IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN Impuls & WoortblInd, Voor mensen met AdHd, Add, dyslexIe en dyscAlculIe nirmA over hAAr podcAst 'Adhd dingen' (pag. 16) floortje scheepers wil stoppen met lAbelen (pag. 6) this is dyslexiA: een krAchtige kijk op dyslexie (pag. 14) jaargang 9 • nummer 2 • juni 2022 mArco over zijn Add: ‘geen succesverhAAl’ (pag. 30)
In dIt artiKElEn 6 10 14 16 24 27 28 30 32 nUMMEr vaStE rUBriEKEn Interview – psychiater Floortje scheepers wil geen labels meer AdHd en vriendschap: ‘pas op voor oversharen’ this is dyslexia – een boek over de kracht van dyslexie nirma doet eindelijk haar eigen AdHd dingen coronatijd: een vloek of zegen? Kun je gaan stotteren van AdHd-medicatie? ‘Anders gaat ook’ – elise over haar leven met AdHd en autisme marco met Add: ‘Ik word geen mooie zwaan meer’ Vier de Verschillen – neurodiversiteitsnetwerk met impact 3 4 13 20 23 34 Van het bestuur – voorwoord nieuws column susan sliep: bbQ over inclusie: bij dsW maken ze werk van bijzondere breinen Vijf vragen aan talitha over haar AdHd Verenigingsnieuws – Wíj zijn ervaringsdeskundigen OvErig 3 36 38 colofon overzicht activiteiten & werkgroepen Algemene informatie & Ad(H)d / dyslexie cafés 2 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 pAg 20 pAg 30 pAg 6
ErvaringEn dElEn hElpt W coloFon nr 2 - 2022 Impuls & WoortblInd magazIne Is een uItgave van verenIgIng Impuls & WoortblInd en verschIjnt drIe keer per jaar dIgItaal. de cbb (www.cbb.nl) verzorgt een gesproken versIe van dIt magazIne. redactIe/redactIecommIssIe julie houben (hoofdredacteur), rob pereira, karin jahromi, annemarie van essen, saskia elswijk medeWerkers marjolein bax, nel hofmeester, nirma haggenburg, naomi kennedie, marco Wijnoogst, esther gotink. beeld henk van dijk (coverbeeld), annemarie van essen, nirma haggenburg, esther gotink. vormgevIng In commun, harderwijk. redactIe-adres Impuls & Woortblind, postbus 1058, 3860 bb nijkerk, info@impulsenwoortblind.nl. Issn 2405 - 8211 lId Worden leden van Impuls & Woortblind ontvangen automatisch Impuls & Woortblind magazine. het lidmaatschap loopt per kalenderjaar en kost € 38,50 per jaar. voor een lidmaatschap van Impuls & Woortblind, ga naar www.impulsenwoortblind.nl, of bel: 033 247 34 84. adresWIjzIgIng doorgeven adreswijzigingen ontvangen wij bij voorkeur per e-mail,via info@impulsenwoortblind.nl. per post kan ook: postbus 1058, 3860 bb, nijkerk. opzeggen lIdmaatschap per mail of schriftelijk (zie redactieadres) en uiterlijk vóór 1 november. anders is nog een jaar lidmaatschap verschuldigd. opname van artikelen betekent niet dat de vereniging de meningen daarin altijd onderschrijft. ze blijven geheel voor rekening van de auteurs of andere genoemde bronnen. de redactie houdt het recht om artikelen niet te plaatsen of in te korten. voor de inhoud van de advertenties draagt de vereniging geen verantwoordelijkheid. © niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie. at een eer, om als fonkelnieuw bestuurslid de intro voor dit magazine te mogen schrijven! laat ik beginnen met mij in het kort voor te stellen: ik ben saskia, sinds 18 juni bestuurslid en al 20 jaar lid van onze vereniging. dit past zo mooi in waar ik al mee bezig ben, als AdHd-coach en als vrijwilliger in het online AdHd-vrouwencafé. mooi dat ik me op deze manier nog meer mag inzetten voor onze vrijwilligers en iedereen met Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie. Ik ben ook nieuw als redactiecommissielid van ons magazine en mijn eerste bijdrage is te lezen in dit magazine. Het gaat over AdHd en vriendschap (zie pag. 10), iets wat voor mij persoonlijk behoorlijk ingewikkeld is en waar ik de afgelopen jaren veel in heb mogen leren. ons magazine is er voor jullie. Voel je welkom om ook een keer een stuk aan te dragen en te delen. Iets over de reis die je hebt gemaakt in je ontwikkeling, een eye-opener of een mooi gedicht. en het hoeft heus geen ‘succesverhaal’ te zijn. Zo is marco sinds zijn Add-diagnose nog steeds de weg kwijt. lees zijn verhaal op pag. 30. Als belangenvereniging is juist dit onderlinge contact zo belangrijk, die herkenning en erkenning. Je helpt er altijd iemand mee verder op zijn of haar pad. Ik wens je veel leesplezier en tot snel! saskia elswijk 3 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 pAg 23 pAg 16
niEUWS sAVe tHe dAte: 15 oKtober - tHe poWer oF AdHd op zaterdag 15 oktober organiseert Impuls & Woortblind samen met AdHd europe een unieke dag in leiden: the power of AdHd. nationale en internationale AdHd-experts gaan in op de link tussen AdHd en de kracht van de verbeelding. sandra Kooij focust hierbij op vrouwen met AdHd, robert Vermeiren op het spanningsveld tussen creativiteit en medicatie. martine Hoogman vertelt over haar onderzoek naar de positieve kanten van AdHd. WebInAr AdHd oF tocH AutIsme Autisme expert Annelies spek geeft op 28 september het webinar: Is het AdHd of toch autisme. AdHd en autisme zijn niet altijd makkelijk te onderscheiden. tijdens het webinar gaat Annelies spek in op het onderscheiden én het samengaan van autisme en AdHd en de hierbij passende behandeling. de focus ligt hierbij op volwassenen. aanmelden kan via deze link. Gratis voor leden! updAte Autorijden met dexAmfetAmine daarnaast zijn er speed dates met AdHd-coaches en zorgverleners en is er de talkshow ‘Hoe profiteer je als werkgever van de sterke kanten van mensen met Ad(H)d’? een unieke samenwerking van wetenschappers en ervaringsdeskundigen over een thema wat inmiddels steeds breder omarmd wordt. en terecht. Zet hem dus vast in je agenda: zaterdag 15 oktober in leiden. Impuls & Woortblind leden krijgen flinke korting. online deelnemen is ook mogelijk. meer info volgt binnenkort. We hebben de overheid helaas niet kunnen overtuigen dat de regels rond de speekseltest voor medicijngebruikers anders moeten. de overheid overtuigde ons op haar beurt wel van het feit dat in de praktijk mensen met AdHd die zich ‘netjes’ aan hun dosering dexamfetamine houden niet in de problemen komen. ook niet als de voorgeschreven dosering een concentratie van meer dan 50 microgram oplevert. Zo is er toch een uitzondering voor medicijngebruikers. op ons verzoek heeft de overheid de teksten zo aangepast dat dit nu duidelijk is. Lees meer in ons nieuwsbericht hierover. stelt dit jou voldoende gerust? of ben jij toch in de problemen gekomen ondanks een ingestuurd doktersrecept waaraan jij je netjes hield tijdens het bewuste bloedonderzoek? Mail ons! AdHd-onderZoeKers ZoeKen deelnemers er wordt veel onderzoek gedaan naar AdHd. op onze website vind je regelmatig oproepen voor deelname aan deze studies. op dit moment gaat het o.a. om een onderzoek onder peuters en kleuters met AdHd of Ass en een studie over AdHd en erfelijkheid. Kijk voor meer informatie over deze onderzoeken op onze webpagina ‘Oproepen’. 4 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
Alv en workshop nieuwsgierig denken 18 juni Wat was het geweldig om elkaar weer live te ontmoeten na twee coronajaren! de 40 aanwezige leden en vrijwilligers werden enorm geïnspireerd door de workshop nieuwsgierig denken. ook de Algemene ledenvergadering, normaal iets dodelijk saais, vonden de meesten leuk en interessant. mensen zijn toch vaak verbaasd hoeveel we als vereniging allemaal doen voor onze doelgroepen. daarnaast is het altijd een feestje om onder gelijkgestemden te zijn. ‘Ik voelde me meteen thuis’, kregen we van meerdere nieuwe leden te horen na afloop. een mooier compliment is niet denkbaar. Kom ook de volgende keer! jason fredrick - nieuwsgierig denken HAAl meer uIt Je dyslexIe In 60 bIblIotHeKen Wij zijn trots! ons leuke, mooie en informatieve boekje ‘Haal meer uit je dyslexie’ is inmiddels ook in de bibliotheek te leen. Wel 60 bibliotheken door heel nederland hebben het boekje opgenomen in hun collectie. een enorme erkenning voor onze visie op dyslexie. en voor de ervaringsdeskundige tips die de drie schrijvers in het boekje geven voor zaken waar mensen met dyslexie tegenaan lopen. Heb je het boekje nog niet? Als lid krijg je 50% korting en kost het maar 10 euro. bestel het boekje via onze webshop. de kortingscode voor leden is: lId5KortInG. WIlmA loopt de VIerdAAGse met I & W Als sponsordoel “tijdens de oefenwandelingen voor de Vierdaagse luister ik naar podcasts. Veel van die podcasts gaan over AdHd. Vorig jaar is dit bij mijn dochter vastgesteld en dit jaar bij mijn zoon. In de podcasts wordt vaak verwezen naar Vereniging Impuls & Woortblind. Zij zorgen dat er veel informatie beschikbaar is over AdHd, Add, dyslexie en dyscalculie. maar ook komen zij op voor de belangen en de rechten van de doelgroepen. de website staat bol van informatie en er worden veel (online) evenementen georganiseerd.” Zo begint de tekst op de persoonlijke sponsorpagina van Vierdaagse loopster én Impuls & Woortblind-lid Wilma. We zijn vereerd dat Wilma onze vereniging heeft gekozen als sponsordoel voor haar deelname 5 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 aan de nijmeegse Vierdaagse. Veel succes en plezier Wilma!
interview ‘Labels lossen niets op’ 6
F loortje Scheepers is hoogleraar Innovatie in de GGZ en hoofd van de afdeling psychiatrie van het UMC Utrecht. Ze vindt dat de geestelijke gezondheidzorg te veel gericht is op de DSM en dat we te veel waarde hechten aan classificaties en labels. In plaats van stoornissen kijkt ze liever naar de mens zelf en pleit ze voor een meer inclusieve samenleving. tekst: marjolein bax eerlijk gezegd voelde ik een lichte weerstand om me te verdiepen in de discussie rondom het afschaffen van labels en ik ben vast niet de enige die dit een lastig onderwerp vindt. Veel van ons hebben te maken gehad met onbegrip en onzekerheid. onze problemen waren zeker niet opgelost I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 toen we te horen kregen dat daar een bepaalde stoornis bij hoorde, maar dat label zorgt er soms wel voor dat we onszelf beter begrijpen en beter geholpen kunnen worden. Voordat ik in gesprek ga met Floortje scheepers lees ik eerst haar boek Mensen zijn ingewikkeld waarin ze uiteenzet waarom volgens haar het stoornisdenken mensen niet verder helpt. door de duidelijke voorbeelden die ze geeft, begrijp ik al iets beter wat ze bedoelt met een inclusieve samenleving en hoe labels daarbij niet altijd helpen. Zo schrijft ze dat kinderen die klein blijven soms een groeihormoon toegediend krijgen. niet omdat dit beter is voor hun gezondheid, maar omdat er in onze samenleving een kans is dat je buiten de groep valt als je een afwijkende lengte hebt. Zou het niet beter zijn als we als samenleving accepteren dat sommige mensen heel lang en andere heel kort zijn? 7
te grote rol voor de dsm over het accepteren van die verschillen en haar toekomstvisie over de GGZ praat ik verder met Floortje scheepers. Ze is een enthousiaste en bevlogen spreker, zeker als het om dit onderwerp gaat. Vooral de prominente rol die de dsm speelt, is haar een doorn in het oog. Inmiddels wordt de dsm, een classificatiesysteem voor psychische aandoeningen, door velen gezien als dé manier om mensen met mentale problemen verder te helpen. de dsm was ooit bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek, maar ook de farmacie zag de voordelen van het classificatiesysteem. Want als er stoornissen zijn, kun je daar ook medicijnen voor ontwikkelen. Vervolgens nam de dsm een vlucht. “een methode die bedacht is voor abstract onderzoek, wordt nu gebruikt voor de diagnostiek van individuen. Ik merk in de praktijk dat ook steeds meer mensen behoefte hebben aan een label. op korte termijn kan een label en de daarbij behorende medicatie iets doorbreken. Je krijgt herkenning en legitimatie voor je problemen. op de lange termijn zijn effecten van medicatie vaak nog niet goed onderzocht. bij kinderen met AdHd zie je in lange termijn studies dat ze beter af zijn als ze leren omgaan met dingen die ze moeilijk vinden en daar vaardigheden voor leren.” stoornissen maken Volgens Floortje is het probleem van de classificatietaal, de dsmtaal, dat we daarmee stoornissen maken. AdHd bijvoorbeeld voor heel moeilijk concentreren of depressie voor grote somberheid. 8 “maar als je naar die klachten kijkt als variatie binnen de samenleving, dus niet als defect, ga je misschien een meer actieve houding aannemen. dan kijk je hoe je daarmee kunt leven op een manier die voor jou werkt. dat is een heel andere insteek dan ‘mijn brein werkt niet goed’ of ‘er is iets mis met mij’.” “Veel mensen denken nu dat een classificatie helpt. maar ze werken op de lange termijn juist stigmatisering in de hand. Ik zie dat patiënten zich soms zo'n classificatie eigen maken, er hun hele identiteit aan ophangen. Als je dan zegt dat een label niet nodig is, worden ze boos. Ze hebben het gevoel dat je dan iets van ze afpakt.” dat mensen boos worden als je hun label ‘afpakt’, kan ik me goed voorstellen. nadat ik zelf op mijn vijftiende het label dyslexie kreeg, stopten de opmerkingen van leraren die zeiden dat ik mijn best niet deed. maar daarvoor in de plaats kwamen reacties als ‘jij hebt het vast niet zo erg’ of ‘dat kun jij ook als je gewoon wat harder probeert’. Het zijn opmerkingen die je persoonlijk raken, maar waarbij je altijd weet dat iemand met een goede opleiding uitgezocht heeft dat jij écht ergens last van hebt en dat het niet een kwestie is van beter je best doen. Als dan een gerenommeerde psychiater zegt dat labels niet nodig zijn en mensen zich daar soms te veel mee identificeren, is dat niet per se een fijne boodschap. Ikzelf heb bijvoorbeeld helemaal niet het gevoel dat ik beter af was voordat ik het label dyslexie kreeg. Floortje legt uit dat ze ook zeker
‘Ook orchideeen kunnen bloeien’ niet vindt dat we terug moeten naar hoe het was voor de dsm. “Waar we vroeger dachten ‘iedereen moet het kunnen, anders doe je je best niet’, denken we nu ‘iedereen kan het, anders heb je een stoornis’. dat is misschien al wel een stapje in de goede richting, maar uiteindelijk moeten we terechtkomen bij ‘veel mensen kunnen het en anderen niet’. daarbij moeten we naar mensen in hun totaliteit kijken. Zowel kinderen als volwassenen moet je ondersteunen bij wat ze lastig vinden en stimuleren waar ze goed in zijn. ” “Het is toch erg dat we problemen pas serieus nemen en erkennen als we een garantie van een dokter hebben dat we niet opzettelijk lastig doen? Hoe kun je denken dat een kind expres niet oplet als het weet dat het daardoor problemen krijgt? Waarom zou een kind expres haperend voorlezen?” inclusieve samenleving Het betoog van Floortje klinkt logisch. Het is een kwestie van als samenleving stoppen mensen de schuld te geven van dingen die ze lastig vinden. I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 en accepteren dat de mensen die nu labels krijgen anders zijn dan de meesten, zonder daar een waardeoordeel aan te hangen. Als we die draai maken, zijn er inderdaad misschien geen labels meer nodig. maar zo’n verandering is een lang proces. Aan het eind van het gesprek vraag ik Floortje hoe realistisch haar toekomstbeeld is. “dat is best realistisch. Vijfentwintig jaar geleden had niemand gedacht dat de dsm zo belangrijk zou worden en nu is het bijna een bijbel. We moeten de komende jaren gaan kijken naar wat voor een persoon lastig is en niet naar dat label. We hebben daarbij ook een inclusievere samenleving nodig, waarbij we samen kijken naar aanpassingen die nodig zijn. op school of op je werk. de samenleving is ingericht op paardenbloemen, die overal makkelijk bloeien, en niet op orchideeën. maar ook orchideeën kunnen bloeien, ze hebben daarvoor alleen speciale omstandigheden nodig.” Meer weten? Bekijk de lezing die Floortje Scheepers gaf over dit thema: https://www.youtube.com/ watch?v=wNp0HU8c3_k 9
adhd En vriEndSchap Vriendschappen aangaan en onderhouden kan voor mensen met AdHd een uitdaging zijn. Ik heb lange tijd gedacht dat ik hier alleen in was. tot ik vorig jaar een webinar volgde van caroline maguire, een AdHd-coach uit de Verenigde staten. Zij is ook auteur van een boek over vriendschappen bij kinderen: Why will no one play with me?. Ineens viel het kwartje. teKst: sAsKIA elsWIJK e 10 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 r zijn regels voor het maken en onderhouden van vriendschappen die totaal aan mij voorbij zijn gegaan. Het is nooit aan me uitgelegd en ik heb het blijkbaar niet van nature meegekregen. Het voelt alsof iedereen de handleiding heeft gekregen, behalve ik. maar ik ben zeker niet de enige, anders zou er geen heel webinar over gemaakt worden. niet oversharen Wat blijkt nou? er is een proces bij het maken van vriendschappen. Het gaat altijd zo’n beetje op dezelfde manier: • Je leert iemand kennen die jou wel aanspreekt • Je maakt een praatje over koetjes en kalfjes • Je stelt vragen om hem/haar beter te leren kennen • Je vertelt wat over jezelf • Je kijkt of je dingen gemeenschappelijk hebt, zoals hobby’s of werk • Je gaat die persoon vaker zien en vaker dingen samen ondernemen dit geldt voor beide ‘partijen’ in het proces. Je moet dus zelf ook actie ondernemen om iemand beter te leren kennen. Veel AdHd’ers hebben moeite met het aangaan van dat eerste contact. en als het dan lukt om contact te maken, is het lastig om afspraken in te plannen (en te onthouden) met die ‘vriend(in) in wording’. Zo stopt het proces voortijdig. Wat misschien nog vaker gebeurt bij mensen met AdHd is “oversharing”: veel meer delen over jezelf en je leven dan gepast is bij bepaalde mensen in bepaalde situaties. vijf levels van contact Ik leerde tijdens het webinar dat je vriendschappelijke contacten in vijf ‘levels’ kunt verdelen: van heel oppervlakkig tot heel intens. en dat het van het level afhangt hoeveel je deelt. een soort van ongeschreven regel. Level 1 – vage contacten mensen waar je hoi tegen zegt maar veel meer ook niet. misschien ken je hun voornaam, en heel misschien hun achternaam. Level 2 – kennissen Je maakt er wel eens een praatje mee maar weet vrij weinig over hun familie en achtergrond. stel dat je ineens bij ze op de stoep staat, dan zouden ze dat heel raar vinden. Level 3 – maatjes dat is iemand met wie je een gemeenschappelijke activiteit onderneemt. Je kent hem/haar bijvoorbeeld uit de sportschool en daar spreken jullie elkaar
regelmatig. daarbuiten zie je elkaar eigenlijk niet. soms verlies je elkaar langere tijd uit het oog, maar jullie zijn zeker wel geïnteresseerd in elkaar. Level 4 – vriend met een vriend maak je regelmatig afspraken en jullie zitten bijvoorbeeld ook samen in een vriendengroep. Als het iemand van je werk is, zie je diegene ook buiten het werk. Jullie hebben dezelfde interesses. Als je hulp nodig hebt, kun je deze vriend zeker bellen en dan komt hij/zij helpen. Level 5 - Je BESTE vriend of vriendin Als er echt een crisis is, bel je hem of haar. Je kunt altijd om advies vragen. Je kunt alles aan hem/haar kwijt. en jullie zien elkaar heel regelmatig. waar gaat het nu vaak mis bij Adhd? dat ligt aan een aantal dingen. Vaak hebben AdHd’ers niet helemaal in de gaten in welk level het contact met iemand zich bevindt. of je weet, net als ik tot een tijdje terug, niet eens dat er zoiets bestAAt als verschillende levels in vriendschap. I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 dus kijk altijd goed in welk level jullie vriendschap zich bevindt door jezelf de volgende vragen te stellen: • Wat wil ik dat deze persoon over mij weet? • Wat vertel ik wel en (nog) niet over mezelf? • Hoe zal hij of zij reageren op wat ik vertel? Zo bescherm je jezelf en de ander tegen jouw mogelijke neiging tot ‘oversharen’. Je kent het vast wel. ergens voel je dat je te veel aan het vertellen bent. misschien voel je het in je gezicht of in je lijf, bij iedereen is dat anders. Je kunt er niets aan doen, je blijft gewoon praten. Je vertelt je hele levensverhaal aan iemand die je eigenlijk niet kent. dAt is oversharen. Vraag jezelf af: moet deze persoon echt weten wat ik wil vertellen? bewaar dingen die emotioneel geladen zijn voor de mensen waarvan je weet dat ze je kunnen steunen en die wat voor je kunnen betekenen. Je hart uitstorten bij de groenteboer is zo’n voorbeeld. Hij kan er niets mee en jij schiet er niets mee op, want echt opluchten doet het ook niet. onderwerpen die je bewaart voor level 4 en 5 vriendschappen, dus je vrienden en je beste 11
vrienden, zijn onder andere: • Je gezondheid • Je financiële situatie • Je levensgeschiedenis • details over je relatie • dingen die je emotioneren het zo belangrijk voor je om dit te delen? • Kijk naar het stuk zelfregulatie, waaraan voel je in je lijf dat je oversharet? • Wat zijn de triggers voor jou? Kan twee glazen wijn zijn, of veel prikkels op een feestje… doseren in plaats van oversharen okee, niet oversharen dus. maar…. Hoe zorg je er dán voor dat iemand van level 3 (maatjes) ooit een level 4 wordt? dat begint met goed opletten wat je vertelt. overspoel iemand uit level 3 niet met persoonlijke informatie. een vriendschap bouw je op door iedere keer een klein beetje te vertellen. doseer je verhaal zowel qua inhoud als qua hoeveelheid. en, ook belangrijk: vriendschap gaat over wederkerigheid. dus stel ook vragen aan de ander. eveneens met mate . de tips op een rijtje: • bedenk wat eigenlijk je boodschap is. Waarom is 12 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 • bekijk de mensen in jouw leven vanuit de 5 levels. Wie zit in welk level? bedenk wat je met wie wilt delen en of dit ‘klopt’ met het level. • denk aan situaties uit het verleden: waar ging het mis en hoe kan het beter nu je dit weet? • oefen dit! Wees wel lief voor jezelf, het hoeft niet meteen perfect te gaan. oefen deze week eens met alleen praten over koetjes en kalfjes, zonder je hele hebben en houden op tafel te gooien. Vooral met de eerste en tweede levels. bewaar wat je echt raakt voor je vrienden. Als dit goed gaat, kun je verder oefenen met je maatjes in level 3. Heel veel succes hiermee!
BBQ column: susAn slIep H ij zal het zelf nooit toegeven maar mijn schoonvader is de grondlegger van de AdHd. Het meest overtuigende bewijs daarvan was toen hij zijn autosleutels kwijt was. na een uur zoeken vond hij ze terug in het contact van zijn auto die al stationair draaiend voor zijn huis geparkeerd stond. Verder is hij naar eigen zeggen niet écht verstrooid. Hij nodigde ons onlangs uit voor een barbecue. Alle kinderen en kleinkinderen kwamen en alles was geregeld. Hooguit konden we nog met wat laatste dingen helpen. bij aankomst werd tussen neus en lippen door aan mijn man gevraagd of hij de barbecue in elkaar wilde zetten. deze was nog nieuw in de doos, bestond uit 140 onderdelen en had een vuistdik instructieboek. Als ik dan even alle boodschappen deed dan regelde hij het vlees wel. dat laatste betekende 3 kilo bevroren kip buiten in de zon leggen omdat hij vergeten was om het uit de vriezer te halen. tot zover liep alles gesmeerd. na een uurtje stond de barbecue in elkaar en moest de gasfles aangesloten worden. ‘Gasfles?!’ schreeuwde mijn schoonvader verbaasd. ‘Hij gaat toch op kolen?!’ er werd in allerijl een gasfles gehaald, het aansluiten mislukte, er klonk een klap en een vloek en de barbecue werd apart gezet. dan toch alles maar in de oven, die was immers net nieuw. even snel voorverwarmen zodat we eindelijk konden gaan eten. na een kleine 5 minuten roken we een doordringende brandlucht. de instructieboekjes en garantiebewijzen die nog in de oven lagen hadden vlamgevat. mijn schoonzus nam het heft in handen en ging woedend kip staan bakken in een koekenpan terwijl ik de tafel dekte. na 5 minuten kwam één van de kinderen de tuin in gerend om te zeggen dat mijn zoon van het dak van een school was gevallen. Hij had een voetbal op het dak geschoten en wilde ‘m eraf halen. mijn schoonvader belde 112, ambulancebroeders deden testjes, in het ziekenhuis werd een röntgenfoto gemaakt en uiteindelijk bleek er niets onklaar. behalve de zenuwen van zijn moeder dan. 13 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
thiS iS dySlExia – EEn ‘MUSt rEad’ Het boek This is Dyslexia gaat over de ongekende kracht van het dyslectische denken en de cruciale rol van mensen met dyslexie voor de toekomst. nel Hofmeester vindt het een ‘must read’ voor iedereen. Hieronder legt ze uit waarom. teKst: nel HoFmeester d 14 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 e engelse Kate Griggs is ‘sociaal ondernemer’ en oprichter van het online platform made by dyslexia. Ze is ‘gemaakt door dyslexie’, zoals ze zelf zegt. Haar hele familie is dyslectisch: zijzelf, haar man, hun kinderen en hun partners. Het is Kate’s missie om de wereld te overtuigen van de sterke kanten van dyslexie. naast haar vele video’s,ted-talks en congressen over dyslexie is er nu ook haar boek, this is dyslexia. Het staat boordevol informatie en tips in een aantrekkelijke mix van korte teksten, mooie uitspraken en Qr-codes met filmpjes. Voor wie engels toch wat lastig vindt, vat ik de essentie van het boek hieronder samen. 5 redenen waarom iedereen dit boek moet lezen: 1. de toekomst heeft dyslectisch denken nodig. dyslectici hebben precies die vaardigheden die nodig zijn voor het bedrijfsleven van morgen. In het boek lees je wat die vaardigheden zijn én je vindt er Qr-codes met filmpjes over. 2. dyslexie is heel algemeen! Volgens Kate Griggs is één op de vijf mensen dyslectisch, dus in iedere klas en in ieder bedrijf ter wereld is één op de vijf mensen ‘bedraad’ met dyslectische vaardigheden. 3. We moeten dyslexie opnieuw definiëren voor de 21e eeuw. dyslexie wordt vaak gezien als een leerprobleem, dus het is geen verrassing dat velen van ons hun dyslexie verbergen of zich ervoor schamen. dit boek helpt je om dyslexie als een sterke kant te zien en in te zetten. 4. ook het onderwijs is hopeloos ouderwets. op dit moment modderen leerlingen met dyslexie nog steeds aan op school vanwege het 1-size-fits-all schoolsysteem. dat moet anders. Kate legt uit hoe. 5. een andere kijk op intelligentie en het meten ervan. onze wereld verandert snel en staat voor grote uitdagingen. meer dan ooit hebben we vormen van intellect nodig die deze problemen kunnen oplossen (zie punt 1) personen met dyslexie hebben dat in huis, maar vallen door de nu gebruikte tests vaak buiten de boot. dyslectische grootheden en talenten Wie dyslectisch is, verwerkt informatie anders dan anderen. daarnaast heeft iedereen met dyslexie zijn eigen pakket van zwakke en sterke kanten. sterke kanten waarin dyslectici vaak uitblinken zijn: 1. Visualiseren 2. nieuwe dingen bedenken 3. communicatie 4. redeneren 5. Verbinden 6. onderzoeken Voor kinderen die willen ontdekken wat hun dyslectische denkvaardigheid is, is er een Qr-code in het boek, die doorschakelt naar de website: https://www.madebydyslexia.org/kids-quiz/
de website madebydyslexia.org Kate beschrijft de sterke kanten van een hele rij bekende dyslectische grootheden op allerlei maatschappelijke terreinen, zoals Albert einstein, de oprichters van Apple en IKeA, ed sheeran, steven spielberg, Will smith, david beckham, roald dahl en tommy Hilfiger. Qr-codes met video’s over deze sterke kanten zijn er ook. Zoals die waarin Jeremy Fleming, hoofd van de britse veiligheidsdienst, uitlegt waarom de dienst graag met dyslectische spionnen werkt: https:// www.youtube.com/watch?v=IepY-HiLOCw&t=28s dyslexie op tijd signaleren In nederland wordt een kind op zijn vroegst eind groep 4 getest op dyslexie en heeft dan pas recht op ondersteuning. Kate Griggs denkt daar duidelijk anders over: 1. Het ‘label’ is op iedere leeftijd essentieel voor het begrip van onszelf. 2. Hoe eerder het wordt ontdekt en ondersteund, hoe eerder kinderen hun achterstand kunnen inhalen. 3. dyslexie kan al met vijf jaar worden gesignaleerd, soms zelfs eerder. 4. Aanpassingen en hulpmiddelen na de signalering zijn cruciaal voor succes. 5. Vier op de vijf volwassenen zeggen, dat het feit dat ze wisten dat ze dyslectisch waren, hen hielp om vol te houden en te slagen. 15 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 tips voor op het werk ook werknemers en werkgevers komen aan bod in dit boek. Hieronder vijf tips die je op je werk verder kunnen helpen. Ze gaan uit van een denkstijl die veel dyslecten hebben. soms ben je je daar (nog) niet van bewust! Kate zegt: gebruik je dyslectische denkstijl in je werk: 1. leg verbindingen tussen ingewikkelde vraagstukken, onderwerpen en feiten die anderen niet zien. 2. Kijk naar het grote plaatje. Anderen zijn daar vaak minder sterk in. 3. leg complexe onderwerpen uit via vertellen en vereenvoudigen. 4. Kom met nieuwe ideeën om problemen op te lossen. 5. bouw, ondersteun en maak zo teams, mensen en organisaties krachtig. Andere tip: leg aan je werkgever en je collega’s uit wat de sterke en lastige kanten van dyslexie zijn en vraag om hulpmiddelen. Voor leerkrachten en ouders ontwikkelde made by dyslexia een gratis cursus om kinderen met dyslexie te signaleren en te ondersteunen. meer hierover in het volgende magazine.
VAN DIE DINGEN… D stel je voor dat je een persoon bent met een alsmaar voortdurende stroom gedachten. positieve gedachten, maar stiekem ook veel negatieve gedachten. dat afleiding zoeken de enige manier voor je is om van die gedachtestroom los te komen. en stel je voor dat je, toch redelijk onverwachts, een label krijgt dat dit gedrag volledig verklaart. tekst: nirmA hAggenburg 16 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 wat is Adhd Zeker in de beginfase vond ik het heel lastig te benoemen wat AdHd voor mij precies was. Je krijgt het label AdHd. en dan? Wat betekent dit voor mij? Ik merkte dat het voor mij geen ie persoon ben ik. mijn naam is nirma, ik ben 30 jaar en ik ben de maker van de podcast AdHd dingen. twee jaar geleden heb ik de diagnose AdHd gekregen en niet heel lang daarna ben ik de podcast begonnen. Ik wilde begrijpen wat AdHd precies is en wilde die kennis ook graag met anderen delen. een podcastaflevering van AdHd dingen verwelkomt je vaak met de frase: “Welkom in mijn hoofd. mijn AdHd-hoofd”. Graag wil ik je nu verwelkomen in mijn verhaal. mijn AdHd-verhaal. Aan de hand van een selectie uit mijn podcastafleveringen neem ik je mee in hoe ik van die ene persoon die steeds tegen muren in het eigen hoofd aanliep, transformeerde naar iemand die wel gelooft dat ze iets kan.
ADHD DINGEN IN DIT GEVAL superpower was, zoals sommige mensen beweren. daar kreeg ik de kriebels van. maar ik was en ben er ook van overtuigd dat er niet alleen maar negatieve kanten aan AdHd zijn, ook al is er veel focus op het negatieve. Waar ik naar op zoek was, was een kritische blik die de positieve en negatieve kanten van AdHd beschouwt. Zo kwam het idee van de podcast. en dat dan in een dialoogvorm, voor de afwisseling van stemmen. mijn moeder zei: moet je dit wel doen? en ik dacht: ja juist! Ik koos voor wat ik wilde. dit was mijn eerste stap in het loslaten van wat ik denk te moeten. niet luisteren naar wat hoort en op mijn eigen idee vertrouwen. podcast-WEETJE: AdHd is een aantal eigenschappen bij elkaar, zodanig dat je er dagelijks last van hebt. Veel mensen hebben wel een aantal eigenschappen van AdHd, maar dan heb je nog niet meteen AdHd. “oohjah, ik heb ook last van uitstelgedrag en mij lukt het ook om daar mee om te gaan, dus dat zou jou ook moeten lukken.” Herkenbaar? I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 nirma haggenburg de diagnose krijgen In deze aflevering hoor je verschillende ervaringsverhalen. Het delen van verhalen en in gesprek gaan met mede AdHd’ers is fijn als je de diagnose krijgt. door het delen van verhalen, de verklaring van ‘hoe je bent’ door het label en het maken van de podcast, kreeg ik woorden voor wat er zich in mijn hoofd afspeelde. mijn hele leven gebeurde er al zoveel in mijn hoofd, maar ik kon dit niet goed uitleggen en daardoor begrepen mensen in mijn omgeving mijn gedrag ook niet. net zomin als ikzelf eigenlijk. Zo wist ik dat er meer in mij zat, maar dat dit er nog niet uitkwam. dat vond ik erg frustrerend. sinds de diagnose heb ik meer begrip voor mijzelf en meer begrip uit mijn omgeving. Ik sta meer stil bij negatieve gevoelens en maak dingen veel eerder bespreekbaar. Vroeger ging het veel meer over acties 17
(dit en dat moet ik nog doen). nu voer ik veel vaker gesprekken over gevoel, ervaring en motivatie. Vaak helpt alleen het uitspreken van wat er zich in mijn hoofd afspeelt al. die dingen in mijn hoofd worden daarmee meteen al gerelativeerd. en voor deze openheid krijg je vaak ook openheid van de ander terug. medicijnen er zijn veel soorten medicijnen en mensen reageren er verschillend op. Ze kunnen direct een ontzettend groot verschil maken, zowel positief als negatief. Helaas heb ik afgelopen jaren veel negatieve verhalen gehoord over de dosering en begeleiding rondom medicatie. Voor mijzelf was de zoektocht naar de juiste medicijnen en de juiste dosering ook een ware rollercoaster. maar na een dik jaar heb ik gevonden wat bij mij past. eén van de grote voordelen van de goede medicatie in de juiste dosering is dat ik niet zo lang blijf hangen in (negatieve) gedachten, waardoor ik van de nadenkstand in de actiestand kom. door de medicijnen werd er een patroon doorbroken van heel lang nadenken voordat ik bijvoorbeeld een mail (terug) durfde te sturen. In de actiestand, door de medicijnen, leerde ik dat ik het wèl kan. Het werd nieuw gedrag. nu kan ik mails sturen met of zonder medicijnen en dat zonder eerst weken te denken over het feit ‘dat ik dat ene mailtje nog écht moet versturen’. Al is dat soms nog wel lastig als ik zeer druk ben. podcast-WEETJE: methylfenidaat is al meer dan 70 jaar lang het meest voorgeschreven medicijn voor mensen met AdHd. uitstelgedrag Ik dacht altijd al wel dat er zoveel meer achter mijn uitstelgedrag zat. Anderen zeiden: “Joh, doe het maar gewoon”. nee, voor mij is het niet gewoon doen. Als het gewoon te doen was, had ik het wel gedaan. Waarom stelde ik dan uit? na de diagnose was ik me veel meer bewust van mijn eigen uitstelgedrag, omdat ik door de medicijnen wel veel meer ging doen. toch bleven sommige taken alsnog liggen. Zo kon ik op onderzoek gaan waarom ik uitstelde. Ik kwam erachter dat er een aantal factoren waren: ik had geen overzicht, ik wist het eindresultaat niet of ik had last van negatieve gevoelens, zoals angst en perfectionisme. eerder wist ik ook niet dat ik het zo hard nodig had om het op mijn eigen creatieve manier te doen. een projectplan als voorbeeld. Voorheen dacht ik altijd: Ik moet dit doen en moet mij houden aan het format. maar dat werkt voor mij dus niet. dan loop ik vast. dingen op mijn eigen manier doen is belangrijk voor mij. de bewustwording daarvan is zó belangrijk en nu pas ik het ook toe. met als grote verassing dat mijn werkgever juist blij is met deze creativiteit. Adhd op je werk In de afgelopen twee jaar is er voor mij ook veel 18 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
veranderd op werkgebied. Anderhalf jaar geleden ben ik begonnen als studiecoach op het mbo en dit jaar ben ik ook begonnen als projectleider. om het helemaal af te maken ben ik ook gestart als coach voor mensen met AdHd en staat ‘AdHd dingen’ ingeschreven bij de KvK. Het is zo belangrijk als persoon met AdHd (dit geldt voor iedereen maar zeker voor iemand met AdHd!) dat je een juiste werkplek hebt. Voor mij betekent een juiste werkplek: dat ik afwisseling heb, mijn creativiteit kan uiten, waar ik mensen kan helpen en waar mijn werk impact heeft! podcast-WEETJE: “durf uit te spreken wat jij nodig hebt in je werk. Wees je bewust van jouw sterke punten en wat jou minder ligt. Hoe kan je ervoor zorgen dat je meer gaat doen waar je goed in bent?” (Hans van de Velde) podcast-WEETJE: mensen met AdHd hebben doorgaans veel doorzettingsvermogen maar ze zetten dit vooral in om zich aan te passen aan ‘hoe het hoort’. Ze forceren zich en dat kost extreem veel energie. Wellicht kun je het werk wel aan, maar kom je eigenlijk niet tot je recht. dat gaat uiteindelijk ten koste van jezelf. podcast-WEETJE: Veel mensen krijgen de diagnose AdHd op latere leeftijd na een burnout. Zij hebben zich zo lang aangepast en zijn zo over hun eigen grenzen heen gegaan. luister ook naar de aflevering over burnout. positieve kanten van Adhd na meer dan twee jaar diagnose en na twee jaar podcast merk ik dat ik veel meer rust heb gekregen en dat ik op bijna alle gebieden ben gegroeid: familie, werk, persoonlijk, liefde. ook ben ik door wat ik heb geleerd veel positiever over AdHd. Ik gun mensen die minder positief I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 over hun AdHd zijn de rust, het overzicht en het zelfvertrouwen van het positief naar je AdHd kunnen kijken. AdHd is nog steeds geen superpower, het is nog steeds lastig. maar het is voor mij in de afgelopen anderhalf jaar wel veel minder lastig geworden. mijn ervaring is dat je, zelfs als AdHd´er, je passie kunt vinden, je intuïtie kunt volgen, dichter bij je gevoel kunt staan (hoe eng dat ook is) en dat het gewoon goed kan komen. bijzonder hoe je, door te weten dat je AdHd hebt en hiermee aan de slag te gaan, zo kunt veranderen in twee jaar, maar toch zo jezelf bent gebleven. of misschien dat ik zelfs meer mezelf ben geworden. meer over Nirma en haar podcast aDHD Dingen. 19
OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . tekst: julie houben Zo haal je het beste uit werknemers met o.a. ADHD en dyslexie sterke punten brengen vaak valkuilen mee. leer jezelf goed kennen zodat je je sterke kanten benut en je valkuilen behapbaar maakt. dat is de filosofie van berend ruben, Hr-adviseur bij zorgverzekeraar dsW. tijdige coaching doet hierin wonderen. Hans van de Velde is een van de ‘huis-coaches’ van dsW. Hij heeft zelf AdHd en dyslexie. In gesprek met berend en Hans, over goed werkgeverschap en bijzondere breinen. D 20 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 sW is een wat eigen zinnige zorgverzekeraar uit schiedam. bij sommigen bekend omdat ze elk jaar als eerste hun nieuwe premie bekendmaken, bij anderen omdat ze als enige verzekeraar de AdHd-medicatie van regenboog Apotheek vergoeden. Ze zijn ook eigenzinnig in de manier waarop ze zorgen voor hun werknemers. In elk geval op de afdelingen waar berend ruben (35) Hr-adviseur is, waaronder de Ict-afdeling met 250 mensen. berend werkt nu vier jaar bij dsW. Hij maakt dankbaar gebruik van de expertise van Hans van de Velde en zet hem regelmatig in als coach wanneer een werknemer ‘niet zo lekker gaat’. Berend: Hans heeft sinds ik hier werk 21 mensen gecoacht. dat waren overigens niet allemaal mensen met bijzondere breinen. Iedereen kan wel eens iets meemaken waarbij de ondersteuning vanuit een coach kan helpen. mijn overtuiging is dat kwaliteiten en valkuilen twee kanten van eenzelfde medaille zijn. de truc is dat je jezelf goed genoeg leert kennen. dan kun je optimaal profiteren van je sterke kanten en met je werkgever een oplossing zoeken voor de dingen die lastiger voor je zijn. Het liefst wil je verzuim natuurlijk voorkomen. dat lukt bij ons vaak al met een aantal coaching gesprekken. regelmatig betaalt dsW de coaching. dat kost best wat maar dat betaalt zich meestal (ruimschoots) terug. Iemand die in een burnout komt, kost ons een veelvoud. bovendien vinden wij werkplezier gewoon heel belangrijk.
OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE . OVER INCLUSIE TINO* MET aDHD hans van de velde berend ruben Als een werknemer weer op zijn plek is na een coaching traject, is dat dus dubbele winst. Hans: Hoe ze bij dsW werken is echt een ‘model of good practice’. Vaak moeten mensen eerst omvallen, dan komen ze bij een bedrijfsarts. Veel bedrijfsartsen weten niet genoeg van bijzondere breinen, waardoor de juiste hulp soms uitblijft. Andere bedrijfsartsen, zoals die van dsW, weten er meer van en weten naar wie ze moeten doorverwijzen. Zo komen mensen met een ‘label’ vaak bij mij terecht. de lijnen tussen mij en berend zijn ook kort. soms belt hij met een concrete vraag: ‘Heb jij tips Hans?’ de ervaring leert dat de meesten zo hun draai weer vinden. ook de leidinggevenden staan er open voor om in de coaching betrokken te worden en leren daardoor beter omgaan met hun medewerkers met bijzondere breinen. ErNEST* MET aUTISME ernest komt van de universiteit en gaat bij dsW aan de slag als softwareontwikkelaar. Het loopt niet helemaal lekker met hem. Hij is onzeker en heeft veel bevestiging nodig. op de middelbare school kreeg hij de diagnose autisme maar tijdens zijn studie ging alles prima, dus ernest legt zelf niet de link tussen zijn bijzondere brein en de dingen waar hij nu in zijn werk tegenaan loopt. Zijn leidinggevende vraagt berend: ‘hoe kunnen we ernest helpen?’ berend maakt een inschatting: een aantal coaching sessies lijkt hem passend. na een paar gesprekken gaat het stukken beter. Zo krijgt hij een rustigere werkplek en helpt de coaching hem om zijn werk weer met plezier en voldoende zelfvertrouwen te doen. tino werkt al enkele jaren op de Ict-afdeling en is daar uitgegroeid tot een ‘vraagbaak techniek’ voor zijn directe collega’s, vanwege zijn grote kennis. Hij is bovendien heel communicatief én heel hulpvaardig. maar deze sterke kanten zijn ook zijn valkuil: hij kan geen nee zeggen. Zijn leidinggevende ziet zijn kwaliteiten maar ziet ook dat hij moeite heeft met prioriteiten stellen en dat hij soms voor de troepen uitloopt. Als zijn zoon de diagnoses AdHd en dyslexie krijgt, herkent tino zich hierin; zijn moeite met plannen, gedachten ordenen, overprikkeling. Hij krijgt inderdaad de diagnose AdHd. de voorgeschreven medicatie slaat niet aan en hij krijgt er slaapproblemen bij. een burnout ligt op de loer. berend verwijst tino vanwege de ernst van de problemen door naar de bedrijfsarts, die hem aanmeldt bij Hans. Hans gaat met hem aan de slag en betrekt ook tino’s psychiater hierbij. stap één is andere medicatie. dat helpt. er volgen 14 coaching sessies in ongeveer een jaar, waarvan vijf sessies met de psychiater erbij en twee met zijn vrouw en zoon erbij. bij dsW is de filosofie dat thuis en werk geen aparte werelden zijn, dus wordt de thuissituatie ook meegenomen in de coaching. uit het traject komt onder andere dat de vraagbaakfunctie niet werkt voor tino. Hoe goed dat op papier ook lijkt, gezien zijn Ictkennis. tino is inmiddels weer met plezier aan het werk. 21 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
Berend: elk mens is uniek en heeft zijn eigen setje sterke en zwakke kanten. bij mensen met bijzondere breinen zijn die sterke en zwakke kanten in het algemeen iets nadrukkelijker aanwezig. laten we ook die mensen alsjeblieft binnenboord houden en zorgen dat ze hun kwaliteiten kunnen inzetten. diversiteit maakt een team alleen maar sterker. Zo zijn mensen met autisme bovengemiddeld sterk in analyseren, grondig uitzoeken en focussen op details die anderen niet zien. Hun valkuil is dat ze soms te veel op details focussen. mensen met AdHd zijn vaak flexibel, creatief, ze schakelen snel en zijn heel goed in het opstarten van nieuwe projecten. 22 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 Keerzijde is dat ze moeite hebben met prioriteiten stellen, overzicht houden en dat opgestarte project ook afmaken. Hans: Hoe zit het eigenlijk met mensen met dyslexie, berend? die móeten er bij dsW ook rondlopen. Berend: opvallend genoeg heb ik er nog niet mee te maken gehad. dus ofwel we hebben hier toevallig allemaal dyslecten die goed op hun plek en in hun kracht zitten, ofwel ze melden zich niet en niemand heeft door dat ze op hun tenen lopen. Wat dat betreft is dit artikel ook goed om intern binnen dsW te verspreiden. Ik denk dat er ook bij ons nog genoeg mensen zijn, die baat hebben bij meer openheid en kennis over bijzondere breinen. Zowel bij de werknemers als bij de leidinggevenden. Ik maak overigens dankbaar gebruik van de term ‘bijzonder brein’, ook als ik mensen coaching aanbied. Het dekt voor mij heel goed de positieve benadering van wat we ook wel ‘labels’ noemen. Waarbij ik nogmaals wil benadrukken dat we bij dsW iedere medewerker in zijn/haar kracht willen zetten, dus ook de medewerkers met een bijzonder brein. *dit zijn fictieve namen i.v.m. de privacy.
vijf vragEn aan talitha OvEr haar adhd deze keer stel ik mijn vijf vragen aan thalita (eind 40). Ze combineert haar werk als Hr-manager met een gezin van drie grote kinderen (deels uitwonend). teKst: nAomI KennedIe 1 2 3 4 wAt vind je het Allermooist AAn jouw Adhd? mijn creativiteit, humor, mijn out of the box denken en mijn impulsieve reacties. door mijn spontane invallen verras ik soms andere mensen die daar vaak positief op reageren. wAt vind je minder fijn AAn jouw Adhd? dat het altijd maar zo druk is in mijn hoofd. om dat ene marktkraampje (symbolisch doel) te bereiken moet je eerst door die enorme mensenmassa heen en kom je van alles tegen waardoor je het marktkraampje alweer bent vergeten. wAt helpt jou om beter met je Adhd om te kunnen gAAn? meditatie. daarmee kan ik mijn hoofd op pauze zetten. twee keer per dag met de app meditation moments. een echte aanrader. de emoties stapelen zich daardoor minder op. daarnaast zorgt medicatie ook voor meer rust en ontspanning en blijft de berg van emoties beheersbaar. sporten en dansen. hoe reAgeert jouw omgeving op jouw Adhd? best wel negatief en vaak vol ongeloof. er is weinig begrip vanuit mijn gezin en werk. Ze nemen het vaak niet serieus en begrijpen het evenmin. Ik heb de diagnose nog niet zo lang en heb inmiddels veel compensatiegedrag ontwikkeld. Kennelijk zo goed dat mijn gezin en vrienden nauwelijks kunnen bevatten hoeveel energie het dagelijks leven mij kost. 5 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 op welke mAnier kun je meer erkenning voor jouw Adhd krijgen en duidelijk mAken wAt je nodig hebt vAn je omgeving? mijzelf serieuzer nemen en dat gaan uitdragen. Ik heb meer kaders nodig en ik moet hierover duidelijker worden naar de buitenwereld. tegelijkertijd hoef ik het niet allemaal uit te leggen. dit is zoals het bij mij werkt en klaar! 23
De coronatijd – T de coronacrisis is voorbij. We zijn weer ‘terug naar normaal’. Hoe hebben onze leden deze periode ervaren? Voor dit artikel vroeg ik een aantal van hen naar hun corona-ervaringen. die zijn heel divers. tekst: AnnemArie vAn essen – bestuurslid (met Adhd) 24 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 im Huinink heeft AdHd en autisme en werkte tijdens corona als facilitair medewerker bij een grote mbo. de eerste tijd was er enorm veel chaos: hij werkte door met weinig beschermingsmiddelen, veel onduidelijkheid en zonder goede richtlijnen. Hij had veel zorgen om besmetting vanwege zijn kwetsbare ouders en ervoer die periode de nodige stress. na verloop van tijd kwamen er duidelijke regels die voor hem goed voelden. Hij kon er beter mee overweg dan met de onduidelijkheid en wisselende richtlijnen. Helaas viel zijn baan onder de Banenafspraak, waar zelden een vast contract uitrolt. Hij werkt daardoor niet langer op deze school. Hoe het voor hem is nu corona ‘voorbij is’, zegt hij: “terug naar normaal? er is geen normaal meer!” Waarbij hij vooral wijst op de veranderde maatschappij en de ongeschreven regels die allemaal lijken te zijn veranderd. positief is tim over wat hij over zichzelf geleerd heeft. Hij heeft gezien hoeveel hij aankan en hoe flexibel en sterk hij is. met vijf collega’s van facilitair heeft hij alles gedaan en hebben ze het, natuurlijk ook met hulp, heel goed gered. daar is hij terecht trots op. Karin Jahromi is dyslexie- en intuïtief coach voor met name kinderen. Zij zag in haar praktijk repetitio hoe de lockdown ervoor zorgde dat ouders veel meer van het leren van hun kinderen meekregen. Voor lang niet alle kinderen is school een veilige omgeving, zo bleek. soms omdat ze wat anders zijn of anders denken en de extra moeite die leren daardoor met zich meebrengt. soms omdat school vanuit de sociale dynamiek een onveilige plek is.
Vloek of zegen voor ‘ons soort mensen’? illustratie van annemarie annemarie van essen terugkijkend zag ze hoe bij een aantal van haar cliënten een (gezonde) thuisomgeving hielp. er waren minder prikkels, ouders waren meer betrokken en de kinderen konden in hun eigen tempo hun werk maken zonder groepsdruk van meekijkende klasgenootjes. dit geldt natuurlijk niet wanneer de thuisomgeving zelf onveilig is. persoonlijk werd het Karin duidelijk dat ze beter bij zichzelf kon blijven en hoe oude patronen ook konden veranderen. “er is zoveel afleiding om ons heen die ons eigenlijk niet meer opvalt. behalve dan wanneer de hele maatschappij tot stilstand komt. natuurlijk is er ook de opluchting nu we ‘alles’ weer mogen.” maar het valt haar op hoe de onrust en onduidelijkheid ook meteen weer toenamen in haar leven en haar hoofd. Saskia Elswijk is AdHd-coach. “Heel eerlijk? de coronacrisis bracht rust. Ik ben een introverte AdHd’er. de drukte in mij zegt niets over hoe ik mijn batterijtje oplaad. dat lukt het beste door (even) alleen te zijn, zonder prikkels van buiten. stiekem vond ik het heerlijk rustig. thuis werken, online coachen, online afspreken met vriendinnen. en veel wandelen, buiten, 1-op-1, want dat mocht gelukkig. Waar ik wel problemen mee had, was dat ik niet zelf mocht kiezen en bepalen.” “toen we weer ‘mochten’ was er echt een overload aan prikkels. na een dag op kantoor met veel mensen kwam ik ’s avonds lastiger tot rust en sliep ik veel slechter. Inmiddels heb ik de balans weer gevonden. Ik vind het veel makkelijker om nu “nee” te zeggen tegen bepaalde dingen waarvan ik weet I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 dat ik overprikkeld raak. Ik kan veel bewuster kiezen en mijn energie beter verdelen.” aad Bouwmeester is gepensioneerd en inmiddels oud-bestuurslid van Impuls & Woortblind. “Hét corona pluspunt voor mij was: minder prikkels. Ik zag minder mensen en ging noodgedwongen minder op pad. dat leverde bij mij meer rust in mijn hoofd op. In de loop der tijd vond ik steeds vaker afleiding in de vorm van lezen en wandelen in de natuur. ook begon ik steeds meer te voelen wat me wel goed doet en wat niet.' ook voor hem was er de keerzijde. “Vooral in het begin ervoer ik dat de vermindering van prikkels soms ook leidde tot minder inspiratie. maar dat leidde bij mij tot het zoeken naar andere mogelijkheden zoals 25
lezen en wandelen. er waren minder mogelijkheden voor kunst en cultuur. digitaal overleg vond ik een erg vermoeiende vorm van communicatie.” en nu, terug naar de situatie voor corona? “nee, ik heb namelijk ontdekt wat goed voor me is, wat me blij maakt en wat niet. Ik leef in een rustiger en bewuster tempo. Ik volg tekenlessen en lees nog steeds veel. ook ben ik me nog meer bewust geworden hoe belangrijk het is om goed voor je lichaam te zorgen. Ik ben gestopt met dexamfetamine te slikken, drink geen alcohol meer en eet nog bewuster dan ik al deed. daardoor slaap ik beter en voel me veel fitter. Kortom: corona heeft voor mij uiteindelijk vooral goede dingen opgeleverd.” Ikzelf? We hebben een levendig huishouden met twee tienerzonen met AdHd en Add en er is mijn eigen AdHd. mijn man werkte thuis, de jongens hadden online onderwijs en al mijn afspraken gingen van fysiek naar online. er waren de hele dag prikkels van vier mensen 26 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 thuis en alle onzekerheid en onduidelijkheid zorgden voor onderlinge frustratie. ons gezin heeft behoefte aan structuur en duidelijkheid. dat de dingen gaan zoals ze horen te gaan, zoals ze bedacht zijn of zoals het is afgesproken. lessen op een klein scherm en weinig persoonlijk contact, zorgden voor leerproblemen bij de jongste. de agenda’s wisselden constant, hij verzoop in alle berichten en wist niet wat hij moest doen en wanneer hij online aanwezig moest zijn. tegelijkertijd zag ik enorm veel veerkracht bij ons, bij de school, bij de werkgever van mijn man en bij de afspraken die online moesten. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Ik ben me door de coronatijd bewuster geworden van mijn behoefte aan duidelijkheid en regelmaat én ik heb geleerd dat er veel kan. dat ík veel (aan)kan. de belangrijkste uitdaging? Vasthouden wat goed was en loslaten van dat wat niet helpend is.
Kan ik gaan stotteren van mijn ADHD-medicatie? tekst: mArIJn VAn es - bIJWerKInGencentrum lAreb Ja, van sommige AdHd-medicatie kun je gaan stotteren. dit is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde medicijnen die werken op het centraal zenuwstelsel, zoals methylfenidaat. Gelukkig heeft niet iedereen hier last van. B ij AdHd werken sommige hersendelen minder goed met elkaar samen. Voor de samenwerking van hersenen, zenuwen en spieren zijn boodschapperstoffen nodig, zoals dopamine. bij AdHd is deze stof in bepaalde hersengebieden minder beschikbaar. Hierdoor kun je je bijvoorbeeld minder goed concentreren. methylfenidaat zorgt voor meer dopamine in de hersenen. daardoor kunnen hersendelen weer beter samenwerken. methylfenidaat is bekend onder verschillende namen. dit zijn: ritalin, concerta, equasym xl, medikinet (cr), Kinecteen en methylfenidaat zelf. stotteren door methylfenidaat Als je methylfenidaat gebruikt en daardoor bent gaan stotteren, kan dit mogelijk komen door de grotere hoeveelheid dopamine in de hersenen. bijwerkingencentrum lareb ontving meldingen van stotteren bij het gebruik van methylfenidaat. ook de wereldwijde bijwerkingendatabank van de World Health organisation (WHo) ontving hier meldingen over. dat stotteren werd meestal minder wanneer methylfenidaat minder of niet meer gebruikt werd. stotteren staat nu ook als bijwerking in de bijsluiter van dit medicijn. stotteren komt vaak voor. bij stotteren is het vloeiend spreken verstoord. de uitspraak van klanken, lettergrepen of woorden wordt dan soms herhaald, I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 verlengd of geblokkeerd. Als je stottert, heb je dit niet onder controle. minder stotteren door methylfenidaat de optimale hoeveelheid dopamine in de hersenen is voor ieder persoon en voor iedere hersentaak anders. Het veranderen van de hoeveelheid dopamine, bijvoorbeeld door methylfenidaat, kan daardoor bij iedereen een ander effect veroorzaken. bij mensen zonder AdHd kan methylfenidaat stotteren bijvoorbeeld juist verminderen. Andere oorzaken van stotteren naast methylfenidaat zijn er ook andere medicijnen waarbij stotteren in de bijsluiter staat. bijvoorbeeld bij medicijnen voor psychose, depressie of epilepsie. daarnaast is stotteren een bekende aandoening en hoeft het niet te komen door gebruik van medicatie. Herken je deze klachten na gebruik van methylfenidaat? bespreek dit dan met je arts. Wil je zelf een bijwerking melden? dat kan via www.mijnbijwerking.nl 27
alS jE adhd én aUtiSME hEBt elise cordaro kreeg op haar 26e de diagnose AdHd en een jaar later de diagnose autisme. Het was voor haar een enorme opluchting. eindelijk begreep ze waarom alles in haar leven zo moeizaam ging. Ze schreef er een boeiend boek over: Anders gaat ook. Hoe ik functioneer met autisme en ADHD. teKst: nAomI KennedIe H 28 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 aar dagelijks leven met een baan, sociale contacten en het huishouden kost elise zoveel energie dat het alleen werkt als zij volgens een zeer strak georganiseerd schema leeft. Haar zogenaamde ‘commandocentrum’ hangt midden in haar huis (in de vorm van een whiteboard) en is ingedeeld in kolommen voor de dagen van de week. per categorie heeft elise rijen gemaakt met verschillende onderwerpen zoals meet (belangrijke afspraken) eAt (weekmenu) en relAx (hobby’s, afspreken met vrienden). veel herkenning en inzichten Het boek is overzichtelijk en strak ingedeeld met een indrukwekkend aanbod aan thema’s die zeer herkenbaar en divers zijn. Zoals: late diagnose door camouflage, waarom de dagelijkse dingen moeilijk zijn, van social zero naar social hero, de haat-liefdeverhouding met ontembare focus en waarom telefoneren zo moeilijk is. Het boek geeft een bijzondere en bijna voyeuristische kijk in het leven van elise. Ze deelt royaal al haar inzichten met ons als lezer. Het biedt vele praktische tips voor het dagelijks leven waarin AdHd en autisme de dingen lastiger kunnen maken. mij persoonlijk geeft het boek vooral meer inzicht in (haar) autisme. meer dan in (haar) AdHd. Wel herken ik de overprikkeldheid, het niet goed kunnen schakelen, moeite hebben met verandering en ook het haperend werkgeheugen. ook mijn werkgeheugen is vaak overladen, waardoor ik soms moeilijk kennis kan vasthouden, zelfs met een recept wat ik al tig keer heb gemaakt. lijstjes en Adhd, hóe dan? toch voelde ik tijdens het lezen regelmatig irritatie en ongeloof ten aanzien van alle strakke lijstjes. Ik snap dat dit voor elise werkt. dat dit voor haar de enige manier is om ruimte in haar hoofd te krijgen. maar ik kon nauwelijks begrijpen hoe zij zich hier ook daadwerkelijk aan kan houden. Ze heeft tenslotte ook AdHd! er zijn genoeg mensen met AdHd die het al niet voor elkaar krijgen om zich aan één lijstje te houden, laat staan er een mee te nemen naar de supermarkt. Wat ze ook doen, ze krijgen het niet voor elkaar. Functioneren onze neurodiverse breinen dan toch zo anders?
naomi kennedie tegen welke prijs pas je je aan? Wat zijn de verschillen tussen AdHd en autisme, wat hebben ze gemeen en waar vloeien ze in elkaar over? Hoe weet je ‘hoeveel je van wat hebt’? en hoe belangrijk is dit eigenlijk om te weten? deze vragen hielden mij bezig. Ik kreeg de kern maar niet te pakken en liep herhaaldelijk vast tijdens het schrijven van dit artikel. uiteindelijk kwam ik er toch uit. Het boek gaat over meer dan alleen ‘hoe kun je leven met AdHd en autisme’. Voor elise werkt het door haar leven in een soort van mal te gieten die zij net zolang kneedt en polijst totdat het voor haar een goed functionerend model is geworden. maar welke prijs betaalt zij voor haar aanpassing, of camouflage zoals ze zelf schrijft? Welke waardevolle delen van mijn eigenheid heb ik automatisch onderdrukt en heb ik dus nooit kunnen uiten of ontwikkelen? deze vraag stelt elise zichzelf regelmatig. Ik denk dat velen van ons deze vraag herkennen en dat die heel wezenlijk is. Haar boek heeft mij aan het denken gezet, los van alle inzichten over verschillen en overeenkomsten 29 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 tussen AdHd en autisme. Hoe ver en veel pas je jezelf aan om ‘mee te draaien’ en tegen welke prijs? Hoe veel van jouw AdHd/Ass mag er (openlijk) zijn? of houd je – bijvoorbeeld op je werk- angstvallig je diagnose verborgen? bang voor het stigma of als ze (?) erachter komen…. WAt dAn? er is nog veel werk aan de winkel op het gebied van beeldvorming, vooroordelen en mogen zijn wie je bent. Het boek Anders kan ook maakt je hiervan weer extra bewust en dat is waardevol. meer over elise cordaro en haar boek: bekijk haar website www.mysig.be. ook als luisterboek te beluisteren via nextory of kobo. naomi Kennedie is de vaste host van het wekelijkse online Vragenuurtje aD(H)D, elke donderdagavond vanaf 20.00 uur.
Hoe het lelijke eendje actueel O m maar met de deur in huis te vallen: ik ben compleet de weg kwijt. Ik ben geboren in Amsterdam. Vanaf mijn geboorte was ik al anders dan mijn zus en mijn oudere broer. Ik was vrij solitair. Vriendjes had ik gewoon niet en eigenlijk is dat nog zo. ook thuis hing ik er maar wat bij. ‘s nachts bonkte ik met mijn hoofd tegen de muur. Als mijn vader een kussen op die plek plaatste zocht ik gewoon een andere plek. Ik kreeg de naam bonkie bonkie. Ik had vaak woedeaanvallen en moest naar een lomschool. daar voelde ik me snel thuis. blijkbaar werd daar naar me geluisterd en kreeg ik iets van warmte. Iets wat ik thuis miste, ook al ontbrak het me aan niks. maar nooit een arm om me heen als het weer eens onrustig was in mijn hoofd. Ik ben marco, 51 jaar en weet sinds kort dat ik Add heb. dat is fijn om te weten, maar het helpt me niet om mijn draai in het leven te vinden. dat geluid wil ik ook graag eens laten horen. tekst: mArco wijnoogst, lid vAn impuls & woortblind 30 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 einzelgänger als ik nog steeds was, leerde ik opeens iemand kennen die me leuk vond. binnen een week woonden we rond mijn twaalfde verhuisden we naar limburg, weg uit mijn veilige omgeving. terwijl de rest van het gezin zich snel aanpaste aan de nieuwe omgeving, zakte ik verder weg. Ik kwam opnieuw op een lomschool maar vond hier geen begrip en warmte, integendeel. Ik werd er soms in elkaar geslagen terwijl de leraren de andere kant uitkeken. de woedeaanvallen kwamen weer terug. problemen namen toe. Ik ontwikkelde een gokverslaving en deed alles wat god verboden had. Ik verzorgde mezelf slecht, mijn kamer was een puinzooi en ik maakte alles kapot. Vaak omdat ik wilde weten hoe iets er van binnen uitzag. Al vroeg ging ik werken. met zoveel diploma’s op zak was werk vinden geen probleem, haha. Het werd de horeca, waar ik met gemak 60 uur per week werkte. Het geld ging regelrecht de gokkast in en wat er overbleef ging op aan rookwaren en vaak ook drank.
geen zwaan werd marco wijnoogst samen. opeens was daar de rust in mijn leven waar ik zo naar verlangde. de onrust in mijn hoofd bleef natuurlijk gewoon doorgaan. en soms had ik lastige periodes, die niet fijn waren voor mijn vrouw. dus weer in therapie, de zoveelste. er kwam niets nieuws uit. behalve dat ik een lichte vorm van autisme had maar dat wist ik al. Inmiddels was ik van baan veranderd en werkte ik in ploegendiensten. dat maakte het niet beter. Zo gingen de jaren voorbij. echt gelukkig was ik niet meer. mijn vrouw werd ernstig ziek en ik blies mezelf op. Ik kreeg mijn eerste burnout en wederom therapie. Het ging slechter en slechter en een tweede burnout volgende. tot mijn vrouw op een dag zei: “Jij hebt volgens mij ook Add”. dus ik op onderzoek uit en ja, daar was de diagnose. Add-therapie volgde, boeken verslond ik, maar het hielp me geen stap vooruit. mijn werkgever ‘nam afscheid van mij’ na alweer burnout klachten. nu moet ik op zoek naar ander werk. Wat wil ik en wat kan ik nog? momenteel kan ik niks maar daar heeft het uVW geen boodschap aan. een vriendin van mij die in een rolstoel zit, zei laatst: “Aan mij ziet iedereen het, maar aan jou ziet niemand wat je hebt. Je bent een meester in toneelspelen.” Klopt. Ik ben een kunstenaar in het verbergen van mijn problemen. Zo zak ik steeds dieper weg in mijn Add-moeras. Ik denk vaak: had ik het maar nooit had geweten. Hoe moet een volwassen vent, vastgeroest in zijn patronen, dit gaan I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 overleven? mijn vrouw steunt me nog, maar ook zij loopt op haar tenen. Ik behoor tot een groep mensen waarbij de diagnose veel te laat kwam, en die het niet meer kunnen opbrengen om opnieuw te beginnen in hun leven. Altijd maar horen: je zit in je slachtofferrol, ruim je zooi op, kom je afspraken nou eens na. Ik snap nu beter waarom ik zo ben maar wat heb ik eraan? Ik had alles in me om een zwaan te worden maar ik voel ik me eenzamer dan ooit. Add is een gave, zeggen ze. en ik heb zeker bijzondere eigenschappen. maar mocht er iemand zijn die mijn Add wil overnemen: go for it! herkenbaar? mail mij! Via info@impulsenwoortblind.nl de redactie heeft mijn mailadres en stuurt je mail door. 31
Vier de Verschillen werkt aan inclusie V Vijf jaar geleden sprak Karin Jahromi met Jan Anne Kalkoven. Hij heeft Add en organiseerde toen de eerste ‘Vier de Verschillen’-themadag voor al zijn collega’s bij de belastingdienst. de dag was een onverwachts succes en Vier de Verschillen stond definitief op de kaart. Wat is er bereikt in die vijf jaar? ‘We voorzien in een grote behoefte.’ tekst: kArin jAhromi 32 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 Wat heeft Vier de Verschillen de afgelopen vijf jaar bereikt en waar is nog werk aan de winkel? Ik bespreek het met Jan Anne en zijn collega petra Verstegen-Van overveen, een van de 50 ervaringsdeskundigen van Vier de Verschillen. Ik vraag Jan Anne wie het feestje van Vier de Verschillen allemaal meevieren. “onze leden komen echt uit alle afdelingen binnen de organisatie, van ‘postkamer tot directie’. mensen met een diagnose of omdat ze zich herkennen in een bepaalde ‘aandoening’ of omdat ze een andere manier van denken hebben, zoals beelddenken. ons platform raakt ook heel voorzichtig beleidsmatig ingebed in de organisatie. Zo krijgen we vanuit het Kern departement in den Haag, waar de beleidsmakers van diversiteit en inclusie zitten, budget en ondersteuning. Kennelijk zien ze daar ook dat we niet alleen een beweging voor de medewerkers zijn maar ook voor de organisatie zelf. Het zou een verdienste zijn als een grote werkgever ier de Verschillen is een landelijk medewerkersnetwerk binnen de belastingdienst. Het netwerk zet zich in voor meer openheid over psychische en lichamelijke kwetsbaarheden. Wat acht jaar geleden begon als een online platform met twee leden vanuit de locatie Apeldoorn, is uitgegroeid tot een beweging met meer dan 850 leden. ruim 50 van hen zijn actief als ervaringsdeskundigen binnen de diverse subcommunities zoals Hsp, autisme, AdHd, dyslexie, depressie, burn-out, verslavingen etc. Zij zijn de spil van Vier de Verschillen en organiseren allerlei bijeenkomsten voor geïnteresseerde medewerkers. daarnaast zijn er 18 ambassadeurs op zeven locaties in het land, die het gedachtengoed van een inclusief werkklimaat uitdragen.
zoals de onze een afspiegeling van de maatschappij is.” petra vindt dat het daarmee de goede kant op gaat: “Het is zichtbaar dat voor steeds meer medewerkers met een psychische kwetsbaarheid plek is.” sollicitanten met bijvoorbeeld Ass die zich via de Wet Banenafspraak melden, krijgen een jobcoach toegewezen en een Harrie. een Harrie is een speciaal getrainde collega-werknemer die begeleiding op de werkvloer geeft aan werknemers met een extra ondersteuningsbehoefte. op het gebied van hulpmiddelen ligt het iets lastiger. dyslexiesoftware is niet toegestaan op het bedrijfsnetwerk. Voorleessoftware via een usb-stick daarentegen weer wel. de organisatie is ook bekend met het dyslexie lettertype maar dit kan niet gebruikt worden op officiële documenten, ook niet op de interne correspondentie. Werk genoeg dus, om de organisatie écht inclusief te maken. naast en tijdens de bijeenkomsten nodigt Vier de Verschillen mensen uit om mee te denken en om de dingen waar ze tegenaanlopen ter sprake te brengen. Jan Anne vertelt dat er veel met ervaringsdeskundigheid gewerkt wordt. Zo is er een ambassadeur die zelf doof is en doven en slechthorenden binnen de organisatie begeleidt. petra is ook vanuit ervaringsdeskundigheid ambassadeur. Ze vertelt: “de organisatie is zwaar gestandaardiseerd en het is essentieel om zelf ook binnen die standaard te kunnen functioneren. lukt dat niet goed of wil je verandering, dan moet je daar zelf aandacht voor vragen. dat vraagt veel van iemand. Als ambassadeur met een vergelijkbare ervaring of ‘aandoening’ kun je die collega helpen met het zoeken naar de juiste oplossingen. leden van Vier de Verschillen hebben toegang tot een database met namen van de ambassadeurs en contactpersonen. daar vind je altijd wel iemand die jou kan helpen. Zo functioneert ons platform dus als een belangrijke ingang tot een ondersteuningstraject, dat waarschijnlijk meer aansluit bij de behoefte van iemand dan wat er vanuit de organisatie standaard wordt aangeboden.” de komende periode is het de bedoeling om de ervaringsdeskunI&W mAGAZIne nr 2 - 2022 digen beter te positioneren binnen de organisatie en hen ook daadwerkelijk te gaan betrekken bij re-integratietrajecten. er zijn nu nog vaak te veel mensen betrokken bij één enkel traject. dat kan heel overweldigend zijn en niet bepaald helpend. Iemand van Vier de Verschillen hierbij aan tafel is dan zeker een ruggensteun. Het is mij duidelijk dat de beweging in een grote behoefte voorziet. We filosoferen nog even na over de term inclusie. Voor Jan Anne is er sprake van inclusie als verschillen er niet toe doen en als iedereen kan meedoen. dat heet verschillen vieren! meer over ‘neurodiversiteitsnetwerken’ op het werk? KIJK HIEr. meer weten over hoe Jan-Anne met zijn Add omgaat thuis en op het werk? luister naar deze aflevering van de Dynamika podcast-reeks. 33
vErEnigingSniEUWS je successen vieren ‘Als belangenvereniging kijk je altijd naar wat er nog moet gebeuren, maar je kijkt nooit terug naar de successen.’ Deze wijze woorden van supervisor Esther Gotink leidden tot een bijzondere invulling van de eerste keer dat de Ondersteuningsgroep Dyslexie en de PR-groep Dysleuk na corona weer live bij elkaar kwamen. teKst: nel Hofmeester en esther Gotink de geschiedenis We doken in de geschiedenis van Woortblind en vonden daar vanaf het begin in 1987 tijdschriften, lezingen, congressen, contacten met de wetenschap, een telefoonteam, een regionaal netwerk en een landelijke sIre campagne. en: heel veel mensen die deze informatie herkenden en zich ondersteund wisten! drie voorzitters uit die tijd – Arlene Haveman, Hans van de Velde en dirk Vollenhoven – vertelden daarover tijdens een interview. Alle drie liepen ze als ervaringsdeskundigen tegen de barrières aan die je tegenkomt als je dyslectisch bent. fusie met impuls In 2014 fuseerde Woortblind met Impuls, de belangenvereniging voor mensen met Ad(H)d. de fusie was uit nood geboren, maar blijkt achteraf historisch. Vanaf deze tijd groeide onze overtuiging dat dyslexie en Ad(H)d geen stoornissen zijn, maar vormen van neurodiversiteit: verschillen in talenten en breinen. Gelukkig is er inmiddels veel veranderd, qua kennis over dyslexie en ook Ad(H)d. onze huidige voorzitter rob pereira vertelde dat hij in zijn studie tot kinderarts niets hoorde over dyslexie of AdHd. Hij kwam het wel steeds tegen bij patiëntjes in zijn praktijk. In 1996 richtte hij daarom een AdHdnetwerk voor medici op. Van 2014 tot nu Inmiddels zijn er protocollen, vergoedingen en voorzieningen voor dyslexie, maar dyslectische leerlingen hebben het nog steeds moeilijk op school. en in bedrijven is kennis over dyslexie vaak niet of onvoldoende aanwezig. Als vereniging delen we onze kennis via onze website, het Impuls & Woortblind magazine en webinars. er zijn vier dyslexie-cafés en het boek ‘Haal meer uit je dyslexie’. de ondersteuningsgroep dyslexie infor34 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
vErEnigingSniEUWS meert het bestuur over actuele dyslexie-zaken. de pr-groep dysleuk werkt via de media en met samenwerkingspartners aan noodzakelijke nieuwe ontwikkelingen. onderwerpen voor de toekomst dit zijn volgens onze (oud)voorzitters dé onderwerpen waar we als vereniging mee aan de slag moeten: • Volwassenen met dyslexie moeten meer op de kaart komen. neem plaats in toegankelijkheidscommissies. Informeer bedrijfscursussen over dyslexie. • Ga werkgevers voorlichten, zij hebben handvatten nodig. Verwerk je verleden en ga er dan mee werken: de wereld wacht op je, GA Het doen. • Je krijgt van de buitenwereld weinig terug voor wat je investeert, dat kan de motivatie ondermijnen. Geef daarom als vereniging voldoende aandacht, respect en erkenning voor de inzet van vrijwilligers. • trek wetenschappers aan die dyslectisch zijn – zij zijn rolmodel. • Hoe vaak wordt dyslexie gemist bij de diagnose AdHd? • leerrecht: ook als blijkt dat een leerling nét geen dyslexie en nét geen AdHd heeft. de combinatie is al zwaar genoeg. de steile berg van dyslexie na afloop van het interview kregen de voorzitters een tegeltje uitgereikt met de toepasselijke tekst*: ‘Op de steile berg van dyslexie vergeten velen te genieten van het uitzicht over wat ze hebben bereikt.’ ook voor de andere aanwezigen was er een tegeltje. na de pauze werd verder gewerkt aan de invulling van de onderwerpen voor de toekomst. Zaterdagmiddag 10 september is de volgende bijeenkomst. meedoen? neem contact op met peter millenaar via peter.w.millenaar@gmail.com even voorstellen: sAskiA elswijk We zijn heel blij met Saskia Elswijk als ons nieuwe bestuurslid. Tijd voor een korte kennismaking. “Ik ben 47 en woon in eemnes met man en zoon. Ik ben zelfstandig AdHd-coach en werk daarnaast bij een opleidingsinstituut. Zelf heb ik AdHd. toen ik als bestuurslid werd gevraagd hoefde ik niet lang te twijfelen: er is nog zoveel te doen voor mensen met Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie! bovendien ben ik al actief bij Impuls & Woortblind als organisator van het Online Vrouwencafé en bij aDHD Women. mijn passie is om mensen met zichzelf en met elkaar in verbinding te brengen. daarom past de portefeuille met de Ad(H)d-cafés en de dyslexie cafés mij goed. In mijn nieuwe rol als bestuurslid van Impuls & Woortblind ga ik aan de slag met de cafés. Wat speelt er in het land? Welke signalen moeten we als bestuur oppakken? Waar ligt een behoefte waarin nog niet wordt voldaan?” tegeltje voor 10 euro Wil je ook zo’n uniek tegeltje aan de muur? Bestel het in onze webshop voor € 10,incl. verzendkosten. * Tekst en ontwerp van Christian Boer (van wie anders?) 35 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
iMpUlS & WOOrtBlind WErKgrOEp ONDErWIJS wAt: belangenbehartiging voor alle vormen van onderwijs wie: Karin Jahromi – (bestuurslid portefeuille onderwijs) DYSLEXIELIJN wAt: de dyslexielijn hulpdienst voo over dyslexie. ONDErSTEUNINgSgrOEp DYSLEXIE wAt: belangenbehartiging voor dyslectici en advisering bestuur wie: peter millenaar - peter.w.millenaar@gmail.com (voorzitter) actieve werkgroepen en vrijwilligers I & W WErKgrOEp VOLWaSSENEN wAt: klankbordgroep voor initiatieven en projecten rond actuele thema’s mbt Ad(H)d, dyslexie en/of dyscalculie wie: we zoeken nieuwe leden en een voorzitter! Iets voor jou? Mail ons. Impuls & Woortblind is actief voor en met mensen met Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie. Heb je vragen? Heb je een idee voor een actie of een activiteit? Wil je ergens aan meedoen? Hier zie je bij wie je terecht kunt met je vraag of idee! wie: dyslexielijn@ impulsenwoortb DYSLEUK: pr EN LOBBYgrOEp DYSLEXIE wAt: dyslexie zichtbaar maken vanuit I en W wie: nel Hofmeester dysleuk@impulsenwoortblind.nl 36 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 EXpErTISEgrOEp wAt: expertmeetings, begeleiding van studenten, eigen onderzoeken onder achterban, internationale contacten wie: rob pereira – (bestuursvoorzitter & portefeuille wetenschap)
APELDOORN N n is een or vragen tblind.nl aD(H)D-CaFéS EN DYSLEXIE CaFéS wAt: maandelijkse bijeenkomsten voor en door mensen met AdHd en/of dyslexie (zie pag. 39) wie: saskia elswijk – (bestuurslid portefeuille cafés) AMERSFOORT rEDaCTIECOMMISSIE FONDSENWErVINg wAt: zorgen voor stabiele extra inkomsten voor I en W wie: evert van Waegeningh (penningmeester) wAt: zorgt samen met hoofdredacteur voor inhoud van I & W magazine wie: Julie Houben – julie.houben@ impulsenwoortblind.nl (hoofdredacteur) CONTaCTpErSONEN EN CLIëNTONDErSTEUNErS wAt: ervaringsdeskundige vrijwilligers per telefoon en/of mail bereikbaar wie: zie de lijst op http://www.impulsenwoortblind.nl/onze-vrijwillige-contactpersonen/ BESTUUr wAt: ook elk bestuurslid heeft een eigen aandachtsveld. Wil je één van hen benaderen met een vraag of idee? stuur dan een mail naar info@impulsenwoortblind.nl wie: rob pereira - bestuursvoorzitter, wetenschap, AdHd evert van Waegeningh - penningmeester, dyslexie Annemarie van essen – Ad(H)d, ledenwerving, media en communicatie Karin Jahromi – dyslexie, onderwijs, vrijwilligersbeleid saskia elswijk – Ad(H)d, cafés 37 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
advErtEntiES zelf een Ad(h)d cAfé of dyslexie cAfé opzetten? wij helpen je! Is er geen Ad(H)d-café of dyslexie-café bij jou in de buurt? Zoek een partner en start er eentje. Impuls & Woortblind kan je helpen met een duidelijke handleiding over de aanpak. bel of mail ons voor meer informatie: 033 247 34 84 / info@impulsenwoortblind.nl de dyslexielijn de dyslexielijn is een hulpdienst voor vragen over dyslexie. Je kunt bellen naar het landelijk bureau: 033 247 34 84 Wij zorgen dan dat je vraag door de juiste persoon behandeld kan worden. Je kunt je vraag ook mailen: dyslexielijn@impulsenwoortblind.nl behoefte AAn onderling contAct? doe een oproep! Heb jij behoefte aan contact met iemand uit jouw omgeving om ervaringen te delen? Je kunt via onze digitale nieuwsbrieven een oproepje doen. mail je oproep + woonomgeving naar: info@impulsenwoortblind.nl. dan sturen wij de reacties aan je door. 38 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022
& dySlExiE caféS ad(h)d caféS door het hele land organiseren wij aD(H)D-CaFéS EN DYSLEXIE CaFéS. dé ontmoetingsplek voor iedereen uit onze doelgroep en direct betrokkenen. voor en door ervaringsdeskundigen. hieronder vind je al onze cafés bij jou in de buurt en onze online cAfés. voor adres- en contactgegevens per Ad(h)d-café, kijk op onze site. dyslexie cafés vind je op pratenoverdyslexie.nl. KIJK IN ONzE agENDa VOOr DE aCTUELE SITUaTIE pEr CaFé. aLLEEN ONLINE vrAgenuurtje Adhd/Add online Iedere donderdagavond vanaf 20 uur onlIne dyslexie cAfé online Iedere derde zaterdag van de maand onlIne van 13.30 tot 16.00 het Ad(h)d vrouwen cAfé online Iedere eerste vrijdag van de maand onlIne van 20:00 tot 22:00 zuid hollAnd Ad(h)d-cAfé den hAAg Iedere tweede woensdagavond van de maand onlIne, iedere vierde maandagavond op locatie Ad(h)d-cAfé bArendrecht Iedere derde dinsdag van de maand van 20.00 tot 22.30 zeelAnd Ad(h)d-cAfé vlissingen Iedere tweede woensdag van maand van 20.00 tot 22.30 noord-brAbAnt Ad(h)d-cAfé bredA Iedere derde donderdag van de maand van 19.30 tot 22.30 Ad(h)d en DYSLEXIE cAfé heusden-vesting Iedere laatste dinsdag van de maand van 19.30 tot 21.30 Ad(h)d-cAfé eindhoven Iedere derde woensdag van de maand van 19.30 tot 21.00 39 I&W mAGAZIne nr 2 - 2022 limburg Ad(h)d-cAfé mAAstricht Iedere eerste vrijdag van de maand van 19.00 tot 21.30 noord hollAnd Ad(h)d-cAfé AmsterdAm Iedere tweede maandagavond van de maand vanaf 20.00 drenthe dyslexie cAfé AmsterdAm 6 x per jaar op dinsdagavond. om en om op locatie en onlIne Ad(h)d-cAfé Assen Iedere laatste vrijdag van de maand van 19.00 uur tot 22.30 overijssel Ad(h)d-cAfé hengelo Iedere tweede woensdag van de maand van 20.00 tot 22.30 utrecht Ad(h)d-cAfé Amersfoort Iedere tweede vrijdagavond van de maand op locatie, iedere 4e vrijdagavond onlIne. Ad(h)d-cAfé utrecht Iedere eerste woensdag van de maand van 21.00 tot 23.00 gelderlAnd Ad(h)d-cAfé Arnhem en omstreken Iedere eerste maandag van de maand vanaf 19.30
Zelfstandig werken met Read&Write Read&Write is een compenserend hulpmiddel dat ondersteuning geeft aan mensen met dyslexie of een ander lees- of spellingprobleem. Het programma ondersteunt zwakke lezers tijdens het lezen, schrijven en studeren. Read&Write is geschikt voor het werken op de Chromebook en met de Chrome-browser. Het werkt met een extra werkbalk in de browser. Het programma leest bestanden met tekst, zoals word-documenten, PDF’s en digitale (school)boeken, maar ook websites, presentaties en e-mails. www.lexima.nl/readwrite Device Werking Kernfuncties Onderscheidende functies Lesmateriaal Chromebook en Chrome-browser Voorlezen Highlighten tekst Spraak naar tekst Uitgebreid afbeeldingenboek met woordenlijst Vooral digitaal info@lexima.nl www.lexima.nl 8 Laat je “label” in je voordeel werken! Wij bieden in onze training en coaching voor (jong) volwassenen met dyslexie / dyscalculie / AD(H)D / autisme en/ofhoogbegaafdheid: Dynamika advies, training & coaching praktische handvatten en inzicht in jouw andere manier van denken en leren; vermindering van faalangst, onzekerheid, uitstelgedrag, prestatiedrang en/of stress; verhoging concentratie, sneller leren lezen, gemakkelijker schrijven en communiceren. Luister ook naar onze Podcasts op onze websites, Soundcloud (Dynamika Podcasts) en Spotify www.geniaaloprechts.nl www.werkendyslexie.nl T 020 – 639 1099 Zie ook onze boeken: “Slimmer dan je baas”en “Dyslexie: stoornis of intelligentie” (Uitgeverij Garant B.V.) info@dynamika.nl zelf ledenvoordeel bieden Als zelfstandige kun je leden van Impuls & Woortblind ook korting bieden op jouw product. denk aan coaching, workshops, rijbewijskeuringen etc. Wij vermelden je op de Ledenvoordeelpagina van onze website. Interesse: mail of bel ons: info@impulsenwoortblind.nl / 033 247 34 84
1 Online Touch