“Ik wil geen contact meer met jou!” Geschokt kijk ik mijn moeder aan. Koude rillingen lopen over mijn rug. Versta ik het goed? Ik vraag haar om te herhalen wat ze zei. Ik zie aan haar dat zij het serieus meent, maar ik snap het niet. Van het ene op het andere moment verbreekt de moeder van Myranda het contact. Het is de zoveelste keer dat een ouder plotseling uit het leven van Myranda verdwijnt. Eerst verloor ze haar biologische ouders in Zuid-Korea, daarna overleed haar adoptievader en nu wil haar adoptiemoeder niets meer van haar weten. Vastberaden besluit Myranda te achterhalen wat er in de relatie met haar moeder mis is gegaan en zoekt daarvoor professionele begeleiding. Ze vindt antwoorden op vragen die haar al een leven lang bezig houden. Die antwoorden zijn anders dan ze vooraf had verwacht. Dit geeft haar de moed om werkelijk voor zichzelf te kiezen. Over dit proces schreef zij ‘Wees – moederliefde onder voorwaarden’. “Veel mensen zouden dat niet aandurven, maar jij doet het. Je beschrijft hoe je op zoek gaat naar jezelf, hoe je bent opgegroeid en wat dat met je gedaan heeft. Dat zal ook anderen helpen om meer inzicht in zichzelf te krijgen.” (Monique) “Jouw ontroerende boek zal inzicht, bemoediging en vooral inspiratie bieden voor iedereen die hier, al dan niet zijdelings, mee te maken heeft of heeft gehad.” (Yvonne)
WEES MOEDERLIEFDE ONDER VOORWAARDEN •••••••••• MYRANDA HILHORST
Wees - moederliefde onder voorwaarden © 2022 Myranda Hilhorst 1e druk, september 2022 ISBN: 978-94-6247-288-4 NUR: 402 (waargebeurde verhalen) www.mijnlevenservaring.nl redactie: vormgeving cover: binnenwerk: foto op cover: Daniëla Postma, www.jouwlevenineenboek.nl Hermen Grasman, www.hermengrasmanontwerp.nl Daniëla Postma, www.jouwlevenineenboek.nl privébezit auteur Alle rechten zijn voorbehouden. Teksten uit deze uitgave mogen uitsluitend gebruikt worden na overleg met de auteur, Myranda Hilhorst.
Inhoudsopgave Wees - Regine Hilhorst Voorwoord - Marc Gent 1. Het kantelpunt 2. Keer op keer verhuizen 3. Nieuwe ouders 4. Lagere school 5. Mijn familie valt uiteen 6. Op eigen benen 7. Terugkeer naar Zuid-Korea 8. Moederschap 9. Een dag om nooit te vergeten 10. (On)voorwaardelijke liefde 11. Eindelijk gezien worden 12. Verstrikt in een juridische strijd 13. Werken aan herstel Anders leren omgaan met narcisten - Anne-Marie Bossers Nawoord: Wees - worden wie je bent Verantwoording en dankwoord Websites hulpverlenende instanties 7 9 11 20 23 28 45 65 74 94 101 108 123 139 143 153 159 174 176
Wees Wees Vergeet wie je was in je vaderland. Je toekomst ligt in dit moederland. Hier zijn je nieuwe ouders. Wees hun lieve kind. Zeg maar mama tegen die mevrouw. Houd jij van haar, houdt zij van jou. Jij bent haar droom, dus maak het waar. Wees maar dankbaar. Vul haar leegte met jouw liefde. Bouw een kamer in haar hart. Laat haar stralen als de zon. Wees gelukkig met haar lach. Dan ziet zij heus hoe lief je bent, hoe mooi je bent, hoe hard je werkt, hoe veel je doet. Maar doe haar geen verdriet, want dan ziet zij je niet. Dan word je weer wees. Dat wil je toch niet. Dus wees onmisbaar dienstbaar wees nog dankbaarder wees onzichtbaar wees
tot je vergeet wie je bent in dit moederland en je teruggaat naar je vaderland tot je jezelf in je eigen dochters herkent tot je voelt dat echte liefde geen voorwaarden kent. Wees maar gewoon. Wees! © Regine Hilhorst, februari 2022
Voorwoord Beste lezer, dit is het persoonlijke verhaal van mijn vrouw, Myranda. Het gaat over hoe zij als volwassene de gevolgen ervaart van een complex verstoorde ouder/kind-relatie. Hoe zou het zijn om als peuter door tragische omstandigheden uit je bekende omgeving weggerukt te worden? Om vervolgens in een totaal andere wereld terecht te komen, zonder kennis van de taal, om te gaan wonen bij andere mensen die voortaan voor jou je ouders zullen zijn? Nieuwe ouders, die het beste met je voor hebben. Toch? Ik heb Myranda leren kennen in onze studententijd en ben getuige geweest van de gevolgen van emotionele verwaarlozing. Het heeft jaren geduurd voordat ik die symptomen als zodanig kon herkennen en erkennen. Myranda had zich door de omstandigheden ontwikkeld tot een zelfstandig en doortastend persoon. Ze kwam heel zelfverzekerd over. En als je denkt dat alles normaal is, hoe herken je dan wat er werkelijk aan de hand is? Myranda had haar ervaringen verdrongen en was in een soort van overlevingsmodus terecht gekomen. Wat bleef, was de zoektocht naar erkenning. Ik heb het verdriet en de teleurstelling gezien 9
wanneer die erkenning er weer niet was. Dat ging Myranda uiteindelijk ook in haar werkzame leven herhaaldelijk in de weg zitten. In dit boek vormen oorzaken en gevolgen een logisch verband. Dat was drie jaar geleden zeker niet het geval! Toen zagen we alleen losse puzzelstukjes, en wisten ook niet of de puzzel compleet was. Adoptie, hooggevoeligheid, PTSS, onveilige thuissituaties, lage eigenwaarde, uiteindelijk ligt het hier allemaal op zijn plaats. Her kennen en erkennen, het zijn de eerste stappen naar verandering en verbetering! Ben je zelf slachtoffer van een verstoorde ouder/kind-relatie? JIJ mag er zijn, wees jezelf! Herken je iemand die mogelijk slachtoffer is? Durf te vragen, wees open! Marc Gent, april 2022 10
- 1 - Het kantelpunt Het is 16 februari 2019. Ruim tien jaar geleden is mijn vader overleden. Ik denk aan hem. Hoe was hij voor mij? Wat betekende hij voor me? Mijn eigen leven passeert daarbij de revue, met enkele hoogtepunten en vele dieptepunten. De dieptepunten herinner ik me helaas scherper. Ze drukken een stempel op mijn bestaan en vormen mij tot de mens die ik geworden ben. Aan sommige momenten wil ik liever niet meer herinnerd worden. Ik verdring ze. Andere herinneringen heb ik later aangevuld, positiever ingekleurd, rooskleuriger gemaakt. Het verlangen naar fundamentele behoeftes als waardering, erkenning, je gezien en gehoord voelen, geborgenheid en veiligheid is nog steeds aanwezig. Op een dag als vandaag voel ik die behoefte meer dan ooit. Het is mijn gewoonte om een aantal keer per jaar het graf van mijn vader te bezoeken: op zijn sterfdag, zijn verjaardag en op Allerzielen. Dan zet ik een aantal bloeiende planten neer. Daar hield mijn vader van. Bij mijn vertrek laat ik het graf opgeruimd achter. Dat kost mij nauwelijks tijd, want mijn moeder komt veelvuldig en zorgt ervoor dat zijn graf netjes blijft. Meestal neem ik haar mee als ik op dit soort dagen het graf van haar man bezoek. Het ligt op een begraafplaats in het dorp waar zij woont en het is een kleine moeite om haar eerst op te halen. 11
Ik hoop dat ze het waardeert dat we er gezamenlijk naartoe gaan. Maar dat uitspreken doet ze niet. Voorafgaand aan deze sterfdag doe ik al een paar dagen mijn best om telefonisch contact met mijn moeder te krijgen. Ik wil met haar afstemmen hoe laat zij erheen zou willen gaan. Mijn telefoontjes worden niet beantwoord. Ik wil toch zeker weten of ze mee wil. Daarom rijd ik, voordat ik naar de begraafplaats ga, eerst nog langs haar huis. Het maakt me ongerust dat ik niets van haar heb gehoord. Als ik voor haar deur sta en aanbel, hoor ik het geluid van de deurbel klinken maar ik zie geen enkel teken van leven in huis. Voor de zekerheid bel ik nogmaals aan. Opnieuw is er geen reactie. Toch meen ik op de eerste verdieping haar vitrage licht te zien bewegen. Ik bel haar op haar vaste telefoon en hoor de telefoon overgaan. Daarna probeer ik haar op haar mobiel te bereiken. Opnieuw krijg ik geen gehoor. Vertwijfeld sta ik bij haar deur. Bewoog de vitrage zojuist door een vleugje wind of bewoog het omdat zij zich erachter verscholen houdt? Ik ga alleen naar de begraafplaats. Daar dwalen mijn gedachten voortdurend af naar mijn jeugd en voel ik me neerslachtig worden. ‘s Middags belt mijn moeder mij thuis op. Ik ben er op dat moment niet. Mijn man, Marc, neemt de telefoon op. Mijn moeder geeft aan dat ze de volgende dag om 16.00 uur op bezoek wil komen. Haar huis en het onze liggen drie kilometer van elkaar vandaan. De laatste paar jaar vindt zij die afstand zelfs met haar elektrische fiets te ver om te overbruggen. Omdat zij al heel lang geen auto meer rijdt, is zij voor vervoer afhankelijk van anderen. Meestal halen en brengen wij haar in dit soort situaties. Daarom 12
vraagt Marc aan haar of ze opgehaald wil worden. Ze antwoordt heel stellig dat dit niet nodig is. Dit keer regelt mijn moeder zelf haar vervoer. Wanneer Marc mij op de hoogte brengt, ben ik verbaasd. Hij vertelt me hoe dwingend haar stem klonk. Die resolute toon komt ons allebei bekend voor. Marc kan zoiets makkelijker naast zich neer leggen dan ik. De toon die ze aanslaat, in combinatie met het zelf haar vervoer regelen, geeft mij een onrustig en zelfs dreigend gevoel. Alsof er iets onheilspellends in de lucht hangt. We besluiten af te wachten wat er de volgende dag zal gebeuren. Die volgende dag begint zoals zo vele andere zondagen in mijn gezin. Iedereen is bezig met zijn of haar eigen dingen. Mijn dochters, Olga en Tina, maken huiswerk. Ook geven ze het konijnen hok een schoonmaakbeurt. Marc is aan het werk in de tuin. Ik maak binnenshuis de boel op orde. Het is mooi weer, de winter is bijna voorbij en de temperatuur ligt al enkele dagen wat hoger. Het lijkt alsof het voorjaar niet kan wachten om zich vast aan te kondigen. Ik kijk ernaar uit. Het lijkt me heerlijk om de donkere en koude wintermaanden binnenkort achter me te kunnen laten. Dit vind ik toch het minst prettige seizoen van het jaar. Rond 16.00 uur gaat de bel. Ik kom dan net uit bed. Ik heb de gewoonte om even een middagdutje te doen op de dagen dat ik niet hoef te werken. Dit doe ik al sinds mijn negentiende, dus ook op deze zondag. Ik hoor hoe Marc mijn moeder binnenlaat en cappuccino aanbiedt. Tot zover gaat alles nog net als anders. Als ik beneden kom, zie ik echter ook meteen het verschil. Mijn moeder heeft haar jas nog aan. Dat bevreemdt mij. Het lijkt of zij van plan is om slechts kort te blijven. Het onbestemde 13
gevoel dat ik heb sinds haar telefoontje met Marc, wordt sterker. Ik ga bij haar zitten en vraag aan haar hoe zij naar ons toe gekomen is. Ze antwoordt dat ze een taxi heeft genomen. Ik ben opnieuw verbaasd. Ik kan me niet herinneren dat ze dat eerder heeft gedaan. Mijn man neemt eveneens plaats aan tafel. Zodra hij zit, valt mijn moeder met de deur in huis. Op een stellige, kille en heel bondige toon deelt ze mee: Ik wil geen contact meer met jou! Ik kijk haar geschokt aan. Koude rillingen lopen over mijn rug. Versta ik het goed? Ik vraag haar om te herhalen wat ze zei. Intussen kijk ik van mijn moeder naar mijn man en weer terug. Ik ben nog amper bekomen van deze schok, als zij me opdraagt om al haar huissleutels terug te geven. Bij Marc zie ik een woedende uitdrukking op zijn gezicht verschijnen. Zelf kan ik nog steeds niet geloven wat ik haar opnieuw hoor zeggen. Ik zie aan haar dat zij het serieus meent, maar ik snap het niet. Verbijsterd kijk ik haar aan. Hoe kan een moeder een dochter afwijzen? Zo rigoureus, zo plotseling en – zo te horen – voorgoed? Ik moet haar mededeling op mij in laten werken. Vrijwel meteen dringt het tot me door dat ik haar dan waarschijnlijk nooit meer zal zien. Er doemt een beeld in mijn hoofd op, van mijzelf terwijl ik naast haar graf sta – zonder dat we elkaar voor die tijd ooit nog hebben gesproken. Allerlei vragen spoken door mijn hoofd. Wat is de aanleiding voor haar besluit? Heb ik iets misdaan of juist niet gedaan? Wat maakt dat zij dit besluit heeft genomen? Betekent het dat ze alleen met mij geen contact meer wil? Of zijn ook mijn man en haar kleindochters niet meer welkom in haar leven? Zien we 14
elkaar dan dus niet meer tijdens verjaardagen en feestdagen? Ik hoef niet lang te wachten op een verklaring. Diverse beschuldigingen vliegen me al snel links en rechts om de oren. Vele zijn mij al bekend. Ze verwijt me dat ik spullen van haar steel zoals haar tv-gids, agenda of gereedschap. Wat zou ik daarmee moeten? Ze heeft me hiervan al vaker beschuldigd. Ik deed dat altijd af als een vorm van vergeetachtigheid. Wellicht het begin van dementie? De meeste spullen vond ze na een tijdje vanzelf weer terug. Daarom nam ik het niet zo serieus. Nu maakt mijn moeder mij verwijten. Ze komt met een hele lijst van wat ik in haar ogen allemaal niet goed gedaan heb. Ik vertel haar dat ik alles deed vanuit de beste intenties voor haar. Ik merk dat zij niet naar me luistert. Ze wil niet horen wat ik te zeggen heb. Ook dat heb ik vaker meegemaakt. Ze roept mij ter verantwoording, zodra iets niet helemaal loopt zoals zij had verwacht. Dan doet ze zelfs of ik een bepaalde situatie bewust heb veroorzaakt. Om problemen al op voorhand te voorkomen, gedraag ik me daarom voorbeeldig. Als ik al iets wil meenemen uit haar huis of iets wil doen, vraag ik het vooraf aan haar en wacht eerst op haar uitdrukkelijke goedkeuring. Zelfs dan vergeet ze dat ze ermee heeft ingestemd en krijg ik achteraf alsnog de wind van voren. Al weet ik dat het niet terecht is. De eeuwige twijfel of ze wil geloven dat ik het goed met haar voor heb, maakt mij zo onzeker. Ik kan maar niet stoppen met mijn uiterste best blijven doen. Ik wil zo graag een goede dochter voor haar zijn. Al jaren heb ik het gevoel dat ik op eieren moet lopen. Ik wist alleen nog niet dat ik het zó fout kan doen dat ze mij nooit meer wil zien. Mijn moeder laat weten dat zij alleen met mij geen contact meer wil. Met mijn man en dochters heeft zij geen problemen. 15
Ze wijst dus alleen mij af. Ondanks deze pijnlijke woorden zeg ik dat ik het geen bezwaar vind als Marc, Olga en Tina contact met haar blijven houden. Ik vind het belangrijk dat mijn dochters hun oma kunnen zien en spreken. Wat mijn moeder nu beslist, mag geen invloed hebben op haar relatie met haar kleindochters. Ik gun hun deze ruimte. Stilletjes denk ik zelfs: ‘Dan blijf ik toch op de hoogte van haar welzijn’, want ik maak me enorme zorgen om haar. Dat doe ik al zolang ik me kan herinneren en die zorgen zijn alleen maar toegenomen na de dood van mijn vader. Ik zeg tegen mijn moeder dat ik hoop dat zij geen spijt krijgt. Wat mij betreft, staat mijn deur voor haar op een kier. Marc, ontdek ik al snel, is niet van plan om nog enig contact te onderhouden met mijn moeder als zij mij niet meer wil zien. Kort na haar mededeling maakt Marc mijn moeder duidelijk dat zij in dat geval per direct afscheid kan gaan nemen van haar kleindochters. Hij voegt de daad bij het woord en loopt met haar naar de tuin. Daar liggen Olga en Tina, ogenschijnlijk gezellig, samen in een hangmat. Het is tenslotte een mooie, voorjaarsachtige dag. Maar ik voel dat donkere wolken zich boven ons samenpakken. Mijn man vertelt de kinderen dat oma afscheid komt nemen. Ze hebben niet meegekregen wat zich binnen heeft afgespeeld. Ik sta nog achter de ramen van de tuindeuren en zie op afstand hoezeer de mededeling van mijn man hen overvalt. Ze ondergaan het afscheid van hun oma met zichtbaar ongemak. Pubers voelen zich vaker niet op hun gemak, maar nu – heb ik het idee – voelen ze aan dat dit een gedenkwaardig moment is. En ze weten niet hoe ze daarmee om moeten gaan. 16
Dan is het tijd voor de volgende vraag: Hoe komt mijn moeder weer thuis? Een taxi voor haar terugreis heeft zij pas om 17.00 uur besteld. Dat vind ik niet prettig. Ik wil dat ze nu vertrekt. Mijn man biedt aan om haar weg te brengen. Dat lijkt mij nu niet verstandig. Ik zie dat hij nog steeds woedend op haar is en ik wil niet dat deze situatie verder escaleert. Ik zal mijn moeder zelf wel thuisbrengen. Daar zit ze dan naast mij in de auto. Al zit ze vlak naast mij, ik voel een enorme afstand tussen ons. Ik voel mij alleen en verdrietig – en vooral ontzettend afgewezen. Dit is misschien de laatste keer dat ze zo dicht bij me is. Als we haar huis naderen, vraagt ze me al een paar straten van tevoren of ze kan uitstappen. Ik mag haar niet eens afzetten voor haar eigen huis. Dat kan ze blijkbaar niet meer verdragen. Wat doet dat me zeer! Ik denk aan alles wat ik al die jaren voor haar heb gedaan, ik deed zo mijn best om een goede dochter voor haar te zijn. Alweer doe ik wat me wordt verzocht. Daarna rijd ik direct door naar het graf van mijn vader om troost bij hem te vinden. Maar daar vind ik het ook niet. Thuis tref ik mijn gezin aangeslagen aan. Marc heeft inmiddels de kinderen verteld wat er zich die middag tussen mijn moeder en ons heeft afgespeeld. Met z’n vieren halen we herinneringen op aan hun oma. Ik geef duidelijk aan dat zij contact kunnen blijven houden met oma, als ze dat willen, en laat vooral Olga en Tina aan het woord, zodat zij hun ervaringen met ons kunnen delen. Mijn jongste dochter, Tina, blijft stil. Zij heeft een goede band met haar oma en kwam graag bij haar. Ik voel hoe aangeslagen ze is. Wat doet het mij pijn om haar zo verdrietig te zien. Tina en Marc hebben altijd een goede band met mijn moeder gehad. 17
Ze konden prima met haar overweg. Naar Marc luisterde mijn moeder beter dan naar mij. Beiden – Marc en Tina – zijn introvert, rustig en bedachtzaam. Ze zijn gemakkelijk in de omgang en niet zo kritisch over de gang van zaken als ik soms kan zijn. Mijn oudste dochter, Olga, daarentegen is extravert. Zij voelt goed aan wat zich onder de oppervlakte lijkt af te spelen. Als klein meisje gaf zij mij al aan dat zij bepaalde voorvallen bij haar oma niet prettig vond, al kon ze nog niet goed omschrijven waarom. Haar heb ik meermaals, eerder dan afgesproken, moeten ophalen van een logeerpartijtje. Ze wilde dan niet langer bij mijn moeder blijven. Uiteraard vond ik dat pijnlijk voor mijn moeder. Het voelde alsof mijn dochter haar oma afwees. Toch respecteerde ik Olga’s grenzen. Ik vond het belangrijk om gehoor te geven aan de wens van mijn dochter. Nu vertelt Olga ons dat ze opgelucht is dat ze geen contact meer met oma hoeft te onderhouden. Iedereen in mijn gezin ziet intussen hoe moeilijk ik het met het besluit van mijn moeder heb en ik spreek dat ook uit. Mijn man weet het mooi te verwoorden. Hemelsbreed liggen slechts enkele kilometers tussen ons huis en het huis van mijn moeder, maar vandaag is er opeens een Berlijnse Muur tussen ons opgetrokken. De afstand die we nu ervaren, kan nauwelijks groter zijn. Ik realiseer me opeens dat ik vanaf nu niets meer voor mijn moeder hoef te doen. In de afgelopen tien jaar heb ik haar op diverse fronten geholpen en intensieve zorg verleend. Opeens voel ik hoe ik al die tijd heb gehoopt dat ik daarvoor waardering en erkenning van haar zou krijgen. In feite wacht ik al mijn hele leven daarop. Het besef dat ik nooit meer haar goedkeuring zal krijgen, is pijnlijk. 18
Vanaf deze dag kom ik in een rouwproces terecht. Al besef ik op dat moment het nog niet. Ik heb een moeder verloren die nog leeft. Het is de tweede keer dat ik me afgewezen voel door een moeder. Eerder, toen ik vijf jaar oud was, was het mijn biologische moeder die mij heeft ‘afgestaan’. Nu is het mijn adoptiemoeder die mij uit haar leven heeft gebannen. Het is net of de geschiedenis zich herhaalt. 19
Uit het nawoord: Het grootste deel van mijn leven heb ik mijn moeder niet anders gekend dan ‘ziek’. Eerst ging het om onverklaarbare lichamelijke klachten en diverse ziekenhuisopnames. Later kwamen daar de opnames in een psychiatrische inrichting bij. Niet voor niets was ik 24 uur per dag bezorgd om haar. Tot zij het contact met mij verbrak, heb ik echter niet geweten wat mijn moeder mankeerde. Daarna ging ik gaandeweg ook beseffen welke rol mijn eigen karakter en persoonlijkheid hebben gespeeld om een relatie te ontwikkelen waarin psychisch misbruik voortdurend op de loer lag. In feite komen vijf topics in mijn boek aan bod: mijn adoptie, verborgen narcisme, mijn eigen hoogsensi tiviteit, de codependentie en het feit dat een ik een ‘KOPP’ -kind ben. Dat laatste wil zeggen: een kind dat is opgevoed door een ouder met psychiatrische problemen en dat daardoor de ouderrol overneemt, terwijl de ouder juist in de kindrol schiet. Sinds de breuk met mijn moeder ben ik me pas bewust met de vraag gaan bezighouden wie ik ben en wat goed voelt voor mij. Dat proces heb ik gelukkig wel vrij snel doorlopen. Ik deed altijd wat ik goed kon. Tegenwoordig doe ik wat ik ook echt leuk vind om te doen! 20
Reacties van proeflezers: WEES – worden wie je bent Mijn echtgenoot, Marc: “Na de breuk met je moeder hebben we heel veel en heel diepe gesprekken gevoerd. Die waren niet altijd even makkelijk, maar altijd zinvol en verhelderend. Meer inzicht in jouw, maar ook mijn eigen belevingswereld. We hebben elkaar echt veel beter leren kennen en zijn naar elkaar toegegroeid! Zelf ben ik jarenlang getuige geweest van jouw levensverhaal als volwassene. In de loop van de jaren kreeg ik ook stukje bij beetje meer inzicht in wat je als kind hebt meegemaakt. Dat vond ik best verwarrend, want ik zag je verdriet als je weer een teleurstelling moest verwerken. Toch bleef je onvoorwaardelijk loyaal en probeerde je je best te blijven doen om het voor iedereen die je na staat goed geregeld te hebben. Op zoek naar erkenning heb je zó veel goed gepraat, ben je zo ver over je eigen grenzen heen gegaan. Ik was daarbij, maar heb toen niet gezien waarin je verstrikt zat.” Monique: “In de vele jaren dat we nu vriendinnen zijn, hebben we leuke dingen gedaan en mooie gesprekken gevoerd. Regelmatig heb jij ervaringen met mij gedeeld die heel heftig waren. Vaak had ik niet eens in de gaten wat dat voor jou allemaal betekende. Nu is er dit boek, waarin je je zelf zo openstelt. Veel mensen zouden dat niet aandurven, maar jij doet het. 21
Je beschrijft hoe je op zoek gaat naar jezelf, hoe je bent opgegroeid en wat dat met je gedaan heeft. Dat helpt niet alleen jou om nog meer inzicht in jezelf te krijgen. Het zal ook anderen helpen.” Yvonne: “Ik ken jou inmiddels zo’n 40 jaar en heb je zien worden zoals je bent. Ik heb nooit écht geweten hoe dat zo gekomen is. Door dit ontroerende boek vallen puzzelstukjes opeens op zijn plek. Jouw boek zal inzicht, bemoediging en vooral inspiratie bieden voor iedereen die hier, al dan niet zijdelings, mee te maken heeft of heeft gehad. Mijn respect voor jou hoe jij je leven hebt vormgegeven, hebt gevochten voor jezelf en je gezin, is alleen maar toegenomen.” 22
1 Online Touch