0

28e jaargang Nummer 1 – zomer 2022 Prijs € 4,25 Nieuwe NS-wandeling Van Maastricht naar Valkenburg Vijf wandelingen langs het water in Utrecht Wandelen in Wallonië Met het gezin eropuit Nu met twee specials: Stedentrips én Duitsland special

AIRZONE ACTIVE WWW.RAB.EQUIPMENT 2 Op zoek naar een coole rugzak om snel en licht mee op stap te gaan? Onze nieuwe lichte AirZone Active-rugzakken houden je rug koel tijdens lange dagtochten in de buitenlucht. Leverbaar in 18, 22 of 26 liter. #moveyourworld

Redactioneel Een stuwmeer ontstaat doordat de loop van een rivier wordt onderbroken, aldus het niet meer in ons leven weg te denken Wikipedia. Corona onderbrak die rivier. De rivier van eindeloos volle agenda’s, verre reizen, plannen maken en volle terrassen. Het leven stond twee jaar stil. Zo leek het althans. Want feitelijk kan dat helemaal niet, behalve als je Doornroosje heet. Festivals, concerten, voorstellingen, feesten. Het leven moet ingehaald worden, en wel nu. Allemaal tegelijk. Een stuwmeer ontstaat in mijn agenda. Daar waar het water zich ophoopt, ontstaat een beweging die een niet te stelpen stroom energie veroorzaakt. Maar daar waar natuurlijke of kunstmatige stuwmeren energie opwekken, neemt bij mij de energie juist af bij het zien van zoveel opties. Energie is niet eindeloos en meer dan 24 uur in een dag en zeven dagen in een week krijg je niet gepropt. Ik zet de vele opties met een denkbeeldig potlood in mijn elektronische agenda en besluit pas op het laatst of ik ernaartoe ga of een gum pak. En dat kan, want datzelfde mechanisme treedt blijkbaar ook op bij anderen. Stoelen blijven leeg. Ook deze te voet lijkt een stuwmeer. Want op papier slaagt het wel om een dubbeldikke editie te maken. Want hoewel we minder vaak op papier verschijnen vanaf dit jaar, twee maal in plaats van vier, vind je in ‘te voet’ nummer 1 alles wat je anders zou lezen in twee edities. Soms geven stuwmeren wél energie. inhoud 12 15 Speciale bijlage Wandelen in Duitsland 27 Bommen Berend Groningse geschiedenis Tialda Hoogeveen 28 Lichtvoetig 30 Zwerven door de tijd Met onze kleinzoon Daniël doen Marijke en ik een dagje Barneveld. We stappen in het blauwe treintje dat heen en weer pendelt tussen Amersfoort en Ede. De lijn was ooit niet meer rendabel. Maar een kleine vervoerder kocht de lijn van de NS, doopte de verbinding om in Valleilijn en tadaa – het lijntje kwam weer tot leven. Als we met ons drieën boemelen door het kalmerende landschap van groene weilanden met koeien en Hollandse luchten, dwalen mijn gedachten af naar 2009. Toen Daniëls ouders met drukke werkkringen de zorg voor hem soms aan ons overlieten. Hoe ik met baby Daniël op de arm door de kamer liep, hem wiegde om hem rustig te krijgen, uit een ooghoek de tijd in de gaten houdend om te checken of hij een flesje mocht. Wat kan zo’n baby’tje zwaar worden als het niet wil slapen en toch gedragen wil worden en het nog een half uur is tot zijn flesje. We stappen uit en wandelen naar het gezellige centrum. Maar eerst kijken we met bewondering naar de bouwstijl van Kasteel Schaffelaar. Verwoest in 1585 door de Spanjaarden in de Tachtigjarige Oorlog, herbouwd in neotudorstijl. In het centrum leiden de promenades met levendige winkels min of meer vanzelf naar de toren van de Oude Kerk. Daar vertellen monumenten de geschiedenis van Jan van Schaffelaar. In het conflict tussen Hoeken en Kabeljauwen was Jan de aanvoerder van de Kabeljauwen. Op 16 juli 1482 veroverde hij met zijn mannen de toren. Die werd al snel beschoten door Hoeken uit Nijkerk en Amersfoort. De Kabeljauwen zaten ingesloten. Om zijn manschappen de Hoekse furie te besparen besloot Jan van Schaffelaar van de toren te springen. Daniël gaat liggen in de contouren op de keien voor de toren waar Jan destijds zou zijn neergekomen. In het veelzijdige Nairac Museum zwerven we met ons drieën verder door de tijd. We voelen aan gereedschap voor oude Veluwse ambachten, luisteren naar bijna vergeten dialecten in historische streekwinkels, maken een les mee in een negentiende eeuws klaslokaaltje, kijken naar oude beschavingen die leefden op de Veluwe ver voor onze jaarteling begon. Als ik blijf hangen in een spannende film over een door honger opgejaagde Dinosauriërs-familie, komt Daniël informeren of ik klaar ben want we moeten verder. Weer buiten bespreken we het ervarene. Daniël voert het hoogste woord. Maar als Marijke ons trakteert op een terras vallen we stil, gedragen door de lichte tonen van het carillon uit de toren, smikkelend van een smaakvol ijsje. George Knottnerus Wandelwalhalla Tenerife 37 12 pagina’s extra! Stedenspecial 52 Wandelnet Trekvogelpad, het langste natuurpad van Nederland Soester wandelweekend Door zanderige duinen Nieuwe NS-wandeling Zuid-Limburg Genieten van glooiingen en Geuldal Verder in dit nummer: Nieuws Wandelproducten Uitgelezen Column John Jansen van Galen Lidewey van Noord Voetstuk Loopbaan 4/5 6/9 14 26 29 49 53 ‘te voet’ is een uitgave van WANDELWERELD bv, Postbus 196, 3950AD Maarn, T. +31 (0)6 45 969 850 • e-mail abonnee administratie: abo@wandelkrant.nl • e-mail redactie: redactie@wandelkrant.nl • website: www.tevoetonline.nl • Advertenties: Tarieven op aanvraag bij bovenstaand adres • Uitgever: Eef van den Brink • Hoofdredactie: Tialda Hoogeveen • Vormgeving: Punt Grafisch Ontwerp Utrecht, www.puntgo.nl • Foto voorpagina: Shutterstock • Aan dit nummer werkten mee: Wim ten Brinke, John Jansen van Galen, Dieteke van Hemmen, Femke Jaarsma, George Knottnerus, Lidewey van Noord, Jan Fokke Oosterhof, Elvira Werkman, Robert Witsen, Gerrit Jan Zwier • ‘te voet’ nummer 1, achtentwintigste jaargang. Het volgende nummer van ‘te voet’ – achtentwintigste jaargang, nummer 2, winter 2022 – verschijnt eind december 2022.

nieuws www.meindl.de Knoop je eigen routes aan elkaar Kinderen voor Kinderen maakt Avond4daagse­lied Na twee jaar pauze gaat de Avond4daagse in originele en traditionele vorm weer door. Dat betekent honderdduizenden feestende kinderen die weer wandelend de straten kleuren, een half miljoen om precies te zijn. Voor het eerst dit jaar krijgt de Avond4daagse een eigen lied. BNNVARA’s Kinderen voor Kinderen heeft speciaal voor hét wandelevenement een nummer geschreven met de toepasselijke titel ‘Avond4daagse’. Het nummer, met clip en dansvideo, is te zien en te horen via NPO Zapp, Spotify, YouTube en Avond4daagse.nl. Wandelzoekpagina lanceert kant-en-klare rondwandelingen met een lengte tussen de 5 en 10 kilometer op basis van de bewegwijzerde wandelnetwerken, verspreid over heel Nederland. In totaal zijn er nu 70 Knopenrondjes beschikbaar. De serie zal uitgebouwd worden tot minimaal 500 routes verspreid over heel Nederland. Wandel Tijdens Je Werkdag Fulltime medewerkers zitten gemiddeld 9 uur stil op een dag. Daarom organiseerde Wandelnet dit jaar voor de zesde keer de Wandel Tijdens Je Werkdag. Doel: onderbreek het zitten met wandelen. Je zittende werk onderbreken kan op verschillende manieren, stelt Wandelnet. Maak bijvoorbeeld tijd voor een weeting (walk your meeting), doe een lunchwandeling of probeer te wandelen naar het werk. Geen woorden maar daden: tijdens de Wandel Tijdens Je Werkdag lanceerde Rotterdam drie speciaal uitgezette weetingroutes. Een weeting staat voor walk your meeting en is een vorm om wandelend te vergaderen. Aantal overnachtingen Natuurkampeerterreinen groeit fors Meer kampeerders dan ooit weten de Natuurkampeerterreinen te vinden. In 2021 heeft meer dan een miljoen overnachtingen op de Nederlandse Natuurkampeerterreinen plaatsvonden. Dit is een forse groei ten opzichte van 2020, toen het aantal overnachtingen op ruim 800 duizend lag. Eelke Horselenberg, directeur van De Groene Koepel: ‘We zien dat steeds meer mensen behoefte hebben aan rust, ruimte en natuur tijdens hun vakanties en weekendjes weg. Dat gevoel is tijdens de coronapandemie alleen maar sterker geworden.’ De Natuurkampeerterreinen, waarvan er 135 in Nederland liggen en nog eens 13 in Frankrijk, zijn kleinschalig, ruim van opzet en liggen op plekken in de natuur. 4 Een Knopenrondje is dus van begin tot eind bewegwijzerd. Ze zijn gevarieerd, bij voorkeur onverhard, liefst alleen voor wandelaars, verkeersveilig en het liefst met een leuke horecagelegenheid aan de route. Bij ieder Knopenrondje vind je een routebrochure met de knooppuntnummers, een overzichtskaartje en praktische informatie als parkeermogelijkheden, openbaar vervoer (indien beschikbaar), musea, bezoekerscentra en bezienswaardigheden. Knopenrondjes kun je ook lopen met je smartphone en de wandelapp WandelZapp. De GPS-track kun je ook apart downloaden. De 9 mooiste havensteden van Nederland In negen historische havenwandelingen, in lengte variërend van 8 tot 13 kilometer, nemen de gebroeders Volkers de wandelaar mee naar Nederlandse zeehavens: van Amsterdam Noord tot Rotterdam Heijplaat, van Vlaardingen tot Nieuwediep en Delfzijl tot Vlissingen, van IJmuiden tot Harlingen en Dordrecht. Een gids voor wandelaars die houden van uitwaaien, het gekrijs van meeuwen, de geur van zeewater en stookolie, het schuren van scheepsstaal langs kademuren, van struinen door havenbuurten, van dijken en sluizen, strand- en zeegezichten, van haring en kibbeling en een stukje Atlantikwall toe. Een deel van de opbrengst gaat naar Matchis, het Nederlands centrum voor stamceldonoren. De gids is voor € 16,95 te koop, meer informatie via www.gegarandeerdonregelmatig.nl

Nieuw Klompenpad in Dodewaard nieuws Sinds maart is Nederland weer een Klompenpad rijker: het Hiensepad, een route van twaalf kilometer lang door het buitengebied van Dodewaard, Hien en Wely. Het Hiensepad vertelt het verhaal van de streek, het landschap en haar bewoners. De route loopt langs de Waal, door de Hiense waarden, langs het gebouw van de voormalige kerncentrale en vervolgens dwars door een boomkwekerij. Het pad ontsluit ook twee bijzondere natuurgebieden. Eén ervan is de Panovense Pas in buurtschap Wely. Het is gemarkeerd met aquablauwe klompjes. De route is in te korten tot acht kilometer en te verlengen tot veertien kilometer. 2021 was een recordjaar voor de intussen 134 Klompenpaden die Utrecht en Gelderland nu rijk zijn. Inmiddels zijn er bijna 12.000 vrienden op Klompenpaden Facebook. De website en Klompen paden app zijn weer vaker geraadpleegd dan in het succesvolle jaar ervoor. Er werden in 2021 bijna 1,9 miljoen wandelingen gemaakt op de Klompenpaden. Hondsrugpad Wandel route van het Jaar 2022 Het Hondsrugpad is uitgeroepen tot Wandelroute van het Jaar 2022. Het online event, te volgen op Hicleholidays.com, is een initiatief van de Fiets en Wandelbeurs. De route werd gekozen uit een shortlist met vijf titels voor de trofee voor de ‘beste wandelroute van de Benelux’. De overige genomineerden waren het Biesboschpad (Nederland), Dutch Mountain Trail (Nederland), La Lesse et La Lomme par les GR (België) en Ons Kloosterpad (Nederland). Het Hondsrugpad, 166 kilometer lang, is het Nederlandse deel van het INTERREG-project Hondsrugpad-Hünenweg dat de geoparken De Hondsrug en TERRA.Vita (Duitsland) met elkaar verbindt. Het loopt van Groningen naar het Duitse Meppen en gaat van daar verder naar Osnabrück. Het traject voert over oude paden, door uitgestrekte bossen, heidevelden, zandverstuivingen en akkergebieden langs esdorpen en hunebedden, de 5000 jaar oude getuigen van de vroegere 100% PASVORM …door MFS® Vakuum® technologie. De nieuwe definitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het MFS® Vakuum® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip® rubber profielzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip. b-dynamic technologie in de inlegzool. www.meindl.de 5 bewoners. Het doorkruist ook het indrukwekkende grensoverschrijdende veengebied dat toont hoe Drenthe er in de oertijden uitgezien heeft. De jury prees de perfecte bewegwijzering, de grote afwisseling aan landschappen langs de route, de bondige wegbeschrijving, het hoge aantal onverharde paden en de evenwichtige mix van natuur en cultuur. Struiken bij akkers helpen geelgors en grasmus Door vakjes met struiken en bloeiende kruiden aan te leggen in de buurt van akkers, kan het aantal broedende grasmussen en geelgorzen in vijf jaar tijd bijna verdubbelen. Dat schrijven akkervogelonderzoeker Raymond Klaassen en collega’s van het Kenniscentrum Akkervogels in het tijdschrift De Levende Natuur. De struiken werden door boeren en burgers samen aangeplant op 94 ongebruikte stukjes naast hun akkers in de regio Muntendam, in Groningen. In vergelijking met akkers zónder die zogenoemde struweeltjes, broedden er vijf jaar later 80 procent meer grasmussen rond die plekken en maar liefst 111 procent meer geelgorzen. In de huidige landbouw is veel van dat veldstruweel verdwenen, schrijft Klaassen in het artikel, terwijl struweel heel belangrijk is voor akkernatuur; niet alleen voor geelgors en grasmus. Het aanplanten van struweel is een razend simpele manier om veel natuurwinst te boeken. Foto: Geelgors; Annemarie Loof – Kenniscentrum Akkervogels

2 1 6 nieuwe PRODUCTEN voor wandelaars 5 4 3 1 Duurzaam, vormvast, ademend - de Travi Lady van Hanwag is een volledig leren schoen gemaakt voor wandelingen in het laagland tot eenvoudige huttentochten. Voorzien van een sportieve ‘Endurance Hike’ loopzool, een chroomvrije leren voering en een bovenwerk vervaardigd uit het LWG-gecertificeerde jakleer. Een natuurlijke grove nerfstructuur maakt ieder exemplaar uniek. Adviesprijs € 239,95, www.hanwag.com/nl 2 Polygiene® Stays Fresh Technology van Sprayway is een geurbestrijdende stofbehandeling die de groei van geurveroorzakende bacteriën remt, zodat u het kledingstuk meer kunt dragen en minder hoeft te wassen. Door minder te wassen, gaat deze kleding langer mee. Je bespaart tijd, water en energie, waardoor de ecologische voetafdruk van elk kledingstuk vermindert. Adviesprijs € 40,00, www.sprayway.com 3 De Neutrino 400 van Rab is hét antwoord voor de alpinist die op zoek is naar een lichtgewicht slaapzak die geschikt is voor koude temperaturen. Met een voering van gerecycled nylon en een gerecyclede Pertex® Quantum-buitenkant is het klein én warm voor in drie seizoenen. Het ganzendons is afgewerkt op een manier die condensatie tegengaat. Adviesprijs € 420,-, rab.equipment/eu 4 Onmisbaar tijdens je volgende wandeling: de SIGG Traveller MyPlanet. Deze drinkfles, verkrijgbaar in meerdere kleuren en designs, is klimaatneutraal geproduceerd in Zwitserland en gemaakt van 100 procent gerecycled aluminium. Na slechts vijf keer gebruiken heeft de fles al een betere gemiddelde CO² -balans dan een PET-fles. Adviesprijs: € 24,95, sigg.nl 5 Om van je trektocht één groot avontuur te maken, is een perfecte uitrusting nodig. Onmisbaar zijn comfortabele, lichte schoenen, zoals de nieuwe TREK EVO GTX MID van LOWA. Of het nu gaat om de lichte, maar toch robuuste schacht van textiel, de waterdichte GORE-TEX voering of de vetersluiting met twee zones, de mogelijkheden zijn eindeloos! Adviesprijs: € 229,95, www.lowa.nl 6 Speciaal ontworpen en geproduceerd voor wandelen en hiken: de Injinji Liner + Hiker. Dit naadloze tweesokkensysteem biedt bescherming tegen blaren, zorgt voor vochtregulatie en laat je je hele voet gebruiken voor gemakkelijk wandelen. De tweede sok, van NüWool helpt de temperatuur van je voet te reguleren en is zelfs bestand tegen geuren. Adviesprijs € 32,95, injinji.nl 6

Herfstwandeling in de Val di Fassa Dolomieten De gouden herfst, ook wel Indian Summer genoemd, wacht op je in Val di Fassa. De lucht in de Alpen is helderder en de kleuren van de natuur intenser dan ooit. Constante metgezellen bij je trektochten zijn de stralende herfstzon en de rustgevende stilte van de natuur. Tijd om je batterijen op te laden en simpelweg te genieten. Een vakantie in Val di Fassa gelegen in het hart van de Dolomieten, UNESCO Werelderfgoed. Hier combineer je buitenbelevenissen met unieke landschappen en plezierige momenten. Adembenemende panorama’s, schitterende berg toppen, unieke kleurrijke herfstdecors en belevenissen in de rustieke hutten. Alle ingrediënten zijn aanwezig voor een onvergetelijke vakantie! Boek nu jouw Indian summer Ontdek het zelf met de Huttentocht Indian Summer. Tijdens deze tocht overnacht je met jouw reisgezelschap in de berghutten als volgt: • Rif Stella – privékamer • Rif Antermoia – privékamer • Rif Sasso Piatto (2 nachten) - privékamer Je loopt door de kleurrijke Rosengarten, rond het Sella Massief en langs het meer van Antermoia (2766 meter hoog). Dit deel van de route langs het meer, is adembenemend mooi maar ook pittig. Deze reis combineert de Rosengarten met het hooggebergte van de Plattkofel/Langkofel (2956 meter).Kijk voor meer informatie op: www.idtravel.nl/huttentochten/italie/ val-di-fassa/indian-summer De twee nachten in Sasso Piatto geven je de mogelijkheid om het rondje om de Plattkofel/Langkofel te wandelen. Zeker een aanrader! Hoogtepunten in het hart van de Dolomieten UNESCO Werelderfgoed • Adembenemend uitzicht op de toppen van de Dolomieten • Mooie wandelpaden, voor elk wat wils, in een geweldig berglandschap • Exclusieve momenten van genieten en ontspannen in de natuur • Een heerlijke herfstwandeling te boeken tot half oktober • Rustieke berghutten en restaurants • Traditionele gerechten gemaakt van lokale en regionale producten Deze 7­daagse reis met 6 overnachtingen op basis van halfpension kost nu slechts € 569,­ Gebruik ‘tevoet’ kortingscode: TV22­6 en ontvang € 20,­ korting p.p. Meer informatie: IDTravel – T. 073 511 23 14 7

IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer eide eer eineer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer gebruikte bovenleer op www identity-leder.de volge en! mamer oen ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het .de volgen! Op het ORIGINAL Tessin Identity Linosa Identity www.identity-leder.de IDENTITY DEALERS IN NEDERLAND Alblasserdam - Antilope Outdoor • Alkmaar - Oosterbaan Orthopedie • Amsterdam - Carl Denig • Amsterdam - Bever Gelderlandplein • Amsterdam - Kathmandu Outdoor & Travel • Apeldoorn - Rene Vos De Wandelfabriek • Barendrecht – OutdoorXL • Beverwijk - Ronald Adventure Shop • Born - Mulders dé buitenspecialist • Den Burg - Mantje Lifestyle Stores Texel • Den Haag - Huna Camping & Outdoorshop • Den Haag - Bever The Globe • Drachten - Veneboer Camping & Outdoor • Duiven - Intersport Megastore Four Seasons • Emmen - Weggemans Golf en Adventure • Exloo - Schutrups Schoenen • Gorssel - René Vos Outdoor & Sports • Haarlem - Soellaart Outdoor • Haarlem - Bever • Helmond - Adventure Store Sport & Outdoor • Houten - Bever • Leersum - Steenwijk Schoenmode • Leeuwarden - Intersport Luxen • Meijel - Meeuwis schoenen - mode – sport • Nijmegen - Spac Sport • Nistelrode - Van Tilburg Mode & Sport • Nunspeet - Veluwe Outdoor • Raalte - Intersport Raalte • Roden - Kampeerhal Roden • Roermond - Ton Notermans Outdoor - Wandelsport - Travel • Roosendaal - Outdoor & Travel Outfitters • Rotterdam - Bever Stadionweg • Schijndel - De Wit • ’s-Hertogenbosch - Schneider Outdoor • Sneek - Bij Folkert • Tilburg - Sportief Tilburg • Utrecht - Kathmandu Outdoor & Travel • Wageningen - Haagsman Schoenen • Woerden - Zwerfkei Outdoor & Travel Centre • Zwaag - Karsten Travelstore • Zwolle - Leerentveld Vrijetijd MEER WANDELCOMFORT MET WANDELSOKKEN VAN MEINDL Juiste sokken zijn voor wandelaars cruciaal. Meindl begrijpt de anatomie van de voet als geen ander en weet hoezeer de voet dagelijks wordt belast. Daarom heeft Meindl een sokkencollectie ontwikkeld die aan alle eisen voldoet qua functionaliteit, pasvorm en bescherming op criuciale punten: de MT1, MT2, MT3, MT4, MT6 en MT8. MTsocks zijn er in diverse kleuren en voor zowel dames als heren. Mtsocks: functioneel, perfecte pasvorm en beschermend 8 © Chiemgau Tourismus

1 2 6 nieuwe PRODUCTEN voor wandelaars 5 4 3 1 Nieuw! Voor sportminnende avonturiers, de comfortabele AXOS GTX LO van LOWA. Dankzij de beperkte naden en de hoogwaardige materialen heeft de schoen een optimale pasvorm. Voor de nodige demping zorgt de tussenzool van LOWA DynaPU®. De opvallende kleurdetails zorgen voor een dynamische uitstraling. En route! Adviesprijs: € 179,95, rab.equipment/eu 2 De prijswinnende zonnebril Treeline van Hikeaway is een handige wandelbril met heel goede bedekking en bescherming tegen de zon. Een uniseks stijl past eenieder, de Treeline is daarmee een must-have om in de lente te gaan hiken in de bergen, of in de winter te gaan skiën. 100 procent uv-bestendig, beschermt dus goed tegen schadelijke uv-stralen. Adviesprijs € 100,- www.hikeaway.be 3 Rugzakexpert deuter ontwikkelde haar lichtste serie wandelrugzakken ooit. En dat gaat beslist niet ten koste van comfort. Met zijn lichtgewicht constructie, geminimaliseerde functies, deuter Lite rugsysteem en het gebruik van bijzonder lichtgewicht én duurzame materialen, is het gewicht van de Speed Lite serie teruggebracht naar slechts 370 gram! Adviesprijs € 64,95, deuter.nl 4 Wandelen met LEKI trekkingstokken heeft voor elke sporter vier belangrijke voordelen: het is gezonder en geeft meer comfort, uithoudingsvermogen en veiligheid. Hét vernieuwde allround model voor trekking- de LEKI MAKALU is voorzien van de nieuwe Aergon Air grip, die biedt comfort en ondersteuning, dankzij de ergonomische vorm. Adviesprijs: € 99,95, www.leki.nl 5 De nieuwste innovatie van Meindl heet Power Walker. De Power Walker 2.0 is een licht van gewicht en sportieve wandelschoen voor dames en heren. Goed voor veel stabiliteit, waterdicht en ademend dankzij de Gore-Tex voering. De losse inlegzool kan worden vervangen door een steunzool. Adviesprijs € 194.90, meindl.de 6 De Lowe Alpine Sirac 50 is ideaal voor backpacktochten. Een probleemloze, betrouwbare, lichtgewicht rugzak met een sterke en stabiele draagbaarheid, ideaal voor huttentochten en trekkingen over moeilijk terrein. Het is voorzien van wandelstokbevestigingen, een geïntegreerde regenhoes en elastische opbergruimte. Adviesprijs € 160,-, rab.equipment/eu 9

Vijf prachtige wandelingen Wat voor wandelaar je ook bent, in Utrecht kun je terecht. Je kunt er uren struinen langs het water, gezellige stadswandelingen maken of juist korte beleefroutes met je kinderen. In Utrecht kan het allemaal. In een groot deel van de provincie Utrecht vind je wandelroutenetwerken op basis van knooppunten. Je herkent het netwerk aan de oranje schildjes met blauwe cijfers en pijlen. Je kunt een route eenvoudig volgen door van knooppunt naar knooppunt te wandelen. Pijlen wijzen de weg. Kijk voor de mooiste wandelroutes op routesinutrecht.nl/wandelen Nederland is een echt waterland: maar liefst 7.700 km2 van het totale oppervlak van 41.500 km2 bestaat uit water. Soms zorgt ons natte landje voor uitdagingen, maar vaak ook voor een hoop plezier. En… voor unieke landschappen! In dit artikel laten we je kennismaken met vijf prachtige wandelroutes langs het water in Utrecht. Deze zomer horen deze pareltjes zeker op je to do list! Waterwegen: Jaagpaden langs rivieren De meerdaagse wandelroute Het Hollandse IJsselpad, die grotendeels over jaagpaden langs de Hollandse IJssel loopt, is een must voor elke wandelaar! Dit wandelpad van IJsselstein tot Gouda is geheel herzien en werd dit jaar geopend als Utrechtse icoonroute met een eigen, herkenbare bewegwijzering. De wandelroute van 37 kilometer bestaat uit vier losse etappes. Ook zijn er 21 leuke wandelommetjes rond de 10 steden ontwikkeld en vind je onderweg leuke tips voor activiteiten in de omgeving. Tijdens de wandeling is er van alles te beleven. Je komt langs oud-Hollandse stadjes aan de rivier met levendige havens, gezellige terrassen, mooie musea en winkels met ambachtelijke producten. Tussen de steden wandel je door authentiek boerenlandschap en vogelrijke natuurgebieden. En mooi meegenomen: je komt van alles te weten over de IJssel. Rondom elke stad zijn meerdere wandelroutes ontwikkeld om het verhaal van deze bijzondere rivier te vertellen. Water in de stad: Utrechtse grachten Utrecht viert dit jaar haar 900e verjaar dag. Een goede reden om met de wandelroute Langs Grachten en Werven (3 km) deze eeuwenoude stad eens op een andere manier te leren kennen! Je wandelt langs eeuwenoude werven en grachten, die de laatste jaren al vaker uitgeroepen zijn tot de mooiste van Europa. Zelfs van de wereld. Deze bijzondere bouwwerken zijn in de middeleeuwen ontstaan. Inwoners van Utrecht kwamen toen op het idee om vanaf de aanlegkade tunnels te graven naar de woningen langs de gracht. Zo ontstonden de typisch Utrechtse, dubbele kades. Nu vind je aan de grachten veel gezellige terrasjes, zeker een aanrader om daar na je tocht neer Foto: Jolanda Koops­Walther

langs het water in Utrecht te ploffen en te genieten van de zomer en het water. Om de stad daarna verder te ontdekken! Water als bondgenoot: de Hollandse Waterlinies In het verleden was water ook onze bondgenoot als het aankwam op het verdedigen van ons land in oorlogstijd. Een voorbeeld hiervan is de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een verdedigings linie tussen Muiden en de Biesbosch. Als de vijand eraan kwam, konden stroken weiland onder water gezet worden, waardoor het land moeilijk begaanbaar werd. Tegenwoordig is de Hollandse Waterlinie het grootste rijksmonument van Nederland en staat het op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Het is een prachtig gebied waar je de geschiedenis volop kunt beleven. Bijvoorbeeld met de wandelroute Rondje Linielanding (10 km) in de Kromme Rijnstreek. Deze route loopt vooral over onverharde paden en is grotendeels bewegwijzerd via de rood-witte markering van het Water liniepad. Wat de route extra leuk maakt, is dat je de lek twee keer oversteekt met een pontje. Dat betekent wel dat je de route alleen in het voorjaar en de zomer kunt lopen; de fiets- en voetveer de Liniepont vaart alleen van mei tot en met september. Water en werken: vissersdorp Spakenburg Water en werken zijn in Nederland al eeuwenlang onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vroeger vond je langs het water dan ook vele vissersdorpen. Tegenwoordig zijn dit er een stuk minder, maar in het authentiek Hollandse vissersdorp Spakenburg proef je nog steeds de sfeer van lang vervlogen tijden. Hier ontdek je de typisch Hollandse geschiedenis! Tijdens de Vissersroute (4 km) wandel je langs de oude vissershuisjes, de scheeps timmerwerf en de visafslag. Spakenburg heeft een heel eigen karakter en is uniek vanwege de klederdracht. Ook heeft het een museumhaven met de grootste bottervloot ter wereld! Vooral op zaterdag bruist het in Spakenburg tijdens de zaterdagmarkt op het schilder achtige Spuiplein. Je vindt er vijftig verschillende marktkramen, omringd door uitnodigende terrassen en unieke boetieks. Nog niet uitgewandeld? Ga dan naar het prachtige dorp Bunschoten om de Boerenroute te lopen. Tijdens deze wandeling ervaar je de sfeer van het boerenleven en maak je kennis met oude ambachten. Water in de polder: kavels en sloten Wil je je hoofd even helemaal leegmaken? Dat kan met de Westbroekroute (12 km), die je laat genieten van een bijzonder stukje natuur. Je wandelt dwars door het veenland, langs weide, open water, rietvelden, trilveen en moerasbos. Ook kom je langs de uitgestrekte Loosdrechtse plassen. De route gaat door drie gebieden: Tienhoven, Oud-Maarsseveen en Westbroek. Deze zijn ooit ontstaan nadat steeds meer delen van deze streek werden ontgonnen voor grootschaliger agrarisch gebruik. Tussen de boerderijen is het eeuwenoude kavelpatroon van lange smalle percelen gescheiden door sloten en greppels goed bewaard gebleven. Klaar voor een waterwandeling? Scan de QR- code voor nog veel meer mooie waterroutes in Utrecht. 11 Foto: Hetty van Ooijen en Jurjen Drenth

Nieuwe NS-wandeling Zuid-Limburg GENIETEN VAN GLOOIINGEN EN GEULDAL Deze nieuwe NS­wandeling voert je omgeven door groen de stad uit naar de heuvels met akkers en bossen en volgt later de Geul die verleidelijk kabbelend Valkenburg bereikt en stroomopwaarts steeds meer aan schoonheid wint – bloeiende weiden met kastelen op de achtergrond. Tekst en foto’s: Wim ten Brinke Zondagochtend, de kerk gaat uit, het geluid van gekeuvel strijkt over de brede wandelen fietsweg. Op bankjes zitten mensen bij elkaar, beetje kletsen, op het door bomen omzoomde pad is het een komen en gaan van wandelaars en fietsers. Je hebt het niet door, maar je wandelt op het dak van de tunnel van de A2. Onder je rijdt het autoverkeer, onophoudelijk, 100 kilometer per uur, bovenop dringt het geluid niet door. Radicaal is het hier veranderd, want decennialang lag hier een snelweg dwars door Maastrichtse woonwijken. De mensen die erlangs woonden moesten ramen dichthouden tegen lawaai en stank, de weg spleet de stad in tweeën. Al dat verkeer rijdt sinds 2016 door tunnels, op het dak kwam een vier kilometer lange bomenlaan, van noord naar zuid. Dat is de Groene Loper, het Maastrichtse stadspark, dat gescheiden stadsdelen aan elkaar heeft geritst, en die aan de noordzijde nog een extra slurf heeft, waardoor je geheel in het groen Maastricht uitwandelt. Dat is een onverwacht begin van deze nieuwe NSroute, die weliswaar midden in de stad begint, maar zonder het gebruikelijke stadsrumoer en verkeerslawaai. Schuttersfeest in Schin op Geul Het was een gelukje, dat juist op mijn wandeldag in Schin op Geul het schuttersfeest werd gevierd. Ik kwam midden in een optocht van schuttersverenigingen terecht, die in hun praalpakken met trommel en fanfare door het dorp marcheerden. Een lust voor het oog, zeker toen Sint Brigida uit Noorbeek voorbijkwam met een jonge vaandeldraagster die van trots en plezier glom van oor tot oor. Als toonbeeld van een nieuwe generatie die een eeuwenoude traditie voortleeft. 12 Akkermozaïek Een laatste blik achterom – zie daar, rechts in het beeld, de rode Sint Janskerk en de torens van de Sint Servaas – en vervolgens word je opgenomen in het bos, waar je al een tijdje tegenaan keek. Het is de bovenrand van een golvend, typisch Limburgs landschap met eerst, in het lagere deel een mozaïek van akkers, waar in een onregelmatig patroon van kleine en grote recht hoeken de velden met voederbieten, tarwe, aardappels of gras liggen, soms van elkaar gescheiden door hagen als vette lijntjes in het blikveld. Nu pas heb je onverharde paden onder je voeten – hoewel het opmerkelijk lang duurt (pas na een uur wandelen), kun je de stad moeilijk een verwijt maken; mooi genoeg dat je –weliswaar verhard – al die tijd al in het groen loopt. De grote groeve Normaal gesproken leidt een Limburgs hellingbos je naar een hooggelegen plateau, maar in deze route sta je ineens oog in oog met een gigagat, een zestig meter diepe mergelgroeve die tot 2009 in bedrijf was. Op de kaart krimpen de hoogtelijntjes ineen, hoe overbrugt het pad die ongewone steilte? Een duik naar beneden? Nee, een steile trap, een stalen loper, die je tientallen meters dieper brengt, naar de bodem van de groeve.

Het is slechts een dun wandje dat de groeve scheidt van een andere diepte: het Geuldal. Je daalt opnieuw af en komt voor het eerst aan de Geul. De Geul Alsof de populieren zijn opgetuigd voor een feestje, hun bolvormige maretakken lijken wel lampions, die het brede dal van de Geul van verlichting voorzien. Blinkend liggen de weilanden vol bloemen, wat een feestelijk gezicht. Tegelijk, het is wel een rommelig feestje, want langs de Geul is het een beetje een zootje. Het riviertje, nu vriendelijk kabbelend, toont na fikse regen zijn woeste, ongetemde aard en valt dan z’n eigen oevers aan; met succes, want de hellingen zijn niet steil, het dal van de Geul breed en de paden vaak voorzien van stevige ondergrond. Ook heel geschikt voor een weekendcombinatie met bezoek aan Maastricht en vervolgens de stad uit via De Groene Loper. Mooi hoe die stedelijke wandeluitvalsweg naadloos aansluit op akkermozaïek en hellingbos, en uiteindelijk als een blauwe loper langs de Geul z’n weg naar het eindpunt vindt. Grotwoningen Veel Zuid­Limburgse kalkheuvels zijn net gatenkaas, want voor de winning van mergel zijn er kilometerslange gangen uitgehakt. In Geulhem hebben ze er een muur, deur en raam voor geplaatst, en voilà een grotwoning was gecreëerd. Rond 1900 woonden in de zeer eenvoudige, vochtige woningen ‘blokbrekers’, zij trokken de gangen van het grottenstelsel in om de kalksteen uit te zagen. Tot 1931 zijn ze bewoond geweest. Je kunt ze van de buitenkant bekijken door op het moment dat je in Geulhem aankomt zo’n 50 meter rechtsaf richting Berg en Terblijt te gaan. want ze zijn op verschillende plekken ingestort. In zo’n aanval sleurt ie bomen mee, en die versperren her en der de loop van het water. Dat alles heeft tot gevolg, dat de Geul z’n bedding verlegt en zo een grote dynamiek in het dal brengt. En dat is nou juist de bedoeling, want meer vrijheid voor de rivier betekent meer variatie voor de natuur. Tegelijk is een natuurlijk beekdal ook een veilig dal, want het vermindert de kans op overstroming stroomafwaarts. Valkenburg In Valkenburg is vandaag een andere overstroming bezig, door het centrum schuifelt een grote mensenmassa – oef, moet je daar doorheen? Nee, het pad buigt af en scheert wonderbaarlijk langs de grote drukte heen, ondertussen zicht biedend op de kenmerkende gelige kalkzandsteen, waaruit de woningen zijn opgetrokken. Midden door Valkenburg kabbelt de Geul, in twee stromen gesplitst. Bijna een jaar geleden, juli 2021, was hier de grote watersnood. Knap, dat je er vrijwel niets meer van merkt. Toch is er de sluimering van gevaar, want niets zo grillig als een regenrivier – ineens kan het waterbeest wakker worden, zeker in tijden van klimaatverandering met z’n enorme hoosbuien. De Blauwe Loper Buiten Valkenburg keert de rust terug en laat het Geuldal zich van zijn mooiste kant zien met veelbloemige weilanden en op de achtergrond de kastelen Schaloen en Genhoes. Als een blauwe loper is het wandelpad uitgerold naar eindpunt Schin op Geul. Groene loper, stalen loper en blauwe loper, verschillende gezichten, het is een gevarieerde route, van stad naar rand, van groeve naar Geul. Het is een soort Zuid-Limburg ‘light’, Informatie Startpunt van deze nieuwe NS­wandeling, die Wandelnet samen met de NS heeft ontwikkeld, is station Maastricht, eindpunt is na 13 km Valkenburg aan de Geul of na 17 km Schin op Geul. Vanuit beide plaatsen reis je terug met de trein. Alle informatie (kaartje, routeaanduiding, horeca en beschrijving van bezienswaardigheden) staat op: www.wandelnet.nl (kijk bij NS­routes) of op www.ns.nl en kijk bij Dagje Uit. Vanuit bijvoorbeeld Utrecht reis je in twee uur naar Maastricht en kun je in een dag op en neer. Maar de route leent zich ook uitstekend voor een combinatie van stadsbezoek aan Maastricht en de wandeling zelf. Of voor een combinatie met een andere NS­wandeling vanuit station Maastricht: Sint­Pietersberg, die het oude centrum combineert met het groen van Jekerdal en Sint­Pietersberg. 13

uitgelezen Wegen met Zegen Doorgaans bespreken we in deze rubriek wandelgidsen die het initiatief zijn van enthousiaste wandelfanaten of professionele routemakers. Zo niet deze keer. Pastores waren het, die spontaan bedachten het routeboekje ‘Wegen met Zegen’ te maken. Pelgrimeren in de Betuwe, 155 kilometer lang. Een van de drie initiatief nemers, Corné van Iersel, vertelt. En dan ook nog... Langs de kustlijn We wandelen met auteur Dorthe Nors langs de westkust van Denemarken en volgen de hele lijn van Skagen tot aan Den Helder. Over eeuwenoude paden, langs ruige zee, in weer en wind. Onderweg passeren we geschiedenis van voorouders, mooie natuur en herinneringen van de auteur zelf. Een heerlijk boek om te lezen, mooi geschreven, en elke pagina ademt zilte lucht. Uitgeverij Podium, € 22,50 Turner in Dordrecht Het is heerlijk op z’n tijd om wandelen en kunst te combineren. Deze wandelgids neemt je mee door het mooie Dordrecht, langs de plekjes waar de beroemde Engelse landschapsschilder Joseph Mallord William Turner (1775-1851) twee eeuwen terug heeft gekuierd en geschetst. De schetsen zie je terug in het gidsje en opmerkelijk is dat veel van die plekken in al die tijd nauwelijks zijn veranderd. Alleen de koetsen zijn veranderd in auto’s… Het boekje is verkrijgbaar bij het Dordrechts Museum, waar ook een échte Turner te bewonderen is. Uitgave Dordrechts Museum, € 11,50 Waarom deze gids? ‘In deze tijd zijn veel mensen op een bepaalde manier religieus of spiritueel, maar een groot deel daarvan voelt zich niet verbonden met de kerk als instituut. Graag willen wij als gezamenlijke kerken in dit gebied onze deuren openzetten, want we zijn niet een naar binnen gekeerde gemeenschap. Om die reden hebben wij het initiatief genomen tot een nieuwe pelgrimsroute. Ook voor mensen die nieuwgierig zijn naar de betekenis van het christendom vroeger en nu. Voor mensen die stilte zoeken en bezinning. Geloven is zoveel breder dan het institutionele stukje in de kerk, het gaat erom wat je met de verhalen van toen doet. En waarom in de Betuwe? Dat heeft vooral te maken met het werkveld van de mede-initiatiefnemers, de beide pastores: Wilma Hartogsveld is predikant in de Vierplek en Margreet Sanders is pastor in de Maria Magdalena Parochie.’ Hoe letterlijk moeten we het woord ‘pelgrimeren’ nemen, leidt elk van de 11 etappes ons naar een heilige plaats? ‘Bij pelgrimeren gaat het niet alleen om de bestemming, maar zeker ook om de weg ernaar toe. Onze route leidt langs de ruim 40 kerken en religieuze gebouwen in het gebied. Daarnaast is de langste reis misschien wel de reis naar binnen, zoals in het verleden Dag Hammarskjöld eens zei. Daarom Treinstapper 3 Leuk voor in de (zomer)vakantie, met of zonder kinderen: treinen en wandelen langs de mooiste plekjes in Vlaanderen. De Vlaamse organisatie Grote Routepaden heeft een nieuw deel in de populaire reeks van Treinstappers uitgebracht. Deze keer een bundeling van 10 routes, dagtochten van station naar station. De wandelingen geven verkortingsmogelijkheden, waardoor het ook voor gezinnen een haalbare kaart wordt. Een praktisch gidsje, compleet met kaarten en informatie over OV, horeca en bezienswaardigheden. Uitgever Grote Routepaden, € 19,brengen we naast een wandelboekje ook een pelgrimsdagboek uit, met bezinnende teksten en vragen voor onderweg. Langs de route richten we drie bezinningscentra in voor onder meer spirituele activiteiten en lezingen.’ “Pelgrimeren gaat om het proces waar je doorheen gaat tijdens het wandelen” valt te lezen op jullie website. Door welk proces gaan we heen als we pelgrimeren in de Betuwe? Oftewel: welke rol speelt de plek in dit proces, maakt het verschil of je in Friesland of in de Betuwe pelgrimeert? ‘Pelgrimeren is op een bezinnende manier wandelen. In feite maakt het niet zoveel uit of je dat in de Betuwe doet of in Friesland. Het buiten zijn, het contact met de natuur en met de elementen bieden een aanleiding voor reflectie. Toch kan de omgeving je wel in een specifieke stemming brengen. In ons logo zijn een rivierkei en een golf verwerkt. De rivieren stromen hier generaties lang, steeds hetzelfde en toch telkens weer anders. In de Betuwe kom je ook in contact met de eeuwige strijd van de mens tegen het water. En tegelijkertijd brengt datzelfde water vruchtbare grond, waardoor de boomgaarden gedijen. In ons wandelboekje en ook op de website geven we daarom uitgebreid aandacht aan de cultuurhistorie van het gebied.’ Hoe komen we tot bezinning in ons drukke landje? ‘Een goede vraag! Veel mensen hebben zeker een drukke agenda. Daardoor is er waarschijnlijk steeds meer behoefte om de drukte te ontsnappen en erop uit te trekken. Ook Nederland biedt daarvoor genoeg mogelijkheden. Er zijn zoveel mooie en kleinschalige landschappen in ons landje. Tussen de steden en Vinex-wijken door zijn er genoeg mooie uitzichten op het landschap.’ Meer weten of de gids en het pelgrims dagboek bestellen? Ga naar: www.wegenmetzegen.nl Door: Elvira Werkman 14 Uitgeverij Elmar, 168 pagina’s € 17,90

speciale bijlage over Duitsland Reizen voor een prikkie Speciale bijlage Sinds 1 juni in de aanbieding: een ‘9­Euro­Ticket’ van de Duitse Spoorwegen (DB). Dit is een goedkope maandkaart (alleen tweede klas), waarmee je in juni, juli en augustus voor 9 euro onbeperkt met het OV door Duitsland kan reizen. Het ticket is niet alleen geldig in de trein, maar ook in de bus, tram, metro, S­Bahn en in regionale treinen. De langeafstandstreinen ICE, IC of EC vallen er niet onder. Deze actie is een tegemoetkoming van de Duitse overheid voor de alsmaar stijgende energieprijzen. Meer informatie vind je op bahn.de wandelen in duitsland Deze bijlage is tot stand gekomen in samenwerking met onze Duitse partners © Dresden Elbland/TMGS

Dresden Elbland: groene wandelregio vol verleidingen Dresden behoort tot de meest groene steden op aarde. Ook de omgeving, het Elbland, is bijzonder natuurrijk. Er zijn maar weinig wereldsteden, die een nationaal park en een wijnbouwgebied aan de voeten hebben; Dresden wel. Voor wandelaars valt er veel te genieten met een optimale combinatie tussen natuur en bezienswaardigheden. Pas op: deze afwisselende routes kennen ook de nodige culinaire verleidingen… Tekst: Robert Witsen | Foto’s: Dresden Elbland en TMGS In het Elbedal, met zijn aangename zomers, gedijen de druiven uitstekend. Vooral de droge witte wijnen zijn bekend, maar ook de rode en mousserende wijnen hebben een fijnproeversreputatie. Dwars door dit wijnbouwgebied loopt de 90 kilometer lange wandelroute ‘Saksische Wijnwandelweg’ tussen Pirna en Diesbar-Seusslitz. 16 Wijnwandelweg: smaakmaker langs de Elbe De bewegwijzerde Saksische Wijnwandelweg voert via groene wijnhellingen door enkele van de mooiste stadjes van Saksen, zoals het wijnstadje Radebeul, de porseleinstad Meissen en de Saksische hoofdstad Dresden. Kenmerkend is het lichte wandelprofiel en de afwisseling tussen natuur en cultuur. Tijdens het wandelen lonken gezellige terrassen, goede restaurants en wijngoederen die bezoekers ontvangen, zoals Schloss Wackerbarth, Wijngoed Hoflössnitz en Schloss Proschwitz. De evenementen, zoals de open dagen van de wijnmakers in augustus en de wijnfeesten in Radebeul en Meissen (september), geven een extra feestelijk cachet aan een bezoek aan dit wijnbouwgebied. Naast wijngoederen liggen in deze omgeving ook diverse imposante kastelen. De Albrechtsburcht in Meissen was bedoeld om vanuit te regeren, maar het werd beroemd omdat hier vanaf 1710 het allereerste porselein van Europese bodem werd gemaakt. Naast de burcht staat de grote Dom van Meissen met daarin het graf van Anna van Saksen. Slot Moritzburg is een groot jachtslot dat fraai ligt in een groot meer. Het is een soort ‘Saksische Versailles’. Aan de Elbe ligt

Elberadweg fietsen en meer… Dresden Elbland is ook heerlijk om te fietsen. Van de bekende Elberadweg loopt 180 kilometer dwars door het gebied. Het biedt vanaf het nationale park Sächsische Schweiz, via Dresden naar Torgau. Maar net als voor wandelaars zijn in deze vakantieregio vele (cirkel)routes zijn uitgezet voor wie liever een korte fietsroute maakt vanaf één punt. Pfunds Molkerei in Neustadt. het nationale park Sächsische Schweiz. Een dagje wandelen in dit park vanuit Dresden? Geen probleem; de trein is in 25 minuten in Pirna. Stadswandelingen in ‘Alt’ of ‘Neu’ De barokke stad Dresden is in oude glorie hersteld en doet haar bijnaam ‘Florence aan de Elbe’ opnieuw alle eer aan. De wandelaar opteert natuurlijk voor een stadswandeling. In deze uitgestrekte en groene stad zijn diverse wandelroutes uitgezet, niet alleen in de historische ‘Altstadt’ met de Frauenkirche, het Residentieslot en het Zwingerpaleis, maar ook door het op de andere Elbeoever gelegen Neustadt. Paleis Pillnitz met tuinen in Oosterse stijl; hier hielden de vorsten hun grote feesten. Bescherming genoten zij van de Vesting Köningstein. De vesting ligt op een tafelberg bij Loop over de Augustusbrug richting Neustadt en krijg daarmee één van de mooiste panorama’s op de oude stad. De flair van Dresden is nergens duidelijker dan in het stadsdeel Neustadt (het ‘nieuw’ in de naam is betrekkelijk want de bouw begon al in de 18e eeuw). Kronkelende steegjes, romantische binnenplaatsen en ruime straten. Liefhebbers vinden hier een grote verscheidenheid aan galerijen, studio’s, antiekwinkels, cafés en restaurants. De wijk Äussere Neustadt is creatief, urbaan en kleurrijk. Extra tip: Pfunds Molkerei, dit is volgens het Guiness Book of Records de mooiste kaaswinkel op aarde! Wandelrondjes door groene regio De wijnwandelweg is een langeafstandsroute, maar rondom Dresden zijn vele kortere rondwandelingen uitgezet met afstanden van 5 tot 25 kilometer. Een aantal voert door de bossen, heidegebieden en langs kastelen naar pittoreske stadjes. De wandelrondjes passen prima in een actief dagdeel om daarnaast nog allerlei andere dingen te zien, te beleven en vooral te genieten. Reisinformatie: www.dresden-elbland.de en www.visit-dresden.travel 17 Romantisch varen of sporen De scheepsfluit klinkt geregeld in de Elbevallei. Al meer dan 175 jaar verzorgt de ‘Witte Vloot’ vanuit Dresden korte riviercruises in beide richtingen over de Elbe. Haar vloot bestaat grotendeels uit klassieke raderenstoomschepen uit de 19e eeuw. Het raderenstoomschip is een leuke manier om de harmonie tussen natuur en cultuur in de Elbevallei te ervaren. Nog een tip voor romantisch reisje: de Lössnitzbahn-stoomtrein vanuit Radebeul. Deze smalspoorlijn rijdt in een dagelijkse dienstregeling door het bosrijke heuvelland naar Moritzburg met het grote jachtslot van August de Sterke. Foto: Tourismusverband Saechsisches Elbland e.V., Rainer Weisflog

ONTDEK DE VELE LANDSCHAPPEN VAN KARAKTERISTIEK PADERBORN In Westfalen gaan de klokken letterlijk wat langzamer dan in de rest van het land, en dat is maar goed ook. Zo heb je als wandelliefhebber alle tijd van de wereld om de afwisselende regio te verkennen en te genieten, ver weg van hectische steden en drukke straten. Contrasterende landschappen en steden vol spannende verhalen, een nuchtere keuken en vriendelijke gastheren: de regio Paderborn verwent wandelaars met de juiste ingrediënten voor een geslaagde en afwisselende wandelvakantie in Westfalen. In een kleine ruimte kunnen heel verschillende landschappen worden bewandeld, die de regio zijn speciale karakter geven. De zanderige Zenne, de Lippelaaglanden of de ruggen van het Teutoburgerwoud en het Eggegebirge en de eerste uitlopers van het Sauerland zijn groen en rijk aan schaduwrijke bossen. Het bergachtige reliëf zorgt voor steeds nieuwe, indrukwekkende vergezichten over de omgeving. Ems, Lippe, Altenau en Pader ontstaan hier. Het kale Paderborn-plateau in het hart van de regio maakt indruk met brede horizonten en de ruige schoonheid. Met zijn machtige beukenbossen is ook het Paderborn-plateau het toneel van dit unieke fenomeen: beken verdwijnen gewoon in de kalkhoudende grond en komen kilometers verder weer tevoorschijn, zoals de Paderrivier midden in het stadsgebied van Paderborn. Een dicht netwerk van wandelpaden maakt het verkennen van deze landschappen gemakkelijk en gevarieerd. Tochten van verschillende lengtes en moeilijkheidsgraden zorgen ervoor dat wandelaars waar voor hun geld krijgen, evenals gezinnen en wande laars die van hun tochten houden op een sportieve en uitdagende manier. De zes kwaliteitspaden Wander bares Deutschland staan voor bijzonder wandelplezier, waaronder de Eggeweg, die in 2004 als eerste wandelroute deze onder scheiding Foto: Tourist Information Paderborn

Trek je wandelschoenen aan en wees welkom in het hart van Westfalen! ontving en over 72 kilometer van Marsberg naar Horn-Bad Meinberg leidt. In Altenbeken nodigt het viaductwandelpad u uit om de spoorweggeschiedenis te ontdekken. Vooral het uitzicht op het Altenbekenviaduct of een stop bij de museumstoomlocomotief zijn echte hoogtepunten naast de wisselende uitzichten over het Paderborner Land. Heel dichtbij tussen Altenbeken en Neuenbeken ligt het romantische Beketal. Hier leidt de Paderborner Höhenweg ruim 21 kilometer langs schilderachtige uitzichten over de prachtige regio naar het hoogste punt in Paderborn, dat is gemarkeerd met een kruis op de top. Onderweg nodigen verschillende hutten en picknickgroepen u uit om uit te rusten. De PaderWanderung als korter alternatief laat je niet alleen kennismaken met de kortste rivier van Duitsland, maar ook met het unieke natuurverschijnsel: het water van de Pader stijgt op uit meer dan 200 bronnen midden in het stadscentrum en vervolgt zijn weg in de richting van de Paderborndistrict van Schloss Neuhaus. Daar mondt de Pader al na vier kilometer uit in de Lippe. Als je het nog dichter bij de natuur houdt, moet je de Zennegemeente Hövelhof bezoeken. Er zijn twee verbazingwekkend mooie kwaliteitspaden. De Heideland Rundweg slingert 6,6 kilometer door het karakteristieke landschap van de Zenne. Deze wandeling is een hoogtepunt, vooral als de heide in augustus in bloei staat. The Historical Trail spitst zich meer toe op de geschiedenis van de bewoners. Het Paderborner Land is ook landelijk bekend om zijn talrijke historische en culturele schatten, juweeltjes zoals het Dalheim-klooster, het kasteel Wewelsburg en de Paderbornkathedraal met talrijke kapellen. Ook kasteelruïnes en vakwerkhuizen geven het Paderborner Land een uniek karakter. Bezienswaardig is ook het voormalige prinsbisschop-jachtslot Hövelhof en het kasteel Neuhaus, de voormalige residentie van de prins- bisschoppen van Paderborn. Met het Steinhorstbekken, de schapenboerderij Heidschnucken, de stuwdam van Aabach of de calamineviooltjes bij Blankenrode biedt de regio Paderborn natuurrijke wandelpaden. Daarnaast is er een rijk aanbod aan musea dat zich kenmerkt door verscheidenheid en collec ties van topniveau. Ook de talrijke cafés en restaurants die wandelaars langs de paden voorzien van regionale versnaperingen, dragen bij aan genieten. Bij een van de twaalf regionale kwaliteitsgastheren Wanderbares Deutschland, die zich volledig hebben aangepast aan de behoeften van wandelliefhebbers, kun je nieuwe energie opdoen voor nieuwe wandelavonturen. Touristikzentrale Paderborner Land T. +49 5251 308 8111 info@paderborner-land.de www.paderborner-land.de Als je je wandelvakantie in het Paderborner Land zorgeloos wilt beginnen, kun je terugvallen op arrangementen die een compleet pakket van accommodatie, maaltijden en uitgebreid informatiemateriaal samenstellen voor het perfecte wandelweekend. Talloze wandelaars zijn al overtuigd van de bijzondere charme van de regio Paderborn. Nu mag jij! Trek je wandelschoenen aan en wees welkom in het hart van Westfalen! 19 Foto: Tourismus NRW e.V. Foto: F. Grawe

Grootsteedse geneugten en uitzonderlijke natuurontdekkingen Beleef lopend Leipzig én omgeving In de traditionele en moderne regio aan de poorten van cultuurstad Leipzig liggen natuur belevenissen, cultuurgenot en vrijetijds pret heel dicht bij elkaar. Een goed ontwikkeld netwerk van wandelpaden meandert door de bosgebieden van de Dübener en Dahlener Heide, de wilde en romantische rivierlandschappen aan de Mulde en Zschopau en het moderne waterlandschap in het Leipzig Neuseenland. Bovendien is de dichtheid aan kastelen en paleizen nergens anders in Saksen zo hoog als in deze regio. Dankzij de goed ontwikkelde wandelpaden kunnen actieve toeristen de omgeving op ‘Schusters Rappen’ verkennen. Hier is een selectie van vijf van de meest populaire wandelroutes in Leipzig en omgeving. www.leipzig.travel/wandern 20 Kwaliteitswandelroute Heide­Biber­Tour Tussen de kuuroorden Bad Düben en Bad Schmiedeberg loopt in totaal 30 kilometer van de gecertificeerde kwaliteitswandelroute Heide-Biber-Tour. Bij de start, het natuurparkhuis in Bad Düben, komen natuurliefhebbers meteen in de stemming voor de komende wandeling. Met een beetje geluk kunnen wandelaars niet alleen de bevers bewonderen waar het gebied - Biber - zijn naam aan te danken heeft, maar ook ooievaars en kraanvogelszijn te zien vanaf heide- en bospaden. Naast de aantrekkelijke natuur en landschap biedt de wandelroute ook cultureel veel interessants. Zo passeert de route de laatste producerende kolencentrale in de Dübener Heide aan de Eisenhammer. Er is een uitkijktoren voor bevers in de buurt. Het kuurpark in Bad Düben, de burcht Düben, het museumdorp aan de Obermühle en de waterburcht Reinharz maken het aanbod compleet. Rondwandeling bij de Kriebstein Dam Hollywood-gevoel in Saksen? Dat krijg je als je een bezoek brengt aan Kasteel Kriebstein in de gelijknamige gemeente op ongeveer een uur rijden van Leipzig. Kasteel Kriebstein stond al model voor de internationaal geprezen film ‘Grand Budapest Hotel’ en torent indrukwekkend uit boven de rivier de Zschopau. Het oerromantische Zschopautal kan te voet worden ontdekt aan de hand van een ongeveer zeven kilometer lange rondwandeling. Verschillende uitkijkpunten onderweg nodigen uit tot een ontspannen pauze. Het einde van de route is de oversteek met de veerboot over de Kriebstein Dam. Zomers vinden er musicals en theatervoorstellingen plaats op het podium op het meer van de haven van Kriebstein. Foto: Steve Hänisch Foto: LTM PUNCTUM Foto: Thomas Bichler

Panorama met vergezichten Jachtslot de Hubertusburg is een van de grootste van Europa. Het is een ideaal vertrekpunt voor een idyllische wandeling door het Wermsdorfer woud. De 312 meter hoge Collm, het hoogste punt in de regio Leipzig, is al van verre te zien. De Alberttoren biedt een geweldig uitzicht op de wijde omgeving. Bij helder weer is zelfs het silhouet van Leipzig te zien met zijn kenmerkende Völkerschlachtdenkmal, het kolossale oorlogsmonument. Op de terugweg richting Wermsdorf word je als wandelaar vergezeld door afwisselende bosgezichten. Wandelevenementen 2022 en 2023 Ontspannen bij het Grabschützer meer Waar mijnbouw meer dan twintig jaar geleden het landschap domineerde, ligt nu rond Leipzig een merenlandschap met een totale wateroppervlakte van bijna 70 vierkante kilometer. Het Leipziger Neuseenland heeft alle voorwaarden voor ontspannen wandelingen langs het water. Bij het Grabschützer meer neemt de natuur de plek over waar lange tijd mijnbouw domineerde. In het gebied zijn intussen 180 vogelsoorten gespot, waaronder zeearenden, boomvalken en wespendieven. Het natuurpad rond het meer heeft veel verrassingen in petto. De geschiedenis van het landschap is te lezen via bijvoorbeeld keien. De achttien natuurpadstations geven informatie over de geschiedenis van het landschap, geologie, ecologie en planten en dieren. 8 oktober 2022 HikeDeLuxe De HikeDeLuxe biedt elke wandelaar een onvergetelijke ervaring. Het wandelevenement begint in de laarzenstad Döbeln. Van daaruit loop je via Leisnig, Grimma en Naunhof naar de culturele metropool Leipzig. Het rijke aanbod van Saksen is te ontdekken via een van de 16 tot 70 kilo meter lange wandelroutes. Uiteraard met fijne pitstops voor lekker eten en drinken. www.hikedeluxe.de 5 tot 7 mei 2023 7 meren wandeling Jaarlijks staan er ongeveer 70 wandeltochten op het programma! Een gevarieerd aanbod om de Markkleeberg en het Leipzig Neuseenland te voet te ontdekken. Een wandelervaring voor elk wat wils, dankzij de langeafstandswandelingen, kindvriendelijke gezinstochten, wandelen met een gids en de wat sportievere actieve wandelroutes. www.7seen-wanderung.de In de voetsporen van de reformatie De Lutherweg in Saksen, gemarkeerd met een groene ‘L’ op een witte achtergrond, is een spirituele rondweg door de schilderachtige regio Leipzig. Het verbindt steden, plaatsen en plaatsen waar Maarten Luther en zijn metgezellen werkten. Saksen wordt beschouwd als het moederland van de reformatie. In 1519 vond het zogeheten Leipzig dispuut plaats op het kasteel Pleissenburg in Leipzig, waarna lutherse ideeën verspreid werden. In Leisnig ontwikkelde Luther in 1523 het Leisniger-kastensysteem, de oudste protestante krant ter wereld. In de steden Torgau en Eilenburg stelden inwoners zich al heel vroeg open voor de reformatie. Katharina von Bora, de latere vrouw van Luther, woonde in het Nimbschenklooster. Elisabeth von Rochlitz was actief in de steden Rochlitz en Kriebstein en zorgde met haar energieke optreden voor verdere verspreiding van de reformatie in haar woongebied. De Luther-route in Saksen is ook nauw verbonden met het netwerk van paden in Saksen-Anhalt en de Luther-route in Thüringen. 16 tot 18 juni 2023 Saksische Wandeldag In Grimma vindt volgend jaar alweer de twaalfde Saksische Wandeldag plaats. Op het programma staan tochten en wandelingen voor groot en klein en jong en oud. De HikeDeLuxe langeafstandswandeling van Dresden naar Leipzig staat ook op het programma deze dagen. www.grimma.de Meer informatie Leipzig Tourismus und Marketing Tourist­Information Katharinenstraße 8 D-04109 Leipzig T. +49 (0)341 7104-260 info@ltm-leipzig.de www.region.leipzig.travel 21 Foto: Christian Hüller Fotografie Foto: Wolfgang Siesing Foto: Thomas Bichler

Te voet langs de Moezel De Moezel is een rivier in Frankrijk, Luxemburg en Duitsland die ontspringt in de Vogezen en bij Koblenz uitmondt uit in de Rijn. De eerste beelden op mijn netvlies zijn – laten we maar eerlijk zijn – die van wat oudere mensen op grote cruiseschepen die de rivier afstomen. Het is vast niet een plek waar ik als avontuurlijke wandelaar mijn ding kan doen. Samen met een fotograaf neem ik de proef op de som. Tekst: Jan Fokke Oosterhof Foto’s: Dieteke van Hemmen Bernkastel­Kues Plaats van aankomst is het pittoreske Bernkastel-Kues dat slechts 355 kilometer rijden van Utrecht ligt. Meteen valt de ongedwongen sfeer op. Veel toeristen die gelaten door de smalle straatjes kuieren, likkend aan het ijsje van ijscafé Bressanone. De stad doet middeleeuws aan met al haar vakwerkhuisjes. Toch staan hier panden variërend van de 13e tot de 18e eeuw, allemaal te vinden rondom het marktplein. Frappant is het feit dat de begane grond vaak het kleinst is omdat steenbouw duur en de belasting op de grond hoog was en dus zo min mogelijk oppervlak werd ingenomen. Hogere verdiepingen werden van goedkoper hout gemaakt en nemen meer oppervlak in. Het hout was vaak nog nat en is gaan werken. Het geheel leidt tot een pallet van vervormde en bovenal overhellende huisjes in alle kleuren van de regenboog. De stadjes aan de Moezel liggen ingeklemd met aan de ene zijde de rivier en aan de andere zijde steile hellingen waarop aan wijnbouw wordt gedaan. Direct boven de bebouwde kom van Bernkastel verrijst één van de beroemdste en duurste wijngaarden ter wereld: de wijngaard ‘Bernkasteler Doctor’. De wijncritici rekenen de hier geproduceerde Riesling tot de beste witte wijnen ter wereld. Om de wijngaarden te zien kun je het wijn-belevenispad ‘Eidechse liebt Roesling’ (Hagedis houdt van Riesling) lopen van 3,7 kilometer. Een andere optie is de Bärensteig van 6,5 kilometer, een rondwandeling boven het dorp dat zijn naam dankt aan de beer. Tenslotte krijgen we een wanderguide in handen met maar liefst 73 wandelingen rondom de stad. Bernkastel­Kues uitzicht 22 We bivakkeren in hotel restaurant Doctor Weinstuben, een fijn hotelletje middenin de oude binnenstad. Dineren gebeurt op de binnenplaats van het hotelletje onder een houtwerk met blauwe regen in de binnentuin. We wanen ons in Toscane. De wijn is heerlijk, een Veit, alter reben Riesling uit 2020. De complete economie en cultuur draaien in de Moezelregio om wijnproductie, meer specifiek de Riesling. Alle gidsen die ons rondleiden hebben een opleiding tot cultuur- en wijngids gevolgd en vertellen enthousiast over de wijnen en de productie ervan. Kijkend naar de steile oevers van de Moezel, begrijp je hoe bewerkelijk het handmatig oogsten eigenlijk is en hoeveel werk er in een fles wijn gaat zitten. De steilste wijnberg van Europa, de Calmont (378,4 m. hoog) met zijn zestig procent ligt hier en rijst tussen Bremm en Ediger-Eller op en biedt een adembenemend uitzicht... Traben­Trarbach centrum Traben­Trarbach De volgende ochtend zijn we al vroeg op pad en pakken achter het dorp een etappe van de Moezelsteig op. Dit is een langeafstandwandelpad van 365 kilometer, verdeeld over 22 etappes, dat de hoogtepunten langs de Moezel met elkaar verbindt. De stevige klim leidt ons naar een rondwandeling van ruim 16 kilometer, de Moseltalschanzen, die ons naar het dorpje TrabenTrarbach voert. We klimmen de vallei uit en krijgen steeds mooiere zichten op de rivier, tot we de kam overgaan en in een dicht bos belanden. Via een steile vallei, doch goed begaanbaar, vorderen we via single tracks door de dichte bossen. Van de Moezel geen spoor meer bij deze doorsteek en we wanen ons ergens in het wild op de Appalachian Trail in de VS. De uitloop naar Traben

Wandelen in Zell De dorpjes zijn pittoresk, de Moezel meandert en biedt de uiterwaarden, de hellingen bieden klimmetjes en landweggetjes tussen wijnranken met fenomenale vergezichten over de rivier. is prachtig en we kijken neer op een dorp ingeklemd tussen wijngaarden, met stadsmuren, een oude toren, kerken en sferische oude panden. Werkelijk ieder dorpje langs de Moezel heeft zijn eigen karakter: Traben is een kalm dorpje waar de tijd lijkt stil staan, terwijl je aan de overzijde van de rivier een stoer stukje Trarbach treft. Reis je door naar Zell, dan loop je langs een boulevard. Reis je nog verder door naar Cochem, het toeristische stadje dat leunt op de bravoure van de burcht, stop dan eens in Bruttig-Fankel waar je je onder eeuwenoude platanen in Frankrijk waant. Na een middagwandeling door Traben-Trarbach is het goed herstellen bij het Weingut Emil Franz. Kai en zijn Indische vrouw zijn de nieuwe eigenaars van dit prachtige pand en zijn voortvarend gestart met het ontwikkelen van de prijswinnende wijn CKC. Zell In de avond bereiken we Zell, een langgerekt dorp met een sfeervolle winkelstraat. De volgende ochtend loodst onze gids ons direct het dorp uit en via een steil zigzaggend paadje de wijnranken in. Dan staan we voor de keuze: de steilere Klettersteig via ladders en kettingen of via het pad vervolgen. Wij kiezen de eerste optie en hangen aan een verticale ladder met diep onder ons de Moezel. Zell is weer een pareltje en we trekken via beboste hellingen van het dorp af en via een landweggetje door de ranken terug. Onderweg een heerlijke picknick van streekproducten van de lokale slager bij een idyllisch hutje in het bos met enkele picknickbanken. Ook Zell leent zich uitstekend voor de prachtigste wandelingen met alweer 470 kilometer met gemarkeerde routes. Diversiteit is het woord dat van toepassing is voor wandelaars. De dorpjes zijn pittoresk, de Moezel meandert en biedt de uiterwaarden, de hellingen bieden klimmetjes en landweggetjes tussen wijnranken met fenomenale vergezichten over de rivier. Vanaf de wijnranken kijk je op de rivier en er is altijd wel een dorpje dat je toelacht met leistenen daken. Wandelen in deze omgeving kan met een dobbelsteen, laat het lot maar bepalen welke kant je uitloopt, het is overal prachtig. Cochem In de avondschemer komen we aan in Cochem, een prachtige middeleeuwse stad waarvan Reichsburg Cochem Een greep uit de talloze wandelmogelijkheden: • Wandelen Bernkastel: nl.bernkastel.de/actief-op-pad/wandelen • Themenweg Eidechse liebt Riesling langs de wijnranken van Bernkastel, inclusief een ‘skywalk’ (tip van het VVV): www.bernkastel.de/aktivunterwegs/wandern-an-der-mosel/ themenwege-und-lehrpfade/eidechse-liebt-riesling • Wandelen Zell: www.zellerland.de/wandern-radfahren/themen-rundwanderwege • Wandelen Cochem: www.ferienland-cochem.de/nl/wandelen • Themawandelingen Cochem: www.ferienland-cochem.de/de/wandern/themenwege • Hoogtepunten Moezel: www.moselhighlights.de/?lang=nl • Moseltalschanzen: https://en.moselregion.com/tour/moselsteig-side-trail-moseltalschanzen • Wandelen Traben­Trarbach: https://nl.moselregion.com/jouw-moezelvakantie/jouwfavoriete-vakantie/wandelvakantie het aangezicht wordt bepaald door de imposante Reichsburg die er hoog bovenuit torent. Vanuit Cochem kun je 18 thematische wandelroutes volgen die deel uitmaken van de MoselErlebnisRoute. Eigenlijk zijn in de hele regio korte en langere wandelingen te vinden die je met een beetje puzzelen aan elkaar kunt knopen. Daarbij kan de app van Ferienland Cochem goed helpen (www.ferienlandcochem.de/de/pia). Ze hebben in navolging van bekende skioorden in de Alpen een app ontwikkeld die de wandelaar gepersonaliseerde informatie biedt, de PIA (Personal Interest Assistant). De app is nu nog alleen in het Duits. Je kunt de routes in de regio opslaan, vindt workshops en wijnproeverijen, ziet waar je kunt parkeren, welk hotel een kamer vrij heeft en je kunt binnenkort via de app tickets aanschaffen en betalen. Wandelaars kunnen zo een programma op maat samenstellen. Resteert de vraag of de Moezel nu inderdaad dat gebied is van de cruiseschepen met ietwat seniore reizigers. Die zijn er inderdaad, maar zeker niet alleen, het publiek is gemêleerd. De Moezelregio heeft voor iedere wandelaar een activiteit te bieden. Je kunt honderden wandelingen combineren met een vaart over de rivier. En wij weten: Loop enkele minuten weg van de parkeerplaats en je waant je alleen. Ook langs de Moezel. Daar drinken wij er eentje op, de Stork - madame Blanche - feinherb (tip). 23

Tot jezelf komen in levendige stilte STAP VOOR STAP GENIETEN IN VEELZIJDIG SAUERLAND Niet ver van hier vind je Sauerland. Om de hoek en toch heel anders. Hoogteverschillen, heide en heimat. Lopen! Voel de bosbodem zacht onder je schoenen. Stop en luister naar een ruisende beek. Adem in, snuif de geur van hars en kruiden in je op. Een wandeling in de Sauerlandse wandeldorpen is als een reis langs je zintuigen. Dit komt door de perfecte paden, en door de speciale plekken waar rust een sensuele en betekenisvolle ervaring wordt. De Sauerlandse wandeldorpen hebben naam gemaakt met hun aanbod van goed gemarkeerde en bewegwijzerde routes en maatwerk voor wandelaars. Brilon, Diemelsee, Eslohe, Hallenberg, Kirchhundem, Lennestadt, Medebach, Olsberg, Schmallen berg, Willingen en Winter berg vormen bij elkaar een begerens waardig wandelgebied. Onderweg passeer je de zogeheten Sauerlandse zielenplekken: 42 bijzondere plekken, zo verschillend en toch allemaal gevuld met een levendige stilte. Dit kunnen de legendarische Bödefelder Hollenfelsen zijn, de Schwalenburg in Willingen, de douglassparren die bekend staan als ‘hemelse pilaren’ in Medebach of Kohlhagen, een oud bedevaartsoord. Ver weg van het lawaai van de straat vind je oases van stilte: wie hier vertoeft, stapt uit de alledaagse hectiek, stelt zich open voor de 24 omgeving, vertraagt en komt langzaam tot zichzelf. Of je nu direct deze 42 bijzondere plekken bezoekt of op de bonnefooi het landschap verkent, een wandeling in de Sauerlandse wandeldorpen is verkwikkend voor lichaam en geest. Bekroonde langeafstandswandelpaden en dito themapaden vol natuurbelevenissen zijn een feest voor elke wandelaar. De routes in Sauerland zijn geschikt voor een halve of hele dag, en daardoor geschikt voor relaxte én ambitieuze wandelaars. In het gebied liggen zowel zwaardere als kortere rondwandelingen, zoals Panoramaweg Diemelsee, de Oberhundemer Bergtour, de Orketalrundweg en de Quellenweg Alme. De paden leiden over sprookjesachtige paden. Dankzij het gebruiksvriendelijk wandelgeleidingssysteem dat bestaat uit wegwijzers en markeringen is het megamakkelijk om je weg te vinden langs het uitgebreide netwerk van paden. De talrijke wandelstartpunten vormen de opmaat voor een zorgeloze en probleemloze wandelervaring. Rothaarsteig Al meer dan twintig jaar hebben wandelexperts zich ingezet om het wandelaanbod in Sauerland te verbeteren. Het idee: een geoptimaliseerde langeafstandswandelroute in de regio. Het resultaat is de Rothaarsteig, het vlaggenschip van de Sauerlandse wandelpaden en de Top Trails of Germany. De Sauerlandse wandeldorpen hebben zich gespecialiseerd in wandelen langs de Rothaarsteig en hebben meerdere gecertificeerde langeafstandswandelpaden ontwikkeld. Op de Briloner Kammweg, Diemelsteig, Medebacher Bergweg, Olsberger Kneippweg, Uplandsteig, Veischeder Sonnenpfad, © Paul Masukowitz, REACT-EU © Klaus-Peter Kappest

Hochsauerland-Kammweg und der Winterberger Hochtour kun je terecht voor meerdaagse wandelingen in een fascinerend landschap. Alle Sauerlandse wandeldorpen bieden allround zorgeloze arrangementen voor een onvergetelijke wandelvakantie. Ook het Sauerland Trekking Park belooft een bijzonder avontuur. Zo kun je op de Uplandsteig en de Diemelsteig ook buiten op de trekkingplaatsen overnachten en genieten van een bijzondere nachtelijke natuurbelevenis. De Wandergastgeber Na elke wandeltocht wachten de welverdiende gecertificeerde accommodaties op hun gasten. Hier vind je het comfort en de service, waardoor je na je inspanning zo snel mogelijk gezellig kunt ontspannen. Kom je met modderige schoenen of natte kleding aan? Dan kun je die ter plekke snel weer drogen. Wandelkaarten en wandelboeken liggen klaar voor verdere planning. En de gastheren, die vaak zelf wandelgidsen zijn, hebben exclusieve insidertips paraat. De kwaliteitsgastheren ‘Wanderbaren Deutschland’ en ‘Sauerländer Wandergasthöfe’ bieden zelfs een shuttleservice aan, deze service is ook voor kleinere pensions vanzelfsprekend. Ze halen hun gasten graag op van het treinstation of de bushalte. Website en Sauerland­app Vooraf en onderweg zijn de website en Sauerland-app handige hulpmiddelen. www. sauerland-wanderdoerfer.de biedt informatie over de accommodatie, excursies en een reisplanner, evenals kant-en-klare reissuggesties. Onderweg vind je als wandelaar alles wat je nodig hebt op de Sauerland-app, die dankzij de spraaknavigatie nog gebruiksvriendelijker is. De hoogste hutten en toppen Als je naar Sauerland reist, weet je zeker dat je kunt genieten van een wandel vakantie dicht bij de natuur door een afwisselend landschap. Veel wandelpaden leiden langs rustieke hutten, waar een stop een must is. De wandeling ‘Höher geht’s nicht - Grenzregion zwischen Westfalen und Waldeck’ loopt hoog van Winterberg-Niedersfeld omhoog naar Langenberg en Clemensberg over de zeldzame hoge heide. Wie het wat rustiger aan wil doen, is op het pad ‘Blick ins Land_Kahle-Pön’ op de juiste plek. Ook hier kuier je door een fantastisch heidelandschap en stop je bij een prachtig gelegen hut. En wie de beroemdste berg van het Sauerland wil beklimmen, kan het beste de ‘Kahle Asten Steig’ bedwingen. Ook andere wandelroutes wachten om ontdekt te worden. Als wandelaar kun je blind vertrouwen op het advies van de TouristInfopunten, variërend van persoonlijke tips tot op maat gemaakte tochtensuggesties. Niets staat een individueel arrangement van de excursies in de regio van de Sauerlandse wandeldorpen in de weg. Wat je ook doet, wat je ook kiest: één gevoel zal elke wande laar bijblijven: het gevoel van thuiskomen. Waanzinnige wandeling door de Sauerland­Seelenorten Een nieuw wandelaanbod onder de noemer titel ‘Sauerland-Seelenorte’ zal elke wandelaars in Sauerland tevreden maken. 42 indrukwekkende locaties in de Sauerlandse wandeldorpen, elk met hun eigen uitstraling en sfeer, maken deel uit van de selectie. Dankzij rotsen en steengroeves, kerken en bergtoppen, majestueuze bomen en onderaardse grotten, meren en valleien een zeer veelzijdig geheel. De schoonheid, de fysieke uitdaging: ze raken elke bezoeker en nodigen uit tot een wandeling waarbij je tot jezelf komt en van de rust geniet. En ook al vertelt elk Sauerland-Seelenort zijn eigen verhaal, er is één kwaliteit die alle gebieden met elkaar verbindt: levendige stilte. www.sauerland­seelenorte.de Meer weten? Neem voor meer informatie over Sauerland contact op met: Sauerland-Wanderdörfer T. 02974-202190 M. info@sauerland.com www.sauerland-wanderdoerfer.de www.sauerland-seelenorte.de 25 © Paul Masukowitz, REACT-EU © Paul Masukowitz, REACT-EU © Klaus-Peter Kappest © Klaus-Peter Kappest

De leunstoelwandelaar Column Het was een mooie voorjaarsmiddag in mijn geboortedorp Velp. In het fraaie herenhuis Anna’s Heuvel hield de uitgeverij met de intrigerende naam Gegarandeerd Onregelmatig wat ik wel een wereldrecord boekpresentatie durf te noemen. Door corona was er lang niet gekomen van het gebruikelijke met drank en hapjes inwijden van nieuwe uitgaven en nu presenteerden ze er maar liefst een stuk of vijftien tegelijk, die allemaal aan mij werden aangeboden, zodat ik met een zware vracht in de trein huiswaarts ging. John Jansen van Galen wandelt al zijn hele leven en schrijft daarover artikelen, columns en boeken. Gegarandeerd Onregelmatig blijft mij een raadsel. Het is de laatste uitgeverij in Nederland die alleen of in hoofdzaak wandelboeken uitgeeft, bijna 100 in 15 jaar. Maar wie koopt die nu nog? Vroeger kwam je op het wandelpad steevast andere wandelaars tegen met zo’n boekje in hun kontzak, liefst met het witrode, geelrode, geelblauwe et cetera biesje zichtbaar zodat iedereen kon zien dat je met een langeafstands-wandelaar te maken had. Maar tegenwoordig staan wandelroutes in alle gewenste maten en streken op de onvolprezen wandelzoekpagina.nl en onderweg kom je nu vooral wandelaars tegen met een print van die site in de hand. Daar kan Gegarandeerd Onregelmatig de kachel niet van stoken! De leiding van de uitgeverij heeft een drievoudige verklaring voor haar relatieve succes: tot een 25.000 verkochte exemplaren per jaar. De eerste, zegt Laurens Vellenga: ‘Wij verkopen geen wandelgidsen, maar wandelsouvenirs.’ Wie een mooie route heeft gelopen wil daar later nog eens naar terug kunnen bladeren en erover mijmeren, maar het gebruikte routeboekje is wellicht verfomfaaid. Dus: een nieuw gidsje aangeschaft, voor in de boekenkast. De tweede: in het netelig parket van cadeautjes zoeken voor kennissen zijn die boekjes een uitkomst, indien het feestvarken een wandelaar is. Ze zijn altijd smaakvol uitgegeven en of de begunstigde die routes nu echt gaat afleggen doet er minder toe: je hebt in ieder geval rekening gehouden met zijn liefhebberij in wandeltochten. Maar de derde verklaring is het interessantst: dat is wat Vellenga de ‘leunstoelwandelaar’ noemt. Namelijk de man die zich voorneemt binnenkort ook te gaan wandelen, iedereen zegt immers dat het leuk is en nog gezond ook? Vanuit zijn leunstoel bestelt deze wandelaar alvast een setje wandelboekjes van Gegarandeerd Onregelmatig. Van dat voornemen om te wandelen, u voelt het al aan komen, komt nooit iets. Tussen droom en daad staan praktische bezwaren in de weg, en gemakzucht. Maar de uitgeverij is ermee gered en wij wandelaars ook: anders konden die fraaie boekjes niet verschijnen en bovendien blijft het daardoor lekker rustig op het wandelpad. Stel dat al die leunstoelwandelaars echt op pad gingen! John Jansen van Galen 26

In de voetsporen van Bommen Berend TODN is echt een ontdekkingstocht door Groningen, elk jaar weer is een andere gemeente aan zet om wandelaars de mooiste plekjes te laten zien. Naast de jaarlijkse TodN, is er ook de jaarlijkse thematocht die aansluit bij een belangrijke historische of culturele gebeurtenis in Noord Nederland. De tocht van Bommen Berend is de titel van de thematocht dit jaar. Bommen Berend was de illustere bijnaam van bisschop Bernard van Galen uit Münster, die Friesland, Drenthe en Groningen bij zijn rijk wilde voegen. Hij veroverde het Drentse Coevorden, waarna hij verder trok naar Groningen en de stad belegerde. Hij bestookte de stad met bommen, vuurde kanonskogels met brand- en stinkbommen over de muren om zo de Groningers tot overgave te dwingen. Maar Groningen – goed verschanst achter de stadswallen - bood succesvol weerstand. Toen na maanden van belegering het voedsel van de 24.000 manschappen van Bommen Berend opraakte, zagen ze zich genoodzaakt Plattegrond Noord-oost Nederland anno 1672. Zes Tocht om de Noord-wandelaars zijn dit jaar onderscheiden met de Stadszegel van Groningen, omdat ze alle vijftien edities van Tocht om de Noord de volledige afstand hebben uitgelopen en daarmee een bijzondere prestatie hebben geleverd als ambassadeur van de provincie Groningen. De Stadszegel is aan hen uitgereikt door de commissaris van de Koning Groningen, René Paas. zich terug te trekken. Op 28 augustus 1672 blies hij de aftocht af, exact 350 jaar geleden. Elk jaar is heel Groningen vrij om dit te vieren met vuurwerk en evenementen. Vanwege het jubileumjaar komt er dit jaar een extra bij: de Tocht van Bommen Berend De beschermheer van de stad, Carl von Rabenhaupt, heeft niet alleen stad Groningen goed weten te verdedigen. Samen met de Coevordenaar Mijndert van der Thijnen heeft hij in december van datzelfde jaar Coevorden weten te bevrijden, waardoor de twee steden nog altijd een bijzondere band met elkaar onderhouden. Het spoor terug Niet voor niets dus dat de Tocht van Bommen Berend start in Coevorden op 27 augus tus en eindigt in Groningen op de feestdag 28 augustus. De route is een spoor terug naar plekken waar Bommen Berend heeft overnacht, zich heeft verschanst en andere plekken met herinneringen aan de belegering en de bevrijding. Op de verschillende plekken onderweg wordt de wandelaar getrakteerd op bijzondere activi teiten die in samen werking met Cultureel Coevorden en 350 jaar Gronings Ontzet zijn ontwikkeld. Meer weten? Kijk op: • Tochtvanbommenberend.nl • 350jaargroningsontzet.nl • Go350.nl • Cultureelcoevorden.nl 27

ADVERTORIAL Ervaar de bloeiende heide tijdens het Soester Wandelweekend Op zaterdag 20 en zondag 21 augustus staat de 4e editie van het Soester Wandelweekend op de agenda. De prachtige natuurgebieden en historische bezienswaardigheden in de omgeving van Baarn en Soest vormen het decor van dit zomerse wandelevenement, georganiseerd door Sportorganisatie Le Champion. Op zaterdag genieten de wandelaars van de Baarnse Bossendag en op zondag staat de Soester Duinendag op de agenda. Deelnemers kunnen op beide dagen kiezen uit drie prachtige routes van 10, 20 en 30 km. Op zondag kan er ook een rolstoelvriendelijke route van 3,5 km gewandeld worden die ook geschikt is voor gezinnen met jonge kinderen. Afwisselende routes De routes brengen de deelnemers onder meer over landgoed De Paltz, langs Paleis Soestdijk, over Vliegbasis Soester berg, door de duinen en bossen en over de bloeiende paarse heide. Deelnemers aan de afgelopen edities lieten weten dat het prachtige heidegebied een van de mooiste plekken is waar zij gewandeld hadden. Dankzij de grote afwisseling in routes ontdek je tijdens het Soester Wandelweekend op beide wandeldagen nieuwe en vooral ook mooie plekken. Wandelaars kunnen twee dagen dezelfde afstand wandelen, maar ook twee dagen meewandelen met een verschillende afstand per dag. Een ultieme beleving Met indrukwekkende routes, veel gezelligheid onderweg en een sfeervolle finish is het Soester Wandelweekend een echt wandelfeest. Maar het kan nog leuker! Organisator Le Champion heeft een speciale app gelanceerd waarmee deelname aan het Soester Wandelweekend nog specialer wordt. Zo kunnen deelnemers met de LiveTracking-functie in de Le Champion app onderweg meer te weten komen over bijzondere plekken langs de routes en ontvangen zij ook andere leuke en nuttige informatie rechtstreeks op hun telefoon. Ook andere fiets-, hardloop- en wandelevenementen van Le Champion zijn in de app terug te vinden. Wandelen voor het goede doel Het goede doel van het Soester Wandelweekend is voor het tweede jaar op rij Team uitbehandeld.nl, dat via een platform hulp biedt aan uitbehandelde patiënten en hun familieleden. Deelnemers aan het Soester Wandelweekend maken dankzij hun vrijwillige donaties aan Teamuitbehandeld.nl de wandelbeleving in Soest en Baarn nog specialer. Inschrijven Inschrijven is nog mogelijk t/m 8 augustus of tot de deelnemerslimiet is bereikt via www.soesterwandel weekend.nl.

Column Weerzien Lidewey van Noord (1985) is freelance journalist en schrijft boeken over uiteenlopende onderwerpen. Haar solowandelingen door de Piëmontese Apennijnen vormden de inspiratiebron voor haar meest recente boek Alleen op avontuur. Kijk voor meer informatie op lideweyvannoord.nl. Langer dan een jaar was ik er niet geweest, maar nu keerde ik terug naar het Piëmontese bos dat ik al lang geleden stiekem ‘mijn bos’ ben gaan noemen. Ik verwachtte dat het zou zijn als het treffen van een oude vriend: vertrouwd, leuk je weer te zien, fijn dat je weer in de buurt bent. Maar al na de eerste stappen voelde ik dat het weerzien veel intenser was. Het bos was geen vriend, maar een oude geliefde die me stevig omarmde. De unieke geur van het bos drong tot me door en stelde me meteen gerust. Ik hield stil om het diepe, vertrouwde dennen parfum op te snuiven, in te ademen. Het pad was als een lichaam dat ik door en door kende: de bochten, de uitzichten, het stijgen en dalen over de heuvelflanken, mijn lichaam vond er als vanzelf de weg. Toen drongen de geluiden tot me door. Het zingen en roepen van vogels, het geritsel van hagedisjes langs het pad, het knerpen van de steentjes onder mijn wandelschoenen. Ik keek naar mijn voeten die hun weg vonden over die zo bekende paden, over dat lichtgrijze gruis, en in het geknerp hoorde ik een echo van het verleden. Ik zag de vroegere versie van mezelf daar lopen, de gezonde versie. Ik werd geraakt door haar fysieke kracht, haar schijnbaar eindeloze energie, haar avontuurlijkheid, door het vertrouwen waarmee haar voeten haar voortbrachten. Ik zag dezelfde voeten in dezelfde schoenen over dezelfde paden lopen, maar toch was alles nu anders. Mijn wandelingen hier hadden een bestemming. Het uitzichtpunt, het meer, het kasteel of de vriendin die anderhalf uur verderop in het bos woont. Het is fijn, ergens heen lopen, het geeft richting en uiteindelijk voldoening. Nu koos ik de paden zonder steile klimmen, keerde na een kwartier om, volgde dezelfde weg weer terug. Alles staat in het teken van langzaam en geduldig opbouwen. Om weer die gezonde versie van mezelf te worden, moet ik alle andere bestemmingen vergeten. Het uitzichtpunt, het meer, het kasteel en de vriendin wachten trouw. Ze blijven waar ze zijn terwijl ik met heel kleine stapjes steeds iets dichter bij ze in de buurt kom. Ik kan niet wachten ze weer te bereiken, want ze weer zien zou betekenen dat ik ook een deel van mezelf heb teruggevonden. Lidewey van Noord WANDELEN DOEN WE SAMEN Met een groepje wandelliefhebbers af en toe of regelmatig een mooie wandeltocht maken? Meld je dan aan voor de gratis wandelagenda en maak een mooie strand-, bos- of heidewandeling met De Wandelsite. En na afl oop nog even gezellig napraten onder het genot van een drankje en/of een hapje op een fi jn terras… NU GRATIS TWEE KEER UITPROBEREN - WWW.DEWANDELSITE.NL 29 © Lode Greven 2020

Tenerife Ontdek het groene noorden Met meer dan 1.500 kilometer aan wandelroutes is het Canarische eiland Tenerife ideaal voor een wandelvakantie. Ga je mee op pad? Tekst: Eva Hopstaken mooiste voor je. Het enige dat jij hoeft te doen is een ticket te boeken, je wandelschoenen in de koffer te gooien en te gaan. Vandaag is groen In het noordoosten van Tenerife ligt het Anaga-gebergte. Vanwege de zachte aanlandige luchtstroom vanaf de Oceaan is dit de groenste regio van het hele eiland. Inderdaad groen, dat had je waarschijnlijk niet verwacht. Het groene noorden Wie denkt aan aan Tenerife denkt wellicht aan de kust of aan de lavalandschappen. Of aan de hoogste berg van het eiland, en van Spanje, de Pico del Teide, maar wat als we je vertellen dat er ook een andere kant te vinden is. Een groene kant, gelegen aan de noordkant van het eiland. De ideale bestemming voor een aantal mooie wandelingen. We selecteren de 30 Het Anaga bos wordt door locals niet voor niets een ecologisch juweel genoemd. De vegetatie waar je hieraan voorbij wandelt heeft, volgens diezelfde locals, de laatste ijstijd nog overleefd. De alom aanwezige laurierbossen zijn een erfenis uit die tijd. Niet voor niets heeft Unesco dit gebied als Biosfeerreservaat aangemerkt. Wie een uitdaging niet schuwt, wandelt hier goed. In dit stukje regenwoud is het vrijwel altijd vochtig en mistig, waardoor de steile paden, glad zullen zijn. Er is een – gemarkeerde - route voor iedereen, variërend van een korte tocht tot een lange wandeling tussen de kronkelende bomen en overhangende takken. La Laguna Combineer je wandeling(en) in het Anaga-gebergte eens met een bezoek aan La Laguna, de oude hoofdstad van Tenerife, met een indrukwekkend historisch centrum dat sinds 1999 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Het is de ideale uitvalsbasis om de natuur met cultuur te combineren. Wandel door de pittoreske straatjes, beklim de toren van iglesia de la Concepción en geniet van het uitzicht en onderbreek je tocht even bij een van de hippe barretjes of gezellige restaurants. Machtig mooi Masca Aan de andere kant van het eiland, in het noordwesten, vind je een ander natuurpark, namelijk Teno. In het hart van het Tenogebergte kronkelt langs hoge rotswanden een indrukwekkende wandelroute. Vertrekkend vanuit het gehucht Masca, via het ravijn, eindigend aan de kust. De Masca-kloof is uniek, niet alleen vanwege het spectaculaire landschap, maar ook vanwege de kwetsbaarheid en exclusiviteit van de soorten flora en fauna die het herbergt. Om de veiligheid van de wandelaar te waarborgen en de natuur te beschermen, is er sinds een aantal jaar een systeem ingevoerd om bezoeken te reguleren. Check voor aanvang van je geplande wandeling www.caminobarrancodemasca.com/en voor meer info, actuele openingstijden van de wandelroute en de aanvraagprocedure van de (gratis) bezoekerspas. Anaga tochten Vanuit Chamorga lopen drie gemarkeerde wandel paden: • El Draguillo, 2,7 kilometer • Roque Bermejo, 3,4 kilometer • Igueste de San Andrés, 9,9 kilometer De tochten variëren van een uur tot dag vullend. Vergeet geen trui en/of regenjack mee te nemen. La Laguna Trek voor een stadswandeling in La Laguna ongeveer 2 uur uit, inclusief stops. Masca­kloof wandeling Pittige wandeling van ca. 5 kilometer lang. Trek er minimaal 3 à 4 uur uit (enkele reis) en zorg voor goed wandelmateriaal. Meer wandelroutes: www.webtenerife.nl/ wat-doen/natuur/ wandelen

Tenerife WANDELWALHALLA TENERIFE Wandelen in Tenerife Waar? Op Tenerife?! Ja! Verlaat de drukbevolkte stranden en winkelstraten en vind de rust vlakbij de drukte. Tekst: Eva Hopstaken Naast genieten van de Spaanse zon is wandelen een van de belangrijkste activiteiten op het eiland Tenerife. Je treft er dan ook meer dan 1.500 km aan wandelroutes. Trek de veters van je wandelschoenen stevig aan en ontdek al wandelend het Canarische eiland. Kust, vulkanische landschap of weelderige vegetatie Het landschap op Tenerife is zo veelzijdig. De ene dag maak je een wandeling langs de uitgestrekte kust, de volgende dag waan je je op de maan wanneer je door het vulkanische landschap loopt. Misschien verwacht je het niet, maar wandelen tussen de weelderige vegetatie is hier ook zeker een optie. Hoogtepunt Stel dat je maar voor een wandeling tijd hebt, tijdens je verblijf op Tenerife, kies dan zeker voor een wandelroute naar – of in de omgeving van – de 3.718 metershoge vulkaan Pico del Teide. De hoogste berg van het eiland en sterker nog, van heel Spanje. Ga je voor een tocht naar de top of kies je voor een wandeling naar uitzichtpunt La Fortaleza of Pico Viejo? Minder bekend, maar zeer aantrekkelijk is de Samaratrail. Een hoogtepunt! Vanaf de top van de route zie je op een heldere dag de andere Canarische eilanden liggen, zoals La Gomera. Kies voor het Noorden Het noorden/noordoosten van het eiland is rustig en wordt doorgaans weinig bezocht. Hier wacht echter een pracht van een wandeling op je, een tocht door het Anaga-gebergte. Maak je op een stevige hike langs laurierbossen en steile valleien door de weelderige en ruige natuur. Heerlijk hoogtepunt In het noordwesten is het vredige dorpje Los Silos een perfecte uitvalsbasis voor een aantal prachtige wandelingen in het Teno Natuurpark. Een van deze routes is de route PR-TF 55 van Los Silos via Talavera naar El Palmar. Tijdens een wandeling langs deze route kom je spectaculaire landschappen tegen die het resultaat zijn van vulkaanuitbarstingen. Deze route, met een gemiddelde moeilijkheidsgraad, is slechts 5 kilometer lang, maar dankzij de hoogteverschillen toch goed voor 2,5 uur wandel- plezier. De route stijgt tot de kloof van Los Pasos, loopt vervolgens door Monteverde en eindigt in El Palmar.Het hoogtepunt is 774 meter hoog! Met een laagste punt van 165 meter, stijg je in totaal 320 meter, terwijl je 658 meter daalt. Is dit niet genoeg? Dan vind je aansluiting op verschillende andere routes, en knoop je zo veel kilometer als je wilt vast aan jouw dag en ontdek je stap voor stap het landschap van het Teno gebergte. Enthousiast geworden over deze bestemming? Dat begrijpen we, meer wandelroutes zijn te vinden op www.webtenerife.nl/watdoen/natuur/wandelen/ Ideale wandeltemperaturen De Canarische Eilanden hebben een subtropisch klimaat. Niet zo gek dus dat Tenerife het hele jaar door zonzeker is. Het voorjaar is een fantastische tijd om Tenerife te bezoeken; het eiland komt tot bloei en het is er relatief rustig. In de periodde maart tot mei is het ideaal wandelweer met temperaturen van gemiddeld 22 graden. In het najaar liggen de dagtemperaturen iets hoger, maar hou er rekening mee dat er zo nu en dan een pittige regenbui kan vallen. Gooi dus zeker een regenjack in je bagage. 31

HANWAG: SUSTAINABLE COMFORT BLUERIDGE Rots, gras, mos en zand – de paden die we nemen, leiden ons vaak door­ en over een grote verscheidenheid aan terrein. Wat hebben al deze paden met elkaar gemeen? Ze maken deel uit van één groot systeem: de natuur. Daarom vindt HANWAG het heel erg belangrijk dat de ontwikkeling en productie van al haar schoenen daar zo weinig mogelijk impact op heeft. Wat heeft dit met de Blueridge te maken? Dit lichtgewicht model combineert meer dan ooit de kernwaarden van HANWAG: hoge kwaliteit, duurzaamheid, betrouwbaarheid met innovatieve technische kenmerken, alsmede het gebruik van gerecyclede en duurzame materialen. Het resultaat is een schoen die zo weinig mogelijk grondstoffen gebruikt en in het waardevolle natuursysteem niet veel meer achterlaat dan zijn eigen voetafdrukken. Comfort zonder compromissen Het materiaal is uitsluitend afkomstig van Europese leveranciers en de schoen wordt volledig in Europa gemaakt. Maar de Blueridge doet nog meer om zijn doel `Leave nothing but footprints´ te bereiken. Het meest duurzame detail is het volledig PFC-vrije EcoShell membraan. Gebaseerd op een complex hydrofiel systeem dat waterdichtheid en ademend vermogen biedt zonder het gebruik van fluorkoolstoffen. Hydrofiel – het woord komt uit het Grieks - betekent ‘waterminnend’ en komt overeen met de fysische werking van het membraan. Het hydrofiele deel absorbeert lichaamsvocht dat vervolgens door verdamping naar buiten afgegeven wordt. 32

Een blik op de details Ondanks alle ontwikkelingen op het gebied van materialen verliest HANWAG nooit het menselijke aspect uit het oog. Integendeel zelfs, want de voet zelf ligt aan de basis van alles: een driedimensionaal kunstwerk dat een leven lang het gewicht van de mens moet kunnen dragen en verplaatsen, maar dat tegelijkertijd uiterst asymmetrisch is geconstrueerd. Om een perfecte pasvorm, een harmonieus afrollen evenals comfortabel wandelen te garanderen, werd met de ‘3D IPU’, een speciale tussenzool ontwikkeld. Deze heeft een driedimensionale structuur van compact en geëxpandeerd polyurethaan (3D IPU) waarin de voet comfortabel ligt. Een verhoogde zoolrand van stabiliserend PU biedt extra steun rond de voet en bij de hiel. Dit zorgt voor tredzekerheid en in het middenvoet gebied voor een soepele afrolbeweging. 3 2 1 4 Asymmetriecompensatie door 3D­BreathFit tong (halfhoge variant): Thermovormbaar PU schuim com¬penseert de anatomische asymmetrie van de voet. Nog preciezere polstering dankzij de naar buiten uitvouwbare tongplooi met hoog stretchgehalte. Hexagonale constructies aan de bovenkant zorgen voor een betere luchtcirculatie rond de voet. Blueridge ES De multifunctionele wandelschoen Blueridge– in een halfhoge variant. Leverbaar met specifieke heren- of damesleest. Asphalt/Yellow EcoShell Footwear membraantechnologie – een hydrofiel systeem Het PFC-vrije PU-membraan bestaat uit een robuust drielaags laminaat. Laminaat en tapes zijn volledig ‘Made in Germany’. Het volledige bovenmateriaal is bovendien voorzien van een PFC-vrije waterafstotende coating. Blueridge Low ES De multifunctionele wandelschoen Blueridge– in een lage variant. Leverbaar met specifieke heren- of damesleest. Absolute grip en tractie met terra grip pro buitenzool >> 4 mm profieldiepte. Grote noppen met breed contactoppervlak en een lichte rubbersamenstelling garanderen grip, zelfs op natte en gladde oppervlakken. Dusk/Antracite Zoek een winkel bij u in de buurt: Blueridge De ideale partner voor wandelingen met lichte bepakking. Of het nu in de bergen is of tijdens een wandeling langs de kust – de schoen is gemaakt voor actieve dagen in de natuur. In het kort • 100% PFC-vrij • Volledig ‘Made in Europe’ • Hoogwaardig Perwanger bovenleer met 100% gerecycled textiel • Waterdichte, ademende Eco-Shell voering • Dempende en stabiliserende tussenzool met unieke 3D-constructie • Terragrip slijtzool (15% recycled rubber) Navy/Grey www.hanwag.nl 33

Met je gezin wandelen in Wallonië Dit jaar ging ik met mijn gezin met kinderen van 5 en 7 in de meivakantie naar de Belgische Ardennen in Wallonië. Wij kamperen al 3 jaar met onze vouwwagen en meestal blijven wij in de korte vakanties in Nederland. Deze meivakantie zochten we het avontuur op en reden naar Wallonië. We stonden op Charme Camping Ile de Faigneul, gelegen op een eiland middenin de rivier de Semois. Tekst en foto’s: I. Kroonenberg Foto: Camping Ile de Faigneul Foto: Camping Ile de Faigneul Camping Ile de Faigneul De camping is geboekt voor zes dagen in de Ardennen. In de middag komen we aan en zetten de vouwwagen op. De kinderen vermaken zich meteen met hun voetjes in het water, ook al is het fris. De camping is prachtig gelegen in een vallei omringd door bomen. Op deze camping verdwijnt de stress en onrust, ze maken plaats voor de ontspanning waar we zo naar uitgekeken hebben. De camping heeft niet alleen ruime kampeerplaatsen, maar verhuurt ook een paar tiny houses. Het terras van het café biedt uitzicht op de speeltuin, waar de kinderen heerlijk konden spelen. De vriendelijke eigenaren komen uit Nederland en dat is wel zo gemakkelijk, zeker ook voor de kinderen. Foto: Bouillon 34 Bouillon Op de 2e dag hebben we wat boodschapjes nodig dus we gaan naar Bouillon. We worden betoverd door het beeldschone stadje en besluiten eerst een rondje te lopen. We wandelen richting de Burcht van Bouillon. De burcht is een vesting die beroemd bleef om de held Godfried van Bouillon. De geschiedenis gaat ruim duizend jaar terug en de burcht is het oudste kasteel uit de periode van de middeleeuwen. Eenmaal boven op de heuvel hebben we buiten gewoon uitzicht en we besluiten, nu we er toch zijn, de burcht te bezoeken. We beklimmen wel 1000 treden tijdens het bezoek. Het meest hebben de kinderen van de roofvogelshow genoten! Roofvogels die vlak boven je hoofd vliegen. We sluiten ons bezoek aan Bouillon af met een typisch Belgische snack: wafels met slagroom! Oh ja… en de boodschappen natuurlijk. Tombeau du Géant & Rochehaut De dag erna voelen we onze kuitjes van het beklimmen van de treden en heuvels in Bouillon en besluiten om van het mooie weer te genieten op de camping. Op de camping kun je barbecues huren en in het bos hebben we hout gesprokkeld voor een kampvuur die avond. Die middag zijn we een stukje gaan rijden omdat ik heel graag de ‘Tombeau du Géant’‘het Graf van de Reus’ wilde zien. Een bijzondere ervaring want we waren de enigen die van dit oogverblindende uitzicht konden genieten! Vanaf dit uitzichtpunt starten ook wandeltochten. Zélfs de kinderen vonden het interessant door het spannende verhaal over een reus. ‘Er wordt gezegd dat de reus Treviso, die na de Slag om de Samber (57 v.Chr.) weigerde door de Romeinen veroverd te worden, liever van de nabijgelegen Rocher des Gattes sprong. De natuur bedekte langzaam zijn lichaam, dat onderdeel werd van het reliëf.’ Die avond gaan we uit eten in het gezellige dorpje Rochehaut. We hebben genoten van typisch Waalse stoofpot met Foto: Bouillon

Foto: Tombeau du Géant wilde eend en heerlijke lokale wijnen. We ontdekken dat het uitzicht hier net zo mooi als Tombeau du Géant is! Het is een aanrader om met uitzicht op Frahan te gaan eten. Wel reserveren, want voor ons was er geen plek meer. Die avond nemen wij geen dessert, want we branden marshmallows bij ons kampvuurtje op de camping. Grotten van Han & ‘t Frietkot Op dag 4 hebben de kinderen zich het meest verheugd, we gaan naar het Domein van de Grotten van Han; met de grotten, een wildpark en een museum. Wij besluiten de grotten als eerste te bezoeken. We zijn verbaasd over hoe groot en mooi de grotten zijn. Veel trappen op en af om de verschillende grootse zalen te betreden. De muziek en lichtshow in het midden van de rondleiding waren indrukwekkend. De jongste begon aan het einde wel te zeuren over vermoeide beentjes, maar dat was hij in de grote speeltuin weer snel vergeten. Toch besluiten we om niet te gaan wandelen in het Wildpark, maar met de Foto: Camping Ile de Faigneul Foto: Grotten van Han Safaricar te gaan. De kinderen vonden het fantastisch om de wilde dieren als paarden, herten, zwijnen, bizons, wolven, beren, lynxen en een veelvraat van zo dichtbij te zien. Die avond hoeven we niet te koken want ‘t Frietkot’ is open op de camping! Foto: Bouillon Op de camping Onze laatste dag blijven we op de camping en de kinderen zijn de hele dag aan het vissen, in de speeltuin of aan het voetballen en pingpongen. Langs de camping komen veel wandelaars want meerdere routes lopen langs de camping. Ook honden zijn welkom op de camping. De omgeving is ook ideaal om te wandelen met je viervoeter. Laatste dag …dat zal je altijd zien, een hele week mooi weer en op de dag van vertrek regent het. Gelukkig werd het snel droog en konden we vertrekken. Wallonië is iets verder rijden dan een camping in Nederland, maar wij hebben écht een heel ander vakantiegevoel ervaren! We waren écht even weg. Het heuvelachtige landschap, het kabbelende water, de bezienswaardigheden zijn zo leuk, daar hoeven we helemaal niet voor naar Zuid-Frankrijk. Volgend voorjaar gaan we zeker wéér naar Wallonië! • iledefaigneul.com/nl/ • bouilloninitiative.be/ ontvangst • grotte-de-han.be/nl 35

VisitWallonia.be/steden Deze 23 steden in Wallonië en de Belgische Ardennen zijn speciaal geselecteerd om te voet op ontdekkingstocht te gaan. Cultuur, historie, monumenten, kastelen en restaurants en cafés met de lekkerste Belgische specialiteiten. 36 Foto: © WBT ­ J.P. Remy ­ Dinant

speciale bijlage met stedentrips Speciale bijlage wandelen door stad en land Verras jezelf te voet, wandel door onbekende maar zeker niet onbeminde steden, met uitstapjes naar het omringende platteland, en weer terug. Zo veelzijdig is Nederland! De artikelen zijn gemaakt in samenwerking met de deelnemende gemeenten en regio’s. © Shutterstock

Als je aan een stedenspecial denkt, denk je niet meteen aan de Veluwe. Toch kun je aan de randen van de Veluwe stad en land heel goed in één wandeling combineren. Heb je een paar dagen de tijd? Dan kun je elke dag een ander aspect ontdekken op de Noord­Oost Veluwe. Wandel stad en land af op de Veluwe Hanzestad Hattem Dat Hattem een stad is, zelfs een Hanzestad, dat is wel bekend. Dat het op de Veluwe ligt is misschien wat minder bekend. In en rondom Hattem zijn daardoor tal van wandelingen mogelijk. Leer alles over de geschiedenis van Hanzestad Hattem door mee te gaan met een stadswandeling met een ervaren gids. Liever zelf op pad? Download de podwalks app van Het verhaal van Nederland en luister naar het geschiedenisverhaal ingesproken door Daan Schuurmans. Het fijne aan Hattem is de compactheid. Vanuit het mooie historische centrum wandel je zo naar de IJssel of naar de bossen van de Veluwe. Boerenland en landgoederen van Heerde In het Oosten de IJsselvallei en in het Westen de bossen van de Veluwe. Daartussen bevinden zich uitgestrekte boerenlandschappen en oude landgoederen. Dat klinkt als een onoverbrugbare afstand, maar niets is minder waar. Door een mooi netwerk van klompenpaden worden al deze gebieden slim ontsloten. Het Vosbergenpad in Heerde is een klompenpad dat landgoed Vosbergen, landerijen, bebouwd gebied en Veluwse bossen met elkaar combineert. Ook het Horsthoekerpad gaat door weilanden en combineert dat met de weilanden van landgoed de Bonenburg, bossen van De Dellen en de heide van de Renderklippen. Kasteel in Vaassen Het van oorsprong middeleeuwse kasteel Cannenburch in Vaassen ligt in een prachtig oud parkbos met waterpartijen, slingerende paden, verrassende doorkijkjes, rododendrons en weilanden. Ontdek met de audiotour de geschiedenis van het kasteelpark of bezoek de Landwinkel waar verschillende wandelroutes zijn te verkrijgen. Je vindt er ook een nieuwe wandelroute langs Veluwse grafheuvels, dat zijn prehistorische begraafplekken uit de Late Steentijd, Bronstijd en IJzertijd. 38 Tip! Wandelroutes die gemarkeerd zijn, kun je terugvinden op de wandelkaart Noord-Oost Veluwe. Te koop in de webshops van VVV Epe, Visit Hattem en Visit Heerde of in hun verkooppunten.

Klompenpaden In Gelderland en Utrecht worden meer dan 100 klompenpaden door vrijwilligers aangelegd en onderhouden. Deze paden zijn 10 tot 15 kilometer lang en gaan over landgoederen, herstelde historische paden en dwars door boerenland. Gemarkeerd in het landschap met afbeeldingen van klompjes vergezeld met achtergrondinformatie uit de klompenpaden app of de flyer wandel je deze vriendelijke rondes door het ommeland. In Heerde, Epe en Hattem zijn meerdere klompenpaden te vinden. De grafheuvellijn tussen Epe en Vaassen is heel bijzonder. Dit komt doordat hier bijna 50 grafheuvels op één lijn liggen. Je komt langs ondergrondse vitrines, die je allerlei bijzonderheden over het verleden vertellen. Je haalt de informatie zo letterlijk naar boven en leert wat we nu weten over de wereld onder de grafheuvels. Maarten van Rossumpad Krijgsheer Maarten van Rossum bouwde in Vaassen kasteel de Cannenburch in de 16e eeuw. De interessante sporen die Maarten van Rossum heeft achtergelaten zijn aaneengeregen tot een Lange Afstands Wandelroute van 385 km lang. Het pad van Den Bosch naar Steenwijk gaat langs rivierdorpen en kastelen en kruist Epe, Heerde en Hattem. Wandel van bed naar bed Wandel van natuurhuisje naar Bed & Breakfast naar hotel. Op de Noord-Oost Veluwe zijn tal van overnachtingsmogelijkheden voor de wandelaar die een wandeltocht van meerdere dagen onderneemt. Je ontbijt staat in de ochtend voor je klaar. Daarna is het wandelschoenen aan en gaan! www.visithattem.nl www.visitheerde.com www.vvvepe.nl 39 Ervaar de eeuwenoude schatten, rijk ingerichte vertrekken en schilderijen die tot leven komen. Foto: Anne Braam Foto: Carel Tijssen

Van Landstad tot Hanzestad Wandelen langs de rivier de Berkel van Lochem naar Zutphen De Berkel is een kleine rivier die ontspringt in het Duitse Billerbeck en bij Zutphen in de IJssel uitmondt. Vroeger was het een druk bevaren handelsroute. Berkelschippers manoeuvreerden hun volgeladen platbodemscheepjes, de Berkelzompen, over het woelige onvoorspelbare water. Nu meandert het riviertje vriendelijk door het landschap. De loop wordt deels in oude glorie hersteld en er is ruimte voor nieuwe natuur. Een fi jne plek voor een lange wandeling. Berkelpad Het Berkelpad slingert zich door het stroomdal van de Berkel. In totaal telt het pad 165 kilometer, verdeeld over 12 etappes. De twee etappes tussen Lochem en Zutphen, samen 23 kilometer, zijn uitstekend te combineren tot een sportief dagje uit. Start en einde is altijd bij een treinstation of bushalte. De route is niet bewegwijzerd, wel uitstekend beschreven. Landstad Lochem Op de oevers van de Berkel omringd door bossen en landerijen ligt het oude stadje Lochem. Het is de grootste kern in de gelijknamige gemeente, die in 2022 is uitgeroepen tot ‘Wandelgemeente van het jaar’. Aan de voet van de toren van de Gudula kerk ligt de Kleine Markt, het kloppend hart van het centrum. Leuke winkelstraatjes komen er samen en er zijn volop terrasjes om te genieten van een hapje of drankje. Leuk om de dag te beginnen met een kopje koffie. Over het trekpad Vanuit Lochem gaat de route eerst een stukje door de bebouwde kom. Al snel maken de stenen plaats voor het oude trekpad langs de Berkel. De rust daalt neer en het landschap neemt het ritme over. Na een tijdje zie je aan de overkant het Staringkoepeltje. Om een kijkje te nemen help je jezelf met het trekpontje naar de overkant. Daarna volg je het pad langs de Berkel over de landgoederen Velhorst en de Ehze om het pittoreske Almen binnen te wandelen. Berkelruïne Met een goed gevulde maag vervolg je de route langs de sterk meanderende Berkel via de landgoederen De Velde, De Voorst en Baank richting Zutphen. Via singels en stadswallen brengt de route je langs de bekende Berkelruïne, de Waterpoort. Je bevindt je nu in het levendige centrum van Hanzestad Zutphen. Meer info: www.berkelpad.nl of www.vvvlochem.nl 40 Tip! Ga lunchen in de theetuin bij de Hoofdige Boer en breng een bezoek aan STAAL. In het museum beleef je de liefde van dichter en landbouwkundige A.C.W. Staring voor het landschap, de geschiedenis en de cultuur van de Achterhoek.

Van Landstad tot Hanzestad Hanzestad Zutphen: Waan jezelf in de moderne middeleeuwen We gaan ver terug in de tijd, naar de middeleeuwen. In die tijd waren de Hanzesteden machtige handelscentra terwijl Amsterdam en Rotterdam nog kleine dorpen waren. De veertiende eeuw wordt ook wel Zutphens gouden eeuw genoemd. Bij een bezoek aan Zutphen zie je nog steeds veel terug uit de welvarende Hanzeperiode, van verdedigingsmuren tot statige koopmanshuizen. Dwalend door knusse steegjes en over de marktpleinen vind je echter niet alleen historie, maar ook hippe winkels en bruisende terrassen. Kortom: een heerlijke mix van oud en nieuw. 5x Zien & doen in Zutphen 1 2 Hanze stadswandeling Wil je meer weten over de Hanzetijd en al wandelend de hoogtepunten van de stad ontdekken? De stadswandeling Hanzestad Zutphen is voor € 2,- verkrijgbaar bij VVV Zutphen (Houtmarkt 75). Naast deze wande - ling zijn er routes in andere thema’s verkrijgbaar, zoals Zutphen Torenstad en Hofjes in Zutphen. Kleurrijke ‘stokroossteegjes’ Kenmerkend voor Zutphen zijn de fotogenieke steegjes en hofjes, midden in het centrum van Zutphen. Neem in de grote winkelstraten een willekeurige afslag en je waant je binnen een paar stappen in een andere wereld. Kleurrijke gevels, monumentale pakhuizen, stokrozen en groene historische hofjes. 3 Walburgiskerk & Librije De Walburgiskerk is een van de grootste kerken van Nederland. Bewonder hier onder meer een zeldzame 14e-eeuwse kaarsenkroon, prachtige fresco’s en een doopvont uit 1572. Wat deze kerk extra bijzonder maakt, is de Librije. Een middeleeuwse kettingbibliotheek waarvan er nog slechts twee op de wereld bestaan. Een heerlijke mix van oud en nieuw. 4 5 Sfeervol shoppen Winkelen in Zutphen is een ontdekkingsreis! Struin door de smalle straatjes en ontdek leuke boetiekjes, hippe conceptstores en speciaalzaken met ambachtelijke producten. Of je nou op zoek bent naar een tas, sieraad, interieurstuk of delicatesse, de gastvrije winkeliers helpen je graag verder. Beleef de historie in het Stedelijk Museum In het Stedelijk Museum Zutphen ontdek je de spannende geschiedenis van Zutphen aan de hand van objecten en archeologische vondsten. Wist je bijvoorbeeld dat Zutphen in het jaar 882 werd aangevallen door Vikingen? Deze bijzondere gebeurtenis wordt in het museum als crimescene getoond. 41 Plan je bezoek Wil je weten wat er nog meer te zien en beleven is in Zutphen of tips over bijvoorbeeld overnachten? Ga naar www.inzutphen.nl en plan je bezoek. Zien we je snel?

Wonderschoon wandelen op de Brabantse Wal Wandelen doe je op de Brabantse Wal. Van dichtbegroeide bossen tot de kleurrijke heide en van genieten van vergezichten langs het water tot struinen door historische centra. Je vindt het hier allemaal. Zie je door de bomen het bos niet meer? Kies dan één van de vier unieke Natuurpoorten als startpunt. Herkenbaar aan de reusachtige sleutel bij de ingang biedt iedere Natuurpoort toegang tot een indrukwekkend natuurgebied. Dus verdwalen is verleden tijd, want de Natuurpoort wijst je de weg. Lievensberg Met het hele gezin op pad? Dan is Lievensberg aan de Boslustweg de uitvalsbasis voor jou! De Natuurpoort is een heuse hotspot voor wandelaars. Want met het eeuwenoude Landgoed Lievensberg en het groene Zoomland is de keuze enorm. Kies een korte, simpele route voor het hele gezin of trek je hikeDe Brabantse Wal …waar Brabant Zeeland kust… Langs de grens van Zeeland en Vlaanderen ligt dit opvallende landschap. Het is een prachtig gebied, rijk aan contrasten. Het gebied strekt zich uit van Putte tot aan Steenbergen en van Bergen op Zoom tot Roosendaal. Bossen, glooiende weilanden, vlakke polders en waterpartijen wisselen elkaar af. Naast de historische stad Bergen op Zoom vind je hier unieke natuur, bijzondere monumenten en veel cultuur. De steilrand, een monument van aardkundige waarde, is door het hoogteverschil een uitdaging voor fietsers en wandelaars. 42 schoenen aan voor een uitdagend pad dat je door kilometers prachtige natuur leidt. En ben je uitgewandeld? Dan kun je je op deze locatie met gemak nog uren vermaken. Beklim de uitkijktoren en geniet van het prachtige uitzicht. Trek je schoenen en sokken uit en ontdek het Blotevoetenpad. Ga de uitdaging aan in het Klimbos. Leer over de natuur bij het moderne, informatieve Natuurpodium. Of plof gewoon lekker op het terras en geniet van een hapje, drankje en een ijsje. Natuurpoort Lievensberg, Bostlustweg, Bergen op Zoom Benedensas Heerlijk tot rust komen doe je in de Dintelse Gorzen. Het buitendijkse natuurgebied in de gemeente Steenbergen biedt wandelaars dankzij de mix van zoet en zout water een uniek stuk natuur. Het gebied staat bovendien bekend om de vele dieren die je er kan spotten. De grazende Schotse hooglanders zijn een indrukwekkend gezicht. En vanuit de vogelkijkhut kun je rustig de tijd nemen om vanaf de ideale plek bijzondere vogels te spotten. Om dat alles te ontdekken kies je Natuurpoort Benedensas als uitvalsbasis. Vanaf de Natuurpoort lopen meerdere prachtige routes het gebied in. Steek via het fietsbruggetje de Steenbergsche Vliet over om op het kleine schiereilandje te komen waar je kunt neerstrijken bij Restaurant Benedensas. Het historische sluizencomplex Benedensas dat gebouwd werd in 1824 maakt van de Natuurpoort één van de meest idyllische plekjes van de omgeving. Natuurpoort Benedensas, Beneden Sasweg, De Heen

De mooiste wandelroutes in één boek Nergens in Nederland vind je op loopafstand zoveel variatie in het landschap als op de Brabantse Wal. Voor alle ommetjesmakers en doorstappers, wandelaars op blote voeten of gehuld in natte laarzen en liefhebbers van culinair genot of natuurschoon is er daarom de wandelgids De Brabantse Wal. Deze wandelbijbel brengt je naar de 24 mooiste gemarkeerde wandelroutes op de Brabantse Wal. De wandelgids De Brabantse Wal is verkrijgbaar bij VVV Brabantse Wal en de VVV Informatiepunten. Tip! Op onze website vind je veel gratis wandelroutes. www.vvvbrabantsewal.nl De Volksabdij Natuurpoort de Volksabdij ligt vlak naast één van de grootste natuurgebieden van de Brabantse Wal: Grenspark Kalmthoutse Heide. Aan de rand van Ossendrecht biedt de Volksabdij de ideale mogelijkheid om vanuit het Abdijbos het grensoverschrijdende gebied in te trekken en te genieten van de kleurrijke heide en rustieke vennen. De Kalmthoutse Heide is een goed onderhouden gebied dat uitpuilt van de mogelijkheden om het wandelend te ontdekken. Je vindt er tal van wandelingen van variërende lengtes. En er is altijd iets nieuws te ontdekken, want het grenspark werkt continu aan de realisatie van nieuwe routes! Eenmaal terug aangekomen bij de Natuurpoort geniet van je een hapje en een drankje bij Brasserie Abdijbos gelegenheden geniet je van een heerlijke lunch of diner op het terras. Bezoek ook de Nieuwe Wereld, een oase van rust met onder andere bloemenweides en een bijen- en vlindertuin. Natuurpoort Wouwse Plantage, Plantagebaan, Wouwse Plantage VVV Brabantse Wal Steenbergsestraat 6, Bergen op Zoom en leven kinderen zich uit in de speeltuin. Natuurpoort De Volksabdij, O.L.V. ter Duinenlaan, Ossendrecht Wouwse Plantage Grenzend aan het landgoed is Natuurpoort Wouwse Plantage hét startpunt voor prachtige wandelingen door de mooie groene omgeving. Ga eropuit en ontdek de veelzijdigheid van de Wouwse Plantage. De bossen sluiten aan op het Grenspark Kalmthoutse Heide en Landgoed Zoomland bij Bergen op Zoom. Bij de diverse horecaVVV Informatiepunt Steenbergen Westdam 83, Steenbergen VVV Informatiepunt Woensdrecht O.L.V. ter Duinenlaan 199, Ossendrecht Kijk voor meer informatie op: www.vvvbrabantsewal.nl 43

Ontdek Almere te voet! Almere is de jongste en groenste stad van Nederland! Wil je Almere écht ontdekken? Trek dan je wandelschoenen aan. Almere heeft namelijk prachtige wandelroutes. Dwars door bijzondere woonwijken met moderne architectuur. Door unieke natuurgebieden en langs uitgestrekte wateren. Geniet van de rust, de ruimte en fraaie vergezichten. Natuurwandelingen Zoek jij graag de rust en stilte in de natuur op? Tussen Almere en Lelystad ligt het grootste man-made natuurgebied ter wereld: de Oostvaardersplassen. In dit unieke moerasgebied leven duizenden ganzen en watervogels, wilde heckrunderen, konikpaarden en edelherten. De Oostvaardersplassen is onderdeel van Nationaal Park Nieuw Land, het jongste nationaal park van Nederland. Met een beetje geluk zie je hier de zeldzame zeearend. Of sta je zomaar oog in oog met een vos. Een goed startpunt van je bezoek aan de Oostvaardersplassen is Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders. Hier kun je ook genieten van een kopje koffie of uitgebreide lunch, aan het begin of einde van je wandeling, met prachtig uitzicht over het gebied. Ook leuk om te ontdekken is natuurgebied de Lepelaarplassen. Dit gebied is ook onderdeel van Nationaal Park Nieuw Land. De Lepelaarplassen is een echt vogelparadijs. Er komen meer dan 300 soorten vogels voor. Lange tijd leefde hier een grote kolonie lepelaars. En nog steeds komen deze witte moeras vogels af en toe langs. Andere vogels die je hier kunt spotten zijn de roerdomp, aalscholver, grote zilverreiger, dodaars en ijsvogel. Trouwens, ook de bever is hier actief. 44 Een wandeling door de Lepelaarplassen is een unieke belevenis. Je komt langs plassen, ruige rietvelden en natte graslanden. Zoek langs de oever naar beversporen en spot vogels vanuit de observatiehutten. Geniet van de rust en de weidse uitzichten over het water. Je waant je in een compleet andere wereld. Bos­ en Buitenroute – 11 kilometer Deze wandeling start bij Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders. Tijdens de route ontdek je Oostvaarderplassen Almere, de indrukwekkende architectuur in de Sieradenbuurt en het Kotterbos. Scan de QR-code om direct naar de route te gaan. Oerbosroute in het Wilgenbos – 4 kilometer Het Wilgenbos is een echt oerbos, dat op natuurlijke wijze is ontstaan. Verharde paden vind je hier niet. De meeste paden bestaan uit gras of klei en zijn niet vlak of egaal. Trek dus goede wandelschoenen aan! Scan de QR-code om direct naar de route te gaan. Foto: Femke Kamps

Stadswandelingen Hou jij meer van stadswandelingen? Ontdek dan de bijzondere Architectuur in Almere Centrum of bekijk een van de interessante woonwijken. Almere is pas zo’n halve eeuw jong. En dat zie je! Verwacht hier geen historisch centrum met eeuwenoude grachten en monumentale panden. Toch valt er ook in Almere op architectuurgebied veel te ontdekken. De stad is rijk aan moderne, bouwkundige hoogstandjes ontworpen door wereldberoemde architecten als Rem Koolhaas, René van Zuuk en Herman Hertzberger. Geen wonder dat Almere ook architectonisch gezien een internationaal geprezen bestemming is. Ga op expeditie, en ontdek het ‘architectuurmuseum in de open lucht’. Wandelroute City roots door Almere Haven – 7 kilometer Tijdens deze wandeling ontdek je Almere Haven, het oudste stadsdeel van Almere. Je komt langs het strand, loopt dwars door het centrum van Almere Haven en langs de altijd bruisende Havenkom. Scan de QR-code om direct naar de route te gaan. Wandelroute Oosterwold – 8 kilometer In woonwijk Oosterwold is alles nét even anders. De bewoners hebben alle vrijheid gekregen om hun eigen droom Toeristisch Overstappunt (TOP) Een TOP is het perfecte startpunt van je fiets- of wandeltocht. Bij een TOP kun je je auto parkeren om daarna te voet of te fiets verder te gaan. Vanaf een TOP starten verschillende fiets- en wandelroutes. Je herkent een TOP aan de cortenstalen infozuil van bijna 3 meter hoog. In Almere hebben we twee TOP’s! TOP Kemphaan is een toeristisch overstappunt op Standslandgoed de Kemphaan. Hier starten diverse fiets- en wandelroutes. Je vindt het TOP vlak na de entree van het stadslandgoed (bij de N305) en voor het Buitencentrum van Staatsbosbeheer. (Kemphaanpad 4) Trek gekregen? Neem dan plaats op de vele terrassen in het centrum van Almere of bezoek de restaurants op restaurantplein Belfort en de Grote Markt. Bekijk alle restaurants op www.almerecentrum.nl. Architectuurwandeling door Almere – 7 kilometer De meest bijzondere gebouwen in Almere Centrum zijn met elkaar verbonden via deze stadswandeling, die je dwars door het centrum en Filmwijk leidt. Liever op pad met een gids? Reserveer je tour bij VVV Almere (De Diagonaal 199). Scan de QR-code om direct naar de route te gaan. waar te maken. En dat is te zien. De New York Times noemde Oosterwold ‘the most planned unplanned place around’ en tijdens deze wandeling wordt duidelijk wat hier mee wordt bedoeld. De wandeling is ongeveer 8 kilometer en komt langs verrassende plekjes. Er is veel natuur in Oosterwold maar de echte verrassing zit hem eigenlijk in de bouwwerken. Scan de QR-code om direct naar de route te gaan. TOP Oostvaardersplassen Almere ligt bij Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders. Dit is het ideale startpunt om het unieke natuurgebied de Oostvaardersplassen te ontdekken. (Oostvaardersbosplaats 1) Kijk voor meer inspiratie en nog meer wandelroutes op www.visitalmere.com. 45 Foto: Maarten Feenstra Foto: Maarten Feenstra Foto: Roxanne Overdijk

Kom deze zomer stru Dat je heerlijk kunt wandelen in de gemeente Berg en Dal weten veel wandelaars. Deze groene gemeente in het Rijk van Nijmegen werd in 2020 niet voor niks bekroond met de titel Wandelgemeente van het Jaar. Wie via Google de betekenis zoekt van het werkwoord ‘struinen’, vindt deze uitleg: ‘snuffelend rondlopen om te zien of men niets van zijn gading kan vinden.’ Eén ding is zeker: iedere wandelaar vindt in Berg en Dal iets van zijn gading! Kom dus deze zomer struinen in Berg en Dal want wie struint, wijkt van de gebaande paden af en ontdekt meer! Struinen vanuit Nijmegen, foto: ministerie van Beeld Struinen vanuit Nijmegen Het is heel bijzonder dat je zo vanuit de stad eindeloos kunt struinen in de natuur. Begin je struinroute in Nijmegen, de oudste stad van Nederland. Vanaf de Waalkade in Nijmegen wandel je over de wandelbrug Ooypoort zó de Ooijpolder in. In bijna het hele gebied tussen Nijmegen en Millingen aan de Rijn kun je al struinend de natuur verkennen. Onderweg langs de Waal zie je op diverse plekken restanten van de steenindustrie. Langs de Waal zijn nu nog steeds een paar steenfabrieken in bedrijf. Al struinend passeer je De Groenlanden in de Ooijpolder. Daar bevinden zich nog resten van de IJssellinie. Wie goed oplet, ziet hier bijvoorbeeld tankkazematten, commandoposten en een noodhospitaal tussen het overdadige groen. Foto: boerenlandpad Kasteelsche Hof, Ooijpolder Toegankelijke routes voor iedereen Struintip: Bisonbaai en boerenlandroute Eén van de mooie struintochten die je in de Struingids Berg en Dal (zie groene katern rechts voor meer info) kunt vinden, is de Bisonbaai en boerenlandroute. Op deze mooie en afwisselende route in de Ooijpolder ontdek je de riviernatuur in de uiterwaarden bij de Bisonbaai. Bisons kom je hier trouwens niet tegen maar wel Galloways. Dit is een hoornloos, meestal zwart behaard runderras dat oorspronkelijk uit het zuidwesten van Schotland komt. Na het rondje Bisonbaai loop je via Boerenlandpaden door het oudste gedeelte van het dorpje Ooij. Hier heeft ooit het machtige kasteel de Ooij gestaan. Het begin- en eindpunt is de bekende restaurantherberg Oortjeshekken. De wandelroute is 8 kilometer lang en is een achtvorm; je kunt de route ook in twee keer lopen. 46 Iedereen moet kunnen genieten van het prachtige landschap in Berg en Dal. Daarom werkt Berg en Dal met diverse partijen aan toegankelijk toerisme en recreatie voor iedereen. Dus óók aan toegankelijke routes. Dat valt nog niet mee in het heuvelachtige en landelijke Berg en Dal, maar het begin is gemaakt en de wil is er! Eén van de vele resultaten zijn de drempelloze routes in het Rijk van Nijmegen. De minimap met drempelloze routes is onder meer te vinden bij de VVV in Groesbeek, maar ook bij diverse horecapunten. Meer informatie over toegankelijke routes en ander toegankelijk aanbod in Berg en Dal vind je op www.zorgeloosopvakantie.nl.

u uinen in Berg en Dal De nieuwe Struingids Berg en Dal Omdat je in de groene oase ten oosten van Nijmegen eindeloos kunt struinen, heeft Berg en Dal vanaf mei 2022 nu ook een eigen Struingids! In deze Struingids staat veel interessante informatie over de natuur, het landschap en de cultuurhistorie van het gebied. Ook staan er nieuwe wandelroutes in de gids met schitterende foto’s en mooie kaarten. Ecoloog Gijs Kurstjens neemt je bijvoorbeeld mee in 30 jaar natuur ontwikkeling in de Millingerwaard, kunstenares Doro Krol legt uit waarom ze verknocht is aan de uiterwaarden van de Waal en boswachter Twan Teunissen geeft tips om de uiterwaarden van de Ooijpolder in te duiken. Millingerwaard, foto Jan van den Berg Struintip: Millingerwaard De Millingerwaard is een uniek natuurgebied langs de Waal. Het gebied is constant in verandering doordat de rivier hier vrij in en uit kan stromen. Er zijn hier een paar wandelpaden, maar het advies is om die juist níet te gebruiken. Buiten de paden zie je namelijk veel meer! Struin hier dus naar hartenlust door deze nieuwe wildernis. Uniek voor Nederland zijn de levende rivierduinen die je hier kunt vinden. De hoogste rivierduin van Nederland bevindt zich in de Millingerwaard; deze is bijna 10 meter hoog! Ook is de kans groot dat je konikpaarden tegenkomt; die struinen hier namelijk ook graag. Start je wandeling vanuit het oergezellige huiskamercafé de Waard van Kekerdom. Voordat je op pad gaat, kun je daar de Struingids Berg en Dal kopen. De Ooijpolder met uitzicht op stuwwal, foto: David Brand Kortom een gids die je als frequente wandelaar en aspirant struiner eigenlijk niet mag missen! De Struingids is digitaal te vinden op www.wandeleninbergendal.nl. Wil je de Struingids liever kopen? Kijk dan op www.struingids.nl voor de verkoopplekken. Eindeloos verder wandelen in Berg en Dal Je vindt in Berg en Dal afwisselende wandelroutes. Ruim 50 wandelingen staan op de website www.wandeleninbergendal.nl. Probeer eens één van de 15 Dorpsommetjes of kies voor een combi tussen lekker eten en wandelen met de Berg en Dalse Kroegjesroute. Ook voor wandelingen tussen de wijngaarden kun je in Berg en Dal terecht. Voor een mooie overnachtingsplek kijk je op www.vvvbergendal.nl. Trek je wandelschoenen maar aan en kom deze zomer heerlijk struinen in Berg en Dal, Wandelgemeente van het jaar 2020! 47

Den Helder, wandelen door stad en stelling Overnachten in een fortwachterswoning Wandelen bij de Kroontjesbunker Uitzicht vanaf Fort Kijkduin Oude Rijkswerf Willemsoord Den Helder heeft een rijke maritieme en culturele historie. De vorm van de stad is grotendeels bepaald door de aanleg van de stelling van Den Helder. Wandel langs duinen, forten, bunkers en over de dijk met een geweldig uitzicht op de Noordzee en de Waddenzee. Dit gevarieerde aanbod geeft elke wandelliefhebber de kans om zijn of haar hart op te halen in Den Helder. Meer informatie, routes en activi teiten in Den Helder vind je op www.denhelder.online 48 Wandel mee in de voetsporen van Napoleon langs de Stelling Den Helder Met aan drie kanten zee, kent Den Helder een unieke ligging. Napoleon zag in 1811 deze plek langs de kust als het ‘Gibraltar van het Noorden’ en stationeerde er de marinevloot, die nu al twee eeuwen Den Helder kenmerkt. Ook liet hij Fort Kijkduin bouwen. Hedendaags een prachtig fort om te bezoeken waar je meer te weten komt over de functie van het fort tijdens de tijd waarin Napoleon in Den Helder was en de Tweede Wereldoorlog. Over de Tweede Wereldoorlog kun je meer informatie vinden in het nabijgelegen Atlantikwall Centrum. Voor de verdediging van de oorlogshaven liet Napoleon, naast Fort Kijkduin, meerdere forten bouwen. Deze forten werden later verbonden door een liniedijk; samen vormen ze de Stelling Den Helder. 11 kilometer wandelen Wandel mee in de voetsporen van Napoleon en maak kennis met het militaire inzicht van één van de grootste strategen die Europa heeft voortgebracht. De Napoleonroute is een wandelroute van ongeveer 11 kilometer over de historische verdedigingswerken. Langs de route ontdek je niet alleen fraaie plekken, uitzichten en historische feiten. Je komt langs diverse bouwwerken uit de Franse tijd, Neder landse verdedigingswerken en vele Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Ook loop je langs een gedeelte van de liniedijk, dat begin 2009 in ere is hersteld. Lees meer over deze verrassend groene route op www.denhelder.online Bijzonder overnachten Den Helder biedt naast het wandelen een enorme diversiteit aan bezienswaardigheden, je komt al snel tijd tekort. Boek daarom een overnachting bij één van de (boeren)campings, B&B’s of hotels en breng een bezoek aan bijvoorbeeld het Reddingmuseum, de botanische tuin Hortus Overzee, Fort Kijkduin of het Marine museum. Wil je jouw overnachting extra bijzonder maken? Kijk dan eens naar de mogelijkheden tot het overnachten in een fortwachterswoning, de oude kustwachttoren of in een hooiberghut. Kortom, beleef deze stoere en maritieme stad te voet en ontdek met eigen ogen de verborgen parels!

voetstuk Wandelt sinds: ‘Van jongs af aan. Ik ben opgegroeid in NoordHolland, dicht bij bos, duin en strand. Met het gezin gingen we vaak op pad.’ Naam: Dieteke van Hemmen Leeftijd: 46 jaar Beroep: docent Nederlands Woonplaats: Uitgeest Bijzonderheden: ‘Mijn moeder vertelt mij altijd over wat groeit en bloeit. Om mijn kennis uit te breiden maak ik iedere wandeling een foto van twee plantensoorten die ik nog niet ken om mijn kennis uit te breiden. Kom ik rommel tegen in de natuur, dan neem ik dit altijd mee.’ Mooiste wandelervaring: ‘Dat is een lastige… Mijn ‘achtertuin’, de Kennemerduinen vind ik prachtig, de afwisseling tussen eiken- en dennenbossen, zandverstuivingen en duin met hier een daar een meertje of vennetje verveelt nooit. Maar de Hors op Texel blijft ook een magische plek, evenals dikke oerbossen, de Eifel of, waar ik onlangs ben geweest, de berglandschappen van Zwitserland. Zet mij buiten in de natuur en ik ben blij.’ Nooit weer: ‘Wandelen in het bos op zaterdagochtend, dan is het mij te druk!’ To do: ‘Twee jaar geleden heb ik een boek gelezen en het verhaal speelde zich af op de Appalachian Trail. Met 3500 kilometer een van de langste trails ter wereld. Voor mij was het direct duidelijk, dat wil ik! Hopelijk gaat het in 2024 gebeuren, de plannen zijn al in de maak!’ Waarom wandelen: ‘Wandelen is voor mij pure ontspanning. Het maakt het hoofd leeg, zet het lichaam lekker in beweging en geeft de geest weer ruimte. Op de basisschool wilde ik het liefst boswachter worden, dat is er nooit van gekomen, maar de liefde voor de natuur is altijd gebleven en al wandelend ervaar ik die het meest intens.’ WANDELEN DOEN WE SAMEN Ben je jonger dan 45 jaar en wil je met een groepje wandelliefhebbers van jouw leeftijd af en toe of regelmatig een mooie wandeltocht maken? Meld je dan aan voor de gratis wandelagenda en maak een mooie strand-, bos- of heidewandeling met Weekendhike. En na afl oop nog even gezellig napraten onder het genot van een drankje en/of een hapje op een fi jn terras… NU GRATIS TWEE KEER UITPROBEREN - WWW.WEEKENDHIKE.NL 49

Meindl Vakuum Fit II 3 breedtes! smal, standaard en breed Heerlijk passende wandelsokken MT2 & MT6 DE WANDELSPECIALIST VAN NEDERLAND UIT VOORRAAD LEVERBAAR BIJ ZWERFKEI.NL 0348-421648 50

Equip Euro Service Centre geopend tijdens het eerste Sustainability Summit de weg naar duurzaamheid Slow Fashion Gerard Ritter, Country Manager Rab en Lowe Alpine voor de Benelux, Oost-Europe, Frankrijk en Spanje, heet alle outdoor-minded aanwezigen van harte welkom. Samen met branchegenoten neemt hij het initiatief voor een actieve wereld met minder verspilling en (nog) meer oog voor de impact van de producten op mens, natuur en milieu. Hij is niet de enige die de term slow fashion tijdens de middag bezigt. ‘Wij en onze leveranciers, ontlenen bestaansrecht aan de verkoop van onze producten, we verkopen echter liever een keer een goed product met een lange levensduur, dan jaarlijks een product dat te snel slijt of niet aansluit bij de wensen van de gebruiker,’ stelt Ritter dan ook. De wens om de wereld niet onnodig te overbelasten, wordt onder andere gedeeld door John Jansen, General Manager EMEA Keen. ‘Helaas,’ zo start hij zijn verhaal, ‘is er nog geen een wandelschoenenmerk dat honderd procent duurzaam is. Onze schoenen zijn echter sinds zes jaar volledig PFC-vrij,’ Een mooie stap. Een andere Je jas, rugzak of slaapzak een tweede leven gunnen was nog nooit zo gemakkelijk. mooie stap betreft de samenwerking met het bedrijf dat naast Keen gevestigd is, een autostoffeerder. ‘De restanten leer van onze buurman, verwerken we in onze schoenen.’ Weg met gratis Dat de weg naar duurzaamheid niet alleen van toepassing is op het product, toont Albert Scholte, CEO Bever, aan. ‘Is het eigenlijk normaal dat bestellingen gratis opgestuurd worden én ook nog eens geretourneerd mag worden?’ vraag hij zich luidop af. ‘Kijk naar alle onnodige ritten en de CO2 uitstoot Tekst en foto’s: Eva Hopstaken die daarmee gepaard gaat, om over het verpakkingsmateriaal nog maar te zwijgen.’ Hij ziet voor de outdoor-producten die zijn winkels verkoopt de klant liever tegenover een van zijn ervaren verkopers staan. ‘Dan weten we zeker dat de klant een passend product heeft gekocht.’ Second Stitch In het nieuwe Equip Euro Service Centre van Rab en Lowe Alpine wordt door de medewerkers gewerkt aan topservice, onderhoud en reparatie van bestaande producten. ‘Waarvoor mensen spullen naar ons opsturen?’ herhaalt een van de dames in het naaiatelier onze vraag. ‘Dat is heel divers. Deze bijvoorbeeld,’ ze toont een zwart jack, ‘hiervan is de naad losgegaan. We zorgen ervoor dat dit – en alle andere items – er weer als nieuw uitzien. Of bijna nieuw,’ voegt ze eraan toe. ‘Soms, hebben we de juiste kleur of hetzelfde materiaal niet meer voor handen, dan gebruiken we, in overleg, een ander stukje stof.’ 51

Trekvogelpad, het langste natuurpad van Nederland Goed nieuws voor wandelaars die deze zomer van de ene naar de andere grens van Nederland willen wandelen. Bij Nivon Natuurvrienden zijn de vernieuwde wandelgidsen van het Pieterpad (deel 1) en het Trekvogelpad verschenen. Twee populaire Lange­Afstand­Wandelpaden (LAW’s) die garant staan voor een grote verscheidenheid aan landschappen onderweg. route Afstand: Markering: 414 kilometer (22 etappes) wit-rood Startpunt: Bergen aan Zee Eindpunt: Enschede aanbieding De gids is voor lezers van ‘te voet’ te bestellen in de webwinkel van Wandelnet via www.wandelnet.nl/ webwinkel voor € 17,50 incl. verzendkosten (normaal € 23,29) met de couponcode: Vogels U kunt ook gebruik maken van onderstaande bon. Vul de bon in en stuur deze naar Wandelnet, Antwoordnummer 21, 3800 VB Amersfoort (een postzegel is niet nodig). Na ontvangst van de bestelling wordt de gids naar u toe gezonden, een factuur wordt bijgesloten. Het ontstaan Het idee van de Trekvogelpad is ontstaan in 1999 toen de Vogelbescherming Nederland haar 100-jarig jubileum vierde. Het Trekvogelpad is een samenvoeging van drie LAW’s, namelijk het Waterlandpad, het Heuvelrugpad en het Gelrepad en heeft tot doel om de verscheidenheid aan trekvogels en de vogeltrek te laten zien. Het Nivon heeft uiteindelijk de route uitgezet en is verantwoordelijk voor het beheer van deze LAW. Van west naar oost en van oost naar west Het Trekvogelpad wordt ook wel het ‘Pieterpad-overdwars’ genoemd. De route van ruim 400 kilometer gaat van oost naar west door Nederland, van Enschede naar Bergen aan Zee of juist andersom. Onderweg passeert u zo’n twintig belangrijke vogelgebieden. Neem dus uw verrekijker mee op het langste natuurpad van Nederland! Eerst langs drassige weilanden, stolpboerderijen, ranke kerktorens en de molens van Noord-Holland. Dan over de loofbosheuvels en door de landgoederen van de Utrechtse Heuvelrug en het Kromme Rijngebied. Via de Gelderse Vallei naar de Veluwe: bossen, heidevelden en zandverstuivingen. Na de IJsselvallei volgen de landgoederen en het kleinschalige boerenland van de Achterhoek. Naam: Adres: PC/Woonplaats: E-mail: Telefoonnr: Aantal gidsen: Vogelbescherming Paula Huigen van Vogelbescherming voorzag de nieuwe wandelgids van het Trekvogelpad van de meest actuele informatie over vogels. Ook op dat gebied verandert er veel. ‘Het aantal broedparen van de ooievaar is de laatste jaren sterk toegenomen. Dat zijn er nu meer dan 1.300. En de visarend was in ons land voorheen alleen bekend als doortrekker maar is nu ook als broedvogel in Nederland waar te nemen.’ Elk seizoen is anders op de route. Paula: ‘Mei is de piekmaand van de vogelzang, in juni vliegen de eerste koekoeken richting Afrika en eind juli vertrekken de gierzwaluwen. In september gaan veel van onze andere zomergasten zuidwaarts en dan is er begin oktober nog de grote doortrek van vogels uit noordelijke streken. Als u ervoor openstaat en uw ogen en oren de kost geeft, is er dus altijd wat te beleven.’ Trekvogelpad Deze bijdrage kwam tot stand door 52

loopbaan Jan Fokke Oosterhof (1975) is ondernemer, extreemsporter, avonturier, schrijver, spreker, expeditieleider, poolreiziger en… loper. Om te aarden en het hoofd leeg te krijgen, gaat hij lopen. Liefst lang, conform het adagium van Kierkegaard: ‘I have walked myself into my best thoughts, and I know of no thought so burdensome that one cannot walk away from it.’ De titel van zijn laatste boek is dan ook Rennen voor je leven. Festina Lente Ik volbracht recent een hardlooppelgrimage van meer dan 5.000 kilometer. Na zo’n lange reis naar binnen van 1.000 uren lopen in eenzaamheid kost het nogal enige moeite om weer te aarden in Nederland (understatement). De afstand met de ratrace die Nederlands soms is, kan niet groter. Ik ben totaal overprikkeld. Een bezoek aan mijn coach leert: ga jij maar lekker wandelen in de natuur, boek een massage en pak een sauna op zijn tijd. Aldus bevind ik me op de 12e verdieping van de Blue Wellness Center in Leiden, het hoogste welnesscentrum van Nederland. Beneden in de diepte zie ik mensen, veelal forenzen, van heinde en verre het station in- en uitlopen. Het is alsof ik op een mierennest kijk, ik voel me the puppet master. Wat lopen die mensen snel! Onderzoek wijst uit dat we het afgelopen decennium over de hele wereld gemiddeld tien procent harder zijn gaan lopen. Singapore staat boven aan de lijst van snelst wandelende steden, met een gemiddelde snelheid van 6,24 kilometer per uur: maar liefst 30 procent sneller dan tien jaar terug. Utrecht staat op de negende plaats, vlak achter New York (bron: Psychologie Magazine, december 2007). Het onderzoek is van een tijd terug, dus de snelheden zullen nog weer zijn toegenomen tenzij corona dat heeft verijdeld. Stefan Klein schrijft in zijn boek Tijd dat wanneer een sneller tempo in de maatschappij eenmaal gewoon is geworden, het nauwelijks nog kan worden vertraagd. Hij legt uit dat snelheid verslavend werkt. Het dagelijks gejaag en de stroom van indrukken brengen ons in een toestand van voortdurende stimulatie, waardoor we ons alert voelen. We staan altijd aan. Aldus zou het goed zijn weer wat te vertragen volgens mijn coach. Vorige week zwierf ik in mijn eentje 69 kilometer door de Noord Hollandse duinen. Nu hier hoog in mijn toren besluit ik dat ik in drie dagen van mijn afspraak in Groningen naar mijn afspraak in Deventer ren via het Pieterpad. Kleine rugzak met alleen een slaapzak en gaan. Waarom? Omdat ik weet dat het goed voor me is. Jan Fokke Oosterhof De gezelligste Kennedymars van Nederland ! 58 e 26 e 49 e Kennedymars Someren Rondje Someren Mini Kennedymars 2 & 3 juli 2022 zondag 3 juli 2022 zaterdag 2 juli 2022 Start 20:00 u Vliegende start tussen 06:00-07:00 u Start 12:00 u voor wie echt van wandelen houdt… tevoetonline.nl inspireert. 53 80 km 40 km 8 km © Shutterstock

Wandelen en sfeervol overnachten Een charmant hotel, een gastvrij bed and breakfast, een sfeervol vakantiehuis en een gezellige camping in de natuur. Dat zijn de accommodaties die je vindt in de rubriek OVERNACHTEN op tevoetonline.nl. Met een click kun je de beschikbaarheid checken waarna je direct direct kunt boeken bij de overnachtingsplek van je keuze. Zo ben je altijd verzekerd van de beste prijs en je kunt altijd rechtstreeks overleggen over persoonlijke wensen. Zo ontdek je heerlijke logeeradressen, waar je als een welkome (wandel)gast gezien en behandeld wordt. Hieronder een aantal heerlijke adressen in Nederland. Hotel Vierhouten, huiskamerhotel op de Veluwe De ultieme plek om veilig op vakantie te gaan Ons kleinschalige hotel is aan de rand van het dorp, bij het bos gelegen en beschikt over 14 kamers (eventueel met balkon of terras) en een appartement. De inrichting is authentiek. Antieke, vintage meubels, met de moderne faciliteiten van nu; eigen badkamer, toilet, tv en wifi . U kunt relaxen in onze huiskamer, op ons terras en in de privé hoteltuin. De fi etsknoop puntenroutes en wandelroutes liggen voor u klaar. U kunt direct vanuit het hotel vertrekken. Wij bieden een driegangen Hollands verrassingsmenu en voor overdag kunt u een lunchpakket meenemen. Bellen is sneller en gezelliger! T. (0031) 0577-411521 | info@hotelvierhouten.nl | www.hotelvierhouten.nl Nederland - Zeeland Hotel de Milliano Hotel de Milliano Breskens staat voor rust, persoonlijkheid en vintage. De ideale uitvalsbasis om West-Zeeuws Vlaanderen te ontdekken. Na een lokaal en vers ontbijt is het er heerlijk wandelen in bv. de Waterdunen, Het Zwin en de Verdronken Zwarte Polder. De unieke locatie van het hotel met heerlijke zichten op de Westerschelde geeft je een gevoel van vrijheid. T. +31 (0)117 381855 | info@milliano.nl www.milliano.nl Nederland - Gelderland - Herberg De Gouden Leeuw Genieten in Bronkhorst, het kleinste stadje van Nederland. T. 0575-451231 E. info@herbergdegoudenleeuw.com www.herbergdegoudenleeuw.com Camping en Bed and breakfast Welgelegen Workum, Friesland Camping vanaf € 15 p.p en accommo datie vanaf € 50,- per nacht incl. ontbijt. info@welgelegen-workum.nl www.welgelegen-workum.nl Nederland - Gelderland Vakantieoord het Caitwickerzand Nederland - Overijssel - Camping Scholtenhagen Ontdek vanuit hier het Twentse land Scholtenhagenweg 30 7481VP Haaksbergen, T. 053 572 2384 E. campingscholtenhagen@planet.nl www.campingscholtenhagen.nl Herberg restaurant ’t Zwaantje Gezellige herberg • fraaie hotelkamers • in de bossen • prachtig terras • Gelderse gezelligheid en Limburgse gastvrijheid • rechtstreeks boeken via website info@t-zwaantje.nl | www.t-zwaantje.nl Heerlijk genieten van rust, ruimte en natuur op ons vakantieoord, gelegen tussen Kootwijk en Garderen op de grens van bos, zandverstuiving en weide, kan het hele jaar door. Veel natuurschoon, wandel- en fi etsroutes. Kamperen met tent, camper of caravan, maar ook een verblijf in een bungalow of trekkershut is mogelijk. Info: 0577- 456295 of via de website. www.caitwickerzand.nl w54ww.tevoetonline.nl

Sfeervol overnachten Ook in het buitenland… Voor wie buiten de landsgrenzen wil wandelen en overnachten verzamelden we hieronder een aantal logeeradressen die we warm kunnen aanbevelen. Stuk voor stuk weten ze wat jij als wandelaar op prijs stelt: een mooie wandelomgeving, veel rust, ruimte en natuur. En ‘last but not least’ een plek om fi jn te ontspannen met een drankje en een hapje na een kortere of langere wandeldag. Zoek en vind hier jouw volgende accommodatie voor je wandelvakantie. Ierland - Aran Islands / Inishmore Tigh Fitz Bed and Breakfast Tigh Fitz B&B is een ‘family run’ guesthouse op Inishmore, het grootste eiland van de drie Aran Islands in Galway Bay, Ierland. Het eiland is 12 mijlen lang en heeft een breedte van 3 mijl. Inishmore heeft 840 vaste bewoners. Het eiland is beroemd om haar Ierse cultuur, haar loyaliteit aan de Ierse taal en de enorme rijkdom aan archeo logische overblijfselen. Vanuit de meeste kamers in Tigh Fitz kijkt u uit over de oceaan. Alle kamers hebben een eigen toilet en badkamer, een TV, een telefoon en thee- en koffi e faciliteiten. U kunt Inishmore het hele jaar per vliegtuig of per boot bezoeken. Het vliegveld is slechts 10 minuten lopen van Tigh Fitz en naar de haven loopt u in 30 minuten. Ook de pubs, restaurants en het strand liggen in de directe nabijheid van Tigh Fitz. BEL DIRECT voor de beste deals! T. 00353 99 61213 | info@tighfi tz.com | www.tighfi tz.com Zwitserland - Graubünden La Randulina Oorspronkelijk een boerderij, later een bakkerij en nu een gezellig en zonnig gelegen plek: La Randulina. Maximaal 30 gasten kunnen genieten van weidse uitzichten vanaf terrassen aan huis, maar vooral hogerop in de bergen. Op loopafstand of gebracht met een eigen bus. Er wordt voor je gekookt. T. +41 81 861 1200 E. larandulina@bluewin.ch www.larandulina.com Hotel middenin de natuur Berghotel Sexten Sexten, Dolomieten, Zuid-Tirol 82 sfeervolle kamers voor rustzoekers T. +39 0474 710386 E. info@berghotel.com www.berghotel.com/nl Aveyron – Zuid-Frankrijk Franse Valleientocht • Wandelvakantie langs 7 B&B’s van Nederlanders en Vlamingen • Volpension met bagagevervoer • Vanaf 5 dagen / 4 nachten € 440,www.franse-valleientocht.nl Camping de Chênefl eur Tintigny Zuid-België Camping de Chênefl eur ligt in een prachtige zacht glooiende streek in de Belgische Ardennen, ook wel bekend als de Gaume. Dit is een vrijwel onbekende streek met een microklimaat. In de zomer is het enkele graden warmer dan in de Ardennen en het regent er minder. Dat is een heel prettige bijkomstigheid op deze groene, parkachtige camping. De camping heeft mooie, ruime kampeerplaatsen, ook aan de rivier de Semois. Zeer geschikt voor mensen die willen genieten van natuur, rust en ruimte. De Gaumestreek heeft een mooie bosrijke omgeving, uitgestrekte velden en een glooiend landschap. Zeer geschikt om te verkennen op de fi ets of wandelend. Op de camping zijn Mobihutten (trekkershutten) en stacaravans te huur. Ook per nacht. Modern sanitair en een zwembad. T. +32 634 440 78 | info@chenefl eur.be | www.chenefl eur.be 55 www.tevoetonline.nl

VELUWE OUTDOOR TOTAAL CONCEPT VOOR AL UW WANDELINGEN Het Veluwe Outdoor Totaal Concept heeft tot doel om de juiste schoen voor uw voeten te vinden voor uw wandeling. De vragen die daarbij beantwoord worden zijn: welke soort wandelingen gaat u maken, wat is de maatvoering van uw voet (lengte breedte wreefhoogte) en welk type inlegzool past bij u. Wandelt u met pijn? blaren? Dan zoeken we samen uit hoe uw wandelplezier nog groter wordt. VOOR IEDERE VOET EEN PASSENDE SCHOEN Wij zijn gespecialiseerd om voor alle type voeten zoals ‘standaardvoet’ ‘moeilijke voet’ ’brede voet’ en voor voeten met enkel- en gewrichtsproblemen een goed passende schoen te vinden. Dit doen we door te luisteren naar uw wensen en het maken van een voetscan. Door jarenlange ervaring kunnen wij u goed adviseren welke schoen voor u het meest geschikt is. Of u nu wandelt op asfalt, in het bos in de bergen of het lopen van een meerdaagse trektocht in het hooggebergte, wij hebben de juiste schoenen. Door onze voorraad van ca. 250 modellen van laag, halfhoog tot hoog en van soepel tot stijgijzervast hebben wij bijna altijd de schoen voor u! Maat 36 t/m 54 (UK 3,5 t/m 17). Mocht er een aanpassing nodig zijn aan de schoenen zoals oogjes i.p.v haakjes, extra verstevigde zolen, verhogingen i.v.m. beenlengte-verschil, klittenband-sluiting, wij verzorgen alles voor u inclusief exact op maat gemaakte steunzolen die meestal door uw aanvullende ziektekostenverzekering vergoed wordt. VOETSCAN VOOR ADVIES OP MAAT 250 MODELLEN OP VOORRAAD STATIONSLAAN 41A, 8071 CK NUNSPEET, 0341270847 WWW.BREDEWANDELSCHOENEN.NL WWW.VELUWE-OUTDOOR.NL

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56

Home