0

VASTGOEDDEAL RECONSTRUCTIE VERKOOP KOLKSCHOOL 17 ESSAY HOE NIET-KUNNERS VAN HET GAS AF TE HALEN 22 SPECIAL ZORG & CORONA 31 29 mei 2020 | week 22 | jaargang 41 11 2020 BINNENLANDS BESTUUR ? GROOTSTE GROEP ZOU NAAR FRANKRIJK WILLEN 1 OP 3 AMBTENAREN SNAKT NAAR VAKANTIE 03:47 / 60:00 ONAFHANKELIJK MAGAZINE VOOR BETROKKEN AMBTENAREN EN BESTUURDERS

Je loopbaan zelf in de hand houden? Dat kan bij POSG. Plotselinge veranderingen in de maatschappij zorgen voor veranderingen op de arbeidsmarkt. De nieuwe werkelijkheid is uitdagend. Door zelf het heft in handen te nemen, houd je de regie over je loopbaan. POSG biedt je de zekerheid van een dienstverband waarbinnen je kunt ontdekken waar je affi niteit en je toekomst ligt. Zo vergroot je jouw ‘werkneembaarheid’ zoals wij het

noemen en kom je met veerkracht uit deze tijd. En juist door die veerkracht, weten werkgevers je te vinden. Ontdek zelf hoe we je verder kunnen brengen op posg.nl Mobiliteitsadvies | Loopbaancoaching Interim | Werving & Selectie

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 04COLOFON REDACTIONEEL ‘Twee maanden na de eerste Binnenlands Bestuur is een uitgave van de Sijthoff Media Groep en verschijnt tweewekelijks op vrijdag. REDACTIEADRES Postbus 75462, 1070 AL Amsterdam tel: 020 - 5733669 e-mail: info@binnenlandsbestuur.nl www.binnenlandsbestuur.nl HOOFDREDACTIE Eric de Kluis REDACTIE Hans Bekkers (chef redactie), Wouter Boonstra, Martin Hendriksma, Adriaan de Jonge, Yolanda de Koster, Alexander Leeuw, Michiel Maas, José Salhi. COLUMNISTEN Geerten Boogaard, Jan Verhagen ILLUSTRATOR Berend Vonk Coverbeeld: Shutterstock VASTE MEDEWERKERS Ton Bestebreur, Brian van der Bol, Martijn Delaere, René Didde, Wilma van Hoeflaken, Yvonne Jansen, Michel Knapen, Harry Perrée, Simon Trommel, Michiel S. de Vries, Joost Zonneveld. BASIS-ONTWERP: Studio Room VORMGEVING VRHL Content en Creatie, Alphen aan den Rijn DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ADVERTENTIEAFDELING Jan-Willem Hulst, tel. 06-22663674 Marcel van der Meer, tel. 06-23168872 Sandra de Vries, tel. 020-573 3656 E-MAIL ALGEMEEN sales@binnenlandsbestuur.nl DIRECTIE Willem Sijthoff MARKETING Lindsay Duijm ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl en ga naar abonnementen. Heeft u nog vragen, mail dan naar klantenservice@binnenlandsbestuur.nl of bel 020 – 573 3600. Betaalde abonnementen voor bedrijven en professionals buiten de doelgroep: jaarabonnement 1e jaar € 87,- (normaal € 229,-). Abonnementen voor raadsleden en leden van Provinciale Staten zijn gratis. Los nummer € 9,75. De prijzen zijn exclusief btw. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan. ISSN 0167-1146 OPLAGE 43.000 © Het is niet toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen. Binnenlands Bestuur is een onafhankelijk magazine voor de hoger opgeleide decentrale ambtenaar en lokale bestuurder. ziekteverschijnselen ben ik weer thuis’ DE IMPACT VAN CORONA OVERDREVEN Langzaam komt Nederland uit de lockdown. Voorzichtig worden maatregelen verruimd. Diezelfde voorzichtigheid is niet bij iedereen terug te vinden. Winkelstraten vullen zich gestaag, parken lopen vol. Steeds meer mensen lijken klaar te zijn met de beperkingen. Zo ook de vrouw die net is binnengelopen bij de opticien waar ik sta te wachten. ‘Overdreven gedoe’, antwoordt ze een klant die haar vraagt een beetje afstand te houden. Terwijl iedereen netjes met anderhalve meter tussenruimte in de winkel staat, stiefelt ze naar de balie, om vervolgens bijna tegen haar voorganger aangeplakt te gaan wachten. Ik heb de neiging om boos te worden om zoveel onbenul. Maar dan schiet me te binnen dat ik precies dezelfde woorden gebruikte toen begin maart een vriend van me liet weten dat ik toch niet welkom was voor een bezoek in Frankrijk, vanwege het corona-gevaar. Ik vond dat hij nogal overdreven reageerde op een ziekte die op dat moment tot een handjevol besmettingen in Nederland en Frankrijk had geleid. Een week later werd ik ziek. Aanvankelijk leek het een griepje. Na twee weken werd ik uitgeput, met hoge koorts en benauwd opgenomen in het ziekenhuis. Corona. Longen stevig aangetast, en ook mijn lever bleek zwaar afwijkende waarden te vertonen. Na negen dagen aan de zuurstof en behandeling met antibiotica, chloroquine, bloedverdunners, morfine en nog een handvol medicijnen werd ik ontslagen. Toen begon de pijn in mijn benen. Twee weken later: weer in het ziekenhuis. Stolsels blokkeren de slagaders in mijn bekken en benen. Tenen vertonen het begin van afsterving. Ik word behandeld met een zware bloedverdunner, een ‘paardenmiddel’. Dat werkt onvoldoende, een operatie volgt. Twee maanden na mijn eerste ziekteverschijnselen, ben ik weer thuis en herstel ik langzaam. Wel moet ik regelmatig naar het ziekenhuis voor controle van slagaders, longen en lever. Of ik volledig zal herstellen? Volgens de chirurg zal het ‘tachtig procent of meer zijn’. Daar teken ik voor. ‘Overdreven gedoe.’ Je zou zo’n mens toch toewensen dat ze…. Nee, juist niet. Je wenst haar toe dat haar deze ellende niet zal overkomen. Of de ellende van de duizenden andere mensen die het virus hebben gekregen, mogelijk op de IC terecht zijn gekomen, of erger. Je hoopt dat mensen intelligent genoeg zijn verstandig om te gaan met de verruiming van maatregelen. En niet ‘overdreven gedoe’ zullen roepen. Zoals deze vrouw. Zoals ik. ADVERTENTIE ERIC DE KLUIS HOOFDREDACTEUR BINNENLANDS BESTUUR

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 INHOUD 05 6 COVERSTORY ZOMERVAKANTIE Vakantiedagen inleveren vanwege de coronacrisis? Ruim driekwart van de ambtenaren peinst er niet over. Naar Frankrijk willen ze. Maar ja … of ze daar welkom zijn deze zomer? 10 INTERVIEW INEKE VAN GENT ‘SCHIER HEEFT HULP NODIG’ De kleinste gemeente van Nederland lijdt enorm onder de coronacrisis. Zieken zijn er op Schiermonnikoog niet, maar de toeristenstroom is stilgevallen. ‘We hebben nu keihard hulp nodig’, zegt burgemeester Ineke van Gent. 31-43 SPECIAL ZORG & CORONA 24 CORPORATIES HUIVERIG FLEXHUIS STAAT TE STIL Tijdelijke woningen moeten de achterblijvende nieuwbouw opkrikken. Maar afgezien van een paar gemeenten vlot het niet erg. Waar zit de weerstand tegen flexwoningen? De coronacrisis grijpt in op de gedecentraliseerde taken op het gebied van jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en (arbeids)participatie. In een drieluik kijkt Binnenlands Bestuur naar de gevolgen voor zzp’ers, de jeugdzorg en de Wmo. EHBO IN HET SOCIAAL DOMEIN ACHTERGROND De slag om de Kolkschool Nieuwe regels nodig voor thuiswerker ESSAY Help niet-kunners van het gas af ACHTERGROND Gratis terrasruimte en lastenverlichting ABONNEMENT Voor een (gratis) abonnement zie de website: www.binnenlandsbestuur.nl. Klik vervolgens op Abonnementen en kies de vorm die bij u past. 28 20 14 18 VERDER COLOFON / REDACTIONEEL 4 BEREND VONK NIEUWS IN BEELD GEERTEN BOOGAARD IN DE CLINCH JAN VERHAGEN OPINIE BOEK PERSONALIA 7 8 13 23 27 45 47 50

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 06 NIEUWS ARBEIDSVOORWAARDEN DOOR: HANS BEKKERS Vakantiedagen inleveren vanwege de corona-crisis? Ruim drie kwart van de ambtenaren peinst er niet over. Naar Frankrijk willen ze. Maar ja… ze weten niet of ze daar wel welkom zijn deze zomer. ENQUÊTE BINNENLANDS BESTUUR VAKANTIEDAGEN INLEVEREN? ‘DACHT HET NIET’ Dat weinig ambtenaren, of ze nu bij het rijk, de provincie of de gemeente werken, bereid zouden zijn op verzoek van de organisatie vakantiedagen in te leveren blijkt uit de Grote Vakantie-enquête van Binnenlands Bestuur. Die werd tussen 7 en TOERISME BUITENLAND Van de ambtenaren die deze zomer wel hun vakantiedagen opnemen, willen de meesten naar het buitenland. Frankrijk is – traditiegetrouw – de meest populaire bestemming, gevolgd door Italië en Spanje. Een vakantie in de Ardèche of de Dordogne zal echter een lastige worden, want het land was er bij het ter perse gaan van dit nummer nog niet uit of ze deze zomer wel buitenlandse toeristen wil toelaten. Italië daarentegen opent zijn grenzen op 3 juni, in Spanje zijn toeristen vanaf 1 juli (weer) welkom. REISADVIES MINISTERIE NIET ALTIJD DUIDELIJK Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt dat niet altijd duidelijk is waarom Buitenlandse Zaken het ene land een rood risicoadvies (ga er niet heen) geeft en een ander land oranje (alleen noodzakelijke reizen) of zelfs groen. Welke risico’s in een land leiden tot welke kleurcode? De uitgeschreven reisadviezen missen soms samenhang of voldoende toelichting. Het onderzoek wijst verder uit dat het ministerie na een verandering in de veiligheidssituatie het reisadvies over een land meestal niet snel genoeg aanpast. Bij een verslechtering duurt het gemiddeld 7 dagen, terwijl het ministerie voor zichzelf de norm op 24 uur stelt. STELLINGEN Ik zou het oké vinden als mijn werkgever me verplicht in de zomer vakantiedagen op te nemen helemaal eens: eens: neutraal: oneens: helemaal oneens: Ik ben meer toe aan vakantie dan ooit helemaal eens: eens: neutraal: oneens: helemaal oneens: 5 25 18 28 24 10 26 35 22 6 Deense ambtenaren moeten vanwege corona vakantiedagen inleveren. Bent u het daarmee eens of oneens? helemaal eens: eens: neutraal: oneens: helemaal oneens: 1 5 17 43 34 13 mei door ruim 1200 ambtenaren ingevuld. De inleveractie zou een bijdrage kunnen zijn aan het betalen van de crisis, zoals dat bijvoorbeeld in Denemarken gebeurt. Daar is tussen de vakbonden en de overheid landelijk de afspraak gemaakt dat werknemers in de publieke sector dit jaar vijf vakantiedagen inleveren. Ze nemen die vakantiedagen op in de periode dat ze in verband met corona noodgedwongen op afstand werk(t)en. De regeling geldt voor iedere ambtenaar, ongeacht of ze nu extra of helemaal niet werk(t)en. ‘Een klein offer’, aldus Ib Ostergaard Rasmussen, bestuurslid van de Deense vereniging van gemeenten. ‘Velen in de particuliere sector verliezen nu hun baan’, zo verklaart hij de genereuze geste. In Nederland lijkt het draagvlak voor zo’n deal op voorhand niet zo groot onder ambtenaren. Slechts 7 procent van hen zou zich er eventueel wel in kunnen vinden, 76 procent reageert ronduit negatief, 16 procent staat er neutraal in. Het onderwerp staat volgens cao-specialist Bert de Haas van vakbond FNV ook niet op de bestuurlijke agenda. Hij kan het zich bovendien niet voorstellen dat het er op zou komen. ‘Er is niet bepaald sprake van minder werk in de gemeentelijke sector, eerder meer. Denk aan het verstrekken van uitkeringen en het groeiende aantal verzoek om bijstand. Dat kost meer tijd. En het is niet zo dat ander werk stil komt te liggen’, zegt hij.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ARBEIDSVOORWAARDEN NIEUWS 07 DWINGEND Zelfs van het verplicht opnemen van vakantiedagen in de zomermaanden is in de publieke sector niet of nauwelijks sprake. Slechts een kleine 4 procent van de respondenten geeft aan dat de werkgever dat wel eist. Daarmee gaat die werkgever dan wel zijn boekje te buiten volgens De Haas. De werkgever kan het vragen, erover in overleg gaan met de ambtenaar, maar die is niet verplicht zo’n verzoek in te willigen. ‘Het kan zijn dat gezien de situatie zo’n verzoek als dwingend wordt ervaren, waarbij de werknemer denkt geen nee te kunnen zeggen en geneigd is om het toch maar te doen. Maar nogmaals, een verplichting is het niet.’ Enige ruimte voor zo’n gebod lijkt er wel te zijn: bijna een op de drie respondenten geeft aan zo’n verplichting wel te kunnen billijken. Het gros – 54 procent – neemt overigens deze zomer ‘gewoon’ vakantie, corona of niet. Ruim één op de drie ambtenaren geeft ook aan meer aan vakantie toe te zijn dan ooit, en dan met name die met thuiswonende/schoolgaande kinderen. Een minderheid van 13 procent stelt de zomervakantie uit tot na de corona-crisis. Mijn organisatie verplicht me vakantiedagen op te nemen in de zomer Ja 4% Nee Onbekend De rest heeft nog geen idee of was sowieso niet van plan in de zomermaanden verlof te nemen. LOONOFFERS Het Corona-virus roept in de werkverhouding tussen werkgever en werknemer volgens Ruben Houweling, hoogleraar arbeidsrecht aan de Erasmus School of Law, de nodige vragen op. ‘Mag een werknemer van zijn thuiszittende werknemers verlangen dat zij vakantiedagen opnemen? Mag een werkgever loonoffers van zijn werknemers verlangen? Mag hij vakantiebijslag uitstellen?’, zo vraagt hij 29% zich af in zijn blog op de website van Binnenlands Bestuur. ‘De echte vraag is natuurlijk, hoe houdbaar is ons huidige arbeidsrechtelijke stelsel. Een crisis zet alles op scherp en is de ultieme test of het gekozen rechtssysteem staat of faalt. De majeure ingrepen die nodig zijn, laten op z’n minst zien dat er nog wel wat werk aan de winkel is. Een herontwerp van het arbeidsrecht dat recht doet aan de veelvormigheid en grilligheid van de markt ligt klaar. Als Den Haag verstandig opereert, maken ze van dit momentum gebruik om tot structurele hervormingen op de arbeidsmarkt te komen.’ 67%

08 NIEUWS IN BEELD CORONA DOOR: HANS BEKKERS WAAR SLAAT CORONA TOE? Ameland BRANDHAARD VS VRIJHAVEN De kaart laat de top 5 van gemeenten zien met de meeste ziekenhuisopnames per 100.000 inwoners op 31 maart en de gemeenten met nul opnames toen en op 17 mei. Uit een analyse van Atlas voor gemeenten blijkt dat de groei in het aantal ziekenhuisopnames tussen 31 maart en 17 mei het sterkst was in de gemeenten die eind maart al als brandhaard konden worden aangemerkt. De startpositie is bepalend. Vlieland Terschelling Schiermonnikoog Loppersum Achtkarspelen GRONINGEN Stadskanaal NOORD ZUID Papendrecht Noord-Beveland NOORD nheze: 182,4 Boekel: 194,7 Uden: 159,1 Peel en Maas: 237,2 Waalre Gemert-Bakel: 156,2 BRANDHAARDEN NUL BESMETTINGEN BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 NIEUWS IN BEELD 09 De eerste golf van coronabesmettingen zwakt af en gemeenten moeten aan de slag met het ontwikkelen van beleid. Dit vraagt om inzicht in de determinanten van de omvang en zwaarte van besmettingen in gemeenten. Maakt de demografie van een gemeente uit? Hebben gemeenten met relatief veel personen in risicogroepen bijvoorbeeld een grotere kans om veel besmettingen op te lopen met de bijbehorende (economische) gevolgen? Atlas voor gemeenten deed een eerste analyse op dagelijkse cijfers van het RIVM over het aantal ziekenhuisopnames. RELATIE 70+ EN COVID-19 De ontwikkeling in het aantal ziekenhuisopnames per 100.000 inwoners tussen 31 maart 2020 en 17 mei 2020 hangt nauwelijks samen met het percentage 70-plussers in een gemeente. De gemiddelde toename van het aantal ziekenhuisopnamen (per 100.000 inwoners) in die periode is iets minder dan 40. Voor de gemeenten met een bovengemiddeld aantal ouderen (70-plussers) is de gemiddelde groei in dezelfde periode iets meer dan 40 per 100.000 inwoners. In de brandhaarden is dit 80. Gemeenten met relatief veel inwoners behorend tot de risicogroep hebben dus niet per se een grotere kans op een sterke toename in het aantal ziekenhuisopnames of een snellere verspreiding van het virus. CONCLUSIE Er zal de komende tijd nog veel onderzocht (moeten) worden, maar een van de eerste lessen is dat veelgenoemde ‘exogene’ factoren als de aanwezigheid van ouderen en stedelijkheid niet zozeer bepalend zijn. Mogelijkerwijs zijn andere factoren belangrijker in de verspreiding; te denken valt aan sportparticipatie of verenigingsleven, kerkelijke gezindte en/of leefstijl. Nader onderzoek zou dit moeten uitwijzen. Momenteel lijkt het vooral belangrijk om nieuwe brandhaarden actief tegen te gaan. Een te snelle afzwakking van maatregelen lijkt daarmee gevaarlijk.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 10 INTERVIEW INEKE VAN GENT DOOR: MARTIJN DELAERE FOTO: ILJA ZONNEVELD De kleinste gemeente van Nederland lijdt enorm onder de coronacrisis. Niet omdat er zo veel zieken zijn, die zijn er niet, maar omdat de inkomsten zijn weggevallen. ‘Schiermonnikoog leeft dankzij het toerisme’, zegt burgemeester Ineke van Gent. BURGEMEESTER SCHIERMONNIKOOG INEKE VAN GENT: ‘WE HEBBEN NU KEIHARD HULP NODIG’ Nul aangetoonde coronabesmettingen, geen fiets- en voetgangersfile voor de Spar op de Middenstreek, niemand op het mooiste badstrand van Nederland voorbij paviljoen De Marlijn, de tjiftjaf (‘de lentebode’) en de graspieper die in de warme voorjaarzon alleen voor jou kwinkeleren – zo moet het paradijs eruitzien. ‘Jouw droom is uitgekomen, maar voor ons op het eiland is dit voorjaar economisch een ramp’, zegt burgemeester Ineke van Gent. ‘Het is doodstil. Schiermonnikoog leeft bijna volledig van het toerisme en recreatie. Ondernemers verdienen niets, de gemeente loopt inkomsten uit de toeristenbelasting en de havengelden mis, Wagenborg, onze levensader, kan alleen doorvaren dankzij een renteloze noodlening van een miljoen euro. Corona treft de kleinste gemeente van Nederland keihard’ Van Gent (62) wijst vanuit het gemeentehuis door de houten jaloezieën naar een paar fietsers op de Nieuwestreek. ‘Dit heb ik nog nooit meegemaakt op zo’n mooie dag in mei. Ik ben alleen op het strand als ik de hond uitlaat. Het is surrealistisch. De coronamaatregelen waren noodzakelijk, maar het eiland is wel aan het einde van zijn latijn en de kas is leeg. Ook als het toerisme deze zomer weer op gang komt, kun je de verliezen niet compenseren. De groepsaccommodaties hebben dit jaar nog helemaal niets verdiend. De schoolreisjes komen normaal in het voorjaar op gang. Dat is allemaal verloren.’ Ondernemers op het eiland maken zich volgens Van Gent enorme zorgen over het voortbestaan van hun bedrijven. ‘Er vallen ontslagen. Wat gebeurt er als jonge gezinnen met kinderen naar het vasteland vertrekken? Wat betekent dat voor de twee scholen op het eiland? De toekomst van de economie van Schiermonnikoog loopt gevaar en daarmee de leefbaarheid, en dat geldt voor álle Waddeneilanden. Eilanders zijn gewend om hun eigen boontjes te doppen, maar nu hebben we keihard hulp nodig. En ik ben ook wel iemand die dan in actie komt’, vervolgt oud-Tweede Kamerlid voor GroenLinks en NS-directeur NoordOost Van Gent. BRANDBRIEF Dan komt het mooi uit dat Van Gent voorzitter is van het Samenwerkingsverband De Waddeneilanden (Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog). ‘Puur toeval, want dat ben je gewoon om toerbeurt, maar het is wel handig dat ik mijn Haagse contacten ook voor de andere eilanden kan inzetten. Ik weet nog wel zo’n beetje hoe het werkt rond het Binnenhof. We hebben samen met NoordHolland en Friesland een brandbrief over de coronacrisis naar Den Haag gestuurd. Hopelijk dringt het door dat de eilanden ‘Ik weet wel hoe het werkt rond het Binnenhof’ nu en in de toekomst hulp nodig hebben.’ Politiek Den Haag moet niet alleen beroepsgroepen en economische sectoren in deze coronatijden uit de brand helpen, maar ook noodlijdende gemeenten, vindt burgemeester Van Gent. Ze zegt: ‘De Waddeneilanden zijn onvergelijkbaar met alle andere gebieden in Nederland. Onze economieën draaien eigenlijk uitsluitend om het toerisme. Alle sectoren van de eilanden worden getroffen door het wegblijven van toeristen: horeca, hotels, bakkers, slagers, supermarkten, taxibedrijven, groepsaccommodaties, verhuurders van huisjes en fietsverhuur. En voor de langere termijn ook sectoren als bouwondernemingen en installatiebedrijven. Voorzieningen als zwembaden, zalencentra, de supermarkten en musea kunnen ook alleen maar bestaan dankzij de toeristenstroom.’ Ook als de toeristen deze zomer weer met de veerboten van Doeksen, Teso en Wagenborg naar de Waddeneilanden komen, is het leed bij lange na niet geleden, denkt Van Gent. De eilanden kunnen binnen de anderhalvemetereconomie onmogelijk hun potentieel benutten en de veerboten mogen maar 40 procent van hun capaciteit

INTERVIEW 11 CV INEKE VAN GENT (Arnhem, 1957) studeerde tussen 1976 en 1980 aan de Sociale Academie. In 1982 werkte ze als hulpverlener bij de Stichting Toevluchtsoord voor vrouwen met/zonder kinderen. Vervolgens werkte zij tussen 1982 en 1985 als sociaal adviseur bij het gemeentelijk huisvestingsbureau in Groningen. Van 1985 tot 1994 was Van Gent gemeenteraadslid in Groningen, eerst voor de PSP, later voor GroenLinks, toen de PSP daarin was opgegaan. In 1990 werd ze fractievoorzitter. Tussen 1994 en 1998 werkte ze als districtshoofd voor FNV regio Noord. Van Gent was tussen mei 1998 en september 2012 lid van de Tweede Kamer. Op 15 februari 2013 werd Van Gent regiodirecteur NoordOost bij de Nederlandse Spoorwegen. Eind augustus 2017 werd Ineke van Gent burgemeester van Schiermonnikoog. gebruiken. ‘We zijn bezorgd over de werkgelegenheid op korte termijn, maar ook over die voor de komende jaren.’ De Waddeneilanden pleiten daarom voor een noodfonds, een pleidooi dat inmiddels kan rekenen op steun van de PvdA in de Tweede Kamer. Ook VVD, D66, CDA en GroenLinks hebben gezegd dat ze aandacht willen voor de moeilijke positie van de Waddeneilanden. POMPEN OF VERZUIPEN PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk zou wensen dat het noodfonds zich richt op investeringen op de Wadden, ‘zoals schone natuur, het landschap, verbindingen en daarmee samenhangend toerisme.’ Van Gent zegt: ‘We moeten kijken hoe we onze economieën kunnen verbreden en de leefbaarheid bestendiger kunnen maken.’ Maar dat is toekomstmuziek, de resterende maanden van 2020 is het volgens Ineke van Gent gewoon pompen of verzuipen. Op 1 juni wordt het vakantieleven voor BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 12 INTERVIEW INEKE VAN GENT menigeen ook op Schiermonnikoog (947 inwoners, jaarlijks 300.000 bezoekers) wel een stuk aangenamer. De restaurants, cafés en strandtenten mogen dan binnen maximaal dertig gasten ontvangen en de terrassen mogen weer open. Om ervoor te zorgen dat het centrum van het dorp niet volloopt, gaan in de zomer straten dicht voor doorgaand verkeer en worden de Middenstreek, Nieuwestreek en een deel van de Reeweg in de nabije toekomst autoluw gemaakt. Dat laatste wilde toenmalig burgemeester van Schiermonnikoog Bas Eenhoorn (VVD) al in 1976, maar dat plan liep toen faliekant mis. ‘Het dorp in rep en roer, boeren met gierkarren op mij af, de veerboot geblokkeerd’, aldus Eenhoorn, thans waarnemer in Vlaardingen, lang geleden in Binnenlands Bestuur. En nu wil iedereen het. Veerdienst Wagenborg vaart vanaf 1 juni ook weer vijf keer per dag (in het weekeinde vier keer) op en neer tussen Lauwersoog en het eiland. Maar wel met aanzienlijk minder mensen en nog steeds zonder natje en droogje maar mét mondkapje; anderhalve meter van elkaar op een boot is al een heel gedoe, maar op die afstand door één deur van de veerboot is onmogelijk. Moeten er daarom meer boten komen? Waar haal je die vandaan? En hoe doe je dat als de toeristen van de Veerkade met de bus naar het dorp willen? Van Gent: ‘Belangrijk is dat ook onze gasten zich houden aan de richtlijnen. Plaats genoeg op het eiland ook om goed afstand te houden.’ PIJN Je hebt mensen die de anderhalvemetersamenleving een zegen vinden; blijf uit mijn vaarwater en geen klef gedoe. Tot die menssoort behoort Ineke van Gent in elk geval niet. ‘Ik vind die anderhalve meter meter geen bal aan. Het is tegen onze natuur. Het is ook heel erg dat ik de echtparen die vijftig of zestig jaar zijn getrouwd en de jarigen en de zieken niet kan bezoeken. Of gewoon even in het dorp op bezoek kan gaan. Ik kan niet de burgermoeder zijn die ik nu juist in deze moeilijke tijd wil zijn. De anderhalvemeterregel en de bezoekverboden doen pijn bij mensen. Ik voel die pijn wel. Je kunt niet normaal met elkaar omgaan, je zit economisch in zak en as. Gelukkig merk ik dat de mienskip, de gemeenschapszin, vooral nu op Schiermonnikoog extra leeft.’ Ook op het terras van De Marlijn in de duinen of bij de Ambrosijn in het dorp zal ‘Ik kan niet de burgermoeder zijn die ik nu zou willen zijn’ Van Gent zich de komende maanden moeten inhouden. De wethouders Eric Gerbrands (Schiermonnikoogs Belang) en John Hagen (Samen) en zijzelf zijn de afgelopen weken bij de horecaondernemers, winkeliers en (groeps)accommodaties langs geweest om te horen hoe zij willen omgaan met de anderhalvemeterregel op hun terrassen en in hun restaurants. ‘En om te vertellen hoe de gemeente kan helpen’, benadrukt Van Gent. ‘We hebben de groenstroken in het dorp altijd vrijgehouden, maar deze zomer is dat anders. We geven de horeca de ruimte om binnen de regels zoveel mogelijk omzet te draaien. De volksgezondheid staat voorop, we hebben op het eiland relatief veel oudere, kwetsbare mensen en de medische voorzieningen zijn beperkt, maar we moeten er wèl voor zorgen dat snel geld binnenkomt.’ Zoals COT-directeur Marco Zannoni in het vorige nummer van Binnenlands Bestuur zei, is de strategie voor de heropening van het land bepaald en worden de keuzes lokaal gemaakt. Op Schiermonnikoog gaan de twee politieagenten uit de Waddenpool daarvoor niet met hun bonnenboekje in de aanslag op pad. Burgemeester Van Gent: ‘De lockdown was intelligent en dat moet de versoepeling vanaf maandag ook zijn. Ik weet dat het water de ondernemers aan de lippen staat, maar ze moeten zich wel aan de anderhalvemeterregel houden. Daar moet je als gemeentebestuur ook wel weer intelligent mee omgaan. Ik heb hier tijdens de lockdown niet één bekeuring uitgeschreven en dat wil ik graag zo houden. Het hoort ook zo niet bij Schiermonnikoog. Als we op problemen stuiten, en dat gaat vast gebeuren, dan moeten we die binnen de regels van de noodverordening met elkaar pragmatisch oplossen.’ AFWIJKEN Dat de aanpak van Van Gent na maandag kan/zal afwijken van die van haar collega’s binnen de veiligheidsregio of van collega’s daarbuiten, is in het huidige systeem van veiligheidsberaden- en regio’s onvermijdelijk maar wel betreurenswaardig, vindt de burgemeester van Schiermonnikoog. ‘We moeten na de coronacrisis kijken of we dit systeem in stand moeten houden. Per veiligheidsregio verschillen nu de interpretaties van de regels over dezelfde onderwerpen. De noodverordeningen verschillen. Zeker in deze coronacrisis mogen burgers en ondernemers eenduidigheid van beleid en handhaving verwachten. De regelgeving verschilt van strand tot stad. In de veiligheidsregio Friesland was er discussie over het gebruik van terrassen bij hotels. Hoteleigenaren wilden die openen voor hun gasten. Volgens het regionaal operationeel team kon het niet, maar volgens het veiligheidsberaad kon het wel. Ondernemers moeten wel weten waar ze aan toe zijn.’ Burgemeester Van Gent zegt begrip te hebben voor ‘ondernemers die klaar zijn met bestuurders die blijven zeggen dat het slot er nog niet helemaal afkan. Zij hebben het heel moeilijk en het duurt lang, maar als bestuurder moet je niet weglopen voor je verantwoordelijkheid. Je kunt niet iedereen tegemoetkomen en dat hoeft ook niet, maar je moet je als bestuurder wèl realiseren dat het eiland leeft dankzij het toerisme.’ Van Gent kan daarom niet wachten tot de veerboten weer de minnaars van Schiermonnikoog op het eiland afzetten. ‘Want het klopt gewoon niet’, zegt de burgemeester van Schiermonnikoog. ‘Iedereen heeft toch wel zijn favoriete Waddeneiland? Het is nu zo mooi. Ook als de weerberichten op regen staan, schijnt hier de zon. Maar er is niemand. In de winter is dat heel fijn, want dan komt het verenigingsleven tot volle bloei en is iedereen onder elkaar, maar in de andere drie seizoenen behoren de toeristen het eiland te overspoelen. We willen onze gasten weer ontvangen en gelukkig kan dat vanaf volgende week weer. Kom vooral naar ons toe zou ik zeggen en spendeer wat meer en geniet. Ik zeg: “Het kan weer, jullie zijn weer van harte welkom!”’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 GEERTEN BOOGAARD COLUMN13 VRIJE JONGENS, NIKS HOUDT ZE TEGEN Dat de crisissfeer afneemt, blijkt misschien nog wel het beste uit de toegenomen onrust in het partijlandschap. Niet alleen in de Tweede Kamerleden imploderen partijen, ook lokaal lijkt het vestigingsklimaat voor de vrije jongens weer aardig op te klaren. In Amsterdam is FvD-raadslid Anton van Schijndel voor zichzelf begonnen en in Den Haag besloot Frans Hoynck van Papendrecht zich bij Henk Krols nieuwe Partij voor de Toekomst aan te sluiten. Saillant detail van die laatste actie is dat Frans de eenmansfractie van 50PLUS vormde, zodat met zijn overstap een complete partij uit de Haagse raad verdween. De naambordjes en zijn duoraadslid verweesd achterlatend. Dat we weer een beetje tijd krijgen voor de dingen die vroeger normaal waren, blijkt ook uit het vaste ritueel rondom nieuws over politieke afsplitsers: een korte opleving van de discussie over zetelroof. Dat ritueel gaat meestal hetzelfde. ‘Kiezersbedrog!,’ roept eerst iemand, ‘lever dan die zetel in!’ ‘Hulde!,’ reageert dan altijd wel weer een ander, ‘leve de eigen mening van de volksvertegenwoordiger.’ Een opmerkelijk onderdeel in deze rituele discussie over zetelroof is het opflakkeren van een bijzonder soort staatsrechtelijke zuiverheid. Op enig moment pakt iemand de Grondwet erbij om te constateren dat daarin wél staat dat volksvertegenwoordigers zonder last stemmen, maar dat politieke partijen of fracties nergens worden genoemd. Bij een sobere, technische Grondwet hoeft dat op zich geen verbazing te wekken. Er staat van alles niet in de Grondwet. Toch wordt bij politieke partijen de grondwettelijke stilte zwaar in hun nadeel uitgelegd. Partijen zouden er van de Grondwet eigenlijk niet mógen zijn. Ze zijn een dubieus verschijnsel van feitelijke aard dat hoogstens kan worden gedoogd. In de meest recente discussieronde over zetelrovers trok één van de beste politiek commentatoren van Nederland deze kaart van de staatsrechtelijke onzuiverheid van politieke partijen. In zijn column Zetelrovers zijn niet het echte probleem van het parlement noteerde Hans Goslinga over het constitutionele bestaansrecht van de partijendemocratie: ‘Met de spanning tussen de zuivere regel van de Grondwet en de altijd wat modderige praktijk valt te leven.’ Wellicht wordt de gretige diskwalificatie van politieke partijen ingegeven door het oude Nederlandse wantrouwen jegens kibbelende ‘partijschappen’. Dat wantrouwen is altijd hoog in tijden van crisis. In ieder geval heeft het juridisch diskwalificeren van partijen met zuiver staatsrecht volgens mij weinig te maken. Naast de regel over ‘Er staat van alles niet in de Grondwet’ GEERTEN BOOGAARD IS HOOGLERAAR DECENTRALE OVERHEDEN (THORBECKE LEERSTOEL) AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN het lastverbod uit 1814 bevat de Grondwet ook de regels uit 1919 over het algemeen kiesrecht binnen een kiesstelsel van evenredige vertegenwoordiging. Daarmee veronderstelde de grondwetgever welbewust en met zoveel woorden het bestaan van politieke partijen. Niet als een modderige praktijk, maar als ‘de groepen waarin de samenleving zich zou verdelen’ die dan in het parlement naar evenredigheid zouden kunnen terugkeren. Was het dan niet beter geweest om de politieke partijen toch wat explicieter in de Grondwet op te nemen? Misschien wel. De Duitsers hebben het gedaan, dus het kan in ieder geval prima. En over het voorstel om partijen ook met zoveel woorden een plekje in de Grondwet te geven, is bij ons lang gesproken. Ironisch genoeg was een belangrijke reden om het niet te doen de bijzondere status van politieke partijen. Naar het woord van de oude Donner: ‘Laten wij […] de officiële erkenning van het partijwezen zo lang mogelijk uitstellen, want het recht brengt naar zijn aard nu eenmaal mee dat zulke erkenning ook regeling meebrengt en wie regelt, beperkt.’ De Grondwet noemt de politieke partijen dus inderdaad niet, maar hij veronderstelt ze wel en koestert hun vrijheid. In de tijd waarin partijen weer betrouwbare kandidaten voor hun lijsten zoeken, is het goed ook dat te bedenken.

14 ACHTERGROND INTEGRITEIT DOOR: HESTER DEN BOER EN BRAM LOGGER FOTO: ERIK BRINKHORST Een gelekt bod, ‘gestuurde taxaties’ en een rekenkamer die zich weggetreiterd voelt. De verkoop van de voormalige Kolkschool in Almelo groeide uit tot een hoofdpijndossier. Verliezer is het burgercollectief dat het pand wilde opknappen tot cultuur/woon gebouw. ‘Je vraagt je af: hoe betrouwbaar is de overheid eigenlijk?’ RECONSTRUCTIE OPMERKELIJKE VASTGOEDTRANSACTIE IN ALMELO DE SLAG OM DE KOLKSCHOOL In een van de klaslokalen van de voormalige Kolkschool, een statig gebouw aan de rand van het centrum van Almelo, huist muziekpodium Paco Plumtrek. De bar en het podium zijn gemaakt van oud hout. Henk Lammers, de organisator, heeft ze zelf getimmerd. Overal hangen, staan en liggen kunstwerken. De concerten met nationale en internationale artiesten van allure zijn populair en op een gemiddelde (pre-corona) zondagmiddag zit het propvol. Lammers betaalt het podium met kaartverkoop. Subsidie ontvangt hij vrijwel niet. ‘Je zou denken dat de gemeente blij is met een goedlopend podium dat zichzelf kan bedruipen’, zegt Lammers. Maar zijn toon verraadt dat de werkelijkheid anders ligt. De gemeente Almelo heeft de Kolkschool in maart verkocht aan een projectontwikkelaar, die er appartementen in gaat bouDE KOLKSCHOOL Wonen en geen cultuur in de oude school in Almelo

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ACHTERGROND 15 ‘We zijn als rekenkamer in feite weggetreiterd’ als de rekenkamer de brief met deze bevindingen in oktober 2017 naar de raad wil sturen, barst er een bom op het stadhuis. wen. Daarom moet Paco Plumtrek weg, net als ATIB, de Turkse vereniging. Samen met een projectontwikkelaar deed Lammers zelf een poging om de school te kopen. Honderden uren stak hij samen met andere experts en vrijwilligers in het plan om de school te verbouwen tot combinatie van wonen, werken en cultuur. Maar dat plan heeft nooit een serieuze kans gekregen, blijkt uit een reconstructie van dit jaren slepende hoofdpijndossier door onderzoekscollectief Spit voor Binnenlands Bestuur. In 2014 belandt de Kolkschool op de gemeentelijke verkooplijst in de categorie ‘direct te verkopen’. Een eerdere poging in 2013 om het pand onderhands te verkopen aan de Turkse vereniging ATIB strandde. ATIB kon de prijs van 620.000 euro – iets minder dan de WOZ-waarde – niet betalen. In 2015 komt ontwikkelaar Kloos2 in beeld als geïnteresseerde partij. Hij is door de gemeente benaderd omdat hij een goed track record heeft met het transformeren van oude gebouwen. Kloos2 wil de school verbouwen tot appartementen. In 2017 doet hij een bod ver onder de prijs die de gemeente eerder van ATIB verlangde: 320.000 euro. ‘Het plan omvat de instandhouding van het gebouw waarbij er een invulling plaatsvindt met 16 koopappartementen,’ aldus het raadsvoorstel waarmee het college op 12 september 2017 de raad vraagt de verkoop goed te keuren. Maar de politiek sputtert tegen. De raad vindt het bod veel te laag, wil andere partijen ook de kans geven een plan in te dienen en eist een oplossing voor de huisvesting van Paco Plumtrek en ATIB. Er is ook kritiek van de Rekenkamercommissie Almelo (RCA), die de verkoop van de school als casus neemt in een breder onderzoek naar de afdeling vastgoed. Is 320.000 euro een reële prijs? Niet als je kijkt naar de WOZ-waarde van 660.000 euro. Het college verantwoordt de lage koopsom met een taxatie van een plaatselijke makelaar. Die heeft het plan van Kloos2 ingezien en bevestigt aan de gemeente dat 320.000 euro een marktconform bedrag is. Maar de rekenkamercommissie is kritisch. ‘Het taxatierapport laat geen beschrijving en inzicht van de berekening en vaststelling van de waarde zien.’ Hoeveel de projectontwikkelaar kan verdienen op het project blijft onduidelijk, stelt de RCA. Maar ONTSLAG REKENKAMER In het Twentse grensdorp Kloosterhaar, met uitzicht op de weilanden, spreken we Riekele Bron, destijds voorzitter van de rekenkamercommissie. Hij blikt terug op deze voor hem emotionele periode. ‘Voor de quickscan die de RCA in 2017 deed naar de verkoop van de Kolkschool hebben we alle documentatie verzameld en we kwamen al snel tot de conclusie dat het niet helemaal volgens de regels is gegaan,’ vertelt hij. ‘Als je maar één partij benadert en je komt ook nog op een bedrag ver onder de WOZ-waarde, ja, dat geeft wel te denken. Dan weet je natuurlijk ook niet hoe de prijs tot stand is gekomen.’ Wat Bron nog het meest verbaast, is de reactie op zijn rapport. De ambtenaar vastgoed laat de RCA per mail weten zeer ongelukkig te zijn met de rapportage. Verantwoordelijk wethouder Alex Langius (CU) weigert een overleg met de rekenkamer. Hij wil weten wie er opdracht heeft gegeven voor de case study, die een mogelijke deal in de weg staat. Het geeft de rekenkamer het gevoel niet de baas te zijn over zijn eigen onderzoeksagenda. Ook het contact over de quick scan met burgemeester Arjen Gerritsen (VVD) liep hoog op. ‘Hij maakte opmerkingen tegen mij in de trant van “Ik laat mij door jou de les niet lezen”’, herinnert Bron zich dit gesprek. De burgemeester ontkent in een reactie dat dit gesprek met Bron heeft plaatsgevonden. ‘Zo ben ik niet’, zegt Gerritsen. ‘Ik heb er juist belang bij dat de rekenkamer goed functioneert en zou nooit druk uitoefenen om iets wel of niet te doen.’ Riekele Bron en ook andere oud-leden van de rekenkamer ervoeren wel degelijk druk. Bron: ‘Wij hebben als commissie toen onder druk van het college besloten de brief als niet geschreven en niet verstuurd te beschouwen waardoor hij formeel niet bestaat.’ Ook in reactie op een wobverzoek laat Almelo weten dat de brief, in handen van Onderzoekscollectief Spit, ‘niet bekend is’. Een half jaar later dient de voltallige rekenkamer zijn ontslag in. De affaire-Kolkschool is een van de redenen, maar er speelt meer. ‘Ik weet dat ook in andere onderzoeken het college ons onderzoeksproces bepaald niet bevorderde. Misschien mag ik het traineren noemen. We zijn als rekenkamer in feite weggetreiterd,’ zegt oud-rekenkamercommissielid Frank Galesloot. Ook was er spanning intern binnen de rekenkamercommissie, die bestond uit raadsleden en externe leden zoals Bron en Galesloot. Door dat interne conflict kon de rekenkamer niet langer naar behoren functioneren. ‘Het vertrouwen was weg. Het onderzoek naar de Kolkschool is door de nieuwe rekenkamer niet meer opgepakt en met onze bevindingen is niets gedaan’, aldus Bron. ‘Ik heb de burgemeester van Almelo beloofd niet actief naar buiten te treden met dit verhaal, maar ik heb altijd gezegd dat als mensen ernaar vragen, ik de waarheid zou vertellen.’ Burgemeester Gerritsen zegt in een reactie dat de Rekenkamercommissie zelf initiatief heeft genomen om de brief over de Kolkschool terug te trekken, omdat die niet voldeed aan de eisen die de rekenkamer zichzelf stelde. Ook houdt volgens Gerritsen de brief geen enkel verband met het ‘imploderen’ van de RCA. DOORBRIEVEN BIEDING Nadat de gemeenteraad het bod van Kloos2 in september 2017 heeft afgewezen, zet het college de Kolkschool opnieuw in de verkoop. Ditmaal mag poppodium Paco Plumtrek ook een plan indienen. Sluitingsdatum is 1 december 2018. Organisator Henk Lammers verzamelt een groot aantal sympathisanten, waaronder een aantal prominente Almeloërs. Verenigd in de Werkgroep Kolkschool leggen zij contact met projectontwikkelaar Babbette Schoonebeek, die kansen ziet. Ze ontwikkelen een alternatief plan waarin de culturele bestemming wordt gecombineerd met wonen en werken. Paco Plumtrek kan blijven en de historische waarde van het pand blijft behouden. De Werkgroep heeft goede hoop dat het plan in de smaak valt bij de gemeenteraad. Schoonebeek doet een bod van 353.000 euro, iets meer dan het oorspronkelijke bedrag dat Kloos2 zou betalen. Ook nemen ze het vervallen gymlokaal mee in de koop, waar Paco Plumtrek het muziekpodium kan voortzetten. Kloos2 biedt met zijn oorspronkelijke plan, zonder gymzaal, nu 280.000 euro. Eind december, zo belooft de ambtenaar op de afdeling vastgoed, zou de kogel door de kerk moeten zijn. Maar dat duurt langer dan verwacht. De gemeente stelt wat aanvullende vragen,

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 16 ACHTERGROND INTEGRITEIT maar tot een besluit komt het niet. Eind februari komt Kloos2 plots ook met een nieuw plan, inclusief de gymzaal met daarin, mits de aankoopprijs omlaag gaat, ook plek voor ATIB en Paco Plumtrek. Schoonebeek en Lammers zijn verbijsterd. De termijn was toch al gesloten? De plannen konden toch niet meer worden aangepast? En hoe komt Kloos2 aan informatie over hun plan over de gymzaal? Schoonebeek deelt haar vermoeden dat haar plan is doorgespeeld aan Kloos2 met twee collegeleden, die zeggen verbijsterd te zijn over de gang van zaken en beloven dit tot op de bodem uit te zoeken, zo blijkt uit een gespreksnotitie. Maar in plaats van dan dat het wordt uitgezocht, wordt de chaos in maart 2019 nog groter. Het college meldt midden in het koopproces dat de Kolkschool opnieuw is getaxeerd, door twee onafhankelijke taxateurs. Zij komen uit op 625.000 en 627.000 euro, bijna twee keer zo veel als de vorige taxatie. Volgens het college kan er ‘door marktontwikkelingen’ meer worden verdiend. Door de hogere waarde – die Schoonebeek en Kloos2 niet te horen krijgen – moeten partijen een nieuw bod doen. Schoonebeek krijgt te horen dat ze ‘significant hoger’ moet bieden, anders gaat het pand alsnog in de openbare verkoop. Dat kan volgens de projectontwikkelaar niet uit. Ze blijft bij het oude bod van 353.000 euro. Op 11 juni 2019 is de kogel door de kerk. Het college kiest voor Kloos2 en geeft de voorkeur aan alleen woningbouw in plaats van een culturele bestemming. En het bod van Kloos2 is hoger: 400.000 euro. Hiervoor koopt hij ook de gymzaal. In dit definitieve plan hebben Paco Plumtrek en ATIB toch geen plek en Kloos2 krijgt toestemming de gymzaal te slopen en er huizen te bouwen. Schoonebeek is woedend, want zo krijgt Kloos2 in feite kostbare bouwgrond bijna gratis in handen. ‘400.000 euro ligt ver van de taxatiewaarde af van 627.000. Als we hadden geweten dat het met 400.000 euro rond was geweest, hadden we ons bod wellicht ook verhoogd’, schrijft zij later in een brief naar de raad. ‘Maar die kans is ons niet gegeven omdat ons is voorgehouden dat we dicht bij de veel hogere taxatiewaarde moesten bieden.’ Hoewel het formeel niet hoeft – de verkoop van de school is gemandateerd aan het college – gaat de gemeenteraad ervan uit dat zij ook ditmaal wordt geconsulteerd. Maar de deal met Kloos2 wordt meegedeeld als collegebesluit, tot ontzetting van de raad. ‘Het onderwerp lag politiek gevoelig. Dan zou het eerst moeten worden voorgelegd. Met eerdere kritiekpunten van de raad was ook weinig gedaan,’ zegt raadslid Jorien ‘Gemeentelijke vastgoedbedrijven zijn op een hypercommerciële manier gaan werken’ Geerdink. Zij vraagt ze een debat aan, waarvoor de raad inzicht wil in de correspondentie van de gemeente met Kloos2. In de voorbereiding op dat debat duikt een mail op waarin een ambtenaar van de afdeling vastgoed aan Kloos2 schrijft: ‘Om een gelijk speelveld te krijgen deel ik je mee dat de St. Behoud Kolkschool (de werkgroep, red.) de gymzaal in hun plannen meeneemt en ook in de bieding, zijnde 353.000 euro’. Projectontwikkelaar Schoonebeek ziet haar eerdere vermoedens bevestigd. Al in februari 2019 heeft de gemeentelijke vastgoedafdeling Kloos2 actief op de hoogte gebracht van haar plan én, zo blijkt nu ook, de hoogte van haar bod. Hierdoor kon Kloos2 zijn bod aanpassen en hoger bieden dan Schoonebeek. Volgens wethouder Langius was het echter precies de bedoeling om Kloos2 op de hoogte te brengen van Schoonebeeks plan om ook de gymzaal te betrekken. ‘We wilden een level playing field. Kloos2 moest ook een kans krijgen om een plan mét gymzaal in te dienen.’ Dat ook de hoogte van de bieding werd doorgebrieft, is ‘onzorgvuldig’, zegt Langius. ‘Dat wilden we goed uitzoeken.’ BEVOORDELING Andermaal gaat het verkoopproces op pauze. Om de zaak af te handelen kondigt de gemeente in september 2019 een KPMG­onderzoek aan naar de vastgoedafdeling in het geheel en de verkoop van de Kolkschool in het bijzonder. Dat mag wat kosten. KPMG factureert voor de studie 80.000 euro. Het KPMG­onderzoek is kritisch op de vastgoedafdeling van de gemeente Almelo, net als het vastgoedrapport van de Rekenkamercommissie uit 2017, waarvan met de aanbevelingen door het college weinig is gedaan. Er zijn te weinig beleidskaders en KPMG bevestigt de urgentie om de vastgoedactiviteiten van de gemeente verder te verzakelijken. Maar de consultants vinden geen bewijs dat Kloos2 bewust is bevoordeeld. Hans Kloosterman, eigenaar van Kloos2, vermoedt dat het doorspelen van bedragen ‘een opportunistische manier van de gemeente is geweest om biedingen te verbeteren’. In maart 2020 debatteert de raad nog één keer over de Kolkschool. Met verwijzing naar het KPMG­rapport, die het college ‘van kaft tot kaft accepteert’, is de behoefte groot om er een punt achter te zetten. ‘We steken nu al jaren tijd, geld en energie in een oud schooltje. Dat kost inmiddels bijna meer dan wat het pand opbrengt’, zegt raadslid Ugur Çete. POLITIEKE CULTUUR Uit een rapport van juridisch adviesbureau Stadsadvocaat blijkt bovendien dat de onderhandelingen met Kloos2 in juni 2019 al zo ver gevorderd waren dat er sprake was van een ‘pre­contractuele fase’. Met het afblazen van de deal zou de gemeente een claim van Kloos2 riskeren.

n BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ACHTERGROND 17 De Werkgroep Kolkschool houdt het gevoel dat de gemeente per se met Kloos2 in zee wilde. ‘Waarschijnlijk toonde Kloos2 al in een vroeg stadium belangstelling,’ denkt Hans Peter de Ruiter, financieel directeur van DC Vastgoed en als adviseur betrokken bij de Werkgroep Kolkschool. ‘De gemeente dacht een snelle deal te doen op basis van de biedprijs van Kloos2 met een gestuurde taxatie als backup. De gemeente zou een paar ton pakken en gelijk van de onderhoudslasten af zijn.’ Dat makelaars te sturen zijn in hun taxatie is voor De Ruiter geen geheim. ‘Maar zulke deals tussen private partijen en de overheid waarbij een taxateur een handje helpt, dat kan natuurlijk niet.’ Hans Kloosterman van Kloos2 vindt die aantijging onterecht. ‘De gemeente heeft mijn bieding voorgelegd aan de taxateur en gevraagd of dit marktconform is. Dat is inderdaad raar en ongebruikelijk, maar iets anders dan een gestuurde taxatie.’ ‘Ik zie dit vaker’, reageert desgevraagd Frans Soeterbroek, expert omgevingsbeleid die zich met zijn bureau De Ruimtemaker bezighoudt met stadsontwikkeling en democratische vernieuwing. ‘Gemeentelijke vastgoedbedrijven zijn op een hypercommerciële manier gaan werken. Ze hebben soms nauwe banden met marktpartijen en houden burgers op afstand. Zo’n extreem geval waarbij zelfs de Rekenkamer zich onder druk voelt gezet, kom ik zelden tegen.’ Het gevolg is dat initiatieven vanuit de samenleving smoren in een bestuurscultuur waarin samenwerken met marktpartijen voorop staat. ‘Als je als gemeente zoiets moois hebt als dit poppodium, dan mag je daar als stad best trots op zijn’, zegt Carlo Dronkers, in het dagelijks leven jurist, in zijn vrije tijd muziekliefhebber en Paco Plumtrek-sympathisant. ‘Ik had al snel het gevoel dat tegenover Henk Lammers geen fair spel gespeeld werd en vroeg me steeds meer af: hoe betrouwbaar is deze overheid eigenlijk?’ Dronkers stoort zich aan de achterkamertjesdynamiek. ‘We moeten erop kunnen vertrouwen dat beslissingen van de overheid toetsbaar zijn. Nu worden dingen besloten waarvan we allemaal het gevoel hebben dat het niet klopt. Maar we kunnen er niet de vinger achter krijgen, juist omdát het niet trans parant is.’ ADVERTENTIE ‘Ruimtemaker’ Soeterbroek ziet wel een oplossing. Hij pleit al langer voor een ‘eerste biedingsrecht’ voor burgers. ‘Als je wettelijk vastlegt dat burgers als eerste een plan mogen indienen wanneer de overheid een gebouw verkoopt, nodigt dat de samenleving uit om mee te denken over plannen.’ Voor Lammers en zijn muziekpodium komt dat te laat. Ze zoeken nu naar een uitweg, zodat ze verder kunnen gaan met het organiseren van livemuziek in Almelo. Oud-rekenkamercommissielid Frank Galesloot hoopt dat de ‘sterk op macht en relaties gedreven politieke cultuur’ in Almelo verandert. ‘Vooral voor de bewoners, die zo lang hebben gewerkt aan hun plan. Zij verdienen een beter bestuursklimaat.’ Hester den Boer en Bram Logger zijn verbonden aan het onderzoekscollectief Spit Uw JONG & ambtenaar 2021 De overheid is voortdurend op zoek naar jong talent, ook in deze veranderende tijden. Maar waarom zou de keus vallen op een baan als ambtenaar? Wat de overheid als werkgever te bieden heeft, is bij veel jonge mensen niet bekend. Terwijl werk bijna nergens zo divers en maatschappelijk waardevol is als bij de overheid en er bovendien prima loopbaanmogelijkheden zijn. Met een presentatie in JONG & ambtenaar 2021 laat u zien wat uw gemeente, provincie, waterschap, ministerie of ZBO te bieden heeft aan de ambtenaar van de toekomst. organisatie presenteren aan jong talent? Wilt u uw organisatie presenteren in deze full colour glossy? Neem dan contact op met Sandra de Vries via T: 020 – 573 3656 M: 06 462 851 31 of E: sales@binnenlandsbestuur.nl

18 ACHTERGROND THUISWERKEN DOOR: WOUTER BOONSTRA FOTO: RICHARD BROCKEN / H.H. Veruit de meeste ambtenaren werken vanwege de corona vanuit huis. Hoe zit het met hun rechten en plichten? En die van hun werkgever? Deskundigen over het spanningsveld tussen vertrouwen en controle. GEMEENTEN GAAN AFSPRAKEN FORMALISEREN NIEUWE REGELS NODIG VOOR THUISWERKER ‘Ambtenaren mogen bureaustoelen en spullen naar huis meenemen. Daar is men soepel in. Wij krijgen daar geen klachten over.’ Het algemene beeld van FNV-bestuurder Bert de Haas is dat gemeenten thuiswerken goed faciliteren. ‘ Thuiswerkregelingen zijn dan ook lokaal beleid. Er bestaat geen landelijke thuiswerkregeling. ‘Veel gemeenten hebben thuiswerkregelingen voor bepaalde functies. Daar staat in waar je recht op hebt, de kosten die je moet maken. Maar dat was voor de coronacrisis, toen nog niet iedereen thuiswerkte.’ De Haas merkt wel dat er discussie is over de reiskostenvergoeding. ‘Je hoeft niet meer te reizen, dus heb je ook geen reiskostenvergoeding meer nodig, is het idee.’ Toch zijn er gemeenten die de vergoeding voor woon-werkverkeer laten doorlopen. Het mag inmiddels ook van de fiscus. De Haas: ‘Men ziet die reiskostenvergoeding nu als thuiswerkkosten. Dat is een pragmatische oplossing. Er is immers geen aparte thuiswerkregeling. Maar de keerzijde is: de reiskostenvergoeding is verschillend. De ene ambtenaar woont honderd kilometer van zijn werk, de ander vijf. De eerste krijgt dus een hogere reiskostenvergoeding, terwijl hij voor thuiswerken dezelfde kosten maakt. Dat is niet de ideale oplossing.’ Wat in thuiswerkovereenkomsten de meeste aandacht krijgt is de arbo-technische kant, vertelt arbeidsrechtadvocaat Mark Diebels van KZO|O13 Advocaten. ‘Een

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ACHTERGROND 19 ‘Werken aan keukentafel kan, maar is niet aan te raden’ werkgever moet zowel een goede werkplek ter beschikking stellen als een goed arbobeleid voeren.’ Qua inrichting van de werkplek moet je zorgen voor een goede tafel en stoel, daglicht en verwarming. ‘De tochtige zolder is niet ideaal.’ Diebels ziet dat werkgevers aanbieden om een ergonoom via beeldbellen mee te laten kijken naar de thuiswerkplek en tips te geven. ‘Je moet denken aan instructies om het werk op tijd te onderbreken en de dagtaak zoveel mogelijk af te bakenen. En om de werkplek thuis zoveel mogelijk fysiek te scheiden van je privéplek. Werken aan de keukentafel kan natuurlijk, maar is niet aan te raden.’ OP PAPIER In de coronacrisis werken ambtenaren vaak structureel thuis. Volgens arbeids recht-advocaat Mariska Aantjes van Aantjes Advocaten is het dan verstandig de afspraken over het thuiswerken op papier te zetten. ‘Je kunt daarin de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden vastleggen, zodat je iets hebt om op terug te vallen als er sprake is van een arbeidsconflict over thuiswerken. Bovendien kan het voorkomen dat de ambtenaren bellen met vragen over arboregels en aansprakelijkheid. Het schept duidelijkheid.’ Vakbondsbestuurder De Haas sluit zich daarbij aan: ‘Als het normaler wordt en langer gaat duren, is de reiskostenvergoeding onvoldoende. Je moet passende thuiswerkregelingen afspreken als het langer dan een paar maanden duurt. Wij gaan dan ook vragen om een regeling. Tot nu toe is het lokaal goed opgepakt, maar we houden een vinger aan de pols. Het kan na de zomer een issue worden in het overleg met de werkgevers aan de landelijke tafel.’ Naast de verplichting om eens in de zoveel tijd op kantoor te zijn en voorwaarden rond werktijden ziet De Haas een vergoeding van stroom- en internetkosten voor zich. En verder toch vooral afspraken over de juiste middelen. ‘Je moet veilig en gezond kunnen werken, het moet arbotechnisch in orde zijn.’ Het staat wel vaak in de overeenkomst, maar een arbotechnische controle van de werkplek wordt in de praktijk meestal niet uitgevoerd, terwijl een werkgever wel verantwoordelijk is, weet Aantjes. ‘En het gaat nu niet om één dag in de week maar om een langere periode. Het is daarom belangrijker dat de werkgever goed nagaat of de thuiswerkplek voldoet aan de arbo-eisen om klachten bij ambtenaren te voorkomen. De overeenkomsten zouden arbotechnisch in deze coronatijd wellicht beter moeten worden nageleefd.’ Diebels noemt de menselijke kant als aandachtspunt. Ambtenaren zijn immers onderdeel van teams. ‘Zorg dat de verbinding, de saamhorigheid en samenwerking niet verloren gaan. Je kent allemaal wel de collega die het liefst de hele dag achter de pc zit om bergen werk te verzetten. Bij thuiswerk voelt hij zich misschien helemaal in zijn element, maar voorkom dat dat verwordt tot een isolement.’ Ook wijst hij op bereikbaarheid en digitale veiligheid. ‘Verwacht je van de thuiswerker dat hij onder werktijd nu continu bereikbaar en beschikbaar is of accepteer je dat er schoolgaande kinderen rondlopen die aandacht nodig hebben en laat je dat losser? Het een is niet beter dan het ander, maar voor wederzijdse verwachtingen is dat goed te benoemen.’ En hoe borg je de verantwoordelijkheid voor veilig werken? ‘Inloggen in de cloud via de eigen internetaansluiting, online werken via Teams, het is allemaal misschien net even een slag gevoeliger en risicovoller dan anders.’ VERZURING Wat verder erg leeft is het spanningsveld tussen vertrouwen en controle. ‘Voor een werkgever staat de werknemer ineens ook fysiek op afstand. Soms zie ik dan de neiging de teugels aan te trekken’, zegt Diebels. ‘Bepalingen over verantwoording afleggen en terugkoppeling over wat is gedaan worden ineens uitgeschreven. Uiteraard mag het bevoegd gezag dat, maar het is soms een trendbreuk met hoe met elkaar werd omgegaan. Verzuring van verhoudingen ligt dan op de loer. Zowel overheden als ambtenaren moeten de vraag stellen: wat maakt dat dit nu wordt opgenomen, terwijl dat niet eerder zo speelde?’ Diebels verwacht dat nu een slag gaat worden gemaakt in thuiswerkovereenkomsten. ‘Ambtenaren moeten niet raar opkijken als hun werkgever de nu tijdelijke situatie wil gaan formaliseren. En maar goed ook wat mij betreft. Duidelijke afspraken werken in het voordeel van allebei. Een toename van het aantal thuiswerkcontracten verwacht ik zeker en daarmee het belang dat de details goed worden besproken.’ Ook De Haas verwacht dat mensen vaker gaan thuiswerken en er dus ook vaker van die thuiswerkovereenkomsten worden gesloten. ‘Het belang daarvan gaat toenemen in de toekomst. En misschien is het nu zelfs wel beter om, als je dan een keer naar kantoor gaat, je eigen spullen mee te nemen, oppert hij. ‘Meer coronaproof.’ WAT STAAT ER IN EEN THUISWERKOVEREENKOMST? Meestal staan in thuiswerkovereenkomsten de volgende afspraken: • Dagen en uren waarop werknemer thuiswerkt • Bereikbaarheid van werknemer • Specifieke werkzaamheden die thuis worden uitgevoerd. • Eventuele vergoeding die werkgever aan werknemer verstrekt voor gebruik van privéruimte, apparatuur en andere zaken (papier, inkt) • Beschikbaar stellen van apparatuur en/of meubels • Eventuele (belastingvrije) vergoeding voor inrichting van de thuiswerkplek • Eventuele controle van de thuiswerkplek: voldoet deze wel aan de arbo-eisen? • Arbotechnische aanwijzingen (stoel, scherm, keyboard) • Afspraken over pauzes • Wijze waarop vergaderingen of meetings (online) plaatsvinden (Zoom, Google Hangout et cetera) • Aanwijzingen voor gebruik van internet. Wie is aansprakelijk voor computervirussen of beschadigingen van gebruikte materialen? • Omgang met vertrouwelijke gegevens en inlogcodes • Eventueel verplicht gebruik digitale agenda • Eventuele controle op aantal gewerkte uren en verrichte werkzaamhede • Gevolgen voor werknemer van overtreding van het thuiswerkprotocol • Omstandigheden waaronder werkgever gemaakte afspraken kan intrekken Bron: Mariska Aantjes, Aantjes Advocaten

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 20 ESSAY ENERGIETRANSITIE FOTO: ROB HUIBERS/H.H. FOTO: CORBIS / H.H. ESSAY HELP NIET-KUNNERS VAN HET GAS AF Om voldoende draagvlak voor de energietransitie te verzekeren en iedereen een eerlijke kans te geven, moet er worden gezorgd dat óók de 420.000 ‘niet-kunners’ onder de huiseigenaren hun woning aardgasvrij kunnen maken. Financiële maatregelen alleen zijn niet voldoende. Ook moet worden ingezet op communicatie, facilitering en zonodig als laatste remedie dwang. Die gecombineerde aanpak is volgens student-onderzoekers* van de Radboud Universiteit Nijmegen voorwaardelijk voor het slagen van de energietransitie. In het Klimaatakkoord heeft Nederland een ambitieus doel geformuleerd, namelijk het aardgasvrij maken van alle woningen voor 2050. Gemeenten hebben daarbij – met ondersteuning van de landelijke overheid – een belangrijke rol middels de wijkgerichte aanpak. Ermee faciliteert de gemeente op grote schaal het maken van de plannen, maar huiseigenaren zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor de kosten en de lasten van het aardgasvrij maken van de woning. Om de transitie naar aardgasvrije woningen succesvol te laten verlopen, is het van groot belang dat álle huiseigenaren mee kunnen doen. Dat blijkt echter op dit moment niet haalbaar, aangezien zo’n 420.000 huishoudens, 15 procent van alle huiseigenaren in Nederland, onvoldoende kapitaal heeft om deze transitie te maken. Een bijkomend probleem is dat deze groep ‘niet-kunners’ relatief vaak in slecht geïsoleerde huizen woont en minder energiezuinige apparatuur bezit, waardoor de kosten nog verder oplopen voor een groep die al achterloopt. Om voldoende draagvlak voor de energietransitie te verzekeren en iedereen een eerlijke kans te geven, moet er worden gezorgd dat óók de ‘niet-kunners’ onder de huiseigenaren hun woning aardgasvrij kunnen maken. OUDERDOM Op dit moment zijn verschillende financieringsmogelijkheden, hulpbronnen en ondersteuningsopties beschikbaar voor huiseigenaren die hun huis aardgasvrij willen maken. Huiseigenaren weten deze echter niet altijd te vinden. Daarnaast zijn veel financieringsmogelijkheden gebaseerd op een lening, terwijl huiseigenaren – juist die met een lager inkomen – vaak geen extra lening willen en kunnen nemen. Ook brengt het proces rondom de verschillende financieringsmogelijkheden veel administratieve lasten met zich mee en vraagt het een proactieve houding van huiseigenaren, die niet iedereen bezit. Veel burgers zijn daarnaast afwachtend in de energietransitie. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met onduidelijkheid rondom de plannen van de gemeente. Een deel van de huiseigenaren geeft ook aan liever langer te wachten tot er nieuwere, goedkopere en efficiëntere oplossingen komen voor het aardgasvrij maken van de woning. En sommige huiseigenaren zijn ronduit sceptisch over de noodzaak van gasvrije woningen. Een veelgehoord argument is dat men in Duitsland net aan het gas gaat, terwijl wij in Nederland van het gas af moeten. Een laatste obstakel wordt gevormd door praktische bezwaren van huiseigenaren. Hieronder vallen bijvoorbeeld het ongemak van de verbouwing, het geluid dat de warmtepomp maakt of het niet willen koken op inductie. Verder geven sommige huiseigenaren aan niet voor lange termijn in een huis te willen investeren in verband met verhuisplannen of ouderdom. De manier waarop burgers wél gefaciliteerd willen worden in de transitie is uiteenlopend. Een deel geeft aan zelf de controle te willen houden en de beslissing en plannen zelf te willen nemen. Een andere groep zou juist graag collectief te werk gaan, en gezamenlijk naar geschikte oplossingen zoeken. Om goed in te spelen op de uitdagingen in de huidige situatie moet worden ingezet op financiële hulp, communicatie, facilitering en zonodig als laatste remedie dwang, aangezien deze maatregelen tezamen voorwaardelijk zijn voor het slagen van de energietransitie. FINANCIËLE HULP Een eerste voorwaarde om de transitie naar aardgasvrije woningen te laten slagen, is dat niet-kunners financieel tegemoet moeten worden gekomen. Daarvoor is een basis van subsidies nodig, afhankelijk van het inkomen van huiseigenaren; zo komt de meeste steun terecht bij de doelgroep voor wie de investering de grootste opgave is maar er veel baat bij heeft. Omdat de kosten van een volledige subsidiëring hoog zouden oplopen, vormen inkomengerelateerde subsidies slechts de basis. Er zijn

ESSAY 21 ‘ Veel burgers zijn afwachtend in de energietransitie’ kers en is het voor financiële instituties aantrekkelijker om te participeren. De leningen kunnen dan ook worden verstrekt voor aantrekkelijke rentepercentages en lange looptijden voor de huishoudens, wat leidt tot lagere maandelijkse rente- en afbetalingen. Hiermee maakt de maatwerklening het mogelijk op voordelige manier krediet te verschaffen aan de groepen die het het meest nodig hebben. Een tweede mogelijke aanvulling op de subsidie is het ‘woonabonnement’. Daarbij wordt het huis door een particuliere partij in één keer verduurzaamd, waarna de kosten via een abonnement maandelijks worden afbetaald. Het voordeel van deze maatregel ligt in het ontzorgen van de huiseigenaren; iets waar een groot deel van de ‘niet-kunners’ baat bij zou kunnen hebben. De gemeente kan overzicht houden op de partijen die deze diensten verlenen, waardoor de ‘abonnementstarieven’ fair blijven. Met een combinatie van de subsidie en de optie van één van de twee aanvullende maatregelen zou de transitie financieel ook beter haalbaar kunnen worden gemaakt voor deze 420.000 niet-kunners. twee opties om deze basis aan te vullen. Als eerste optie zou gebruik kunnen worden gemaakt van de maatwerklening uit het Warmtefonds, die naar verwachting eind dit jaar zal worden gepresenteerd door Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse Gemeenten. Deze lening is vergelijkbaar met de maatwerklening rondom funderingsherstel en is gebaseerd op de draagkracht van de lener. De hoogte van de lening wordt berekend op basis van de kosten van de verduurzaming van het huis. Er wordt strikt gecontroleerd of het geld ook naar dit doel gaat en de overheid staat garant voor deze leningen. Door deze toetsing is er geen kredietrisico voor geldverstrekBETERE COMMUNICATIE Ten tweede is naast financiële steun ook verleiding belangrijk; uiteindelijk moeten huiseigenaren (met eventuele hulp) worden overgehaald duurzame veranderingen aan hun huis aan te brengen. Voor dit doel is communicatie de sleutel en daar is ook een rol weggelegd voor de nationale overheid. Duidelijkere communicatie over de plannen van de overheid, de kosten voor de huiseigenaar, de stappen die een huiseigenaar moet ondernemen en de financieringsmaatregelen is onmisbaar. Communicatie kan een deel van de initiële onzekerheid en afwachtendheid van de huiseigenaar wegnemen. Het plan om vanuit landelijke overheid één website te maken waar dergelijke informatie gemakkelijk op één plaats te vinden zal zijn, is nog niet volledig van de grond gekomen, de wel gelanceerde website https://www.verbeterjehuis.nl/, mist bekendheid en is moeilijk te vinden. Daarnaast ligt er ook voor de gemeente een taak in de communicatie. Burgers geven aan graag (persoonlijk) te worden geïnformeerd en concrete, herkenbare (reken)voorbeelden BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 22 ESSAY LIEDEKE BESTEBREUR KOEN VAN BOXEL LARA JANSSEN JULIAN VAN VUGT EEKE WELLING STUDENTEN VAN DE HONOURS MASTERS VAN DE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN 2019 – 2020 ENERGIETRANSITIE ‘ Er kunnen meer energiecoaches worden geworven’ te krijgen over de kosten en activiteiten die moeten worden ondernomen. Naast de focus op de voordelen van het overgaan op aardgasvrije middelen is het ook belangrijk om de nadelen van het achterblijven te benoemen als mensen niet meegaan, nadelen die extra hard kunnen aankomen voor lagere inkomens. Voorbeelden van zulke nadelen zijn verlies van de woningwaarde en hogere energiekosten op termijn. ENERGIECOACH Naast communicatie is praktische facilitering van belang, zowel voor gemeenten als voor burgers. De (proces)kosten voor de wijkgerichte aanpak blijken uit de proeftuinwijken beduidend hoger dan ingeschat. Veel gemeenten hebben op dit moment niet de capaciteit voor de persoonlijke aanpak die nodig is om huiseigenaren te verleiden. Sommige gemeenten hebben bijvoorbeeld maar twee of drie full-time medewerkers daarvoor beschikbaar. Ondanks de succesvolle kennisdeling via het Programma Aardgasvrije Wijken, zal daarnaast meer geld vanuit de nationale overheid beschikbaar moeten worden gemaakt om gemeenten deze grote opgave succesvol te laten voltooien. Een eerste mogelijkheid voor facilitering bij burgers is het waar mogelijk koppelen van verduurzamingsbehoeften van burgers aan bestaande werkzaamheden als verbouwingen. Verder kan participatie door wijkbewoners bij de energietransitie ook zorgen dat bewoners meer gemotiveerd zijn om mee te werken. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een inventarisatie onder huishoudens over leefbaarheid in de wijk. Wensen die daaruit voortkomen, kunnen dan meteen worden aangepakt; denk bijvoorbeeld aan verbeteringen in de groenvoorziening of de herinrichting van de straat. Zo ligt de focus niet alleen op de last van de verbouwing, maar op extra voordelen, zoals de verbetering van het algemene straatbeeld. Deze strategie wordt nu al toegepast door woningcorporaties, onder andere in Eindhoven, en is in meerdere gevallen zeer succesvol gebleken. Een tweede manier om burgers te faciliteren ligt bij hulp bij het plannen van de verbouwing van het eigen huis. Aangezien gemeenten maar een beperkte capaciteit hebben, zijn gemeentelijke energiecoaches daarvoor een geschikte uitkomst. Deze coaches worden en ingezet om huishoudens persoonlijke hulp te kunnen bieden bij de verduurzaming van hun woning. Momenteel werken deze coaches vooral op vrijwillige basis vanuit stichtingen zoals de Energiebank, waardoor de totale hoeveelheid geholpen huishoudens laag blijft. Er kunnen meer energiecoaches worden geworven. Ook zou energiecoach waar mogelijk een betaalde functie (eventueel via de gemeente) moeten worden, zodat de capaciteit van deze coaching groter wordt. Daar ligt tevens een kans om ook werklozen of mensen die op dit moment werkzaam zijn in sectoren die door de transitie minder belangrijk zullen worden, om te scholen tot energiecoach. Een energiecoach moet gemakkelijk te benaderen zijn voor huiseigenaren; om dit te bereiken, kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een makkelijk toegankelijk ‘loket’ of aan de inzet van energiecoaches die zelf afkomstig zijn uit de wijk waarin ze werken. OPTIE DWANG Tenslotte zou het als laatste optie mogelijk moeten worden via wet- en regelgeving mensen te dwingen om hun huis te verduurzamen. De transitie biedt veel mogelijkheden om via begrip samen te werk te gaan en niet alleen verbeteringen te maken met betrekking tot duurzaamheid, maar ook met betrekking tot leefbaarheid. In uitzonderlijke gevallen is er echter geen andere reële optie dan dwang mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan de proeftuinwijk in Purmerend, waar een warmtenet werd aangelegd met volledige financiering van de gemeente, waardoor inwoners van de wijk geen eigen kosten maakten. Ondanks deze volledige facilitatie resteerden er uiteindelijk zes huishoudens in deze wijk die simpelweg niet mee wilden. Omdat zij op dat moment het recht op een gasaansluiting hadden, moest er een aparte gasleiding voor hen worden aangelegd. Dit is een situatie waarin kosten onnodig hoog oplopen en waarin dwang mogelijk zou moeten zijn. Het is natuurlijk wel zaak om eerst ondubbelzinnig iedereen te communiceren dat het maken van de transitie écht mogelijk is, voordat mensen ertoe worden gedwongen. Dwang is daarom niet alleen een laatste mogelijkheid, maar ook slechts een optie als eerdere maatregelen als financiële tegemoetkoming, communicatie en facilitering zijn gerealiseerd. De genoemde maatregelen samen zouden de energietransitie komende jaren beter mogelijk moeten maken. Financiële maatregelen op zich zijn niet voldoende – praktische steun, communicatie en zonodig dwang zijn van groot belang om van de energietransitie een succes te kunnen maken. Met een combinatie van deze maatregelen wordt de energietransitie óók haalbaar voor de 420.000 ‘niet-kunners’ in Nederland. Het onderzoek waarop dit essay is gebaseerd werd uitgevoerd maakt deel uit van de denktank ‘Climate Change & Inequality en is te vinden op https://tinyurl.com/yb5nh332

e d BINNENLANDS BESTUUR -WEEK 22 | 2020 MICHEL KNAPEN JURIDISCH 23 Een ambtenaar van het ministerie van Justitie IN DE CLINCH en Veiligheid verrichtte tijdens haar arbeidsongeschiktheid nevenwerkzaamheden in een bedrijf. Háár bedrijf? Nee hoor, van haar zus. Waarom werd ze toch ontslagen? NEVENFUNCTIE STOND GEWOON OP FACEBOOK In de week dat Madina Ayoubh* haar tienjarig jubileum viert bij het ministerie van Justitie en Veiligheid, wordt ze op het matje geroepen. Er zijn aanwijzingen dat ze zich schuldig heeft gemaakt aan plichtsverzuim. Dat zal ze weten: ze krijgt de disciplinaire straf van ontslag opgelegd, maar ook wordt ontslag verleend op grond van ongeschiktheid tot het verrichten van haar arbeid wegens ziekte – ze zit al enige tijd thuis. Het strafontslag krijgt ze omdat ze vakanties heeft gehouden zonder verlof te vragen aan haar leidinggevende. Verder voert Ayoubh, zo denkt de minister tenminste, een bedrijf in Marokkaanse gelegenheidskleding en zou ze zich bezighouden met andere bedrijfsactiviteiten zonder toestemming voor deze nevenfunctie te vragen. Tot slot handelt ze in strijd met de re-integratieverplichtingen. Er mocht van haar worden verwacht dat ze zich beschikbaar hield voor haar werk op het ministerie, en nu ze ‘ander werk’ deed schaadde dat mogelijk haar herstel. Dat zijn serieuze aantijgingen. Ayoubh zelf vat het allemaal lichter op. Neem dat kledingbedrijf – dat is niet van haar, maar van haar zus. Dat vertelt Ayoubh tenminste tegen de rechtbank Gelderland, waar ze in beroep gaat tegen het ontslagbesluit. Die vindt haar verhaal weinig geloofwaardig. De rechtbank heeft immers goed op Facebook gekeken. Op de accounts van Madina Ayoubh en het kledingbedrijf staan allerlei berichten en foto’s op basis waarvan de rechtbank concludeert dat Ayoubh ne‘Mijn zus deed dat’ – dát gelooft de rechtbank dus niet venwerkzaamheden heeft verricht door het voeren van een bedrijf en het beheren van de daarbij behorende Facebookpagina. Van groot belang daarbij is dat het bedrijf is vernoemd naar de dochter van Ayoubh, dat de vestigingsplaats tevens de woonplaats van Ayoubh is, dat beide Facebookaccounts veel foto’s bevatten van Ayoubh en haar dochter en dat op het Facebookaccount van het bedrijf als contactnummer het telefoonnummer van Ayoubh is vermeld zoals dat bij haar werkgever bekend is. ‘Mijn zus deed dat’ – dát gelooft de rechtbank dus niet. ADVERTENTIE Facebook verraadt meer. Zo blijkt dat Ayoubh vakanties en uitstapjes heeft gemaakt, ook ten behoeve van haar bedrijf. Zo was ze in 2014, 2015 en 2017 steeds enige tijd in Marokko. Daarvoor was geen toestemming verleend door haar leidinggevende en de tripjes waren niet afgestemd met de bedrijfsarts. Zeer ernstig plichtsverzuim, oordeelt de rechtbank. Het strafontslag is terecht. De Centrale Raad van Beroep oordeelt hetzelfde in zijn uitspraak van 16 april 2020. Ook voor de Raad is geen andere conclusie mogelijk dan dat Ayoubh tijdens haar arbeidsongeschiktheid werkzaamheden heeft verricht voor het bedrijf. Zij brengt nog enkele e-mails en Facebookberichten te berde die haar ‘onschuld’ moeten aantonen, maar die dateren van na het moment waarop Ayoubh in kennis is gesteld van het vermoeden van plichtsverzuim – daar hecht de Raad weinig waarde aan. Ook niet aan de bewering van Ayoubh dat zij in 2017 in Parijs was voor behandeling: een leugen, zij was toen in Marokko. Ayoubh heeft nog de mogelijkheid gekregen om te bewijzen dat het bedrijf echt op naam van haar zus stond, maar dat heeft ze niet geleverd. Dat Ayoubh ‘beletselen’ heeft ervaren om dit bewijs te vergaren, komt voor haar rekening. Het netwerk dat haar klanten moest opleveren, heeft haar uiteindelijk haar baan gekost. * De naam is gefingeerd. ECLI:NL:CRVB:2020:969

24 ACHTERGROND RUIMTE DOOR: HARRY PERRÉE FOTO: OLAF KRAAK / H.H. Corona krijgt de bouwsector op de knieën en maakt de woningnood nog groter. Kunnen gemeenten de zaak verlichten met het faciliteren van tijdelijke woningen? Eindhoven en Den Bosch doen het, de bezwaren over ‘inferieure containerwoningen’ ten spijt. CORPORATIES EN OMWONENDEN VAAK HUIVERIG FLEXHUIS KOMT MOEIZAAM VAN DE GROND meer gebeuren. Daar zal flexbouwen in moeten voorzien.’ De productie hoeft niet te lijden onder het virus. ‘Deze woningen worden in fabrieken in elkaar gezet. Waar afstand houden op de bouwplaats lastig is, is dat in fabrieken makkelijker te organiseren.’ Kunnen tijdelijke woningen de coronapijn verzachten? Tijdelijke woningen in Heemskerk Het coronavirus maakt de conjunctuurgevoelige bouwsector een kopje kleiner, zo voorspelt het Economisch Instituut voor de Bouw in een notitie van vorige maand. De nieuwbouwproductie zal in 2020 en 2021 met respectievelijk 9 en 13,5 procent dalen. Toch verwacht Wim Reedijk van het Expertisecentrum Flexwonen een tegengestelde ontwikkeling voor de nieuwbouw van tijdelijke woningen. Corona zal de vraag naar tijdelijke woningen eerder opstuwen, meent hij. ‘Denk aan de short-staysector, die veel gebruikmaakt van tijdelijke woningen. Nu zitten daar nog vaak twee mensen op een kamer. Dat gaat in de toekomst zeker niet IN DE LIFT Op papier zit tijdelijk bouwen in elk geval in de lift. Het betreft doorgaans kleine, modulaire woningen met de bedoeling ze na tien of vijftien jaar weg te halen. Om spoedzoekers uit de brand te helpen wil de Tweede Kamer dat er jaarlijks 15.000 flexwoningen worden gerealiseerd. Naast tijdelijke woningen gaat het ook om transformatie van bijvoorbeeld kantoren. In haar Kamerbrief van 29 mei 2019 stelde minister Ollongren van Binnenlandse Zaken dat ze flexwonen een impuls wil geven. ‘Flexwonen biedt de mogelijkheid om op korte termijn te voorzien in een woningvraag, zonder dat dit ten koste hoeft te gaan van de bouw naar permanente woningen’, zo schrijft ze. Toch constateerde de minister toen ook dat veel kansen blijven liggen. ‘Een van de grootste hindernissen op dit moment is dat er bezwaren uit de omgeving komen, waardoor het toch niet doorgaat’, licht Reedijk toe. ‘Een hoop mensen hebben het idee dat dit soort projecten schade aan de leefomgeving oplevert, de waarde van woningen BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ACHTERGROND 25 vermindert. Vaak hebben de gemeente en de corporatie of de ontwikkelaar de plannen in kannen en kruiken en dan kom je toch in procedures terecht.’ Om tijdelijk bouwen mogelijk te maken op plaatsen waar het bestemmingsplan dat niet toestaat, gebruiken gemeenten vaak de zogenaamde kruimelprocedure. Daarmee kunnen ze in acht weken maximaal tien jaar afwijken van het bestemmingsplan. Sinds kort kunnen gemeenten dat via het ministerie van Binnenlandse Zaken oprekken tot vijftien jaar. Gemeenten kunnen ook een langere procedure van 26 weken doorlopen. Dan kunnen ze tot 25 jaar afwijken van het bestemmingsplan. Hoewel een snelle procedure aantrekkelijk lijkt voor gemeenten die snel willen bouwen, waarschuwt Reedijk voor overmoed. ‘Haast maakt de communicatie vaak onzorgvuldiger. Kijk, als je geen weerstand verwacht kun je met die achtwekenprocedure snelheid maken en toch niet voor verrassingen komen te staan. Maar als je op gedoe rekent, kun je beter kiezen voor de langere procedure. Zo kun je goede communicatie opzetten met de omgeving en kijken of het plan moet worden bijgesteld.’ De gemiddelde doorlooptijd van projecten voor tijdelijke woningbouw die de kruimelprocedure volgen is 70 weken, ‘We zien de productie in 2020 weer aantrekken’ blijkt uit het onderzoek De bouw van tijdelijke woningen van het expertisecentrum. Niet de wettelijke procedure slorpt de meeste tijd op, maar de planontwikkeling. In de buitenplanse procedure is de doorlooptijd gemiddeld 100 weken. Bijna twee jaar, dus, maar nog steeds een stuk sneller dan de doorlooptijd van projecten voor permanente woningbouw, die al gauw drie tot vijf jaar bedraagt. POPULARITEIT Reedijk constateert dat tijdelijk bouwen de afgelopen jaren flink aan populariteit heeft gewonnen. ‘We hebben drie jaar geleden onderzoek gedaan naar de mate waarin de honderd grootste gemeenten flexwonen in hun beleid hadden zitten. Maar vier gemeenten hadden dat woord of een vergelijkbaar woord in hun woonvisie zitten. Ik denk dat het nu omgekeerd is, dat vier het niet hebben.’ In 2016, 2017 en 2018 steeg de productie van tijdelijke woningen van 1.400 naar 2.600 woningen, vooral door de instroom van asielzoekers, stelt Reedijk. In 2019 bleek dat effect uitgewerkt en zakte de productie terug naar ‘net iets meer dan duizend’. Reedijk: ‘We zien het in 2020 weer aantrekken omdat de algemene situatie op de woningmarkt nijpender is geworden en tijdelijke woningen steeds meer als een oplossing worden gezien.’ Wat niet wegneemt dat er nog een paar hobbels zijn te nemen. Onder de corporaties, die het grootste aandeel in tijdelijk bouwen hebben, is het aantal tegenstanders (29 procent) groter dan het aantal voorstanders (23 procent), blijkt uit onderzoek van Aedes. En er zijn gemeenten die tijdelijk bouwen associëren met inferieure containerwoningen. ‘Als je daaraan blijft denken, ga je het niet stimuleren’, voorspelt Reedijk. Als die hobbels genomen zijn, volgt het gebrek aan geschikte locaties. Vorig jaar heeft de minister het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) opdracht gegeven geschikte locaties te inventariseren voor de beoogde 15.000 tijdelijke woningen per jaar. Een jaar later zijn er nog geen onderzoeksresultaten. ‘Het PBL vindt het Brabantse flexbouwers zetten door In sneltreinvaart heeft Eindhoven vorig jaar driehonderd tijdelijke studentenwoningen neergezet bij het verkeersplein de Berenkuil, vlakbij de Technische Universiteit. ‘We hebben wel de omgeving, een woonwagencentrum, meegenomen’, laat wethouder Yasin Torunogly (wonen, PvdA) weten. ‘Dat is belangrijk bij tijdelijke woningunits, dat je er een feestje van maakt. Je moet goed kijken wat de behoeften van de omgeving zijn en iedereen erbij betrekken. De woonwagenbewoners waren eerst kritisch. Later hebben ze een ontbijt georganiseerd om de studenten te leren kennen.’ De studentenunits blijven vijftien jaar staan. ‘Betaalbaarheid en beschikbaarheid van wonen staan onder druk. Als je als lokaal bestuur zegt dat je over vijf jaar gaat bouwen, koop je er als woningzoekende nu niks voor. Daar wilde ik op inspelen. Niet alleen iets beloven, maar meteen iets bieden’, motiveert Torunogly de keuze van de lichtstad. Bovendien ziet hij tijdelijk bouwen als een mooie gelegenheid om het bouwproces en woonvormen te innoveren. Het rekensommetje kloppend maken is de belangrijkste drempel voor tijdelijk bouwen. De uitgaven in tien jaar terugverdienen lukt niet, vijftien jaar is ‘kiele-kiele’, aldus de wethouder. ‘Bij de Berenkuil hebben we met de woningcorporatie de nek uitgestoken en gezegd: hier gaan we voor. Ondanks de financiële obstakels kun je het dan snel gerealiseerd krijgen. Dat is niet vol te houden op alle locaties. We hebben middelen nodig om die onrendabele top van een flexwoning betaald te krijgen. Daarom kijken we naar rijk en provincie of zij daar een rol in kunnen spelen, want dit is natuurlijk wel experimenteren met nieuwe woonvormen.’ Den Bosch startte in 2016 met de bouw van tijdelijke woningen. In eerste instantie honderd woningen op drie locaties. Tussen 2020 en 2022 wil de gemeente vijfhonderd tijdelijke woningen realiseren. De woningen die tot nu toe zijn gerealiseerd en gepland blijven tien jaar staan en niet vijftien jaar, ‘omdat we snelheid willen maken. Daarvoor kiezen we voor een kortere procedure. Daar is een inspraak van twee weken’, licht projectleider stadsontwikkeling Edwin Persaud toe. Om snelheid te maken schuiven gemeenten en de bouwende corporaties besluitvormingsprocessen, inspraakprocedures en investeringsbeslissingen zoveel mogelijk in elkaar. ‘In de eerste tranche hadden we acht maanden nodig van idee tot moment van oplevering, in de tweede tranche nog maar vijf maanden’, aldus Persaud. ‘We hebben eerst met woningcorporaties verkend hoe de business case eruit zou zien: de kwaliteit van de woningen, communicatiekosten, plankosten, bouwkosten, grondkosten. Dat hebben we allemaal in een mandje gegooid en vervolgens verdeeld. De corporaties betalen voor de grond een symbolisch bedrag van 1 euro. Omdat we aan de voorkant afspraken hebben gemaakt, komt dat tijdens het proces niet meer terug.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 FOTO: ROBBERT FRANK HAGENS / H.H. 26 ACHTERGROND RUIMTE Tijdelijke tiny houses in Nijkerk interessant om op te pakken’, laat onderzoeker Jolien Groot weten, ‘maar wij zijn onafhankelijk en willen alle voor- en nadelen goed afwegen. Daar hebben we meer tijd voor nodig.’ TYPE FLEXWONER De vraag wat een locatie geschikt maakt voor tijdelijke woningbouw is niet een-twee-drie beantwoord, aldus Groot. Het PBL kijkt daarbij naar het type flexwoner dat in een gebied past en meent dat de dichtheid van de flexwoningen moet passen bij het gebied. Groot: ‘Om het extreem te zeggen: het is niet handig een grote studentenflat in een Vinex-wijk neer te zetten, want dat tast de aard van een buurt sterk aan. Eén van de belemmeringen bij het realiseren van flexwoningen is onwil onder omwonenden waardoor bezwaar kan worden aangetekend.’ Maar moet niet eerst de vraag worden beantwoord of je met tijdelijk bouwen wel woningnood helpt oplossen? Gemeenten en corporaties kunnen hun mensen en middelen immers maar voor één ding tegelijk inzetten. ‘Dat zijn ook vragen die we betrekken in ons onderzoek’, zegt Groot. ‘Een van de voorwaarden daarbij is: tijdelijk moet een aanvulling zijn op de permanent op te leveren wooncapaciteit. Die locatiestudie is voor ons een worsteling, want hoe definieer je een stukje land ‘Eén van de belemmeringen is onwil onder omwonenden’ dat geschikt is voor wonen, maar waar je beter niet een permanente woning kunt neerzetten? We hebben nu als harde eis gesteld: er mag geen permanent woonprogramma op die plek zijn, want dan moet de voorkeur uitgaan naar permanente woningen realiseren.’ Dat zou eigenlijk altijd moeten, vindt ex-Kamerlid en directeur van de Woonbond Paulus Jansen. Voor hem is het middel tijdelijke woningbouw erger dan de kwaal woningnood. ‘Flexwoningen worden gebruikt om de standaard in bouwkwaliteit terug te brengen en voor met name minder kansrijke groepen op de woningmarkt een B-kwaliteit te realiseren’, zo opent hij de aanval. De woningen zelf kunnen best oké zijn, ‘de meeste van die flexwoningen komen terecht op deprimerende locaties, bij autowegen, op oude bedrijfsterreinen. En zijn ze meestal piepklein.’ Komt bij dat tijdelijke woningen een Siamese tweeling vormen met tijdelijke huurcontracten. ‘Daar zijn wij in zijn algemeenheid tegen.’ Dat enthousiaste gemeenten en corporaties tijdelijke bouwen als uitkomst zien, maakt het nog geen geschikt instrument, aldus Jansen. ‘Er zijn best een aantal brave wethouders en goede corporaties die zo goede dingen doen. Maar er zijn ook een heleboel beunhazen die er misbruik van maken. In de commerciële sfeer worden die flexwoningen gebruikt om meer euro’s te vragen voor minder kwaliteit.’ THEORETISCHE BEZWAREN Jansen rept van een project waar hij als wethouder van Utrecht zelf bij betrokken is geweest. ‘Per maand 500 euro voor 21,5 vierkante meter, dat is één container. En met z’n vijven een gezamenlijke wooncontainer, dan heb je 25,5 vierkante meter. Dat is 20 euro per vierkante meter. Een gemiddelde corporatiewoning, die 50 jaar staat, kost op dit moment nog geen 8 euro per vierkante meter.’ Voor Wim Reedijk zijn dit theoretische bezwaren. Voor hem is het evident dat tijdelijke woningen de woningnood helpen oplossen. Hij somt nog eens de voordelen op: ‘Het levert snelheid op en locaties die anders niet worden gebruikt. En het resulteert in een flexibele schil die nodig is om ook op langere termijn de woningnood op te lossen.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 COLUMN JAN VERHAGEN GEEN BESCHERMING In de verpleegtehuizen sterven duizenden ouderen omdat ze te weinig bescherming krijgen van minister De Jonge van Volksgezondheid. Wat doet die minister wel om ouderen te beschermen? Hij geeft 5,4 miljoen euro aan gemeenten tegen mishandeling van ouderen en tegen huiselijk geweld. Laten we die subsidie eens bekijken. Er zijn 35 regio’s met 35 centrumgemeente voor de bestrijding van huiselijk geweld. Voor deze subsidie maakt de minister een nieuwe regionale indeling. Hij maakt 28 regio’s, waarvan sommige twee centrumgemeenten hebben, één regio heeft zelfs drie centrumgemeenten. Een nieuwe regionale indeling voor een subsidie van 5,4 miljoen euro – een slecht idee. De centrumgemeenten moeten een projectplan indienen voor die subsidie. Dat is veel bureaucratie voor weinig geld. Slecht idee. De minister beoordeelt die plannen vervolgens op zes punten. Het kernpunt ‘het project bestrijdt huiselijk geweld’ weegt minder dan 20 procent mee. Afgeleide managementdetails, zoals ‘domeinoverstijgende samenwerking’, wegen ruim 80 procent. Elk van de 28 regio’s krijgt maximaal 192.000 euro – samen 5,4 miljoen. In de regio’s met meerdere centrumgemeenten zullen al die centrumgemeenten een projectplan indienen. De Jonge wil alleen de best scorende honoreren. Die centrumgemeenten kijken alleen naar hun eigen omgeving, niet naar die van andere centrumgemeente in hun regio. Dat betekent dus dat een deel van Nederland niets krijgt van deze extra subsidie. Vooral in Zuid-Holland vallen gaten. Ten slotte de uitbetaling. Het gaat om 5,4 miljoen euro, ADVERTENTIE ‘ Bureaucratie, managementdetails, gaten’ voor 2020 en 2021 samen. De gemeenten krijgen niet in 2020 de helft en in 2021 de andere helft. Nee, in 2020 krijgen ze 40 procent en in 2021 60 procent. Dat is niet erg. Maar de minister licht toe dat hij dat doet ‘op basis van een risicoanalyse’. Hij suggereert dat gemeenten onbetrouwbaar zijn. Dat is wél erg. Werkelijk alles van deze subsidie is fout. De regio’s, de bureaucratie, de criteria, de selectie, de uitbetaling, het wantrouwen. In de verpleegtehuizen krijgen onze ouderen te weinig bescherming. En als ze thuis wonen ook.

28 ACHTERGROND ECONOMIE DOOR: CRISTINA BELLON Restaurants en cafés in Italië zijn bijna drie maanden dicht geweest. Vorige week mochten ze weer open. Uitbaters in het dichtbij Milaan gelegen Varese vrezen voor hun voortbestaan. Gemeenten proberen ze te helpen, ‘maar elke concessie die we doen om te helpen, is voor ons een extra probleem.’ ITALIAANSE GEMEENTE VARESE PROBEERT HORECA TE REDDEN GRATIS TERRASRUIMTE EN LASTENVERLICHTING Vijfenzestig jaar doorgebracht in de geur van snoep en onder het geklets van de klanten. Niemand had gedacht dat Angela Zamberletti de “Zamberletti”, het historische café in het centrum van Varese, een stad met 80.000 inwoners, de Tuinstad van Lombardije, voorgoed zou kunnen sluiten. Een stad in rouw. Afscheid van de Bosini, snoepjes met rhum, en van de taart Dolce Varese, het symbool van de stad. Voorbij de nostalgie die fijnproevers zullen voelen, is de sluiting van het café een steek in het hart van de stad, op haar tradities. De “Zamberletti” is altijd het ontmoetingspunt van de bourgeoisie geweest. Een café dat een vriend van de cultuur was, beroemd om zijn bezoeken, van schrijvers, liedjesschrijvers, acteurs en politici. Nu de ramen dicht zijn, is de culturele en menselijke geschiedenis van een succesvolle onderneming voor altijd gesloten. ‘Ik heb deze beslissing genomen, met tegenzin’, zegt Angela Zamberletti. De keuze is

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ACHTERGROND 29 al aan haar acht medewerkers gecommuniceerd. Net als Angela werden bijna 2.000 eigenaren, huurders en beheerders van restaurants en cafés in Varese en in de hele provincie Varese (890.000 inwoners) geconfronteerd met een serieuze vraag: moet ik wel of niet openen? Op maandag 18 mei keek bijna iedereen op naar de hemel en sprak een welgemeend ‘dank je wel’. Na meer dan twee maanden lockdown openden ze hun luiken weer en maakten zich klaar om hun klanten te verwelkomen. De restaurants die in deze maanden hadden gewerkt door thuisbezorging en afhaaldiensten waren meer klaar dan de anderen, die nu de keukens moeten heropenen. VERPLICHTE DETECTOREN Fase 2, zoals de voorzichtige herstart in Italië heet, is echter een tunnel vol onzekerheden. De eigenaars en huurders van restaurants en cafés, die zo snel mogelijk weer willen starten, weten nog niet zeker of ze wel goed hebben begrepen wat ze moeten doen om in alle veiligheid te heropenen. Bovendien is de lijst met verplichte apparaten, die door de overheid is opgelegd, pas 24 uur voor de heropening aangekomen. De afstand van één meter tussen elk van de klanten is de enige duidelijke regel. Roberto Tanzi, directeur van de Trade Association Confcommercio Ascom van Varese legt uit: ‘Sommige restaurants en cafés zullen in deze dagen niet heropenen omdat ze de temperatuurdetectoren, die op dit moment moeilijk te vinden zijn, niet hebben kunnen vinden. Voor de pandemie bevonden de restaurants en cafés zich al in een moeilijke positie, na de liberalisering van de publieke activiteiten, om nog maar te zwijgen over de crisis van 2008 en de hoge huurprijzen die in het historische centrum van de stad worden gevraagd. Velen van hen deden een beroep op de steun van 25.000 euro die door de overheid werd gegarandeerd. Bovendien zijn veel klanten misschien bang om weer te gaan eten in openbare gelegenheden, ze zullen de voorkeur geven aan thuisbezorging. De behoeften van de klanten veranderen. Op dit moment zijn er weinig zekerheden.’ Het is een uitdaging waarvan de eerste resultaten pas over enkele maanden zichtbaar zullen zijn. ‘Restaurants en bars zullen alles in het werk stellen om overeind te blijven, tot het einde toe,’ zegt Giordano Ferrarese, voorzitter van de Italiaanse Federatie van Openbare Oefeningen (FIPE) van de provincie Varese. ‘Als ze sluiten, is dat omdat hun noodkreet niet is beantwoord door de instanties. Gemeenten moeten begrijpen wat de behoeften van ‘Als ze sluiten, is dat omdat hun noodkreet niet is beantwoord door de instanties’ het gebied zijn en daarom de regels vereenvoudigen.’ BELASTING OPSCHORTEN Restaurants en cafés vragen de gemeente om hun belastinginningen tot het einde van het jaar 2020 op te schorten. ‘We hebben de belasting op het gebruik van de openbare ruimte en gebieden (COSAP) tot 31 oktober ingetrokken. De afvalbelasting (TARI) wordt niet betaald voor de lockdown-maanden en zal in de toekomst worden betaald in verhouding tot het aantal beschikbare tafels’, legt Ivana Perusin, wethouder van Productieve Activiteiten van de gemeente Varese, uit. Ze gaat verder met haar opsomming. ‘We stellen om niet buitenruimtes ter beschikking: trottoirs en pleinen, in overeenstemming met de ‘verkeerswetten’. En openbare ruimtes, zoals parkeerplaatsen en groenvoorzieningen waar tafels kunnen worden neergezet, zijn tot 31 oktober gratis. De procedures zijn vereenvoudigd: eenvoudig in te vullen formulieren die per mail zijn te versturen. Binnen twee dagen beantwoorden we de aanvragen en geven we toestemming voor het gebruik van de gevraagde ruimtes. De gemeente heeft ook voorzien om de tarieven van de parkeerplaatsen te verlagen. Veel gebieden die vroeger uurtarieven hanteerden, werken nu met kleine dagtarieven. Vanaf 19.00 uur hoeft er niet meer te worden betaald, om degenen die met de auto komen het makkelijker te maken eten af te halen.’ Om de behoeften van de stad beter te snappen, heeft de gemeente een ‘denktank’ georganiseerd – een soort van ronde tafels die al zes bijeenkomsten hebben gehouden. Daarvoor zijn alle economische krachten van Varese uitgenodigd: de vertegenwoordigers van de handelsverenigingen (ondernemers, ambachtslieden, handelaars, restauranthouders) en de vakbonden. De ronde tafels zijn thematisch. Elke bijeenkomst heeft ideeën opgeleverd. Tactische acties om opnieuw te beginnen, maar ook langetermijnstrategieën voor de wederopbouw, waarbij gebruik wordt gemaakt van wat de burgers in de afgelopen weken hebben ontdekt. Zo werkten bijvoorbeeld de thuisbezorging en de afhaalactiviteiten fulltime. En verder: het online platform ‘I choose my territory’ (koop lokaal) was en is een groot succes. Het brengt alle landbouwproducenten in het gebied bij elkaar en helpt hen om producten te verkopen op ‘km 0’. Al deze nieuwe vormen van verkoop zouden een kans kunnen zijn die de moeite waard is om in de toekomst te worden ontwikkeld. ‘Bezorgingsbedrijven hebben een hausse aan aanvragen’, zegt Roberto Tanzi van de Ascom. ‘We moeten zien hoe de klanten zullen reageren op de nieuwe bepalingen die de overheid aan restaurants oplegt.’ GELD VOORSCHIETEN In het centrum van de stad wurgen de hoge huurkosten de huurders van cafés en restaurants die niet ook de eigenaren van het gebouw zijn. ‘Maar dat zijn particuliere contracten,’ zegt wethouder Ivana Perusin. ‘We zouden mogelijk een verzoeningscommissie kunnen organiseren met eigenaren en huurders. In deze dagen komt er een regionale aanbesteding voor ‘Urban Commercial Districts’ uit. De aanbesteding voorziet ook in de mogelijkheid om fondsen toe te wijzen ter ondersteuning van leasecontracten in stedelijke centra waar de commerciële districten zijn gevestigd. Grote verwachtingen voeden de acties van de burgers en die van het openbaar bestuur. In de nieuwe wereld, na Covid19 , is wederzijdse hulp volgens haar de enige kracht die we kunnen inzetten om weer op te staan. ‘We hopen dat het geld dat we aan de burgers hebben gegeven, door de regering aan ons wordt teruggegeven’, zegt Ivana Perusin. ‘Normaal gesproken innen we als gemeente een miljoen euro per jaar, door middel van de COSAP-belasting. Dat zal niet zo zijn in 2020. Wat de afvalbelasting betreft, zullen cafés en restaurants minder verbruiken, ja, maar we moeten nog steeds de vaste kosten van de diensten dragen. De kosten van de sociale zorg zijn exorbitant gestegen en we hebben minder... Het is moeilijk om dit uit te leggen aan de uitbaters. Elke concessie die we doen om hen te helpen, is voor ons een extra probleem, een probleem dat we absoluut zullen moeten oplossen. We hebben maatregelen voor de herstart moeten goedkeuren zonder de zekerheid te hebben dat het geld dat we hebben voorgeschoten ten minste gedeeltelijk door de regering zou worden terugbetaald.’

VAN ONZE KENNISPARTNER KENNISCENTRUM SPORT & BEWEGEN

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 ILLUSTRATIE: NICO VISSCHER ZORG & CORONA SPECIAL 31 WMO GEEN ONSJE MINDER, WEL ANDERS 32 JEUGDZORG KWETSBARE GEZIN KAN MEER DAN GEDACHT 36 TOZO-REGELING GEMEENTEN VOL AAN DE BAK MET HULP AAN ZZP’ERS 41 SPECIAL ZORG & CORONA KWETSBARE BURGERS EERST EHBO IN HET SOCIAAL DOMEIN De coronacrisis grijpt in op de gedecentraliseerde taken op het gebied van jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en (arbeids)participatie. In een drieluik kijkt Binnenlands Bestuur naar de gevolgen. Hoe ondersteun je als gemeente zzp’ers? Hoe zorg je voor continuïteit van de jeugdzorg? En welke alternatieve vormen van dagbesteding en begeleiding zijn er te verzinnen in het kader van de Wmo?

32 SPECIAL ZORG & CORONA DOOR: YOLANDA DE KOSTER FOTO PATRICIA REHE / H.H. Veel mensen met een Wmo-voorziening krijgen vanwege corona minder hulp en ondersteuning. Tegelijk neemt de digitale hulpverlening een vlucht. Gemeenten zien de situatie niet als opmaat voor bezuinigingen. Branche- en belangenorganisaties houden hun hart vast. VERSNELLING IN ALTERNATIEVE WMO-ONDERSTEUNING E-HEALTH ALS NIEUWE NORMAAL De maatregelen om verspreiding van het corona-virus tegen te gaan, hebben grote impact op mensen die een beroep doen op een Wmo-voorziening. De huishoudelijke hulp stopte of werd verminderd, evenals begeleiding en dagbesteding. ‘Soms omdat ze hier zelf van afzien uit angst voor besmetting en soms omdat aanbieders geen, fysieke vorm, van ondersteuning leveren vanwege de beperkende maatregelen’, laat een woordvoerder van de gemeente Roermond weten. Dat ziet ook Illya Soffer, directeur van Ieder(in). In een peiling van begin april onder panelleden – waarin mensen met een beperking of een chronische aandoening zitten – werd duidelijk dat de coronacrisis hen hard treft. Door de stopzetting of vermindering van de zorg en ondersteuning is de lichamelijke gezondheid achteruitgegaan en zijn stress en psychische klachten toegenomen. Mantelzorgers raken daardoor overbelast en mensen voelen zich vaker angstig en geïsoleerd. ‘Die dagbesteding en de ambulante begeleiding is vooral vanuit de organisaties stopgezet’, weet Soffer. ‘Ik denk dat die eerste reflex, in de periode van acute crisis en paniek, wel begrijpelijk is. Pijnlijk vind ik dat er niet is nagedacht over de impact daarvan en welke groepen daardoor in hele grote problemen zouden komen. Wij hebben aan alarmbellen moeten trekken. Je ziet nog steeds dat de focus van het beleid op de ziekenhuiscapaciteit ligt en op de groepen die de meeste risico’s lopen, zoals ouderen. De groepen daaromheen hobbelen erachteraan. Mensen met een beperking die met hulp en ondersteuning thuis wonen, zitten helemaal in de staart.’ Binnenlands Bestuur benaderde zes gemeenten – groot en klein, verspreid over het land – met de vraag hoe ze aanbieders hebben aangespoord om alternatieve zorg en ondersteuning te leveren: Alkmaar, Assen, Breda, Roermond, Stichtse Vecht en Súdwest-Fryslân. ‘We hebben de aanbieders gevraagd in contact te blijven met de cliënt en waar mogelijk de dienstverlening zo goed mogelijk voort te zetten’, laat een woordvoerder van Breda weten. ‘Waar geen huisbezoeken mogelijk waren voor begeleidingsgesprekken, heeft de begeleiding vorm gekregen in de vorm van (beeld)bellen, online groepsgesprekken of whatsappgesprekken.’ Aanbieders van dagbesteding in Breda brachten knutselpakketten rond en gingen vervolgens met een groepsgesprek online aan de slag met het materiaal. In Roermond wordt door enkele aanbieders individuele dagbesteding thuis geleverd in plaats van in groepsverband. Langzaamaan wordt ook weer dagbesteding opgestart. In kleinere groepen en in grotere ruimten. ‘De verwachting is dat er straks meer hulp nodig is’ HERSENKRAKER De huishoudelijke hulp komt in Roermond eventueel minder vaak, maar wel langer. ‘Daarnaast krijgen aanbieders de vrijheid om binnen de indicatie andere activiteiten aan te bieden dan normaal. Ze kunnen bijvoorbeeld boodschappen doen of medicijnen halen, omdat een mantelzorger dit bijvoorbeeld tijdelijk niet kan overnemen’, aldus een woordvoerder. In Súdwest-Fryslân zijn de aanbieders er goed in geslaagd om de hulp en ondersteuning, zij het op een andere manier, voort te zetten. ‘Er worden dagelijks telefoontjes gepleegd om naast het luisterend oor, ook te stimuleren dat het dagritme wordt vastgehouden. Er worden wekelijks rondbrengacties gehouden met bloemen of koeken met daarbij quizzen, een mooi gedicht of een hersenkraker. Tijdens deze rondbrengacties, op gepaste afstand, wordt meteen de BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

SPECIAL 33 persoonlijke verzorging gecheckt en of de inwoner zich nog redt’, zo laat een woordvoerder weten. Gemeenten zien de coronacrisis niet als uitgelezen kans om in de (nabije) toekomst te bezuinigen op de Wmo, zo laten de benaderde gemeenten weten. Mensen moeten het nu immers zonder de reguliere hulp doen. ‘Er is geen sprake van een ideale situatie. De druk op mantelzorgers wordt vergroot, waardoor overbelasting dreigt te ontstaan. Er zijn cliënten die een terugval krijgen door de weggevallen, of verminderde ondersteuning’, aldus de woordvoerder van Roermond. ‘We zien dat een enkele client het nu redt zonder of met minder hulp. Maar alleen in de wetenschap dat dit tijdelijk is’, stelt de woordvoerder van Breda. ‘Mensen die het nu redden, lukt dit vaak ook dankzij hun mantelzorgers. Die zetten nu een stap extra. De druk op mantelzorg neem hierdoor echter toe waardoor deze situatie niet heel erg lang vol te houden is.’ De gemeente ziet daarnaast bij een aantal cliënten stilstand of achteruitgang in het hulptraject. WMO-GOLFJE ‘We hebben onvoldoende zicht of mensen zich met de beperkte hulp goed redden. Bepaalde inwoners blijken sterker te zijn dan verwacht, maar er is ook een categorie die juist nu meer begeleiding nodig heeft. We krijgen signalen dat naarmate het langer duurt een deel van de mantelzorgers het zwaar vindt en cliënten onrustiger worden’, stelt ook de woordvoerder van Súdwest-Fryslân. ‘Onze denkwijze in de mate van ondersteuning is ongewijzigd’, laat Alkmaar weten. De gemeente vreest dat straks een golf(je) aan nieuwe Wmo-aanvragen zal komen. ‘De verwachting is dat er straks meer hulp nodig is, dat de ‘hulpvraag’ tijdelijk is uitgesteld. Er zijn, praktisch gezien, minder aanvragen nu bij het Wmo-loket dan in voorgaande maanden.’ Daar houdt ook Súdwest-Fryslân rekening mee. ‘We zijn ervan overtuigd dat een aantal inwoners nu geen ondersteuning vraagt, terwijl zij dat wel nodig heeft. Deze groep zal als de maatregelen versoepeld worden tevoorschijn komen en alsnog een beroep op de ondersteuning doen.’ CRISISPLAN NODIG Ieder(in) vindt dat de overheid een crisisplan moet maken voor mensen met een beperking en/of chronische aandoening. Soffer: ‘Veel mensen met een beperking of chronische ziekte zijn door corona onevenredig geïsoleerd geraakt. Deels vanwege het wegvallen van hun dagstructuur, hulp en sociale contacten. Daarnaast zijn er honderdduizenden mensen die nu al wekenlang “vrijwillig” in thuis-quarantaine zitten, omdat zij een verhoogd gezondheidsrisico lopen. Het kan niet zo zijn dat mensen met een beperking maanden- of zelfs jarenlang buiten de samenleving komen te staan. Er moet voor hen een plan komen waarin duidelijk wordt gemaakt hoe zij op gelijke voet in de versoepeling kunnen meegaan. Van dat plan moet een lokale vertaling worden gemaakt, met inbreng van mensen met een beperking of chronische ziekte. En dat moet nu gebeuren.’ ONLINE HULP Assistentie bij het aanleggen van een drukverband BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

SPECIAL 35 ‘We hebben onvoldoende zicht of mensen zich met de beperkte hulp goed redden’ ‘De toekomst zal uitwijzen of in sommige gevallen de problematiek verergerd is en dus binnenkort tot zwaardere/meer intensieve zorg zal leiden’, laat Assen weten. Soffer benadrukt namens Ieder(in) dat deze situatie voor mensen met een beperking of chronische aandoening niet lang is vol te houden. ‘Hoe langer het duurt, hoe nijpender de situatie wordt. Bij een substantieel deel van de mensen ontstaan situaties die niet houdbaar zijn. De gezondheid gaat achteruit, de psychische druk wordt groter en mantelzorgers houden het niet vol.’ Alkmaar en Breda stellen beide dat de coronacrisis een versnelling teweeg heeft gebracht in digitale hulpverlening. ‘Beeldbellen wordt meer en meer toegepast; dit bewijst steeds meer zijn waarde bij individuele begeleiding’, aldus de Alkmaarse woordvoerder. ‘We hebben samen met de aanbieders wel geleerd dat E-health een verrijking kan zijn in de zorg en ondersteuning. Dit is iets wat wij en aanbieders vast willen blijven houden’, stelt de woordvoerder van Breda. ‘Het is geen volledige vervanging van het fysieke contact, maar het kan wel een mooie aanvulling zijn. Deze crisis heeft op dat gebied wel bijgedragen aan een snellere doorontwikkeling en acceptatie van inzet van digitale hulpmiddelen in de begeleiding, voor alle doelgroepen binnen de Wmo.’ Stimulansz ziet echter nog veel aanbieders worstelen met die digitalisering, als ook met alternatieve vormen van ondersteuning. ‘Aanbieders zouden daar best meer creativiteit in kunnen laten zien’, vindt Wim Peters, juridisch adviseur Wmo bij Stimulansz. DE KNIP EROP Thuiszorgnl, de brancheorganisatie van thuiszorgaanbieders, vreest net als Ieder(in) dat gemeenten op de Wmo zullen gaan bezuinigingen. ‘Ik ben bang dat gemeenten de knip erop gaan zetten’, stelt Hans Buijing, bestuurder van Thuiszorgnl. Het water stond gemeenten al aan de lippen, en dat is met de coronacrisis alleen nog maar verergerd. ‘Terwijl nu goed zichtbaar wordt hoe belangrijk huishoudelijke ondersteuning is. Dat beseffen gemeenten ook. Voor mensen met COPD bijvoorbeeld is een stofvrij huis heel belangrijk. Maar vergeet ook niet de signaleringsfunctie die de medewerkers in de huishoudelijke hulp hebben. En hoe belangrijk ze zijn in de strijd tegen eenzaamheid.’ ‘Mensen uit onze achterban zijn bang dat ze straks het hardst worden getroffen door beTHUISHULP Afgeleverde boodschappen in Twente zuinigingen. De afgelopen maanden hebben ze minder of geen hulp gekregen en hebben ze dat ‘opgelapt’ met de inzet van mantelzorgers. Zij zijn bezorgd dat dat zo blijft. Gemeenten moeten het geld toch ergens vandaan halen, redeneren ze’, aldus een bezorgde Soffer. ‘Met lichte zorg kun je zware zorg, en hogere kosten, vermijden’, benadrukt Buijing. Volgens Divosa kan corona wel zorgen voor een nieuwe blik op de zorg en ondersteuning die nu geboden wordt in de Wmo. ‘Deze situatie heeft laten zien dat het ook anders kan. Het is net of er nu nog meer gekeken wordt wat iemand echt nodig heeft. Sommige mensen blijken zelfredzamer te zijn dan verwacht of hebben andere ondersteuning nodig. Soms is ook intensiever hulp nodig. Organisaties lijken elkaar ineens makkelijker te vinden en te versterken. Laten we goed gebruik maken van elkaars kracht, dat kan ervoor zorgen dat we nog meer de juiste dingen doen’, aldus Monique van der Meulen, procesmanager sociaal domein bij Divosa. Daarmee doelt ze mede op de vele mooie initiatieven die tijdens de coronacrisis in de samenleving zijn ontstaan om elkaar te helpen. ‘Bij de boodschappen, bij hand-enspandiensten, bij het tegengaan van eenzaamheid, in de samenwerking tussen verschillende organisaties die elkaar ineens weten te vinden en te versterken. Er is veel meer onderlinge verbondenheid. Het zou mooi zijn als dat blijft.’ Dat stelt ook Súdwest-Fryslân. ‘We zien dat er veel initiatieven in de samenleving ontstaan om buurtgenoten te helpen. Deze versterking van de samenleving willen we straks in het ‘nieuwe normaal’ graag vasthouden en benutten.’ VERANDEREN Nu het stof van de crisis is neergedaald en we naar het ‘nieuwe normaal’ toe moeten, dienen gemeenten zich voor te bereiden op zorg en ondersteuning in de anderhalvemetersamenleving. ‘Er gaat iets fundamenteels veranderen’, voorspelt Peters (Stimulansz). Gemeenten zijn wel wat aan het nadenken over hoe de Wmo na de crisis moet worden vormgegeven, maar ze komen er volgens hem nog niet echt aan toe. Bij Divosa komen daarover veel vragen binnen van gemeenten. ‘Hoe organiseer je kwalitatief goede dienstverlening in een anderhalvemetersamenleving? Wat betekent dat voor je toegang, wanneer ga je weer op huisbezoek, wat kunnen we digitaal regelen? Dat zijn vragen die bij gemeenten leven’, weet Van der Meulen. De meeste van de benaderde gemeenten laten veel aan aanbieders over. Roermond gaat zich daar binnenkort over buigen en pakt dat samen op met aanbieders. Ook Breda denkt met de aanbieders mee. ‘De aanbieders hebben dat de afgelopen weken al gedeeltelijk vormgegeven’, stelt een woordvoerder van Assen. Dagbesteding en groepsbegeleiding worden in kleinere groepen gegeven, bilaterale contacten zijn deels op anderhalve meter afstand weer fysiek, en deels blijft er digitaal contact. ‘Misschien is dat net zo effectief en wel zo efficiënt. Dat gaan we monitoren.’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 Foto: Herman Engbers / ANP

36 SPECIAL ZORG EN CORONA DOOR: YOLANDA DE KOSTER BEELD: SHUTTERSTOCK Het was alle hens aan dek om ervoor te zorgen dat de continuïteit van de jeugdzorg in de coronacrisis niet in het gedrang zou komen. Financiële zekerheid voor aanbieders was belangrijk. Opvallend: kwetsbare gezinnen kunnen meer dan ze zelf vooraf gedacht hadden. Maar er zijn ook zorgen. ZORGEN OVER VRAAGUITVAL JEUGDHULP EIGEN KRACHT GEZIN BLIJKT BEST GROOT De regio Haaglanden telt op dit moment 11.000 kinderen in jeugdhulp die zorg en ondersteuning krijgen van 180 aanbieders. Al die aanbieders zijn medio maart, toen Nederland in de intelligente lockdown ging, benaderd. ‘We wilden zo snel mogelijk weten wat de gevolgen van die lockdown waren voor de hulpverlening. Waar lopen de aanbieders tegenaan, waar zijn knelpunten en belemmeringen, wat kan wel en wat kan niet? Alles was gericht op de continuïteit van zorg’, zegt Paul Grob, directeur van Servicebureau Jeugdhulp Haaglanden. Het Servicebureau regelt de inkoop jeugdhulp voor tien gemeenten in de regio, waaronder Den Haag, Delft, Westland en Zoetermeer. Daarnaast werd een speciale website ingericht met informatie voor aanbieders, die ook als platform diende om onderling ervaringen uit te wisselen. Aanbieders die alternatieven voor de reguliere zorg en ondersteuning hadden bedacht, konden dat bijvoorbeeld via die website delen. Volgens Grob is de continuïteit niet in het gedrang gekomen. ‘Er is een behoorlijke vindingrijkheid bij de aanbieders geweest.’ ‘Het was een hell of a job’, vertelt Kavita Parbhudayal, de Haagse wethouder voor onder meer jeugd (VVD). ‘Veel kinderen in jeugdhulp hebben het al zwaar, en toen kwam de coronacrisis er nog bij. Er moest worden nagedacht over wat de beste benadering zou zijn en hoe je de kinderen en ouders zou kunnen blijven bereiken. Als de begeleiding digitaal werd voortgezet, moet je de ouders en de kinderen meenemen in zo’n traject. Daar hebben de aanbieders veel tijd in gestopt.’ Ook in de jeugdhulpregio’s Groningen en Amersfoort werden alle zeilen bijgezet om op de veranderde situatie in te spelen. Aanbieders kregen van hen brieven met algemene informatie en werden verzocht zoveel als mogelijk de zorg voort te zetten, ook als dat niet op de gebruikelijke manier zou kunnen. Met de grootste aanbieders in Groningen, die meer dan de helft van de hulp bieden, is door de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) persoonlijk contact opgenomen. In de jeugdhulpregio Groningen ontvangen bijna 13.000 jongeren jeugdhulp. ‘ GEWANDELD Vanuit het projectteam Corona wilden we weten waar ze tegenaan liepen, of het allemaal lukte en wat wij konden doen’, zegt Heidi Bolt, lid van het projectteam Corona en programmaleider jeugd van Groningen. ‘De focus lag op zorgcontinuïteit’, vult Kirsten Wind aan, senior communicatieadviseur van de RIGG. Voor de 240 aanbieders die met de RIGG een zorgcontract hebben ging, net zoals in de regio Haaglanden, een speciale webpagina de lucht in met allerhande informatie, en tips voor aanbieders voor alternatieve vormen van hulpverlening. ‘We houden continu de vinger aan de pols’, aldus de Amersfoortse wethouder Cees van Eijk (jeugdzorg, GroenLinks). De accountmanagers onderhouden nauw contact met de aanbieders om te informeren hoe de zorgverlening zo goed en zo kwaad als het kan, doorgang kan vinden. ‘Er is tussen aanbieders en gezinnen veel telefonisch contact geweest en er is veel gebruik gemaakt van videobellen. Ook is er veel gewandeld. De ondersteuning gaat voor een belangrijk deel door, maar wel een tandje lager’, schetst Van Eijk. In de jeugdhulpregio waaronder Amersfoort valt, en waarvan Van Eijk voorzitter is, zijn ruim 200 gecontracteerde aanbieders die hulp bieden aan zo’n 7.800 jongeren. ‘De aanbieders hebben een enorme flexibiliteit getoond. Ze hadden zorgen over de bescherming van hun eigen professionals en over het doorgaan van de zorg en ondersteuning aan de kinderen.’ In de regio Groningen en Haaglanden vreesden aanbieders financiële problemen omdat de gecontracteerde zorg niet kon worden geleverd. De RIGG kwam snel met een aanvulling op de regeling die het ministerie van VWS en gemeentekoepel VNG medio april zijn overeengekomen (zie kader). ‘We geven volledige compensatie aan de jeugdhulpaanbieBINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

SPECIAL 37 ‘Mogelijk krijgen we straks te maken met zwaardere problematiek’ ders. Daarmee hebben we afgedekt dat financiële problematiek een struikelblok zou zijn voor zorgcontinuïteit’, aldus Wind. In Amersfoort waren er bij aanbieders geen zorgen over de financiën. ‘We hebben hun snel laten weten dat we het zorglandschap willen behouden en dat er door de crisis geen aanbieders mogen omvallen. Dat gaf rust en comfort’, aldus wethouder Van Eijk. Er kon volop over de zorginhoud worden gesproken. VERADEMING Een verademing, vindt de Haagse wethouder Parbhudayal. ‘De laatste jaren hebben we veel gesproken over de financiële druk die er op het jeugdhulpstelsel zit. En ja, we hebben een financiële uitdaging, maar we zijn nu goed met elkaar in gesprek over de aard van de jeugdhulp en over de wijze waarop je een jongere het best kunt behandelen. Je ziet nu dat er een enorme doorontwikkeling mogelijk is. We praten weer echt over de inhoud.’ Dat hoort ook de regio Groningen van aanbieders terug. ‘Een aanbieder heeft het mooi omschreven. “De kwetsbaarheid van kinderen staat voorop in plaats van de barrière van de bekostiging.” We hopen dat dit een basis blijft voor de toekomst’, zegt Cynthia Schenk, programmamanager transformatieagenda jeugdhulp regio Groningen. Zorgen zijn er in Amersfoort en de regio Haaglanden over vraaguitval. Uit een eerste enquête onder aanbieders in de regio Haaglanden naar de impact van corona blijkt dat na een aanvankelijke terugloop het aantal ondersteuningsvragen weer is gestegen. Wel geven aanbieders aan dat de ernst of complexiteit van de problematiek is toegenomen. In Amersfoort is sprake van een zorguitval van ‘tientallen procenten’, weet Van Eijk. Dat is deels veroorzaakt omdat de toegang tot hulp zeker in het begin minder was. ‘Ik maak me daar grote zorgen over. Mogelijk krijgen we straks te maken met zwaardere problematiek omdat te laat aan de bel is getrokken. Ook ben ik bang dat we straks te maken krijgen met een inhaalslag. Ik vraag me af of we dat volume wel aan kunnen, ook financieel.’ Zijn tweede zorg is dat de zorgvraag mogelijk gaat veranderen. Als die inhaalslag komt, COMPENSATIE Gemeenten moeten de omzet van zorgaanbieders in maart, april en mei financieren, op het niveau van voor de coronacrisis. Hierdoor worden aanbieders niet gedwongen personeel te ontslaan en blijven personeel en expertise behouden. Verantwoording vindt na het einde van de intelligente lockdown plaats op basis van feitelijke kosten. Gemeenten moeten het omzetniveau bepalen aan de hand van het maandgemiddelde van de omzet van die aanbieder over heel 2019. Dat bedrag moet worden aangevuld met de in het contract voor 2020 toegepaste indexatie. Dat zijn VWS en VNG medio april overeengekomen. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

Joost weet het Inkomen & Zekerheid Hebt u vragen over inkomen en zekerheid? Joost en zijn collega’s bij Loyalis weten er alles van. Maak kennis via loyalis.nl/binnenlandsbestuur

SPECIAL 39 duren. ‘De belasting op onder meer de mantelzorgers wordt te groot. De alternatieven van nu, zoals beeldbellen, hebben toch beperkingen en kunnen ons opbreken. Het is een mooi aanvullend instrument, maar ik denk dat een combinatie beeldbellen en face-to-face contact cruciaal is.’ rekent Van Eijk overigens wel op het kabinet. Ook de Westlandse wethouder Piet Vreugdenhil (jeugd, CDA) houdt zijn hart vast voor een eventuele inhaalslag, én op verergering van de huidige problematiek. ‘Je gezonde verstand zegt dat het aantal echtscheidingen gaat toenemen. Ook mogen we verwachten dat schulden gaan toenemen en schulden zijn een belangrijke indicator bij problemen van jongeren en gezinnen. Je hoort nu ook dat kinderen eenzaam zijn. Het is toch echt wel een dip in hun ontwikkeling. Bij de een zal dat uitmonden in een depressie, anderen slaan zich er misschien doorheen. Ik hou mijn hart vast. Alleen: we weten het nog niet. Ik vind ‘m heel spannend.’ De regio Groningen heeft nog geen zicht op eventuele vraaguitval. MINDER STRESS Toch zijn er ook pluspunten te noteren, stellen Amersfoort en Groningen. ‘De eerste weken hebben aanbieders niet behandeld. Ze hadden dus minder intensief, maar wel vaker contact, om het gezin in beeld te houden. Via de aanbieders horen we van gezinnen dat er een soort verlichting ontstond’, zegt Bolt (Groningen). ‘Gezinnen hadden minder last van stress. Er kwam minder hulpverlening over de vloer en de gezinnen zijn teruggevallen op eigen kracht. Het feit dat aanbieders minder dichtbij zijn, kan ook behulpzaam zijn.’ Daar sluit haar collega Schenk zich bij aan. ‘Doordat kwetsbare gezinnen meer lucht kregen, kwam er meer rust in het gezin. Er was niet de druk van school, van op tijd opstaan, van allerlei afspraken. De gezinnen gaven ook aan meer hun eigen verantwoordelijkheid te pakken. Sommigen konden ook hulp aan de buren geven en dat gaf ze een goed gevoel. Die kwetsbare gezinnen konden door de omstandigheden minder leunen op de hulpverlening en hebben ervaren dat ze eigenlijk best wel veel zelf kunnen en zelfs voor een ander van waarde kunnen zijn.’ Ze tekent daarbij aan dat het signalen zijn. ‘Het is niet wetenschappelijk onderbouwd’. Maar ook Amersfoort ziet gezinnen meer in hun eigen kracht komen. ‘Je ziet bij gezinnen en kinderen grotere veerkracht dan gedacht’, hoort Van Eijk terug. ‘Ze lossen hun problemen nu meer binnen hun eigen sociale netwerk op. Ook geeft het rust dat de kinderen niet alle dagen naar school hoeven en nu niet met speciaal vervoer op pad hoeven.’ Toch meent hij dat de situatie niet te lang moet VERSNELLING De drie regio’s zien de crisis als opmaat, en mogelijk zelfs een versnelling, van de transformatie. ‘We hebben er vijf jaar aan getrokken om mensen in hun eigen kracht te zetten, om ze een beroep te laten doen op hun sociale netwerk én om naar het gezin als geheel te kijken. Je ziet dat dat nu wel lukt, of in ieder geval beter. Er is dus in deze periode iets gebeurd waardoor we het met zijn allen wel voor elkaar krijgen. Urgentie kan veel losmaken’, aldus Schenk. ‘Ik hoop dat het tot een versnelling van de transformatie zal leiden’, stelt Van Eijk. Hij ziet dat er meer contact is tussen de aanbieders en de sociale teams. ‘Die onderlinge afstemming heeft een positief effect. Men weet elkaar beter dan voorheen te vinden.’ Dat ziet ook de regio Haaglanden als winst. Daarnaast vindt de regio dat goed moet worden gekeken welke lessen uit deze crisis kunnen worden getrokken, ook kijkend naar de hoeveelheid geboden zorg. ‘De laatste jaren hebben we het beroep op de jeugdzorg alleen maar zien stijgen. Mogelijk werkt nu het ‘Wellicht kan de ondersteuning wel een tandje minder’ beroep op de eigen kracht wel normaliserend. Wellicht kan de ondersteuning wel een tandje minder’, aldus Grob. Er moet goed in kaart worden gebracht hoe gezinnen en kinderen het in deze periode ervan af hebben gebracht, en of alle geboden ondersteuning wel noodzakelijk is. ‘We vinden het te vanzelfsprekend om in het gat van die hulpvraag te springen. Daar moeten we met elkaar goed naar kijken.’ Parbhudayal: ‘Er zijn andere manieren gevonden om hulp en ondersteuning te geven en daar kun je van leren.’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS SNEL HELPEN MET TIJDELIJKE NOODREGELING INKOMENSONDERSTEUNING? ONZE TOZO DESK ONDERSTEUNT EN CREËERT SCHAALBARE CAPACITEIT VOOR GEMEENTEN. Lees meer op www.eiffel.nl/tozo-desk

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 DOOR: ADRIAAN DE JONGE ZORG & CORONA SPECIAL 41 De ruimhartige zzp-steunregeling Tozo werd in no time door gemeente op poten gezet. Een ‘megaprestatie’ die meer dan driehonderdduizend ondernemers helpt het hoofd boven water te houden. Maar de verwachting is dat een deel daarvan linea recta doorstroomt naar de bijstand. ‘Er komt zwaar weer aan.’ ECHTE GOLF STEUNAANVRAGEN WORDT BINNENKORT PAS VERWACHT VAN TOZO NAAR DE BIJSTAND Als wethouder in hoogconjunctuur had Rutger Groot Wassink (sociale zaken, GroenLinks) een jaar geleden grootse plannen. In mei 2019 kondigde de gemeente Amsterdam aan dat er 20 miljoen euro was vrijgemaakt voor een nieuwe aanpak voor de toeleiding van bijstands gerechtigden naar werk. De doelstelling was om een kwart van de veertigduizend Amsterdammers in de bijstand aan het werk te krijgen. ‘De eerste tekenen waren heel goed’, herinnert Groot Wassink zich. Maar sinds de eerste coronamaatregelen – half maart 2020 – is de wekelijkse instroom in de bijstand twee tot drie keer zo hoog als in 2019. En uitstroom is er nog wel een beetje, maar ook die neemt af. ‘De snelheid waarmee de wereld verandert, is wel indrukwekkend’, beaamt Groot Wassink. De toekomstige aanwas in de bijstand zal naar verwachting voor een deel uit zzp’ers bestaan. Die kunnen nu nog gebruik maken van de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo), maar die regeling loopt eind augustus af. Gemeenten maken zich nu op voor de echte test: een doorstroom van een deel van die zelfstandig ondernemers naar de reguliere bijstand. ‘Er komt zwaar weer aan’, aldus Groot Wassink. En dat terwijl het opzetten van de Tozo al een hele opgave was. De regeling werd op 17 maart aangekondigd door het kabinet. ‘Gemeenten kregen duizenden telefoontjes, echt op dag één al’, blikt Jos Huijts terug. Huijts was jarenlang manager sociaal domein in de gemeentewereld en is nu procesmanager bij Divosa, de vereniging van gemeentelijk directeuren in het sociaal domein. ‘Het opzetten van de regeling is echt een megaprestatie geweest, zeker als je bedenkt dat wetgeving vaak jaren kan duren.’ Minister Koolmees riep bij de aankondiging nog op om ‘niet meteen morgen’ bij de gemeente aan te kloppen. ‘Nou, ze stonden massaal op de stoep hoor’, aldus Huijts. Dus trokken gemeenten zo’n beetje hun hele organisatie leeg om de aanvragen zo snel mogelijk te kunnen verwerken, zegt Huijts. ‘Ze vroegen bij wijze van spreken de badmeesters om mee te werken.’ In sommige gemeenten liep de dienstverlening van zeven uur ‘s ochtends tot elf uur ’s avonds, en zelfs met Pasen werd er doorgewerkt, weet jurist Evelien Meester, teammanager en Tozo-expert bij Stimulansz, kennis- en adviespartner van gemeenten. EVEN WENNEN Het was voor ambtenaren even wennen aan de nieuwe werkwijze. De vermogenstoets, levensvatbaarheidstoets en de partner inkomenstoets die gebruikelijk zijn bij de bijstand voor ondernemers, werden omwille van snelheid achterwege gelaten. Meester: ‘Op een aantal punten moet je als ambtenaar afgaan op de verklaring van de ondernemer. Dit wordt pas achteraf, steekproefsgewijs, gecontroleerd. Dat is een heel andere werkwijze dan waarmee de uitvoerders de afgelopen jaren gewend zijn om te werken.’ Zo’n twee maanden later zijn er, volgens schattingen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), landelijk zo’n 343.000 aanvragen gedaan. Met ongeveer anderhalf miljoen zelfstandigen in Nederland komt dat neer op bijna een kwart van het totaal. In Amsterdam, de stad met de grootste zzp’er-dichtheid van het land, staat de teller op ruim 38.000. De gemeente werkte de af‘Het is veel beter als we die mensen aan het werk houden’ gelopen tijd met ongeveer 150 ambtenaren (waarvan 130 extra ingevlogen) aan het verwerken van de aanvragen, waardoor het gros van de aanvragers inmiddels al een voorschot heeft gekregen. Maar de uitkering loopt over drie maanden af, terwijl het einde van crisis nog niet in zicht is. ‘We zijn inderdaad bang voor een grote instroom van zelfstandigen in de bijstand. Dan is de sociale ellende voor de mensen zelf veel groter’, zegt Marjan van Noort van FNV Zelfstandigen. Evelien Meester van Stimulansz adviseert gemeenten om zich daar nu al op voor te bereiden: ‘De verwachting is dat dit nog lang door gaat ijlen. We verwachten dat een nieuwe groep mensen in de bijstand terechtkomt. Mensen met recente werkervaring, maar wel als eigen baas en mogelijk met schulden.’ Maarten Post, voorzitter van branchevereniging ZZP Nederland, noemt muzikanten als voorbeeld van een groep die niet meteen weer aan het werk zal kunnen. ‘Je kunt er donder op zeggen dat er de komende tijd niet meer gewerkt wordt op podia. Die mensen weten dus nu al dat ze maanden geen omzet gaan draaien.’

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 42 SPECIAL ZORG & CORONA Amsterdam aanvragen ontvangen aanvragen ontvangen Drechtsteden Nederland aanvragen gedaan* *schatting ministerie SZW Weekgemiddelde 2019 Week 12 (2020) Week 13 (2020) Week 14 (2020) Week 15 (2020) Week 16 (2020) Week 17 (2020) Week 18 (2020) Week 19 (2020) Aanvragen bijstand 57 250 106 720 91 929 123 878 88 706 74 667 92 632 51 558 62 506 Drechtsteden Amsterdam Cijfers Tozo 38.581 4.280 343.000 16% 20% Buffer: hoelang denken zelfstandig ondernemers rond te kunnen komen 11% 40% 13% zonder inkomen uit bedrijf?* Minder dan 3 maanden 3 tot 6 maanden 6 tot 12 maanden langer dan een jaar weet niet *Bron: CBS inkomen De nieuwe instroom in de bijstand is nu al te zien. Jos Huijts (Divosa): ‘Wat we zien, is dat het aantal aanvragen in maart al 50 procent boven het gebruikelijke aantal lag’, verwijzend naar de Divosa Benchmark Werk en Inkomen. ‘En dat is op basis van twee weken’, benadrukt hij, want de corona-maatregelen gingen pas half maart in. ‘In april zou het zomaar een verdubbeling kunnen zijn. Dat zijn echt astronomische aantallen. Dat hebben we niet eerder gezien, zelfs tijdens de vorige crisis niet.’ In Amsterdam liep de wekelijkse instroom eind maart en begin april al op tot ruim drie keer het gebruikelijke aantal instromers. ‘Maar ik verwacht dat de echte golf pas binnenkort zal komen’, waarschuwt wethouder Groot Wassink. PUZZELS Een gedeelte van de veertigduizend ondernemers die nu aanspraak maken op de Tozo zal bij de gemeente aankloppen, verwacht hij. ‘Dat brengt een aantal puzzels met zich mee’, zegt Groot Wassink, met gevoel voor understatement. Eén van die puzzels zal een financiële puzzel zijn. De bijstandsbudgetten zitten zo in elkaar dat gemeenten pas een jaar na de uitgaven gecompenseerd worden door het rijk. Groot Wassink: ‘En je moet een sluitende begroting hebben, in tegenstelling tot het rijk.’ Jos Huijts maakt een snelle berekening: ‘Stel dat aantal mensen dat uitstroomt, gelijk blijft – en dat doet het niet, maar goed – en stel dat instroom verdubbelt, dan kunnen gemeenten zomaar 500 miljoen tekortkomen.’ Peter Heijkoop, wethouder in Dordrecht (werk en inkomen, CDA) en voorzitter van de

SPECIAL 43 VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie, heeft over deze financiële ‘puzzel’ onlangs contact gehad met de G40 en de rijksoverheid. Met Prinsjesdag komt daar meer duidelijkheid over, weet hij. In de tussentijd wordt de bevoorschotting in ieder geval niet naar beneden bijgesteld. Groot Wassink ziet de oplossing in de weg die hij een jaar geleden al insloeg: inzetten op begeleiding naar werk. De tijdelijke noodsteun was broodnodig, maar uiteindelijk komen mensen niet voor een uitkering naar de gemeente, denkt Groot Wassink. ‘Het is veel beter als we die mensen aan het werk houden, voor henzelf en voor de samenleving.’ De Amsterdamse wethouder hoopt dat het Regionaal Werkcentrum, een onlangs opgezette samenwerking tussen gemeenten in de arbeidsmarktregio Groot-Amsterdam, private partijen, sociale partners en het UWV, de sleutel zal zijn om mensen aan het werk te houden. Het centrum, dat nog voor juni van start moet gaan, verbindt werknemers uit hard getroffen sectoren aan werkgevers die juist nog wel werkplekken hebben. ‘Ik hoop dat onze arbeidsmarktregio een proeftuin kan zijn voor de rest van het land.’ ZZP-vertegenwoordiger Maarten Post stelt ook voor dat de overheid moet helpen om zelfstandigen die de komende tijd niet aan de slag kunnen, zoals muzikanten, om te scholen. Jos Huijts: ‘Bij Divosa geloven we erin dat de overheid anticyclisch – oftewel: juist nu, in crisistijd – zou moeten investeren in begeleiding en scholing van mensen in de bijstand. Maar tot nu toe hebben we gezien dat daar juist in slechte tijden op bezuinigd wordt.’ En de budgetten voor re-integratie zijn al laag, vindt Huijts. Dat beaamt Groot Wassink: ‘Er is geen land in Europa dat zo weinig investeert in begeleiding naar werk.’ Collega-wethouder Peter Heijkoop valt hem bij: ‘Het budget is door drieën gegaan. Als je een slag wil maken op de arbeidsmarkt, moeten we daar wat aan doen.’ WAKE-UP CALL Ondanks de duistere vooruitzichten is er ook hoop dat we lessen kunnen trekken uit de crisis. Wethouder Groot Wassink: ‘De overheid heeft het zzp’er-schap heel lang fiscaal gestimuleerd. Daardoor is er nu een hele groep mensen die niet meebetaalt aan de sociale zekerheid. Die doen nu toch een ADVERTENTIE beroep op de overheid. Het is onvermijdelijk dat we ons afvragen of het niet beter is dat ze in een of andere vorm een bijdrage leveren aan collectieve verzekeringen. Ik geloof niet in de romantiek van het vaste contract, dat dat altijd het beste is. Je moet regelingen maken die voor elke werkende persoon gelden. Er zijn bepaalde risico’s die we als samenleving samen moeten afdekken. Die zie je nu.’ ‘Dit is een enorme wake-up call’, zegt Peter Heijkoop, ‘dat onze arbeidsmarkt niet goed in elkaar zit en dat we heel snel aan de slag moeten met de verregaande adviezen van de commissie-Borstlap.’ Die commissie kwam begin dit jaar met een aantal adviezen voor een radicale verandering van de arbeidsmarkt, waardoor ook zelfstandigen en flexwerkers meer bestaanszekerheid zouden moeten krijgen. ‘Een van de adviezen was dat er een duidelijke, ontkokerde regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt moet komen, gericht op ontwikkeling van medewerkers. Dat en andere adviezen over de bestaanszekerheid van werknemers, flexwerkers en zelfstandigen gaan wij als wethouders de komende tijd stevig agenderen’, belooft Heijkoop. Webinars: ‘De gemeente in transitie door de coronacrisis’ Door de coronacrisis ontkomt geen enkele organisatie aan ingrijpende transformaties, op vele terreinen. BMC organiseert daarom deze zomer 4 online seminars waarbij het uitwisselen van kennis en ervaring centraal staat om een bredere basis te bieden voor het nemen van belangrijke beslissingen. Bent u als burgemeester, wethouder of gemeentesecretaris verantwoordelijk voor het ‘nieuwe normaal’ in uw gemeente? Reserveer dan een plaats in een of meerdere sessies, onder de begeleiding van professionals van BMC en uit ons netwerk, via www.bmc.nl/seminars. Hier vindt u ook meer informatie en de agenda. Agenda: 1. Woensdag 24 juni | De digitale transformatie 2. Donderdag 25 juni | De sociale agenda 3. Donderdag 3 september | Anders besturen, opnieuw organiseren 4. Woensdag 16 september | Langs de financiële meetlat Partners in verbetering www.bmc.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

VAN ONZE KENNISPARTNER

OPINIE 45 WERKEN VANUIT DE BEDOELING JEUGDWET CORONACRISIS EN JEUGDHULP: LEED EN LESSEN De coronacrisis maakt duidelijk dat effectieve en doortastende samenwerking binnen de jeugdzorg wel degelijk snel tot stand kan komen. Er is een kentering te zien van bureaucratie naar werken vanuit de bedoeling van de Jeugdwet. Welke lessen nemen we hiervan mee na de coronacrisis? Met gepaste verwondering kijken wij naar onze boa’s die de leerplichtambtenaren beter blijken te vinden dan ooit en naar onze politie die veel nauwere banden onderhoudt met de jongerenwerkers en hun inzichten ter harte neemt. Bovendien blijken er ineens allerlei geldpotjes open te kunnen worden getrokken om de aller kwetsbaarsten te voorzien van bijvoorbeeld een laptop. Een shift van bureaucratie naar werken vanuit het belang van het kind; werken vanuit ‘de bedoeling’. DAAN HEINEKE FARAH YSEBAERT XANDER VAN DER KLAAUW De ontstane pragmatische initiatieven en constructieve samenwerkingsactiviteiten nemen niet weg dat het leed van jeugdigen en hun gezinnen soms groot is. De dagelijkse structuur en de verschillende hulpbronnen zijn al gedurende weken compleet weggevallen. De ergste nood wordt aangepakt door samenwerkingsverbanden die de ruimte nemen en de ruimte krijgen om voortvarend diverse maatregelen te nemen, zoals noodopvang, beeldbellen en outreachende huisbezoeken. Maar het is voornamelijk wel behelpen, pappen, nathouden en volhouden. Als de coronacrisis voorbij is en er zijn weer zoals vanouds ondersteuningscontacten mogelijk, dan zijn er naar verwachting zeer grote capaciteitstekorten en zullen er keuzes gemaakt moeten worden: voor welke gezinnen heeft jeugdhulp straks het meeste zin? Gespecialiseerde, schaarse jeugdhulp is dan waarschijnlijk niet meer voor alle gezinnen met hulpvragen beschikbaar. Op twee niveaus zou je de lessen van de coronacrisis kunnen gebruiken om die uitdaging behapbaar te maken: op casusUW OPINIE IN BINNENLANDS BESTUUR? De rubriek opinie staat open voor leesbare, opiniërende bijdragen die betrekking hebben op actuele zaken in het openbaar bestuur. De maximale lengte voor inzendingen is 500 woorden. Inzendingen graag naar info@binnenlandsbestuur.nl o.v.v. ‘rubriek opinie’. Via dit e-mailadres kunt u ook reageren. ‘Investeer in vaste zorgpartners’ niveau en systeemniveau. Op casusniveau lijkt nu pas de waarde erkend te worden van beschikbare steunsystemen en E-health. De crisis legt namelijk ook bloot dat er gezinnen zijn die meer in hun mars blijken te hebben en het beter kunnen rooien dan in eerste instantie werd gedacht. De sociale basis blijkt veel beter te kunnen worden aangesproken en ingezet dan voorheen. Daarbij blijken vormen van E-health door middel van bijvoorbeeld beeldbellen een welkome toevoeging te zijn op de regulier ambulante jeugdhulp. Dit zijn waardevolle inzichten die er mede aan bijdragen dat het leed van de huidige crisis enigszins verzacht kan worden, en tegelijkertijd aanknopingspunten vormen om de jeugdhulp na dit corona-tijdperk op casusniveau nog beter aan te laten sluiten bij de behoeften van het kind en gezin. Vervolgens zou je op systeemniveau moeten blijven inzetten op de succesvolle samenwerkingsinitiatieven die in het corona-tijdperk van de grond zijn gekomen. Het succes van doortastende samenwerking in deze crisis is ons inziens te verklaren door het wederzijdse vertrouwen dat álle instanties naar elkaar uitstralen om daadwerkelijk te handelen vanuit het belang van het kind. Als je dit breder trekt zou je je wat dat betreft af kunnen vragen of de ‘vrije markt’ met alle stroperige en dure aanbestedingen ook na deze crisis nog in stand zou moeten blijven. Wij zouden er juist voor pleiten om na deze crisis meer te investeren in vaste zorgpartners waar je mee samenwerkt op basis van vertrouwen en echte urgentie. FOTO: SHUTTERSTOCK Daan Heineke, Xander van der Klaauw en Farah Ysebaert, allen werkzaam bij adviesen projectenbureau Langhenkel-Talenter BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

Beter onderbouwde beslissingen nemen in crisistijd Met de introductie van de “Gemeentelijke COVID-19 impact monitor” biedt I&O Research u houvast In deze monitor verzamelen we data vanuit diverse bronnen en geven we u concreet en actueel advies over de impact van corona op uw gemeente. U ontvangt maandelijks de meest actuele inzichten die we overzichtelijk aan u presenteren. Hierbij stemmen we van tevoren af welke indicatoren u verzameld wilt hebben. U bent daardoor verzekerd van relevante informatie. Daarnaast bieden wij u de mogelijkheid om uw vragen mee te laten lopen in ons Corona Continu Onderzoek. Hierdoor kunt u benchmarken met landelijke cijfers. Wij bieden u inzichten door het bij elkaar brengen van de volgende bronnen: 1. Statistische gegevens uit diverse bronnen Bijvoorbeeld: KVK, CBS, RIVM, LISA en NVM. 2. Registraties aangeleverd door gemeente en stakeholders Bijvoorbeeld: bijstandsaanvragen, meldingen bij politie en toeristenbelasting. 3. Peiling onder ondernemers Een eenmalige peiling of een panelonderzoek over hoe COVID-19 impact heeft op de onderneming. 4. Informatie over beleving van inwoners Actuele informatie op maat, opgehaald door middel van een enquête. I&O Research adviseert u over de vragenlijst, programmeert deze en helpt u bij het uitnodigen van de inwoners. Wilt u meer weten over hoe wij u kunnen ondersteunen? We doen graag een voorstel dat past bij uw wensen. Neem voor meer informatie of een vrijblijvende offerte contact met ons op via www.ioresearch.nl/corona. www.ioresearch.nl

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 DOOR: MICHIEL S. DE VRIES BOEK RECENSIE 47 POSITIEVE GEVOLGEN VAN CORONACRISIS WAT RAMPEN MET BESCHAVING DOEN Veel commentatoren proberen al een beeld te schetsen van hoe de maatschappij er straks na de coronacrisis uit zal zien. Die beelden ontberen helaas te vaak een theoretische en empirische onderbouwing. Dat is anders bij de bespreking die Frank Hermans geeft in zijn boek over het beschavingsproces en de rol die schokkende gebeurtenissen daarin spelen. Hij grijpt terug op het werk van de welbekende Norbert Elias over het civilisatieproces. Elias wist door grondig onderzoek te doen een beargumenteerd beeld te geven over wat cruciaal is in het beschavingsproces. Hermans volgt Elias in grote lijnen en beschrijft de geschiedenis van grootschalige schokken en de impact daarvan. Hij stelt dat die schokken cruciaal waren voor het beschavingsproces. Allereerst ging het in het beschavingsproces om de ontmythologisering van rampen. Van het irrationele idee dat de schokken te wijten waren aan kwaadwillende goden, naar het idee dat er eigenlijk niemand schuldig aan is. Daarna konden rampen en ‘Wellicht had Mahatma Gandhi gelijk’ schokken vanuit een meer rationele optiek worden geanalyseerd. Het leidde tot een meer dominante rol voor experts. Het tweede dat Hermans als cruciaal ziet in het beschavingsproces is de gelijktijdigheid van meer empathie onder mensen en de zelfbeperking die daarvoor nodig is. Meer afstand nemen van je eigen gevoelens om mee te kunnen leven met de intense gedachten en gevoelens die door andermans leed worden opgeroepen. Het proces gaat van ontmythologiseren, via pogingen de schokken te beheersen, naar aandacht voor de langdurige nasleep ervan. Hermans heeft in dit boek recht proberen te doen aan de theorie van Elias. Hij is er echter in geslaagd zich te vergalopperen door met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis te gaan en daarmee van de doordachte theorie van Elias iets chaotisch te maken. De lezer kan trouwens zelf invullen wat de theorie betekent voor de nasleep van de huidige coronacrisis. Hermans zal – in navolging van Elias – voorspellen dat het positief zal uitwerken voor het mondiale beschavingsproces. Ikzelf ben minder optimistisch. Ik zie de verhalen over toenemende honger, armoede en het gebrek aan mondiale empathie; verhalen over wildwestpraktijken bij de aankoop van mondkapjes, en het zich toe-eigenen van vaccins al voordat die zijn ontwikkeld. Wellicht had Mahatma Gandhi gelijk. Toen hem werd gevraagd wat hij vond van de westerse beschaving, antwoordde hij met zijn welbekende glimlach: ‘Dat lijkt mij een goed idee.’ CITAAT UIT HET BOEK ‘De Griekse schrijver Thucydides geeft al in 430 voor Christus een beschrijving van de grote epidemie in Athene, waar bijna een derde van de bevolking aan bezweek’ HET MONDIALE BESCHAVINGSPROCES Frank Hermans Uitgeverij Aspekt, 2020 18,95 euro ADVERTENTIE

SLIMME LED GEMEENTEN EN REGIONAAL STUREN BEREGENING VAN LANDBOUWGROND Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/Signify Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ Zorg-Lokaal Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ Hekkelman/ruimteenmilieu

EXPERIMENTEN PARTICIPATIEWET AANKONDIGING: COMPLIMENT VOOR DE CONSULENT Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ PinkRoccade INFORMATIE-UITWISSELING DIE WERKT VOOR ORGANISATIE ÉN BURGER Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ RadarGroep Lees meer: www.binnenlandsbestuur.nl/ MenIPartners

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 50 PERSONALIA CARRIÈRE DOOR: JOSÉ SALHI In Houten zijn Sander Bos (VVD) en Jan Overweg (ChristenUnie) benoemd tot wethouder. Bos was hiervoor wethouder in West Maas en Waal. Overweg was eerder wethouder in Leusden en landelijk projectleider beschermd wonen. HUBERT VOS Hubert Vos (CDA) legt in januari 2021 zijn functie als burgemeester van Asten neer. Hij gaat met pensioen. Vos is sinds 2012 burgemeester van Asten, in december 2018 werd hij nog herbenoemd voor een tweede termijn. Voor hij naar Asten kwam, was hij onder meer wethouder in Maasdriel, waarnemend burgemeester in Sevenum en Nederweert en burgemeester in Meijel, Zundert en Nuth. CARLA DIETEREN De fractie JAN (Jongeren Akkoord Nederweert) draagt Carla Dieteren voor als opvolger van de recent overleden wethouder Henk Cuijpers. Dieteren was van 2002 tot en met september 2015 raadslid en fractievoorzitter voor JAN. Daarnaast werkt ze als interim-HR manager en procesmanager voor de Omgevingswet bij de provincie Limburg. ROBERT BAKKER Wethouder Robert Bakker van Smallingerland is per direct opgestapt. Een groeiend wantrouwen vanuit de raad ten opzichte van het college is de directe aanleiding. Bakker is de vierde wethouder die binnen het bestaande college opstapt. Eerder gebeurde dat door Roel Haverkort (PvdA, 2018), Eric ter Keurs (VVD, 2019) en Cor Trompetter (PvdA, 2020). Dat laatste besluit leidde tot een breuk in de coalitie. RONNIE VAN DIEMEN Met ingang van 1 juni is Ronnie van Diemen-Steenvoorde benoemd tot directeur-generaal Curatieve Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Van Diemen is sinds eind 2012 inspecteur-generaal van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Daarvoor vervulde zij diverse bestuursfuncties in de curatieve zorg, gezondheidszorgopleiding en in de GGZ. JAN HOUTENBOS In Beemster is Jan Houtenbos (VVD) benoemd tot wethouder voor de periode waarin wethouder Dick Butter met ziekteverlof is. Butter heeft een medische ingreep ondergaan en zijn herstel zal naar verwachting langere tijd duren. Houtenbos was eerder wethouder in Egmond en Bergen, waar hij in december vorig jaar opstapte. RAYMOND GRADUS Raymond Gradus wordt per 1 juli 2020 voor een periode van drie jaar herbenoemd als voorzitter van het College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten, het College financieel toezicht Bonaire, Sint Eustatius en Saba en het College Aruba financieel toezicht. Gradus is vanaf 1 juli 2017 voorzitter van de drie Colleges. KOMEN & GAAN CARLA SWART Carla Swart is de nieuwe gemeentesecretaris van Urk. Swart volgt Herman Zwart op, die vorig jaar na negen maanden opstapte. Ron Jeltema werd aangesteld als interim-gemeentesecretaris. Swart heeft twaalf jaar in Koggenland gewerkt als afdelingsmanager van het sociaal domein. JUUL COVERS Juul Covers stopt na de zomer als gemeentesecretaris van Teylingen en tevens als directeur van de werkorganisatie HLTsamen. Hij is sedert 2013 gemeentesecretaris van Teylingen en kiest ervoor zijn carrière elders voort te zetten.

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 PERSONALIA 51 HENRY MEIJDAM Op 15 mei is Henry Meijdam benoemd tot voorzitter van de NVRD. Hij volgt Han Noten op. Meijdam is algemeen directeur van het Interprovinciaal Overleg (IPO). Eerder was hij onder andere wethouder in Huizen, gedeputeerde in Noord-Holland en burgemeester van Zaanstad. De NVRD verenigt de Nederlandse gemeenten en hun publieke bedrijven die verantwoordelijk zijn voor het afvalbeheer en het beheer van de openbare ruimte. PETER HEIJ Met ingang van 1 september 2020 wordt Peter Heij consultant bij ABDTOP-Consult bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Heij is op dit moment directeur-generaal Water en Bodem, voorheen directeur-generaal Ruimte en Water, bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarvoor werkte hij bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. OTTO EUSSEN Met ingang van 1 mei is Otto Eussen benoemd tot gemeentesecretaris van Brunssum. Hij was interim algemeen directeur in Bergen. Eerder was hij onder meer hoofd bedrijfsvoering bij onderwijsstichting Movare en directeur van het Citaverde College in Maastricht. Ook vervulde hij eerder functies bij de gemeenten Heerlen en Meerssen. JEROEN DENEER Jeroen Deneer is met ingang van 1 april 2020 de nieuwe griffier van de gemeenteraad van Vught. Hij volgt daar Nicole Collombon op die in november 2019 stopte. Deneer was hiervoor locogriffier van provinciale staten van Noord-Brabant. REKENKAMER SINT EUSTATIUS Het bestuurscollege van de Caribisch-Nederlandse gemeente Sint Eustatius heeft de Rekenkamer Rotterdam verzocht om voor het eiland een afzonderlijke rekenkamer te operationaliseren. Met de beëdiging van Paul Hofstra (directeur Rekenkamer Rotterdam) en Rolf Willemse (bureauhoofd Rekenkamer Rotterdam) is de Rekenkamer Sint Eustatius operationeel geworden. WIM GEBOERS Wim Geboers is benoemd tot griffier van Geldrop-Mierlo. Hij is in die gemeente al plaatsvervangend griffier sinds 1 oktober 2018. Die functie combineerde hij met die van senior medewerker bestuursondersteuning. Geboers volgt Gerard van Luijn op die na 16 jaar met pensioen gaat. ADVERTENTIE OPROEP: Tekst en foto’s (high res) voor de rubriek personalia graag sturen naar info@binnenlandsbestuur.nl. Gegevens voor deze rubriek kunnen ook worden gestuurd via www.binnenlandsbestuur.nl/personalia BURGEMEESTERS VACATURE DEURNE Het burgemeesterschap van Deurne is vacant per 1 februari 2021. De gemeente heeft circa 32.500 inwoners. De bezoldiging bedraagt € 8.560,55 bruto per maand. U kunt solliciteren tot 16 juni 2020. Zie voor alle informatie de Staatscourant van 26 mei op www.officielebekendmakingen.nl/Staatscourant. ADVERTENTIE Loopbaanbegeleiding én APPA- specialist www.transitiumgroep.nl | info@transitiumgroep.nl | 033 30 30 630

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 52 PERSONALIA CARRIÈRE EVA DEN DUNNEN Bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt Eva den Dunnen-Heijblom plaatsvervangend secretaris-generaal. De benoeming gaat in op 1 juni 2020. GERT-JAN BUITENDIJK Met ingang van 1 september 2020 wordt Gert-Jan Buitendijk secretaris-generaal bij het ministerie van Algemene Zaken. Buitendijk is op dit moment directeur-generaal Werk bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. CORRECTIE: In Binnenlands Bestuur 10 is een fout geslopen. Er staat dat Rian Swinkels is benoemd tot griffier in Best. Ze is echter raadsadviseur em plaatsvervangend griffier geworden. De griffier is Maaike Mesdag. AREND JAN VAN DEN BELD De VVD in Bergen heeft Arend Jan van den Beld voorgedragen als wethouder. Van den Beld is nu fractievoorzitter van de VVD in de gemeenteraad. Hij volgt partijgenoot Jan Houtenbos op, die na onenigheid met de fractie opstapte. JOHAN DE JONGE In Assen is Johan de Jonge benoemd tot raadsgriffier. Hij volgt Inge Rozema op. De Jonge is sinds 1 januari 2017 al plaatsvervangend griffier in Assen. Daarvoor werkte hij als beleidsadviseur en als jurist arbeidszaken bij dezelfde gemeente. HAN GERAEDTS Gemeentesecretaris Han Geraedts vertrekt bij de gemeente Roermond. Geraedts is sinds oktober 2011 in dienst bij de gemeente. Eerder was hij gemeentesecretaris van Maasdonk en hoofd Ruimtelijke Ontwikkeling bij de provincie Noord-Brabant. BRIEVEN HERDENKEN In het kader bij het artikel op ‘Herdenken met de knop erop’ (BB, 1 mei) meldt u dat de Steine de naam vermelden van “een persoon die tijdens de Holocaust is vermoord”. Voor verreweg de meeste geplaatste stenen zal dit gelden. Ik hecht eraan u erop te wijzen dat er echter ook stenen geplaatst zijn voor personen die niet tot deze categorie behoren. Met instemming van Günther Demnig en op advies van het gemeentebestuur van Amsterdam mocht onze familie vijf jaar geleden een steen plaatsen voor mijn grootvader die in Amsterdam op 31 maart 1945 tijdens een fietsenrazzia is vermoord. Juist ook die slachtoffers verdienen steeds onze aandacht, zo mochten wij memoreren bij het plaatsen van de steen. Peter Pennekamp In het artikel ‘Herdenken met de knip erop’ (BB, 1 mei) roept het chapeau ‘Gemeenten worstelen met joodse oorlogsmonumenten’ verbazing op. Hoewel journalistiek de onderkop geboren is om feiten te beschrijven, wordt meer en meer in het artikel helder dat de nuance ontbreekt. In het artikel wordt de veronderstelde worsteling en geïnsinueerde gierigheid van gemeenten gereduceerd tot de drie gemeenten Geertruidenberg, Smallingerland en Arnhem. Ook het aantal beschreven initiatieven rond eerbetoon aan joodse slachtoffers blijft in het artikel steken op slechts twee: het initiatief ‘Levenslicht’ én het project Stolpersteine. Bij mij roept het de vraag op of uw magazine dit – afgezet tegen de inzet van 350 gemeenten – representatief vindt voor het beschikbaar stellen van anderhalve pagina ‘leed-op-de-vierkante-centimeter’. Bij de weging tot deelname aan het project ‘Levenslicht’ accentueert u vooral incidentele administratieve knulligheden van twee gemeenten. Vreemd dat de schrijver geenszins de moeite heeft genomen te onderzoeken waarom net iets meer dan de helft van de gemeenten juist niet heeft meegedaan aan dit project. In Noord-Brabant is lokaal zorgvuldig nagedacht over participatie aan het project ‘Levenslicht’. Binnen de Kring Kabinetsmedewerkers Noord-Brabant (vertegenwoordigers Brabantse gemeenten en provincie) is het verzoek tot participatie in de volle breedte besproken en gewogen, en veelal vanuit een veel bredere insteek op lokaal niveau geadviseerd aan colleges van burgemeester en wethouders. Wat zag je daarbij bestuurlijk terug? Een uiteindelijke beperkte Brabantse participatie. De onderbouwing? Samengevat: het project is incidenteel en past minder in de jarenlang zorgvuldig opgebouwde lijnen die we in veel Brabantse gemeenten zien rond het herdenken en duiden van deze beladen periode en de vervolgde en vermoorde inwoners. Eveneens wordt de waarde van incidentele projecten betwijfeld omdat ze vaak heel kort en dus onvoldoende aandacht hebben, mede door juist die tijdelijkheid en het ontbreken van enige vervlechting met de directe lokale omgeving. Bijkomende weging was dat veel gemeenten de gevraagde gemeentelijke financiele bijdrage voor het (structurele) Holocaust Namenmonument in onze hoofdstad omarmd hebben en daarbij een gedragen nationaal project de waarde en erkenning wensen te geven die het toekomt. Vanuit de Kring Kabinetsmedewerkers Noord-Brabant zien we eveneens dat bij lokaal eerbetoon geld geen doorslaggevende rol speelt en door Brabantse gemeentebesturen zelfs ruimhartig in de buidel wordt getast voor blijvende bewustwording van de lessen uit de oorlogsperiode en het recht doen aan slachtoffergroepen en nabestaanden. Het krachtige Europese project Stolpersteine is daar slechts één voorbeeld van, en heeft volop aandacht en bestuurlijk (financieel en facilitair) alle medewerking. Niets geen worsteling dus, niets geen hand op de knip. Jan de Wit Kabinetschef gemeente ’s-Hertogenbosch

INDEX 53 VACATURES In de vacature- index treft u een selectie aan van de vacatures die deze week zijn opgenomen in het magazine of op de website van Binnenlands Bestuur. BESTUUR EN MANAGEMENT Aardoom & de Jong / Gemeente Apeldoorn Bestman / Gemeente Brielle Galan Groep / Gemeente Smallingerland Gemeente Achtkarspelen Gemeente Delft Gemeente Delft Gemeente Delft Gemeente Montferland Gemeente Nissewaard Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Venray Utrecht10 FINANCIËN EN ECONOMIE Belastingdienst de BUCH Gemeente Beverwijk Gemeente Westland Gemeente Zuidplas ICT EN AUTOMATISERING JS Consultancy / Gemeente Barneveld JURIDISCH Gemeente Den Haag Gemeente Dordrecht MILIEU Provincie Zuid-Holland Waterschap Brabantse Delta Waterschap Brabantse Delta PERSONEEL EN ORGANISATIE Gemeente Zuidplas RUIMTELIJKE ORDENING EN VERKEER Gemeente Altena Gemeente Brielle Gemeente Den Haag juridisch beleidsmedewerker woonruimteverdeling junior juridisch beleidsadviseur veiligheid Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl lid van de directieraad / themadirecteur griffier wethouder gemeentesecretaris/algemeen directeur plaatsvervangend (plv.) voorzitter lid namens de werkgever inkoopadviseur raadsgriffier teamleider ondersteuning gemeentesecretaris/algemeen directeur voorzitter commissie bezwaarschriften procesmanager regio utrecht Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 51 Binnenlandsbestuur.nl pagina 54 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl senior adviseur financial control framework vakspecialist administratieve organisatie / interne beheersing financieel beleidsadviseur financieel beleidsadviseur/interne auditor financieel adviseur en coördinator Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl teamleider informatie & automatisering pagina 56 projectleider natura2000 en natuurnetwerk nederland assetmanager waterveiligheid assetmanager watersystemen Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl medewerker personeelsadministratie Binnenlandsbestuur.nl beleidsadviseur vastgoed beleidsmedewerker wonen beleidsmedewerker huisvesting bijzondere doelgroepen ADVERTENTIES Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

54 INDEX Gemeente Oldambt Gemeente Westland technisch medewerker gebouwbeheer adviseur ruimte JS Consultancy JS Consultancy / Gemeente Ermelo JS Consultancy / Gemeente Haarlem Provincie Overijssel Provincie Utrecht Rijkswaterstaat Zeelenberg / Gemeente Leidschendam-Voorburg SOCIAAL Bestman / Gemeente Groningen Gemeente Medemblik Gemeente Nissewaard Zeelenberg / Gemeente Leidschendam-Voorburg VOORLICHTING EN COMMUNICATIE Servicecentrum Drechtsteden OVERIGE Gemeente Den Haag teammanager administratie OOK UW VACATURE IN BINNENLANDS BESTUUR? BEL 020-5733656 ADVERTENTIE De gemeente Achtkarspelen zoekt een verbindende, toegankelijke Gemeentesecretaris/Algemeen Directeur 1 ſte / 36 uur per week Als gemeentesecretaris/algemeen directeur speel je een cruciale rol in de organisatieontwikkeling van de ambtelijke organisatie. Daarnaast heb je een belangrijke rol in het versterken van de samenwerking tussen de gemeenteraad en het college. De volledige vacaturetekst en sollicitatierichtlijnen kun je raadplegen op www.achtkarspelen.nl/vacatures Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie is niet gewenst. Achtkarspelen is een gemeente met ondernemersgeest waar het goed wonen en werken is. De gemeente is gelegen in het noordoosten van Fryslân en telt bijna 28.000 inwoners. De gemeenten Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel werken intensief samen. Hiervoor is een ambtelijke organisatie opgericht die de uitvoerende en dienstverlenende taken voor beide gemeenten uitvoert. Binnenlandsbestuur.nl directeur maatschappelijke ontwikkeling jeugdhulpverlener teamleider poort en taal directeur met portefeuille sociaal domein Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl teamleiders ruimte beleidsmedewerker vastgoed en grondzaken technisch adviseur strategisch adviseur ruimtelijk domein projectleider realisatie openbaar vervoer afdelingshoofd wegverkeersmanager directeur met portefeuille ruimtelijk domein Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl pagina 56 pagina 56 pagina 56 Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl Binnenlandsbestuur.nl communicatieadviseur Binnenlandsbestuur.nl BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020

Congres ICT en Overheid 2020 De praktijk van Common Ground Gemeenten hebben een nieuwe, moderne, gezamenlijke informatievoorziening nodig voor het uitwisselen van gegevens. Want het huidige stelsel voor gegevensuitwisseling maakt het lastig om snel en fl exibel te vernieuwen, te voldoen aan privacywetgeving en effi ciënt om te gaan met data. Dat staat de verbetering van de gemeentelijke dienstverlening in de weg. Vanuit die behoeſt e is Common Ground ontstaan; een hervorming van de gemeentelijke informatievoorziening, door op een andere manier om te gaan met gegevens. Data worden losgekoppeld van werkprocessen en applicaties. Inmiddels zijn de Common Ground ontwikkelingen in volle gang. Diverse gemeenten hebben cases lopen die met de Common Ground principes werken. Maar wat zijn nu de lessen uit de praktijk? Hoe komen we tot invoer van Common Ground? Waar staan we nu en welke weg moeten we nog gaan? Vragen die tijdens dit congres aan bod komen zijn: • Waar staan we met Common Ground? • Wat heeſt het tot dusver opgeleverd? En wat zijn de knelpunten en uitdagingen? • Wat zijn voorbeelden van praktijkcases en wat werkte daarbij wel en wat niet? • Hoe houd je grip op Common Ground projecten. Hoe laat je de transitie zo soepel mogelijk verlopen? En hoe verklein je hierbij de kans op budgetoverschrijdingen? • Wat is de rol van de leverancier? Bent u er ook bij op 8 oktober in Barneveld? Kijk snel voor het volledige programma en aanmelden op: ictenoverheid.nl 8 oktober 2020 kasteel De Schaff elaar Barneveld

Ik werk voor Nederland... ...en voor mezelf Wil jij Nederland én jezelf beter maken? Beleidsmedewerker Vastgoed en Grondzaken 32 uur | schaal 12 max. € 80.700,- bruto per jaar (incl. IKB) Zelfstandig en breed inzetbare professional met kennis en ervaring publieksrecht, gebiedsontwikkeling en anterieure overeenkomsten. Voor het ontwikkelen van beleid en advisering op het gebied van vastgoed en grondzaken. Levert een bijdrage in projectgroepen. Is in staat om onderhandelingen te voeren en te contracteren. Toont eigenaarschap, heeft politiek-bestuurlijke antenne, is taalvaardig en communicatief. Interesse? Bel Esther Dijkstra 06 - 125 703 76 Teamleider Informatie & Automatisering 32 - 36 uur | schaal 12 max. € 80.700,- bruto per jaar (incl. IKB) Communicatieve teamspeler met oog voor de mens en gericht op resultaat. Stuurt op stimulerende en coachende manier het team. Heeft een centrale rol in de innovatie en prestatie van informatie- en automatiseringsprocessen. Weet in te spelen op de veranderende inrichting van werk en behoeften vanuit de organisatie. Wendbare kartrekker met integrale en procesgerichte blik. Interesse? Bel Esther Dijkstra 06 - 125 703 76 Teamleiders Ruimte 32- 36 uur | schaal 12 max. € 80.700,- bruto per jaar (incl. IKB) Voor verschillende gemeenten, oa voor de gemeente Lelystad en de gemeente MiddenDrenthe zijn we op zoek naar een ervaren Teamleider Ruimte, die initiatiefrijk, verbindend en politiek sensitief is en die leidinggevende ervaring combineert met inhoudelijke kennis. Interesse? Bel Elsbeth Braam 06 - 333 219 86 Technisch Adviseur 32 - 36 uur | schaal 10 max. € 61.268,- bruto per jaar (incl. IKB) Op proactieve wijze ondersteun je diverse afdelingen met jouw technische expertise. Je bent inhoudelijk aanspreekpunt voor de partner van de gemeente bij de uitvoering van het dagelijks onderhoud en levert inhoudelijke kennis aan projecten. Je beheert het programma van eisen voor de domeinen Verhardingen, Kunstwerken en Oevers. Samen met je collega’s onderhoud je de historische stad Haarlem. Je hebt hart voor civiele techniek, bent leergierig en creatief. Interesse? Bel Ellen Koster 06 - 101 625 64 Reageer op bovenstaande functies via www.jsconsultancy.nl/vacatures Interim Werving & Selectie

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56

Home