deze zaak dat de huur opzegging geen stand kan houden. De recreant betwistte namelijk dat de gehuurde jaarplaats niet goed was onderhouden. De voorzieningenrechter oordeelde dat in de RECRON-voorwaarden en het parkreglement weliswaar staat dat de jaarplaats netjes en verzorgd moet worden onderhouden, maar dat daaruit niet blijkt wat daar precies onder Laat heel goed zien wat ‘netjes en verzorgd’ inhoudt moet worden verstaan. Ook in de diverse e-mailberichten en brieven maakte de recreatieondernemer onvoldoende duidelijk wat hij van de recreant verwachtte. Problemen voorkomen Zo’n situatie is te voorkomen door nóg specifi eker te omschrijven, of zelfs te laten zien, wat ‘netjes en verzorgd’ inhoudt. Het is verstandig om in het parkreglement duidelijk vast te leggen wat je van een recreant verwacht ten aanzien van het onderhoud van de gehuurde jaarplaats. De enkele bepaling dat de jaarplaats ‘er netjes uit moet zien’, is onvoldoende. Het kan nuttig zijn om in een stijlboek vast te leggen wat je als ondernemer wel en niet goed vindt. Foto’s van ongewenste situaties en foto’s van gewenste situaties kunnen daarbij illustratief zijn. Wanneer je als recreatieondernemer een recreant aanschrijft, maak dan precies, in woord en beeld, duidelijk wat je aan onderhoudswerkzaamheden van de recreant verlangt. Hopelijk onderneemt de gast dan de juiste actie. En anders sta je een stuk sterker, als de zaak uiteindelijk voor de rechter komt. 02-2025 | Recreactie 31
vakinfo Slim: een aluminium terrasoverkapping Een eerste indruk van de vakantiewoning is van onschatbare waarde. Een stijlvolle aluminium terrasoverkapping zorgt voor een luxe uitstraling en biedt je gasten een fi jne plek om buiten te genieten. Het blijft droog en als het ‘s avonds fris wordt is het net wat langer geriefl ijk voor je gasten. Bij hete zomers biedt een terrasoverkapping bovendien de broodnodige schaduw. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Madino Terrasmeubilair Een aluminium terrasoverkapping is een mooie toevoeging aan je accommodatie. Een overkapping van goede kwaliteit zorgt ervoor dat je gasten de hele zomer buiten kunnen zitten en ook in de overige seizoenen van de buitenlucht kunnen genieten. Maar comfort is niet de enige reden dat de verkoop van terrasoverkappingen toeneemt. Ook de steeds warmere zomers in Nederland zorgen ervoor dat terrasoverkappingen steeds populairder worden. Maar aan welke voorwaarden moet een goede overkapping voldoen? Weinig onderhoud Een goede overkapping heeft een stevig frame en vraagt weinig onderhoud. De overkapping is volledig waterdicht en heeft een slim systeem waarmee regenwater via de poten wordt afgevoerd. Zo blijft alles droog en netjes. Dankzij een kantelbaar dak (tot 135 graden) kunnen gasten zelf kiezen hoeveel zon of schaduw ze willen. Goede terrasoverkappingen kunnen eenvoudig worden aangepast aan de wensen van je gasten. Ze zijn uit te breiden met shutters of zonneschermen, wat zorgt voor meer privacy en 32 Recreactie | 02-2025 Met een kantelbaar dak kiezen gasten zelf hoeveel zon of schaduw ze willen schaduw. Dankzij winddichte zijpanelen kunnen je gasten in koudere of winderige maanden comfortabel buiten zitten. Of je nu een vrijstaand model wilt of een overkapping die aan de muur bevestigd wordt, er is altijd een passende optie. Populaire afmetingen zijn drie bij drie meter en vier bij zes meter. Daarnaast zijn er overkappingen met een aluminium berging, zodat bijvoorbeeld de e-bikes netjes en veilig binnen kunnen worden gezet. Met een aluminium terrasoverkapping geef je je vakantiewoning niet alleen een luxe uitstraling, maar bied je ook een extra plek waar gasten het hele jaar door kunnen genieten. Dat verhoogt de gasttevredenheid en maakt je accommodatie extra aantrekkelijk. Met dank aan Madino Terrasmeubilair
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Splashpads Splashpads zijn waterspeelplaatsen met onder meer interactieve waterspuiters en fonteinen. Daarmee kan zowel individueel als in groepsverband gespeeld worden. De combinatie van waterstralen en geluid maakt het spelen tot een zeer interactieve beleving. Omdat al het water wordt opgevangen en hergebruikt is de Splashpad een duurzame speelvoorziening. (079) 206 50 60 www.watergamesandmore.com Reserveringssoftware Tommy Booking Support lanceert TOMM, de opvolger van Tommy 2.0. De reserveringssoftware is geheel vernieuwd en gebouwd op basis van alle eisen van deze tijd. TOMM biedt onder andere meer snelheid, de mogelijkheid om tegelijkertijd in meerdere accounts te werken en heeft een betere menu-indeling. an d en edt j(0318) 49 58 88 www.tommybookingsupport.nl Brochures en magazines Bh WerffMedia maakt gepersonaliseerde brochures en magazines voor inmiddels meer dan 520 campings en vakantieparken. Deze magazines bevatten niet alleen de plattegrond van het park, maar ook handige tips en wetenswaardigheden voor een perfect verblijf. Dankzij de samenwerking met lokale en regionale adverteerders kunnen de magazines vaak kosteloos gerealiseerd worden. (0314) 36 25 05 www.werffmedia.nl Presentatieschermen Je doelgroep bereiken op meerdere plaatsen en op meerdere momenten. Dat kan met narrowcasting. Vanaf het moment van aankomst bij de receptie tot bijvoorbeeld horeca- en sportlocaties op je park kun je je gasten informeren door middel van presentatieschermen. Met narrowcasting bereik je je gasten op een aantrekkelijke en toegankelijke manier. (088) 374 93 00 www.docuconcept.nl 02-2025 | Recreactie 33
HOGE KWALITEIT KOELTECHNIEK laag geprijsd! Gekoelde saladette inklapbare rvs afdekking automatische ontdooiing en lekwaterverdamping temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt GN schalen optioneel Vanaf 720,4750.060 art. nr model Vanaf afm. cm 4750.050 2-deurs 2,5x 1/1GN 90 x 70 x 88 4750.055 3-deurs 4x 1/1GN 136,5 x 70 x 88 4750.058* 2-deurs 5x 1/6GN 90 x 70 x 97 4750.060* 3-deurs 8x 1/6GN 136,5 x 70 x 97 950,Lease vanaf 25,93* Koelkast afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 V Vrieskast afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -18º tot -22ºC 230 V art. nr model afm. cm kW KOELKAST 4750.025* 1 deur 4750.005 1 deur Gekoelde saladière temp.bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt kW 0,18 0,18 895,720,0,24 1.270,- 1.020,985,- 790,0,24 1.415,- 1.135,68 x 71 x 201 0,19 74 x 83 x 201 0,30 4750.010 2-deurs 148 x 83 x 201 0,44 art. nr model afm. cm kW VRIESKAST 4750.030* 1 deur 4750.015 1 deur 1.185,950,1.560,- 1.250,2.510,- 1.995,68 x 71 x 201 0,40 74 x 83 x 201 0,48 4750.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,78 * afm. rooster 53,5x55 cm KOELKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.005 1 deur 74 x 83 x 201 0,17 4752.015 2-deurs 148 x 83 x 201 0,36 VRIESKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.010 1 deur 74 x 83 x 201 0,42 4752.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,70 1.185,1.185,Vanaf 1.920,- 1.535,2.315,- 2.315,1.030,4750.107 2.130,1.695,3.430,- 2.745,2.630,2.095,3.955,- 3.160,art. nr model afm. cm 4750.105* 2-deurs 90 x 70 x 85 4750.110* 3-deurs 90 x 70 x 85 4750.112 kW 0,18 0,24 4750.107 2-deurs 136 x 70 x 108,5 0,32 3-deurs 179,5 x 70 x 108,5 0,18 * geleverd inclusief glasopstand en snijplank *De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. 1.215,895,1.300,- 1.040,1.465,- 1.175,1.675,- 1.340,4750.110 * opzetrand 97 cm 88 cm HOOG RENDEMENT WAT EEN BESPARING!
Pizzawerkbank temp. bereik: 2º tot 8ºC 230 Volt KOEL- EN VRIEZEN Koelwerkbank Vanaf temp. bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt art. nr model 4750.086 2-deurs 4750.087 3-deurs afm. cm kW 150 x 80 x 100 0,21 1.620,1.295,200 x 80 x 100 0,32 1.780,- 1.425,4750.088 1 deur + 7 laden 150 x 80 x 100 0,21 1.875,- 1.495,4750.089 2-deurs + 7 laden 200 x 80 x 100 0,21 1.990,- 1.595,Opzetvitrine met glasopstand 1/3 of 1/4 GN - 150 mm diep temp. bereik: 2º tot 10ºC afm. vanaf 120 cm breedte 230 Volt | 0,11 kW 4750.155 4750.045 art. nr model afm. cm kW 4750.035 4750.040 4750.045 2-deurs 3-deurs 4-deurs 223 x 70 x 85 HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.035 4752.040 4752.045 2-deurs 3-deurs Blastchiller/freezer 4750.088 IDEAAL TE COMBINEREN MET DE PIZZAWERKBANKEN HIERBOVEN Vanaf 4 voorgeprogrammeerde programma's kerntemperatuurmeter verrijdbaar 230 Volt 395,art. nr GN 4750.115 afm. cm 5x 1/4 4750.120 6x 1/4 4750.125 7x 1/4 4750.130 7x 1/4 4750.135 8x 1/4 120 x 33,5 x 43,5 140 x 33,5 x 43,5 150 x 33,5 x 43,5 160 x 33,5 x 43,5 180 x 33,5 x 43,5 4750.140 10x 1/4 200 x 33,5 x 43,5 4750.145 4x 1/3 4750.150 6x 1/3 4750.155 6x 1/3 4750.160 7x 1/3 4750.165 8x 1/3 4750.170 9x 1/3 120 x 39,5 x 43,5 140 x 39,5 x 43,5 150 x 39,5 x 43,5 160 x 39,5 x 43,5 180 x 39,5 x 43,5 200 x 39,5 x 43,5 EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl 490,505,515,560,615,645,505,550,570,625,655,700,AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GN schalen optioneel 395,405,415,450,495,515,405,440,455,495,525,560,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl Vanaf 136 x 70 x 85 0,21 180 x 70 x 85 0,23 0,34 1.445,1.690,Vanaf 1.295,Lease vanaf 32,72* 1.155,Lease vanaf 28,59* 1.155,1.350,2.020,- 1.615,136 x 70 x 85 0,20 180 x 70 x 85 4-deurs 223 x 70 x 85 1.660,0,22 0,34 1.345,1.899,- 1.595,2.299,- 1.895,art. nr model afm. cm kW 4750.710 7x 1/1 GN of 7x EN 400x600 80 x 80 x 151,5 0,98 2.385,Lease vanaf 63,77* 4750.705 5x 1/1 GN of 5x EN 400x600 80 x 80 x100 0,75 2.985,- 2.385,3.365,- 2.695,4750.715 9x 1/1 GN of 9x EN 400x600 80 x 80 x 176,3 1,2 5.375,- 4.295,ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 23-05-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. hakpro.nl
BOUWEN AAN DE TOEKOMST VAN JOUW ONDERNEMING? Jouw recreatiebedrijf laten groeien? Begin niet met het bouwen van nieuwe voorzieningen of accommodaties, maar met het ontwikkelen een sterke strategie! Jouw succes begint bij een helder plan: Wat zijn jouw doelen? Welke gasten wil je aantrekken? Hoe onderscheidt jouw bedrijf zich in de markt? Wij helpen je bij het ontwikkelen van een uniek en winstgevend recreatieconcept dat écht bij jou past. Zo zet je de eerste stap naar een toekomstbestendig recreatiebedrijf! MEER WETEN? scan deze qr-code
1 Online Touch