RECREACTIE 8 | december 2025 magazine over recreatie en toerisme Nieuwe zwembadeisen onhaalbaar Er zijn al baden gesloten, maar waarom? Neuromarketing beïnvloedt onze onbewuste keuzes Veiligheid op het water begint bij een goed zwemvest Succesvolle inspiratiereis naar vakbeurs SETT in Montpellier
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
Wij wensen iedereen fijne feestdagen en een succesvol 2026 Adri Mijnheer, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Thijs Lunenburg, Maxx Hup, Petrice Polinder en Nathan Hagen. Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Charlotte de Baat, Jeff rey Belt, Arthur van Disseldorp, Wanda van Eck Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Jeroen Kamphuis, Janine Messelink, Frans Verouden Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 72,50 euro per jaar, 36,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Inspiratiereis Wat krijg je als je dertig ondernemende recreatieprofessionals samen laat reizen naar Zuid-Frankrijk? Een paar dagen vol nieuwe inzichten, waardevolle ontmoetingen en heel veel inspiratie. De eerste inspiratiereis van HISWA-RECRON naar recreatievakbeurs SETT en diverse recreatiebedrijven in en rond Montpellier bleek een schot in de roos. De PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: groep was enthousiast, de gesprekken gingen de diepte in en de bedrijven die we bezochten lieten ons met andere ogen naar de eigen bedrijven kijken. De SETT zelf maakte ook indruk: een beursvloer die vier keer zo groot is als we in Nederland gewend zijn, honderden standhouders en een programma dat bol stond van kennissessies. Voor mij persoonlijk was het bijzonder om te zien hoeveel Nederlandse ondernemers de weg naar Montpellier inmiddels hebben gevonden. Zelfs de beursorganisatie pikte onze aanwezigheid op. Het leverde een kort interview voor de camera op, over de kracht van internationaal kennisdelen. Minstens zo inspirerend waren de gesprekken die ontstonden tijdens de bedrijfsbezoeken en de diners. Over innovatie, gasttevredenheid, regelgeving en het veranderende klimaat. Over de vraag hoe je als ondernemer omgaat met nieuwe gaststromen en veranderende verwachtingen. Maar ook over trots: de ‘tadaaa-lijst’ naast de to do-list, zoals een van de deelnemers het zo treffend verwoordde. Deze reis smaakt naar meer. Niet alleen omdat het programma inhoudelijk sterk was, maar vooral omdat je ziet wat er gebeurt wanneer ondernemers elkaar werkelijk ontmoeten: ideeën gaan stromen, ervaringen worden gedeeld en iedereen keert met frisse energie huiswaarts. Dat is precies wat we met deze editie van Recreactie ook hopen te bereiken. Je leest over de inspiratiereis, maar ook over hoe het toerisme in de provincie Groningen zich wil ontwikkelen en over de nieuwe zwembadeisen die onhaalbaar lijken! We willen je dezelfde energie meegeven: inspiratie, kennisdelen én verbinding binnen onze sector. Veel leesplezier! 08-2025 | Recreactie 5
Creëer een natuurlijke sfeer met Van Vliet Duurzaamhout +31 (0)343 454 400 info@duurzaamhout.nl www.duurzaamhout.nl Laat je inspireren
inhoud Informatief 8 12 25 31 32 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Nieuwe zwembadeisen onhaalbaar Ledenonderzoek Goed kan altijd nog beter Kennis delen Permanente bewoning eff ectief aanpakken, samen met de gemeente Vakinfo Slapen als beleving Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 26 22 28 9 11 Mens & bedrijf Inspiratiereis Samen naar de SETT in Montpellier Ondernemen Veiligheid Op het water maakt goed materiaal het verschil De visie Elles van der Vleuten over de kansen van neuromarketing Columns Green Key RecreAnders 08-2025 | Recreactie 7
onder de aandacht Klaar voor het nieuwe pensioenfonds? Per 1 januari stapt het Pensioenfonds Recreatie over naar het nieuwe stelsel. Het is goed om te weten wat er allemaal verandert, voor zowel ondernemer als werknemers. Pensioenfonds Recreatie heeft een toolkit samengesteld om werkgevers en werknemers uitleg te geven over de veranderingen in het stelsel. Daarin vind je onder meer uitlegvideo’s. Handig om te gebruiken tijdens een werknemersbijeenkomst of nieuwsbrief over de nieuwe pensioenregels. Bekijk de toolkit op: www.pensioenfondsrecreatie.nl Nieuwe regiomanager Zeeland Maxine Steketee (33) begon 1 novemer als regiomanager Zeeland. Ze is geboren en getogen Zeeuwse en heeft watersport en recreatie in haar bloed zitten. “Jaren heb ik voor VVV Zeeland gewerkt, waarbij ik ook veel met ondernemers werkte, Maxi e i bijvoorbeeld van groepsaccommodaties. Recreatie en watersport zijn echt bij een belangrijke drager van de economie hier. ties. b l Allerlei voorzieningen voor bewoners zijn afhankelijk van het toerisme.” Maxine wil graag bijdragen aan een sterke recreatieen watersportsector. “Als iemand die persoonlijk actief is op en rond het water, zie ik dit als een bijzondere kans om mijn kennis en passie te verbinden aan mijn werk.” Maxine Steketee m.steketee@hiswarecron.nl (033) 303 97 48 Podcast: de zakelijke kant van glamping Richard Otten, bekend van podcast Leisuretalk, werkt aan een nieuwe serie van 10 afl everingen: de Glampingexpert podcast. In deze serie richt hij zich specifi ek op de zakelijke kant van glamping. De eerste afl evering verscheen op 2 november. In de serie geen romantische verhalen over slapen onder de sterren, maar een nuchtere blik op rendement, positionering en marktstrategie. De gesprekken met ondernemers gaan over thema’s als duurzaamheid, exploitatiemodellen, gastbeleving en investeringsrendement. De podcast staat op Spotify. 8 Recreactie | 08-2025
column Raad voor Recreatie en Toerisme Drenthe Drenthe heeft een provinciale Raad voor Recreatie en Toerisme ingesteld. In de raad is de gehele recreatie- en toerismesector vertegenwoordigd: van campings tot horeca en dagrecreatie, van cultuur tot onderwijs en natuur. De Provinciale Raad bouwt met veel enthousiasme aan een sterke, toekomstbestendige sector en gaat actief aan de slag met een aantal thema’s, zoals ‘ruimte voor recreatie’. HISWA-RECRON regiomanager Petra Ellens is enthousiast: “De Raad verbindt ondernemers, overheden en organisaties om samen de vrijetijdssector duurzaam en effi ciënt te versterken – daar dragen wij graag ons steentje aan bij. En om de samenhang verder te versterken is er ook een koppeling met de landelijke Raad. Heel verstandig.” 25 jaar Green Key Arbeidsmarktmonitor De Arbeidsmarktmonitor Gastvrijheidssector kreeg een update en bevat eid secto nu b nu data uit 2024. De monitor biedt inzicht in onder meer het aantal banen, baankenmerken, arbeidsmobiliteit en onderwijs in de sector. Ook kunnen gebruikers data analyseren op provinciaal en regionaal niveau. g pr De groei blijkt gestaag door te gaan: in 2024 telde Nederland circa 157.000 De g in 2024 bedrijven in de gastvrijheidssector, goed voor ongeveer 7% van alle bedrijven in Nederland. De sector zorgde voor ruim 740.000 banen, een groei van 2% ten opzichte van 2023. www.landelijkedataalliantie.nl Frans Verouden, keurmeester Green Key Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk, directeur Stichting KMVK E: erik@kmvk.nl T: 06 - 1281 0641 Was u erbij, op 17 september op Pampus? Daar vierde de Stichting KMVK – van keurmerken als Green Key en de Blauwe Vlag – haar 25-jarig bestaan. Ooit begonnen vanuit HISWA-RECRON als Milieubarometer groeide de Green Key uit tot een internationaal erkend keurmerk, met in Nederland 800 deelnemers en wereldwijd bijna 8.000. Green Key liep (en loopt) vooruit op zijn tijd. Ondernemers die aansloten hadden nooit problemen om de wettelijke normen te halen. Zo werden gloeilampen al heel snel in de ban gedaan en vervangen door ledlampen. Veel van onze milieucriteria zijn gaandeweg ook wettelijk vereist. De Green Key staat niet stil en kijkt al heel lang naar het grotere plaatje: duurzaamheid. Hoe werken we samen, als ondernemers, aan een duurzame en liefst circulaire bedrijfsvoering? Wij, als keurmeesters, zijn daarmee meer aanjager geworden. We stimuleren ondernemers om bepaalde extra stappen te zetten. Voor 2027 ondersteunen we de internationale herziening van de Green Key-normen. Op het moment zijn we betrokken bij het formuleren van de normenset. Vanaf 2027 verschuift de focus van Green Key nog meer van concrete milieu- en duurzaamheidsmaatregelen, naar een balans in maatregelen op het gebied van sociaal beleid en governance. Verder gaat Green Key in de komende upgrade voldoen aan de Consumer Protection Directive van de EU. Organisaties en bedrijven mogen niet zomaar zeggen dat ze groen of duurzaam ondernemen maar moeten dat ook aantoonbaar maken. De nieuwe Green Key-normen en het keuringsproces zijn veel meer daarop gericht, zodat bedrijven met een Green Key ook straks met reden kunnen zeggen dat zij voorop lopen met duurzaam ondernemen. Belangrijk, want niet alleen ondernemers, maar ook leveranciers moeten dit kunnen aantonen. Dat betekent dat bedrijven met een Green Key in de toekomst nog steeds een streepje voor hebben bij zakelijke opdrachtgevers. Waar het gaat om governance, hebben we het over het verankeren van de maatschappelijke verantwoordelijkheid in de organisatie. De Green Key is heel lang maat regelengedreven geweest. Nu gaan we naar een keurmerk dat juist die verandering stimuleert en controleert. Zo blijven we doen wat we al 25 jaar doen: werken aan een meer duurzame en verantwoordelijke bedrijfsvoering. 08-2025 | Recreactie 9
onder de aandacht Toolkit Verblijfsrecreatie De Leefstijlvinder presenteerde op 7 november de Toolkit Verblijfsrecreatie. Doelgroep-segmentatiemodel de Leefstijlvinder heeft zich jarenlang vooral gericht op overheden en DMO’s, om het recreatiebeleid te sturen op doelgroepen (bekend van de kleuren). Met de introductie van een Toolkit Verblijfsrecreatie wil men nu opnieuw ondernemers met een verblijfsrecreatief concept gericht ondersteunen. Het model bevat zeven leefstijlen, die herkenbare doelgroepen beschrijven. Vroeger was dat met kleuren, als ‘Uitbundig Geel’ en ‘Gezellig Lime’. Inmiddels zijn er leefstijlbeschrijvingen zonder kleurcode. www.leefstijlvlinder.nl Nieuwe leden Tussen 10 september en 15 november zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! SYH Nautic, Sint Annaparochie, https://syhnautic.nl Stalmijnboot.nl, Ankeveen, www.stalmijnboot.nl Sport en integriteit Het Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS), waar HISWA-RECRON bij is aangesloten, heeft een reactie ingediend op het wetsvoorstel Integere Sport Nederland (ISN). POS onderschrijft het doel, maar waarschuwt dat het huidige wetsvoorstel onvoldoende aansluit bij de praktijk van ondernemende sport- en recreatieaanbieders. De wet is namelijk primair ontwikkeld voor de verenigingssport. Dat leidt tot een risico op onnodige regeldruk voor bedrijven. POS doet in de reactie concrete voorstellen, die een werkbare regulering mogelijk maken. Lees de reactie op: www.pos.nl 10 Recreactie | 08-2025 Foto: Shutterstock Foto: Yuverta
RecreAnders Vrijetijdscafé in Nieuwspoort Op dinsdag 11 november organiseerde HISWA-RECRON voor het eerst het Vrijetijdscafë in Nieuwspoort, de informele ‘huiskamer’ van politiek Den Haag. Daar kwamen tal van Kamerleden, sectorpartijen, beleidsmakers en vertegenwoordigers van diverse provincies op af. Natuurlijk werd er nogmaals aandacht gevraagd voor de gevolgen van de btw-verhoging, maar de bijeenkomst had vooral ook een positief karakter, vertelt Dorien Eilering, lobbyist van HISWARECRON. “We willen dit jaarlijks gaan organiseren en het laten groeien. Dit keer presenteerden we een kennismakingsdocument voor de nieuwe Kamerleden, en een strategisch document met de zes dossiers die aandacht verdienen van de politiek. Zo geven we heel helder aan wat de politiek kan doen om onze sector verder te laten fl oreren.” Janine Messelink Prosuco Inpakken en wegwezen Dit is mijn laatste column. Na zes jaar en heel wat seizoenen meepraten, meedenken en misschien hier en daar wat prikken, is het tijd om de boel in te pakken. En dan gaat het niet alleen om wat er mee moet, maar ook om wat je met liefde achterlaat. Wat neem ik mee, na al die jaren schrijven over marketing in de recreatiebranche? De kracht van eenvoud. Van een helder verhaal. Geen buzzwords, geen wolligheid. Gewoon zeggen wat je bedoelt — en doen wat je belooft. Dat geldt voor columnisten, maar zeker ook voor marketeers. Het belang van gastvrijheid. Echte, oprechte aandacht voor de mens achter de boeking. Marketing is geen kunstje, het is mensenwerk. En de recreatiebranche is bij uitstek een vakgebied waarin je mag (moet!) uitblinken in menselijkheid. Van het eerste websitebezoek tot het laatste zwaaimoment bij de slagboom: ieder contactmoment telt.De coronajaren verdienen een eigen hoofdstuk in deze terugblik. Ineens stond alles stil – en tegelijk ging alles in een versnelling. Hoe houd je contact met je gasten als je deuren dicht zijn? Hoe communiceer je onzekerheid, begrip én hoop in één bericht? De sector toonde veerkracht, creativiteit en bovenal: fl exibiliteit. Ivar Schutte directeur VVV Nederland er 1 januari volgt Ivar Schutte Jos Peeters op als algemeen directeur van VVV Nederland. Peeters was ruim 4 jaar er 1 ja op N bestuurder van VVV Nederland. Het bedrijf maakte onder zijn leiding een enorme stap voorwaarts in resultaat en professionaliteit. De positie van de VVV cadeaukaart is sterker dan ooit. Ook het Destinatiebedrijf van VVV Nederland sloeg ca Des onder zijn leiding een nieuwe route in. Ivar onder z Schutte werkte onder meer 4 jaar als directeur voor de Stichting Nationale Bioscoopbon. Naast Schutte zoekt VVV Nederland nog naar een tweede bestuurder. Die zal in ieder geval de portefeuille ‘Destinatie Nederland’ onder zijn of haar hoede krijgen. Die periode liet zien hoe marketing in de kern draait om verbinding, ook als er niets te boeken valt. Misschien was dát wel de mooiste les. Als het gaat om de sector voel ik ook verwondering. Over hoe snel alles verandert. Over hoe creatief ondernemers omgaan met seizoenen, regen, een tekort aan personeel en btw-verhoging. Marketing verschuift van schreeuwen naar luisteren. Van conversie naar connectie. Tot slot wil ik jullie nog bedanken. Voor de leuke reacties, gesprekken en inspiratie. Voor alle ondernemers in onze branche die met zoveel passie oneindig veel plezier toevoegen aan onze samenleving. Wat ik achterlaat? Hopelijk hier en daar een glimlach, een herkenning, een zetje in de goede richting. Of gewoon een goed idee op het juiste moment? Het was een eer om op dit kleine stukje vakbladpodium te mogen staan. Tot ziens, en bedankt voor het meelezen. 08-2025 | Recreactie 11
coverstory Nieuwe zwembadeisen blijken onhaalbaar Strengere eisen. Maar waarom? Afgelopen zomer werden twee openluchtzwembaden in Arnhem en Nijmegen voortijdig gesloten omdat ze niet konden voldoen aan de eisen uit de Omgevingswet. We schreven er al eerder over: die eisen zijn veel strenger dan de eisen uit de vroegere Whvbz. Per 1 januari dit jaar moeten zowel overdekte als open zwembaden een flink aantal extra metingen doen op het gebied van de lucht- en waterkwaliteit. Veel baden hebben daar problemen mee. En dan komt er in januari nog een verplichting bij: de risico-analyse plus beheersplan. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Maarten Bokslag, Center Parcs, HISWA-RECRON De Omgevingswet trad op 1 januari 2024 in werking. Daarin werden nieuwe eisen gesteld aan de zwembaden, om de gezondheid van zowel zwemmers als medewerkers van de baden te beschermen. 12 Recreactie | 08-2025 Er werd een flink aantal extra parameters ingevoerd: stoffen die maandelijks gemeten moeten worden door een extern laboratorium. Daarvoor gold een overgangstermijn van een jaar, dus die verplichting werd 1 januari 2025 opgelegd. Een tweede eis die in de Omgevingswet werd opgenomen, is het opstellen van een risicoinventarisatie, met bijbehorend beheersplan. Die plicht gaat in op
De normen zijn flink aangescherpt, en soms zelf onhaalbaar 1 januari 2026. Ondernemers, maar ook openbare zwembaden, hebben grote moeite om aan de aangescherpte eisen op het gebied van zwemwater en luchtkwaliteit te voldoen, zo bleek al snel. Onbegrip Koen Quicken is eigenaar van Camping Liesbos bij Breda. Het bedrijf heeft een peuterbad en een openluchtbad van 20 x 30 meter. Quicken snapt niet waar de nieuwe regels voor nodig waren. “Ik durf gerust te stellen dat de kwaliteit van het zwemwater in Nederland de afgelopen 20 jaar een dikke voldoende verdient. Er zijn vrijwel geen problemen. Wij hebben bijvoorbeeld, net als veel collega’s, een SEM-controller die continu de pH-waarde meet en elke paar minuten het chloor. Op basis daarvan wordt chloor gedoseerd. Zelf doen we dan tweemaal per dag nog aanvullende metingen. Daarnaast zijn er de laboratoriumonderzoeken en die zijn nu flink uitgebreid. We moeten nu bijvoorbeeld ook het chloraat meten. Daar ga je overheen als je chloor niet meer héél vers is. Maar chloor heeft een levertijd van twee weken: het is al verouderd als je het toevoegt. Sommige baden halen die waarden alleen door veel vaker water te verversen. Dat kost veel water en geld. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?” Gemiddeld eens per maand komen de mensen van het laboratorium onaangekondigd langs om de andere stoffen te meten. “Ook dat is weer extra werk en kosten, en waarom? Er 08-2025 | Recreactie 13 >
coverstory was helemaal geen probleem. Ik zie het belang niet van die extra regels.” Ook Camping Liesbos zat éénmaal te hoog, met het bromaat. “Dat hebben we op kunnen lossen, maar ik ken collega’s die daar grote problemen mee hebben. En als je een tweede keer de norm overschrijdt, moet je sluiten.” Omgevingsdienst controleert De metingen van de laboratoria worden niet enkel naar de ondernemer gestuurd, maar ook naar de Omgevingsdienst, die in opdracht van de provincie het toezicht houdt. Er zijn Omgevingsdiensten die coulant met de regels omgaan. Die ook wel snappen dat de meetwaarden niet altijd haalbaar zijn. Quicken ziet daar niets in. “De ene Omgevingsdienst is soepeler dan de ander. Dus dan kun je daar met hangende pootjes heen. Maar dáár hebben we geen wetten voor. Het moet ze duidelijk worden dat de hele wet niet deugt. Die regels moeten van tafel. Er worden stoffen gemeten waar nog nooit een zwemmer of badmeester van ziek is geworden. En als je die niet haalt moet je bad dicht.” HISWA-RECRON jurist Marcel Tap vraagt zich af of een wet waarin onuitvoerbare onderdelen zitten, wel gehandhaafd kan blijven. “Ik heb dat soort bezwaren geruime tijd geleden aangekaart bij het ministerie”, vertelt Tap. “Ze zeggen dan: dat komt er wel uit bij de evaluatie. Maar de evaluatie van deze regels kan zo nog vijf jaar duren. Ondertussen zitten de zwembaden met de problemen. We maken ons daar ernstig zorgen over en blijven dit aankaarten, samen met onze partners, zoals de NRZ en werkgeversvereniging WiZZ.” Om de zaak toch enigszins in goede banen te leiden is er een expertgroep ingesteld, die naar twee kanten adviezen kan uitbrengen. Naar het Rijk, voor aanpassing van de regels, en ‘Iemand kan verdrinken in 20 centimeter water. Dus wat moet je nou doen?’ naar ondernemers, om te adviseren hoe om te gaan met de nieuwe regels. Maarten Keuten, watertechnoloog aan de TU Delft, is lid van de expertgroep, waar verder nog mensen uit de zwembadwereld, provincies, Rijk en medisch experts in zitten. Het is de bedoeling dat de expertgroep, die maandelijks bij elkaar komt, onder meer komt tot een soort kennisbank, die ondernemers en zwembaden helpt om aan de parameters te voldoen. “We willen oplossingen bieden, maar ook de knelpunten signaleren”, stelt Keuten. “We kunnen de wet niet aanpassen, maar wel doorgeven op welke gebieden de problemen ontstaan.” Onoplosbare problemen De meest voorkomende conflicten ontstaan volgens Keuten op het gebied van chloraat, bromaat en trihalomethanen. “Voor sommige parameters hebben we oplossingen. Bij een overschrijding van de trihalomethanen helpt het bijvoorbeeld goed om mensen beter te laten douchen voor ze het bad in gaan. Zeepresten en zonnebrandcrème leveren daar problemen op. Maar voor sommige andere overschrijdingen hebben we nog 14 Recreactie | 08-2025
Niet alle Omgevingsdiensten gaan even coulant met de regels om niet zulke pasklare oplossingen. De vraag is: kun je dan wel van de zwembaden eisen dat ze eraan voldoen? In feite moeten we constateren dat de overgangsperiode van één jaar echt te kort was.” Dat vindt ook Pascal Derkoningen, specialist zwembaden bij Center Parcs. Misschien niet voor zijn eigen concern, maar wel voor de kleinere bedrijven, die geen eigen specialist hebben. “Center Parcs heeft geen gewone zwembaden, maar subtropische baden met duizenden bezoekers per dag”, vertelt hij. “Dat brengt meer risico’s met zich mee en we waren dus al veel meer gespitst op hygiëne dan wettelijk verplicht was. 13 van de 17 parameters die nu door de laboratoria gemeten moeten worden, zijn bij ons al langer deel van het meetprotocol. Dat doen we om de veiligheid van gasten en medewerkers te garanderen. We sturen er al heel lang op om de chemische parameters in evenwicht te houden. Dat vraagt om nauwkeurige apparatuur en om heel veel kennis bij de zwembadtechnici. Ook bij ons komt het incidenteel voor dat een waarde tijdelijk buiten de norm valt, maar dat wordt dankzij continue monitoring snel gecorrigeerd. Waterstofcarbonaat is soms een probleem; we hebben al installaties toegevoegd die bicarbonaat kunnen doseren. We streven er naar om volledig aan de eisen te voldoen.” Derkoningen snapt wel dat ondernemers als Koen Quicken veel metingen overbodig vinden. “Er zitten stoffen bij die pas na jarenlange blootstelling schadelijk zouden kunnen zijn. Als je dan een open bad hebt dat maar 4 of 5 maanden per jaar geopend is, lijkt het een onredelijke eis om zo’n meting te doen. Maar onze baden zijn 365 dagen per jaar open. Wij willen echt dat alles perfect veilig is, ook op de lange termijn.” Pascal Derkoningen is ook betrokken bij het zoeken naar oplossingen voor de huidige problemen in zwembadland. “Wij kunnen aanbevelingen doen aan de expertgroep en dat zullen we ook zeker doen. Een belangrijk aspect is kennisdeling, met name naar de kleinere bedrijven. We moeten echt de handen ineen slaan om alle baden open te kunnen houden. Vergis je niet: er is diepgaande kennis van de chemische processen én kostbare apparatuur nodig om de huidige normen te halen.” Twee besluiten Er zijn binnen de Omgevingswet verschillende besluiten die de kwaliteit van het zwemwater reguleren. Voor recreatieondernemers de belangrijkste is het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), hoofdstuk 15. Deze stelt de regels vast voor zwemmen en baden in bassins, zowel binnen als buiten. Daarnaast is er het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), dat betrekking heeft op zwemmen in oppervlaktewater. Het is ook onder het Bkl van belang om de voorschriften goed na te leven, want bij ongevallen kan de locatiehouder (bijvoorbeeld de gemeente of exploitant van het water) aansprakelijk gesteld worden. Risico-analyse De parameters zorgen nu voor chaos in zwembadland. Maar per 1 januari is de volgende overgangsregeling afgelopen: dan zijn de zwembaden verplicht om te beschikken over een risico-analyse, met daarbij een beheersplan, dat omschrijft hoe de risico’s worden weggenomen of geminimaliseerd. Marcel Tap: “Het gaat erom dat de veiligheid in en rond het water wordt gegarandeerd. Meer specifiek: het voorkomen van verdrinking, het voorkomen van letsel in en rond het bassin, en het beschermen van de gezondheid van medewerkers en zwemmers.” Op zich lijken dat prima eisen, ware het niet dat de wet hier, bewust, ook weer ruimte schept voor willekeur. Tap geeft een voorbeeld: “In de vorige wet stond heel eenvoudig dat toezicht niet verplicht is, als een bad ondieper is dan 1,40 meter. Veel zwembaden hebben daar hun baden op aangepast. Nu is die norm vervallen en moet je zelf bepalen wat ‘veilig’ is. > 08-2025 | Recreactie 15
ICY Accommodation Management Draadloos beheer van uw vakantiepark • Per accommodatie o.a.: - Energiebesparende thermostaten - Aansturen van airco - Lage cv-druk melding - Vorstmelding - Registratie van energieverbruik - Schakelen van groepen • Comfortabel welkom voor uw gasten • Koppeling met uw reserveringssysteem • Bediening via desktop applicatie en app Meer weten? Scan de QR. www.icy.nl .ic Wildkamp. W Sterk in water, lucht en elektra. lu Meer info op wildkamp.nl/recreatie Slimme oplossingen voor jouw terrein Van beregening tot modulaire servicezuil Ondersteuning op maat bij projecten Altijd & overal online bestellen Direct iets nodig? Altijd een vestiging de buurt Zeer korte terugverdientijd 8:30 Bungalow 007 THERMOSTAAT Comfortabel Welkom 21˚C Comfort 21˚C Rust 17˚C Antivorst 13˚C GEMETEN TEMPERATUUR 21˚C PARAMETER INSTELLINGEN MAX. TEMP 24˚C RESERVERINGEN 07 okt 9:30 COMFORT 2 uur Wijzigen RUST 16 uur 10 okt 10:00 10 okt 14:00 14 okt 10:00 14 okt 14:00 16 okt 10:00 ALARMEN ACTUELE ALARMEN Op dit moment zijn er geen alarmen GESCHIEDENIS Op dit moment zijn er geen alarme
coverstory daardoor jaarlijks mensen overlijden in het verkeer. Maar in het zwembad proberen we elke vorm van gevaar af te dekken met bizarre metingen.” Waar het gaat om risico-inventarisaties is Quicken vooral geïrriteerd door het feit dat allerlei adviesbureaus zich nu weer op deze markt begeven. “Dan volg je een webinar en blijkt het eigenlijk een verkoopbabbel te zijn. Dat maakt ook deze taak weer vreselijk duur. Trap er niet in. Zo’n risico-inventarisatie kun je ook zelf maken.” De norm is vervallen en nu moet je zelf bepalen wat ‘veilig’ is Op het moment dat er een calamiteit plaatsvindt, moet je met je risico-inventarisatie en beheersplan aan kunnen geven dat je er alles aan gedaan hebt om dat te voorkomen. Maar iemand kan verdrinken in 20 centimeter water. Dus wat moet je nou doen? Uit voorzorg overal gekwalificeerde medewerkers bij zetten? Dat is natuurlijk onhaalbaar.” Ook Camping Liesbos heeft een bad dat net geen 1,40 diep is. Onder de oude regels was toezicht dus niet nodig, nu moet de ondernemer een risico-inventarisatie maken. Dat vindt Koen Quicken eigenlijk een prima idee. “Het is gewoon goed om de risico’s in beeld te brengen, en gepaste maatregelen te nemen. Maar ook hier geldt: je kunt niet ieder risico in het leven afdekken. We accepteren dat mensen zonder helm fietsen en dat Standaard formats Marcel Tap is dat volledig met Quicken eens. Daarom komt HISWA-RECRON met formats voor zowel de risico-inventarisatie als het beheersplan. Rond het verschijnen van dit blad staan ze klaar in de kennisbank. Begin komend jaar staat bovendien een aflevering van podcast Leisuretalk gepland, waarin Tap alles nog eens rustig uitlegt. Marcel Tap: “We brengen in de kennisbank ook een koppeling aan: bij bepaalde zaken uit de risico-inventarisatie kun je kiezen voor opties in het beheersplan om een oplossing te vinden. Maar dit soort inventarisaties blijft toch altijd maatwerk. Dat betekent dat ook dit de ondernemers met een zwembad weer veel tijd en energie kost. Het is natuurlijk belangrijk om gezondheidsrisico’s te beperken. Maar zwemmen biedt mensen ook enorme gezondheidswinst. Als er echt zwembaden moeten sluiten voor een kleine mogelijke bedreiging van de gezondheid, laat je de grote winst – aantrekkelijke recreatie, vitaliteit van de zwemmers, economisch belang – schieten. Dat kan nooit de bedoeling zijn.” www.hiswarecron.nl Terugkijken naar het HISWA-RECRON webinar over de nieuwe regels? Lotec: Op zoek naar oplossingen Ook Lotec, leverancier van zwembaden en installaties voor watertechniek, zoekt actief naar oplossingen voor ondernemers die de vereiste parameters niet halen. “De meeste problemen ontstaan met trihalomethanen, chloraat en bicarbonaat. Voor bicarbonaat hebben wij een mooi doseersysteem, dat al bij meer dan honderd baden wordt gebruikt. Als dat nodig is helpen we klanten met afstellen en dat lost de problemen vrijwel altijd op”, meldt Erik Buter van Lotec. “De problemen met chloraat komen door verouderd chloorbleekloog. Zelf chloor maken met zoutelektrolyse is een oplossing, of zorg anders dat je altijd vers chloor gebruikt – niet ouder dan 4 weken. Maar de problemen met trihalomethanen zijn echt hardnekkig. Dat heeft te maken met vervuiling. Daar adviseren we een combinatie van maatregelen. Mensen vooraf goed laten douchen, vaker water verversen en geen afdekking gebruiken: het bad moet kunnen uitdampen. Maar ook dan haal je de eisen niet altijd. Samen met partners zoeken we intensief mee naar oplossingen.” 08-2025 | Recreactie 17
regio in beeld Het doel: driemaal zoveel toeristen Groningen gaat parels rijgen Groningen wil meer toeristen trekken. Het doel van de provincie is om het aantal bezoekers te verdriedubbelen, naar jaarlijks 1,5 miljoen. Het programma Nij Begun, waarin het Rijk de schade van de gaswinning vergoedt, speelt daarin een belangrijke rol. Voor de ontwikkeling van toerisme en recreatie wordt vanuit Nij Begun 200 miljoen euro uitgetrokken. “We hebben hier fantastisch erfgoed.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Pixabay, Soldeman.fi Op dit moment bungelt Groningen onderaan op de lijst van toeristische overnachtingen in Nederland. Slechts 1,3 procent van alle overnachtingen vindt plaats in de noordelijke provincie. Doelstelling is om jaarlijks 1,5 miljoen bezoekers naar de provincie te trekken en de verblijfsduur te verdubbelen. De provincie zet in op duurzaam en kwalitatief toerisme en recreatie. Er hebben al verschillende netwerkbijeenkomsten en ondernemerscafés plaatsgevonden en gedeputeerde Susan Top kondigde aan dat dit jaar nog het uitvoeringsplan gepresenteerd wordt. “We richten ons niet op grote publiekstrekkers, maar op het aan elkaar rijgen van de parels van onze provincie”, zegt zij desgevraagd. Ze noemt de borgen, het Waddengebied, landschappen als Het Hoge Land en de Veenkoloniën als belangrijke parels. Maar ook donkerte noemt zij als een onderscheidende kracht van de noordelijke provincie. Samenwerking met ondernemers vindt Top cruciaal. “We trekken samen op voor de verdere invulling.” Netwerken Thijs Huisman is exploitant van Jachthaven Midwolda en Jachthaven Havenkwartier Blauwestad. Beide waterrecreatiebedrijven beschikken ook over camperplaatsen. Huisman is positief over de plannen. “We worden gezien en gehoord. Het Rijk doet iets terug en dat is heel goed.” 18 Recreactie | 08-2025
Jachthaven Midwolda Over het rijgen van de parels is de ondernemer positief. “We hebben hier fantastisch erfgoed. Er staan in Groningen meer middeleeuwse kerken per vierkante kilometer dan in Toscane! En we hebben het Oldambt, de voormalige Graanrepubliek van Nederland. Plus de middeleeuwse borgen, stenen landhuizen die van oorsprong verdedigingstorens waren.” Heel concreet kan Huisman nog niet reageren. De plannen zijn immers nog niet uitgewerkt. Wel is hij tevreden over de manier waarop ondernemers tot nu toe kunnen meepraten. “Er zijn verschillende bijeenkomsten geweest waar wij input konden leveren. Dat werd goed uitgevoerd. De provincie zou in mijn ogen de onderlinge samenwerking tussen recreatieondernemers blijvend moeten stimuleren. Door bijvoorbeeld ver schillende netwerken op te zetten. Daar zou naar mijn mening ook een deel van het Rijksgeld naartoe moeten.” ‘Groningen heeft zoveel te bieden: cultureel erfgoed en een enorm divers landschap’ De ondernemer hoopt dat Nij Begun ook écht een nieuw begin wordt. Zeker als het gaat om toegankelijkheid en regelgeving bij provincie en gemeenten. “In coronatijd hebben we meer camperplaatsen gerealiseerd. Dat is een enorm succes. Inmiddels willen we graag verder uitbreiden op het gebied van verblijfsrecreatie. Bijvoorbeeld met kleine huisjes en pods op het water. Dat ligt helaas lastig bij de gemeente. Die zegt: een jachthaven is een jachthaven. Daardoor kunnen we onze plannen niet uitvoeren. Terwijl we daarmee juist aan de wens van de provincie voldoen om meer toeristische overnachtingen te realiseren. Ik zou graag zien dat de provincie daar meer regie over gaat voeren.” Innovaties Jan Ybema, HISWA-RECRON-regiomanager van Groningen en Friesland, is enthousiast over de Groningse plannen. “Wij vinden het fantastisch dat de provincie duidelijk heeft gekozen voor de doorontwikkeling van toerisme en recreatie als één van de speerpunten binnen Ny Begun”, zegt hij. “Toerisme heeft in Groningen nog ontwikkelingsmogelijkheden, omdat er nog zoveel ruimte is.” Ybema kan zich heel goed vinden in het rijgen van de parels, zoals gedeputeerde Susan Top omschrijft. Maar hij wil daar graag wat aan toevoegen. “Doorgaan op dezelfde weg is niet aan 08-2025 | Recreactie 19 >
Hoe bepaal jij je bedrij fsstrategie? De Nederlandse horeca- en recreati ebranche is volop in beweging. Het aanbod van bedrij ven om ons heen verandert, maar de eisen en wensen van gasten ook. Hoe bepaal je jouw strategie? En hoe voer je ‘m uit? De ondernemersadviseurs en branchespecialisten van Countu s helpen je met het ‘Businessplan op 1 A4’. Experti seteam Recreati e & Horeca Dokter Stolteweg 2 / 8025 AV Zwolle 038 45 526 00 / recreati e-horeca@countu s.nl COUNTUS.NL Samen bepalen we jouw strategie, geven we je handvatt en voor de uitvoering en meten we of je op koers ligt. Zo wordt in 1 A4 duidelij k waar jij op kunt stu ren om nóg succesvoller te worden. Benieuwd? Neem contact op voor een vrij blij vend gesprek. Countu s. Daar reken je op. Dag en nacht beschikbaar voor jou 24/7 helpdesk: telecom cloud 0570 627 077 info@altios.nl altios.nl glasvezel ICT
regio in beeld de orde”, zegt de regiomanager. Hij wil innovaties stimuleren bij toeristische ondernemers en nieuwe elementen toevoegen aan het Groningse landschap. Zijn grote voorbeeld hierbij is Sense of Place. “Een concept dat is bedacht door de grondlegger van het Oerol Festival, de inmiddels overleden Joop Mulder. Sense of Place bestaat uit een aantal kunst- en cultuurprojecten langs de Waddenkust. Het idee is dat je het landschap versterkt én verfraait door natuurlijke of culturele elementen toe te voegen. Denk bijvoorbeeld aan het kunstwerk Dijk van een Wijf. Een liggende vrouwfiguur die 65 meter lang, elf meter hoog en elf meter breed wordt. Door natuurlijke of culturele elementen aan het landschap toe te voegen onderscheid je je niet alleen van andere provincies, maar kun je ook toeristenstromen aansturen. Zo profiteert de hele provincie Groningen van het toerisme.” ‘Goed dat de provincie zo helder heeft gekozen voor toerisme en recreatie’ Nij Begun Het programma Nij Begun is een meerjarenaanpak van de overheid voor herstel en versterking van de regio Groningen en Noord-Drenthe. Groningen krijgt 1,4 miljard euro. Het doel is om de gevolgen van aardbevingen aan te pakken. Er zijn verschillende maatregelen, zoals subsidies voor het isoleren en ventileren van woningen. Er is ook een sociale agenda met projecten die de brede welvaart moeten verbeteren. Voor toerisme en recreatie is 200 miljoen gereserveerd. Aardbevingsgeld Toch zal er veel werk verzet moeten worden om Groningen een positieve impuls te geven, erkent Ybema. “Het imago is de afgelopen decennia door de aardbevingsdiscussie zwaar onder druk komen te staan. Daar was niet tegenop te promoten. Des te belangrijker dus dat we dit nu achter ons laten. Kijk maar naar het prachtige culturele erfgoed, maar ook de grote diversiteit van het landschap met haar vele meren, de Waddenkust, de bosgebieden naast Friesland, de stad Groningen, de borgen en vestingstad Bourtange.” Met de 200 miljoen kan Groningen écht het verschil maken, stelt de regiomanager. “Tel daarbij op dat iedere euro die hierin wordt geïnvesteerd ook meteen meerwaarde oplevert voor de eigen inwoners. Daarmee wordt de impact veel groter dan de som der delen.” Ybema ziet een succesvol organisatiemodel als Gastvrij Overijssel als een mooi voorbeeld. Hierin werkt de hele toeristische sector samen met natuur, onderwijs, marketing én overheid aan kennisdeling en innovaties. “Samen kunnen we Nij Begun concretiseren. Zo realiseren we voor Groningen een innovatief en kansrijk toeristisch toekomstperspectief. Op z’n Gronings: wie gait der veur!” 08-2025 | Recreactie 21
veiligheid Goed materiaal is een prima start Wat gaat er mis op het water? Watersport is populair. Behalve veel plezier, levert dat ook risico’s op. Het is aan de watersporters zelf, maar zeker ook aan ondernemers die materialen ter beschikking stellen voor suppen, roeien of kanoën, om die veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen. Hoe zit het met zwem- en reddingsvesten? Waar moet je op letten? Waar gaat het regelmatig mis? En wat zou iedereen eigenlijk moeten weten over het verkeer op het water? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Unie van Waterschappen, Waterrecreatie Nederland , Wanda van Eck Een zwemvest is geen reddingsvest en ook daar heb je allerlei varianten in. Dat bleek al snel bij de uitleg van Onno Walda tijdens de landelijke buitensportbijeenkomst van de VeBON op 29 oktober bij Papendal. Walda is ambassadeur van de campagne ‘Varen doe je samen’. Wat is nou het belangrijkste veiligheidsaspect voor mensen die gebruik maken van kleine vaartuigen als sup, kano of roeiboot? “Zorg dat je, als je op een kanaal vaart, altijd aan stuurboordzijde blijft, ofwel rechts. Net als op de weg. Grote vrachtschepen hebben een dode hoek voor de boeg tot maximaal 350 meter. Dus zit je in de vaargeul, dan is het risico levensgroot dat zo’n groot schip je niet ziet.” Opvallen Die zichtbaarheid is voor alle watersporters van levensbelang, betoogt Walda. “Wie watersportmiddelen verhuurt of ter beschikking stelt, draagt verantwoordelijkheid voor zijn klanten. Om veilig te kunnen watersporten moet je opvallen. Vraag mensen dus om een reflecterend hesje aan te trekken. Oók over een zwemvest heen. Zelfs bij zwemmers in openbare wateren, De campagne ‘Varen doe je samen’ is er om watersport veiliger te maken waar ook boten varen, is opvallen van belang. Een felgroene of oranje badmuts klinkt misschien vreemd, maar maakt wel dat je gezien wordt. Of een oranje zwemboei, dat zie je steeds vaker.” Naast die middelen om op te vallen bepleit Onno Walda ook een goede voorbereiding van de activiteit. “Kijk vooral naar het weer. Zodra het mistig of donker wordt, is watersporten met zo’n klein bootje of een sup levensgevaarlijk. Je moet dat echt zien te voorkomen.” Ondernemers weten als geen ander dat ze zorg moeten dragen voor hun gasten en recreanten. Ook bij buitensport op het water geldt dat. Gaat er een keer iets mis, dan wil je zeker weten dat je er alles aan hebt gedaan om dat te voorkomen. Voor je eigen geweten, maar ook voor de verzekering. Daarom hamert Walda op 22 Recreactie | 08-2025
het gebruik van zwemvesten en reddingsvesten. Een zwemvest is de eenvoudigste uitvoering. Het zorgt voor 5 kilo extra drijfvermogen (50N) en is een prima hulpmiddel voor mensen die gaan suppen, roeien of kanoën. Zodra het risico bestaat dat de watersporter bewusteloos raakt, bijvoorbeeld op een zeilboot – de beruchte klap van de giek – is een reddingsvest aanbevolen. Dan gaat het om vesten met 10 of 15 kilo extra drijfvermogen (100N en 150N) die er bovendien voor zorgen dat de drenkeling automatisch op de rug draait. Het risico op verdrinking is dan veel kleiner, ook bij bewusteloosheid. Walda: “Bedenk hierbij, dat het reddingsvest wel op de juiste manier gedragen moet worden. Geef dus instructies aan je huurders of deelnemers. Een verkeerd bevestigd reddingsvest of zwemvest heeft vrijwel geen zin.” Reddingsvest en vaarbewijs Bij motorboten die harder dan 20 kilometer per uur kunnen, is een reddingsvest zelfs verplicht, net als overigens een vaarbewijs. “Dat geldt ook voor E-foils”, benadrukt Walda. Die relatief nieuwe vorm van watersport bestaat uit een elektrisch aangedreven sup, met een aandrijving en een spoiler onder water. Daardoor komt de sup uit het water omhoog bij het varen. Spannend en sensationeel, maar soms ook gevaarlijk, bijvoorbeeld voor zwemmers. Omdat zo’n E-foil harder dan 20 kan is ook daarbij een reddingsvest en vaarbewijs nodig, stelt Walda. In de praktijk zal niet iedereen zich daaraan houden, maar voor verhuurders is het wel een belangrijk aspect. Op mooie zomerdagen kan het op de grote meren en op bepaalde binnenwateren stampvol zijn. Dan is het belangrijk om de voorrangsregels op het water te kennen. De beroepsvaart heeft altijd voorrang. Daarna komen de zeilboten: ze krijgen voorrang van motorboten en roeiers. Motorboten geven óók voorrang aan roeiboten. En zwemmers ten slotte, moeten aan iedereen voorrang geven. Walda wil dat wel nuanceren: “In feite is vaarwater geen zwemwater. Maar iedereen weet ook wel dat een zwemmer niet altijd even snel kan uitwijken. Zowel roeiboten als zeilers en motorboten zullen natuurlijk alles doen om zwemmers te ontwijken. Maar dan moet je als zwemmer wél gezien worden. Het gaat toch om je eigen veiligheid.” Varen doe je samen Jaarlijks vinden er op het water maar weinig dodelijke ongelukken plaats, met er zijn wel grotere of kleinere aanvaringen. Met de beroepsvaart, maar vooral tussen watersporters onderling. Om dat aantal terug te dringen neemt HISWARECRON deel aan de campagne ‘Varen doe je samen’. Met onder meer brochures, infographics, webinars en een quiz wordt de veiligheid op het water onder de aandacht gebracht. Andere partners in de campagne zijn onder meer Rijkswaterstaat, de Waterschappen, het Watersportverbond en het Netwerk Waterrecreatie. Kijk op de website voor meer informatie. www.varendoejesamen.nl 08-2025 | Recreactie 23
Aan- en verkoop EnergyProof: al 10 jaar Top Supplier van HISWA-RECRON Energie Al tien jaar begeleidt EnergyProof als Top Supplier het inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie. Leden profi teren daardoor van scherpe tarieven, deskundige begeleiding en volledige ontzorging. Zo besparen honderden bedrijven op hun energiekosten en maken ze hun bedrijf duurzamer. we proof it! Denkt u aan de verkoop van uw recreatiebedrijf? Of wilt u een bedrijf aankopen? Den Otter Van Vliet, uw makelaar en persoonlijk adviseur DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING www.denottervanvliet.nl www.breuerscobelens.nl Seriematige energielabels? Energielabels voor nieuwbouw?
ledenonderzoek Enquête: goed kan altijd nog beter HISWA-RECRON kan rekenen op een brede waardering vanuit de achterban. Dat blijkt uit een ledenbehoeftenonderzoek van de branchevereniging. Het gemiddelde rapportcijfer van 7,3 laat zien dat de vereniging stevig staat. De lobby wordt breed gewaardeerd en daarnaast hebben leden veel waardering voor de juridische helpdesk. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: De Leistert Het ledenbehoeftenonderzoek werd in het voorjaar van 2025 uitgevoerd. 259 leden namen deel en dat is een representatieve steekproef, die ook goed verdeeld is over de verschillende bedrijfsgroepen. Uit dit onderzoek blijkt onder meer dat belangenbehartiging voor het merendeel van de leden dé reden is om lid te zijn. Twee op de drie deelnemers noemt de lobby als belangrijkste meerwaarde van het lidmaatschap. Daarnaast is er brede waardering voor de juridische helpdesk en de praktische ondersteuning. Vooral kleinere bedrijven ervaren dit als onmisbare steun, met name als het gaat om HR en juridische vraagstukken. Opvallend is dat grote en kleine bedrijven verschillende verwachtingen hebben van hun branchevereniging. Grote ondernemingen vragen vooral om positionering in strategische dossiers zoals verduurzaming, arbeidsmarkt en netcongestie. Kleinere bedrijven hebben vooral behoefte aan concrete resultaten, die direct merkbaar zijn in hun dagelijkse praktijk. Bijvoorbeeld op het gebied van cao en belastingregels. Praktische steun Recreatiebedrijven hechten veel waarde aan nabijheid, fysiek contact en netwerkmogelijkheden. Ze vinden de rol van de regiomanagers hierin heel belangrijk. De regiomanagers zorgen voor persoonlijk contact en zichtbaarheid in de regio. Recreatiebedrijven vragen ook om beter toegespitste informatie op hun Grote en kleine bedrijven hebben verschillende verwachtingen van hun branchevereniging type onderneming en willen meer verdieping in nieuwsbrieven en tijdens bijeenkomsten. De online kennisbank wordt door een meerderheid (57%) positief beoordeeld, al geven leden aan dat actualiteit en volledigheid beter kunnen. Grotere bedrijven vragen daarbij vaker om maatwerkdocumenten die aansluiten bij complexere vraagstukken. Speerpunten Hoewel de waardering voor HISWA-RECRON dus groot is, valt er zeker wat te verbeteren. Het bestuur gaat, samen met de medewerkers, werken aan verschillende speerpunten. Het gaat dan om: • Vaker en concreter laten zien van lobbyresultaten • Zichtbaarder worden in de regio (met een duidelijke rol van de regiomanagers) • Communicatie die meer is afgestemd op het type bedrijf • Een actuelere kennisbank, met een betere aansluiting op de praktijk. Deze speerpunten worden de komende tijd nader uitgewerkt en de voortgang zal regelmatig worden teruggekoppeld. 08-2025 | Recreactie 25
ondernemen Samen naar recreatiebeurs SETT in Montpellier Inspiratie, netwerken en gezelligheid Bezoek aan zes Franse recreatiebedrijven, een beurs die viermaal zo groot is als de Nederlandse Recreatie Vakbeurs en netwerken en kennisuitwisseling met tientallen HISWA-RECRON collega’s: dat was de inspiratiereis naar vakbeurs SETT In Montpellier. Tom Pouwer van Camping Oranjezon vatte het mooi samen: “Door andere bedrijven te zien, kan je met meer afstand naar je eigen bedrijf kijken.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: SETT, HISWA-RECRON Van 3 tot en met 6 november reisden zo’n 30 leden van HISWARECRON naar het Zuid-Franse Montpellier. Aanleiding tot de vierdaagse reis, georganiseerd door HISWA-RECRON en France Compagnie, was de SETT. Deze Franse recreatiebeurs is jaar op jaar gegroeid en heeft zich ontwikkeld tot dé Europese beurs op het gebied van recreatie. Dit jaar kwamen er meer dan 20.000 zakelijke bezoekers, er waren 700 standhouders op een oppervlakte van 60.000 m2 . “Je kunt op de SETT verdwalen en dat is me ook overkomen”, zegt Arthur van Disseldorp, die samen met Marike Rosier namens HISWA-RECRON de organisatie verzorgde. In deze inspiratiereis werd een bezoek aan de beurs gecombineerd met excursies naar zes spraakmakende recreatiebedrijven in de omgeving. Kennissessies De agenda van de deelnemers was druk, dus de inspiratie kwam van alle kanten. Die gigantische beurs natuurlijk, die gekoppeld was aan een programma met congressen, kennissessies en workshops. Er was bijvoorbeeld een sessie over het uitzetten van de strategie voor je bedrijf. Goede gesprekken De bedrijfsbezoeken vielen goed in de smaak bij de deelnemende ondernemers. Het leidde tot goede gesprekken bij de borrel en de diners. Van Disseldorp: “Het ging bijvoorbeeld over klagende gasten. Als we heel eerlijk zijn, is het niveau van de Nederlandse Van Disseldorp: “Elk bedrijf is anders en heeft andere mogelijkheden. Elke ondernemer is anders. De markt is enorm in beweging, denk maar eens aan AI. De een ziet dat als bedreiging, de ander als kans. Dat gaf echt stof tot nadenken.” De beurs was zeer internationaal en er werden vele talen gesproken. “Ook opvallend veel Nederlands. Er zijn toch ook veel mensen die op eigen houtje naar Montpellier afreizen. Natuurlijk staan er op de beurs Franse bedrijven die echt op de Franse markt gericht zijn, maar veel bedrijven hebben ook een internationale focus. Die leveren dus ook in Nederland.” Als voorbeeld noemt Van Disseldorp een bewegende klimwand. De grepen zijn op een soort band bevestigd, die langzamer of sneller kan bewegen. Dat betekent dat je lange tijd kunt klimmen, zonder echt omhoog te gaan – veiliger kan niet. Het betekent ook dat de moeilijkheid op te voeren is door de band wat sneller te zetten. “Zo innoveer je bestaande producten”, oordeelt Van Disseldorp. 26 Recreactie | 08-2025
parken nog net wat hoger dan in Frankrijk. Maar het lijkt er wel op dat onze gasten veel meer klagen. Misschien hangt dat wel af van het weer. Als de zon alle dagen schijnt, hoor je mensen er niet over dat het gras bij de buren wat te hoog staat.” Alex van der Grift van Camping de Krakeling concludeerde tijdens een van de diners: “Als ondernemer moet je niet alleen een to do-list hebben, maar ook een tadaaa-lijst. Er zijn ook veel dingen waar je trots op mag zijn.” Het verschil in regelgeving is een ander contrast, dat bijvoorbeeld bij recreatiepark Blendin Agde aan de orde kwam. Nederlandse ondernemers hebben veel te lijden onder onlogische en zelfs tegenstrijdige regelgeving. Maar in Frankrijk is dat nog een graadje erger, vertelde Bob Kremer, de Nederlandse parkmanager van Blendin Agde. “We mogen volgens de Franse wet in verband met overstromings gevaar pas bouwen vanaf 1,40 meter hoogte. Dus de vloer van het restaurant is op 1,40 meter hoogte. Maar dat de gasten in chalets op de grond bij een overstroming gewoon verzuipen is In Frankrijk blijkt de regelgeving nog een graadje erger dan in Nederland kennelijk geen probleem. Soms zijn de regels hier echt ridicuul.” Het leidde ‘s avonds weer tot gesprekken over de klimaatverandering, en welke gevolgen die heeft voor de recreatiebedrijven. Nu al vinden veel recreanten Zuid-Spanje in de zomer gewoon te warm. Zuid-Frankrijk gaat nog – zeker aan de kust – al zijn de overstromingen en bosbranden berucht aan het worden. “Het is niet zo gek dat de Franse concerns al jarenlang in Nederland bedrijven kopen”, stelt Van Disseldorp. “Maar de belangrijkste vraag aan Nederlandse ondernemers is natuurlijk: hoe speelt jij erop in als er straks meer recreanten uit het zuiden hierheen komen? En hoe ga je om met toeristen die voorheen naar het zuiden reisden, maar het nu eens in eigen land proberen? Wat zijn hun verwachtingen?” Wordt vervolgd De inspiratiereis werd voor het eerst door HISWA-RECRON georganiseerd, in nauwe samenwerking met France Compagnie, het bedrijf van Richard Otten. Die samenwerking beviel heel goed, vertelt Arthur van Disseldorp. “Otten heeft een enorm netwerk in Frankrijk. Wij maken gebruik van die contacten en daardoor wisten we een super-interessant programma samen te stellen. Ik weet zeker dat we vaker zo’n inspiratiereis gaan organiseren, want ook de deelnemers zijn heel enthousiast. Of we dan weer naar de SETT gaan? Ik weet het nog niet, er zijn veel meer reizen mogelijk waarbij het opdoen van inspiratie, netwerken én gezelligheid hand in hand gaan.” 08-2025 | Recreactie 27
de visie Elles van der Vleuten, specialist neuromarketing Slim inspelen op het onbewuste brein Neuromarketing is in opmars. Steeds meer bedrijven ontdekken dat ze hun omzet kunnen verhogen door slim in te spelen op onbewuste keuzes van de consument. Dat kan al met kleine, eenvoudige trucjes, vertelt specialist neuromarketing Elles van der Vleuten, die zich nu ook richt op de verblijfsrecreatie. “In deze sector draait veel om beleving en emotie.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Elles van der Vleuten Ze was jarenlang neuromarketingonderzoeker en deed veel breinonderzoek. Met de kennis die dat opleverde én met de ervaring die ze had opgedaan in de horeca, startte Van der Vleuten in 2023 adviesbedrijf Rocket Science Horeca. De Brabantse ondernemer maakt gebruik van wetenschappelijk onderbouwde technieken om de gastervaring in horecabedrijven te verbeteren en de omzet en winst te verhogen. Inmiddels richt Van der Vleuten zich ook op de verblijfsrecreatiesector. “Daar draait veel om beleving en emotie en is neuromarketing per definitie goed toe te passen”, vertelt ze. “Bovendien is dit hét moment om neuromarketing in te zetten. Ondernemers staan voor grote uitdagingen. De personeelskosten stijgen, de marges worden steeds kleiner. Ik spreek regelmatig ondernemers die zeggen: ik heb mijn prijzen al een paar keer verhoogd. Ik kan daar niet mee doorgaan.” Laten we beginnen bij het begin. Wat is neuromarketing precies? “Het idee achter neuromarketing is, dat wij mensen veel vaker onbewuste keuzes maken dan wij denken. Wij hebben twee denksystemen. Systeem 1 is het automatische denksysteem, het onbewuste. Ik noem het ook wel de automatische piloot. Daarmee maken we 95 procent van onze keuzes. Gelukkig maar, want een mens krijgt elke dag zo’n 35 duizend keuzes voor z’n kiezen. Met systeem 2 maken we bewuste keuzes.” Ondernemers moeten dus vaker op systeem 1 inspelen? “Ja, en dat gebeurt steeds vaker. Waar ondernemers zich vroeger vooral richtten op wat gasten zeggen dat ze willen, komt er de laatste decennia steeds meer aandacht voor wat het brein onbewust doet. Sinds het begin van deze eeuw zie je bijvoorbeeld dat winkels en horecabedrijven steeds bewuster nadenken over de plaatsing van producten, geurbeleving en prijspresentatie. Terecht, want wetenschappelijk onderzoek laat zien dat onbe28 Recreactie | 08-2025 ‘Vrijwel al onze beslissingen worden onbewust genomen’ wuste beïnvloeding de omzet, loyaliteit en beleving significant kan verhogen. Niet alleen in de horeca, maar ook in de verblijfsrecreatie.” En dat kan al met relatief eenvoudige trucjes? “Jazeker. Kijk bijvoorbeeld naar de welkomstruimte of lobby van je bedrijf. Bij uitstek de ruimte waar gasten hun klachten kwijt kunnen. Als je daar een ontspannen sfeer creëert door koele kleuren in het interieur te gebruiken en een prettige geur te verspreiden, zijn gasten meer ontspannen. Je ziet dan, dat klachten vaker op een redelijke manier opgelost kunnen worden. Ook het inzetten van vogelgeluiden en natuurlijke kleuren doet de hartslag verlagen en geeft de gast een rustig en veilig gevoel, waardoor ze meer activiteiten ondernemen. Of neem je menukaart. Die kun je heel eenvoudig aanpassen door bijvoorbeeld het euroteken weg te laten. Als je de prijs fysiek kleiner maakt, wordt hij ook mentaal kleiner. In één restaurant deed dat de verkoop met 8 procent toenemen. Ook geuren kun je relatief makkelijk inzetten. Als je een citroengeur verspreidt, ervaren gasten onbewust een gevoel van frisheid. Daardoor laten ze de omgeving merkbaar schoner achter. Dat maakt de beleving beter én scheelt in je schoonmaakkosten.” Beleving en sfeer zijn bij uitstek de knoppen waaraan je moet draaien bij neuromarketing. Dan hebben we het dus over zintuigen. Maar ook over iets dat sterk verbonden is met onze zintuigen: het geheugen. “Ja, ik heb daar zelfs een woord voor bedacht: geheugenma
Elles van der Vleuten Elles van der Vleuten (Hilvarenbeek, 1996) studeerde na de middelbare school International Hotel Management aan de toenmalige NHTV in Breda. Daarna behaalde ze een master in Informatie en Communicatiewetenschappen aan Tilburg University en een master in Marketing Management aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Van 2022 tot 2024 werkte Van der Vleuten als neuromarketing researcher bij Unravel Research. In 2024 startte zij Rocket Science Horeca, dat wetenschappelijke inzichten toepast om horecabedrijven te helpen hun omzet en gastbeleving te verbeteren. nagement. Kijk, een herinnering is geen samenvatting van een hele week. Twee momenten zijn daarin belangrijk: het piekmoment – waar de sterkste emotie wordt waargenomen – en het eindmoment. En die kun je managen. Een belangrijk inzicht uit de neuromarketing is dat als je die twee momenten optimaliseert, de kans groter is dat gasten terugkomen. Maak dus gebruik van verrassingselementen op die momenten. Denk bijvoorbeeld aan een welkomstpakket met leuke lokale producten of een persoonlijke aanbeveling. Het eindmoment is vaak een kwestie van betalen en vertrekken. Je kunt daar zoveel meer mee doen.” Kijkend door de bril van de neuromarketeer, wat is dan een veel voorkomende fout van ondernemers in de verblijfsrecreatie? “Ik bezoek regelmatig bedrijven als mystery guest en dan valt me op dat ondernemers heel goed nadenken over wat mooi is. Dat is logisch natuurlijk. Dat komt voort uit trots op het bedrijf en is vaak het resultaat van teamwork. Er wordt veel moeite en energie in gestoken. Maar soms moet je iets wat minder mooi maken. Dat kan, als je weet dat dat beter werkt. Kijk bijvoorbeeld naar online boekingen. Vanuit het oogpunt van stijl, staan teksten vaak in hoofdletters. Maar ons brein gebruikt juist hoogteverschillen in letters om een tekst snel te kunnen lezen. Door het gebruik van alleen hoofdletters kost lezen meer moeite. Dat maakt ongemerkt het boekingsproces moeilijker. Uiteindelijk kan het zelfs leiden tot minder boekingen.” Hoe ga je te werk bij het trainen van bedrijven? “Ik begin met een bezoek als mystery guest. Ik bestudeer het hele proces, van aankomst tot vertrek. Dan kijk ik welke technieken we het best kunnen toepassen en deel ik die met het bedrijf in een of meerdere strategiesessies en trainingen. Dat leidt altijd tot hapklare lessen, waarmee je snel aan de slag kunt.” 08-2025 | Recreactie 29
Partner van Slimme ondenemers regelen hun personeelszaken vóór het misgaat! Je wilt bezig zijn met beleving, niet met loonstroken, ziekmeldingen of caoʼs. Nedflex snapt dat. Wij regelen alles rondom je personeel. Snel, foutloos en volgens de regels. Zo houd jij de rust, zelfs tijdens de drukke seizoensperiode die er weer aan zit te komen. Al meer dan 1.000 ondernemers kozen voor payrolling via Nedflex Gespecialiseerd in recreatie, horeca en seizoenswerk Zekerheid, flexibiliteit en geen omkijken naar administratie of wetgeving Eén vast contactpersoon, geen keuzemenuʼs of wachtrijen Nu regelen = straks rust Maak vrijblijvend kennis met een van onze adviseurs en ontdek hoe eenvoudig jij je personeelszaken kunt regelen. Bel 0229 – 282999 Mail info@nedflex.nl Of laat je gegevens achter op nedflex.nl
kennis delen Permanente bewoning sámen aanpakken Recreatieondernemers die worden geconfronteerd met permanente bewoning weten dat het lastig is om daar met succes een einde aan te maken. Het kan dan helpen om samen op te trekken met de gemeente, zo blijkt uit een uitspraak van de Geschillencommissie Recreatie. De ‘last onder dwangsom’ die de gemeente oplegde aan de ondernemer, was reden genoeg om de jaarplaats op te zeggen. Tekst: Jeroen Kamphuis (Zypp advocaten) Foto: Maarten Bokslag In het voorliggende geschil woonde de recreant, in strijd met de RECRON-voorwaarden, permanent op het adres van het recreatiebedrijf. Toen de gemeente daarachter kwam, heeft zij de ondernemer aangeschreven met een vooraankondiging last onder dwangsom. Als de ondernemer niet binnen de gestelde termijn de permanente bewoning zou laten eindigen, zou de ondernemer een dwangsom moeten betalen. Rechtsgeldig opgezegd De ondernemer heeft vervolgens, onder dreiging van deze dwangsom, de huurovereenkomst met de recreant opgezegd. De ondernemer heeft daarbij een beroep gedaan op artikel 11 lid 1 sub c van de RECRON-voorwaarden. Daarin is vastgelegd dat de ondernemer de huurovereenkomst kan opzeggen als een overheidsmaatregel dat afdwingt. Voorwaarde daarbij is dat de ondernemer de recreant moet informeren binnen 3 maanden nadat de overheid de te nemen maatregel heeft aangekondigd. De recreant verweerde zich voor de Geschillencommissie, met De ondernemer kan de huur opzeggen als een overheidsmaatregel dat afdwingt de stelling dat sprake zou zijn van herstructurering, waarbij een langere opzegtermijn geldt en de recreant recht heeft op 6 maanden gratis gebruik van de plaats. De Geschillencommissie oordeelde in deze zaak dat de ondernemer rechtsgeldig heeft opgezegd. Deze uitspraak van de Geschillencommissie laat zien dat er, wanneer gemeente en ondernemer samen optrekken, met succes een eind kan worden gemaakt aan permanente bewoning. De verwachting is echter dat gemeenten, vanwege de Instructieregel bewoning recreatiewoningen van demissionair minister Mona Keijzer, minder snel actief tot handhaving over zullen gaan. Deze instructieregel geldt echter alleen als er op de peildatum (16 mei 2024) al sprake was van permanente bewoning. Het is voor de recreatiepraktijk te hopen dat gemeenten blijven handhaven op permanente bewoners die niet voldoen aan de voorwaarden uit de instructieregel. 08-2025 | Recreactie 31
vakinfo Van kamperen naar comfortabel verblijven De recreatiemarkt verandert. Waar vroeger tent, vouwwagen en caravan het beeld bepaalden, overheersen nu mobile homes, chalets en zelfs hotelwaardige bungalows. Kamperen is een comfortabele, onderscheidende vorm van vakantie in de buitenlucht geworden. En daar past een comfortabele manier van slapen bij. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Uw Bed Professional Slapen in je vakantieaccommodatie is niet langer functioneel. Slapen is een beleving geworden. Waar de gast vroeger genoegen nam met een luchtbed of eenvoudige stretcher, is het nu vanzelfsprekend dat een accommodatie beschikt over een volwaardig bed. De gast wil de vrijheid van kamperen en tegelijkertijd slapen als in een hotel. Boxspring-matrassen Steeds meer campings kiezen daarom voor duurzame matrassen en hotelwaardige boxsprings. Deze bedden, voorzien van een verend onderstel bestaand uit een box met veren, zijn niet te vergelijken met de luchtbedden waarmee de gast vroeger genoegen nam. En dat is maar goed ook, want door de toename van het jaarrond kamperen worden slaapvoorzieningen intensiever gebruikt. Naarmate campings investeren in permanente accommodaties, stijgen ook de eisen aan hun toeleveranciers. Materialen moeten slijtvast zijn, eenvoudig te reinigen, duurzaam geproduceerd en toch sfeervol. Slapen moet niet alleen comfortabel zijn, maar ook hygiënisch en praktisch beheersbaar. Het bed staat daarmee 32 Recreactie | 08-2025 Slaapcomfort is een belangrijk onderdeel van de gastbeleving centraal in het hart van de hospitality-beleving. Door deze ontwikkeling verandert ook de relatie tussen recreatiebedrijf en leverancier. De samenwerking van ondernemer en leverancier betekent meer dan alleen het leveren van bedden. Een goede leverancier van bedden denkt mee met de recreatieondernemer. Niet alleen op het gebied van exploitatie, maar ook over serviceconcepten, duurzaamheid, uitstraling en merkidentiteit. Slaapcomfort is een belangrijk onderdeel geworden van de gastbeleving. Een recreatiebedrijf doet er daarom goed aan om zijn leverancier de rol van strategisch partner toe te vertrouwen. Per slot van rekening dien je daarmee het slaapcomfort van je gast. Want de recreatiemarkt verandert, maar haar kracht blijft dezelfde. De beleving wordt rijker, de kwaliteit hoger en de gast tevredener. Met dank aan Uw Bed Professional
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Condensdroger De C-Dryer van Speed Queen is een snelle en professionele condensdroger. De droger kan in één uur 11 kg per lading drogen. Omdat de vezels bij hoge temperaturen minder mechanische actie ondergaan, gaat je linnenvoorraad langer mee, aldus LDL Laundry. De droger beschikt over elektronische bedieningselementen en is eenvoudig te installeren. www.laundry.nl (0186) 57 29 00 Duits voor recreatiemedewerkers Duitse gasten écht begrijpen en een nog betere service bieden? Dan kan de training ‘Duits, spreek- en luistervaardigheid’ een mooie uitkomst zijn. In vijf praktijkgerichte sessies werk je in kleine groepen aan de taalvaardigheden die je dagelijks nodig hebt. De training is geschikt voor iedere medewerker van een recreatiebedrijf. Na afl oop ontvangt de deelnemer een HISWA-RECRON branchecertifi caat. De training wordt volledig gesubsidieerd door het Sociaal Fonds Recreatie en is dus kosteloos. www.endurance.nl (033) 450 83 33 Besparen en verduurzamen Via het inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie profi teren leden van scherpe energietarieven, deskundig advies en volledige ontzorging. Al honderden ondernemers besparen zo tot 30 procent op hun energiekosten. Daarnaast biedt EnergyProof als TOP Supplier aanvullende diensten, zoals advies over zonne-energie, laadinfra en batterijopslag. www.hiswarecronenergie.nl (020) 233 38 21 Elektrisch voertuig De Ligier Pulse 4 is een elektrische lichte vrachtwagen, met verschillende confi guraties. De versie met kort chassis heeft een laadbak of bergruimte. Voor de versie met lang chassis zijn er heel wat meer confi guraties, van een open laadbak tot een koelruimte. Dankzij het clip-systeem kun je in vijf minuten van opstelling veranderen. De korte versie mag bestuurd worden met AM-rijbewijs (vanaf 16 jaar) of rijbewijs B. Voor de lange versie is rijbewijs B vereist. www.urbanmobilitygroupbenelux.com 08-2025 | Recreactie 33
BESPAAR OP BEDRIJFSKOSTEN en spaar het mileu! Doorschuif vaatwasser Type: Zanussi ZHT8IELG ■ ■ ■ geheel rvs (AISI304) geisoleerde bovenkap energiezuinige dubbelwandige tank ■ capaciteit 1440 borden p/uur ■ 3 wasprogramma's: 45|84|150 sec. ■ extreem laag verbruik: 2 liter per spoelbeurt ■ automatisch zelfreinigingsprogramma ■ ■ afm. 75x88x227 cm 400 Volt | 9,9 kW WARMTE TERUGWINNING ZORGT VOOR EEN ACTIVE Type: Zanus ■ ■ Vaatw nus 3 dubbelwandig rvs (18/10) rvs spoelarmen ■ 3 wasprogramma’s: 90|120|240 sec. 2,5 liter per spoelbeurt HACCP monitoring zelfdiagnose systeem ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ diepgetrokken naadloze bodem ingebouwde naglansdosering automatisch zelfreinigingsprogramma gegarandeerde naspoeltemperatuur van minimaal 84°C ■ incl. borden- en koppenkorf, 2 bestekcylinders ■ ■ afm. 60x61x82 cm 400 Volt | 5,35 kW ACTIVE 4550.1562 normaal 6.995,Lease vanaf 152,49* 3.895,actie 3.195,inruilkorting 300,NU 2.895,Lease vanaf 67,74* ■ ■ GEGARANDEERD DESINFECTIE Alle Active modellen zijn uitgevoerd met een gegarandeerd desinfecterend spoelsysteem. De atmosferische boiler garandeert een naspoelkwaliteit die nog niet eerder vertoont is, waardoor het water op een zeer hoge en stabiele temperatuur (84°C) blijft en de druk constant is. ACTIVE ■ Vaatwasser voorlader Type: Zanussi ZTUCL1P1X ■ ■ demontabele wasarmen vervaardigd van roestvaststaal (AISI 304) 2 wasprogramma’s: 100|240 sec via app 5 programma’s mogelijk 5,8 liter boiler inclusief tankfi lters, zeepdoseerunit, naglanspomp en afvoerpomp ■ inclusief bordenkorf en 1 bestekkorf ■ ■ afm. 58x63x83 cm 230 Volt | 3,3 kW 4550.1612 3.150,2.395,Lease vanaf 60,59* EENVOUDIG TE PLAATSEN ONDER SPOEL- OF WERKTAFEL Pure and ActivActive P A ti ad d Zuiniger Schoner 4550.682 normaal 14.885,actie 7.995,inruilkorting 1.000,NU LAGERE ENERGIEREKENING
Doorschuif vaatwasser Type: Hakpro HDS80 ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ geheel rvs (AISI 304) diepgetrokken tank met afgeronde hoeken laag verbruik: slechts 2 liter per spoelbeurt atmosferische boiler naglanspomp 3 programma's 45|84|150 sec. zelfreinigingsprogramma en automatische leegloop krachtige 12 liter boiler incl. 1 bordenkorf + 1 bestekkorf afm. 67x76x157 cm (excl. beugel) 400 Volt | 9,9 kW 4558.911 normaal actie 6.429,4.845,inruilkorting 750,NU ACTIVE 4194.110 4558.010 4194.102 4.095,Lease vanaf 95,82* COMBINATIE B 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4558.913 normaal 6.589,actie 4.945,Inruilkorting 750,4.195,Lease vanaf 98,16* 4194.110 4558.010 COMBINATIE C 110 cm | 4194.106 4194.114 | 67 cm | 120 cm | 4558.915 normaal 6.589,actie 4.945,Inruilkorting 750,4194.108 4558.010 4194.112 4.195,Lease vanaf 98,16* 4194.118 4558.010 4194.106 Meerdere opstellingen en combinaties mogelijk Glazenspoeler Type: Zanussi ZSIG ■ ■ 1 wasprogramma: 120 seconden voorzien van afvoerpomp en doseerunit ■ ■ ■ ■ incl. 1 glazenkorf 40x40 cm 30 korven per uur afm. 46x57x72 cm 230 Volt 4550.1532 2.610,1.975,Lease vanaf 49,97* EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ✓ VOORKOMT KALKAANSLAG ✓ BESPAART OP ONDERHOUD ✓ VERMINDERT WASMIDDELGEBRUIK ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl ■ ■ ■ Type Compact ■ Century waterontharder geïntegreerde harstank, 5 ltr. bypass is standaard inbegrepen capaciteit 1050 ltr. per uur afm. 21,5x35x46 cm 4558.010 COMBINATIE E | 180 cm 4194.106 | 67 cm | 110 cm | 4558.919 normaal 6.944,actie COMBINATIE D 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4558.917 normaal 6.618,actie 4.945,Inruilkorting 750,4.195,Lease vanaf 98,16* 5.145,Inruilkorting 750,4.395,Lease vanaf 102,84* COMBINATIE A GESCHIKT VOOR GROTE PANNEN, SCHALEN EN PIZZABORDEN tot 44 cm hoogte 4270.102 865,745,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 23-06-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. hakpro.nl
PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL
1 Online Touch