0

Ruimte. om te ondernemen om te groeien om te vervoeren om te produceren om te werken Bent u actief in de offshore wind business of datacenterbranche, dan is de Eemshaven de plaats waar u het beste tot uw recht komt. Voor chemische bedrijvigheid of circulaire economische activiteiten is Delfzijl de aangewezen locatie. Benieuwd wat de Eemshaven of de haven van Delfzijl u kan bieden? Neem dan gerust contact met ons op. We denken graag met u mee. Postbus 20004 • 9930 PA Delfzijl • Telefoon +31 (0)596-640 400 • @groningerhavens • www.groningen-seaports.com Groningen Seaports: Groene groeimotor van de Nederlandse havens

De vergeten haven Aan het eind van de vijftiger jaren werd eerst Oostelijk en later Zuidelijk Flevoland ingepolderd. Al eerder was de Noordoostpolder drooggelegd die Urk en Schokland omarmde. Flevoland was een feit. En de jongste provincie laat een gestage groei zien in inwoners, bedrijvigheid en werkgelegenheid. De regio ontwikkelde zich tot innovatieve agrofoodmotor van Nederland en biedt ondernemers en bedrijven nog steeds volop ruimte om te ondernemen. Met de centrale ligging heeft Flevoland de potentie om een belangrijke schakel te worden in logistiek Nederland. Bij de ontwikkeling van het nieuwe land is bijna aan alles gedacht, maar in zijn plannen was ingenieur Lely vergeten een haven te tekenen. Netwerk binnenvaarthavens De komst van Flevokust Haven maakt het Nederlandse netwerk van binnenvaarthavens completer en stelt ons gezamenlijk in staat vervoersstromen verder te optimaliseren. Met de verschuiving van het vervoer van de weg naar het water wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de vermindering van de CO2 uitstoot en de files op de wegen. Bovendien hebben veel logistieke processen baat bij de flexibiliteit en dus kortere afhandeltijd van kleinere havens. Commerciële kansen Met de wind in de rug van de aantrekkende economie zijn er nu volop kansen, bijvoorbeeld op het gebied van E-commerce en de daarmee samenhangende warehousing. In het fijnmazige netwerk van binnenvaarthavens vinden agrofood en –feed producten efficiënter hun weg naar de markt. Ook voor circulaire en bio-based-activiteiten liggen er mogelijkheden op havengerelateerde bedrijfsterreinen. De hogere milieucategorie die daar doorgaans mogelijk is, biedt ondernemers meer ‘ruimte’. Provincie Flevoland en gemeente Lelystad sloegen in 2014 de handen ineen om Flevokust Haven te realiseren. Een compleet nieuwe binnenvaarthaven met een havengebonden industrieterrein op een belangrijke logistieke as. Lelystad ligt op een knooppunt van auto-, vaar- en spoorwegen en in de nabijheid van Lelystad Airport, Schiphol en is onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam. Eigenlijk heel logisch dat Inditex momenteel haar grootste Europese warehouse in Lelystad bouwt. Ik ben er dan ook trots op dat medio 2018 de nieuwe multimodale containerterminal en overslaghaven volledig operationeel zal zijn. Flevoland creëert met Flevokust Haven opnieuw ruimte om te ondernemen. En daarmee is het foutje van Lely hersteld en zijn wij klaar voor uw business. Jan-Nico Appelman Gedeputeerde Flevoland, Economische zaken / Maritieme Strategie Havenlocaties 2018 - 3

Magazine over de zee- en binnenhavens van Nederland, gepresenteerd door provincies, gemeenten, kennisinstituten, branche- en belangenorganisaties, logistieke dienstverleners, containerterminals, vastgoedprofessionals en gevestigde bedrijven. Coverpresentatie: Realisatie Flevokust Haven. Deze nieuwe multimodale haven met industrieterrein is inmiddels operationeel! Zie het uitgebreide verhaal op de pagina’s 6,7,8 en 9. Voorwoord: Jan-Nico Appelman, Gedeputeerde Provincie Flevoland . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 Deelnemers & Colofon: Deelnemers in deze uitgave / Colofon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Havenbedrijven / Havenlocaties: Flevokust Haven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Groningen Sea Ports . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 en 28 Port of Deventer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Port of Den Helder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 en 99 Port of Harlingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Frisian Ports . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Port of Zwolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Blueports Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Zwijndrecht Innovation Park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Bedrijventerrein Oostpoort, Dordrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Scaldia Haven, Vlissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Port of Moerdijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 North Sea Port . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 ties 2018

Dit magazine wordt gemaakt voor het bedrijfsleven dat gevestigd is of zich wil vestigen in de havenlocaties van Nederland. Containerterminals / Logistieke Dienstverleners: Container Terminal Utrecht (CTU) ......................................6 Full Service Container Logistics (MCS) ........................... 19 en 79 Alpherium - Alphen aan den Rijn / Nedcargo International ............... 20 Husa Logistics - Veendam ........................................... 40 Combi Terminal Twente - Almelo (CTT) .........................44 en 81 Regionaal Overslag Centrum - Waalwijk (ROC) ......................... 50 Oosterhout Container Terminal (OCT) ..................................51 Barge Terminal Tilburg (BTT) ......................................... 52 Inland Terminal Veghel, Inland Terminal Cuijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Terminal Den Bosch (BCTN) ......................................... 56 Osse Overslag Centrale (OOC) ....................................... 56 BCTN (9 containerterminals) ......................................... 68 Blueports Limburg .................................................. 70 Wessem Port Terminal, Operations and Logistics ........................ 76 Containerterminal Doesburg (CTD) ................................... 79 Markiezaat Container Terminal (MCT) / Mepavex Logistics, Bergen op Zoom .................................. 88 Port of Moerdijk .................................................... 94 North Sea Port ..................................................... 96 Vastgoedprofessionals Heembouw ....................................................... 26 Heylen Warehouses ................................................ 44 Conferm .......................................................... 48 Prologis / Cushman & Wakefield / De Lobel & Partners ............53 en 90 MRP Development / VORM Ontwikkeling .............................. 64 Bossers & Fitters Taxaties ............................................ 74 Dudok Logistiek Vastgoed ........................................... 82 Kondor Wessels Projecten ........................................... 86 Industrial Real Estate Partners en Colliers International. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Sprangers ILDC .................................................... 92 Branche- en Belangenorganisaties / Overheid Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) ....................... 10 Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ..............................14 Samenwerkingsovereenkomst Havens Midden Brabant ................... 50 Vijfsterren Logistiek ................................................. 56 NVM Business ..................................................... 67 LINc ..............................................................75 Kennisinstituten en toeleveranciers Port Solutions Rotterdam .............................................16 Erasmus Universiteit Rotterdam ................................ 28 en 78 Stig Delta ......................................................... 34 Van Berlo Bedrijfsvloeren ............................................ 42 B&G Hekwerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Movares .......................................................... 58 NVB / Rijksuniversiteit Groningen / Stijladvocaten en Stig Delta ........... 62 Havenlocaties 2018 - 5

6 - Havenlocaties 2018

NIEUW LOGISTIEK KNOOPPUNT IN FLEVOLAND Flevokust Haven klaar voor multimodale ladingstromen Je zou het ‘de vergeten haven’ kunnen noemen, die nu tot ontwikkeling komt. Op de ideale plek voor een overslaghaven ten noorden van Lelystad maken provincie Flevoland en de gemeente Lelystad eendrachtig het ontwerpfoutje van ir. Lely goed met de Flevokust Haven. Deze multimodale haven met industrieterrein is inmiddels operationeel en zal in juni volledig in gebruik worden genomen. G edeputeerde Jan-Nico Appelman (CDA) en de wethouders Ed Rentenaar (Inwonerspartij) en Jop Fackeldey (PvdA) van Lelystad zijn verheugd en enthousiast over de realisatie van Flevokust Haven, waar zowel import als export van goederen plaatsvindt van en naar de grote (zee)havens. ‘Onze nieuwe overslaghaven van vijf hectare is een perfecte, duurzame en strategisch gelegen locatie. Bovendien zorgt de haven voor een impuls voor de Flevolandse economie, het vestigingsklimaat en dus de werkgelegenheid’, vat de gedeputeerde samen. Havenlocaties 2018 - 7

Na een lange aanlooptijd en enkele politieke hobbels kwam het project in de afgelopen 1,5 jaar in een stroomversnelling. Provincie en gemeente sloegen daadkrachtig de handen ineen. Gedeputeerde Appelman noemt het havenproject dan ook een goed voorbeeld van hoe beleid om een haven te ontwikkelen resulteerde in een businessmodel. De rijksoverheid maakte met een ontwikkelingssubsidie (‘Beter Benutten’) uiteindelijk de exploitatie sluitend. In de rolverdeling in het Flevokust Haven-project realiseert de provincie de buitendijkse containerterminal plus overslaghaven en Lelystad het binnendijkse havengebonden industrieterrein. Containertransportbedrijf CTU Flevokust exploiteert een groot deel van de kade van 400 meter. Op het nieuwe industrieterrein is het een van de eerste bedrijven die zich er vestigt, met een nog te bouwen warehouse. Het industrieterrein kan in fasen groeien naar 43 hectaren, en op termijn zelfs naar 115 hectaren. Biobased en circulair Als je kijkt naar het onderscheidend vermogen van Flevokust Haven dan komt onder meer de relatie met verschillende andere vervoersmodaliLigging Flevokust Haven • Strategische locatie ten noorden van Lelystad. • Logistiek knooppunt (water, weg, spoor en luchthaven). • Goede verbindingen met achterland. • Aan hoofdvaarroute Amsterdam-Lemmer en vaarroute IJsselmeer-Meppel. Feiten en cijfers Flevokust Haven • Multimodale containerterminal en overslaghaven met een havengebonden industrieterrein. • Operationeel sinds begin 2018, ook geschikt voor grote Rijnschepen. • Ligging ten noorden van Lelystad, aan de A6, de hoofdvaarroute Amsterdam-Lemmer en vaarroute IJsselmeer-Meppel en direct nabij spoor en dichtbij Lelystad Airport en Schiphol. • Totaal 5 ha haventerrein (400 meter kade), uit te breiden tot 10 ha (maximaal 800 meter kade). • CTU Flevokust exploiteert een deel van de kade en mogelijkheden voor bulk- en projectladingen. • Het industrieterrein wordt uiteindelijk 43 ha groot. 21 ha havengebonden industrieterrein is planologisch beschikbaar. Uitbreiding op termijn tot 115 ha mogelijk. - Kavels voor bedrijven milieucategorie 3.1 tot 5.3. Categorie 2 is mogelijk, mits ondersteunend en havengebonden. - Bouwhoogte tot 40 meter. - Zowel koop als erfpacht mogelijk. - Afname minimaal 1 hectare; grote kavels beschikbaar. • De golfbreker in de haven biedt ruimte voor ecologische ontwikkeling (planten en vogels). • Provincie Flevoland en gemeente Lelystad benaderen als één partij de markt. 8 - Havenlocaties 2018 • Directe verbindingen met Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen. • Na vergroting Kornwerdersluis mogelijkheid van short sea-verbindingen. • Midden in groot agro-productiegebied.

teiten (weg, spoor, lucht) in beeld. Wethouder Jop Fackeldey zegt: ‘Flevokust Haven is een belangrijke schakel in de logistieke propositie in het gebied. In combinatie met de A6 en Lelystad Airport is die nu heel sterk. Daar gaat een aanzuigende werking vanuit op bedrijven, die zich kunnen vestigen op de nieuwe bedrijventerreinen bij de haven en het vliegveld.’ Flevokust Haven biedt ook kansen en ruimte aan biobased en circulaire activiteiten - het verrijken en hergebruiken van producten. ‘Met agrofood erbij moet deze clustering van activiteiten de moderne basis zijn van onze haveneconomie. De overheid stimuleert in deze opzet actief de samenwerking tussen partijen’, weet wethouder Ed Rentenaar. Het haventerrein kan in de toekomst zelfs nog worden verdubbeld. De planopzet en het provinciale vergunningenproces zijn daarop al voorbereid. Gaat het om energie en duurzaamheid, dan zijn er voor Flevokust Haven mogelijkheden met de naburige Maxima-energiecentrale van ENGIE. Een ervan is het gebruik van de restwarmte van de centrale. Ook het terugleveren van energie uit het nog te bouwen haven-solarpark ligt als optie op tafel. CTU Flevokust Samenwerkingspartner CTU exploiteert de helft van de kade bij Flevokust Haven en spant zich in om de logistieke processen optimaal uit te voeren en te begeleiden. Het bedrijf van de Theo Pouw Groep beschikt over meerdere containerterminals: CTU in Utrecht aan het Amsterdam-Rijnkanaal, CTU Rivierenland in Tiel op industrieterrein Medel, en nu dus ook CTU Flevokust. Dat geeft het bedrijf de mogelijkheid tot het samenwerken met de andere terminals, zodat er minder containerschepen de Rotterdamse en Antwerpse haven hoeven aan te doen. ‘CTU Flevokust biedt een V.l.n.r.: Ed Rentenaar - wethouder Lelystad, Etienne Morrien - directeur CTU bv, Jan-Nico Appelman - gedeputeerde provincie Flevoland, Rogier Wilms - programmamanager Flevokust Haven en Edwin Bos - senior projectleider Flevokust Haven. dagelijkse lijndienst naar Rotterdam en twee keer per week naar de haven van Antwerpen’, zegt directeur Etienne Morriën. ‘In Flevokust Haven zijn ruime opslagmogelijkheden voor containers, er zijn maar liefst 100 reefer-aansluitingen, wat vrij uniek is voor een inlandse haven.’ De andere helft van de kade, geschikt voor projectlading en stukgoed, zetten provincie en Lelystad gezamenlijk in de markt. Over vijf jaar Welk wenkend perspectief heeft de nieuwe overslaghaven? Waar staat Flevokust Haven over bijvoorbeeld vijf jaar? Gedeputeerde Appelman waagt zich wel aan een voorspelling: ‘Over vijf jaar heeft deze haven voor een economische groeiversnelling gezorgd, omdat onze ondernemers gebruik maken van slimmere logistieke processen. We zien straks ook dat het provinciale vestigingsklimaat is verbeterd, en dat Flevokust Haven bedrijven kent die zich richten op biobased en circulaire activiteiten die mooi aansluiten op die van agrofood in de regio. Ik geloof er in; de huidige prognoses sterken mijn optimisme.’ << Contact Voor vestigen op het industrieterrein: Carolien Gase, Gemeente Lelystad Tel. +31 (0)6 10 25 29 18 Alexis van Oven, Gemeente Lelystad Tel. + 31 (0)6 13 11 27 18 vestigen@flevokusthaven.nl Voor vestigen op de kade: Edwin Bos, Provincie Flevoland Tel. +31 (0)6 18 30 39 55 kade@flevokusthaven.nl Voor verladen: Etienne Morriën, CTU Flevokust Tel.: +31 (0) 30 24 09 710 verladen@flevokusthaven.nl www.flevokusthaven.nl Havenlocaties 2018 - 9

‘De tijd is rijp om samen op te trekken’ De economische groei brengt voor Nederland grote uitdagingen met zich, vooral op het gebied van bereikbaarheid en toekomstbestendigheid. “Slechts een slim, duurzaam en meer geïntegreerd vervoerssysteem kan oplossing bieden voor het mobiliteitsvraagstuk,” zegt Eric Janse de Jonge, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB). “Binnenvaart en binnenhavens kunnen daarbij een rol van betekenis spelen.” De NVB nam recentelijk het voortouw en legde een visie op de toekomst neer. 10 - Havenlocaties 2018 N ederland beschikt over een uitgebreid vaarwegennetwerk dat alle economische kerngebieden verbindt. Zo’n 37% van het totale nationale transportvolume bereikt z’n doel al over water. De relatief klimaatvriendelijke binnenvaart kan de verwachte toename in goederenvervoer zonder congestie opvangen en daarmee één van de uitkomsten bieden binnen het mobiliteitsvraagstuk. Doelmatig inspelen op nationale, Europese en mondiale kansen vraagt echter om schaalvergroting, volgens NVB voorzitter Eric Janse de Jonge. “Dat is lastig te bereiken zonder een visie. Zowel havens als havenregio’s moeten zich daarvan bewust zijn. We moeten ook op gemeentelijk en

NEDERLANDSE VERENIGING VAN BINNENHAVENS (NVB) regionaal niveau meer naar buiten treden met de huidige economische spin-off en de perspectieven van de havens. Koppeling van de nationale zee- en binnenhavens zal vervolgens uitwijzen hoe belangrijk de binnenhavens zijn voor het toenemende goederenvervoer naar het achterland. Als kennispartner zijn wij bereid om, zodra de regioclusters functioneren, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) te helpen bij haar systeemverantwoordelijkheid en het via een visie oppakken van de centrale regie. Het Rijk investeerde al in de infrastructuur, maar er is nog veel werk te verzetten.” De NVB weet al jaren toegevoegde waarde te bieden bij belangrijke ontwikkelingen rond de Nederlandse binnenhavens. Strategische afwegingen Het verenigingsbestuur voorziet dat Nederland alleen via bundeling en nauw onderling overleg haar internationale positie als vooraanstaand distributieland kan behouden en versterken.” Met elkaar beconcurreren gaan we kopje onder, volgens Janse de Jonge. “Afspreken wie waarom welk deel van de logistieke keten oppakt en wie welke goederen voor zijn rekening neemt, leidt daarentegen wél tot - gezamenlijk - economisch profijt,’ benadrukt hij. “Met het maken van soms moeilijke keuzen en strategische afwegingen kunnen we onze goede vooruitzichten optimaal benutten.” Belangenorganisatie De Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) behartigt de professionele belangen van 63 aangesloten leden, waaronder provincies, gemeenten, havenbedrijven, havensamenwerkingen en ontwikkelingsmaatschappijen. Daarbij vertegenwoordigt een vijftal leden alleen al 27 gemeenten. Ook heeft de NVB geassocieerde partners, zoals consultants op het gebied van water- en havenmanagement. De NVB is gesprekspartner voor en verzamelaar en ontsluiter van kennis op het gebied van binnenhavenbeheer, vaarwegen, zeehavens, binnenvaart en andere modaliteiten. De organisatie informeert haar leden via een jaarcongres, het NVB Nieuws, nieuwsbrieven, sociale media, masterclasses voor beginners en gevorderden en regionaal en thematisch overleg. Eric Janse de Jonge “Zo’n 37% van het totale nationale transportvolume bereikt z’n doel al over water.” Havenlocaties 2018 - 11

Speerpunten NVB - De totstandkoming van een gezamenlijk afgestemde, landelijke strategie. - Het delen van kennis en adviseren inzake regionale en landelijke samenwerking in het kader van gewenste, toekomstbestendige binnenhavenontwikkelingen. - Het ontwerpen van modellen, databanken en slimme systemen om steeds meer zowel uniform als efficiënt te kunnen beheren, begroten, havengelden vast te stellen en te innen. - Energietransitie. - Het internationaal behartigen van de belangen van de Nederlandse binnenhavens in de vorming van het Europese transportnetwerk (TEN-T). De website havens.binnenvaart.nl biedt met het beleidsplan 2016-2020 een overzicht van alle speerpunten van de NVB. 12 - Havenlocaties 2018

Janse de Jonge is een groot voorstander van samenwerken op het gebied van nieuwe energie, stukgoed en containers. “De tijd is rijp om samen op te trekken,” zegt hij. “Frisian Ports is daarvan een goed voorbeeld. Dit samenwerkingsverband van 8 Friese havens zet hun aantrekkelijke positie goed op de (inter)nationale kaart. Eind januari 2018 sloegen ook tien aan de Maasroute gelegen Limburgse binnenhavens de handen weer ineen voor een volgende termijn. Deze in 2011 opgestarte samenwerking is inmiddels op meer fronten dermate succesvol, dat Blueports Limburg nu de contacten met de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen en de havens van Duisburg en Luik fors kan versterken.” Ook de NVB doet er alles aan om contacten met verwante organisaties te stimuleren. Janse de Jonge: “Ons hoofdthema is nu het neerleggen van een gezamenlijke visie om synergie te verkrijgen. Binnenvaartbrancheverenigingen Centraal Bureau voor de Rijn- & Binnenvaart en Koninklijke BLNSchuttevaer zien dit ook zo. De voorstellen liggen klaar. We moeten nu de verschillende invalshoeken met elkaar vergelijken, zodat we na het komende zomerreces één strategie kunnen overhandigen aan minister Cora van Nieuwenhuizen van I&W. We willen zekerheid over de kant die we moeten opgaan. We willen ook weten wat we als sector zelf kunnen uitvoeren en wat de minister kan toevoegen. Uiteraard is het vervolgens noodzakelijk om ook binnen de eigen sector te kunnen relativeren en samenwerking te zoeken op het gebied van het eveneens kansrijke vervoer per spoor. Dat wordt afstemmen op hoog niveau met een lange adem, maar met de inzet van slimme multimodale en synchromodale ketens valt veel winst te behalen. Sommige multinationals, zoals Tata Steel, vervullen al een voortrekkersrol op dat gebied. Tata Steel kiest ervoor om bijvoorbeeld grondstoffen voor staal via ‘modal shift’ Europa binnen te krijgen.” Cruciaal “De tijd is rijp om samen op te trekken.” Cruciaal in de moderne, snel veranderende wereld van havens en logistiek is verder adequate informatie-uitwisseling tussen bedrijven, vervoerders, havens en andere partijen in de logistieke keten, volgens Janse de Jonge. “Een goede digitale infrastructuur is daartoe onontbeerlijk,” zegt hij. “Bij de invulling daarvan dreigt her en der versnippering. Wij streven onder andere naar een landelijke uitrol in de binnenhavens van door Rijkswaterstaat ondersteunde initiatieven, zoals RiverGuide en het Binnenvaart Ligplaats Informatie Systeem (BLIS).” “Sinds Nederland zich heeft gebonden aan de afspraken van het Klimaatakkoord van Parijs, staat ook een drastische beperking van de CO2-uitstoot vast,” vervolgt Janse de Jonge. “De impact van de energietransitie is aanzienlijk. Zo veranderen goederenstromen en grondstoffenmarkten. De circulaire economie kan zich ontwikkelen tot een invloedrijke factor. Havens zullen hun bakens dan ook niet alleen vanuit economisch perspectief moeten verzetten. De NVB wil graag, samen met andere kennispartners, onderzoeken hoe binnenhavens kunnen bijdragen aan een energieneutraal en duurzaam Nederland.” Het NVB jaarcongres 2018 vindt plaats in november in Flevoland bij de nieuwe Flevokust Haven in Lelystad. << Meer informatie Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) Eric Janse de Jonge, voorzitter Vasteland 78, 3011 BN Rotterdam 010 – 7989840 nvb@binnenvaart.nl havens.binnenvaart.nl Havenlocaties 2018 - 13

Congres ‘Ports and the City: Smart and healthy’: Een flinke stap richting duurzame toekomst e Europese Groene Hoofdstad Nijmegen 2018 is het decor waar op 12 en 13 april de internationale conferentie ‘Ports and the City ‘Smart and Healthy’ gehouden wordt. Nijmegen ligt aan de druk bevaren rivier de Waal en grijpt -in samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat- de kans om de binnenvaartsector, havenbedrijven, verladers, wetenschappers en bestuurders van verschillende lagen en de Europese commissie bij elkaar te brengen om zo een belangrijke stap te zetten richting een duurzame toekomst voor de binnenvaart. Minister Cora van Nieuwenhoven van Infrastructuur en Waterstaat licht toe wat route is, voor de korte én de lange termijn. Er zijn talrijke redenen voor zowel de sector als de havenstad de stap voorwaarts te maken in het transitieproces naar zero-emissie brandstoffen. Naast de logistieke en economische overwegingen -de ruimte in de steden wordt steeds schaarser en de wegen slibben dicht- zijn ook de klimaatdoelen aan de orde. Het regeerakkoord noemt een substantiële reductie van CO2 uitstoot in de komende periode. Dat geldt voor de hele transportsector, dus ook voor de binnenvaartsector. Binnenhavens in heel Europa ervaren in toenemende mate de druk van de oprukkende stad. Naast de werkzame haven worden de gebieden aan het water steeds meer gebruikt voor woningbouw, recreatie en horeca. Hoe gaan de steden om met alle functies die samen komen in het binnenhavengebied? Hoe borgen steden dan 14 - Havenlocaties 2018 D een schone en veilige leefomgeving en een goede luchtkwaliteit? De uitdaging is om de havengebieden –waar zoveel functies samen komen- duurzaam en toekomstbestendig in te richten. Hoe havensteden in onze buurlanden dit voor elkaar krijgen laten Duisburg, Antwerpen en Gent op het Congres zien. In opdracht van het programma Slimme en Gezonde Stad (Ministerie I&W) heeft het ontwerpbureau ‘De Urbanisten’ een voorschot op de toekomst genomen en presenteren tijdens het congres ontwerpen van de binnenhavens van Arnhem en Deventer van de ‘toekomst’. Electrische binnenvaartschepen Een breed scala aan workshops wordt aangeboden zoals de eerste ‘full-elektric’ binnenvaartschepen –de Portliner- gebouwd door een Nederlandse scheepsbouwer. Het waterstof platform gaat dieper in op de onlangs gepresenteerde ‘Waterstof roadmap’; wat zijn de kansen voor de binnenvaart? Tevens wordt ingegaan op financieringsmogelijkheden. Bezoekers van het congres worden aan het eind van de middag op 12 april getrakteerd op een rondvaart op een full-elektric rondvaartboot; de ‘Tesla’ onder de rondvaartschepen om het ‘Ruimte voor de Rivier- project; de Waalsprong’ vanaf het water te bewonderen. Blijft u op de hoogte van het Congres Ports and the City en voor aanmelden: www.portsandthecity.nl <<

Groener en schoner, met ons allen ‘Binnenvaarttransport is een onmisbare manier om het vervoer van vrachtgoed soepel te laten verlopen tussen hoofdhavens als Amsterdam, Rotterdam, Zeeland en Antwerpen én het Europese randgebied. Drie van de negen corridors van het Trans­Europese vervoersnetwerk zijn afkomstig van of eindigen in Nederland. Nijmegen, uitgeroepen tot de European Green Capital van 2018, ligt aan een van deze corridors: de Rijn­Alpen Corridor. O ndernemers in de binnenvaart hebben mij verzocht de diverse beleidslijnen voor klimaat, energie, transport en de leefomgeving te integreren. Zij willen de onzekerheden die voortkomen uit de huidige beleidslijnen uit de weg ruimen en toewerken naar een beleid voor radicale vergroening. Zodoende hebben we gezamenlijk een nieuwe stip op de horizon gezet: een energieneutrale en zero-emissie binnenvaarttransport in 2050. Dit kunnen we niet alleen. De Europese Commissie speelt hierin een cruciale rol, namelijk voor het smeden van paneuropese oplossingen voor paneuropese problemen. Het klimaatakkoord heeft ons op een duidelijk pad gezet om van 1990 tot 2050 emissies te reduceren. Ik verwacht dat we in Nederland nog voor de zomer van 2018 gezamenlijk een tussenCora van Nieuwenhuizen Minister Infrastructuur en Waterstaat doel kunnen overeenkomen voor CO2 -emissies in 2030. Ik streef hierbij naar een Green Deal-aanpak, met talloze stakeholders in de logistieke sector en partijen die te maken hebben met watertransport, een deal die eind 2018 afgerond moet worden. Het congres Ports and the City biedt hierin een uitstekend platform om de discussie aan te gaan met deze stakeholders, niet alleen uit Nederland, maar ook uit buurlanden in de stroomgebieden van de Rijn, de Maas en de Schelde. Voor nu wens ik de stad Nijmegen en alle betrokkenen van de organisatie van het congres Ports and the City veel succes om van het opzetten van deze Green Deal een belangrijke mijlpaal te maken.’ <<

Tijd voor actie: modernisering van haventarieven Eén van de workshops tijdens het congres ‘Ports and the City’ op 12 en 13 april in Nijmegen wordt georganiseerd door de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB) in samenwerking met Port Solutions Rotterdam, experts in havenontwikkeling en logistiek. De workshop heeft de titel: ‘Duurzame haven dankzij slimme havengeldstructuur’. In onderstaand artikel alvast een sneak preview. D e meeste havens heffen een tarief voor het gebruik van de havenfaciliteiten. Dat klinkt logisch, toch? De haveneigenaar investeert in de aanleg van een haven en haar faciliteiten en wil daar iets voor terug zien. Het ligt overigens iets genuanceerder wanneer je bedenkt dat de haveneigenaar vrijwel altijd – direct of indirect – een overheid is. Veel havens zijn eigendom van gemeenten. Waarbij steeds meer gemeenten de havenactiviteiten onderbrengen in een private entiteit (bijvoorbeeld een NV). NV’s waarin overigens ook andere overheden kunnen deelnemen (buurgemeenten, provincies). Het blijven echter vooralsnog havens die met publiek geld worden aangelegd en waarbij de opbrengsten ook weer terugvloeien naar de lokale schatkist. Nu moet je je van die stroom richting schatkist niet te veel voorstellen. Er zijn geen havens die meer opleveren dan ze kosten. Tenzij je alle maatschappelijke opbrengsten mee rekent. Zo leverden de binnenhaven in Nederland in 2014 een totale (directe + indirecte) toegevoegde waarde van 12,6 miljard euro. Overigens, zolang een haven een gemeentelijke dienst is, is het niet toegestaan om meer directe opbrengsten te hebben dan directe kosten. En daar zit hem de crux. Een overheid investeert haar middelen in de verwachting dat die maatschappelijk zullen renderen. Dat is haar taak als geldbestedende instelling. Het geld zó investeren dat het maatschappelijk rendement het hoogst is. En met dat in ons achterhoofd moeten we wat ons betreft ook naar de haventarieven kijken. Deze zijn een druppel op een gloeiende plaat als het gaat om het directe financiële rendement van een haven. Maar een prachtig instrument om de investering maximaal maatschappelijk te laten renderen. Bijvoorbeeld door het stimu16 - Havenlocaties 2018

gemeente kan dus geen directe winst maken met havengeld. Wanneer je havenactiviteiten onderbrengt in een NV dan mag je wel winst maken op havengelden. De retributie wordt dan, zoals men dat noemt, gedefiscaliseerd. Eigenlijk is dit een bijzondere term, want zodra de NV winst maakt wordt deze vennootschapsbelastingplichtig en er blijft, zoals ook bij retributie het geval, sprake van BTW plicht. Defiscalisering heeft geen invloed op de grondslagen van de haventariefstructuur, alleen krijgt de publieke verordening de status van een private overeenkomst. En daarmee meer mogelijkheden om maatwerk te leveren; ook voor de gebruiker. Om meer inzicht te krijgen in de eerdergenoemde grondslagen is het goed om wat van de geschiedenis van de binnenvaart te kennen. leren van een zo efficiënt mogelijk gebruik van de faciliteiten. Of door het, via deze financiële prikkel, sturen op gewenste ladingstromen. Maar hoe kom je tot haventarieven die dat doel maximaal ondersteunen? Daarvoor nemen we je eerst mee in de totstandkoming van de meeste bestaande haventariefstructuren. Grondslagen Elke gemeente kent zijn eigen haventariefstructuur. De vraag is of dit wenselijk is, maar dat is een geheel andere discussie. Elke tariefstructuur is gebaseerd op (verschillende) grondslagen. Wat overigens gelijk is bij alle havens die direct onderdeel zijn van de gemeente, is dat havengeld een retributie is. De opbrengsten uit een retributie mogen niet meer zijn dan de kosten die aan de gerelateerde activiteiten zijn gelieerd. Dat betekent in het geval van havengeld dat de opbrengsten niet hoger mogen zijn dan de kosten die betrekking hebben op het in stand houden en ontwikkelen van de haven. Een Schippersbeurzen Sinds de jaren ’30 van de vorige eeuw kende het binnenlands vervoer over binnenwater de plicht om lading via de zogenaamde ‘schippersbeurzen’ aan te bieden. Dit heeft tot 1997 geduurd. Deze schippersbeurzen verdeelden de lading over de beschikbare scheepsruimte. De schipper die het langst lag te wachten mocht het eerst weer varen. Daarnaast was er een rem op nieuwbouw van schepen middels een sloopregeling en een systeem van vaste prijzen per vervoerde eenheid lading. Deze marktregulering zorgde ervoor dat de overcapaciteit – die nodig was ten tijde van laag water – gelijkmatig over de markt werd verspreid oca

Het is in het belang van de maatschappij dat deze infrastructuur zo goed mogelijk wordt ingezet in termen van efficiency, maar ook in termen van sturing op de gewenste ladingstromen. Tenslotte, als gemeentelijk havenbeheerder is er vanuit publieke middelen een investering gedaan in haveninfrastructuur. Een voorbeeld hiervan is de instandhouding van een openbare loswal, om ook partijen die nog weinig tot geen gebruik maken van vervoer over water de mogelijkheid te bieden hiervan gebruik te maken. Wellicht minder efficiënt, maar wel nuttig. en dat iedere ondernemer bestaansrecht had. Ook wanneer er, het grootste deel van het jaar, vaak 2 tot 3 weken moest worden gewacht voor er weer nieuwe lading te vervoeren was voor die schipper. Voor havens had dit tot gevolg dat schepen vaak langere tijd in de haven bleven na het lossen. Dit vertaalde zich in de haventariefverordeningen naar week-, of zelfs maand-‘briefjes’. Sinds de afschaffing van de schippersbeurzen liggen de meeste schepen, door de toegenomen marktwerking, weinig stil. En zijn langere verblijven in een haven beperkt tot de vakantieperiodes. Containerisatie Containerisatie is een ander element dat van belang is in de totstandkoming van haventarieven. Of eigenlijk de periode vóór de containerisatie. Want in die tijd werd alle lading vervoerd als bulk en/of stukgoed. Dat betekent concreet dat lading voordat het aan boord ging op de kade of in opslag werd gelegd totdat het aan boord kon worden geladen. Vervolgens werd het met de hand of per hijskraan aan boord van het schip gebracht. Dit nam veel tijd in beslag en zorgde ervoor dat een schip vaak voor een langere periode in de haven lag. Snelheid van handelen lag relatief laag. Nog altijd zien we veel haventariefstructuren die grondslagen kennen die stammen uit de tijd van bulk en/of stukgoed vervoer. Modernisering haventarieven Er is sinds de schippersbeurzen en de containerisatie veel veranderd in de logistiek, denk aan de schaalvergroting, zowel in de zeescheepvaart als in de binnenvaart. Maar ook aan de manier waarop we naar logistiek kijken, er worden allerlei concepten ontwikkeld waarbij infrastructuur zo efficiënt mogelijk ingezet kan worden. Deze modernisering vraagt volgens ons ook andere manier van kijken naar haventarieven. Maar voordat we overgaan tot de invulling van een nieuwe haventariefstructuur is het belangrijk dat er wordt nagedacht over welk doel haventarieven dienen. Doel haventarieven Wij zien als doel van haventarieven de optimale inzet van de bestaande infrastructuur. 18 - Havenlocaties 2018 Toekomstgerichte haventarieven Volgens ons staat bij toekomstgerichte haventarieven één element voorop en dat is tariefdifferentiatie. Er moet worden gekeken naar de verschillende ladingtypes en per ladingtype moet worden nagedacht hoe de logistieke keten én de markt werken. Want dat dit anders is voor bijvoorbeeld containers en droge bulk moge duidelijk zijn. Bij containers bijvoorbeeld is het met name snelheid van handelen onder de kraan wat voorop staat. Maar het is ook goed om te kijken welke functie in de keten een containerterminal vervuld. Is dit bijvoorbeeld een hub functie waarbij herverdeling van containers plaatsvindt om zeehavens optimaal te bedienen? Of is het een meer regionale functie? Daarnaast zijn er andere afwegingen die je als havenbeheerder moet maken. Wil je belasten wat schaars is? En is de infrastructuur in jouw haven en haar regio inderdaad schaars? Of vinden er activiteiten plaats in jouw haven die je daar liever niet hebt? Een mogelijkheid is om dit soort activiteiten extra te belasten. Denk ook aan welke activiteiten daadwerkelijk toegevoegde waarde hebben voor de regio. Wil je deze activiteiten belasten omdat er toegevoegde waarde wordt gecreëerd of wil je dit juist niet omdat die toegevoegde waarde zo relevant is voor de omgeving? Je kunt er ook voor kiezen om extra dienstverlening te belasten. Denk aan bijvoorbeeld walstroom of de mogelijkheid om afval af te voeren. Tenslotte is het met alle moderne technologie aan boord van schepen eenvoudig mogelijk om tijdsduur te belasten. Deze technologie maakt het ook mogelijk om echt op detailniveau bovenstaande onderwerpen in de haventariefstructuur op te nemen. Volgens ons is het nú tijd voor een moderne haventariefstructuur. Onder andere de schaarste van infrastructuur, de schaalvergroting in de scheepvaart en de bijbehorende problematiek in de zeehavens vragen om een moderne aanpak waarbij havenfaciliteiten optimaal gebruikt kunnen worden. Tot slot Port Solutions Rotterdam (PSR) is een expert op het gebied van havens en logistiek en kan adviseren over en ondersteunen bij het opzetten van een moderne haventariefstructuur. Meer informatie: Marieke Vavier vavier@portsolutionsrotterdam.nl 06-16147598 Bart Verkade verkade@portsolutionsrotterdam.nl 06-11511040 <<

MCS Watertransport Wegtransport Op- en overslag VACL MCS. De grootste in slimme containerlogistiek MCS transporteert sinds jaar en dag zeecontainers over water en we zorgen dat het vervoer over de weg daar naadloos op aansluit. Goed logistiek plannen is ons niet vreemd. MCS beschikt over eigen terminals en mede daardoor bent u zeker van effi ciënt transport tegen de beste prijs. Bel ons en ontdek waar ook úw transport en logistiek beter kan, (0512) 74 15 55. www.mcs-bv.nl Full Service Container Logistics

Navolging voor Randstedelijke Groene Corridor Logistieke koploper Nedcargo zoekt strategische partners De strategische samenwerking op en rondom de Groene Corridor van Zoeterwoude naar de Haven van Rotterdam verdient navolging. Dat zegt Diederik Jan Antvelink, directeur van Nedcargo International. Hij ziet in dit kader kansen voor de gunstig gesitueerde logistieke bedrijventerreinen in Willebroek en Haaften. B 20 - Havenlocaties 2018 edrijven, overheden en onderzoekinstellingen initiëren momenteel een breed scala aan deelprojecten op en nabij de Randstedelijke Groene Corridor. De partijen beseffen dat consumenten en bedrijven steeds vaker kiezen voor duurzame producten en toekomstbestendige logistiek. “Een duurzame bedrijfsvoering is van belang voor ons toekomstperspectief,” bevestigt Diederik Jan Antvelink, directeur van Nedcargo International. “Daarom kijken we samen naar de ontwikkeling van nieuwe brandstoffen, lokale hernieuwbare energieproductie, het verduurzamen van warehouses, de inzet van eco-combi’s en het optimaliseren van de waterwegen, maar ook naar het elektrificeren van het Alpherium en modernisering van de walvoorzieningen in de Haven van Rotterdam. Daarnaast streven we naar een optimale benutting van de N11, die op de nominatie staat om als A-Rijksweg de drukke A12 en A4 te ontlasten. Verder pleiten we voor een verbeterde verbinding met het slechts op 28 kilometer afstand gelegen Schiphol en zien we regionale toekomstmogelijkheden voor vervoer per spoor.” Het nieuwe plangebied Steekterpoort wordt aan de zuidkant begrensd door de spoorlijn Leiden-Utrecht.

Innovaties Nedcargo investeerde al tientallen miljoenen euro’s om haar logistieke activiteiten op termijn klimaatneutraal te kunnen maken en meer capaciteit en een hogere betrouwbaarheid te generen voor met name opdrachtgever Heineken. Het uit 2010 daterende Alpherium kreeg onlangs een nieuwe portaalkraan, die niet alleen sneller, maar ook stiller werkt. Ook is grondverbetering toegepast. De moderne containerterminal levert al ruim een half decennium een aanzienlijke bijdrage aan de vergroening van de logistieke keten met het jaarlijks verdwijnen van 100.000 vrachtautobewegingen, wat de CO2-uitstoot met ruim 30 procent vermindert. Diederik Jan Antvelink “Onze meest recente stap is de Gouwenaar 2, een innovatief, elektrisch aangedreven containerschip met een weerstand beperkende boeg die vergelijkbaar is met de neus van een torpedo,” vervolgt Antvelink. “Hierdoor is bij eenzelfde vaarsnelheid minder vermogen nodig. Het schip is verder qua toegestane afmetingen speciaal ontworpen voor het traject tussen het Alpherium en de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen en kan per vaart veel meer containers dan voorheen transporteren. We zijn van plan om het door te ontwikkelen naar een volledig emissieloze versie 2.0.” Nedcargo Nedcargo International is het moederbedrijf van Nedcargo Logistics, Nedcargo Forwarding en Nedcargo Multimodal. Het bedrijf vervoert ruim 800.000 containers per jaar via de binnenvaart en heeft meer dan 260.000 m2 aan distributiecentra op verschillende locaties voor de opslag van onder andere levensmiddelen, dranken en kleding. De traditionele vrachtwagen gaat ook onder de loep. Antvelink: “We onderzoeken met Tesla de mogelijkheden voor een geëlektrificeerde vrachtwagen met een oplaadbare batterij. Tesla kan op dit gebied voordelen bieden, zoals het garanderen van lange rijafstanden én lichter produceren. We denken ook alvast na over een toekomstig vrachtwagenmodel met brandstofcellen achter de motorkap, dat kan rijden op waterstof.” WERKGELEGENHEID ENERGIE NEUTRAAL STEEKTERPOORT 2.0 Eco-Combi 2.0 HET BETER BENUTTEN: De ontwikkeling van onze lading: NU tot 2020 NU REDUCTIE CO2 FOOTPRINT PER FLESJE BIER: Ten opzichte van vervoer per vrachtwagen naar zeehaven 2010 INGEBRUIKNAME ALPHERIUM: -36% CO2 2017 INGEBRUIKNAME GOUWENAAR 2: -53% CO2 2020 WATERSTOFCEL GOUWENAAR 2: TEXTIEL -76% CO2 LEVENSMIDDELEN SPEELGOED 2020 OVERIG HERGEBRUIK CONTAINERS LEGE AANVOER DISTRIBUTIE VAN VOEDINGSMIDDELEN NAAR 7 MILJOEN CONSUMENTEN IN DE RANDSTAND. Gouwenaar 2 SLIMMER VAREN Havenlocaties 2018 - 21 80% 15% 10% 15% 2% 2% 1% 3% 5% 35% 25% 7%

Samenwerking Zo’n twintig partijen ondertekenden in 2017 een intentieverklaring om één van de meest duurzame corridors van Europa te realiseren. Nedcargo, de Provincie Zuid-Holland, Heineken Nederland, Havenbedrijf Rotterdam, de gemeenten Alphen aan den Rijn en Bodegraven-Reeuwijk, Zeeman, Hartog & Bikker, Rijkswaterstaat en Eneco tonen hiermee aan dat klimaatdoelen new business helpen genereren. VNO-NCW West, Wageningen Environmental Research, GoodFuels, Connekt en het actieprogramma Lean & Green OffRoad van de Topsector Logistiek, Feadship, de Hogeschool Rotterdam, InnovationQuarter, TNO en de gemeente Zoeterwoude ondersteunen hen hierbij. Steekterpoort Antvelink hoopt verder bedrijventerrein Steekterpoort snel van de grond te krijgen. “We hebben meer ruimte nodig,” zegt hij. “Mede dankzij onze samenwerkingspartners binnen de Groene Corridor doen we er, binnen onze mogelijkheden, alles aan om pal achter het Alpherium 10 hectare grond te ontwikkelen tot een duurzaam logistiek centrum - in het hart van de Randstad. De ligging, modaliteiten en toekomstmogelijkheden hebben zeer veel potentie, samen met alle andere investeringen. Zo zijn vanuit Steekterpoort zo’n 500 miljoen consumenten optimaal te bedienen.” Nedcargo staat open voor logistieke dienstverleners die zich graag op Steekterpoort willen huisvesten. Antvelink: “Onze plan voor een multiclient DC is ontworpen als een eigentijdse energiecentrale met onder meer windmolens voor het hele gebied. Zo kunnen straks niet alleen bedrijven, maar ook bijvoorbeeld elektrische bruggen en scholen van energie worden voorzien. De omvang van dit eerste DC op Streekterpoort is geprojecteerd op 2 x 20.000 m2 . Na de invulling kunnen we nog fors uitbreiden.” Veel winst is te behalen met het zo vol mogelijk laden van de schepen, zowel op de heen- als de terugweg, volgens Antvelink. “De binnenvaart kan de verwachte groei prima aan, zeker als we meer synergie creëren in de distributie,” weet hij. “Denktanks ontfermen zich momenteel over de ‘Blauwe Golf’ en andere (tijds)aspecten.” Willebroek en Haaften Met het centraal in de Benelux gelegen en multimodaal ontsloten distributiecentrum in Willebroek biedt Nedcargo eveneens meer partijen een oplossing met het clusteren van voorraden levensmiddelen. Dit direct aan het Zeekanaal Brussel-Willebroek gesitueerde DC voldoet aan de hoogste milieu-, veiligheids- en beveiligingseisen. “Het bestaande metrage van 40.000 m2 kan in 2019 bovendien met 60.000 m2 worden uitgebreid,” kondigt Antvelink aan. “Willebroek, maar ook Haaften aan de Waal, waar we 40.000 m2 opslag- en distributieruimte hebben en kunnen uitbreiden met nog eens 40.000 m2 , lenen zich bij uitstek voor het ontstaan van vergelijkbare logistieke Groene Corridors. Het eerste, Randstedelijke initiatief kan daarbij dienen als proeftuin voor experimenten in het veld. Wij nemen hiertoe graag het voortouw. De totstandkoming lukt echter alleen in samenwerking met zo veel mogelijk strategische partners.” Antvelink nodigt belangstellenden uit om vrijblijvend met hem hierover van gedachten te wisselen. << Inlandterminal Alpherium Het Alperium in Alphen aan den Rijn is met een overslagcapaciteit van 200.000 TEU per jaar en 60.000 m2 opslagruimte één van de grootste binnenvaartterminals van Nederland. Van hieruit vertrekken en arriveren dagelijks containertransporten over water van en naar de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen. De insteekhaven in de Gouwe biedt plaats voor vier binnenvaartschepen, die met portaalkranen worden geladen en gelost. Vervoersknooppunt Alpherium ligt midden in de Randstad, naast de N11 en toekomstig logistiek bedrijventerrein Steekterpoort. Meer informatie Nedcargo International B.V. Diederik Jan Antvellink, directeur Transportweg 20, postbus 54, 2740 AB Waddinxveen 0182 – 893 893 06 – 2865 5875 d.antvellink@nedcargo.com www.nedcargo.com https://youtube/mLaSVC5ni70 Havenlocaties 2018 - 23

Port of Deventer groeimotor voor duurzame regionale economie De Deventer haven is in oppervlakte één van de grootste binnenhavens van Nederland. Met de aanleg van een containerterminal, in combinatie met de ligging aan de IJssel en het nabijgelegen A1 Bedrijvenpark geeft de Port of Deventer het duurzaam vervoer over water een sterke impuls. CTN uit Nijmegen en Vos transport uit Deventer realiseren samen een bargeterminal in de haven van Deventer. De containeroverslag wordt naar verwachting in 2020 in gebruik genomen. De komst van de containerterminal versterkt de sleutelpositie van Deventer in het Trans-Europees hoofdnetwerk van spoor-, auto- en waterwegen (TEN-T). Deventer wordt opgenomen in het netwerk van BCTN en gaat frequente verbindingen onderhouden met Rotterdam en Antwerpen. B Met de vestiging van de containerterminal geven BCTN, Vos Transport, samen met Port of Deventer en bedrijven uit de regio en de provincies Overijssel en Gelderland, een stevige impuls aan duurzaam vervoer via het water. De overslag is belangrijk voor bedrijven uit de Cleantech Regio in een straal van ongeveer 30 kilometer (de driehoek Apeldoorn, Deventer, Zutphen). Elektrische binnenvaartschepen BCTN zet volledig in op duurzaam bargevervoer. Het eerste elektrische containerbinnenvaartschip wordt al in oktober 2018 opgeleverd. Met een lengte van 90 meter en breedte van 11,50 meter vervoert dit containerschip straks 120 containers op duurzame wijze. Het schip vaart in eerste instantie nog op basis van dieselelektrische voortstuwing. Door de ontwikkelingen op de accumarkt kunnen vanaf 2020 barges volledig elektrisch varen. “Uiteindelijk gaan we de dieselelektrische voorstuwing vervangen door de meest efficiënte brandstofcellen van waterstof en accu’s, zodat onze barges volledig elektrisch varen”, aldus Joop Mijland, Managing Director. Joop Mijland (l) van BCTN en Jules Menheere van Vos Transport realiseren en exploiteren samen de containterminal in Port of Deventer. Lean & Green Vos Transport behoort in ons land tot de top van bedrijven die duurzaam ondernemen. Managing director Jules Menheere: “Ons hele wagenpark bestaat nu uit euro6 trekkers. Op het dak van onze loods liggen 1300 zonnepanelen en we onderzoeken nu de mogelijkheden om het transport van en naar de containerterminal elektrisch te gaan

uitvoeren”. Voor zijn duurzaamheidsinspanningen kreeg Vos onlangs de 2de Lean & Green Star. BCTN kreeg eerder dit jaar als enige terminal in het achterland ook de 2de Lean & Green Star, een erkenning voor bedrijven die een duidelijke bijdrage leveren aan de vermindering van de CO2uitstoot. No. 20 logistieke hotspots Deventer is een ideaal en multimodaal distributieknooppunt tussen Randstad en Ruhrgebied en Scandinavië en Zuid-Europa. Dat komt door de strategische ligging aan de rijksweg A1 en de nabijheid van de A50. Daarnaast is het havengebied met een grote capaciteit en met ruimte voor watergebonden industrie en logistiek van belang. Als laatste is de directe aansluiting op de spoorverbinding Amsterdam - Berlijn en directe verbindingen met grote Nederlandse steden van belang. Op een steenworp afstand van de IJssel en de haven ligt A1 Bedrijvenpark Deventer. Met een eigen oprit heeft het duurzame bedrijvenpark een optimale aansluiting op de A1, één van de belangrijkste transportaders in Europa, tussen Amsterdam en Berlijn. Van het 129 ha grote bedrijvenpark bestaat 40% uit water en groen. Er is geen aardgasaansluiting en voor de energievoorziening wordt onder andere gebruik gemaakt van de ‘eigen’ windmolens langs de A1. Op het bedrijvenpark is ook A1 Truckpoint Deventer gevestigd. Het bijna 3 ha grote Truckpoint biedt naast beveiligd parkeren allerlei voorzieningen voor truckers, waaronder sanitair en een tankstation. Momenteel wordt gekeken naar de haalbaarheid van een waterstoftankstation op het bedrijvenpark. De Truckpoint-locatie sluit aan bij de wens van Rijkswaterstaat voor meer langparkeerplaatsen langs de A1. A1 Bedrijvenpark Deventer en Port of Deventer zijn onderdeel van de Cleantech Regio. Deze regio klom in 2017 naar plek 20 van logistieke hot spots in Nederland. A1 Bedrijvenpark Deventer is, samen met het Deventer Open Innovation Center op het Akzo-terrein aan de IJssel, onlangs door de provincie Overijssel aangewezen als topwerklocatie. Koers vooruit Goederenvervoer over water wint steeds meer aan belang als duurzame vorm van vervoer en als alternatief voor het wegvervoer. Port of Deventer is niet voor niets aangemerkt als één van de acht Nederlandse binnenhavens met een sleutelpositie in het TEN-T, het hoofdnetwerk van spoor-, auto- en waterwegen waarlangs het internationale personen- en goederenvervoer zo optimaal mogelijk kan worden afgewikkeld. In de nieuwe Omgevingsvisie van de Provincie Overijssel is Deventer aangewezen als logistieke hotspot. Port of Deventer heeft nu een belangrijke functie voor onder meer de productie en overslag van voedingsproducten, veevoer, zand, grind en mineralen. De vijf havenarmen zijn via de Prins Bernhardsluis toegankelijk voor schepen in cemtklasse IV. De schutkolk is 11.80 meter breed en 100 meter lang. De 15 ligplaatsen in de havenarmen zijn zo toegankelijk voor schepen van 2.000 ton tot 3 meter diepgang. Buiten de sluis zijn nog vier ligplaatsen. Onderzocht wordt of de sluis geschikt gemaakt kan worden voor klasse V schepen. Schippers, ondernemers, bedrijvenparkmanagement en gemeente hebben een fors investeringsplan opgesteld voor de Port of Deventer. Naast de ontwikkeling van de containeroverslag staan verbeteringen in en rond de binnenhaven als betere verlichting en bewegwijzering, wifi en drinkwaterpunt centraal. Hiervoor is vanuit ondernemers belangstelling. De provincies Gelderland en Overijssel willen het transport over water verder stimuleren en juichen de ontwikkeling van de containerterminal toe. Port of Deventer is onderdeel van de Strategische Alliantie Logistiek Overijssel. De alliantie heeft een dynamisch meerjarenprogramma opgesteld dat bijdraagt aan de optimalisatie van de werkgelegenheid in de logistieke sector en bij bedrijven met logistieke functies, de versterking van de positie van Overijssel als logistieke draaischijf op de North Sea Baltic Corridor en het verduurzamen van logistieke processen binnen bedrijven en het vervoer van goederen. Port of Deventer is lid van Havenlocaties 2018 - 25 de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens en maakt deel uit van logistieke netwerken. Groots ondernemen A1 Bedrijvenpark Deventer biedt volop kansen voor grote (inter)nationale bedrijven. Kavels van 0,5 tot 10 ha of meer zijn direct beschikbaar, voor een concurrerende prijs, en de verkaveling is flexibel. Port of Deventer biedt uitstekende mogelijkheden voor duurzaam vervoer en watergeboden bedrijvigheid. Deventer is dé plek om groots te ondernemen. << Heeft u grootse plannen? Neem dan contact op met Theo van Raaij (Bedrijvenpark, tbfg.van.raaij@deventer.nl, 06-51696023) of René Huls (Haven, mjpm.huls@deventer.nl, 06-51455675) van de gemeente Deventer of Mark van Mast (m.vanmast@pmdeventer.nl, 06-10983746) van Bedrijvenparkmanagement Deventer.

Met Location Intelligence vindt Heembouw de geschikte locatie voor haar klanten De een maritieme sector opereert. is branche, waarbinnen bouwbedrijf Heembouw steeds nadrukkelijker De nieuwe locatie voor Jiffy aan de Develhaven in Zwijndrecht bijvoorbeeld of de nieuwe huisvesting voor Allseas in Heijningen, dragen nadrukkelijk het stempel van Heembouw en haar architectenbureau Habeon Architecten. De gronddatabank van Heembouw speelt hierbij een cruciale rol. Commercieel directeur Heembouw Rinus Verhey: “Voor bedrijven in de maritieme of maritiem gerelateerde sector is het vaak lastig een goede vestigingslocatie te vinden. Nieuwe locaties met kadefaciliteiten bijvoorbeeld zijn schaars. Op basis van de gegevens van beschikbare (her) ontwikkellocaties in onze gronddatabank, èn onze kennis van de markt, kunnen we deze partijen toch vaak helpen met brownfield locaties. Dit zijn bestaande locaties waarop bedrijven gevestigd zijn die de locatie ontgroeid zijn, hetzij door krimp of groei of door bijvoorbeeld verplaatsing van activiteiten naar elders.” Brownfields om zoekvraag in te vullen Het spotten van geschikte locaties, gaat met behulp van Location Intelligence. Verhey: “Wij hebben een grote hoeveelheid data tot onze beschikking. Openbare data, bijvoorbeeld uit de jaarrekeningen van bedrijven, gebieds- en branche ontwikkelingen, die door ze slim te combineren inzicht en kennis opleveren. Gekoppeld aan data over locaties uit onze gronddatabank, maken dat wij klanten vaak kunnen verrassen met een geschikte locatie. Dat kunnen plekken zijn in havengebieden als Amsterdam, Rotterdam of Moerdijk, maar ook locaties aan kanalen of rivieren.” Wat niet betekent dat de locatie dan direct beschikbaar is. “Dan brengen we een treintje op gang,” vertelt Verhey. “We doen de bedrijven die nog op de bewuste locatie gevestigd zijn, een voorstel voor een andere locatie, die past bij hun wensen en nieuwe situatie. Zo ontstaat er ruimte voor de nieuwe partij.” In Heijningen realiseert Heembouw de nieuwe huisvesting van Allseas. Op bedrijventerrein Dinteloord is Heembouw gestart met de bouw van een productiefaciliteit met kantoor, naar een ontwerp van Habeon Architecten. 26 - Havenlocaties 2018

Aan de Oude Maasweg in Zwijndrecht realiseerde Heembouw een nieuwe productielocatie, van in totaal circa 25.000m² en 550m² kantoor, met daaromheen een volledig bestraat terrein van circa 35.000m² voor Jiffy. Voor de aanvoer van grondstoffen werd de Develhaven omgebouwd tot zeehaven. De nieuwe bedrijfshuisvesting werd ontworpen door Habeon Architecten en bestaat uit drie productiehallen, een verpakkingshal en een ruimte voor bulkopslag. Virtual reality neemt klant mee in toekomstige situatie Met virtual reality wordt zo’n partij meegenomen in de toekomstige situatie. “Met ons architectenbureau Habeon Architecten werken we al onze projecten virtueel in BIM uit. Zo krijgt de klant een reëel beeld van de nieuwe situatie; van de omgeving, en van zijn nieuwe huisvesting. Met een VR-bril kan de klant door zijn nieuwe pand lopen; dan ziet hij echt hoe het wordt, hoe zijn bedrijfsproces in het nieuwe pand past en kan op basis daarvan de juiste keuzes maken.” Heembouw onderscheidt zich in de markt door de diverse extra diensten die ze haar klanten biedt. Naast informatie over de best passende locatie, een ontwerp op maat met een virtueel prototype en een optimaal (Lean) bouwproces, kan Heembouw ook een rol spelen in de financiering van projecten. “Met ons netwerk van beleggers en financiers kunnen we klanten desgewenst een huursituatie aanbieden, waarbinnen ook bijvoorbeeld aspecten als de aanleg van kadefaciliteiten kunnen worden meegenomen. Zo bieden we onze klanten een integrale invulling van hun huisvestingsvraag.” Heembouw realiseerde DC Appelweg naar een ontwerp van Habeon Architecten in opdracht van logistiek belegger Exeter Property Group. Het DC omvat 28.000 m2 en wordt in compartimenten vanaf 10.000 m2 verhuurd. Het ligt op bedrijvenpark “Moerdijk”, strategisch gelegen tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen, met uitstekende multimodale voorzieningen door de aanwezigheid van zowel zee- als binnenvaarthavens, spooraansluiting en twee directe aansluitingen op het rijkswegennet. Het commercieel team van Heembouw Bedrijfsruimten. V.l.n.r.: Han Smits, Rolf Verdel, Suzan Buter, Sven van Balen, Steven Bellen, Job Kuijpers, Angelique Dermois, Toni Collens en Rinus Verhey. Meer informatie: Heembouw (071) 332 00 50 www.heembouw.nl www.gronddatabank.nl Volg Heembouw via social media: www.heembouw.nl/social Havenlocaties 2018 - 27

Groningen Seaports: stabiele groeimotoren in sociaaleconomisch uitdagende regio’s Erasmus UPT voert jaarlijks in opdracht Martijn Streng (l) en Jeroen van Haaren (Erasmus Universiteit Rotterdam | Erasmus UPT) van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de havenmonitor uit, waarin het economisch belang van de Nederlandse zeehavens wordt weergegeven. De methodiek is uniform toe te passen op elke havenlocatie in Nederland. Zowel voor zeehavens als binnenhavens is het mogelijk om de economische impact te bepalen en dieper in te zoomen op specifieke havenlocaties. D e havenmonitor vormt ook de basis voor deze analyse van de havens binnen Groningen Seaports: Delfzijl en Eemshaven. Deze havens liggen in sociaaleconomisch uitdagende regio’s – denk aan afnemende bevolkingsaantallen en de problematiek rondom de gaswinning – wat de prestaties van de havens kan beïnvloeden. Maar de afgelopen jaren kende de havens van Groningen Seaports uitstekende overslagcijfers. In 2017 werd 12,4 miljoen ton overgeslagen; 5,8 miljoen in Delfzijl en 6,6 miljoen ton in Eemshaven. Ter vergelijking, in 2013 werd nog maar 7 miljoen ton overgeslagen in Groningen Seaports. Maar hoe komen deze fraaie groeicijfers tot stand? Wat betekenen deze overslagcijfers voor de werkgelegenheid en gegenereerde toegevoegde waarde van Groningen Seaports? Erasmus UPT geeft via deze analyse een gedetailleerde inkijk in de havenontwikkelingen en positionering van Delfzijl en de Eemshaven. Clusters Kijkend naar de cijfers van de havenmonitor is te zien dat zowel Eemshaven als Delfzijl qua aantallen werkzame personen en toegevoegde waarde groeien. Vooral de laatste jaren is een groei te zien door onder andere de komst van nieuwe bedrijven als Google, de Eemshavencentrale van RWE en de Magnum energiecentrale van Nuon. Deze nieuwe bedrijven versterken de positie van de reeds bestaande clusters in Groningen Seaports. De drie belangrijkste clusters in Groningen Seaports zijn het energiecluster in de Eemshaven, het chemiecluster in Delfzijl en het zeevaartcluster in Delfzijl (Kuipers en van der Valk, 2017). Figuur 1 is een kaartillustratie van de verschillende type bedrijven in de havens van Groningen Seaports. Deze illustratie laat de drie genoemde clusters duidelijk zien:

Figuur 1: Sectoren Groningen Seaports 2016 (Bron: Lisa 2015, Havenmonitor 2016, PDOK) de groene bollen van de sector energie en afval in de Eemshaven, de lichtblauwe bollen van de sector industrie in het havengebied ten zuidoosten van Delfzijl en de donkerblauwe bollen van de sector transport en logistiek in de haven/het centrum van Delfzijl. Het is duidelijk te zien dat de haven economische activiteiten zich logischerwijs geografisch veelal clusteren binnen de grenzen van de respectievelijke havengebieden. Economisch belang Maar wat leveren deze haven economische bedrijfsactiviteiten de facto op? Op basis van de havenmonitor kan geconcludeerd worden dat de havens van Delfzijl en Eemshaven al jaren stabiele groeimotoren voor de provincie Groningen vormen. De werkgelegenheid is sinds 2002 relatief stabiel en neemt de laatste jaren toe; tot 6.916 werkzame personen in 2016. Dit is ongeveer 2,5% van de totale werkgelegenheid in de provincie Groningen in 2016. Ook de toegevoegde waarde die gegenereerd wordt is flink toegenomen sinds 2002; van ongeveer €600 miljoen in 2002 tot ruim €1,2 miljard in 2016. De bruto toegevoegde waarde in basisprijzen voor de hele provincie Groningen is ongeveer €21,6 miljard; circa 5,6% van de toegevoegde waarde in 2016 wordt gerealiseerd in Groningen Seaports. En waar de bruto toegevoegde waarde in basisprijzen van de hele provincie al jaren sterk afneemt (-12,5% in 2014, -11,0% in 2015 en -7,6% in 2016), laat de toegevoegde waarde van Groningen Seaports al jaren flinke groeicijfers zien (CBS, 2018 en Havenmonitor 2016). Het economisch belang van de havens voor de regionale economie – en voor de leefbaarheid van het gebied door het bieden van werkgelegenheid en toegevoegde waarde – neemt toe. Nieuwe kansen Het is interessant meer in detail te bekijken welke gebeurtenissen de ontwikkelingen van de werkgelegenheid en toegevoegde waarde kunnen verklaren. Aan de ene kant is zichtbaar dat vooral bestaande bedrijvigheid investeert in capaciteit – denk bijvoorbeeld aan Klesch Aluminium Delfzijl / Aldel na het faillissement in augustus 2017 bij de doorstart – maar aan de andere kant richten de havens zich ook nadrukkelijk op nieuwe kansen. Eemshaven is volop actief op het gebied van windlogistiek met de voorbereidingswerkzaamheden voor de aanleg van het Borkum Rifgrund II windpark, dat in het Duitse deel van de Noordzee zal verrijzen. Ook andere windparken in de Noordzee vormden in de afgelopen jaren een bron van werk voor de Eemshaven en de verwachting is dat deze activiteiten in de komende jaren niet zullen verminderen. Ook andere vormen van duurzame energie zijn in opmars binnen Groningen Seaports; RWE richt zich via biomassa op de vergroening van de Eemshavencentrale en Eneco’s Sunport Delfzijl is het grootste zonne-energie park van Nederland. Halverwege 2017 werd bekend gemaakt dat het nieuwe datacentrum van Google de komende 10 jaar alle stroom die Sunport gaat produceren op gaat kopen. Deze nieuwe vormen van energieopwekking bieden kansen voor Groningen Seaports die complementair zijn met de bestaande vormen die aanwezig zijn in de havens en goed passen binnen de gaande energietransitie. Stabiele groeimotoren De twee havens binnen Groningen Seaports – Eemshaven en Delfzijl – vormen al jarenlang een stabiele motoren voor de provincie Groningen. Zowel de werkgelegenheid als de toegevoegde waarde nemen toe; vooral de toegevoegde waarde van de Eemshaven is de afgelopen paar jaar relatief sterk gestegen. Het relatieve economisch belang van de havens neemt toe ten opzichte van de totalen van de provincie Groningen. De verwachting is dat de bestaande werkgelegenheid en toegevoegde waarde de komende jaren door kunnen groeien ondanks de uitdagende sociaaleconomische omgeving. Ook kan werkgelegenheid hoogwaardiger worden, uitgedrukt in arbeidsproductiviteit en kennisintensiteit. De havens van Groningen Seaports staan er goed voor en hebben een prima uitgangspositie richting de toekomst om als groeimotor te blijven functioneren. << Havenlocaties 2018 - 29

PORT OF DEN HELDER: BELANGRIJKE ECONOMISCHE MOTOR Groter groeien T ”De haven in Den Helder is in 2013 verzelfstandigd door de gemeente, met de opdracht om de haven te beheren en ontwikkelen. En daarmee de bedrijvigheid in de kop van NoordHolland aan te jagen”, zegt Jacoba Bolderheij over de Port of Den Helder waarvan zij nu twee jaar directeur is. Een ambitieus meerjarenplan geeft daarom richting aan nieuwe ontwikkelingen in de internationale zeehaven, die ook de thuisbasis van de Koninklijke Marine is. Met de oplevering van nieuwe havengebonden terreinen moet op termijn de haveneconomie in Den Helder verder worden versterkt. “Energietransitie, innovatie en verduurzaming staan centraal in onze plannen.” oen Jacoba Bolderheij in april 2016 de diepzeehaven in Oman verruilde voor de NV Port of Den Helder wist zij dat zij als de nieuwe directeur de mouwen moest opstropen. Hoewel de verzelfstandigde haven nog steeds zwarte cijfers schreef, liepen de inkomsten uit de haven- en kadegelden terug. Daarnaast was er grote behoefte aan een commerciële aanpak om de regionale economische motor die de haven is een impuls te geven. Werk aan de winkel dus. “Wij zijn een atypische haven in de zin dat wij geen overslag doen”, zegt Bolderheij in het Helderse Havenkantoor. “Als bevoorradings- en servicehaven bedienen we de Noordzee - het havenbedrijf brengt zijn product naar zee. Onze offshore gerelateerde klanten willen zo rap mogelijk hun mensen en spullen naar hun olie- en gasplatforms of windmolenpark op zee krijgen. In de voortdurende efficiencyslag die hiermee gepaard gaat, proberen we zo innovatief mogelijk te zijn.” Port of Den Helder telde in 2017 zo’n 3.500 scheepsbewegingen, waarvan circa de helft van offshoreschepen. Het havenbedrijf, waar zo’n 15 mensen werken, voegt circa 200 miljoen euro toe aan de Noord-Hollandse economie. 30 - Havenlocaties 2018

www.portofdenhelder.eu Naast Kooyhaven ligt het bedrijventerrein Kooypunt, dat ruimte biedt aan een verscheidenheid aan ondernemingen. Behalve offshoreen aan energie gerelateerde bedrijvigheid, telt Kooypunt ook een groeiend aantal ondernemingen uit de productie, handel, industrie en zakelijke dienstverlening. Voor Kooyhaven is 15 ha beschikbaar, Kooypunt heeft nog circa 25 ha aan kavels uit te geven. “Zowel voor Kooyhaven als Kooypunt geldt dat het prachtige goed bereikbare terreinen zijn in een regio waar je goed kunt wonen in een prettig leefklimaat”, weet Bolderheij. Diepgang Jacoba Bolderheij Zeearmen verplaatsen Innovatief is ook het idee om de zogeheten zeearmen van de haven zeewaarts te verplaatsen om het bekken van de haven te vergroten, waardoor er ruimte kan ontstaan voor nieuw haven- en marineterrein. Bolderheij zegt: “De provincie onderzoekt dit complexe zeearmenproject momenteel op haalbaarheid, ook in relatie tot de richtlijnen van Building with Nature. Dat wil zeggen dat het project niet alleen economische voordelen mag opleveren, maar ook aantoonbare ecologische benefits moet hebben, denk bijvoorbeeld aan slibafzetting op nabije kwelders in de Waddenzee.” Volgens de havendirecteur zijn de verwachtingen hooggespannen. Maar ondertussen wordt er ook hard gewerkt aan het ontwikkelen van terrein in het bestaande havengebied. Bolderheij: “Want ook op de kortere termijn moet er ruimte komen om de Wind op Zee-markt voldoende tijdig te kunnen faciliteren. Bovendien is het verplaatsen van de havenhoofden pas denkbaar, nadat alle ruimte binnen onze haven optimaal is benut.” Eén van die opties die op tafel ligt, is het ontwikkelen van kade en havengebonden gebied dat in beheer is van de Koninklijke Marine. Het idee is om in een civiel-militaire samenwerking percelen te ontwikkelen en in erfpacht of huur uit te geven voor bijvoorbeeld nieuwe activiteiten op het gebied van windoffshore, onderdeel van de nationale energietransitie. “Port of Den Helder kan voor de onderhoudssector in de windenergie een goede faciliterende rol spelen”, aldus Bolderheij. Kooyhaven en Kooypunt Naast de blik op de ontwikkeling van de zeehaven heeft Port of Den Helder ook een duidelijk beeld bij de commerciële waarde van extra bedrijventerreinen. Deze projectontwikkeling is goed voor de havenkas en de regionale economie. Vorig jaar is om die reden het nieuwe regionaal havengebonden bedrijventerrein Kooyhaven opgeleverd langs het Noord-Hollandskanaal, ten zuidoosten van de zeehaven. In combinatie met die buitenhaven spreekt Bolderheij van een ‘tweehalterconcept’. Alle watergerelateerde opslag en distributie die niet in de zeehaven past, kan naar Kooyhaven waar de binnenvaart welkom is. “Van daaruit kan de logistieke operatie over water naar de buitenhaven worden opgezet.” De actualiteit leert dat de diepgang naar Kooyhaven momenteel de aandacht trekt, omdat die niet voldoende zou zijn. De diepgang vanuit het kanaal naar de haven is de al jaren geleden vastgestelde 3.30 meter, en laat schepen van binnenvaartklasse 4 toe, terwijl de diepte van het kanaal vier meter is. Een investeerder die interesse had in een plek in Kooyhaven is afgehaakt, omdat de diepgang niet paste in zijn (logistieke) plannen. Een gemiste kans? “Dat weet ik niet”, zegt de havendirecteur. Wat zij nu belangrijk vindt is dat Port of Den Helder en de provinciale overheid, die het kanaal beheert, onderzoeken of het technisch mogelijk is de vaardiepte te vergroten. “En dat we kijken naar logistieke oplossingen, zonder dat de technische en nautische veiligheid in het kanaal in het geding zijn. Een structurele oplossing opdat schepen die dieper steken ook gebruik kunnen maken van Kooyhaven, heeft de voorkeur omdat we op die wijze de markt vergroten.” Goed geprijsd Tegen de belangstellenden voor een kavel in Kooyhaven wil zij tot slot dit zeggen: “Het gaat hier om goed geprijsde, vrije kavels aan het water in een gebied dat snel bereikbaar is vanaf de Noordzee, met Den Helder Airport om de hoek, en op een filevrij uurtje rijden van Schiphol en Amsterdam. We hebben kavels aan een openbare kade, maar bedrijven kunnen ook hun eigen kade verwerven. De ontwikkeling van het haventerrein is uiteindelijk een langetermijnzaak, en dan praten we over vijf tot tien jaar.” << Walstroom en duurzame materialen Ook qua duurzaamheid worden in de Helderse haven de nodige stappen voorbereid, zegt directeur Bolderheij. “Dat zijn we als Waddenhaven, grenzend aan het Natura 2000-werelderfgoed, aan onze stand verplicht. We zijn er dan ook erg trots op dat Port of Den Helder onlangs zijn Ecoport-certificering heeft geprolongeerd. We werken nu aan een samenhangend verduurzamingsbeleid, waarin we aansturen op een aantal speerpunten, waaronder het aanleggen van moderne walstroomfaciliteiten en bijvoorbeeld het gebruik van duurzame materialen in onze infrastructuur. CO2 -reductie? Niet meteen een speerpunt; er is hier immers geen industrie waarmee grote slagen te maken zijn. Dat heeft hier in Den Helder niet de schaalgrootte die je bereikt in de productiehavens van bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam.” Havenlocaties 2018 - 31

PORT OF HARLINGEN: WAARDECREATIE EN MEER WERKGELEGENHEID Harlinger haveneconomie verandert De oprichtingsakte werd net nog voor de Kerst vorig jaar getekend, waarna de haven van Harlingen het nieuwe jaar verder ging als NV Port of Harlingen. Losgemaakt van de gemeentelijke ketenen moet de enige Friese zeehaven zich verder ontwikkelen en commercieel beter op de kaart zetten. “De haveneconomie zal er anders gaan uitzien.” W ie op de Waddenpromenade in Harlingen is, wil maar één ding en dat is vooral de boot naar Terschelling en Vlieland niet missen. De doorsnee toerist zal weinig oog hebben voor de andere activiteiten die aan de Harlinger haven zijn gebonden. Neem bijvoorbeeld de overslagactiviteiten, de visserij en -verwerking, de scheeps- en megajachtbouw, de industrieën van zand- en grindhandel en de betonfabriek. Paul Pot, de kersverse directeur van Port of Harlingen die overkwam uit Amsterdam, weet wat hem te wachten staat. Harlingen moet een professionele haven krijgen waar ruimte is voor meer werkgelegenheid, waardecreatie en efficiënt beheer. “We gaan als één slagvaardig bedrijf mee in de vaart der volkeren in zowel de dienstverlening als de exploitatie van het haventerrein”, zegt Pot die de gemeente nu als enige aandeelhouder van het havenbedrijf kent. Gebiedsagenda Wadden Toeristisch aantrekkelijk, cultuurhistorisch boeiend en met een duurzame economie. Dat is wat het Rijk voor het Nederlandse Waddengebied voor ogen heeft. Dat perspectief is verpakt in de Gebiedsagenda Wadden 2050. Voor de Port of Harlingen zijn de opties voor de Wadden “een hele uitdaging”. Hier komt de haveneconomie versus de natuur om de hoek kijken. Baggeren van de vaargeul en de visserij zijn niet meteen activiteiten die op een warm onthaal kunnen rekenen bij de beleidsmakers voor de Wadden. Overleg moet het begin van mogelijke oplossingen zijn, vinden ze in Harlingen.

Kerngetallen Port of Harlingen Industriehaven: 130 ha bruto Overslag: zeevaart 1,7 miljoen ton, binnenvaart 2,4 miljoen ton (totaal 4,1 mln) Directe werkgelegenheid: 1.418 personen Toegevoegde waarde: € 130 miljoen Aantal bedrijfsvestigingen: 168 Investeringen Meer werkgelegenheid en waardecreatie trekken de aandacht in de plannen. Dat betekent dat de Harlinger haven aantrekkelijk wil blijven voor bedrijven en de visserij. “We sturen duidelijk op het versterken van de ketens”, benadrukt Reiner de Vries die business development manager is. “Denk bijvoorbeeld aan havengebonden activiteiten als de visverwerking. Het uitgeven van havengrond hoort dus bij de waardecreatie, maar dat doen we voortaan in erfpacht. Naast de haven- en kadegelden die we incasseren, moet de erfpacht voor constante inkomsten zorgen in ons businessmodel. Daarmee ontstaat een solide basis voor investeringen die we willen doen, bijvoorbeeld in de haveninfrastructuur.” Erfpacht Directeur Pot weet dat ondernemers niet meteen enthousiast zijn om erfpacht te betalen voor de kavel waarop hun bedrijf komt. Het bezit van de grond is voor hen zakelijk interessanter. Pot zal dan ook de boer op gaan om de voordelen van dit bruikleensysteem duidelijk te maken. Kern van zijn verhaal is dat erfpachtconstructie de Port of Harlingen veel meer grip geeft op de positionering en het gebruik van de haven. En dat is volgens Pot ook ten voordele van de bedrijven. “Ze hoeven geen havenvreemde activiteiten te vrezen of zien dat verkochte grond als investering braak blijft liggen of als loodsopslag wordt gebruikt. We kunnen met erfpacht dus veel beter sturen en de waardecreatie aanjagen. Je kunt per slot van rekening een haven maar één keer aanleggen.” In Harlingen ligt nog 20 ha grond om uit te geven. Daarnaast heeft het verzelfstandigde havenbedrijf de ambitie om maximaal 20 ha te herontwikkelen. Projecten Aan daadkracht en energie geen gebrek in het Harlinger havenbedrijf. Een aantal nieuwe projecten begint vorm te krijgen. De aanleg van de zogenoemde zaagtandsteiger is er een van. Daar Veelzijdig en complementair De NV Port of Harlingen is verantwoordelijk voor de economische ontwikkeling, het beheer, onderhoud en exploitatie van de haven in Harlingen. Veelzijdigheid, waarbij veel bedrijven complementair aan elkaar zijn, is de kracht van Port of Harlingen die ruimte biedt aan zowel scheepsbouw/reparatie, visserij, offshore als logistieke bedrijven. Met de verzelfstandiging is gehoor gegeven aan de roep van het bedrijfsleven en de rederijen voor een zakelijker en meer commerciële aanpak van de haven. De Port of Harlingen houdt zich naast het beheer en onderhoud van de haveninfrastructuur en de ontwikkeling van de bedrijventerreinen ook bezig met de exploitatie van de vaarwegen en de ligplaatsen. Bij het bedrijf werken 15 mensen, in het seizoen aangevuld met vijf brugwachters. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een flexibele schil van specialisten. Voor inlichtingen: Port of Harlingen Postbus 225, 8860 AE Harlingen Tel. 0517 – 723 333 Paul Pot kan over een tijdje de nieuwe generatie vissersschepen met de achterkant aanmeren en de lading lossen. “We kijken ook naar het uitbreiden van de zand- en grindhandel, en het faciliteren van scheepsafbouw en projectmatige overslag. Ik geef het voorbeeld van een mogelijk nieuw windmolenpark in Noord-Nederland waarvan de onderdelen kunnen worden overgeslagen in de Harlinger haven”, aldus directeur Pot. Zijn collega De Vries ziet me genoegen hoe druk het is bij de scheepswerven en hoe de jachtwerfactiviteiten verder groeien. Ook het verbouwen van bedrijfsschepen naar luxe megajachten blijkt een groeimarkt te zijn. Voor de Port of Harlingen is de stip aan de horizon een robuust en aantrekkelijk havenbedrijf met een professionele houding en een gestage duurzame groei. De Vries kijkt naar zijn directeur: Over een paar jaar moeten we tegen elkaar zeggen: “die verzelfstandiging had veel eerder moeten plaatsvinden!” << Havenlocaties 2018 - 33

Duurzaam stimuleren economische groei Flevokust Haven in aanleg Recente havenontwikkelingen in binnenen buitenland brengen het Haagse, oorspronkelijk uit de Rotterdamse haven afkomstige Stig Delta steeds vaker in beeld. Sterk in het benutten van de kracht van de opdrachtgever, het creëren van draagvlak en het inspireren van professionals, weet het bedrijf bij strategisch economische vraagstukken verrassend doeltreffende oplossingen te bieden en economische groei te stimuleren. H et Stig Delta team heeft een opmerkelijk resultaatgerichte werkwijze. “Wij hebben een gamma aan modellen en instrumenten voorhanden om resultaten ook daadwerkelijk te helpen behalen,” zegt Stig Delta partner Onno Roelofs. “Aan de haalbaarheid van een project hechten wij groot belang. Onze daarop geënte kritiek en adviezen roepen soms verbazing op, maar oogsten bij nader inzien waardering. Wij durven alles ter tafel te brengen. Het welvaren van onze opdrachtgever draagt immers ook bij aan onze reputatie.” Marktverdieping Stig Delta houdt zich bezig met havens, natte en droge logistieke, maar ook industriële bedrijventerreinen. “We zien onszelf als gedelegeerde ontwikkelaars,” vervolgt Roelofs. “Als strategieconsulenten focussen wij op economische, logistieke gebiedsontwikkelingen vanaf het eerste begin tot en met de investeringsbesluitvorming. Hier ligt onze kerncompetentie en dat vormt dus het kader waarbinnen we acteren. We blijven lang betrokken. Onze ervaring en marktkennis staan verder garant voor vernieuwende oplossingen voor complexe vraagstukken, die soms al eerder vastliepen door een bij nader inzicht economisch niet mogelijke, of niet duurzame toekomstwens of -strategie. Wij kijken bijvoorbeeld niet alleen naar fysieke aspecten, maar werken toe naar uitkomsten voor vraag gedreven perspectieven. Met het eerst observeren van lokale economieën en markten creëren we onderscheid in denken en doen. Daarbij is onze mentaliteit ‘hands on’; een strategie combineren we altijd met praktische implementatie.” Nationaal en mondiaal In Nederland verleende Stig Delta diensten aan de meeste zeehavengebieden, zoals de Haven van Rotterdam en NV Port of Harlingen, maar ook Haven De Pijp in Beverwijk en de Kooihaven van Den Helder. Recente nationale binnenhavenprojecten zijn onder meer de insteekhaven van Waalwijk, de Urker Haven en de Flevokust Haven in Lelystad. Zo startte Roelofs met een business case de verzelfstandiging van het havenbedrijf van Harlingen Masterplan Panama Canal (Stig/Antea/CB5) 34 - Havenlocaties 2018

op. “We begeleidden hierbij ook de bestuurlijke besluitvorming,” licht hij toe. “Vervolgens leverden we een intensieve bijdrage aan de implementatiefase.” De Flevokust Haven is een mooi voorbeeld van een project dat al bijna een decennium geleden van start had moeten gaan, zij het dat de oorspronkelijke strategie, die was gericht op import en op verbinding met de Haven van Amsterdam, niet aansloot op de marktvraag, volgens Stig Delta partner Arènso Bakker. “Wij kwamen als adviseurs in beeld in 2014 en kozen voor een andere ontwikkelstrategie,” zegt hij. “Zo opperden we meteen ons te richten op datgene waar de directe omgeving sterk in is. Dat is de agro export. Voor dit doel kregen we ruim voldoende draagvlak en is dan ook uiteindelijk de Flevokust terminal gebouwd. De gewenste bedrijvenontwikkeling rond de haven en het daarbij behorende economische welvaren komt nu gestaag op gang. Het oorspronkelijke idee van een insteekhaven was ook enorm kostbaar, want we hebben hier te maken met een 3 tot 4 meter hoge dijk. Nu is een buitendijkse haven gerealiseerd met een overgang over de dijk. Binnendijks is 43 hectare beschikbaar voor havengebonden bedrijven. Daarnaast is op termijn nog een uitbreiding mogelijk tot 115 hectare.” Mondiale uitdagingen, die in meer of mindere mate vergelijkbaar zijn met nationale successen gaat Stig Delta steevast niet uit de weg. “Noem het lonkend avontuur of de bij deze tijd passende internationalisering,“ zegt Bakker, “Maar deze uitdagingen zijn met onze Nederlandse achtergrond in havenontwikkeling niet zo bijzonder verbazend. Onze kennis van diverse culturen en daarop aangepaste instrumenten zorgen ervoor dat het werken in andere werelddelen alleen maar steeds gestroomlijnder verloopt. We bewijzen ook nog steeds onze ambitie graag samen te werken met voorgeschreven of andere specialistische experts Complexe taxatievraagstukken Stig Delta is onder meer gespecialiseerd in taxaties van bijzondere objecten en staat daarbij borg voor zowel onafhankelijkheid als kwaliteit. Het bedrijf biedt NRVT en RICS geaccrediteerde taxateurs met jarenlange expertise op het vlak van taxaties van vastgoed en transformaties in havengebieden, maar ook in andere sectoren, waaronder de logistieke en zakelijke dienstverlening. WOZ bezwaren Marktpartijen schakelen het bedrijf met regelmaat in bij overnamen, staatssteun en verzelfstandigingen. Stig Delta kan bovendien uitkomst bieden bij het aantekenen van een bezwaar tegen een WOZ aanslag en in erfpachtsituaties alle beperkingen meenemen, die in geval van ophoging een lagere waardering tot gevolg hebben. Methodische waardebepaling De Stig taxateurs richten zich vooral op incourante vastgoedobjecten, waarvan een waardebepaling aan de hand van transacties van vergelijkbare objecten minder voor de hand ligt. Dankzij ervaring en marktkennis kan waar nodig worden uitgaan van waardebepaling vanuit de toekomstige exploitatiemogelijkheden van het object. Stig Delta maakt daarbij gebruik van de DCF methodiek, herbouw en residuele waarde. Arènso Bakker Onno Roelofs Mediation Als een taxatie moet dienen om een conflictsituatie bij een vastgoedtransactie op te lossen, biedt mediation meestal een betere uitkomst. Via Stig Delta kunnen partijen met een geaccrediteerde mediator de - ook voor een taxatie noodzakelijke - overeenstemming over de uitgangspunten bereiken. en weten goed raad met politieke besluiten. Nederland blijft echter onze thuismarkt.” Stig Delta realiseerde internationale havenprojecten in onder andere de Golfregio en Zuid-Afrika. Op basis van een gewonnen tender kwamen zij in 2015/16 ook tot het spectaculaire masterplan voor een nieuw havengebied aan het Panamakanaal. In het verlengde daarvan ontwikkelt Stig Delta nu een business model voor een agrofood hub in Panama. << Meer informatie Stig Delta Onno N. Roelofs, partner. onr@stigdelta.com Arènso P. Bakker, partner. arenso@stigdelta.com Postbus 95956, 2509 CZ Den Haag 088 - 1 222 111 www.stigdelta.com Havenlocaties 2018 - 35

Harlingen De Fryske Marren ACHT FRIESE HAVENS BELANGRIJK VOOR VESTIGINGSKLIMAAT Frisian Ports groeit als havencluster De samenwerking van de acht Friese havens is sinds een jaar geformaliseerd. Belangrijker, het bundelen van de krachten onder de vlag van Frisian Ports werpt inmiddels zijn vruchten af. Met als basis het nieuwe, strategische mission statement kan Frisian Ports de verdere profilering van de havens als aantrekkelijke vestigingsplaats vormgeven. Smallingerland F risian Ports is het samenwerkingsverband van de havens in Heerenveen, Leeuwarden, Drachten (Smallingerland), Sneek (Súdwest Fryslân), Harlingen, Lemmer (De Fryske Marren), Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel. De verwachting is dat de haven van Franeker in de nieuwe gemeente Waadhoeke (ontstaan na de recente herindeling) de negende deelnemer zal zijn. Al deze havens zijn aangesloten op het hoofdvaarwegennet en hebben een belangrijke functie voor de (watergebonden) economie in Friesland. In gezamenlijkheid wil Frisian Ports een wezenlijke positie in het nationale en internationale beroepsvaarwegennetwerk innemen. “Als Friese havencluster staan we sterk en verzorgen we de op twee na grootste hoeveelheid overslag per jaar in Nederland”, zegt Maria Le Roy die voorzitter is van Frisian Ports en wethouder in Harlingen. Volumes De belangrijkste producten voor de Friese havens zijn zand, grind, agrarische bulkgoederen, producten in containers en die voor de maritieme maakindustrie. De verwachting is dat deze volumes zullen groeien. Vooral als het gaat om containers en ‘agribulk’. Wanneer de voorgenomen zandwinning in het IJsselmeer doorgaat, en wanneer de haven in Franeker is aangesloten, nemen de vrachtvolumes verder toe. “Mogelijk wordt onze havencluster dan de grootste in Nederland”, verwacht vicevoorzitter Ron van der Leck van Frisian Ports. “Nu staan Port of Zwolle en Port of Twente met grotere overslagcijfers op de nummers 1 en 2.” Dat Frisian Ports een partij is waarmee in Friesland rekening wordt gehouden blijkt volgens Maria Le Roy uit de recente behandeling van de provinciale discussienota over de Friese vaarwegen. “Nu we als Frisian Ports zijn samengebald en één belang hebben om de vaarwegen goed uit te nutten en de transitie van het wegvervoer naar het watertransport gestalte te geven, merken we dat de provinciale politiek rekening houdt met ons programma. De impact van Frisian Ports is in zo’n geval veel groter dan die van de afzonderlijke havengemeentes.” Onderdeel van TEN-T Alle havens van Frisian Ports hebben een goede aansluiting op het nationale hoofdvaarwegennet dat onderdeel uitmaakt van de corridor Amsterdam-NoordNederland en de internationale North Sea-Baltic-corridor. Ze staan op de Europese TEN-T-kaart, die het trans-Europese vervoersnetwerk markeert dat met Europees geld voor verbetering in aanmerking komt.

Tytsjerksteradeel Súdwest Fryslân Multimodaliteit Het is in dit krachtenveld duidelijk dat het beroepsgoederenvervoer over water, binnen de multimodale dynamiek, belangrijk is voor het Friese vestigingsklimaat. Samen willen de acht havengemeenten dan ook de transitie van het vervoer over de weg naar het water stimuleren. Ron van der Leck weet: “Dit levert niet alleen minder uitstoot van schadelijke stoffen op, maar bevordert de doorstroming van het wegverkeer en levert in veel gevallen tevens een kostenverlaging op. Dit zijn belangrijke voorwaarden voor bedrijven om in de toekomst concurrerend te zijn en blijven.” Het verduurzamen van het vervoer over water zelf staat ook hoog op de agenda van Frisian Ports. Dat kan door duurzame havenvoorzieningen aan te leggen en in te zetten op duurzame brandstoffen zoals LNG. Speerpunten De bedoeling is uiteindelijk herkenbaar zijn als één grote haven in Friesland met hetzelfde havenbeleid en dezelfde tarieven. Acties voortkomend uit het De Friese havensamenwerking in het kort: • Behoud bestaande activiteiten in de havens • Samenwerking op beleid, beheer en onderhoud • Op orde brengen van statistieken bij statistische bureaus • Benutten mogelijkheden TEN-T • Stimuleren en faciliteren multimodaliteit • Zorgen voor voldoende ruimte op de bedrijventerreinen • Verder ontwikkelen van duurzaamheidsprofiel • Zorgen voor optimale vaarwegverbindingen Maria Le Roy Ron van der Leck verse Mission Statement Frisian Ports moeten die ambitie verder ondersteunen. De inventarisatie van de havengebonden bedrijventerreinen is er een van, om de verdere ontwikkeling van deze ‘natte’ bedrijfsgrond te bepalen. Communicatie (branding) en het aanhalen van de banden met het regionale bedrijfsleven zijn andere actuele speerpunten. Le Roy: “Het mag duidelijk zijn dat het bedrijfsleven met spelers als onder andere FrieslandCampina, Damen Shipyards en Agrifirm een cruciale rol speelt in het behoud van de bestaande activiteiten en dus werkgelegenheid in onze havens. Samen met deze klanten en belanghebbenden wil Frisian Ports uiteindelijk duurzame groei realiseren via onze havens.” In het voordeel van Frisian Ports spreekt dat nu de economie aantrekt de belangstelling voor de aantrekkelijk geprijsde kavels op de (watergebonden) bedrijfsterreinen toeneemt. “Zeker omdat we in Friesland de ruimte hebben. Er zijn in onze provincie aantrekkelijke mogelijkheden voor bedrijven om zich te vestigen. De goede haveninfrastructuur krijgen ze er gratis bij”, benadrukken Le Roy en Van der Leck. << Achtkarspelen Leeuwarden Heerenveen Havenlocaties 2018 - 37

Forse groei voor Port of Zwolle De samenwerking tussen de havens en bedrijventerreinen van Zwolle, Meppel en Kampen resulteerde het afgelopen jaar in een forse groei. Port of Zwolle manifesteert zich steeds meer als een belangrijke, nationale logistieke hub en staat inmiddels ook internationaal in de belangstelling. Uiteenlopende plannen voor zowel de korte als de lange termijn vergroten nu het ondernemersperspectief. P ort of Zwolle is na ruim twee jaar samenwerking ‘op stoom’ en heeft alles in zich om zich verder te verbeteren en uit te breiden. “Afgelopen jaar liet alleen al een overslaggroei zien van 100.000 naar 130.000 containers,” bevestigt Jeroen van den Ende, managing director van Port of Zwolle. “De regio werkt goed samen. Steeds meer bedrijven zien kansen op onze gunstig gesitueerde natte en droge kavels, niet in de laatste plaats vanwege de uitstekende verbindingen én het hoge regionale arbeidsethos. Daar waar transport niet (alleen) over water, maar ook over de weg gebeurt, ondervinden bedrijven in onze regio verder nauwelijks filedruk.” Optimalisatie Het komende jaar gaat Port of Zwolle zich onder andere richten op het optimaliseren van haar havendiensten. Van den Ende: “Zo willen we de Nautische Dienst compleet integreren en gaat onze aandacht ook ruimschoots uit naar de havenverordening. Momenteel zijn we hard bezig met de ontwikkeling van één efficiënt systeem voor het innen van de gemeenschappelijke havengelden.” Nu de belangstelling voor Port of Zwolle toeneemt, is het van belang om op meer fronten vooruit te zien. “Dat betekent dat we binnen deze snelgroeiende regio de nadruk leggen op goed onderhoud van de infrastructuur,” zegt Van den Ende. “Samen met bestaande bedrijven kijken we ook toekomstgericht naar infrastructurele knelpunten en maken we ons sterk om deze tijdig aan te kaarten en op te lossen. Zo kunnen op termijn ondernemerskansen toenemen met een verbreding van de N50. De ambitie om ook grotere coasters te kunnen ontvangen via het uitgebaggerde IJsselmeer, kunnen we waarmaken met een verlenging, verdieping en verbreding van

de Kornwerderzandsluis op de Afsluitdijk. Deze heeft nu nog de beperkte afmeting van 14 meter. Het Rijk besluit uiteindelijk over de daadwerkelijke verruiming van de sluis. Als dit plan doorgang vindt, wordt het mogelijk om 5.000 ton aan goederen of grondstoffen pal bij de fabriek te lossen.” De ontsluiting van de zee maakt het ook voor geheel nieuwe partijen interessant om zich te vestigen in Port of Zwolle. Uitbreiding “Los van nog beschikbare grondkavels binnen de bestaande havengebieden van Meppel, Kampen en Zwolle, want we kunnen ook nog steeds op meer locaties één of meer watergebonden kavels bieden, kijken we ook alvast naar uitbreiding,” vervolgt Van den Ende. ”Met de gemeenten zijn we in gesprek over de mogelijkheden voor havenuitbreiding. Zowel in Kampen als Meppel zien we kansen. De gemeente Meppel heeft intussen ook de banden met het eveneens strategisch gelegen Staphorst verstevigd. Gezamenlijk buigen beide gemeenten zich nu over aantrekkelijke, nieuwe mogelijkheden voor zowel bestaande ondernemingen als nieuwkomers.” << Samenwerkingsverband Meppel Bedrijventerrein Oevers D ligt aan het Meppelerdiep en is vanuit het IJsselmeer rechtstreeks bereikbaar via het Zwarte Water. Oevers D heeft een directe verbinding met de verkeersaders A28 en A32. De moderne Sethehaven omvat 36 hectare aan natte en droge kavels. Kampen De eigentijdse Zuiderzeehaven bevindt zich met de efficiënt functionerende IJssel Delta Terminal aan diep vaarwater. Het havengebied heeft een eigen op- en afrit aan de Rijksweg A50. Ook de Container Terminal Kampen aan de Haatlandhaven beschikt over uitstekende faciliteiten voor overslag. Zwolle Economische toplocatie Hessenpoort aan de A28 heeft een omvang van 210 hectare. Het bovenregionale bedrijvenpark huisvest onder andere logistieke diensterverleners. De Katwolderhaven en Voorsterhaven zijn gesitueerd aan het diepe vaarwater van het Zwolle-IJsselkanaal. Jeroen van den Ende ‘Logistiek vriendelijke regio’ De internationaal opererende voeronderneming ForFarmers heeft, sinds een bedrijfsovername in 2013, onder meer een vestiging in Port of Zwolle. “Deze vestiging ligt aan de Botterweg bij het Zwolle-IJsselkanaal, het hoofdvaarwater voor per schip aangevoerde grondstoffen voor veevoeders, pal tegenover Scania,” zegt Frank van Kerkhof, director Logistics Group ForFarmers. “De vorige eigenaren kozen indertijd voor deze locatie vanwege het direct omliggende werkgebied van agrarisch ondernemers. Wij willen vlakbij de veehouderijen zijn gevestigd. Zo kunnen wij snel leveren én besparen op logistieke kosten. Wij ervaren de werkregio bovendien als plezierig en logistiek vriendelijk. Verder hebben wij hier nog uitbreidingsmogelijkheden.” ForFarmers heeft lokaal een eigen, honderden meters lange aanlegkade voor grote schepen. Frank van Kerkhof De multinational telt in totaal zo’n veertig vestigingen in Nederland, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Van Kerkhof: “Ook hebben we plannen voor een overname in Polen; we wachten nog wel op de goedkeuring van de autoriteiten. We zijn al marktleider in Europa met een afzet van ruim 9,3 miljoen ton diervoeders en een omzet van 2,1 miljard euro in 2016.” ForFarmers telt zo’n 2.275 medewerkers. “Ons succes vindt zijn oorsprong in onze professionele Total Feed oplossingen, waarmee veehouders vlees, eieren en zuivel van hoge kwaliteit kunnen produceren,” licht Van Kerkhof toe. “Met duurzame en rendabele voeroplossingen ondersteunen hen bij het optimaliseren van hun bedrijf op het gebied van voedselveiligheid, werkgemak en winstgevendheid. We streven naar de continuïteit van het boerenbedrijf en zetten ons in voor een financieel gezonde sector, die generaties lang een duurzame rol kan spelen in de maatschappij.” Meer informatie Port of Zwolle Jeroen van den Ende, managing director 06 – 5323 4372 j.vandenende@portofzwolle.nl www.portofzwolle.nl Havenlocaties 2018 - 39

TRIMODALE LOCATIE VAN HUSA LOGISTICS IN VEENDAM Evenwicht zoeken tussen water, weg en spoor Praat je met het managementteam van HUSA Logistics dan vallen de begrippen ‘samenwerken’, ‘regie’ en ‘continuïteit’ veelvuldig. Vol overtuiging richt de Groningse vervoerder zijn pijlen op het beter ontsluiten van het noorden, waarbij het spoor naast barge en vrachtwagen een prominentere rol moet krijgen in de vervoersstromen. USA Logistics exploiteert langs het Wildervanckkanaal in Veendam, op de as Rotterdam-Hamburg, een grote trimodale locatie waar het containers en conventionele lading verwerkt. Directeur Ronald Arkema valt met de deur in huis: “In een markt waar grote volumes een sleutelbegrip zijn, moeten we het vervoer nog efficiënter maken. We zien daarbij nieuwe kansen voor het spoor, maar dan moet het treintransport in de regio wel weer leven worden ingeblazen.” H Puzzel In de praktijk is het een hele puzzel om het containertransport in een zeer concurrerende omgeving zo goed mogelijk te plannen met een hoog serviceniveau en tegen een lage prijs. Arkema: “Ik houd van het oplossen van cryptogrammen, maar onze logistieke puzzel is van een heel andere orde. Op onze trimodale locatie is het zoeken naar het evenwicht tussen water, weg en spoor de uitdaging. De regiefunctie is hier belangrijk. Daar zijn we sterk in.” Frans Zoetmulder, verantwoordelijk voor New Business Development, vult aan: “HUSA Logistics is onderdeel van een im- en exportregio met een aantal grote verladers, waaronder een paar grote agrarische bedrijven. Op het moment dat goederen bij ons worden aangeboden om te worden vervoerd, zijn ze al verkocht. Ze moeten dus heel snel op transport. Waar de klant niet op zit te wachten is, dat wij zeggen: Sorry, het kan nu niet.” Railterminal Voor de efficiënte en snelle verwerking van containers en lading is de slimme inzet van barge, vrachtwagen en trein dus onontbeerlijk. HUSA Logistics heeft in Veendam een grote railterminal (vier sporen van elk 900 meter) tot haar beschikking. In de 40 Halocaties 2018

Ronald Arkema Frans Zoetmulder je namelijk letterlijk schuiven met lading om een goede bezettingsgraad te krijgen. Waar de een te veel containers in een keer moet vervoeren, kan de andere verlader met weinig lading een uitkomst zijn. We willen meer logistieke opties in één hand hebben om het ‘nee verkopen’ aan de klant voor te zijn.” Automatisering Hoewel partijen de voordelen zien van een inkoopcoöperatie, zijn ze nog wel voorzichtig om hun nek uit te steken. In de markt van vervoerders en verladers wil men eerst resultaten zien en dan pas besluiten. Zoetmulder: “Voorop staat dat we in de coöperatie het samen moeten doen en de risico’s samen moeten afdekken. Behalve goede wil zal ook een hoge graad van automatisering nodig zijn om de processen te stroomlijnen. Uiteindelijk moet een inkoopcoöperatie een bijdrage leveren aan het verder ontsluiten van het noorden. HUSA wil dit faciliteren; het is geen onderdeel van ons verdienmodel.” Arkema en Zoetmulder vinden in dit licht de continuïteit in de business een belangrijk gegeven. “Dat betekent dat je niet gaat voor maximalisatie van de winst maar voor bedrijfsoptimalisatie, zeker voor de logistieke aanpak op de lange termijn. Vergelijk het met het uitsmeren van de pieken over de tijd, waardoor je productiestroom veel stabieler is. Liever tien keer een dubbeltje verdienen dan één keer een kwartje.” << Over HUSA Logistics praktijk heeft de belangstelling voor het spoor nog wel een duwtje nodig. Dat heeft een complexe achtergrond, legt Frans Zoetmulder uit. “De elektrificatie van het spoor in Nederland loopt tot net onder Groningen, in het plaatsje Onnen waar een groot rangeerterrein ligt. Ten noorden van Onnen moeten we met een diesellocomotief aan de slag. Dat werkt kostenverhogend, wat door de markt moeilijk wordt geaccepteerd.” Voor de verladers in het noorden is het vervoer via het water goedkoper en dus aantrekkelijk. Op dit moment gooit de congestie in de haven van Rotterdam roet in het eten, waardoor grote volumes vertragen en er extra kosten op tafel komen. Dan zoeken verladers naar alternatieven. “De vrachtwagen is er zo een, maar die kan maar één container vervoeren en loopt grote kans last te hebben van files en dus vertraging”, aldus HUSA-directeur Arkema. “Wij zeggen dan: neem de trein. Meer containers in één keer, sneller dan een barge, minder CO2 dan een vrachtwagen en geen problemen met de aankomst in Rotterdam. Maar inderdaad wel iets duurder vanwege onder meer de veiligheidsregelgeving op het spoor.” Coöperatie Ondanks het sentiment bij de verladers ziet HUSA Logistics mogelijkheden om het treintransport op een aantrekkelijke manier te stimuleren. De oplossing zit in het idee om een regionale inkoopcoöperatie te starten. De provincie en Groningen Seaports staan inmiddels vierkant achter dit initiatief, waar de verladers nog een beetje de kat uit de boom kijken. Arkema: “HUSA Logistics vindt het een uitstekend initiatief. Wij zien de kracht in de samenwerking die we gaan organiseren. In een coöperatie kun HUSA Logistics exploiteert een trimodale terminal (bereikbaar via spoor, weg en water). Het bedrijf met 180 medewerkers voorziet in een totale logistieke dienstverlening voor zowel opdrachtgevers, rederijen als transportbedrijven. HUSA Logistics beschikt op de railterminal over vier opstelsporen van 900 meter lang, waarvan één specifiek is voor conventioneel spoorvervoer. De laad- en loskade is geschikt voor schepen van CEMT-klasse 5. Naast transport, laad- en losfaciliteiten zijn er ook ruime opslagmogelijkheden voor voedingsmiddelen, projectladingen en geclassificeerde goederen. Het warehouse met een totale capaciteit van meer dan 90.000 m2 is de logistieke schakel tussen producenten, de railterminal en de bargeterminal. Hier worden jaarlijks meer dan 20.000 containers geladen voor verzending naar binnenlandse en buitenlandse bestemmingen. Meer informatie: Husa Logistics Spoorhaven 17, 9645 LZ Veendam Ronald Arkema en Frans Zoetmulder +31 598 65 72 41 sales@husa-logistics.nl Havenlocaties 2018 - 41

De hele onderbouw in één hand Voor opdrachtgever WDP verzorgde Van Berlo de voegloze, vloeistofdichte betonvloer van ruim 11.000 m2 in het havengebied van Gent. Foto’s: WDP Maximale grip op het hele proces om zo de klant maximaal van dienst te kunnen zijn. Dat is de filosofie van Van Berlo Bedrijfsvloeren. Hiervoor heeft het bedrijf een eigen engineeringsafdeling, een eigen afdeling funderingstechnieken en bouwt het zelf prefab systeemfunderingen. Bovendien heeft het alle bedrijfsmiddelen in eigendom. Glenn Verhoef: “Om stilstand tijdens de bouw te voorkomen én het bouwtraject te verkorten, managen wij het hele circus.” V an Berlo Bedrijfsvloeren bestaat bijna veertig jaar. De monoliet afgewerkte betonvloeren van de marktleider liggen bij vrijwel alle toonaangevende logistieke bedrijven in Nederland. Verhoef: “Vorig jaar realiseerden we in totaal 2,1 miljoen vierkante meter aan vloeren, een belangrijk deel ervan in België. De tendens is hallen van twintigduizend vierkante meter of meer. Dat kunnen we prima aan en ook voor kleinere vloeren halen we onze neus niet op. Dat kan een ‘kleine’ hal zijn voor een mkb-bedrijf, maar ook een uitbreiding van een bestaand pand.” De totale onderbouw Onderdeel van de visie van het bedrijf is, dat ‘alles wat wrijving geeft, in eigen huis gebeurt’, zegt Verhoef. “We willen grip op het hele proces. Vanuit die visie is ongeveer twaalf jaar geleden de 42 - Havenlocaties 2018 engineeringsafdeling opgezet. Kort daarna zijn we ook begonnen onze eigen heipalen te maken. Dus nu doen we de totale onderbouw: van weiland tot ankerbout.” Flexibel en snel Van Berlo Bedrijfsvloeren is het enige vloerenbedrijf met een eigen engineeringsafdeling, zegt Verhoef. “Dat is onze kracht. Het geeft flexibiliteit en zorgt ervoor dat we supersnel kunnen instappen in een traject.” De engineeringsafdeling is – vanzelfsprekend – gespecialiseerd in vloerconstructies. Door de aanwezige kennis kan Van Berlo in bijna alle gevallen een ontwerp maken dat kosteneffectief is. “Maar bovenal is het een voordeel voor de klant: alles ligt in één hand. Hierdoor kunnen we veel sneller schakelen dan een engineeringsbureau.”

‘Laaddocks en aanrijdverzwaringen maken we prefab in eigen huis. Dit verkort het bouwproces aanzienlijk.’ Mini Vibropaal Bedrijfsonderdeel Van Berlo Funderingstechnieken houdt zich bezig met het optimaliseren van grondverbeteringssystemen op basis van de Mini Vibropaal. Deze paal is vooral bedoeld voor drukkrachten. Van Berlo heeft zelf vier heimachines en is niet afhankelijk van externe inhuur. “Ook dit zorgt voor veel flexibiliteit.” Doordat de funderingstechniek in eigen huis aanwezig is, kan Van Berlo het palenplan exact afstemmen op de vloerbelasting en de eigenschappen van de ondergrond. Met als resultaat een kwalitatieve en kostenefficiënte bedrijfsvloer. Snel bouwproces Van Berlo Systeemfunderingen zorgt voor kwalitatieve laad- en loskuilen, funderingsbalken en het storten van de poeren voor de kolommen. Desgewenst verzorgt het ook de funderingspalen. Omdat alle componenten, zoals laaddocks en aanrijdverzwaringen, prefab gemaakt worden in eigen huis, is het bouwproces korter. De bouw vindt bovendien geheel weersonafhankelijk plaats, waardoor deze altijd volgens planning verloopt. Wel zo fijn voor de hoofdaannemer en de opdrachtgever. Niet afhankelijk “Wij hebben ook al het benodigd materieel in eigendom. Busjes en aanhangers, vrachtwagens, heimachines, de machines voor het egaliseren, klein gereedschap, tot en met de schaftketen: alles. Het transport van en naar de bouwplaats gebeurt met eigen vrachtwagens. Dus ook hier geldt: we zijn niet afhankelijk van anderen.” DIN-15185 23 meter breed “Bijzonder is ook dat wij als eerste de DIN-15185 norm 23 meter breed leggen, dus niet alleen in het gangpad. Het voordeel is dat als je ooit besluit om je stellingen te verplaatsen, de vloer daarvoor al gereed is. Bovendien maken we de vloer vlak in één arbeidsgang, dat bespaart veel tijd. Na twee weken kan de stellingbouwer al aan de slag.” High bay magazijnen “Momenteel zien we dat de high bay magazijnen in opkomst zijn. Magazijnen van 35 meter hoog zijn geen uitzondering meer. We werken nu samen met de Oostenrijkse stellingbouwer Witron aan de juiste vloerconstructies voor het dc van Jumbo in Nieuwegein (Bouwbedrijf Van de Ven) en het dc van Hoogvliet in Bleiswijk (voor ASK Romein).” De vervormingseisen van de vloer ten aanzien van de stellingen zijn extreem, vertelt Verhoef, namelijk 1 op 3000 in plaats van 1 op 300. Tolerantiebewegingen De engineers van beide bedrijven houden rekensessies om de quasi rigid vast te stellen. Dat is nodig in verband met de tolerantiebewegingen van de stellingen en de automatische kranen die met 36 kilometer per uur tussen de stellingen doorrazen. “Het resultaat is dat we zo samen naar een oplossing toewerken waardoor we niet een vloer hoeven te maken van de gevraagde 65 centimeter dikte, maar een van circa 35 centimeter. Dat bespaart veel geld. Bovendien gaat het sneller, want je stort sneller. Kortom: slimmer, sneller en voordeliger.” << Van Berlo Bedrijfsvloeren B.V. Postbus 183, 5460 AD Veghel Telefoon 0413 – 389 090 Havenlocaties 2018 - 43

T-Port Logistic Campus Bouw en invulling van start van Nederlands grootste logistieke complex op XL Businesspark Twente Op XL Businesspark Twente is de bouw en invulling van de T­Port Logistic Campus van start gegaan. De investeerder Heylen Warehouses, onderdeel van Heylen Group, ontwikkelt hiermee in fasen het meest omvangrijke logistieke complex van Nederland. De T­Port Logistic Campus heeft een totaalomvang van 180.000 m2 H en is direct gelegen aan de nieuwe Combi Terminal Twente (CTT) in Almelo. Artist impression van de T-Port Campus op XL Businesspark Twente in Almelo. eylen Warehouses realiseert de duurzame, grootschalige T-Port Logistic Campus op het inmiddels voor bijna de helft ingevulde, netto 120 hectare grote XL Businesspark Twente. Het moderne, (inter)nationaal georiënteerde businesspark is gesitueerd tussen het Twentekanaal en de A35. De twee, met een toegangsweg doorsneden multi-client gebouwen van de campus leveren de regio Twente naar verwachting binnenkort zo’n 1.000 of meer nieuwe banen op. ’Launching customer’ is Bleckmann, die vanuit de T-Port Logistic Campus de Europese distributie voor speelgoedgigant VTech Electronics Europe gaat verzorgen. “Dit levert de regio direct 250 nieuwe arbeidsplaatsen op,” kondigt Bob Loohuis aan. “Bleckmann huisvest zich in fase Zuid. De aanvoer van goederen komt straks rechtstreeks per binnenvaart uit de haven van Rotterdam.” Loohuis is business development manager bij Heylen Warehouses, specialist in logistiek vastgoed in binnen- en buitenland.

Logistiek speerpunt voor de vier O’s CTT doorslaggevend “Bij de ontwikkeling van de T-Port Logistic Campus op het - in het hart van de TEN-T Corridor 2 gelegen - XL Businesspark Twente was de aanwezigheid van de CTT Almelo voor ons doorslaggevend,” zegt Loohuis. “Naast de nieuwe binnenvaart containerterminal aan het Twentekanaal biedt deze locatie multimodaliteit met ook goede snelweg-, spoor en luchtverbindingen. Het voor grote vliegtuigen toegankelijke Twente Airport, dat zich daarnaast ontwikkelt tot internationale ontwikkel-, demonstratie- en productiezone voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’, bevindt zich op korte afstand. De strategische ligging en uitstekende ontsluitingen van het businesspark gaan bovendien gepaard met de beschikbaarheid van zeer ruime kavels. De T-Port Logistic Campus realiseren we op een kavel van bijna 30 hectare. We hebben onze klanten veel te bieden. Steeds meer marktpartijen zoeken grootschalige DC’s.” Meer voordelen Verder is ook de beschikbaarheid van passend personeel van groot belang voor de online- en offline logistieke processen van klanten van Heylen Warehouses, volgen Loohuis. “E-commerce en vooral de retourlogistiek vragen, ondanks de voortschrijdende automatisering, nog steeds om veel handen die werk verrichten,” weet hij. “In Twente is er voldoende ruimte op de arbeidsmarkt en we genereren aantrekkingskracht. Onze state-of-the-art warehouses bieden een plezierig werkklimaat. Dankzij de pro-actieve opstelling van overheden, bedrijfsleven en onderwijsinstellingen weten partijen elkaar inmiddels goed te vinden. Zo is onder meer via kennismakingstrajecten de ‘Week van de Logistiek’ georganiseerd om scholieren en mensen met een bijstandsuitkering te enthousiasmeren. Werken in de logistiek wordt flink gepromoot en geïntegreerd in praktijkopleidingen van het actief betrokken ROC. Dat overheden, het bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoekinstellingen in Twente de handen ineen hebben geslagen, heeft ons aangenaam verrast, want wij ontwikkelen onze multifunctionele gebouwen voor eigen portefeuille. Dus we Heylen Warehouses Heylen Warehouses ontwikkelt, verhuurt en beheert state-of-the-art logistiek en bedrijfsmatig vastgoed, dat tot stand komt via een efficiënt bouwproces en functioneel en zorgeloos gebruik garandeert. Zowel in Nederland als in België realiseerde het bedrijf al ruim 600.000 m2 aan toekomstbestendige en kwalitatief hoogwaardige gebouwen, die bovendien qua ontwerp een bijzondere architectonische meerwaarde bieden. Op dit moment heeft Heylen Warehouses ruim 200.000 m2 miljoen m2 aan distributiecentra in aanbouw en meer dan 1 aan gunstig gesitueerde, eigen gronden in voorraad. Heylen Warehouses is een onderdeel van Heylen Group in België, een industriële holding die wereldwijd investeert in ambitieuze bedrijven en ondernemers. blijven ook op de lange termijn betrokken bij deze regio. We verstevigen daarom ook de contacten met de ons zeer goed faciliterende gemeente Almelo. Nieuwkomers ondervinden hier een prima ondernemersklimaat en alle mogelijkheden voor de groeiende, milieuvriendelijke binnenvaart met de toegevoegde waarde van een sterke ‘eigen’ containerterminal.” 300.000 TEU Andersom biedt Heylen Warehouses met de T-Port Logistic Campus toegevoegde waarde aan CTT. “De zich hier vestigende bedrijven versterken elkaar,” zegt André Pluimers, directielid van Bolk Transport Almelo, tevens voorzitter van Port of Twente. “De grootschaligheid van de campus draagt bij aan de gewenste volgeladen schepen van en naar andere inlandterminals en zeehavens. CTT bestaat intussen ruim 17 jaar. CTT Almelo is sinds een jaar operationeel. CTT is één van de grootste containerterminals in Nederland met een overslag van circa 300.000 TEU in 2017. CTT biedt aansluiting op alle mogelijke IT-systemen. Op dit moment zijn we bezig met de ontwikkeling van elektrisch aangedreven binnenvaartschepen, maar ook geëlektrificeerde vrachtwagens. Het businesspark leent Havenlocaties 2018 - 45

Port of Twente Port of Twente is ontstaan in 2012 als een samenwerkingsverband tussen de gebruikers van de Twentekanalen, binnenvaartschippers en Rijkswaterstaat en toont inmiddels aan hoe zij als een Twents havenbedrijf kan functioneren. In datzelfde jaar stelde de Regio Twente vast dat Twente alles in zich heeft om een logistieke hotspot te worden. Sindsdien werken overheden, bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoekinstellingen nauw samen om gedefinieerde toekomstkansen waar te maken. TEN-T Corridor 2 Regio Twente en EURREGIO liggen in het hart van het TEN-T Corridor 2 en willen daarin een centrale rol spelen. Dit grensoverschrijdende gebied is economisch sterk en heeft een goede infrastructuur. Twente is een belangrijke en innovatieve kennisregio. De Twentse transportsector werkt binnen Port of Twente samen om Twente als internationaal logistiek centrum verder te ontwikkelen. Aanpak Twentekanalen Recentelijk zijn het Twentekanaal en de zijtak naar Almelo in de steigers gezet om de weg vrij te maken voor nog grotere schepen en daarmee toenemende bedrijvigheid. Naast een uitbreiding van Sluis Eefde, worden de komende jaren vier bruggen versterkt en krijgen de sluizen in Hengelo en Delden een opknapbeurt. Begin 2018 is ook de bouw gestart van een tweede sluis in Eefde. Met deze sluis biedt Twente een uiterst betrouwbare vaarweg. Straks kunnen ook zwaarder beladen schepen passeren en neemt de wachttijd af. De tweede sluiskolk moet klaar zijn in 2020. Vooruitlopend op bediening op afstand van de sluizen op de Twentekanalen, zijn per 2018 de bedieningstijden al uitgebreid. De groei van de logistieke sector in Overijssel ligt de laatste jaren ver boven het Nederlandse gemiddelde. In de regio Twente zijn ruim 500 logistieke bedrijven actief die een kleine 7.000 arbeidsplaatsen bieden. CTT Combi Terminal Twente (CTT) is een moderne, duurzame inlandterminal in Hengelo met eigen overslagterminals in Almelo, Rotterdam en het Duitse Bad Bentheim. CTT biedt synchromodaal vervoer met mogelijkheden voor containertransport over water, goederenvervoer per spoor en containervervoer over de weg binnen Nederland en het Duitse achterland, maar ook naar Scandinavië, Oost- en Zuid-Europa. CTT is in het bezit van een Lean & Green Star. De sinds 2017 operationele en met CTT Hengelo samenwerkende Almelose vestiging is gelegen aan het Twentekanaal op het XL Businesspark Twente aan de A35, op enkele autominuten afstand van de A1. CTT Almelo biedt zowel vervoer per binnenvaartschip als per vrachtwagen. De 350 meter lange kade is toegankelijk voor klasse V schepen. Er zijn dagelijkse afvaarten naar diverse terminals in Rotterdam en vice versa. zich ons inziens, met enkele veiligheidsaanpassingen, daarnaast als testlocatie voor onbemande voertuigen.” Synchromodale oplossingen Het logistieke cluster Twente heeft alle ruimte om te groeien. Pluimers: “Dit niet alleen vanwege de beschikbare ruimte, goede (inter)nationale verbindingen en gefundeerde ambities, maar ook vanwege de gemotiveerde arbeidsmarkt, de beschikbare kennis, de toepassing van technologische innovaties en alle mogelijkheden voor synchromodale oplossingen.” De vier O’s: Ondernemers, Overheid, Onderwijs- en Onderzoekinstellingen werken in Twente samen hard aan de versterking van de regionale economie, waarbinnen de logistieke sector een speerpunt vormt. “Port of Twente richt zich op het aantrekken van logistieke bedrijven,” bevestigt Pluimers. “Daartoe willen we ook infrastructurele knelpunten tijdig onderkennen en helpen wegnemen om daarmee het gebruik te optimaliseren. We communiceren steeds met heldere boodschappen en stimuleren actief aansluiting met de arbeidsmarkt en het onderwijs op de behoefte van de sector. Informatie verzamelen we niet alleen, maar delen we ter stimulering van het gebruik ervan. Op het gebied van innovatie en onderzoek zijn we zelfs in staat om onderscheidend vermogen te creëren.” Onderscheidend Onderscheidend, en niet alleen qua omvang, is ook de T-Port Logistic Campus. “Alleen al op het gebied van architectuur hebben we alles uit de kast gehaald,” zegt Koen De 46 - Havenlocaties 2018

Meyer, projectmanager van Heylen Warehouses. “Het bijzondere ontwerp biedt met veel daglichttoetreding, erven, mezzanine’s, gevelpatronen en ‘levende’ groene wanden een link met onder andere de historische, Twentse textielweverijen en het vlakbij gelegen natuurgebied langs de meanderende rivier De Doorbraak. Heylen Warehouses vindt esthetiek en werkplezier van essentieel belang voor de eindgebruikers, hun medewerkers en hun klanten. Bijzondere bijkomstigheid is dat tijdens de vogeltrek hier al kortstondig kraanvogels landden op de groene wal.” Imposant is ook het hoge aantal laaddocs van de campus. De Meyer schat het aantal plaatsen waar vrachtwagens straks goederen kunnen lossen op 175. Fasegewijs doorbouwen Het Fase Zuid gebouw, waar Bleckmann binnenkort zijn intrek neemt, wordt aansluitend gerealiseerd met Fase Zuid 2 voor een volgende logistieke dienstverlener. De Meyer: “Het totale metrage van gebouw Zuid, dat 66.000 m2 omvat, is naar verwachting gereed in december 2018. We hebben de bouwstart van de nog grotere, opvolgende fase Noord, die een omvang heeft van zo’n 120.000 m2 , al ingepland voor de zomer van 2019. Zodra een geschikte partij zich hiervoor meldt, kunnen we dit gedeelte tailormade realiseren.” De Meyer biedt ook een lokaal team voor onderhoud en uitbreidingen. “Sommige processen en de bewaking houden we goed in de gaten, zodat we onderhoud en mogelijke storingen tijdig kunnen onderkennen en waar nodig oplossen,” licht hij toe. “We houden continu de vinger aan de pols voor deze, voor Heylen Warehouses meest noordelijk gelegen locatie.” Prima leefklimaat De Meyer en Loohuis tonen zich verder content met het aanpalende, nieuw aangelegde natuurgebied De Doorbraak. “Medewerkers kunnen hier hun lunchpauze plezierig doorbrengen,” zeggen zij. “Wie in de pauze een supermarkt of goede speciaalzaken wil bezoeken, of gewoon een heerlijk broodje bij de bakker wil bemachtigen, kan terecht in de dorpskern van Bornerbroek. Deze ligt op loopafstand van de T-Port Logistic Campus.” Almelo is al meer dan een decennium bezig om zich te vernieuwen tot een moderne stad met een prima leefklimaat. “Diverse inbreilocaties voorzien in opvallend mooie, gevarieerde nieuwbouwwijken,” bevestigt Pluimers. “De stad ontwikkelt zich met inmiddels al bewezen aantrekkingskracht. In combinatie met Hengelo en Enschede zijn er bovendien zowel winkelgebieden als culturele activiteiten in overvloed.” Snelle vestiging Heylen Warehouses past met de T-Port Logistic Campus opnieuw haar succesvolle campusmodel toe op een strategische plek, mede gebaseerd op schaalbaarheid en flexibiliteit. Loohuis: “De economie trekt aan en beslissingstrajecten van klanten worden steeds korter. We willen dan ook zo snel mogelijk ruimte beschikbaar hebben om daarmee te kunnen voldoen aan de groeiende marktvraag. Wij bieden snelle vestiging in ultramoderne, flexibele gebouwen. Dat geeft ons en onze klanten een absolute voorsprong.” << Business development manager Bob Loohuis (l) en projectmanager Koen De Meyer (m) van Heylen Warehouses en voorzitter André Pluimers (r) van Port of Twente. All shown impressions belong to Wil-Ma and Wastiau & co Architects Meer informatie: Heylen Warehouses Bob Loohuis, business development manager bob.loohuis@heylenwarehouses.com +31 6 5786 6096 Koen De Meyer, projectmanager koen.de.meijer@heylenwarehouses.com +32 4 6826 5776 Port of Twente André Pluimers, voorzitter a.pluimers@bolk.nl info@portoftwente.nl +31 6 5341 7702 www.heylenwarehouses.com www.heylengroup.com www.ctt­twente.nl www.portoftwente.com Havenlocaties 2018 - 47

WIJ CREËREN UW IDEALE WERKPLEK! KLANTANALYSE DESIGN PRIJSBEPALING CONTRACTVORMING ENGINEERING BUILD MAINTAIN 1 2 3 4 5 6 7 We kruipen betrokken in uw huid om te begrijpen waar uw huisvesting aan moet voldoen. We maken een ontwerp op een geschikte locatie die past bij uw bedrijfsambities. We maken een duidelijk overzicht van de totale investering, zonder onvoorziene kosten. We maken een overeenkomst met heldere afspraken over verantwoordelijkheden en kosten. We werken het ontwerp technisch uit zodat we parallel het vergunningstraject kunnen organiseren. We realiseren uw huisvesting die volledig is afgestemd op het bedrijfsproces. We houden uw huisvesting na oplevering in optimale staat. Totale ontzorging in turnkey bedrijfshuisvesting

Port of Moerdijk  Gondrand Traffic  B.V.O. ± 17.500 m2  Casco = betonconstructie  Industrial Park Moerdijk Port of Rotterdam  Neele-Vat Logistics  B.V.O. ± 20.000 m2  Casco = staal- & betonconstructie  Distripark Maasvlakte North Sea Port  Design & Build ontwikkeling  B.V.O. ± 32.500 m2  Casco = n.t.b.  Flushing Service Park Barge Terminal Tilburg  Logistic Excellence Tilburg  B.V.O. ± 36.500 m2  Casco = staalconstructie  Bedrijvenpark Vossenberg Kranenberg 1 5047 TR Tilburg William Holvoet    T +31 (0)6 - 52 41 37 50 Raymond van Delden T +31 (0)6 - 14 23 06 62 Pieter Remmers T +31 (0)6 - 27 05 89 18

Havens Midden Brabant Tilburg, Oosterhout en Waalwijk zijn belangrijke knooppunten in het logistieke netwerk van Brabant. Samen willen ze het transport over water nog meer bevorderen. 50 - Havenlocaties 2018

D e Brabantse gemeenten zijn alle 3 goed bereikbaar over het water, met containerterminals die het transport per schip afhandelen. Ze werken samen om onder meer de logistieke aantrekkingskracht van de regio te versterken en de toegevoegde waarde die de havens samen leveren, te ondersteunen. Deze samenwerking zetten ze voort voor de periode 2018-2022. Daarvoor ondertekenden de wethouders Erik de Ridder (gemeente Tilburg) Marcel Willemsen (gemeente Oosterhout) en Ronald Bakker (gemeente Waalwijk) op 23 februari de Samenwerkingsovereenkomst Havens Midden Brabant. Door samen op te trekken wordt het logistieke netwerk van de gemeenten en de regio versterkt. En daarmee ook hun positie in Nederland en Europa. De samenwerking tussen de 3 gemeenten en de container-operators (BTT, ROC en OCT) biedt veel kansen Artist impression van de insteekhaven Waalwijk, zoals deze aanbesteed wordt.

Projecten en profilering De 3 gemeenten spraken af om elkaar te ondersteunen bij projecten die de haveninfrastructuur in de regio bevorderen. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en kennisuitwisseling. Ook werken zij aan een gezamenlijke profilering, waarin het belang van de logistieke bereikbaarheid over het water centraal staat. Hierbij worden de exploitanten van de in de regio gelegen containerterminals betrokken. Verder worden MCA Brabant, Midpoint Brabant en REWIN betrokken bij Havens Midden-Brabant voor gevraagde en ongevraagde advisering bij projecten en kennisuitwisseling. Ecosysteem Oosterhout, Waalwijk en Tilburg zijn verbonden door het Wilhelminakanaal en de Bergse Maas. Ze liggen gezamenlijk nabij de zeehavens Moerdijk, Rotterdam en Antwerpen. Samen vormen zij een sterk logistiek ecosysteem. De samenwerking tussen de 3 gemeenten en de container-operators (BTT, ROC en OCT) biedt veel kansen. Zoals kansen voor de ontwikkeling van een goede achterlandstrategie richting de zeehavens. Ook het gezamenlijk optrekken richting Rijkswaterstaat en de Provincie biedt mogelijkheden in het realiseren van projecten. Denk aan de nieuwe insteekhaven Waalwijk die in 2020 wordt opgeleverd, Maar ook zaken zoals de aanpak van de snelweg A58, Breda, Tilburg, Eindhoven, het verbreden en verdiepen van het Wilhelminakanaal, waardoor de waterbereikbaarheid van Tilburg wordt geoptimaliseerd, en de aanpak van het knooppunt Hooipolder (A27/ A59) en de A59 tussen Waalwijk en Den Bosch (A59/A2). Ontwikkelingen Waalwijk Waalwijk heeft van oudsher veel maakindustrie en is vooral bekend vanwege de schoen- en lederindustrie. De laatste jaren heeft de logistiek sector zich sterk ontwikkeld, waarbij opvalt dat grote bedrijven op het gebied van e-commerce 52 - Havenlocaties 2018 en grootschalige (internationale) distributiecentra zich in Waalwijk vestigen. Een van de oorzaken daarvoor is dat Waalwijk geografisch gunstig ligt en goed is ontsloten via water en weg. Ook ligt een railterminal in de nabijheid liggen de luchthavens Rotterdam, Eindhoven en Schiphol op korte afstand. De bereikbaarheid van het bedrijvenpark Haven zal de komende jaren sterk verbeteren. Naast verbetering van de A59 (waar het bedrijvenpark direct aan ligt), met o.a. een nieuw klaverblad met een rechtstreekse ontsluiting op het nieuw aan te leggen bedrijvenpark, zal er ook een nieuw insteekhaven worden aangelegd. De huidige haven kent zijn beperkingen, doordat het slechts via klasse 3-schepen toegankelijk is en achter een sluis ligt. De nieuwe insteekhaven biedt veel ruimere mogelijkheden. Er is een open waterverbinding die onbeperkt, 24/7 toegankelijk is voor klasse 5-schepen. Met de nieuwe insteekhaven en het daarnaast gelegen bedrijventerrein Haven Acht, dat exclusief is bedoeld voor grootschalige logistiek, wordt naadloos aangesloten op de groeiende vraag naar multimodale ontsloten bedrijventerreinen. Omdat Waalwijk ligt tussen water en rijksweg is het tijdsverlies minimaal. De gemeente verwacht de haven in 2018 aan te besteden, zodat de eerste schepen in 2020 kunnen aanmeren waardoor bereikbaarheid met klasse V, zonder beperkingen, 24/7 wordt gewaarborgd, met een watergebonden bedrijventerrein naast de terminal. <<

Pakketweg ong. Waalwijk Prologis park Waalwijk betreft een grootschalige hoogwaardige logistieke ontwikkeling op het bedrijventerrein Haven 8. Dit logistieke park zal bestaan uit diverse distributie­centra variërend in oppervlakte. De totale ontwikkelpotentie bedraagt circa 140.000 m², verdeeld over diverse gebouwen, die gefaseerd zullen worden ontwikkeld. Bedrijvenpark ‘Haven 8’ is een modern en goed uitgerust bedrijventerrein, met de navolgende kenmerken: • ideaal gelegen tussen de haven van Rotterdam en het Europese achterland; • centrale ligging nabij diverse snelwegen A59, A58, A27; • hedendaags en hoogwaardig voorzieningenniveau; • parkmanagement aanwezig; • ontwikkeling direct naast de nieuwe containerterminal ROC; • gelegen in de Logistieke Hotspot; • omliggende bedrijven Bol.com, Ingram Micro, Syncreon, Spar. Kortweg een modern hedendaagse locatie uitgerust met goede multimodale voorzieningen. Deze ontwikkeling wordt gekenmerkt door de hoogwaardige kwaliteit en duurzaamheid. Prologis besteedt veel aandacht aan de duurzaamheid van haar gebouwen waardoor er aanzienlijke besparing op de energiekosten gerealiseerd worden. Naast de operationele functionaliteit wordt ook ruime aandacht geschonken aan sustainability. Gebouwen worden opgeleverd met een predicaat van minimaal “BREEAM “Very Good”. Hilights van deze logistieke ontwikkeling: • vrije hoogte circa 12.20 meter; • algemene kolombreedte 12 x 22 meter; • gecertificeerde ESFR K25 sprinklerinstallatie (NFPA/FM­Global); • laadkuil met per 1.000 m² 1 elektrische loading dock; • vloerbelasting warehouse circa 5.000 kg per m²; • max. puntlast van 7,5 ton; • LED­verlichting v.v. DIM en CLO; • betonvloer met specificatie ‘Superflat DIN 15185; • representatieve en modern uitgeruste kantoorruimte. Meer weten over de mogelijkheden van deze ontwikkeling. Neem contact op met: Cushman & Wakefield 088 550 0950 cushmanwakefield.nl De Lobel & Partners 076 206 1006 delobelpartners.nl Havenlocaties 2018 - 53

HOUD ZORGEN BUITEN Plug & Play schuifpoorten B&G ontwerpt en bouwt plug & play schuifpoorten. De poorten worden voorbereid en getest in de fabriek. Als de fundering is gestort dan staat een plug & play poort in een paar uur. Daarnaast is er de Speed-Liner, de snelste poort in de markt die opent met 75 centimeter per seconde. Met een dubbele schuifpoort is dat dus een opening van 1,5 meter per seconde. “Deze poort plaatsen we veel bij logistieke bedrijven”, zegt Ron Bakker. www.bghekwerk.nl 54 - Havenlocaties 2018

‘Soms moet je ‘nee’ dúrven zeggen’ D e afgelopen jaren maakte B&G een transitie door van een productgericht bedrijf naar een klantgerichte moderne onderneming. De wensen van de klant en deze ontzorgen staan voortaan voorop, legt sales manager Bakker uit. “Wat niet hetzelfde is als overal ja tegen zeggen.” Nooit af Het afgelopen jaar is een nieuwe huisstijl neergezet en een nieuwe website ontwikkeld. Het woord hekwerk is uit de bedrijfsnaam verdwenen. Bakker: “Omdat we meer doen. We ontwerpen, maken en leveren ook draai- en schuifpoorten. We doen de hele buitenterreinbeveiliging, inclusief zaken als kentekenherkenning of toegangscontrole. ‘Houd Zorgen Buiten’ is daarom de perfecte nieuwe slogan.” Als kers op de taart van de vernieuwing bouwt B&G een nieuw bedrijfspand in Veldhoven. “We gaan goed vooruit, maar er zijn nog steeds verbeterslagen te maken. Ik denk ook dat het een proces is dat nooit af is.” Niet realistisch “Vroeger konden wij geen nee zeggen en pakten we alles aan. Maar als een vraag niet reëel is, moet je nee dúrven zeggen. Laatst was er een aanvraag van een klant die een poort wilde met een betrouwbaarheid van honderd procent. B&G staat voor kwaliteit, maar er zijn zaken die we niet in de hand hebben, zoals molest of blikseminslag. Zo’n aanvraag is dus niet realistisch. Wij willen hier graag de verwachtingen managen, oftewel wat zijn de mogelijkheden bij incidenten.” Vooraf helder “Je moet de klant meenemen in het proces. Hoe wil je de toegangspoort gebruiken? Gaat die tien of zeshonderd keer per dag open? Wat verwacht je van het hek? Alleen bescherming, of ook detectie? Als je het hele verhaal vooraf helder hebt, kun je in de uitvoering alles in een keer goed en snel doen. Bij een dc in de foodsector zijn er bijvoorbeeld besmettingsrisico’s, terwijl je bij een dc met twee gebruikers twee heel verschillende eisenpakketten Havenlocaties 2018 - 55 “Klanten kopen geen hek, ze willen controle over hun buitenterrein”, zegt Ron Bakker van B&G. Die controle biedt het bedrijf met een uitgekiend programma aan hekwerken, toegangspoorten en beveiligingssystemen. “Geen situatie is identiek, iedere klant heeft een andere oplossing nodig.” En dat pakt B&G tegenwoordig anders aan dan voorheen. kunt hebben. Daarom is het van belang om altijd mee te denken over de juiste oplossing.” Echt nodig? “Staat er ‘doe maar een hekje’ in het bestek, dan moet je in gesprek. Het omgekeerde komt ook voor. Een aanvraag bestond uit een overgedimensioneerd hek aangevuld met detectie. Is dat echt nodig, vragen wij dan. Het bleek van niet, dus hebben we een goedkopere oplossing geleverd. Hiermee kon voor de klant een substantiële besparing worden gerealiseerd, waarbij het uiteindelijke resultaat hetzelfde is gebleven. Ja, je moet met de klant meedenken in zijn portemonnee en niet per se alles uit een order willen persen.” Alles in eigen hand B&G heeft het hele proces in eigen hand, van advies, ontwerp en productie tot en met transport en installatie. “We doen alles zelf, ook de service en de nazorg”, zegt Bakker. “Kwalitatief hekwerk en aanverwante artikelen tot en met de voordeur. Komen er andere zaken bij, dan hebben we daarvoor partners. Ook in de uitvoering van het werk moet je in gesprek blijven, zegt Bakker. Bijvoorbeeld over het aansluiten van de elektrotechnische apparatuur. “Als er al een installateur rondloopt, gaan we in overleg. Wie doet wat waar? Als hij de poort aansluit: prima. Als de aannemer graaft voor ons hek: ook prima. Uitgangspunt is altijd: wat is het beste voor de klant?” Vroegtijdig betrekken Bij het aanleggen van hekwerken en toegangspoorten loop je vrijwel altijd in de weg, zegt Bakker, die dat vooral als een uitdaging ziet. “Voor de nieuwbouw van UPS in Eindhoven starten we nu aan één kant, maar we weten nog niet waar we de volgende dag verder kunnen. Dat is afhankelijk van de betonvloermaker, de hovenier en de stratenmaker. We moeten dus extreem flexibel zijn. Dat kan prima, als we in een vroeg stadium worden betrokken in de plannen. Bij een andere klant hebben we eerst een groot deel van het vaste hekwerk geplaatst, met uitzondering van de toegang. De klant heeft dus geen bouwhek nodig en als de bouw straks klaar is, hebben wij nog maar een paar dagen nodig.” << Informatie: B&G Hekwerk Ron Bakker rbakker@bghekwerk.nl Telefoon 0499 – 363 666

Sterk in agrifood, sterk in logistiek Noordoost-Brabant: regio vol logistieke krachten Noordoost­Brabant ligt in het economisch hart van de Nederlandse agrifoodsector ­ een van de topsectoren wereldwijd. De regio kent van oudsher een grote concentratie van nationaal en internationaal toonaangevende bedrijven en van sterke foodverladers en gespecialiseerde logistieke dienstverleners. Zij hebben zich verenigd in Vijfsterren Logistiek. De ambitie is om in 2020 AgriFood Capital van de wereld te worden. V ijfsterren Logistiek is het samenwerkingsverband van de logistieke platforms in Noordoost-Brabant, de gemeenten Meierijstad, Oss, Cuijk en ‘s-Hertogenbosch in samenwerking met de Rabobank. Zij maken zich sterk voor de ontwikkeling van new business en voor de vestiging van nieuwe bedrijven in deze regio. Vijfsterren Logistiek verbindt bedrijven, onderwijs en overheden. Innovatie, scholing, aandacht voor goede infrastructuur, behoud van groei van werkgelegenheid staan daarbij centraal. Het doel van Vijfsterren Logistiek is een sterke top3-positie van NoordoostBrabant te bemachtigen in de lijst van logistieke hotspots in Nederland. Dromen, ideeën en plannen De visie van Vijfsterren Logistiek is dat ondernemers in de logistiek in Noordoost-Brabant de ruimte moeten krijgen om hun dromen, ideeën en plannen te realiseren. In de vorm van innovatieve samenwerkingsprojecten werken ze aan de realisatie van die ideeën. Het initiatief daartoe ligt bij de deelnemende ondernemers. ‘Vijfsterren Logistiek wil zo meerwaarde creëren voor de logistieke sector in de regio, dat wil zeggen: new business, uitstekende vestigingsvoorwaarden en werkgelegenheid, met als uiteindelijk doel de attractiviteit en wervingskracht van de regio te vergroten’, aldus Frank Verhoeven, voorzitter Vijfsterren Logistiek. STRONG INFRASTRUCTURE FOOD VALLEY WAGENINGEN NIJMEGEN OSS HEALTH VALLEY WAALWIJK MIDPOINT UDEN TILBURG VEGHEL BOXTEL BOXMEER TERMINAL VEGHEL CLASS: CEMT IV TERMINAL CUIJK CLASS: CEMT V TERMINAL DEN BOSCH CLASS: CEMT IV GREENPORT EINDHOVEN BRAINPORT HELMOND VENLO TERMINAL OSS CLASS: CEMT V DEN BOSCH CUIJK 4 TERMINALS, OF WHICH 1 TRI-MODAL WELL CONNECTED BY ROAD AND RAIL 56 - Havenlocaties 2018

‘Kansen verzilveren in Noordoost-Brabant.’ Frank Verhoeven, CEO Vos Logistics / Voorzitter Vijfsterren Logistiek Team Het team van gemeentelijke acquisiteurs met ondersteuning van beleidsmedewerkers, zijn ingezet om namens de 4 deelnemende gemeenten samen met Pieter Keeris, niet alleen new business te genereren in agrifood & logistiek, maar vooral ook de marktpositie te versterken. ‹‹ www.vijfsterrenlogistiek.nl Het team bestaat uit: Pieter Keeris Otto Sanders Business Developer Frank Remmen gemeente Oss Gustave Pol pieterkeeris@vijfsterrenlogistiek.nl 06-15006728 06-20300719 f.remmen@oss.nl gemeente ’s-Hertogenbosch g.pol@s-hertogenbosch.nl gemeente Meierijstad Jeroen Beuken Land van Cuijk osanders@meierijstad.nl j.beuken@rlvc.nl 06-11359131 06-15835516 06 27073969 AVAILABILITY OF LARGE SCALE LOGISTIC PLOTS WAGENINGEN NIJMEGEN FOOD VALLEY OSS HEALTH VALLEY VEGHEL FOODPARK 12 HA WAALWIJK CUIJK MIDPOINT UDEN LAARAKKER 55 HA TILBURG VEGHEL HEESCH-WEST FASE 1 50 HA DEN BOSCH RIETVELDEN 13 HA OSS GREENPORT EINDHOVEN VORSTENGRAFDONK 15 HA BRAINPORT HELMOND VENLO BOXTEL BOXMEER UP TO 900 HA INDUSTRIAL SITES FOR LOGISTICS HEESCH DEN BOSCH CUIJK INCREASING DEMAND FOR LARGE PLOTS 80% OF PLOT SALES ARE LOGISTICALLY RELATED Havenlocaties 2018 - 57

De kracht van havenontsluiting met spoor Opgave De aantrekkelijkheid van een haven wordt voor een niet gering deel bepaald door de kwaliteit van de ontsluiting aan de landzijde. Het gaat er hierbij niet alleen om dat een haven alle modaliteiten (weg, binnenvaart en rail) kan bieden, maar ook om de kwaliteit van die modaliteiten. Tegen de achtergrond dat het wegvervoer vanwege de fileproblematiek minder aantrekkelijk wordt voor verladers en vervoerders, dient het railvervoer zich aan als aantrekkelijk alternatief. De kracht van railvervoer zit ‘m in de volgende zaken: 1. Het is heel geschikt (en dus kostenefficiënt) om grotere hoeveelheden over middellange tot lange afstanden te vervoeren. 2. Het heeft een veel betere dekking van bereikbare plaatsen in Europa dan de binnenvaart 3. Railvervoer is veel minder kwetsbaar voor diefstal dan wegtransport 4. Het is aanzienlijk duurzamer dan wegtransport 5. Het is de meest veilige modaliteit voor gevaarlijke stoffen. Kortom, spoorgoederenvervoer wordt steeds aantrekkelijker voor de landzijdige ontsluiting van de Nederlandse havens, en vervoerders en verladers willen daar gebruik van maken. Maar dan moet de infrastructuur wel klaar zijn voor de uitdaging! 58 - Havenlocaties 2018

60 - Havenlocaties 2018

Vraagstukken Movares heeft de laatste jaren diverse Nederlandse en buitenlandse havenbedrijven geholpen met het verbeteren van de havenontsluiting wat betreft de modaliteit spoor. Dit ging om de volgende soorten vraagstukken: - Welke rol kan spoorgoederenvervoer spelen in de logistieke keten? Hoe kunnen bedrijven worden aangesloten op het spoor ? Hoe kan je daar de spoorinfrastructuur en treinen daar vervolgens op inrichten? - Waar ontstaan er knelpunten in een spoornetwerk in een havengebied op het moment dat de treinaantallen gaan stijgen? En hoe los je deze kostenefficiënt op ? - Hoe maken we het mogelijk om met langere treinen te gaan rijden (en rangeren)? - Hoe kan je de punctualiteit/voorspelbaarheid van het spoorgoederenvervoer verbeteren? - Hoe kan de flexibiliteit van spoorgoederenvervoer worden vergroot? - Hoe kunnen de kosten van het gebruik van het spoor door goederentreinen worden teruggedrongen? - Hoe kunnen overwegen in een havengebied veilig worden gebruikt ? Expertise Movares is als ingenieursbureau sinds vele jaren betrokken bij het gehele proces van de ontwikkeling tot aan de realisatie van railinfrastructuur voor het spoorgoederenvervoer. En wel in de range van megaprojecten, zoals de Betuweroute en de Rotterdamse Havenspoorlijn tot aan particuliere spooraansluitingen van bedrijven. Onze kennis gaat van logistieke processen tot aan de techniek van het spoor en de treinbeveiliging. Ook beschikken we over simulatietools om de capaciteit en punctualiteit van spoornetwerken eenvoudig door te rekenen en knelpunten op te sporen. En we kunnen het effect van infrastructurele maatregelen op het energiegebruik, de milieubelasting en de exploitatiekosten van het treinvervoer uitrekenen. We hebben zelfs een goederenmachinist in dienst, waardoor onze kennis van de operationele processen heel diep gaat. Projecten Recentelijk zijn we als Movares o.a. betrokken bij de volgende projecten: - Verbetering Havenontsluiting Gent-Terneuzen (inclusief simulatie van de capaciteit) - Verbetering Havenontsluiting Moerdijk - Verbetering/Uitbreiding Havenspoorlijn Rotterdam - Inrichting Railterminal Gelderland - Diverse onderzoeken naar het vervoer van gevaarlijke stoffen. << Meer informatie: ing. Leon van Warmerdam, Movares-Water leon.van.warmerdam@movares.nl T: 06-53597623 Havenlocaties 2018 - 61

Staatssteun: kans of bedreiging voor binnenhavens? Auteurs: prof. dr. mr J. Langer, Rijksuniversiteit Groningen, A.P. Bakker MSc, partner StigΔ, mr T.E. Hovius, partner Stijl Advocaten De uitbouw van binnenhavens is een belangrijke doelstelling van het vervoersbeleid van de EU. De EU legt de nadruk op de opwaardering van bestaande infrastructuur, de ontwikkeling van multimodale terminals in zee­ en binnenhavens en centra voor gebundelde stadsdistributie. Kortom: de uitbouw van binnenhavens is goed voor de groei! N iet alleen de EU zet in op de uitbouw van binnenhavens, ook het nieuwe kabinet erkent de belangrijke rol van de binnenvaart en de binnenhaven. Dat blijkt duidelijk uit het regeerakkoord. Het kabinet wil dat de binnenvaart een belangrijke bijdrage levert aan het beperken van goederenvervoer over de weg en het beperken van de uitstoot van CO2 en fijnstof. Het kabinet wil Green Deals sluiten met de sector voor de verduurzaming van de zeevaart, binnenvaart en havens. Een mooie kans zou een Green Deal zijn die ziet op de stimulering van het circulair bouwen voor kades en andere haveninfrastructuur. Dergelijke ontwikkelingen kennen vaak een economische drijfveer: de ontwikkeling van binnenhavens moet de regionale economie versterken. Echter, wij zien ook dat een bestaande florerende economie vaak een randvoorwaarde is voor een renderende terminal. Omdat de beoogde economische ontwikkeling bij aanvang onzeker is, zijn overheden vaak bereid om binnenvaartgerelateerde infrastructuur te renoveren of aan te leggen en (deels) te financieren. Dergelijke initiatieven dienen doorgaans getoetst te worden aan de Europese staatssteunregels. Echter, staatssteun wordt vaak gezien als een belemmering voor (binnen)havenontwikkelingen. Overheden en bedrijven voelen zich belemmerd in hun vrijheid Deze illustraties zijn gemaakt gedurende het ‘Seminar Staatsteun’ dat op 4 december 2017 in samenwerking met NVB werd georganiseerd. Illustraties: visueel vergaderen.nl WELKOM .J _.. �>�1\.MI ._ rtAN,PAAANl * 2 "''o � So% � '°"9� �''"�1tJSPANNI� �U\:T, > � �00-000, �""�\( eu, -Nederlandse Vereniging van Binnenhavens 1 / 62 - Havenlocaties 2018 • rijks�niversiteit gron1ngen b=:i i. [111꽇 Advocaten s g

om afspraken te maken. De vraag is of dat terecht is en of het staatssteunrecht niet ook een kans geeft om deze ontwikkelingen te begeleiden en te sturen. Op die manier maakt de EU investeren in haveninfrastructuur eenvoudiger. Het Rijk en decentrale overheden hebben vaak meer speelruimte om de ontwikkelingen van binnenhavens te stimuleren dan wordt aangenomen door betrokken ambtenaren en beleidsmakers. ITI� MAtNTAI� �� fi�Al\l'-E--�� Op grond van het Verdrag van de werking van de Europese Unie (VwEU) is het verboden om staatssteun te verlenen (artikel 107 VwEU). Dat is kort gezegd steun van enige aard van de overheid aan een onderneming, die in potentie concurrentieverstorend kan werken in de EU. De Europese Commissie en de nationale rechters houden toezicht op de naleving van de staatssteunregels. De Europese Commissie op actieve wijze door zelf onderzoek te doen (op eigen initiatief of na een melding of een klacht) en de rechter passief (nadat een partij een vordering instelt bij de rechter om de staatssteun ongedaan te maken). Lokale havenbedrijven worden in het staatssteunrecht vaak aangemerkt als onderneming. Volgens het Europese Hof van Justitie is een onderneming elke eenheid die een economische activiteit uitvoert ongeacht haar rechtsvorm en wijze van financiering. Havenbedrijven voeren vaak een actieve grondpolitiek of voeren een andere economische activiteit uit en zijn daarmee ondernemingen in de zin van het staatssteunrecht. Dat betekent dat transacties tussen de overheid en een havenbedrijf of met een andere (haven) onderneming, steeds goed moeten worden getoetst aan de staatssteunregels ter voorkoming van juridische en praktische issues. Bij nadere beoordeling blijkt namelijk dat veel transacties zijn toegestaan. Allereerst is er de minimis-regeling voor investeringen tot €200.000,-. Investeringen tot dat bedrag zijn onder voorwaarden toegestaan. Daarnaast heeft de Europese Commissie een groot aantal vrijstellingen in het leven geroepen. Indien een overheid voldoet aan de criteria van een van die vrijstellingen is de steun verenigbaar met de interne markt en dus toegestaan. De belangrijkste vrijstellingen zijn geregeld in de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) uit 2014. In juni 2017 is de AGVV aangepast en uitgebreid. Sinds 2017 kent de AGVV een speciale regeling voor toegestane steun aan zeehavens en binnenhavens. Indien wordt voldaan aan de criteria van de AGVV kan per project steun worden verleend van ten hoogste EUR 40.000.000 per binnenhaven. Indien de binnenhaven deel uitmaakt van een Europees kernnetwerkcorridor (kort gezegd is dat grensoverschrijdende vervoersinfrastructuur die als zodanig door de ct-tO(OlA �- - --� IOU. EX.TRAC,T c.o�a.PT Tf6T ,,� ... �� "'$[. - 'DfAL ? ' Nederlandse Vereniging van Binnenhavens -�,: 1 / Europese Commissie is aangewezen) is dat zelfs EUR 50.000.000. Kernwoord daarbij is openbaarheid. Dat wil zeggen: staat de transactie ten dienste van openbare haveninfrastructuur, dan is deze vaak toegestaan. Openbaar wil in dit geval zeggen dat de haveninfrastructuur op gelijke en niet discriminerende wijze tegen marktvoorwaarden aan belangstellende gebruikers beschikbaar wordt gesteld. In de AGVV wordt onder haveninfrastructuur onder meer verstaan: ligplaatsen, kademuren, aanlegsteigers, drijvende pontons, dokken, landaanwinning, infrastructuur voor alternatieve brandstoffen zoals elektriciteit, waterstof en biobrandstoffen. Investeringen in voorgaande zaken kunnen indien deze op enige wijze openbaar zijn, worden gesteund tot EUR 40.000.000 (en EUR 50.000.000). Om de AGVV te kunnen toepassen, is het van belang niet alleen juridische vragen maar ook vragen over de exploitatie te stellen en te beantwoorden. Eén van de vele vragen die beantwoord dienen te worden is hoe genoemde belangstellende gebruikers van een binnenhaven (dat zijn de ontvangende en verladende partijen) zich verhouden tot de exploitant van een terminal. In het geval van bijvoorbeeld containers zullen de verladende en ontvangende partijen de binnenvaartschepen immers niet zelf laden en lossen, maar gebruik maken van een terminal en een terminal operator. Hoe verhoudt deze onafhankelijke terminal operator zich tot de vereiste openbaarheid? Kan een overheid investeren in specifieke haveninfrastructuur voor een containerterminal? Een belangrijk aspect hierbij is het in gebruik geven rijks�niversiteit gron1ngen b=:i i. [111꽇 Advocaten s van een haventerrein tegen marktconforme tarieven. Dat kan worden aangetoond door een tender van het haventerrein of door een zogenaamde staatssteun-taxatie. In het geval van een taxatie dient deze bij voorkeur te geschieden voordat de onderhandelingen tussen de betreffende overheid en de terminal operator zijn gestart. Verder is het van belang om af te vragen of de ontwikkeling van een terminal deel kan uitmaken van een groter geheel (de binnenhaven) waarbij ook andere delen van de ontwikkeling een openbaar karakter hebben. Al deze aspecten zijn van belang om de marktconformiteit van de ontwikkeling te kunnen duiden en om te bepalen welke delen van de ontwikkeling “openbaar” zijn in de zin van de AGVV. Uit bovenstaande voorbeelden blijkt dat het gebruiken van de vrijstellingen in de AGVV maatwerk is. Wordt voldaan aan de vrijstellingen, dan is veel mogelijk. De omschrijving van de vrijstellingen is immers ruim en de toegestane steun in geldelijk zin is substantieel. Het verdient dan ook aanbeveling om bij voorgenomen investeringen in haveninfrastructuur goed onderzoek te doen naar de mogelijkheden die de AGVV biedt. Momenteel wordt door Jurian Langer van de Rijksuniversiteit Groningen, Taco Hovius van Stijl Advocaten en Arènso Bakker van StigΔ gewerkt aan een publicatie waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe de AGGV kan bijdragen aan de (binnen)havenontwikkeling. Belangrijke aspecten zijn de werking van de AGGV, steun voor de aanleg van openbare infrastructuur en private infrastructuur en actuele voorbeelden bij binnenhavens. Dit praktische handboek verschijnt medio 2018. << Havenlocaties 2018 - 63

Maritiem ondernemen in Scheveningen Haven Bedrijven in de maritieme en offshore sector krijgen binnenkort een uitgelezen kans om zich te vestigen aan de kade van de Derde Haven van Scheveningen. De Zuid C.V. realiseert hier bedrijfsunits van uiteenlopende omvang in een stoere, functionele en vooral bijzonder aantrekkelijke omgeving.

Bedrijfsruimten en woonappartementen aan de kade van de Derde Haven. M et de plannen van De Zuid C.V. krijgt Scheveningen Haven er een volwaardige, plezierige werk-, woon-, horeca- en leisurelocatie bij. “De fasegewijs op te leveren nieuwbouwwijk De Zuid ligt niet alleen pal bij de Noordzee en midden in historisch Scheveningen, maar grenst ook aan het Westduinpark, het omvangrijke duingebied dat zich uitstrekt tot aan Hoek van Holland,” zegt Anne Ophoff namens De Zuid C.V., een samenwerkingsverband van MRP Development en Vorm Ontwikkeling. “Dit beschermde gebied valt onder de Europese Natura 2000-richtlijn.” Vestiging op De Zuid biedt daarnaast een ‘eerste rangplaats’ tijdens landelijke trekpleisters, zoals Vlaggetjesdag, de intocht van Sinterklaas per pakjesboot en het legendarische Nieuwjaarsvuur van Duindorp. De Zuid De Derde Haven van Scheveningen is geschikt voor schepen met een diepgang tot zeven meter en ligt direct aan zee. Deze haven was er in het verleden voor de Norfolkline. Ophoff: “Binnen het aan de Derde Haven gelegen De Zuid bieden de deelfasen ZuidHaven, ZuidKade en ZuidZicht naast woningen in totaal circa 5.000 m2 ruimte voor bedrijven. Het gaat hier om ondernemingen die zich bezighouden met innovaties die onderzoek behoeven op zee, bijvoorbeeld naar windmolenparken en zeewierteelt. Ook zijn de kade-units bedoeld voor de offshore dienstverlening en voor watersportbedrijven die actief zijn op het gebied van zeezeilen of een opstapplaats nodig hebben voor dagtochten op zee.”

ZuidHaven is de eerste deelfase in het project De Zuid waarin bedrijfsruimte worden gerealiseerd. Blijvende haven Scheveningen Haven blijft hiermee een haven, volgens Ophoff. “De voorgeschreven milieucategorie zorgt ervoor dat bewoners van de boven de bedrijfsunits gelegen appartementen en de achterliggende nieuwbouwwoningen geen geluidhinder ondervinden. Binnen de toegestane milieucategorie zijn de maakindustrie en broedplaatsfuncties hier welkom ,” zegt hij. “Werken en wonen versterken elkaar in De Zuid. De dynamische kade en het uitzicht op zee zorgen voor plezierige reuring, terwijl de woonfunctie en de geplande horecagelegenheid mét terras een veilige en gezellige werkomgeving bevordert. Precies op dit punt kun je dagelijks kiezen tussen carrièreperspectieven, belevenissen en de absolute rust van de natuur, die bovendien kansen biedt voor sportieve trainingen. Het binnengebied met de eengezinswoningen ligt uit de wind en in de zon en het strand bevindt zich op nauwelijks 200 meter afstand. De begane grond aan de kade is er helemaal voor het bedrijfsleven.” De kade zelf is twintig meter breed. De gemeente ontwikkelt plannen om de kade geschikt te maken voor het afmeren van schepen. Scheveningen Haven Scheveningen Haven is het regionale centrum van de visserij en dé zeezeil haven van Nederland. In de haven zijn diverse maritieme ondernemers actief op het gebied van visserij, watersport en offshore dienstverlening. Scheveningen Haven bevindt zich op slechts vijf kilometer afstand van het centrum van Den Haag. Voorzieningen Ondernemers kiezen voor Scheveningen vanwege de bijzondere ligging en de snelle, directe en diepe verbinding met open zee. Als haven van Den Haag heeft Scheveningen een kennisintensieve stad binnen bereik, met alle daarbij behorende (inter)nationale voorzieningen, bedrijven en instellingen. De Haven biedt daarnaast alle benodigde faciliteiten, waaronder walstroom, bunkerfaciliteiten en een sleepdienst. Scheveningen ‘Inno-port’ beschikt ook over experimenteerruimte op zee. Dat maakt de haven uitermate geschikt voor innovatieve ondernemers op het gebied van aquacultuur, energiewinning, kustbeheer en visserijtechnieken. Flexibele bedrijfsunits Kenmerkend voor de bedrijfsunits is de flexibiliteit. Ophoff: “De hoogten variëren van vier tot zeven meter. Zo leent de hoogste unit zich ook voor scheepsmasten en/of een tussenverdieping. Gezien de uiteenlopende bedrijfsactiviteiten die we hier verwachten, verschillen ook de onderlinge diepten. Verder is combinatie met een klein kantoor mogelijk, evenals het opsplitsen van één in twee ruimten. De eerste fase biedt units van 70 tot 500 m2. In de volgende fase realiseren we ook grotere units tot 1.000 m2 of meer. We leveren alle bedrijfsruimten casco op. Afhankelijk van de functie is de unitgevel een transparante roldeur met een deur of een vaste, glazen pui. De horecaruimte heeft de meest markante plek met uitzicht naar meer zijden.” Rijk aan voorzieningen ZuidHaven,ZuidKade en ZuidZicht zijn niet de eerste ontwikkelingen binnen de nieuwbouwwijk De Zuid. De woningen van ZuidDuin zijn al gerealiseerd. Opvallend aan de wijk en het gebouw met de bedrijfsunits en appartementen zijn de speelse hoogteverschillen. Ophoff: “Het gebouw verlevendigt de kade eens te meer met transparante erkers, die bij goed weer kunnen worden opengeschoven om gezelligheid, zon en zilte zeelucht binnen te laten. Bestaande winkels en speciaalzaken, meer horeca- en uitgaansgelegenheden, kinderopvang, scholen en watersportfaciliteiten bevinden zich verder in de directe omgeving. Vlakbij wordt binnenkort een hotel gerealiseerd.” De Zuid is niet alleen lopend goed bereikbaar, maar ook per vracht- en personenwagen, fiets en openbaar vervoer. De nieuwe tramlijn krijgt een halte aan de Houtrustweg ter hoogte van de haven. In deelfase ZuidZicht worden voor de bedrijven voldoende, grotendeels ondergrondse parkeerplaatsen gerealiseerd. “De verkoop van ZuidHaven begint vóór de zomer van 2018. Aan het einde van dit jaar start de bouw. De nieuwe wijk sluit naadloos aan bij bestaande nieuwe en historische deelgebieden. Met de geplande oplevering van de laatste fase van De Zuid in 2023 is Scheveningen klaar voor de toekomst,” aldus Ophoff. << Meer informatie De Zuid C.V. drs. Anne Ophoff MRE, projectontwikkelaar 06 – 1042 0939 anne.ophoff@mrpdevelopment.nl www.dezuid.nl 66 - Havenlocaties 2018

Vertrouwen moet je verdienen. Daarom zijn de database en de referentiedatabase van NVM Business, met alle gegevens over de commerciële vastgoedmarkt, beschikbaar voor onze leden. Of het nu gaat om de markt voor het mkb of die voor corporates. Wij vinden het belangrijk dat onze leden toegang hebben tot al onze kennis en data. Dat komt het vertrouwen in ons ten goede.

Vaarwegennetwerk vrij voor groene logistiek BCTN NEEMT OPNIEUW HET VOORTOUW Geen innovatie gaat BCTN te ver. Het vooruitstrevende inland terminalnetwerk combineert een opmerkelijke toekomstvisie en snel en adequaat inspelen op kansen met synergetische samenwerking met een groeiend aantal gerenommeerde logistieke dienstverleners. Naast een zeehavenvergunning voor Nijmegen, uitbreiding met nieuwe en van bestaande inland terminals, lijkt BCTN op termijn ook nog eens, opnieuw als eerste, een derde Lean & Green Star te veroveren. A Joop Mijland l jaren verbindt BCTN België en Nederland via snelle binnenvaartroutes en haalde daarmee een enorm aantal vrachtwagenritten van de weg. “Nu BCTN Nijmegen officieel voldoet aan de condities van een zeehaven, zijn er opnieuw minder vrachtwagens nodig,” zegt Joop Mijland, managing director van BCTN. “Met de verkregen zeehavenvergunning kunnen we sinds december 2017 zeeschepen direct laten afmeren voor de kade van BCTN. De containerterminal heeft hiermee een rechtstreekse verbinding met het Verenigd Koninkrijk en andere landen - via de Noordzee - zonder extra overslag op een binnenvaartschip in Rotterdam of Antwerpen. Dit betekent niet alleen een extra bijdrage aan de reductie van wegvervoer en afname van emissies, maar ook een efficiencyslag.” Inland terminal netwerk >BCTN Nijmegen >BCTN Den Bosch >BCTN Venray >BCTN Roermond >BCTN Alblasserdam >BCTN Geel >BCTN Meerhout >BCTN Beringen (per 2018) >BCTN Deventer (per 2019)

Zeehaven BCTN Nijmegen BCTN Nijmegen leent zich met deze ontwikkeling voor nabije vestiging van grote logistieke dienstverleners. Mijland: “Wij zijn dan ook content met de recente intentieovereenkomst voor een groene logistieke invulling van het aangrenzende ENGIE-terrein. Op dit terrein van Centrale Gelderland (CG) is inmiddels de sloop van de oude kolencentrale van start gegaan. Straks biedt dit naar schatting 25 tot 30 hectare grote, nieuwe zeehavengebied ruimte voor XXL DC’s van bijvoorbeeld tweemaal 40.000 m2 of meer. Onze eerste ideeën gaan uit naar ontwikkelplannen voor de mogelijke realisatie van distributiecentra in combinatie met zonnepanelen en windturbines voor het opladen van elektrische containerschepen, heftrucks en vrachtwagens op zowel het ENGIE- als het BCTN-terrein.” Derde Lean & Green Star “Verduurzaming is voor onze toekomst van groot belang,” vervolgt Mijland. “Steeds meer bedrijven zien de voordelen van groene logistiek en de binnenvaart speelt daarbij een belangrijke rol. Wij streven naar een volledig emissieloze logistieke dienstverlening. Dit kunnen we onder meer bereiken via de ontwikkeling van elektrisch aangedreven containerschepen, maar ook met het elektrificeren van equipment en trucks. Onze eerste emissieloze terminal bevindt zich in Den Bosch, mede dankzij de vernieuwende, logistieke activiteiten van Smart Hub Den Bosch.” Onafhankelijk netwerk Connekt bekroonde afgelopen jaar, na zorgvuldige toetsing van TNO, BCTN als enige inland operator met een tweede Lean & Green Star. Mijland: “Deze bevestiging van onze ecologisch verantwoorde werkwijze bij transport en overslag stimuleert ons om meteen verder te gaan op de ingeslagen weg. BCTN wil niet alleen meer dan continu twintig procent CO2 reductie realiseren, maar tegelijkertijd ook doordachte maatregelen nemen die leiden tot meer kostenbesparingen en een optimaal efficiënte inrichting van de bedrijfs- en logistieke processen. Zo zijn wij eigenlijk ‘en passant’ al bezig om op termijn een derde Lean & Green Star te behalen.” Lean & Green is binnen Europa het meest toonaangevende programma op het gebied van duurzame logistiek. Maximale belading BCTN breidt ook nog steeds uit. “Wij willen een dreigende versplintering vóór zijn,” zegt Mijland. “Doel is immers om met maximale belading te varen op en van de terminals in Rotterdam en Antwerpen. Daarin kunnen we slagen met een niet alleen onderling uitstekend verbonden, maar ook uitgebreid netwerk van containerterminals. Zo starten we in samenwerking met GHEYS in juli 2018 BCTN Beringen op. Deze nieuwe containerterminal wordt gebouwd op het Dow Chemicals terrein, dat via de kanaalkom aansluit op het Belgische Albertkanaal. In vervolg op de verduurzaming in Den Bosch starten we in Beringen, Meerhout en Geel ook met het project Albert Max. Max staat daarbij voor maximale capaciteit van de schepen op de vaarwegen, waarop we werken, én voor maximale duurzaamheid.” De nieuwe terminals in Geel en Beringen zijn jaarlijks goed voor ruim 50.000 - en op termijn zelfs 80.000 - mínder vrachtwagenritten van en naar Antwerpen, Zeebrugge en Rotterdam, volgens Mijland. Hij ondertekende onlangs ook een intentieverklaring om zich in de goed met zowel Rotterdam als Antwerpen verbonden haven van Deventer te vestigen. De bouwstart van BTCN Deventer verwacht hij in de zomer van 2019. Logistieke hotspot De overeenkomst met Havenbedrijf Rotterdam N.V, Exclusief Project B.V., de gemeente Venray en de Provincie Limburg voor de 2 hectare grote havenuitbreiding van BCTN Venray dateert van november 2017. Deze ontwikkeling maakt onderdeel uit van de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum. “De nieuwe BCTN containerterminal aan de zuidkant van de haven kan in het eerste kwartaal van 2019 operationeel zijn en staat garant voor minstens een verdubbeling van het volume. Hiermee dragen we aanzienlijk bij aan de beoogde, verdere ontwikkeling van Venray als groene logistieke hotspot,” aldus Mijland. << Meer informatie BCTN info@bctn.nl +31 24 374 3308 www.bctn.nl Havenlocaties 2018 - 69 Connecting the Flows Over BCTN BCTN is sinds 1987 actief met een containerterminal in Nijmegen. Hiermee ging de eerste inland containeroverslag van Nederland van start. Vandaag de dag is BCTN met een totale overslag van meer dan 700.000 TEU en zeven, binnenkort negen havens uitgegroeid tot de grootste inland containerterminalgroep in Nederland en België.

!! Gennep Blueports Limburg bekrachtigd !! Venray Havengemeenten in de provincie Limburg !! Weert !! !! !! !! Maasgouw Roermond !! !! Sittard-Geleen Stein Maastricht !! Venlo Leudal De trimodale op- en overslaghaven in Stein is, met meer dan 2,5 miljoen ton overslag per jaar, uitgegroeid tot één van de grootste binnenhavens van Nederland. Een echte doorvoerhaven die de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen verbindt met Zuid Limburg, Aken en het Duitse achterland. Dagelijks verbindingen per schip, auto en trein naar de zeehavens. De tien Limburgse binnenhavens, Provincie en Rijkswaterstaat blijven samenwerken onder de vlag Blueports Limburg. De samenwerking sinds 2011 is zo succesvol dat partijen in februari van dit jaar voor nog eens vier jaar hebben bijgetekend. 70 - Havenlocaties 2018 I n de afgelopen jaren is havenbeleid en -beheer beter op elkaar afgestemd en professioneler geworden. Er is voor enkele tientallen miljoenen euro’s geïnvesteerd in onderhoud en kadeaanleg en in de 7 x 24 uurs bediening van alle sluizen in de Limburgse Maasroute. In de komende jaren worden de contacten met de zeehavens Rotterdam en Antwerpen evenals de haven van Duisburg (D) en die van Luik (B) versterkt. Ook wordt ingezet op duurzaamheid en digitalisatie van scheepsregistratie en inning van havengelden. De contacten met het bedrijfsleven zullen verstevigd worden.

De verlenging van de samenwerkingsovereenkomst van de tien Limburgse gemeentelijke binnenhavens met de Provincie Limburg en Rijkswaterstaat werd getekend door: Gedeputeerde Twan Beurskens van Economie en Kennisinfrastructuur, directeur netwerk management Eric Diepstraten van Rijkswaterstaat, de wethouders Jan Loonen van Venray, Peter Lucassen van Venray, Angely Waajen van Roermond, Piet Verlinden van Leudal, Frans van Eersel van Weert, Johan Lalieu van Maasgouw, Pieter Meekels van Sittard-Geleen, Gina van Mulken van Stein, John Aarts van Maastricht en door directeur Serge Hoppenbrouwers van het overheidsbedrijf OML Zevenellen BV (haven Buggenum). Stephan Satijn van Venlo ontbreekt op de foto. Bargeterminal op bedrijventerrein Trade Port Venlo. Sinds de recente vergroting van de sluizen in de Maas is de haven bereikbaar voor Vb schepen (koppelverbanden tot 200 meter), waardoor de schaalvergroting in de binnenvaart optimaal benut kan worden. Zeven Maastrichtse bedrijven en de gemeente Maastricht werken samen onder de noemer Steelport Maastricht. Speerpunten zijn een gezamenlijke benadering van de arbeidsmarkt, synergie behalen aan de inkoopkant en in de logistiek. Bedrijven die willen aansluiten zijn welkom, ook is er fysiek ruimte in de Beatrixhaven. Blueports Limburg - 10 havens - 1445 hectare - 5300 medewerkers - € 600 miljoen.omzet Gedeputeerde Twan Beurskens van Economie en Kennisinfrastructuur is blij met de voortzetting van de samenwerking “Onze binnenhavens zijn een geweldig groen alternatief voor het wegtransport,” zegt hij. “Er is bovendien nog volop ruimte voor nieuwe logistieke bedrijven. En de Blueports Limburg hebben puike aansluitingen op de snelwegen, het spoor en onze luchthaven Maastricht Aachen Airport”.

In het midden van de foto (op de locatie van de terminal) wordt momenteel een nieuw distributiecentrum gerealiseerd. Met het nieuwe distributiecentrum op Holtum Noord is ook de laatste locatie op dit logistieke knooppunt gevuld. De andere locaties zijn gevuld door Post NL en door de inmiddels door Leeyen Vastgoed gerealiseerde distributieloods met een omvang van maar liefst 14,8 ha. Met de bouw van deze complexen op Holtum-Noord, zit het hele bedrijvenpark in het smalste stukje Nederland propvol. Schepen en duwbakken in de haven Zevenellen (Leudal). Op de achtergrond de torenkraan die in het verleden gebruikt werd voor het verwerken van aangevoerde steenkool voor de elektriciteitscentrales. Uitbreiding industriehaven Wanssum. Totaal 1.000 m1 kadelengte, gereed medio 2019 en uitbreiding watergebonden industrieterrein. De haven uitbreiding is onderdeel van de gebiedsontwikkeling OoijenWanssum. Er wordt een deel van de Maas dieper gemaakt, er komt een dijkring, rondweg, bruggen en er wordt een hoogwatergeul en een stuk natuur van 370 ha aangelegd. Uitbreiding insteekhaven Uitbreiding watergebonden bedrijvigheid 72 - Havenlocaties 2018

De in 2016 opgerichte Terminal Roermond hoort sinds kort bij BCTN inland terminalgroep. In samenwerking exploiteert BCTN de container terminal Roermond. De inland terminal is kleinschalig opgezet maar heeft een enorm groeipotentieel in ruimte en capaciteit. Het Duitse achterland en de lokale markt in omgeving Roermond zorgen ervoor dat de terminal een ideale ligging heeft om containers via barge te vervoeren. Overslaggegevens Blueports Limburg van 2015 Bron: CBS Gennep: Venray (Wanssum): Venlo Leudal (Zevenellen): Roermond: Maasgouw Wessem: Stein: Maastricht: 3.749.900 ton 1.185.262 ton en 110.337 teu 1.783.337 ton en 128.466 teu 22.690 ton 1.448.261 ton 376.749 ton Maasgouw Maasbracht: 636.765 ton Sittard-Geleen: 2.740.780 ton en 110.516 teu 3.359.886 ton en 3.700 teu 2.538.622 ton Binnenhaven Budel. Nieuwe Multimodale Terminal de Kempen. Gelegen aan de Zuid-Willemsvaart voorziet de terminal in een lokale behoefte: de haven is bij uitstek geschikt voor het lokale bedrijfsleven in een straal van pakweg twintig kilometer. Terminalexploitanten zijn GVT Tilburg en Wetron Transport & Logistics. Havenlocaties 2018 - 73

Een betrouwbare taxatie van commercieel vastgoed veronderstelt ervaring en deskundigheid. Maar net zozeer inzicht in de branche en in de lokale en regionale vastgoedmarkt. Bossers & Fitters vertelt u precies waar het op staat. Beleggers, projectontwikkelaars, financiers, overheden en eindgebruikers vertrouwen op de eenduidige waarderingen van onze (register)taxateurs. Onze taxatierapporten zijn helder, objectief en uitstekend gedocumenteerd. Wij taxeren kantoren, winkels, bedrijfsruimten, beleggingen, beleggingswoningen, logistieke complexen en combinatiegebouwen. Maar ook specifieke objecten als horeca- en leisure-vastgoed en grondposities. Volstrekt onafhankelijk. Daarmee bieden we een solide en verantwoorde basis voor onder meer: Onze taxateurs zijn ingeschreven bij de Stichting VastgoedCert, aangesloten bij het Taxatie Management Instituut (TMI), lid van de beroepsvereniging voor vastgoedprofessionals VastgoedPro en tevens lid van het NRVT. Taxateur Bjorn Dirix bjorn@bossers-fitters.nl 06 – 18 44 64 98 • Aanvaag of beoordeling hypothecaire (her)financiering • Aan- en verhuurbeslissingen • Aan- en verkoopbesluiten • Interne doeleinden (jaarcijfers, fiscaliteiten) • Vaststellingsovereenkomst belastingdienst • Contra-expertise WOZ • Residuele grondwaardebepalingen • Periodieke canonherziening bij erfpacht • Arbitrage bij huurprijsgeschillen Bossers & Fitters, als u zeker wilt weten wat uw vastgoed waard is. Taxateur Rob Sanders RT taxrob@bossers-fitters.nl 06 – 13 62 37 41 NRVT registratienummer RT338997714 Taxateur Bas Deitmers RT bas@bossers-fitters.nl 06 – 13 35 25 49 NRVT registratienummer RT341514024 AAN- EN VERKOOP | AAN- EN VERHUUR | BELEGGINGEN | TAXATIES | ADVIES | NIEUWBOUW BOSSERS & FITTERS Taxaties B.V. Beemdstraat 48 5652 AB Eindhoven T. 040 250 70 66 www.bedrijfshuisvesting.nl www.bossers-fi tters.nl info@bossers-fi tters.nl

LINc: werken aan een naadloze, geïntegreerde logistiek van zeehaventerminal tot achterlandterminal LINc is het samenwerkingsverband van de barge en inland terminal operators die zijn aangesloten bij het Centraal Bureau voor de Rijn – en Binnenvaart (CBRB) en de Vereniging Inland Terminal Operators (VITO). De leden van LINc exploiteren containerlijndiensten via binnenvaart, en steeds vaker ook per spoor, tussen de achterlandterminals in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en België enerzijds en de zeehavens van Rotterdam en Antwerpen anderzijds. Ongeveer 95% van alle binnenvaartcontainers wordt vervoerd door LINc­leden en hun inland terminals. D e containerbinnenvaart is van oudsher een zeer betrouwbare modaliteit, maar de kwaliteit van de containerbinnenvaart wordt voor een groot deel gemaakt (of gebroken) in de zeehavens. Afhandelingsproblemen in de zeehavens beïnvloeden de betrouwbaarheid van de binnenvaartverbindingen zonder dat de binnenvaart hier zelf veel invloed op kan uitoefenen. Anders gezegd: de binnenvaart ondervindt de nadelige consequenties van inefficiency in de zeehavens maar draait niet zelf aan de knoppen. Verbetering van de afhandeling in de zeehavens is dan ook de belangrijkste doelstelling binnen het gedefinieerde werkprogramma van LINc. Het afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van de sterk toegenomen congestie voor de containerbinnenvaart in zowel Rotterdam als Antwerpen. Reden voor LINc om middels een lobbytraject brede erkenning te vragen voor deze problematiek, zowel politiek, ambtelijk als bij de betrokken havenbedrijven. Als resultaat van deze lobby vindt er sinds het najaar van 2017 in Rotterdam een sectorbreed overleg plaats met alle stakeholders in de keten om gezamenlijk te komen tot structurele oplossingen voor zowel de korte als de lange termijn. In Antwerpen loopt sinds de zomer van 2017 een vergelijkbaar traject. De implementatie van Nextlogic wordt gezien als één van de oplossingsrichtingen om vraag- en aanbod van afhandelcapaciteit in de haven van Rotterdam beter op elkaar af te stemmen. Deze dynamische, integrale, havenbrede planningstool wordt naar verwachting dit jaar gelanceerd en verder uitgerold. Daarnaast vinden er op regelmatige basis operationele en strategische gesprekken met de verschillende zeehaventerminals in Rotterdam en Antwerpen plaats om grotere en kleinere operationele verbeteringen te realiseren. Het verbeteren van de informatievoorziening tussen binnenvaartoperator, terminal en schip door in te zetten op elektronische berichtenuitwisseling, eveneens ten behoeve van handhavende instanties, is één van de andere focuspunten van LINc. Dit is tevens een volgende stap naar een papierloos logistiek proces in de containerbinnenvaart. Om deze doelstellingen te bereiken wordt proactief samengewerkt met alle relevante operationele stakeholders (zoals havenbedrijven, terminals, deepsearederijen en overheidspartijen), uiteraard in nauwe afstemming met de leden. << Website: www.linc.network E-mail: info@linc.network Telefoon: 010-7989809 Havenlocaties 2018 - 75

Ideaal gelegen in de Euregio bevinden zich onze multimodale havens in Maastricht, Stein, Wessem en Lanaken (B) met een uitgebreid netwerk van binnenvaartwegen, snelwegen en spoortrajecten. Dé perfecte Binnenhavens voor verdere distributie naar het Europese achterland. Wessem Port Services Group BV BULKDISTRIBUTIE IN HET ACHTERLAND I n de afgelopen jaren is er bij Wessem Port Services (WPS) bijzonder veel geïnvesteerd op eigen haventerreinen (30 Ha) om allerlei vormen van transport, opslag en overslag mogelijk te maken. Sinds de oprichting in 1968 hebben we ons steeds verder weten te ontwikkelen tot een allround, grensverleggende, innovatieve, logistieke dienstverlener en voor onze klanten de gehele supply-chain van grondstoffen kunnen orkestreren. Met deze schat aan ervaring kunnen we haast elke logistieke uitdaging aan en is WPS voor vele gerenommeerde zeehavenbedrijven en industriële klanten in Benelux en Duitsland de ideale poort voor bulkdistributie in het achterland. De totale overslag is mede dankzij onze zakenpartners in de afgelopen jaren gestegen tot boven de 4,5 miljoen ton. Ons bedrijf is met haar logistieke services actief in diverse industrieën zoals bijvoorbeeld chemie, biomassa, bouw, infra, recycling, mineralen, metaal etc. Wij richten ons daarbij, met name, op droge bulk stromen, stukgoed en wereldwijde containertransporten. 76 - Havenlocaties 2018 Met een uitgebreid en modern machinepark handelen we alle bulk scheepsladingen af op de kades, of wordt er direct in vrachtwagen gelost of in spoorwagons. Tussenopslag is mogelijk in vlakloodsen (35.000 m2 ) of op verharde (vloeistofdichte) terreinen Het transport naar onze klanten in de regio of in het achterland kan uitgevoerd worden door een grote eigen vloot van bulkkippers en walking-floors. Daar waar het 50 jaar geleden begon in Wessem hebben we de laatste jaren opnieuw geïnvesteerd in moderne opslagfaciliteiten voor droge bulk langs de Maas, die een belangrijke verkeersader is binnen het Europese netwerk van rivieren en kanalen. De havenlocatie in Stein, gelegen aan de hoofdvaarweg Julianakanaal Vb, is met haar 2,5 Mio. ton overslag één van de grootste binnenhavens van Nederland en is uniek vanwege de directe spooraansluiting én de meer dan 1.000 m lange kade met 7 overslagpunten. WPS biedt daarnaast wereldwijd huis-huis containertransporten aan en maakt gebruik van een dagelijkse containerdienst per schip naar de

haven van Antwerpen en per spoor naar diverse plaatsen in Noord-Italië. In de Beatrixhaven te Maastricht heeft WPS uitgebreide mogelijkheden om droge bulk op te slaan, te behandelen via breek/zeefinstallaties en zijn er legio mogelijkheden om producten te (her)verpakken in Big Bags of deze te verbulken in silowagens. Net over de grens, in Lanaken langs het Albertkanaal bieden wij ook multimodale logistieke activiteiten VALUE ADDED LOGISTICS: • Breken, zeven, mengen • Verbulken • Big Bags vullen/ompakken • Verticale containerbelading • Recycling MULTI MODAAL TRANSPORT: • Wegtransport • Binnenvaart • Short Sea vaart • Containervervoer • Spoorvervoer aan. Hier zijn diverse mogelijkheden om bulkgoederen of zelfs stukgoederen in de diverse warehouses te behandelen. Op een nieuw terrein van 2 Ha wordt er momenteel volop gewerkt aan de aanleg van nieuwe opslagterreinen en hallen. Kortom, met deze moderne Binnenhavens is WPS prima geoutilleerd om de groeiende goederenstroom van en naar de grote zeehavens in goede en duurzame banen te leiden. << HAVENLOGISTIEK: • Bulk overslag • Buiten, overdekte en silo opslag • Vloeistofdichte vloeren • Uitgebreide vergunningen voor afvalstromen en ADR Wessem Port Services Group BV T +31 46 474 7777 info@wessem.com www.wessem.com Havenlocaties 2018 - 77

Groei Nederlandse economie vertaalt zich in groei binnenhavens JAAROVERZICHT 2017 De Nederlandse economie groeide in 2017 met meer dan 3 procent: de hoogste groei in tien jaar. De wereldhandel is daarbij een krachtige impuls en dat was goed te zien in de Rotterdamse haven waar de containeroverslag met 10,9 procent groeide. Dit hoge percentage had veel te maken met eenmalige factoren zoals het op stoom komen van de nieuwe containerterminals op Maasvlakte 2. Maar het had ook te maken met de voortgaande groei van de binnenhavens in ons land. Deze lieten een verdere groei van investeringen in grootschalige distributiecentra zien, onder impuls van internethandel. 2017 was niet voor niets het jaar waarin Amazon voor het eerst distributiefaciliteiten in ons land gebruikte. 78 - Havenlocaties 2018 Internethandel blijft impuls De groei van omvangrijk logistiek vastgoed in binnenhavens als Tilburg, Venlo of Bergen op Zoom ging door in 2017. Eind 2017 werd bekend dat Bergen op Zoom gaat investeren in een nieuwe buitendijkse terminal—de Markiezaat Container terminal—die in 2019 gereed moet zijn. Deze ontwikkelingen vinden ook plaats buiten de bekende locaties in Noord-Brabant en Limburg. Een goed voorbeeld is het XL Businesspark Twente waar ontwikkelaar Heylen opslagruimte bouwt voor logistiek dienstverlener Bleckmann, dat daar haar klant VTech—een bedrijf dat hoogwaardig elektronisch speelgoed levert—gaat faciliteren. De eerste fase in de bouw van een omvangrijk complex. XL Businesspark heeft de beschikking over een eigen containerterminal van CTT gelegen aan een zijkanaal van het Twentekanaal. Ook retailer Timberland heeft een groot distributiecentrum op het XL Businesspark. Congestie in de Rotterdamse haven spelbreker Het binnenlands containervervoer is de groeimotor van de binnenvaart met een groei in aantallen standaardcontainers van 5,2 procent in 2017—en in gewicht zelfs een groei van 6,6 procent. Het is de vraag wat deze groei geweest zou zijn zonder de sterke vertraging van de afhandeling van

Containerterminal Doesburg: een initiatief van logistiek dienstverlener Koninklijke Rotra. Op de hoek van de kade is een LNG-installatie te zien. Port of Zwolle, Zuiderzeehaven Kampen: circulaire en biobased activiteiten in moderne binnenhaven. Governance-model Port of Zwolle was in 2017 inspiratie voor diverse andere binnenhavens. Bart Kuipers binnenvaartcontainers op de diepzeeterminals in Rotterdam. Deze problematiek heeft geleid tot een zogenaamde ‘negatieve modal shift’, waarbij lading van de binnenvaart naar de weg verschoof. In het najaar van 2017 heeft het Havenbedrijf Rotterdam het initiatief genomen tot een sectorbreed containerbinnenvaartoverleg. Onderdeel daaruit is een stimuleringsregelingsregeling om te zorgen voor een sterkere bundeling van lading. De eerste bedrijven zijn inmiddels ingestapt in de regeling (Barge Terminal Tilburg, Combined Cargo Terminals, Moerdijk Container Terminals en Danser Group). Het is juist de binnenvaart die een belangrijke vestigingsplaatsvoorwaarde is voor logistiek vastgoed. Een niet optimaal fungerende binnenvaart verzwakt niet alleen de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven maar ook de potentie voor duurzame achterlandlogistiek en bedrijventerreinen. Droge en natte bulk: lichte daling Het vervoer van droge en natte bulk binnen Nederland laat een lichte daling zien in 2017: het vervoerde volume droge bulk nam met 1,5 procent af van 62,4 naar 61,4 miljoen ton en het vervoer van natte bulk nam af met 1,7 procent van 35,8 naar 35,2 miljoen ton. Twee oorzaken liggen hier aan ten grondslag. Allereerst daalt het volume van kolenvervoer en wordt dat nog

100 120 140 20 40 60 80 0 droge bulk na3e bulk containers 500 1000 1500 2000 2500 0 binnenlands aanvoer afvoer doorvoer CTT Terminal: geopend in april 2017 en klaar voor de behandeling van containers voor distributie centra aanwezig en in aanbouw op het XL Businesspark Twente. Tabel 1: Containers groeimotor binnenlands vervoer binnenvaart (geïndexeerde groei binnenlands vervoer containerlading, droge en natte bulk, 2010=100). Bron: CBS Statline. niet voldoende gecompenseerd door biomassa. Daarnaast moet de bouw, die in 2017 nog maar beperkt groeide, vooral in 2018 gaan profiteren van de opleving van de woningbouw. De meeste binnenhavens in ons land richten zich op zand, grind en bouwmaterialen. Toegevoegde waarde en werkgelegenheid: groei op niveau Nederlandse economie De Binnenhavenmonitor is in 2017 niet gemaakt, cijfers over de ontwikkeling van de toegevoegde waarde en werkgelegenheid voor de Nederlandse binnenhavens zijn dus niet beschikbaar. De hierboven beschreven ontwikkeling in goederenstromen geeft een indicatie. Ook de opening van steeds weer nieuwe terminals en binnenhavens in ons land geeft een indicatie. Een derde indicatie geeft de ontwikkeling van een aantal zeehavens dat ook een rol speelt als binnenhaven, zoals Delfzijl, Zaanstad, Tabel 2. Binnenlands containervervoer overtreft internationale aan-, af- en doorvoer. Bron: CBS Statline. Dordrecht en de Drechtsteden—havens die allen een sterke rol van de havengerelateerde industrie kennen. De toegevoegde waarde en werkgelegenheid van deze havens zijn in de Havenmonitor voor 2016 in kaart gebracht. Uit het beeld dat daar naar voren kwam blijkt groei van de havens van Delfzijl, Dordrecht en de Drechtsteden en een lichte afname van Zaandam. In het algemeen groeit de logistiek licht en laat de metaalsector een daling zien. Overall is bij deze belangrijke binnenhavens sprake van een groei in werkgelegenheid van 2,6 procent en een groei van de toegevoegde waarde van 3,6 procent. Het lijkt gegeven de bovenstaande drie indicaties daarom niet overdreven te stellen dat de Nederlandse binnenhavens mede profiteren van de groei van de Nederlandse economie. 2018: alles is mogelijk Een week voordat deze tekst werd geschreven leken de Nederlandse binnenhavens een sterk 2018 tegemoet te gaan: verder profiterend van de groei van de Nederlandse en de wereldeconomie, profiterend van de groei in de bouw en profiterend van de resultaten van verbeteringen in de afhandeling van containers in Rotterdam. Maar er lijkt zich een stevige handelsoorlog te gaan ontketenen. Ook is er nog steeds grote onzekerheid over de Brexit: uit onderzoek blijkt dat het Nederlandse exporterende bedrijfsleven rekening moet houden met beduidende vraaguitval richting het Verenigd Koninkrijk. Tenslotte is inmiddels sprake van een serieuze krapte op de arbeidsmarkt. Uit eerder onderzoek weten we dat de Nederlandse binnenhavens taai zijn in economisch opzicht: ze hebben ‘Ausdauer’. Goed om ons daaraan vast te houden voor 2018. << Bart Kuipers Erasmus UPT, Erasmus Universiteit Rotterdam bkuipers@ese.eur.nl Havenlocaties 2018 - 81

Warehouse Rotterdam Dudok ontwikkelt XXL - distributiecentrum van 50.000 m² in haven van Rotterdam en verhuurt 25.000 m² Dudok Logistiek Vastgoed, onderdeel van Dudok groep uit Dordrecht, is gestart met de bouw van een nieuw XXL distributiecentrum met een verhuurbaar vloeroppervlakte van 50.000 m² in de haven van Rotterdam. Het moderne distributiecentrum beschikt over 44.000 m² warehouse, 5.000 m² mezzanine en 1.000 m² kantoor en is verhuurbaar in zelfstandige compartimenten vanaf 5.500 m². Het warehouse is gelegen naast het vorig jaar door Dudok (her)ontwikkelde en opgeleverde distributiecentrum van 82.000 m².

Het warehouse zal worden gerealiseerd op een kavel van 66.000 m² en is gelegen op Distripark Maasvlakte. De locatie is gelegen in directe nabijheid van alle container- en spoor terminals van Maasvlakte en de snelweg A15. Recent heeft Dudok overeenstemming bereikt met een internationaal opererende logistieke dienstverlener voor de langjarige huur van in totaal ca. 25.000 m², de helft van het complex. Er is nog 25.000 m² beschikbaar voor verhuur. Dudok heeft de realisatie van het distributiecentrum in opdracht gegeven aan Bouwbedrijf De Vries en Verburg uit Stolwijk. Conform planning zal het distributiecentrum in september 2018 worden opgeleverd. VERHUURD BESCHIKBAAR VERHUURD BESCHIKBAAR Voor meer informatie over het project: www.warehouserotterdam.nl

Zwijndrecht rolt de rode loper verder uit voor binnenvaart en maritieme maakindustrie In de gemeente Zwijndrecht ligt de meest unieke watergebonden maritieme locatie van Nederland. Met een totale oppervlakte van ruim 7,5 hectare, 2 eigen havens met kadefaciliteiten en een oppervlakte van bijna 2 hectare water (de Schokhaven en de Uilenhaven) aan weerszijden van het terrein, is er directe aansluiting op het belangrijkste rivierenkruispunt van Nederland. Zwijndrecht is de thuishaven van de binnenvaart, waar watergebonden bedrijvigheid en de havens kenmerkend zijn voor de economie. Meerdere wereldleiders zijn hier al decennia actief op het gebied van scheepsbouw, reparatie, baggeren en offshore. Wethouder Kreukniet: ‘Wij hebben prachtige bedrijven en zien de maritieme maakindustrie en de binnenvaart als een van de pijlers onder onze samenleving. Met de locatie van het Zwijndrecht Innovation Park hebben wij een bijzondere locatie ter beschikking met twee havencomplexen en de potentie om innovatieve bedrijven te huisvesten. De locatie beschikt over een rijke historie vanwege ‘het revolutionaire Schokbeton’ dat hier vroeger is uitgevonden en de bouwwereld op zijn kop heeft gezet.’ De gemeente vindt het daarom ook een eer om de locatie ter beschikking te stellen aan het Binnenvaart Centre of Excellence (CoE). Het CoE wordt een expertisecentrum voor en door ondernemers in de binnenvaart. ‘Deze plek zal door ondernemers worden geadopteerd, er is ruimte voor innovatie en om het Alblasserdam A16 A15 Bert van Hemert (l) en Robert Kreukniet. gesprek aan te gaan over de toekomst en over de opleidingen voor de jeugd. Het zal als vliegwiel dienen voor de maritieme bedrijfstak en benodigde invulling van het perceel’, vertelt Bert van Hemert die als accountmanager haven gerelateerde bedrijvigheid betrokken is bij het terrein. Hendrik-Ido-Ambacht De Gors Bakestein Molenvliet Develpoort De Geer Groote Lindt Zwijndrecht Innovation Park Ter Steeghe Zwijndrecht ‘Bedrijven kijken zelf naar kansen die zij zien in de regio en ook op locatie, voor ons is het de kunst om ze op een goede wijze te faciliteren. Hiervoor hebben wij in Zwijndrecht het “rode loper traject. Bedrijven krijgen een aanspreekpunt en het ‘Ruimtelijk Intake Team’ denkt vanaf het begin mee. Het afhandelen van benodigde vergunningen is een gesmeerd proces in Zwijndrecht, vanaf het begin van het proces wordt er gekeken of er bottlenecks zitten en efficiënte advisering nodig is’, vervolgt Van Hemert. << Dordrecht Zwijndrecht Innovation Park ligt aan de Lindtsedijk en is bestemd voor maritieme en industriële bedrijvigheid. Er is verbinding met de Rotterdamse haven, Dordrecht Inland Seaport en het achterland. Multimodaal bereikbaar en met een open verbinding naar zee. Uw hoogwaardig maritiem maakbedrijf kan hier investeren en innoveren. Oude Maas Oude Maas Noord

Zwijndrecht Innovation Park Droomlocatie in de Drechtsteden Kade Uilenhaven +/- 200 m kade lengte Kade Schokha +/- 140 m kade lengte hokha k 7,5 hectare Zwijndrecht Innovation Park In het hart van de maritieme delta bevindt zich Zwijndrecht Innovation Park. Een unieke locatie van ruim 7,5 hectare aan de Lindtsedijk, bestemd voor nieuwe maritieme en industriële bedrijvigheid. Een terrein onlosmakelijk verbonden met de Rotterdamse haven en het achterland. Met een open verbinding naar zee, multimodale bereikbaarheid en een keur aan investeringsopties. Uw hoogwaardige maritieme maakbedrijf kan hier investeren en experimenteren. Bedrijven De huidige omgeving op Groote Lindt bruist van activiteit. Beeldbepalende bedrijven zoals Jiffy, van Leeuwen buizen, Tata Steel, Heerema Fabrication Group en Sime Darby bevinden zich hier. Binnen een paar kilometer treft u Royal Boskalis en Fokker Technologies aan. Zij bieden samen met een uitgebreide toeleverketen werk aan duizenden gemotiveerde mensen. Uitgeefbaar terrein Grond & Water • Grond: 75.813 m2 • Water: 16.710 m2 , verdeeld over 2 havens Belangrijkste vestigingsfactoren: • Hardwerkende arbeidskrachten met hands-on mentaliteit • Hoogwaardig vakmanschap in DNA Zwijndrechtenaren • Veilige groene leefomgeving in maritiem delta • Het gevoel van een dorp maar onderdeel van Drecht Cities en Rotterdam regio • Goede verbindingen, spoor, weg en water • Thuishaven van de binnenvaart • Centraal gelegen in de Drecht Cities bij meer dan 1.000 bedrijven in maritieme constructie, scheepsbouw, binnenvaart en logistiek Maritiem industrieel complex In deze competitieve, hoogwaardige omgeving zal een nieuw maritiem-industrieel complex verrijzen. Hier zal nieuwe technologie zijn weg gaan vinden. Het maritieme karakter van de locatie ziet de gemeente graag terug. Bij voorkeur wordt het terrein in zijn totaliteit uitgegeven voor hoogwaardige productie van een bedrijf in de kennisintensieve maakindustrie, met kadegebonden activiteiten en een spin-off naar de lokale economie. Complexe constructies, speciale ladingen, duurzame techniek en maritieme durfals dus. Het terrein is over spoor, weg als water uitstekend bereikbaar. Daarmee maakt Zwijndrecht haar naam als poort naar het achterland waar. Deal Drecht Cities René Beute rene@dealdrechtcities.nl T + 31 78 3032 036 - M + 31 6 1558 7936 www.dealdrechtcities.nl Gemeente Zwijndrecht Miriam Bode (Projectmanager) m.bode@zwijndrecht.nl T + 31 78 770 3582 - M + 31 6 2305 4732 www.zwijndrecht.nl www.zwijndrechtinnovationpark.nl Havenlocaties 2018 - 85 • Milieu categorie 3.1-4.1 • Grond wordt in marktconforme erfpacht of huur uitgegeven Kade Uilenhaven • +/- 200 m kade lengte • 18 m talud • diepte 5,5 m over een breedte van 25 m • deel van kade blijft openbaar voor volgende 5 jaar (i.v.m. subsidie) Kade Schokhaven • 140 m kade lengte • 85 m talud • ca. 50 m breedte • Huidige streefdiepte ca. 2.5 m • Optie voor shortsea uitdieping bespreekbaar

Laatste kavels op bedrijventerrein Oostpoort Dordrecht Op bedrijventerrein Oostpoort in Dordrecht zijn nog een paar kavels beschikbaar, waarvan de grootste met een kade van 210 meter en ruim 3,7 hectare, dat als één geheel, of in twee of drie delen kan worden verkocht. O ostpoort is een veertien hectare groot bedrijventerrein op een zichtlocatie naast de N3. Het is goed bereikbaar via land en water en relatief zware bedrijvigheid is er toegestaan. De eigen insteekhaven heeft een breedte van veertig meter, een gegarandeerde diepgang van circa 3,5 meter en een kadelengte van ruim 210 meter. Kade opdelen Er is nog een aantal kavels beschikbaar, waaronder het kavel aan het water. Maar op verschillende kavels rust al een optie en de belangstelling is groot, zegt verkopend makelaar Dennis Dekker van Ooms Makelaars, partner in Dynamis. Dekker: “De kade is op te delen in een stuk van circa 90 meter en een stuk van circa 120 meter. De actuele Dennis Dekker: ‘Op Oostpoort mag je tot vijftien meter hoogte bouwen.’ 86 - Havenlocaties 2018

verkaveling voorziet in respectievelijk 1,4 hectare en 1,5 hectare. Ernaast bevindt zich er nog een kavel van ruim 8.735 meter.” Geschikt voor zware bedrijvigheid Oostpoort ligt aan het water en is geschikt voor ‘zware’ bedrijven in milieucategorie 4.2, zoals productiebedrijven, metaalbewerkingsbedrijven of transportbedrijven. Er is geen beeldkwaliteitsplan, wat betekent dat er geen dwingende voorschriften gelden voor gebouwontwerp of gebruikte materialen. Dekker: “Natuurlijk gelden wel de algemene welstandseisen, maar je wordt niet in een keurslijf geperst. Je mag tot vijftien meter hoogte bouwen, een belangrijk voordeel voor veel bedrijven. Dat scheelt toch in je vierkante meters.” Ook is buitenopslag toegestaan. Ligging Dekker: “Oostpoort is een fantastische zichtlocatie en we merken dat veel bedrijven dat toch belangrijk vinden.” Dordrecht, en dus ook Oostpoort, is prima bereikbaar over binnenwateren en ligt tussen de rijkswegen A16 en A15. Rotterdam met al zijn bedrijvigheid ligt letterlijk om de hoek en andere bestemmingen zijn snel en eenvoudig bereikbaar. Dekker: “Daarnaast is de Drechtstedenregio een regio met veel maritieme bedrijvigheid. Dat zorgt onderling voor de nodige spin-off.” Niels Nijenhuis: ‘Van kavel verkoop tot en met turn-key opleveren. Alles is mogelijk.’ Alles is mogelijk VolkerWessels onderneming KWS maakt de kavels geschikt om erop te bouwen. Niels Nijenhuis van VolkerWessels: “Binnen VolkerWessels beschikken we over expertise op diverse terreinen, zoals bouw, grondwerken en logistiek. We leveren desgewenst dus een totaalplaatje.” Dekker: “Ontzorgen, dat is het eigenlijk.” Zelfs huren is mogelijk, zegt Nijenhuis. “VolkerWessels Logistics Development kan dan de ontwikkeling doen. Kortom, van kavelverkoop tot en met turn-key opleveren. Alles is mogelijk.” Netbeheerder Stedin bouwde inmiddels een nieuw hoogspanningsstation op Oostpoort. De locatie sluit precies aan op een bestaand station van Stedin. De gemeente Dordrecht kocht een kavel om het terrein van Stadsbeheer uit te breiden. Direct aangrenzend aan de waterzijde komt het nieuwe pand van Handelsonderneming Olivet. Van Kleef Vastgoed bouwde vorig jaar al een vestiging van Multibox op Oostpoort: garageparken en stallingen voor zzp’ers en particulieren. Dat beviel zo goed dat het bedrijf een tweede perceel aankocht om uit te kunnen breiden en onlangs zelfs een derde in optie nam. Dekker: “Uit het rapport Sprekende Cijfers van Dynamis blijkt dat er een grote schaarste ontstaan is aan grootschalige bedrijfsgebouwen in Nederland en in de regio. Nieuwbouw is daarom voor veel bedrijven de enige oplossing. Op Oostpoort kan dat, en dan zoals gezegd ook nog eens zonder dat dwingende keurslijf. Een zichtlocatie met goede bereikbaarheid over land en water. Wat wil je nog meer?” De meest actuele informatie over de status van de beschikbare kavels is te vinden op de website www.oostpoort-dordrecht.nl. << Oostpoort is een strategische locatie binnen de Drechtsteden-regio op bedrijventerrein De Staart aan de noordzijde van Dordrecht aan de Beneden-Merwede en ligt pal aan de N3 die de A15 met de A16 verbindt. Havenlocaties 2018 - 87

Markiezaat Container Terminal als draaischijf tussen Antwerpen en Rotterdam In de loop van volgend jaar wordt de nieuwe Markiezaat Container Terminal aan het Schelde­Rijnkanaal opgeleverd. De nieuwe terminal ligt precies halverwege Antwerpen en Rotterdam en is daarmee de ideale draaischijf voor het containervervoer, zegt directeur Arn van der Vorst. Bovendien liggen er tienduizenden vierkante meters opslagruimte en een containerdepot in de achtertuin. et de nieuwe buitengaatse containerterminal aan het Schelde-Rijnkanaal is de Markiezaat Container Terminal (MCT) straks letterlijk ‘de parkeerplaats naast de water-snelweg’ legt Van der Vorst uit. “Rotterdam, Vlissingen en Antwerpen zijn vlakbij. Ik zie heel veel voordeel voor iedereen.” M Wachttijden vermijden “Want geld verdienen is één, maar slim geld verdienen, dat is nog veel mooier. Niemand van de Nederlandse binnenvaart terminals 88 - Havenlocaties 2018 heeft het volume om voor één kade in Antwerpen een boot te vullen. Door de containers van de terminals uit het achterland hier te bundelen kunnen we een schip laden voor iedere afzonderlijke kade en vermijd je wachttijden in de zeehavens. Als we dat slim en kostenefficiënt doen is dat een voordeel voor alle partijen”, zegt Van der Vorst. Antwerpse interesse Ook het wegverkeer kan zijn containers afzetten in Bergen op Zoom om wachttijden in de zeehavens en congestie om de randwegen van Antwerpen te vermijden. “We halen letterlijk wielen van de weg. De oplossing is niet méér asfalt, maar dingen slimmer doen en de binnenvaart is een van die slimme dingen. Als we dat dan samen weten te doen, hebben we het helemaal goed voor elkaar.” Inmiddels vond er een gesprek plaats met het Antwerpse havenbedrijf, zegt Van der Vorst. “Die zijn zeer geïnteresseerd om een deel van hun problematiek samen met ons op te lossen.” Efficiency De bedoeling is om op de nieuwe terminal te werken met twee containerkranen in plaats van reach stackers. Dat vergroot de efficiency op de terminal. De kade wordt driehonderd meter lang. Van der Vorst verwacht straks 250.000 TEU per jaar af te handelen tegen nu 140.000 TEU op de huidige locatie. De huidige Markiezaat Container terminal kent twintig afvaarten per week met vier schepen. “Kleine schepen, om snel heen en weer te kunnen, middelgrote en grote. Het aantal afvaarten zal wel gelijk blijven, maar de schepen zullen groter zijn.”

Containerdepot De Markiezaat Container Terminal is ook een officieel containerdepot voor de grootste carriers en dat is weer handig voor de lege containers en het hergebruik daarvan. Arn van der Vorst: “We doen bijvoorbeeld zo’n vijftig, zestig containers per dag richting onze buurman Ricoh en de lege containers zetten we dan weer in voor een andere klant. Iedereen bespaart hierdoor op de kosten.” Opslag gevaarlijke stoffen De nieuwe terminallocatie grenst aan een terrein van veertien hectare dat van zusterbedrijf Mepavex Logistics is, een logistieke dienstverlener met hoogwaardige opslagfaciliteiten. Eind 2016 werd naast het terminalterrein al een magazijn van twintig duizend vierkante meter in gebruik genomen. Dit magazijn is geschikt voor de opslag van gevaarlijke stoffen met een beschermingsniveau ver boven de vereiste wettelijke normen. “Dat werkt als een magneet”, glimlacht Van der Vorst. “We zitten op een haar na vol en bouwen nu een tweede hal van 23.000 vierkante meter met een iets lager beschermingsniveau. En dan blijft er nog genoeg ruimte over om vlakbij de kade nieuwe dingen te realiseren.” Arn van der Vorst ‘We zitten met de nieuwe terminal letterlijk op de parkeerplaats naast de water-snelweg.’ Het punt is, zegt Van der Vorst, dat veel bedrijven ervoor kiezen om te bouwen op ‘de rand van de regelgeving’ als het gaat om gevaarlijke stoffen. “Wij gaan daar overheen. Je ziet dat de classificatie van chemische producten verandert en dat de eisen steeds strenger worden. De fabrikanten, onze klanten, willen zelf ook geen gedoe dus kiezen ze in toenemende mate voor zekerheid. En die bieden wij.” In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat als een wand zestig minuten brandwerend moet zijn, Mevapex daarbovenop nog een sprinklerinstallatie en een gasblusinstallatie aanlegt. “Wij zijn bewust ‘Roomser dan de paus’, omdat we verwachten dat de regelgeving nog strenger wordt.” << Meeus Group De Markiezaat Container Terminal en Mepavex Logistics zijn beide onderdeel van de Meeus Group. De groep omvat meerdere transport- en logistieke bedrijven, met onder meer volumetransport, her- en ompakactiviteiten en andere aanvullende diensten. “We kruipen steeds dichter naar de klant toe en nemen hem steeds meer (zorg) uit handen”, zegt Arn van der Vorst. Meeus Group heeft vestigingen in Bergen op Zoom, Vuren, Zoeterwoude, ’s-Hertogenbosch, Oss, Rotterdam en Utrecht. Totaal beschikt het bedrijf over een kleine vierhonderd duizend vierkante meter aan opslagruimte. Voor nadere informatie: Mepavex Logistics B.V. Postbus 72, 4600 AB Bergen op Zoom Telefoon 0164 – 288 901 Havenlocaties 2018 - 89

Noordland ong. Bergen op Zoom Circa 57.000 m² nieuw te realiseren “state of the art” distributiecomplex op een geweldige locatie op bedrijventerrein Noordland, gelegen aan de overzijde van de nieuw te ontwikkelen containerterminal. Noordland is een middelgroot en goed uitgerust bedrijventerrein met de navolgende kenmerken: • ideaal gelegen tussen de haven van Rotterdam en Antwerpen; • centrale ligging nabij diverse snelwegen A4 en de A58; • hedendaags en hoogwaardig voorzieningenniveau; • ontwikkeling tegenover de nieuwe containerterminal MCT; • aanwezigheid van binnenvaarthaven en twee containerterminals; • gelegen in de Logistieke Hotspot; • omliggende bedrijven Ricoh, Lineage, Mepavex, Bleckman, Forever21. Prologis besteedt veel aandacht aan de duurzaamheid van haar gebouwen waardoor er aanzienlijke besparing op de energiekosten gerealiseerd worden. Naast de operationele functionaliteit wordt ook ruime aandacht geschonken aan sustainability. Gebouwen worden opgeleverd met een predicaat van minimaal “BREEAM “Very Good”. Hilights van deze logistieke ontwikkeling: • circa 57.000 m², te huur vanaf circa 15.000 m² • bouwvergunning gereed; • flexibele en scherpe huurvoorwaarden; • vrije hoogte circa 12,20 meter; • algemene kolombreedte 12 x 22 meter; • gecertificeerde ESFR K25 sprinklerinstallatie (NFPA/FM­Global); • laadkuil met per 1.000 m² 1 elektrische loading dock; • vloerbelasting warehouse circa 5.000 kg per m²; • max. puntlast van 7,5 ton; • LED­verlichting v.v. DIM en CLO; • representatieve en modern uitgeruste kantoorruimte Meer weten over de mogelijkheden van deze ontwikkeling. Neem contact op met: Cushman & Wakefield 088 550 0950 cushmanwakefield.nl De Lobel & Partners 076 206 1006 delobelpartners.nl

TE KOOP | TE HUUR HAVENLOCATIE SCALDIA HAVEN | VLISSINGEN De Scaldia haven heeft 180.000 m² aan logistieke warehouses beschikbaar voor de opslag en distributie van vrachtvervoer. De bedrijfsruimtes hebben moderne op- en overslagfaciliteiten en een kade voor zeeschepen. Met een strategische ligging tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen en een goede verbinding met het achterland (snelwegen A58/N62, het spoor en de binnenvaart) is het havengebied de ideale locatie voor het effi ciënt vervoeren van goederen in Europa. locatie ENGELANDWEG 14 | LUXEMBURGWEG totale oppervlakte 180.000 m2 </> Openstreetmap MEER INFORMATIE? NICO KEIJZER 06 11 43 14 60 JIM ORSEL 06 30 94 57 42 BART OERLEMANS 06 53 33 79 17 Havenlocaties 2018 - 91 middelburg Vlissingen oost Vlissingen

Lokaal betrokken realisatiepartner die weet wat er speelt Sprangers bestaat dit jaar 222 jaar. Het bouwbedrijf staat bekend als een bewezen en betrouwbare partner. “Wij haken niet af als het even lastiger wordt”, zegt directeur Tom Horstink. Met een in bedrijfshuisvesting gespecialiseerd team werkt hij aan vastgoedoplossingen voor ondernemers. “Het toekomstige gebruik staat daarbij centraal, het vastgoed is daaraan ondergeschikt.” 92 - Havenlocaties 2018 S prangers ILDC, voluit Integrated Logistic Design & Construct, is het bedrijfsonderdeel dat zich samen met Sprangers Bouwbedrijf richt op het realiseren van vastgoedoplossingen in havengebieden. Het bouwbedrijf is onder meer bekend vanwege de vele logistieke projecten, maar de activiteiten van Sprangers in de industriële markt mogen zeker niet onbenoemd blijven. De experts van Sprangers richten zich op alle huisvestingsvraagstukken van ondernemers. Realisatiepartner Tom Horstink: “Binnen Sprangers is alle ervaring aanwezig om zowel grootschalige distributiecentra, op- en overslagfaciliteiten, bedrijfspanden, productiegebouwen, industriële plants, kantoren én onderzoekscentra te realiseren. De markt vraagt steeds meer om een realisatiepartner die integrale oplossingen aanbiedt. Denk aan design & construct, engineering en realisatie, een zogeheten turnkey aanpak. Maar ook één die service en onderhoud uitvoert.” Inspelen op klantenwensen Een lange historie is mooi, maar je moet met de tijd mee blijven gaan, vinden ze bij Sprangers. En dat gebeurt onder meer met automatisering. “Bouw Informatie Management (BIM) is een bekende systematiek die wij integraal en digitaal doorvoeren vanaf initiatief tot en met exploitatie. Daardoor hebben we meer grip op het voorbereidingstraject en kunnen we knelpunten en risico’s op voorhand eruit halen. We kunnen beter inspelen op de klanten wens en de dialoog aangaan. Daarvoor moet je ook de taal van de opdrachtgever spreken, dus zijn processen begrijpen. Pas dan lever je toegevoegde waarde.” Complexiteit Het team werkt samen met de collega’s van Sprangers Bouwbedrijf aan complexe opgaven en uitvoeringstechnische vraagstukken, legt planSprangers: dichtbij de havens Met vestigingen in Breda, Terneuzen, Delft en Amsterdam is Sprangers gevestigd in de directe nabijheid van de belangrijkste havens. Tom Horstink: “Lokale betrokkenheid betekent dat je weet wat er speelt. We staan direct klaar, ook met service en onderhoud. Het serviceniveau gaat omhoog als je dicht bij de klant zit.”

Tom Horstink: ‘Een huisvestingsoplossing zonder rekening te houden met het bedrijfsproces heeft geen waarde.’ ontwikkelaar Bart Doomen uit. “Wij schuwen complexiteit niet en gaan graag even een stapje verder. Denk aan een hele moeilijke detaillering, een uitdagende planning of een krappe bouwlocatie. Maar ook meedenken in de financiële haalbaarheid en businesscase van de opdrachtgever. Dat kunnen we allemaal dankzij die lange ervaring, de breedte van de organisatie, de aanwezige specialistische kennis en een groot netwerk. We hebben bijvoorbeeld eigen planontwikkelaars en een engineering afdeling met kostendeskundigen, constructeurs en technisch ontwerpers. Daarbij werken wij nauw samen met overheden, architecten, adviseurs, risicodragende ontwikkelaars en financiers. Met partners bieden wij daarmee ook een financiële oplossing.” Bedrijfsverplaatingsen en herontwikkelingen Soms blijk het vastgoed van een ondernemer niet meer aan de huidige eisen en wensen te kunnen voldoen. Binnen Sprangers is ruime ervaring met verplaatsingsopgaves, revitalisaties en herontwikkelingen. Ook hier wordt samengewerkt met partners met aanvullende kennis op het gebied van milieutechniek, fiscaliteit en planologische procedures. Sprangers biedt daarmee een integrale aanpak in combinatie met één aanspreekpunt om tot een passende oplossing te komen. Dankzij in huis ontwikkelde tools is Sprangers in staat om snel de haalbaarheid door te rekenen. “Dat bespaart veel tijd en kosten in de voorbereiding en versnelt de besluitvorming” legt planontwikkelaar Daniël Blankespoor uit. “Vanuit onze bestaande vestigingen én een nieuw kantoor in het Westelijk Havengebied in Amsterdam, gaan we fris en enthousiast aan de slag. Met open vizier de dialoog aangaan, samenwerken met opdrachtgevers en partners om dat stapje extra te zetten en de gewenste huisvestingsoplossing te realiseren.” << www.sprangers.nl Even voorstellen: Bart Doomen Daniël Blankespoor Ko Nuijten Tom Horstink Bart Doomen, planontwikkelaar. Bekijkt het vanuit de praktische kant: kan het gemaakt worden en wat gaat het kosten? Daniël Blankespoor, planontwikkelaar. Vertaalt de vraag van de klant in een vlot proces en een passend ontwerp. Ko Nuijten, commercieel directeur. Zet vroegtijdig zijn kennis en uitgebreide netwerk in om samen met partners de businesscase te versterken. Tom Horstink, directeur. Richt zich op het vraagstuk van de klant, de bijhorende oplossingsrichting en borgt de integrale aanpak. Havenlocaties 2018 - 93

Port of Moerdijk: knooppunt van duurzame logistiek en procesindustrie Port of Moerdijk is de vierde zeehaven van Nederland. Het beschikt over toegang tot vier modaliteiten: weg, spoor, water en buisleidingen. De haven is strategisch gelegen tussen de mainports Rotterdam en Antwerpen, en is de meest inlands gelegen haven. ort of Moerdijk is een belangrijke economische motor met een toegevoegde waarde van bijna 1,4 miljard euro. Zo’n 440 bedrijven zorgen samen voor 18.000 directe en indirecte arbeidsplaatsen. Jaarlijks doen circa 2.200 zeeschepen en 12.000 binnenvaartschepen de haven aan. Zij zorgen bij elkaar voor een overslag van 18,5 miljoen ton per jaar. P Ruimte voor chemie Het haven- en industrieterrein heeft een sterk en omvangrijk chemisch cluster: Industrial Park Moerdijk. Dit is met buisleidingen direct aangesloten op de chemische clusters van Antwerpen, Rotterdam, Vlissingen en het Ruhrgebied. Ook de verbindingen over het water en spoor zijn uitstekend. Er is ruimte beschikbaar voor chemische en chemie-gerelateerde bedrijven en activiteiten. Ruimte voor logistiek De strategische ligging maakt Port of Moerdijk tot een krachtige logistieke draaischijf. Intercontinentale vracht bereikt Moerdijk rechtstreeks via zee, of via de mainports van Antwerpen en Rotterdam. Multimodaliteit - over weg, land en zee - en gecombineerd transport zorgen voor een snelle, efficiënte 94 - Havenlocaties 2018

doorstroom van en naar de meest uiteenlopende Europese bestemmingen. Moerdijk combineert de strategische ligging met een uitstekend ondernemersklimaat voor logistieke bedrijven. Met goede ondersteuning door tal van faciliterende dienstverleners en een uitstekende infrastructuur. Logistiek Park Moerdijk Het nieuw te ontwikkelen Logistiek Park Moerdijk biedt ruimte voor grootschalige opslag en distributie en voor value added logistics. Het park ligt ten zuiden van het Knooppunt Klaverpolder, tussen de snelwegen A16 en A17. Het krijgt een directe verbinding met de havenfaciliteiten. Er is daarmee een sluitende verbinding met het netwerk van binnenwater, zee, spoor, wegen en buisleidingen. Excelleren in duurzaamheid Ontwikkeling en groei zijn alleen mogelijk als dat in balans gebeurt met de omgeving. Dat besef wordt in Moerdijk breed gedeeld. Het Havenbedrijf Moerdijk werkt samen met ondernemers, overheden en anderen om duurzame doelstellingen te realiseren. De circulaire economie krijgt op het haven- en industrieterrein concreet vorm. Er ontwikkelt zich een uitgebreid netwerk van duurzame verbindingen tussen bedrijven: Energyweb. Bedrijven wisselen grondstoffen en reststromen uit. Warmte, CO2, stoom en water. Excelleren in veiligheid Het haven- en industrieterrein heeft een eigen, professionele brandweer op het terrein. Er is ook lettend in de gaten. State-of-the-art software vergroot de veiligheid verder: met automatische kentekenregistratie en weging van passerende voertuigen. Automatisch bedienbare toegangspoorten rondom het hele terrein bieden beveiliging op maat. Zo creëert Port of Moerdijk een klimaat waarin ondernemers zorgeloos kunnen ondernemen. Vestigen in Moerdijk Iedere klant heeft andere wensen en eisen. Wij geloven in maatwerk. Wilt u in een vroeg stadium toetsen of u aan de diverse vergunningsvoorwaarden voldoet? Wij maken het u makkelijk met de Commissie Vestiging. Onze one-stopshop die u in een vroeg stadium van een integraal advies voorziet om het traject van vergunningverlening vlot te laten verlopen. Heeft u interesse in de mogelijkheden en Moerdijk als vestigingsplaats? Neem contact met ons op! << een medisch centrum gevestigd, het Port Health Centre. Dit centrum biedt bedrijven op het terrein professionele, medische hulp bij ongevallen. Port of Moerdijk mag zich rekenen tot een van de best beveiligde havens van Nederland. Een hypermodern communicatiecentrum is 24 uur per dag, zeven dagen per week bemand. Door het oog van zestig camera’s houdt het alle verkeer en bewegingen in de haven en op het terrein nauwHavenbedrijf Moerdijk Plaza 3, 4782 SL Moerdijk T. 0168-388888 E. info@portofmoerdijk.nl W. www.portofmoerdijk.nl Havenlocaties 2018 - 95

HAVEN GENT EN ZEELAND SEAPORTS FUSEREN TOT NORTH SEA PORT Haven zonder grenzen Heel lang was het bij schuchter flirten gebleven. Vorig jaar laaide de passie plots hoog op tussen Zeeland Seaports en het Havenbedrijf Gent. Het resultaat is North Sea Port: een 60 kilometer lange fusiehaven, die de Nederlands­Belgische grens overschrijdt en zich kordaat in de Europese top­10 nestelt. D 96 - Havenlocaties 2018 e ondertekening van het fusieakkoord vond plaats op 8 december, op een schip dat symbolisch vanuit Gent over de grens richting Terneuzen voer. Aan boord waren niets dan glunderende gezichten te zien, waaronder die van de Nederlandse minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen, de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois, de bestuurders en de acht aandeelhouders. Die aandeelhouders zijn netjes verdeeld over de twee gefuseerde havens. Aan Nederlandse kant zijn dat de provincie Zeeland en de gemeenten Borsele, Terneuzen en Vlissingen. Langs Vlaamse zijde de stad Gent, de gemeenten Evergem en Zelzate en de provincie Oost-Vlaanderen. De grootaandeelhouders zijn de stad Gent (48,52% van de aandelen) en de provincie Zeeland (met 25%).

Een tikkeltje bravoure Direct na de ondertekening van de fusieovereenkomst werd de naam van de haven bekendgemaakt: North Sea Port. Die naam drukt ambitie en zelfs een tikkeltje bravoure uit. De nieuwe fusiehaven wil ‘Zeeland’ en ‘Gent’ overstijgen en positioneert zich als grote speler in het Noordzeegebied. North Sea Port klinkt bewust internationaal en geeft het nieuwe havenbedrijf en havengebied een unieke plaats in het hart van Europa. In het logo ‘North Sea Port’ zit ook een baseline. ‘Together. Smarter.’ verwijst naar het belang van hechte samenwerking met en tussen klanten, partners en stakeholders en legt ook de focus op innovatie en slimmer werken. In Gent en Sas van Gent In de eerste helft van 2018 wordt de Europese naamloze vennootschap opgericht als holding van de twee dochterbedrijven Zeeland Seaports en Havenbedrijf Gent. Hiervoor zal onder meer een toezichthoudend orgaan worden geïnstalleerd. Verder komt er een aandeelhouderscommissie met alle verkozenen van de gemeenteraden, raden en staten en provincieraden. De medewerkers kunnen hun stem laten horen in een medezeggenschapsorgaan. North Sea Port kreeg een tweekoppige leiding: Jan Lagasse (voormalige CEO Zeeland Seaports) en Daan Schalck (voormalige CEO Havenbedrijf Gent) sturen de fusiehaven samen aan. De schaalvergroting mag de traditionele troeven niet overboord gooien. De bedrijven in de haven waardeerden de ‘korte lijntjes’: vragen werden snel beantwoord, problemen zonder veel omwegen opgelost. Dat moet zo blijven. Daarom zijn er op verschillende locaties kantoren behouden en is er een bedrijfsadviesorgaan geïnstalleerd. Zo speelt North Sea Port kort op de bal. De holding wordt gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Sas van Gent, in het midden van het havengebied net op de grens van Nederland en België. Het toekomstige Havenhuis in het historische hart van Gent – het Huis van de Vrije Schippers op de Graslei – zal fungeren als internationaal uithangbord van North Sea Port. Top 10 in Europa North Sea Port positioneert zich met de fusie in de Europese top van zeehavens. De nieuwe fusiehaven is de nummer drie in toegevoegde waarde en de nummer tien in goederenoverslag. Tegen 2022 wil North Sea Port de toegevoegde waarde met 10% laten groeien, de overslag via zeevaart laten toenemen van 62 tot 70 miljoen ton en de binnenvaart van 55 tot 60 miljoen ton. Vandaag is het havengebied goed voor afgerond 97.000 directe en indirecte banen. North Sea Port verwacht een toename tot 100.000 arbeidsplaatsen. Een slurf van 60 kilometer Is het een boemerang? Een banaan? Of toch een slurf? Noem het zoals u wil. Feit is dat het havengebied van de nieuwe fusiehaven North Sea Port een 60 kilometer lange boog vormt. Die loopt van de Noordzee langs de Westerschelde en het kanaal Gent-Terneuzen tot in Gent. Dat kanaal was trouwens ook al een Belgisch-Nederlands verhaal. Willem I, koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, gaf de opdracht om het te graven. Op 3 december 1827 voer het eerste schip erdoor: Harmonie uit Hamburg. Harmonie is ook de naam van de nieuwe peilboot van North Sea Port. De peilboot werd op 19 maart 2018 gedoopt door Carla Scholknecht, gedeputeerde van de provincie Zeeland. Harmonie wordt ingezet voor peil-, inspectie- en commerciële vaarten langs beide kanten van de grens. Twee Belgische en één Nederlandse schippers staan aan het roer. De peilboot is zo het eerste concrete voorbeeld van grensoverschrijdende synergie na de fusie. Nog 1.000 hectare beschikbaar In North Sea Port zijn 525 bedrijven actief op een oppervlakte van 9.300 hectare. Er is plaats voor meer. In het gebied is nog bijna 1.000 hectare uit te geven. North Sea Port zoekt hiervoor een match met investeerders die duurzame werkgelegenheid en een hoge toegevoegde waarde creëren. Wat krijgen deze investeerders in ruil? Heel wat. Door efficiëntie, schaalvoordelen en het vermijden van overlappende activiteiten biedt de fusie mogelijkheden om de operationele kosten te drukken. Deze besparingen kunnen ook voor de bedrijven voordelen opleveren, zoals lagere tarieven of een mindere stijging van die tarieven. De grotere schaal biedt bovendien opportuniteiten om ladingstromen beter te bundelen. <<

Deelnemers in deze uitgave www.flevokusthaven.nl www.ctu.nl www.groningen-seaports.com www.havens.binnenvaart.nl www.portsandthecity.nl www.portsolutionsrotterdam.nl www.mcs-bv.nl www.nedcargo.com www.deventer.nl www.heembouw.nl www.eur.nl/ese www.portofdenhelder.eu www.portofharlingen.nl www.stigdelta.com www.smallingerland.nl www.leeuwarden.nl www.harlingen.nl www.heerenveen.nl www.gemeentesudwestfryslan.nl www.defryskemarren.nl www.achterkarspelen.nl www.tytsjerksteradiel.nl www.portofzwolle.nl www.husa-logistics.nl www.vanberlo.com www.heylenwarehouses.com www.conferm.nl www.waalwijk.nl www.delobelpartners.nl www.cushmanwakefield.nl www.bghekwerk.nl www.vijfsterrenlogistiek.nl Connecting the Flows www.movares.nl www.dezuid.nl www.nvm.nl www.bctn.nl www.limburg.nl www.bossers-fitters.nl www.linc.network www.wessem.com www.dudok.biz www.zwijndrechtinnovationpark.nl www.oostpoort-dordrecht.nl www.mepavex.nl www.industrial.nl www.collier.nl Colofon Magazine Havenlocaties Nederland, jaargang 2018 www.sprangers.nl Redactie en advertentie­exploitatie Jager Media D.A. Arthur Jager Postbus 2711, 7301 EE Apeldoorn T 0571 - 29 24 27 M 06 - 223 91 776 E sales@bedrijfshuisvesting.info 98 - Havenlocaties 2017 Abonnementen Zie www.bedrijfshuisvesting.info www.portofmoerdijk.nl Journalisten Hanny van Eerden, Caspar van Loo, Pieter Pulleman Website - X-Media Solutions - Monique Jager Vormgeving Studio Transparant www.northseaport.com www.lelystadairportbusinesspark.nl Fotografie Foto Studio Pulles, ROC Waalwijk Provincie Flevoland / Feenstra fotografie, Flevokust Flying Focus, Port of Den Helder Lucien Kroon, Jacoba Bolderheij Spot Companion, Oostpoort Dordrecht Port of Rotterdam, situatiekaartje Maasvlakte II Rotterdam Het magazine Havenlocaties Nederland wordt duurzaam geproduceerd. C000499

BOUWKAVELS SEAPORT AIRPORT KOOYHAVEN KOOYPUNT KAVELS VAN FLEXIBELE GROOTTE, MET OF ZONDER KADE KOOYPUNT EN KOOYHAVEN • SCHERP GEPRIJSDE KAVELS (HUUR, KOOP, PACHT) • FLEXIBELE KAVELGROOTTES • DIVERSE KAVELS BESCHIKBAAR TOT EN MET MILIEUCATEGORIE 5.2 • DIVERSE KAVELS MET EIGEN KADE • DIRECT GELEGEN AAN HET NOORDHOLLANDS KANAAL • OPENBARE KADE BELASTBAAR TOT 6 TON PER M2 • BEDRIJVENTERREIN KOOYHAVEN IS ALL ELECTRIC • ZEER GOEDE TOEGANKELIJKHEID OVER WATER, WEG ÉN VIA DE LUCHT • OP 1 UUR RIJDEN VAN LUCHTHAVEN SCHIPHOL • UITSTEKENDE GEOGRAFISCHE LIGGING T.O.V. OFFSHORE ENERGY ACTIVITEITEN IN DE NOORDZEE • NABIJ - OPEN ZEEHAVEN, BEREIKBAAR 24/7 ONDER ALLE WEERSOMSTANDIGHEDEN - HELIKOPTERLUCHTHAVEN DEN HELDER AIRPORT - GEVESTIGDE OFFSHORE SUPPLY CHAIN VOOR OPERATIONS & MAINTENANCE ACTIVITEITEN - DIVERSE (MARITIEME) KENNISINSTITUTEN EN TRAININGS- EN ONDERWIJSFACILITEITEN MEER INFORMATIE Bel met Dhr. René Brocatus, tel. (06) 2209 8555 PORTOFDENHELDER.EU MEER DAN 20 HA BESCHIKBAAR NV PORT OF DEN HELDER Het Nieuwe Diep 33 1781 AD Den Helder P.O. Box 4058 1780 HB Den Helder the Netherlands +31 223 61 84 81 info@podh.eu portofdenhelder.eu Port of Den Helder is participating in

LOGISTIEK OP LELYSTAD AIRPORT BUSINESSPARK In de Flevopolder hebben we een nuchtere mentaliteit en doen we recht door zee zaken. We bieden ondernemers de ruimte en zijn gewend om te pionieren en te innoveren. Op die pijlers wordt Lelystad Airport Businesspark (LAB) ontwikkeld. In en om ons bedrijventerrein wordt de komende jaren flink geïnvesteerd door de Schiphol Group en de overheden. Een nieuwe haven en luchthaven, nieuwe wegen en verbeterde treinverbindingen. Flevokust met de nieuwe multimodale containerterminal en overslaghaven ligt op 15 minuten rijden. In april 2020 opent de nieuwe luchthaven Amsterdam Lelystad Airport haar deuren. Dit alles vormt de basis voor een nieuw, innovatief en centraal gelegen logistiek knooppunt. Lelystad Airport Businesspark (LAB) is een duurzaam en innovatief businesspark gelegen tussen de A6 en Lelystad Airport. Op dit businesspark van 140 ha bieden wij bouwkavels op maat. Op een perfect ontsloten locatie, waar ondernemers blijvend op de eerste plaats staan. Bij LAB begrijpen we goed waar ondernemers mee bezig zijn en behoefte aan hebben. LAB is bij uitstek de plek waar ondernemers en overheden samenwerken, om ondernemers letterlijk en figuurlijk de ruimte te geven. Zij gingen u voor Het toonaangevende Inditex bouwt haar eerste distributiecentrum buiten Spanje op ons businesspark. Thans de grootste logistieke ontwikkeling binnen Nederland. Bestaande uit een plot van 35 ha en 180.000 m2 gebouw. Daarnaast is Lelystad Airport Businesspark onder andere al de thuisbasis van het Europese hoofdkantoor van Giant, De Nederlandse Bank, maar bijvoorbeeld ook Donkervoort en Medidis. Of u nu zelf wilt bouwen of liever huurt Het kan beide bij LAB. Als u kiest voor huur kunt u nu al terecht bij een aantal zeer gerenommeerde ontwikkelaars. Ze ontwikkelen stuk voor stuk hoogwaardige, flexibele en duurzame logistieke verzamelgebouwen. Wat bieden we • Centraal in Nederland • Vrije bouwkavels van 0,5 tot 20 ha • Goed lokaal en regionaal aanbod van arbeid. • Perfect bereikbaar: directe aansluitingen op de A6 en N302 • Vliegveld naast de deur en binnen 40 minuten op Amsterdam Schiphol Airport • Groen, hoogwaardig, SMART en duurzaam (BREEAM-gecertificeerd) • Uitstekende bodemgesteldheid (lagere bouwkosten) • Hoogwaardig parkmanagement • Collectieve beveiliging en glasvezel • Kort vergunningstraject LELYSTADAIRPORTBUSINESSPARK.NL

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81
82. 82
83. 83
84. 84
85. 85
86. 86
87. 87
88. 88
89. 89
90. 90
91. 91
92. 92
93. 93
94. 94
95. 95
96. 96
97. 97
98. 98
99. 99
100. 100

Home