0

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Analyse ‘Tonight (The Quintet)’ uit West Side Story West Side Story is een musical die in 1957 in première ging op Broadway. Het libretto werd geschreven door Arthur Laurents, de liedteksten door Stephen Sondheim en de muziek door Leonard Bernstein. Leonard Bernstein (1918 P 1990) heeft zowel als componist en als dirigent grote bekendheid verworven. Hij brak als dirigent door in 1943 toen hij de zieke Bruno Walter mocht vervangen tijdens een concert in New York. Als componist schreef Bernstein al op jonge leeftijd musicals die al succesvol op Broadway draaiden. Internationaal brak hij echter definitief door met de musical 'West Side Story' die later ook verfilmd zou worden. Naast West Side Story en drie andere musicals schreef Bernstein een drietal symfonieën, drie opera's, drie balletten en een groot aantal werken voor orkest, koor, kleine ensembles (kamermuziek) de muziek voor de film 'On the waterfront'. Naast een bevlogen componist en dirigent was Bernstein ook jarenlang presentator van een educatief televisieprogramma op de Amerikaanse televisie. Via onderstaande links is Leonard Bernstein te zien als docent en praat hij over zijn eigen scholing als dirigent, pianist en componist. http://www.youtube.com/watch?v=5m7Ky4VtNIU https://www.youtube.com/watch?v=Q38ZLodjvwg Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4)  januari 2015 1

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Het thema, de muziek en de verhaallijn gericht op de sociale problemen van die tijd van 'West Side Story' zorgden voor een ommekeer in de Engelstalige musicalPtraditie van die tijd. Voor het verschijnen van 'West Side Story' was dit vooral gericht op lichtere thema's, zoals bijvoorbeeld de musical 'My Fair Lady'. In 1961 ging ook de filmversie in première. Het verhaal van 'West Side Story' is een vrije bewerking van 'Romeo en Julia', een tragedie van William Shakespeare uit 1591/1596 (hier is twijfel over) over de onmogelijke liefde tussen twee jongelingen uit elkaar vijandige gezinde families. In West Side Story' gaat het om twee rivaliserende bendes uit de Upper West Side van New York en de liefde tussen Tony, lid van de Jets en Maria, lid van de Sharks. De muziek van West Side Story' spreekt vele, ook jonge mensen, tot de verbeelding. De muziek bevat veel danselementen en jazzPinvloeden die in de hedendaagse muziek nog steeds en weer veelgebruikte elementen zijn. In Tonight Quintet, het laatste nummer van de acte 1, staat het nummer 'Tonight' centraal. 'Quintet' duidt hierbij op de vijf solistische vocale partijen in dit nummer, namelijk: Tony, Maria, Anita, Riff en Bernardo. Aan het eind van het nummer is echter nog op een andere manier uitleg te geven aan de aanduiding 'quintet'. In het slot zijn de vocale partijen van Tony, Maria, Anita en de Jets en de Sharks door Bernstein meesterlijk verweven; polyfonie ten top! De originele filmversie om te bekijken en beluistern. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 2

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Muzikale componenten 1. Beweging/toonduur: Tempo Fast and rhythmic MM = 132 Maat Bernstein gebruikt verschillende maatsoorten. Eerst afwisselend 4/4 en 2/4. Dit geeft een 'gejaagd' karakter in de 2/4Pmaat dat ideaal past bij het stuwende, wat grillige ritmisch en melodisch motief van de Jets en de Sharks (m. 1 P 15 en m. 35 P 61). Later wordt dit 'gejaagde' effect nog versterkt door het gebruik van een 3/8Pmaat; weer een achtste minder ten opzichte van de 2/4Pmaat (m. 16 P 34 en m. 62 P 67). Bernstein maakt geen verschil in thematiek tussen de twee 'gangs', maar weet een prachtige opbouw te maken door ze eerst afwisselend P in het begin lange en daarna steeds kortere passages P en vervolgens ze samen dezelfde melodie te laten zingen. Na het gedeelte van de Jets en de Sharks neemt Anita het 'gangsPthema' over waarna Tony 'Tonight' inzet. Dit gedeelte staat in 2/2Pmaat en heeft een duidelijk 'latinP karakter' (m. 68 P 98). Na een kort instrumentaal intermezzo (m. 99 P 103) met het 'gangsPmotief' als materiaal neemt Riff dit thema weer vocaal over (m. 104 P 117) en wordt vervolgens 'Tonight' door Maria ingezet (m. 118), maar loopt de (ritmische) dialoog tussen Riff en Tony ook door (m.118 P 125). Tenslotte worden ook de Jets en de Sharks nog toegevoegd waardoor een prachtige kwintet ontstaat met een muzikaal contrast door het gebruik van het cantabile Tonight en het ritmische 'gangsterPthema' (m. 128 P slot). Ritme In de eerste maat gebruikt Bernstein een ritmisch motief bestaande uit 2 zestienden en gepuncteerde kwart, dat klinkt als een waarschuwing: 'Let op!'. Dit komt regelmatig terug: maat 50, maat 99 en maat 149 (iets getransformeerd). In maat 2 wordt dit 'waarschuwingPmotief' direct gevolgd door een tweestemmig achtsten motief met een gejaagd, dreigend karakter, dat nog extra wordt versterkt door de overmatige drieklank C P E P G#. Dit motief is tevens de basis voor 'gans thema' dat in maat 10 wordt ingezet. Na het zeer ritmische eerste gedeelte komt in maat 68 het contrast met het gedragen thema van Tonight met de kwartnoot als kortste notenwaarde. In het derde deel worden beide contrastrijke thema's vanaf maat 118 meesterlijk door elkaar heen gevlochten. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 3

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 2. Toonhoogte Toonsoort De toonsoort is afwisselend A mineur en A majeur. Door het gebruik van een 'ostinato' basmotief E P F# P G# en een steeds terugkerende G in het achtsten motief daarboven, speelt Bernstein met de toonsoort. Tonight staat in A majeur en C majeur. Ook het Quintet staat in C majeur. Harmonie Qua harmonie gebruikt Bernstein allerlei technieken. Zo gebruikt hij veel dissonanten, uitgebreide (jazz)akkoorden: m.46 bijvoorbeeld een D13 akkoord. Melodie De reine kwart komt als interval opvallend vaak voor. Elk 'gangsPthema begint en eindigt er mee In maat 37, 50 en 148 met opmaat), maar ook Tonight begint met een stijgende kwart. 'Tonight (Quintet)' kent twee melodieën; het ritmische, staccato gezongen 'gangsPmotief’: en het lyrische ‘Tonight’: Bernstein maakt geen verschil in thematiek tussen de twee 'gangs', maar weet een fraaie opbouw te maken door ze eerst afwisselend en vervolgens samen dezelfde melodie te laten zingen. Na het gedeelte van de Jets en de Sharks neemt Anita het 'gangsPthema' over waarna Tony 'Tonight' inzet. Dit gedeelte staat in 2/2Pmaat en heeft een duidelijk 'latinP karakter' (m. 68 P 98). Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 4

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Na een kort instrumentaal intermezzo (m. 99 P 103) met het 'gangsPmotief' als materiaal neemt Riff dit thema weer vocaal over (m. 104 P 117) en wordt vervolgens 'Tonight' door Maria ingezet (m. 118), maar loopt de (ritmische) dialoog tussen Riff en Tony ook door (m.118 P 125). Tenslotte worden ook de Jets en de Sharks nog toegevoegd waardoor een prachtige kwintet ontstaat met een muzikaal contrast door het gebruik van het cantabile Tonight en het ritmische 'gangsterPthema' (m. 128 P slot). 3. Uitvoeringspraktijk Het werk bevat grote verschillen in dynamiek die ook erg belangrijk zijn voor de algehele expressie van dit werk en de verschillende karakters binnen het nummer in het bijzonder. Ook in de articulatie is Bernstein heel strikt; hij geeft altijd exact aan hoe een noot gespeeld/gezongen moet worden. Hierin is mogelijk ook Bernsteins voorliefde voor de muziek van Gustav Mahler te herkennen. Ook Mahler was namelijk zeer strikt in het aangeven van de articulatie, frasering en dynamiek in zijn composities en plaatste daarbij zelfs nog extra tekstuele aanduidingen om de precieze sfeer aan te geven. 4. Vorm Het werk is onder te verdelen in 3 gedeeltes: Deel 1 Waarin de twee rivaliserende bendes zich voorbereiden voor de confrontatie later die avond; maat 1 tot 67. Deel 2 Waarin Tony zich voorbereidt op de ontmoeting met Maria die avond; maat 68 tot 117. Deel 3 Waarin Maria zich voorbereidt op de ontmoeting met Tony die avond en waarin Riff, Anita en beide 'gangs' datzelfde doen; maat 118 tot het slot. Het slot leidt tot een ingenieus polyfoon kwintet waarin alle thematiek prachtig door elkaar heen verweven is. Bernstein ten voeten uit! Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 5

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Analyse Mother Earth van Within Temptation Within Temptation is een Nederlandse symfonischeDmetalband die internationaal furore maakt. De groep werd opgericht in 1996 door Sharon den Adel (zang) en Robert Westerhof (gitaar) en bestaat op dit moment na de nodige wisselingen uit 6 personen. Op de EP ‘Enter’ en hun eerste album ‘The Dance’ is vooral atmosferische metal te beluisteren die het in de undergroundscene erg goed deed, maar pas bij het uitkomen van hun tweede album ‘Mother Earth’ in 2000, waarop meer bombastische Keltische Rock te beluisteren is, kregen ze meer succes en een steeds groter publiek. Optredens op onder andere Rock Werchter droegen bij tot dit groeiende succes. Mother Earth werd in 2002 op single uitgebracht en bereikte als hoogste notering plek 25 op de Nederlandse hitlijsten. Een tweede single van dit album; ‘Ice Queen’, werd onverwacht een hit en betekende hun definitieve doorbraak in binnenD en buitenland. De huidige bezetting bestaat uit: • Sharon den Adel, zangeres (1996) • Stefan Helleblad, gitarist (2011) • Ruud Jolie, gitarist (2002) • Jeroen van Veen, basgitarist (1996) • Martijn Spierenburg, keyboards (2001) • Mike Coolen, drums (2011) Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 1

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Hier is het nummer te bekijken en te beluisteren. Het is de officiële videoclip die samen met het nummer werd uitgebracht. Onderstaand de tekst en de Nederlandse vertaling ervan: Originele Engelse tekst: Birds and butterflies Rivers and mountains she creates But you'll never know The next move she'll make You can try But it is useless to ask why Cannot control her She goes her own way She rules until the end of time She gives and she takes She rules until the end of time She goes her own way With every breath And all the choices that we make We are only passing through on her way I find my strength Believing that your soul lives on Until the end of time I'll carry it with me Once you will know my dear You don't have to fear A new beginning always starts at the end Until the end of time She goes her own way Muzikale componenten 1. Beweging/toonduur: Tempo MM = 70 Mother Earth heeft een rustig tempo dat voor het hele nummer hetzelfde blijft. Echter door gebruikmaking van wisselende ritmiek worden toch hele verschillende karakters in de muziek verkregen, waarover later meer. Maat De maatsoort van het hele stuk is 12/8-maat en hiervan wordt slechts één keer afgeweken; in de 4e maat voor het eind zit namelijk een 6/8-maat. Nederlandse vertaling: Ze schept vogels en vlinders, rivieren en bergen. Maar je weet nooit welke zet ze nu weer zal doen. Je kunt het proberen, maar het heeft geen zin om te vragen waarom Je kunt haar niet in bedwang houden ze gaat haar eigen gang. Zij heerst tot het eind der tijden ze geeft en ze neemt. Zij heerst tot het eind der tijden ze gaat haar eigen gang. Met elke ademtocht en alle keuzes die we maken. Zijn we slechts doorgangers op haar weg; ik vind mijn kracht. in het geloof dat de ziel doorleeft. Tot het eind der tijden draag ik dat met me mee. Eens zul je dat beseffen, liefste je hoeft niet bang te zijn. Aan het eind komt altijd weer een nieuw begin, tot het eind der tijden, gaat ze haar eigen gang. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 2

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Ritme Het ritmische aspect is altijd een belangrijk element in de metal muziek. Maar eerst zullen we moeten weten wat metal nu eigenlijk precies is? Metal, ook wel bekend onder de naam heavy-metal is ontstaan aan het begin van de zeventiger jaren en voortgekomen uit de hardrock muziek. De stijl wordt gekenmerkt door agressieve ritmes, zwaar versterkte, vaak vervormde gitaren (distortion) en een duistere sfeer. De zanger/zangeres maakt vaak gebruik van het zogenaamde grunten; een manier van stemgebruik waardoor een zeer donker, vaak onverstaanbare geluid ontstaat. Mits met de goede techniek gebruikt is het niet of nauwelijks schadelijk voor de stem. Dit onderzoek geeft meer achtergrondinformatie over deze zeer speciale zangtechniek. Vanaf het album Mother Earth heeft Within Temptation duidelijk gekozen voor een andere, meer symfonische stijl binnen de metal en hebben ze ook definitief afgezien van de grunt. In Mother Earth komt een ritmisch motief van twee maten veelvuldig voor. Dit ritmisch motief wordt gespeeld door, in de metal muziek zeer gebruikelijke, dubbele bass, waarbij met zowel de linker- als rechtervoet een bass-drum pedaal wordt bediend, waardoor extreem lastige en snelle ritmes kunnen worden gespeeld. Verder wordt dit ritme ook gespeeld door de bass guitar. Door bovenstaand ritme af te wisselen met gedeeltes gebaseerd op hele rustige ritmiek, (waarin de achtste noot de snelste notenwaarde is) of de ritmische ondersteuning zelfs helemaal wegvalt, geeft dit nummer hele verschillende karakters. 2. Toonhoogte Toonsoort De toonsoort van Mother Earth is C mineur. Hier wordt ook in de bridge niet van afgeweken. Ondanks dat blijft het nummer toch boeien, dat vooral veroorzaakt wordt door de afwisseling tussen het rustige, mystieke beginmotief van vier maten, het agressief ritmische aandoende verse en chorus en de bijna religieus klinkende bridge. Harmonie In de intro zien we een akkoordprogressie waarin de Ve trap oorspronkelijk gebruikt wordt dus zonder harmonische verhoging, namelijk: Cm / Ab Eb I VI III Cm / Ab F I VI IV Dus drie akkoorden per maat. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 3 Cm / Ab Eb I VI III F Gm Cm / IV V I

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 In het couplet zien we naast de drukkere ritmiek juist een rustigere akkoord progressie gebaseerd op bovenstaande akkoorden, waardoor het couplet iets monotoons, iets duisters, maar ook dwingends krijgt. Namelijk: Cm / / I / Ab / Eb Bb VI III VII Cm / / I / Fm / Gm / IV V (2x) In het refrein vervolgens gaat men over op twee akkoorden per maat met een dalende sequens in de akkoorden in maat 1 en 2, waarbij nu wel de harmonisch verhoogde 7e toon wordt gebruikt, namelijk: Cm / Gm / I Bb / Fm / VII IV Fm / Cm / IV I D / G / II V (2x) Opvallend is ten slotte harmonisch gezien dat in het slot gekozen wordt voor de melodisch verhoogde 6e toon in de IVe trap: (F – Ab - C wordt dan F – A - C). Dit geeft het slot een enorme ‘boost’ en extra spanning net voor het slot. Melodie Melodisch gezien begint het nummer met een typisch Keltische melodie gespeeld door een ‘tin whisle’ en een cello. Deze melodie van 4 maten wordt vervolgens herhaald, waarbij een unisono gezongen koormelodie wordt toegevoegd. Dit fragment komt in het nummer nog twee keer terug als intermezzo. De hoofdmelodie in zowel het couplet als refrein zijn lyrische melodieën gezongen door klassiek geschoolde stem, dat een perfecte combinatie geeft tussen enerzijds de agressief ritmische metal en het symfonische en Keltische in deze muziek. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 4

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 In de melodie valt direct op dat hier, net zoals in de akkoorden, de oorspronkelijke mineur reeks wordt gebruikt: m.a.w. een ‘Bb’ in plaatst van de meestal voorkomende, harmonische verhoogde ‘B’ (leidtoon). Na het stilvallen van de ritmiek D quasi fermate – volgt de bridge waarin een driestemmig gezongen sacraal aandoend mannenkoor d.m.v. imitatie te horen is. Uitvoeringspraktijk Dynamisch gezien zijn er grote verschillen. De intro, intermezzi en bridge zijn ritmisch rustig en dynamisch zacht, terwijl de coupletten en refreinen juist ritmisch drukker en dynamisch behoorlijk sterk zijn. Er is als het ware sprake van trappen dynamiek, waarbij er geen dynamische overgangen gemaakt worden met (de)crescendo’s, maar er steeds plotseling een verschil in sterkte is; van pp naar ff. Qua articulatie worden legato gespeelde en gezongen melodielijnen afgewisseld met felle, staccato gespeelde begeleidingsfiguren gebaseerd op het onder Ritme aangegeven ritmische motief. Het gebruik van instrumenten uit het symfonieorkest zorgen voor het symfonische karakter van deze muziek. Het hoornmotief is erg typerend voor Vorm De algemene vorm van het stuk ziet er schematisch als volgt uit: Intro ‘lyrisch’ 8 maten Verse 1 8 maten Intermezzo ‘lyrisch’ 4 maten Chorus 8 maten Intro ‘energiek’ 10 maten Chorus 8 maten Bridge 16 maten Coda 7 maten Een vrij standaard indeling van een popnummer met uitzondering van de verlengde tweedelige intro, waarvan de onderdelen allebei in het stuk nog terug komen. Samen met de gekozen instrumentatie van metalband (zangeres, 2x gitaar, basgitaar, toetsen en drums) aangevuld met symfonieorkest en als extra aanvulling nog de tin whistle en het koor (SSATBB) geven Mother Earth de typisch symfonische metalDsound. Intro ‘lyrisch’ 4 maten Verse 2 8 maten Intermezzo ‘energiek’ 8 maten Chorus 8 maten Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 5

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Algemene luistervragen (alle niveaus) 1. Wat valt je op aan de intro van Mother Earth; dus het gedeelte tot aan de eerste inzet van de solo zangeres? 2. Welke instrumenten(groepen) hoor je die normaal niet in een popgroep thuis horen? 3. Welke sfeer/sferen heeft het nummer? 4. Hoe zit het nummer in elkaar? Bepaal hoeveel coupletten en refreinen er bijvoorbeeld gezongen worden 5. Bestaat het koor alleen uit dames, alleen uit heren of is het een gemengd koor? 6. Is het tempo van het Mother Earth snel of langzaam of zitten er tempowisselingen in? 7. Spreken we bij het mannenkoor in de bridge over homofonie of polyfonie? 8. Is de solozangeres een alt of een sopraan? 9. Hoe vaak komt het thema van de ‘lyrische intro terug in het nummer? Mother Earth is een nummer dat vooral geschikt is voor het VO en eventueel voor groep 7/8 van het PO, mits op de juiste manier aangeboden met voldoende uitleg over de muziekstijl en tekst, zodat ze het nummer inhoudelijk kunnen begrijpen. Onderdelen die in een project behandeld zouden kunnen worden: D Het thema van het lied Mother Earth D de vier elementen: water, aarde, lucht en vuur. D The Planets van Gustav Holst: een compositie voor symfonieorkest. D Mother Earth van Johan de Meij: een compositie voor harmonieorkest. D De BBC documentaires Earth: met prachtige overzichtsopnames van onze aarde. D De BBC documentaire Waling with Dinaoaurs Luistervragen voor Bovenbouw HAVO/VWO Allereerst wordt het nummer in zijn geheel beluisterd zonder enige vorm van voorinformatie. Om het nummer algemeen te analyseren wordt luisteropdracht 1 gemaakt. 1. Noteer zoveel mogelijk muzikale zaken die je bij Mother Earth opvallen. Inmiddels is duidelijk dat we hier te maken hebben met een nummer van een metalband en dat de tekst gaat voor het feit dat Moeder Aarde geheel haar eigen gang gaat en we ons daar, als bewoners ervan, naar moeten schikken. De tekst is dus uitgebreid behandeld. 2. Welke muzikale stijlen herken je in Mother Earth? Geef per stijl aan wat de typische kenmerken zijn en denk hierbij aan instrumentD keuze en het voorkomen van de muzikale componenten. Vervolgens wordt ingegaan op de vocale aspecten van dit nummer, met daarin naast de coupletten en refreinen een belangrijke rol voor het koor. 3. In de bridge horen we een meerstemmig mannenkoor; zij zetten na elkaar in. Uit hoeveel verschillende mannenstemmen bestaat deze bridge en geef elke zangstem schematisch weer. Noteer geen noten, maar geef aan of de stem stijgt of daalt en of er lange of korte noten gezongen worden. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 6

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 Algemene luistervragen (alle niveaus) 1. Is het tempo van dit nummer snel of langzaam? 2. Welk karakter heeft deze muziek? 3. Noteer zoveel mogelijk instrumenten die je hoort. 4. Is dit instrumentale of vocale muziek? 5. Hoeveel verschillende gezongen thema's hoor je? 6. Wat kun je zeggen over het verschil tussen de thema's?` 7. Hoeveel verschillende zangstemmen hoor je in het slot? 8. Is hier sprake van homofonie of polyfonie? 9. Wat kun je zeggen over de maatsoort(en) in West Side Story? 10. Welk interval is nadrukkelijk aanwezig in dit nummer? 'Tonight (Quintet)' is minder geschikt voor het primair onderwijs; het is daarvoor muzikaal te complex. Voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs is het een zeer geschikt werk waaraan meerdere lessen gewerkt zou kunnen worden of er zelfs een apart project van gemaakt zou kunnen worden. Onderdelen die in het project behandelt zouden kunnen worden: P P Het verhaal Waarbij het literaire aspect, dat het libretto van 'West Side Story' gebaseerd is op Shakespeares 'Romeo and Juliet' verder uitgediept kan worden. De thematiek Het thema, gericht op sociale problemen tussen bevolkingsgroepen, is van alle tijden en kan verder uitgewerkt worden. P De componist Leonard Bernstein. P De musical 'West Side Story'. P De melodie van 'Tonight' kan gespeeld gezongen worden en kan door het aanpassen van de begeleiding (ritmiek en instrumentatie) in verschillende stijlen omgezet en uitgevoerd worden. Luistervragen voor Bovenbouw HAVO/VWO Na een korte introductie waarin globaal, dus niet te uitgebreid de achtergrond van West Side Story en de componist Bernstein worden toegelicht kunnen onderstaande luistervragen worden behandeld. Eerst wordt geluisterd naar de intro en het 'gangsPthema' tot en met 52 1. Welke sfeer roept de muziek op en waarin komt dat tot uiting? Daarna wordt geluisterd naar het vervolg van maat 53 tot en met 101. 2. Wat valt er op in dit tweede gedeelte? Wat verandert er en hoe is dat te verklaren? Inmiddels is duidelijk geworden dat het stuk twee hele verschillende thema's bevat en wordt tenslotte ook het derde gedeelte van maat 102 tot aan het slot beluisterd. 3. Welke thema's en opvallende muzikale zaken uit de eerste twee luistervoorbeelden komen terug? Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 1 t/m 4) – januari 2015 6

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 Werkblad behorende bij Mother Earth (bovenbouw VO) Opdracht 1 (luister> en ontwerpopdracht) Beluister het nummer Mother Earth goed en geef hier een schematische weergave van. Geef precies aan uit hoeveel maten elk onderdeel bestaat en maak een duidelijk, goed te volgen schema. Opdracht 2 (werkstuk) De metal ook wel bekend onder de naam heavy.metal is als stijl voortgekomen uit de hardrock muziek. Onderzoek in tweetallen de geschiedenis van de heavy.metal; het ontstaan en de ontwikkeling ervan en maak hierover een werkstuk. Het werkstuk bestaat uit: > een inhoudsopgave; > minimaal 4 hoofdstukken; > voldoende muziekvoorbeelden en afbeeldingen ter ondersteuning van de tekst; > een bronvermelding van de gebruikte onderzoeks>bronnen; Opdracht 3 (ontwerp> en musiceeropdracht – verkorte weergave ervan) Het basisritme van Mother Earth dat na de rustige intro gespeeld word door de bassdrum en de basgitaar ziet er als volgt uit: Bovenstaande ritme klinkt als volgt: (het ritme wordt 5 keer achter elkaar gespeeld) Maak in groepjes van 4 personen met behulp van deze basisritmiek een eigen ritmische compositie van 1 tot 1,5 minuut, waarin door elk deelnemer van de groep een ander ritme gespeeld word gebaseerd op deze basis. 1. Maak groepjes van 4 personen. 2. Onderzoek het basisritme en probeer het met je handen op je knieën te spelen. Eén persoon neemt hierin de leiding en telt steeds af. 3. Verzin vier ritmes die passen bij het basisritme; denk hierbij aan ritmes voor de verschillende trommen van het drumstel: bassdrum, snaredrum, tomtoms en eventueel de floortom. Experimenteer met de ritmes. 4. Kies 4 ritmes en het instrument per ritme en verdeel die over de groep. 5. Maak een opbouw/verdeling met de gekozen ritmes; nu maken jullie dus je eigen compositie. Noteer deze compositie (grafisch of met noten) en ga deze met behulp van de verschillende trommen oefenen. 6. Voer jullie compositie tenslotte uit voor de rest van de klas. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 1

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 Opdracht 4 (bewegingsopdracht – verkorte weergave ervan) Maak in groepjes van 6 personen een choreografie op deze speciale ingekorte versie van Mother Earth: Deze korte versie bestaat uit: Intro ‘lyrisch’ 8 maten Verse 1 8 maten Originele Engelse tekst: Birds and butterflies Rivers and mountains she creates But you'll never know The next move she'll make You can try But it is useless to ask why Cannot control her She goes her own way She rules until the end of time She gives and she takes She rules until the end of time She goes her way! Intro ‘energiek’ 10 maten Chorus 6 maten Intro ‘lyrisch’ 4 maten Coda 7 maten Nederlandse vertaling: Ze schept vogels en vlinders, rivieren en bergen. Maar je weet nooit welke zet ze nu weer zal doen. Je kunt het proberen, maar het heeft geen zin om te vragen waarom Je kunt haar niet in bedwang houden ze gaat haar eigen gang. Zij heerst tot het eind der tijden ze geeft en ze neemt. Zij heerst tot het eind der tijden ze gaat haar eigen gang. Zorg ervoor dat in de choreografie zowel de tekst als de muziek tot uitdrukking komen! 1. Maak groepen van 6 personen (evenwichtige verdeling tussen jongens en meisjes) en kies een groepsverantwoordelijke. 2. Beluister het fragment en bepaal het karakter, de dynamiek en de expressie van de verschillende onderdelen. 3. Verzin bewegingen bij ieder onderdeel en zet deze op papier. 4. Maak met behulp van de gekozen bewegingen een choreografie. Bepaal dus gezamenlijk wie, waar en wanneer staat om de gekozen bewegingen uit te voeren. Jullie hoeven dus niet continu alle 6 aan het bewegen te zijn. 5. Maak een schematische weergave van deze choreografie. 6. Oefen de choreografie. 7. Presenteer jullie choreografie van Mother Earth aan de rest van de klas. Opdracht 5 Zoek in tweetallen een klassiek muziekwerk dat aansluit op Mother Earth. Het moet een werk zijn, of een gedeelte ervan van maximaal 3 minuten. 1. Beluister het werk en verklaar waarom het aansluit bij Mother Earth. 2. Zoek informatie over het klassieke werk, de componist en de uitvoering en verwerk die informatie in een mini>presentatie van 3 tot 5 minuten. 3. Maak een duidelijke en evenredige taakverdeling en ondersteun jullie presentatie met een korte power>point met afbeeldingen en luistervoorbeelden. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 2

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 Werkblad behorende bij ‘Mother Earth’ (bovenbouw PO – groep 7/8) Opdracht 1 (luisteropdracht) Het nummer Mother Earth heeft zoals ieder lied een bepaalde indeling. Een lied bestaat uit de volgende onderdelen: • Intro: • Couplet: • Refrein: De instrumentale inleiding (dus zonder zang) tot aan de eerste inzet van de zanger of zangeres. Hiervan komen er meestal meer voor in een liedje Het belangrijkste kenmerk is dat de melodie hetzelfde is, maar dat de tekst iedere keer anders is. Ook het refrein komt altijd meerder keren voor in een lied. Het belangrijkste kenmerk is dat zowel de melodie als de tekst elke keer hetzelfde zijn. • Brug/Bridge: Dit is een nieuw stukje muziek dat nog niet eerder in het nummer is voorgekomen. Het maakt vaak een verbinding (een brug) tussen de laatste twee refreinen. • Tussenspel: Een kort, instrumentaal tussenstukje (dus zonder zang) als verbinding tussen een refrein en een volgend couplet. Beluister het nummer twee keer aandachtig en geef in onderstaande schema aan hoe het nummer in elkaar zit. Gebruik daarbij de volgende termen: > Refrein > Tussenspel ‘zacht’ > Intro > Couplet > Tussenspel ‘hard’ > Brug 1. 4. 7. Opdracht 2 (luisteropdracht De metal ook wel bekend onder de naam heavy.metal is een stijl die is ontstaan uit de hardrock muziek. In de bands die deze muziek spelen zien we altijd dezelfde instrumenten terug, namelijk: • elektrische gitaar (meestal zelfs 2) • basgitaar • keyboard of synthesizer • drums Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 3 2. 5. 8. 3. 6. 9.

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 In Mother Earth horen we naast deze instrumenten nog een ander orkest, namelijk het symfonieorkest waarvan er een aantal heel duidelijk voorkomen in Mother Earth. Noem 9 instrumenten uit het symfonieorkest? …………………………… …………………………… …………………………… Opdracht 3 (luisteropdracht) In de inleiding zet na vier maten een koor in met een rustige melodie. Later komt deze melodie weer terug. 1. Hoe vaak komt deze melodie voor in Mother Earth? …………………………….. …………………………….. …………………………….. …………………………….. …………………………….. …………………………….. Antwoord: ……. keer 2. Welke van de drie volgende voorbeelden geeft de juiste volgorde weer van de eerste maat van deze melodie? Zet een cirkel om het juiste antwoord. 1. ____ ____ Opdracht 4 In de inleiding van Mother Earth zetten verschillende instrumenten na elkaar in. Geef van de onderstaande afbeeldingen aan wanneer het instrument of de groep inzet. Zet een 1 onder het eerste instrument, een 2 onder het tweede, en zo verder. ____ ____ 2. ____ ____ ____ ____ ____ 3. ____ ____ ____ Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 4

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 Opdracht 5 Het nummer Mother Earth (= Moeder Aarde) gaat dus over de planeet waarop wij leven. In de muziek zijn de planeten vaker gebruikt als onderwerp voor een muziekstuk. Zo heeft de Engelse componist Gustav Holst het werk The Planets (= De Planeten) gecomponeerd. Het is een 7>delig werk waarvan ieder deel één van de toen bekende planeten muzikaal beschrijft. Vreemd genoeg heeft hij onze eigen Aarde hierbij weggelaten. De 7 delen zijn: 1. Mars . The Bringer of War . De Oorlogsplaneet 2. Venus . The Bringer of Peace . De Vredesplaneet 3. Mercurius . The Winged Messenger . De gevleugelde Boodschapper 4. Jupiter . The Bringer Jollity . De Vreugdeplaneet 5. Saturnus . The Bringer of Old Age . De Ouderdomsplaneet 6. Uranus . The Magician . De Magiër (Tovenaar) 7. Neptunus . The Mystic . De Geheimzinnige De Opdracht: Zoek in groepjes 3 of 4 personen meer informatie over The Planets op de computer. De groepsgrootte is afhankelijk van het aantal leerlingen; elk groepje heeft een andere planeet, zodat ze alle 7 aan bod komen. 1. Kies één van de zeven planeten. 2. Zoek meer informatie over de planeet en noteer deze informatie. 3. Zoek ook informatie over de planeet zoals Gustav Holst deze muzikaal heeft neergezet en noteer die informatie. 4. Beluister de eerste 3 minuten van de muziek van ‘jullie’ planeet en schrijf op wat jullie opvalt aan de muziek. Denk hierbij aan de sfeer, het karakter, snel of langzaam tempo, vrolijk of droevig. 5. Maak van alle informatie een mini>presentatie van maximaal 5 minuten. 6. Zorg ervoor dat iedereen een van de groep een aandeel heeft in de groep. 7. Maak eventueel een power>point waarin je beeld> en geluidsvoorbeelden kunt laten zien en horen. 8. De presentaties worden voor de rest van de klas gepresenteerd. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 5

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 Antwoordvel behorende bij ‘Mother Earth’ (bovenbouw PO – groep 7/8) Opdracht 1 1. 4. . 7. Intro Couplet Brug 2. 5. . Couplet Refrein 8. . Tussenspel (hard) Opdracht 2 Alle onderstaande antwoorden zijn correct! • Fluit • Hobo • Hoorn • Viool • Pauken • Trompet • Altviool • Kleine trom 3. Refrein 6. Tussenspel (zacht) Refrein 9. . • Klarinet • Trombone • Cello • Grote trom • Fagot • Tuba (Bastuba) • Contrabas • Bekkens • Klein effect slagwerk (tamboerijn, claves, triangel, maracas, ratel, woodblock, etc.) • Melodisch slagwerk (klokkenspel, Xylofoon, Marimba, buisklokken) Opdracht 3 1. ____ ____ Opdracht 4 1. De fluit of Tin whistle 2. Het koor 3. Het Drumstel 4. De hoorn Opdracht 5 In deze opdracht worden presentaties gedaan die eventueel beoordeeld kunnen worden. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 5 t/m 7) – Lesmateriaal/Werkbladen – januari 2015 6 ____ ____ 2. 3. ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____ ____

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015 Bewegingsopdracht behorende bij ‘Mother Earth’ (bovenbouw VO en bovenbouw PO groep 7/8)) 1. Bewegingsopdracht voor de bovenbouw VO Maak in groepjes van 6 personen een choreografie op deze speciale ingekorte versie van Mother Earth: (klik op het audiosymbool) Deze korte versie bestaat uit: Intro ‘lyrisch’ 8 maten Verse 1 8 maten Originele Engelse tekst: Birds and butterflies Rivers and mountains she creates But you'll never know The next move she'll make You can try But it is useless to ask why Cannot control her She goes her own way She rules until the end of time She gives and she takes She rules until the end of time She goes her way! Intro ‘energiek’ 10 maten Chorus 6 maten Intro ‘lyrisch’ 4 maten Coda 7 maten Nederlandse vertaling: Ze schept vogels en vlinders, rivieren en bergen. Maar je weet nooit welke zet ze nu weer zal doen. Je kunt het proberen, maar het heeft geen zin om te vragen waarom Je kunt haar niet in bedwang houden ze gaat haar eigen gang. Zij heerst tot het eind der tijden ze geeft en ze neemt. Zij heerst tot het eind der tijden ze gaat haar eigen gang. Zorg ervoor dat in de choreografie zowel de tekst als de muziek tot uitdrukking komen! 1. Maak groepen van 6 personen (evenwichtige verdeling tussen jongens en meisjes) en kies een groepsverantwoordelijke. 2. Beluister het fragment en bepaal het karakter, de dynamiek en de expressie van de verschillende onderdelen. 3. Verzin bewegingen bij ieder onderdeel en zet deze op papier. 4. Maak met behulp van de gekozen bewegingen een choreografie. Bepaal dus gezamenlijk wie, waar en wanneer staat om de gekozen bewegingen uit te voeren. Jullie hoeven dus niet continu alle 6 aan het bewegen te zijn. 5. Maak een schematische weergave van deze choreografie. 6. Oefen de choreografie. 7. Presenteer jullie choreografie van Mother Earth aan de rest van de klas. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015 2. Bewegingsopdracht voor de bovenbouw PO Maak in groepjes van 4/5 personen bewegingen voor één van de gedeeltes van deze speciale, ingekorte versie van Mother Earth: (klik op het audiosymbool om de hele opname gezamenlijk te beluisteren) Deze korte versie bestaat uit de volgende onderdelen: Intro ‘lyrisch’ 8 maten Intro ‘energiek’ 10 maten Intro ‘lyrisch’ 4 maten Verse 1 8 maten Chorus 6 maten Coda 7 maten Zorg ervoor dat in de bewegingen de sfeer van de muziek tot uitdrukking komt! 1. De klas wordt verdeeld in ongeveer zes gelijke groepen en jullie kiezen zelf een groepsverantwoordelijke. 2. Van de leerkracht krijgen jullie één van de bovenstaande fragmenten toegewezen. 3. Beluister het fragment en bepaal de sfeer van jullie fragment. Denk hierbij aan langzaam – snel, hard – zacht, droevig – vrolijk. 4. Verzin bewegingen die passen bij jullie fragment en zet deze op papier. Het is heel belangrijk dat jullie de lengte goed in de gaten houden, zodat jullie precies genoeg bewegingen hebben. 5. Maak met behulp van de gekozen bewegingen een choreografie. Bepaal dus gezamenlijk wie, waar en wanneer staat om de gekozen bewegingen uit te voeren. Jullie hoeven dus niet continu allemaal aan het bewegen te zijn. 6. Oefen de bewegingen op de muziek een aantal keren. 7. Jullie gaan nu samen met de andere groepen alle choreografieën van Mother Earth achter elkaar uitvoeren. Dit kan een natuurlijk prima uitgevoerd worden tijdens de periodeopening of sluiting van de hele school! Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015 Musiceeropdracht behorende bij ‘Mother Earth’ (bovenbouw VO en bovenbouw PO groep 7/8)) 1. Musiceer7 en ontwerpopdracht voor de bovenbouw VO Het basisritme van Mother Earth dat na de rustige intro gespeeld word door de bassdrum en de basgitaar ziet er als volgt uit: Bovenstaande ritme klinkt als volgt: (het ritme wordt 5 keer achter elkaar gespeeld) Maak in groepjes van 4 personen met behulp van deze basisritmiek een eigen ritmische compositie van 1 tot 1,5 minuut, waarin door elk deelnemer van de groep een ander ritme gespeeld word gebaseerd op deze basis. 1. Maak groepjes van 4 personen. 2. Onderzoek het basisritme en speel het met je handen op je knieën te spelen. Eén persoon neemt hierin de leiding en telt steeds af. 3. Verzin vier ritmes die passen bij het basisritme; denk hierbij aan ritmes voor de verschillende trommen van het drumstel: bassdrum, snaredrum, tomtoms en eventueel de floortom. Experimenteer met de ritmes. 4. Kies 4 ritmes en het instrument per ritme en verdeel die over de groep. 5. Maak een opbouw/verdeling met de gekozen ritmes; nu maken jullie dus je eigen compositie. Noteer deze compositie (grafisch of met noten) en ga deze met behulp van de verschillende trommen oefenen. 6. Voer jullie compositie tenslotte uit voor de rest van de klas. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015 2. Musiceer7 en ontwerpopdracht voor de bovenbouw PO De melodie die door het koor gezongen wordt ziet er zo uit: Cm / Ab Eb Cm / Ab Fm Cm / Ab Eb Fm Gm Cm Onder de melodie staan de gebruikte akkoorden. Het /7teken wil zeggen dat het akkoord hetzelfde blijft en de ‘m’ na een akkoord wil zeggen mineur (= kleine terst). Onderstaande opdracht is een individuele opdracht. Maak met behulp van de akkoordsymbolen een driestemmige begeleiding voor deze koormelodie en noteer die op onderstaande notenbalk. 1. Bepaal de drie tonen van elk akkoord en noteer deze deze hieronder. C Ab Eb C Ab F C Ab Eb F G C 2. Begin met de laagste stem: neem de grondtoon van het 1e akkoord (de C) en zoek vervolgens een noot uit het volgende akkoord die hier zo dicht mogelijk bij ligt. 3. Doe dit daarna ook bij elk volgend akkoord en tot je twaalf noten achter elkaar hebt staan. Zet de 12 noten van stem 1 in onderstaand schema. 4. Neem voor de 2e stem een andere begintoon dan die bij de 1e stem en zoek wederom de noten van de volgende akkoorden en blijf weer zo dicht mogelijk bij de vorige toon. Noteer ook deze stem in het schema. Belangrijk: er mag nergens twee keer dezelfde toon boven elkaar staan! 5. Maak nu de 3e stem op dezelfde manier en noteer deze in het schema. St. 3 G St. 2 Eb St. 1 C 6. Ga nu de gevonden akkoorden spelen op een keyboard met je rechterhand. Je speelt de noten zoals genoteerd van onder naar boven. 7. Speel nu elke stem apart (dus van links naar recht). Als het goed is klinkt elke stem heel logisch; dit komt omdat er weinig (grote) sprongen in elke stem zitten en we spreken dan over een goede en rustige stemvoering. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015

Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015 8. Tenslotte kun je de 3 stemmen samen met 2 klasgenoten gaan spelen en iemand de melodie laten zingen of spelen om te controleren of jouw begeleidingsakkoorden goed klinken. Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Opdracht 1, 2, 3 MD (sub. 8 t/m 10) – Bewegings7, Musiceer7 en Ontwerpopdrachten – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 Ontwerpopdracht 1 In Rap en Roer Voor de onderbouw VO vanuit een muzikaal gegeven In de afgelopen weken hebben we de oorsprong en de ontwikkeling van de rap als stijl behandeld. Door middel van voorbeelden hebben de we inzicht gekregen in de opbouw van een rap en is duidelijk geworden dat een rap geen onsamenhangende stroom van woorden is, maar dat een het een min of meer vaste ritmische regelmaat heeft om de raptekst samenhang te geven. Ook hebben we gekeken naar de verschillende soorten rijmschema’s die toegepast kunnen worden in de rap. De Opdracht Jullie gaan in groepjes van 4 een eigen raptekst schrijven op de muziek die hier te beluistern is. Jullie schrijven de tekst van het refrein en 1 of 2 coupletten, afhankelijk van de benodigde tijd. Als er voldoende tijd is mag er een tweede couplet geschreven worden en anders wordt het eerste couplet twee keer gezongen. De rap heeft de volgende opbouw: Intro Refrein Tussenspel Couplet Refrein Tussenspel Couplet Refrein Spelregels: 1. Het onderwerp en de tekst mogen niet beledigend of grof zijn. 2. De tekst mag in het Nederlands of Engels geschreven worden. 3. Per groep mag 1 mobiele telefoon gebruikt worden voor het beluisteren van de rap. 4. Jullie hebben anderhalve les de tijd om de hele opdracht te maken (= 1 uur en 15 min.) De rest van de tijd wordt gebruikt om de raps aan elkaar te laten horen. Opdracht 4 MD – januari 2015 4 maten (sirene) 8 maten 4 maten (telefoon gaat over) 8 maten 8 maten 4 maten (telefoon gaat over) 8 maten 8 maten (2x)

Opdracht 4 MD – januari 2015 Groepsindeling Maak zelf groepjes van 4 personen en noteer hieronder de namen. Kies ook een groepsverantwoordelijke en zet een kruisje achter die naam. 1. ……………………………………………………….. 2. ……………………………………………………….. 3. ……………………………………………………….. 4. ……………………………………………………….. Voorbereiding 1. Beluister de basisband van de rap een aantal keren goed zodat iedereen de volgorde van de rap duidelijk hoort; intro, refrein, couplet, tussenspel. 2. Brainstorm samen over het onderwerp van de rap. Schrijf alles op wat in je opkomt en kies na ongeveer 5 minuten samen een onderwerp. ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… 3. Schrijf eerst de tekst van het refrein. Beluister hiervoor eerst nog een aantal keren het refrein om de melodie en het ritme in je hoofd te krijgen. Begin daarna met het schrijven van de tekst. Gebruik hiervoor een leeg vel papier en ben niet bang om te experimenteren. Alles mag….. bijna tenminste! Het refrein bestaat uit een motief van 2 maten dat 3 keer achter elkaar te horen is. Na deze melodie volgt 1 instrumentale maat gevolgd door een ‘break’ (= stilte). Deze ‘break’ van 1 maat mag opgevuld worden met een ‘oneliner’ (= pakkende tekst). 4. Schrijf nu de tekst van het couplet. Beluister hiervoor eerst nog een aantal keren het couplet om de melodie en het ritme in je hoofd te krijgen. Begin daarna met het schrijven van de tekst. De eerste 6 maten van het couplet moeten worden voorzien van tekst, waarvan steeds 2 zinnen rijmend mogen zijn. In maat 7 en 8 hoor je vervolgens: ‘Nou, nou? Nou, nou? Nou, nou? Nou wat dan?’ Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 5. De tekst is nu klaar! Noteer de tekst hieronder en ga nu bedenken hoe je de rap uit gaat voeren. Maak een verdeling van wie welk gedeelte rapt, bijvoorbeeld: Het refrein gezamenlijk en in het couplet per twee regels 1 persoon waarbij de rest van de groep het ‘belangrijkste’ woord uit iedere zin meedoet. Tekst van het refrein: `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` Tekst van het couplet: `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` 6. Jullie moeten het nummer straks presenteren aan de klas. Bedenk hoe jullie gaan staan en maak afspraken over eventuele bewegingen bij bepaalde woorden of zinnen. Dit hoeft geen uitgebreide choreografie te zijn. 7. Kopieer de tekst voor iedereen van de groep of schrijf hem over. Oefen nu de rap een aantal keren goed. 8. Voer de rap uit voor de klas. Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 Beoordeling Onderdelen Inhoud van de tekst Ritme van de tekst Verstaanbaarheid Samenwerking Performance/uitvoering Originaliteit Totaal Benodigd materiaal: • 1 mobiele telefoon per groep • enkele blanco vellen papier, pen of potlood • computer/digibord voor afspelen karaokeversie van de rap • lef om een tekst te schrijven! Maximale puntenaantal 10 6 8 8 10 8 50 Behaald puntenaantal Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 Ontwerpopdracht 2 Wat een Stomme Film Voor de onderbouw VO vanuit een buitenmuzikaal gegeven In de tegenwoordige films is alles mogelijk! Door het gebruik van ingewikkelde computer technieken worden realistisch uitziende animaties samengevoegd met echte beelden en kunnen de meest waanzinnige ideeën werkelijkheid worden. Ook met het geluid bij de films is tegenwoordig echt alles mogelijk. De mooiste achtergrondmuziek wordt ondersteund met geweldige geluidseffecten die door de combinatie van quadrafonie (= het geluid komt in plaats van twee, van vier kanten) en 3D er voor zorgen dat je als het ware meespeelt in de film; je zit er werkelijk middenin! Vroeger was dat totaal anders. Pas vanaf 1927 was het mogelijk om beeld en geluid synchroon af te spelen. Daarvoor hadden films dus alleen beeldsignaal en dit noemde men de stomme film. Om het gemis van het geluid op te vangen kwamen er regelmatig teksten in beeld die een situatie verduidelijkten of een gevoerde dialoog weergaven; de zogenaamde tussentitels. Soms werd gebruik gemaakt van een explicateur. Dit was iemand die zei wat er gezegd werd en bijpassende geluiden bij de film maakte. Bij het aanslingeren van een motor gebruikte hij bijvoorbeeld een ratel en als er iets viel sloeg hij met een stok op tafel, de zogenaamde slapstick, wat later ook de naam werd voor dit soort fims. De explicateur kende de film precies zodat hij deze kon voorzien van de juiste effecten. De Opdracht Jullie gaan in groepjes de geluiden bedenken en uitvoeren bij deze stomme film. Het is een kort stukje ui de film ‘Modern Times’ van Charlie Caplin met als ondertitel ‘The Protest Scene’. Jullie hebben hierbij dus de taak van explicateur. Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 3. Kies bij elke scène een instrument (meerdere instrumenten mogen ook) dat je zou kunnen gebruiken. Bedenk hierbij goed of het geluid (de klank) van het instrument past bij de sfeer van de scène en noteer die hieronder. Scène 1. Instrument(en) Klank/Sfeer 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 4. Laat het formulier ter controle aan de docent zien en vraag om de benodigde instrumenten. Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 5. Probeer de gekozen instrumenten uit en laat de geluiden aan elkaar horen. 6. Verdeel de instrumenten per scène over de groep en houd hierbij rekening met de wisselingen van de instrumenten. Noteer de verdeling hier onder. Scène Instrument(en) 1. Naam(namen) 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 4 MD – januari 2015 7. Leg de instrumenten op volgorde van de scènes en ga het vervolgens oefenen met de beelden erbij. 8. Laat het resultaat horen en zien aan de rest van de klas. Beoordeling Onderdelen Scène verdeling Instrumentkeuze Instrumentgebruik Samenwerking Uitvoering Originaliteit Totaal Benodigd materiaal: • een computer per groep • instrumentarium • pen, potlood en eventueel extra papier Maximale puntenaantal 8 8 10 6 10 8 50 Behaald puntenaantal Opdracht 4 MD – januari 2015

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Lesmateriaal vanuit een lied voor de onderbouw VO Lied: ‘Eternal Flame’ Doelgroep: onderbouw VO (1e/2e klas) 1. Algemene informatie ‘Eternal Flame’ is een ballad (= een langzaam (liefdes)lied) van de Amerikaanse meidengroep ‘The Bangles’ en is afkomstig van hun album ‘Everything’ uit 1988. Bij het uitkomen van het nummer in 1989 werd het direct wereldwijd een hit en stond het nummer lange tij dop nummer 1 in zeven landen. 2. Het lied aanleren $ Eerst beluistern we het origineel van ‘Eternal Flame’. Hierbij moeten de leerlingen luisteren naar: • de sfeer van het nummer (vrolijk, droevig, luchtig, zwaar) • de muzikale begeleiding (welke instrumenten) • de vocale stemmen (aantal) • de tekst (eerste indrukken, ideeën m.b.t. de inhoud van de tekst) Na het beluistern van het nummer, eventueel meerdere keren, kunnen enkele luisteropdrachten geformuleerd worden d.m.v. een uit te delen vragenformulier (zie hiervoor onderstaand de ‘Luisteropdracht’) of kunnen enkele vragen mondeling gesteld en klassikaal behandeld worden. $ Tekstbehandeling en vertaling. De tekst, met letterlijk vertaald de titel: ‘Eeuwige Vlam’ of ‘Eeuwig Vuur’ is geïnspireerd op de Eeuwige Vlam die brandt bij het graf van Elvis Presley in Graceland, waar ‘The Bangles’ gezamenlijk een bezoek hebben gebracht. De leerlingen krijgen een A4’tje met onderstaande tekst en vertaling. De tekst en de vertaling worden een paar minuten bestudeerd waarna deze klassikaal besproken wordt. Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 1

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Refrein: Close your eyes Give me your hand, darlin' Do you feel my heart beating Do you understand Do you feel the same Am I only dreaming Is this burning an eternal flame? I believe It's meant to be, darlin' I watch you when you are sleeping You belong with me Do you feel the same Am I only dreaming Or is this burning (burning) an eternal flame. Say my name Sun shines through the rain A whole life so lonely And then you come and ease the pain I don't want to lose this feeling, oh. Say my name Sun shines through the rain A whole life so lonely And then you come and ease the pain I don't want to lose this feeling, oh. Refrein (2x) $ Refrein: Sluit je ogen Geef me je hand, liefste Voel je m'n hart kloppen Versta je dat Voel jij hetzelfde of ben ik slechts aan het dromen Is dit vuur een eeuwige vlam Ik geloof dat het zo moest zijn, liefste. Ik kijk naar je terwijl je slaapt Je hoort bij mij. Voel jij hetzelfde, of ben ik slechts aan het dromen? Of is dit vuur een eeuwige vlam? Zeg mijn naam. De zon schijnt door de regen heen. Een leven lang zo eenzaam. En dan kom jij en verlicht de pijn. Ik wil dit gevoel niet kwijt, oh Zeg mijn naam De zon schijnt door de regen heen Een leven lang zo eenzaam En dan kom jij en verlicht de pijn Ik wil dit gevoel niet kwijt, oh Refrein (2x): Daarna wordt het lied auditief ingestudeerd met behulp van de ‘vocal sheet’ van het nummer (zie bijlage 1). Telkens 2 maten voorzingen en nazingen en zo het hele nummer opbouwen. $ Zodra een gedeelte van het nummer gezongen kan worden speelt de docent de akkoorden ter ondersteuning mee op de piano (zie bijlage 2 voor de partij). Uiteindelijk kunnen ze het het hele nummer zingen met ondersteuning van de pianobegeleiding of karaoke$versie. 3. Musiceer opdracht + 4. ontwerpopdracht (gecombineerd) De leerlingen maken in groepjes van 4 een eigen ritmische begeleiding voor 'Eternal Flame'. Hierbij mogen ze gebruik maken van onderstaande instrumenten: • ‘eggs’ of maracas • handtrommels • tamboerijn • claves • triangel • djembé • een 'eigen' slagwerk instrument – wees creatie! Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 2

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Houd hierbij rekening met: $ $ de functie van de verschillende instrumenten (hoog $ laag, hard $ zacht); $ de mogelijkheden van de instrumenten; $ de stijl van het nummer (langzaam $ snel); het verloop van het nummer (verse, chorus, bridge, instrumentaal of solo); Stappenplan (verkorte weergave): 1. Maak groepjes van 4 personen en kies een groepsverantwoordelijke. Noteer de namen en zet een kruisje achter de ‘leider’ van de groep. 2. Kies vier instrumenten waarmee je de ritmische begeleiding wilt gaan maken. Let hierbij goed op de functie van elk instrument! 3. Probeer de instrumenten uit en laat het resultaat aan elkaar horen. 4. Bedenk voor ieder instrument een ritme en breng hierin variatie aan, zodat bijvoorbeeld het refrein anders klinkt dan het couplet. 5. Noteer de verschillende ritmes van elk instrument grafisch (met symbolen) of met noten, zodat iedereen van de groep straks elke ritme kan spelen. Zet de vier partijen onder elkaar op een platliggend A4 vel; zo ontstaat een soort partituur van jullie begeleiding Refrein Partij 1: Partij 2: Partij 3: Partij 4: Couplet 6. Verdeel de instrumenten over de groep. 7. Oefen de ritmische begeleiding met de karaoke$versie. 8. Voer het nummer uit voor de rest van de klas. Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 3

Opdracht 5 MD $ januari 2015 5. Bewegingsopdracht De leerlingen maken in groepjes een (eigen) verhaal op de muziek van ‘Eternal Flame’ . Ze mogen zich hierbij baseren op de originele tekst of de vertaling ervan, maar er mag ook een bestaand verhaal dat past bij het nummer gekozen worden of helemaal ze mogen een geheel eigen verhaal bedenken. Het moet een verhaal worden zonder gesproken woord; het wordt dus 'uitgebeeld'! Stappenplan (verkorte weergave): 1. Maak groepjes van 6 personen (3 meisjes + 3 jongens) en kies een groepsverantwoordelijke. Noteer de namen en zet een kruisje achter de ‘leider’ van de groep. 2. Kies een thema voor het verhaal. 3. Schrijf het verhaal op (bestaand of zelf verzonnen) en houd hierbij rekening met: • het aantal personen dat mee moet kunnen doen; • de opbouw van het verhaal; • de lengte van het verhaal; het moet passen op ’Eternal Flame’; 4. Bepaal het aantal rollen en beschrijf het karakter van iedere rol en hoe dit in de beweging(en) tot uitdrukking moet komen. 5. Verdeel de rollen en bepaal wie, wanneer, wat moet doen in het verhaal en schrijf dit op. Jullie maken daarmee een script, ofwel een ‘draaiboek’ van het verhaal, met daarbij de namen van de deelnemers zodat iedereen weet wanneer hij of zij aan de beurt is. 6. Oefen het verhaal samen met het origineel van ‘Eternal Flame’. 7. Beeld jullie verhaal uit voor de rest van de klas. Het mooie van bovenstaande opdrachten is dat ze tegelijkertijd door verschillende groepen van de klas gedaan kunnen worden en ze daarna tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd! De ene groep zing het nummer met de karaokeversie, waarbij een andere groep hun ritmische begeleiding speelt en tenslotte een derde groep hun verhaal uitbeelden. Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 4

Opdracht 5 MD $ januari 2015 6. Een ander muziekstuk dat aansluit op ‘Eternal Flame’ Titel: ‘L’Oiseau de Feu’ ‘’De Vuurvogel;’ Componist: Igor Stravinsky ‘L'Oiseau de Feu’ is een sprookjesballet in twee scènes van Igor Stravinsky, gecomponeerd tussen 1909 en 1910. Het werk behoort, samen met Petroesjka en Le Sacre du printemps, tot Stravinsky's drie grote 'Russische' balletten en het is waarschijnlijk ook altijd de populairste van de drie geweest. Het wordt regelmatig, meestal als concert$werk zonder ballet, uitgevoerd. ‘L'Oiseau de Feu’ is geschreven voor groot orkest en het stelde de componist in staat om allerlei orkestrale effecten te bereiken; Stravinsky's instrumentatie is daarbij briljant te noemen. ‘L'Oiseau de Feu’ is één van de werken die door de Walt Disney Studio’s is aangepakt om er een bijpassende animatiefilm bij te maken. Deze serie films is uitgerbracht onder de naam ‘FANTASIA’, en er zijn hiervan twee DVD’s verschenen met allemaal bekende klassieke composities. Wij gaan kijken en luisteren naar een kort fragment uit ‘L'Oiseau de Feu’ met als titel ‘Danse Infernal’ (= ‘Helse Dans’). Het fragment start op 3.09 min. en eindigt op 4.45 min. Luisterodrachten bij ‘Danse Infernale’ 1. Welke sfeer heeft deze muziek en waar wordt die sfeer door bereikt? 2. Noteer de belanrijkste instrumenten die je hoort in het eerste gedeelte. 3. Hoe vaak wordt het hoofdthema gespeeld en door welke instrumenten? 4. Hoe noemen we het orkest waardoor deze muziek wordt vertolkt? 5. In het tweede gedeelte komen ook andere instrumenten aan bod; noem er zoveel mogelijk die je hoort. 6. Het slagwerk is erg belangrijk in dit stuk. Wat is hun functie in dit werk? 7. Is deze dans geschreven in majeur of in mineur? 8. Geef in de partituur aan waar het hoofdthema gespeeld wordt? (bijlage 3) 9. Welk(e) instrument(en) speelt vanaf het begin de snelle ritmiek? Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 5

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Bijlage 1: Vocal sheet ‘Eternal Flame’ Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 6

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Bijlage 2: Vocal + Piano ‘Eternal Flame’ Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 7

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 8

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 9

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 10

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Bijlage 3: Partituur (blz. 1 t/m 5) ‘Danse Infernale’ uit ‘L’Oiseau de Feu’ Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 11

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 12

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 13

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 14

Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 Opdracht 5 MD $ januari 2015 15

1 Online Touch

Index

Home