Mandeguod 36e jaargang mededelingen- en activiteitenblad van Mantgum mei 2021 O.a. in dit nummer: 26 Onze moestuin 3.0 40 Aardgasvrij wonen op Tsjeintgum 50 De ransuilen in Mantgum
2 Mandeguod Yoga Pilates Bodyflow studio Fitaal 06 420 122 03 Workshops en retreats Stoelshiatsu Ontspannings- Yogamassage Kijk voor meer informatie op studiofitaal.nl
mei 2021 3 In dit nummer: Prakkesaasjes fan de redaksje Het dorpenfonds Huisartsenpraktijk in Mantgum van Bergwerff Nijs fan de Gielguorde Wjukkennieuws Nieuws van de doarpskeamer Wat hinget der oan de muorre Samen hoopvol het nieuwe jaar in BIS spilet! Betinking op Skillaerd giet net troch op 4 maaie 2021 Onze moestuin 3.0 De speeltuin is geen vuilstort Borden in de Swette die wijzen naar Mantgum Wedstrydaginda Keatsferiening Jacob Klaver 2021 Verenigingen Weekagenda Instellingen Aardgasvrij wonen op Tsjeintgum 40 jier lyn – Kuierke troch Mantgum Presintaasje Tresoar ‘Iisbaan yn ’e maaitiid’ Nieuws van ’t Kappershûs! De ransuilen in Mantgum Van Bagger naar Beter Het NK Tegelwippen 2021: Leeuwarden tegen Grunn Nieuws uit de Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Voortgang van de restauratie kerk en orgel Poppen út Mantgum foar Kamp Morra Peaskeaaisykjen De Bistedokter Colofon Kopij inleveren uiterlijk de 14de van elke maand mandeguod@gmail.com www.mantgum.com 4 6 8 11 12 15 16 21 23 25 26 31 32 35 36 37 38 40 44 47 49 50 54 57 58 59 64 66 68 70 Omslagfoto Nieuwe borden in de Swette die wijzen naar Mantgum pagina 32. Foto: Robert van den Bergh
4 Mandeguod It ferhaal fan Gosse en Dukke oer de âlde bakkersfyts fan Bakker Ids die my tinken oan al dy winkellju dy’t eartiids yn Mantgum troch de tiid komme moasten. Mei soms oan de iene kant ek noch konkurrinsje, want tsjintwurdich tinke je fansels al gau: hoe koene der eartiids bygelyks twa bakkers bestean yn sa’n gat as Mantgum mei kwalik 400 minsken? It sil ek de loyaliteit fan de doarpsbewenners west ha dy’t dizze winkellju op fuotten hold. Je kochten ommers op tiisdeis fan de iene bakker dy’t oan de doar kaam en op freeds fan de oare bakker. Boppedat hiene beide bakkers faak harren eigen spesjaliteit. It brea fan bakker Ids eksportearden wy bygelyks destiids geregeld nei Ingelân ta as wy op famyljebesite gongen – foar skoanheit. En dan hiest net sa’n kreas ynpakt pakje mei snijde stikjes, nee, dan hiest in echte hompe roggebrea yn hannen, fan sa’n 20 by 12 sm, yn in los stikje papier. Bakker Ids syn spesjaliteit – ferneamd oant yn Ingelân ta! Mar it wie fansels foar de measte winkellju hurd wurkjen foar har brea. Boppedat hiest faak ek minsken dy’t út need in winkeltsje begongen. Foar in frou dy’t widdo waard wie ien fan de opsjes om wat te ferstjinjen it opsetten fan in winkeltsje – hja waarden wol ris ‘de koffie- en theeweduwen’ neamd. Want dat hiene hja dan faak as hannel: kofje, tee, wat tabaksboel, en noch wat oare artikels miskien, mar in grut assortimint hiene hja faak net, it moast ommers ek yn in bedsteekast passe – mear opslachromte wie der gewoanwei net. Yn it hûs oan de Master Jansenstrjitte nûmer 8 (dêr’t no Michel en Akky wenje, eartiids it lêste hûs oan dy strjite) wenne yn de earste helte fan de foarige iuw widdo Feikje. Doe in ‘twa-ûnder-ien-kap’: twa húshâldingen wennen yn it foarste part fan it tsjintwurdige hûs. Mear wie it ek net. Feik wie al jierren widdo, en ja, hja ferkocht ek it kofje-, tee- en takbaksassortimint. Prakkesaasjes fan de redaksje
mei 2021 5 Yn ús famyljeferhalen wie âlde Feik reedlik legendarysk: hja wie foar de duvel net benaud. As der yn de oarloch fan 40-45 troch de Dútskers wer ris in aksje wie om hynders te foarderjen, dan waard de kêde fan ús pake-en-dy gau nei it hok achter it hûs fan âlde Feik brocht oant it gefaar wer geweken wie. Alde Feik bleaun altyd kalm! Sa’n frou dy’t har ûnder net maklike omstannichheden dochs altyd rêde, sûnder in sosjaal fangnet sa’t we tsjintwurdich hawwe, sokke minsken, dêr moatte je respekt foar ha. Al dy winkellju fan destiids mei har lytse winkels mei beheinde romte en in noch beheinder assortimint: in dreech bestean, mar dochs holden hja de kop der foar! Lys Scarse
6 Mandeguod Het dorpenfonds Voor iedere Mantgumer met een goed idee Iedere Mantgumer met een idee om de leefbaarheid in ons dorp te versterken kan hiervoor geld aanvragen uit het dorpenfonds. Dit is een pot met geld die Doarpsmienskip (DMS) ‘gekregen’ heeft van de gemeente Leeuwarden. Het doel van dit geld is om de leefbaarheid in de dorpen te versterken en/of te verbeteren. Voorbeelden zijn de aanschaf van voetbalgoals op het sportveld, een bijdrage voor een verenigingsjubileum, het planten van bloembollen, het organiseren van computerlessen voor ouderen, etc. Verenigingen, particulieren of wie dan ook met een goed idee voor de leefbaarheid kan geld uit deze pot aanvragen. De exacte voorwaarden en het formulier waarmee je de bijdrage aanvraagt staan op mantgum.com onder het kopje dorpsleven>doarpsmienskip. Als Doarpsmienskip willen we iedereen oproepen hier gebruik van te maken, want het is zonde als het geld niet besteed wordt. Dus: heb jij een goed idee voor Mantgum, aarzel dan niet, vraag wie er mee wil denken en doen en vraag de bijdrage simpel aan. Voor vragen kun je uiteraard mailen naar doarpsmienskip@mantgum.com
mei 2021 7
8 Mandeguod Geachte lezers en bezoekers van de huisartsenpraktijk in Mantgum van Bergwerff ‘De eerste kogel ging door de kerk’ op dinsdag 13 april: eindelijk mochten we beginnen met vaccineren tegen Covid-19. Dit vond plaats in MFC ‘de Helling’ in Winsum, een fijne locatie voor een happening als deze! Inmiddels in totale verwarring over wannéér er vaccin beschikbaar was voor de huisartsen, voor welke doelgroep en vooral hoevéél, en dan ook nog wèlk vaccin, waren we superblij dat we in de week vóór 13/4 de uitnodigingen mochten versturen voor de 60- tot 65-jarigen. De berichtgeving hieromtrent wisselde bijna per dag en vooral toen bleek dat het Astra Zeneca-vaccin vanwege zeldzame bijwerkingen stop gezet werd nam de wanhoop toe! Iedereen wilde namelijk zo graag een stap zetten richting bescherming tegen dat onvoorspelbare virus en gevaccineerd worden!! Huisartsen zijn ontsteld en verontrust door het besluit van de Gezondheidsraad om Astra Zeneca voor 60-minners stop te zetten. Want het risico van de bijwerkingen (kans op trombose) is uiterst gering, nl. 1 op de 100.000, en weegt niet op tegen de nadelen van een Covidinfectie. Trombosespecialisten maken de vergelijking van de risico’s met het slikken van de anticonceptie pil of lange afstandsvluchten. Trombose en longembolieën komen regelmatig voor, dus ja, daar kunnen ook gevaccineerde mensen bij zitten. Maar dit zegt niets over het oorzakelijke verband tussen het vaccin en de aandoening. Deze angst voor het Astra Zenecavaccin – lang leve de media! – leidde in veel huisartsenpraktijken tot een verlaagd opkomstpercentage onder de 60-plussers. In sommige praktijken was de opkomst slechts 40%. Dan is het dramatisch dat zo weinig mensen de vaccinatie komen halen. Het kwaad is geschied door deze beslissing van de Gezondheidsraad waardoor het vertrouwen in het vaccin voor veel mensen geschaad is. Toch zijn er een paar dingen waar je na een prik op zou kunnen letten: kortademigheid, pijn op de borst, zwelling in de benen, aanhoudende buikpijn, zware voortdurende hoofdpijn of wazig zien, of kleine onderhuidse bloedinkjes elders dan rond de injectieplaats. Bemerkt u een van deze verschijnselen dan is het wellicht
mei 2021 9 raadzaam contact op te nemen met de huisartsenpraktijk. Echter, op 13 april merken wij het tegenovergestelde: bijna iedereen is blij al zo snel een oproep voor de vaccinatie te ontvangen, louter blijde gezichten en een enkeling die wat behoedzaam de gezondheidsverklaring inlevert bij de huisarts. Opmerkingen als “het is een feestdag” of “nu kan het nieuwe normaal weer beginnen” en “ik kan straks mijn kleinkinderen weer knuffelen” waren schering en inslag. Tot ons grote genoegen ontvingen we de dag erna een e-mailtje van een tevreden patiënt. Ik citeer: “geachte heer Bergwerff, Vorige week kreeg ik van u een uitnodiging om mij te laten vaccineren in het kader van de bestrijding van het COVID-virus. Op 13/4 was het zover en ben ik naar Winsum gereden. Van wat ik daar zag werd ik heel erg vrolijk. Een goed geoliede logistieke machine, waardoor het verblijf prettig werd. Mijn zeer grote complimenten hiervoor. Dit mag ook wel eens gezegd worden. Wilt u mijn dank overbrengen aan al uw medewerkers die hierbij betrokken waren?” U zult kunnen begrijpen dat ons personeel deze woorden erg gewaardeerd heeft! We hebben die dag 260 prikken kunnen zetten, en van de overgebleven doses roepen we nog zo’n 40 personen op tot aan de leeftijdsgroep van 69 jaar. Dit zal dinsdag 20 april gaan plaatsvinden. Helaas dus voor de personen onder de 60, die zullen op de GGD moeten wachten. En dan vooral het goede nieuws: als u volledig gevaccineerd bent, bent u voor 90% beschermd tegen Covid (àls u het krijgt verloopt de infectie mild!) en mooier nog: u bent tot 90% minder besmettelijk! Dat is een mooi perspectief op de toekomst, en laten we hopen: op een mooie zomer. Met een hartelijke groet, Aukje Bergwerff-de Boer
10 Mandeguod maand aanbieding 750 gram iedere dinsdag bij de Poiesz in Mantgum van 15.30 tot 18.00 uur kibbeling + gratis saus voor € 10,
mei 2021 11 Nijs fan de Gielguorde De Kleine Jantje Beton Loterij Van 19 mei t/m 2 juni 2021 verkopen de leerlingen van basisschool de Gielguorde lootjes voor Jantje Beton. De kinderen komen dan bij u langs met machtigingsformulieren en een poster. Die plaatsen zij op de grond voor de deur. Net als het meetlint van Jantje Beton, om anderhalve meter afstand te houden. U kunt loten kopen door een machtigingsformulier in te vullen of door de QR code op de poster te scannen en online loten te bestellen. Welke manier u ook kiest, wij hopen dat u deze actie steunt! De helft van de opbrengst is voor Jantje Beton, een organisatie die op verschillende manieren bijdraagt aan de (buiten) speelkansen van kinderen in Nederland. De andere helft van het geld dat de leerlingen ophalen, is voor de school. Enkele jaren geleden heeft de Gielguorde het schoolplein vernieuwd, mede gefinancierd door een Jantje Beton loterij. Momenteel liggen er plannen voor verdere verbetering van de plantenbakken buiten. Wij kunnen uw bijdrage dus goed gebruiken. En voor u zijn er mooie prijzen te winnen. Meer informatie vindt u op www.jantjebeton.nl. Geen Garagesale in mei Vanwege de huidige coronamaatregelen is het niet haalbaar om dit jaar op de geplande datum de Garagesale te houden in Mantgum. Dat is ontzettend jammer, temeer omdat dit het tweede jaar op rij is dat de sale niet door kan gaan. De oudercommissie houdt de coronamaatregelen en vergelijkbare evenementen in andere dorpen in de gaten. Zij zoekt naar een manier om op een later moment alsnog een (variant van de) Garagesale te organiseren. Te zijner tijd informeren wij u hier uiteraard over. Ophaaldata Oud Papier In verband met Hemelvaartsdag die dit jaar op 13 mei valt, wordt het Oud Papier éénmalig dit jaar een week eerder opgehaald. De ouders van de leerlingen van de Gielguorde komen op 6 mei vanaf 18.30 bij u langs. De ophaaldata in 2021 (na 6 mei): 10 juni, 8 juli, 5 augustus, 2 en 30 september, 28 oktober, 25 november en 23 december. Namens de oudercommissie Gielguorde Mantgum
12 Mandeguod Wjukkennieuws Beste Mantgumers, Even wat nieuwe wetenswaardigheden in en bij de Wjukken. De Wjukken heeft een schenking gekregen in de vorm van vier fraaie zeefdrukken die gemaakt zijn door Jan van Tuinen. Waarvoor onze hartelijke dank! Het zijn bewerkingen van de Friese vlag. Het bestuur gaat deze zeefdrukken een plaats geven aan de muren van de Opkeamer. (Zie een van de zeefdrukken op bijgaande foto.) In de Mandeguod van april jl. is aangekondigd dat de Wjukken een andere voortuin gaat krijgen. Voorwaarde voor de gemeente is dat het onderhoud van deze eetbare vruchtentuin gedaan wordt door vrijwilligers. Naar aanleiding hiervan hebben zich enkele enthousiaste dorpsgenoten gemeld. Echter er zijn nog enkele plekken beschikbaar. Mocht u interesse hebben, dan graag contact opnemen met Michiel Wijgmans. Telefoon: 06-44 124 860. Wij zien uw aanmelding graag tegemoet. Op 14 april jl. is er op de Clinke een nieuwe kast geplaatst die dienst gaat doen als uitbreiding van de bibliotheek. Teake Oosterbos heeft weer een schitterende degelijke kast gemaakt. (Zie foto) Een variatie op de eerder door hem gemaakte kastbibliotheekkast, met ook nog een grote bergruimte in het onderstel. Wij zijn er heel blij mee en Teake uiteraard bedankt voor dit unieke meubelstuk. Weet dat als u een boek wilt lenen U terecht kunt in de Wjukken! De Wjukken is geopend als doarpskeamer
mei 2021 13 Met hart voor dieren, in het hart van Fryslân Voor spoedgevallen 24 u./7d. bereikbaar. op dinsdagmiddag van 13.00 tot 17.00 en op vrijdag van 8.00 tot 12.00 uur. U bent van harte welkom! Freerk Smidt namens het Bestuur van de Wjukken Oedsmawei 13, 9001 ZJ GROU Tel. 0566 - 60 14 64 E-mail: info@dierenartsgrou.nl Websites: www.dierenartsgrou.nl en www.bistedokter.nl Telefonisch spreekuur: maandag t/m zaterdag van 8.00 - 9.30 u. Spreekuren gezelschapsdieren uitsluitend op afspraak! Balie geopend: Maandag t/m vrijdag: 8.00 – 18.00 u. en zaterdag: 8.00 – 9.30 u.
14 Mandeguod zorgvuldig en met aandacht Dag en nacht bereikbaar T 0566 60 29 22 I www.dejonguitvaartzorg.nl www.dejonguitvaartzorg.n .nl nl
mei 2021 15 Nieuws van de doarpskeamer Freedtemoarnkuierke (vrijdagochtendwandelingetje) Nu de lente is begonnen, de zomer dichterbij komt en het er naar uitziet dat niet alleen de natuur zich opent maar dat ook de samenleving zich weer een beetje kan openen wordt het tijd dat we de doarpskeamer meer handen en voeten gaan geven. Daarom willen we graag beginnen met een vrijdagochtendwandelingetje (freedtemoarnkuierke). Iedereen die het leuk vindt om gezellig met een groepje mensen een klein wandelingetje van ongeveer een uurtje te maken nodigen we uit om zich aan te melden. We hadden gedacht om op vrijdag ochtend 7 mei en vrijdagochtend 21 mei hiermee te starten. We verzamelen tussen 09:00 uur en 09:30 uur bij de Wjukken met een bakje koffie om daarna gezamenlijk een rondje te lopen en even gezellig bij te kletsen. Na de route kunnen we bij de Wjukken eventueel weer even een bakje doen om af te sluiten. Aanmelding kan via de mail bij mcvrossum@ziggo.nl Spelletjesmiddag Tijdens de lockdown heeft iedereen natuurlijk thuis zich moeten vermaken met spelletjes doen. In ieder gezin is nu bekend wie de meeste spelletjes wint en wie het meest gemeen speelt of misschien heb je er wel genoeg van om voortdurend in je eentje patience te moeten spelen. Nu er versoepelingen in het verschiet liggen willen we op dinsdagmiddag 11 mei en dinsdagmiddag 25 mei van half 2 tot half 4 gezamenlijk spelletjes doen. Wij zorgen voor de spelletjes. Aanmelden kan via de mail bij w.vanderzee@amarylllisleeuwarden.nl Vanzelfsprekend gebeurt alles coronaproof. Alle maatregelen die op dat moment gelden worden conform de richtlijnen van het RIVM gevolgd.
16 Mandeguod Wat hinget der oan de muorre Wy, Gosse en Dukke van der Ende, ha it stokje oernaam fan Hendrik Grunstra dy’t wy kenne fan kuorbalklub WWC. Yn dizze rubryk “Wat hinget der oan de muorre”, feroarje wy it efkes yn “Wat stiet der tsjin de muorre”. Wat der by ús ûnder de karport tsjin de muorre stiet is de âlde bakfyts fan Gosse syn heit, bakker Ids. De fyts hat yn it ferline altyd tsjinst dien om te suteljen mei bôle yn en om Mantgum. It is wol in fyts mei in ferhaal. Yn de 50er jierren hat bakker Ids de bakkerij oan de Master Jansenstrjitte oernaam fan bakker Venstra. Moarns betiid de bôle bakke, middeis en bytiden jûns mei de fyts en yn de grutte koer, de bôle útsutelje en it bakkersguod ferkeapje. De âld fyts waard ferfongen troch in lichtere nije sutelfyts. De âlde kaam yn it hok te stean. Op in federaasje-keatsparty yn Húns waard de âld fyts ûnder it genot fan in drankje ferkocht. Jierren letter kaam fia fia ris te praat dat de âld bakfyts yn Hoptille stie. Lokkich koene we de fyts mei in dealtsje werom keapje. Wy wiene der bliid mei. Mar ja, wat dogge jo mei sa’n âld fyts. Hy stiet no te pronkjen mei in bak fol blommen ûnder de karport op ‘e His van Botnialeane wêr’t wy no ien jier wenje en sa is de fyts werom yn Mantgum.
mei 2021 17 Noch in ferhaaltsje fan de âld bakfyts is dat der in fers fan de bakker en syn fyts makke is yn 1992 foar de Doarpsrevue by it 50-jierrich bestean fan de kuorbalklub WTEF – no WWC. Tekst fan Romke Toering en muzyk fan Jaap Oosterwijk. Klompen traapje, it ketting kreaket, fytser fluitet, ’t wyntsje streaket Reade holle, alpinopetsje, learen jas mei fjoer yn ’t sjekje Ids bakker Ids, hy is it jawis, Ids bakker Ids hy is ’t sûndermis Bôle bakke, keatse, kaarte, rommelmerk, oer ’t túnkjen prate As bakker ûnderweis , as doarpsman op reis Foar it belang fan ’t algemien Makke Ids van der Ende fan twa fytsen ien. Katsjes teare pûden iepen, noasdrip boppe bôlekoer De fytstas fol gevulde koeken, hinget de âlde tromp oan ’t stjoer Wite, brune, kuch en steurkes, in pensee mefrou is Frâns Kreakelingen, guod neibringe, op earste krystdei de lêste krans. Dikke fingers, opskriuwboekje, in potleadstompke dat fertelt Krekt santjin en in heale gûne, fytse brede skouders troch de kjeld. (Ut: Fytser fluitet) Wy jouwe it stokje troch oan Hilda Dolstra en Menno Bonekamp. Eef Heinhuis - ervaren trainer Mindfulness categorie 1 MBSR - MBCL - IMP Zenmeditatie Meer weten? Telefoon: 0612822712 eefheinhuis@8je.nl - www.8je.nl Dokter Fokkewei 10/12, Mantgum
18 Mandeguod
mei 2021 19
20 Mandeguod
mei 2021 21 Schriften graag retour Samen hoopvol het nieuwe jaar in Sinds begin april kunnen de schriften weer bij ons ingeleverd worden. Vol verwondering slaan we bladzijde na bladzijde om. Wat een mooie bijdrages, allemaal even eigen, hoopvol en verschillend. Mensen die bijdroegen, hebben ook mooie ideeën om dit Hoop project verder vorm te geven. En daar worden wij natuurlijk ook weer enthousiast van! We kijken nu hoe we er een gevolg aan kunnen geven. Wie weet wat voor moois én hoopvols er in de zomer plaats gaat vinden in Mantgum! Nog even een herhaalde oproep We missen nog een paar Hoop-schriften met een aantal bijzonder bijdrages van Mantgumers. Wilt u deze bij ons inleveren? De adressen zijn: Seerp van Galemawei 25 of De Grêft 7. We kijken naar ze uit. Alvast bedankt! Gudula van Beem en Boukje Jilderda.
22 Mandeguod
mei 2021 23 BIS spilet! Ja, do lêst it goed. Berne Iepenloftspul spilet yn 2021 har foarstellingen. Dus set it mar yn de aginda: 17, 19, 20, 23, 24 en 26 juny. In prachtich foarútsjoch nei de lockdown en bysûnder foar de tiid, wer’t wy no yn libje. Dat it oars wurdt, dat is wis. It is net wat jimme fan ús wend binne. It aardige is dat dit resultearret yn kreative ideeën en útdagingen. Foar de regisseurs, it bestjoer, it artistike team, mar benammen foar de bern! De bern binne yn it hiele proses meinommen en tinke folop mei yn it meitsjen fan it stik fan 2021. Wy binne dan ek tige optein en hiel bliid dat wy nei it skrassen fan de foarstellingen fan ferline jier dit jier wer kânsen krije om te spyljen. In pear bern fan ferline jier binne dit jier wer belutsen by de foarstelling en sy binne fol fjoer oan de slach gien mei de nije spilers. In pear fan de bern dy ‘t dit jier meispylje kinsto fêst wol. Hidde Benedictus en Isabeau van Baarle út Mantgum spylje dit jier foar it earst mei yn BIS en meie meidwaan oan dizze bysûndere foarstelling. Wa’t hokker rol kriget en wat se krekt dwaan sille is dus noch geheim. Do lêst it gau. Wy spylje op ferskate plakken yn en om Easterwierrum. Nijsgjirrich? Hâld ús Facebookside, de ynternetside en de ferskate media yn ‘e gaten. Wy komme gau mei mear nijs! BIS 17, 19, 20, 23, 24 en 26 juny 2021.
24 Mandeguod
mei 2021 25 Betinking op Skillaerd giet net troch op 4 maaie 2021 Spitich mar de betinking kin troch de koroanakrisis dit jier wer net plakfine. De kommisje sil út namme fan elkenien sûnder publyk in krânse lizze. Fansels sil foar acht oere jûns yn Mantgum en Skillaerd wol de klok let wurde. De gemeente Ljouwert hat ek dit jier wer in skaal mei saneamde Freedom tulpen pleatst op it tsjerkhôf fan Skillaerd. Dizze tulpen binne spesjaal kweekt yn it ramt fan 75 jier befrijing. Sjoch foto. Herdenking op Skillaerd gaat niet door op 4 mei 2021 Helaas kan de herdenking ook dit jaar door de coronacrisis niet doorgaan. De commissie zal uit naam van iedereen zonder publiek een krans leggen. Wel zal in Mantgum en Skillaerd voor acht uur ’s avonds de klok worden geluid. De gemeente Leeuwarden heeft ook dit jaar weer een schaal met zogenaamde Freedom tulpen geplaatst op het kerkhof van Skillaerd. Deze tulpen zijn speciaal gekweekt in het kader van 75 jaar bevrijding. Zie foto. Commissie 4 & 5 maaie Mantgum & Skillaerd, Alexander Tuinhout en Gudula van Beem
26 Mandeguod Onze moestuin 3.0 Tekst Rob Mangnus We hadden in 2011 genoeg redenen om graag in Mantgum te komen wonen: strategisch gelegen tussen Leeuwarden (werk) en Sneek (schoonmoeder), met een station, supermarkt etc. Maar één van de meest positieve bijkomstigheden was wel dat we genoeg ruimte hadden om bij ons huis een eigen moestuin te kunnen beginnen. Ons perceel aan de Swannedrift 23 was door de vorige eigenaren uitgebreid door de groenstrook, grenzend aan de Master Jansenstrjitte, er bij te kopen van de gemeente. Deze ruimte was door hen benut om een extra brede oprijlaan aan te leggen. Verder was er een onderhoudsarme tuin ingericht met veel grove steen en daar tussen bloemperken met lavendel en andere kleine struikjes. Aangezien het voor ons niet van belang was om twee auto’s naast elkaar op de oprit te kunnen zetten konden we naast de siertuin anderhalve meter van de oprit afsnoepen voor de moestuin. Firma Melein voerde het hele project uit en uiteindelijk hadden we een slordige 55 vierkante meter tot onze beschikking.
mei 2021 27 Als zoon van een Zeeuwse akkerbouwer (in Absdale, gemeente Hulst) had ik het idee dat ik wel aanleg moest hebben voor tuinieren. Pa had op het erf een prachtige moestuin (of zoals wij dat noemden “een hof”) met daaruit genoeg opbrengst om het hele gezin met zeven kinderen het hele jaar door van groente te voorzien. De sperziebonen kwamen met wasmanden tegelijk op de keukentafel: met oma en de broers en zussen boontjes “kuisen” (doppen), ma blancheerde ze en stopte ze in handzame gezinsporties in de twee vrieskisten in de kelder. De opzet van de moestuin van Pa was niet ingewikkeld: een middenpad met links en rechts vakken met verschillende groentes. Dus zo richtte ik dan ook onze moestuin 1.0 in: zes vakken (vijf voor de wisselteelt: kool, blad, wortel vrucht, bonen en een apart vak voor de aardbeien) gescheiden door een loopband van de stenen uit de oorspronkelijke tuin. Zo begon tuinseizoen 2012. Het werd geen succes. Ik had me verkeken op de bodemgesteldheid van de grond in Mantgum. De grond die Theo Melein er in had gevoerd was prima maar de ondergrond was natuurlijk de bekende (beruchte) blauwige kleigrond: zeer zwaar en maar spaarzaam water doorlatend. Na een paar flinke regenbuien stond het halve perceel dagenlang blank, niet bevorderlijk voor de oogst. Pa had blijkbaar zandgrond. Terug naar de tekentafel. Wat ik natuurlijk had moeten weten (en later ook had gezien bij alle moestuinen aan het spoor): je moet hier de groente verbouwen op bedjes, met kanalen ertussen om het regenwater af te voeren. Gewapend met deze ervaringskennis hebben we seizoen 2013 en 2014 verbouwd in moestuin 2.0. De tuin werd in het voorjaar verdeeld in elf verhoogde bedjes van ongeveer twee meter lang en één meter breed. Zwager Tjerk had er voor de grap kruisen op getekend toen het geheel af was en inderdaad: onbegroeid leek het wel wat op een begraafplaats. Maar toen de groente eenmaal opkwam zag het er prachtig uit. Nadeel was wel dat er relatief veel ruimte tussen de bedjes was waar we niets teelden, en daar komt dan vanzelf van alles wat je niet wilt hebben: onkruid. Dus we waren veel meer tijd kwijt aan de planten die we niet in de moestuin wilden hebben dan aan wat we er wel in wilden hebben. Dat moest toch handiger kunnen. →
28 Mandeguod Rond die tijd kwam ik in het bezit van het boek “Jelle’s Makkelijke Moestuin”. Een bevlogen tiener geeft hier zijn eigen versie van het oorspronkelijk Amerikaanse “square foot gardening”, oftewel tuinieren op de vierkante meter. Het principe is dat je in bakken teelt die je vult met een mix van turfmolm, vermiculiet (een mineraal dat erg goed water vasthoudt) en compost. De bakken verdeel je in vakjes van dertig bij dertig cm waarin je één soort gewas teelt. Op die manier kun je op een klein oppervlak een groot aantal verschillende groenten verbouwen. Het idee van de bakken heb ik overgenomen in moestuin 3.0, zoals hij vanaf 2015 is gebleven. De oorspronkelijke bedjes heb ik iets breder en minder hoog gemaakt en heel de oude moestuin bedekt met worteldoek. Op de verhogingen van de oude bedjes heb ik de zelfgetimmerde bakken (van ongeveer 200 bij 90 cm) gezet, op deze manier is er geen risico dat er water onder in de bakken blijft staan. De bakken zijn bekleed met worteldoek en gevuld met de mix zoals Jelle die had beschreven. Dat was nog een beste klus om dat alles te mengen voor die elf bakken (met dank aan Loek Trousset voor de hulp). Het idee om in één bak verschillende soorten groenten te telen heb ik nooit toegepast: we hadden genoeg bakken om één soort per bak te houden, en de soort groente te laten wisselen zoals je dat in een normale moestuin zou doen. En eigenlijk lukt alles in de bakken! Ze zijn ongeveer twintig cm diep dus langer zullen de wortels, pastinaken, rode bieten e.d. nooit worden, maar dat hoeft ook niet. Ieder voorjaar vul
mei 2021 29 ik de inhoud aan met verse compost, ik schep de hele zaak goed om en we kunnen weer opnieuw beginnen. En ik ben veel minder tijd kwijt aan onkruid wieden. Natuurlijk zijn er nog genoeg uitdagingen. Allereerst de slakken uit de bakken houden: aan de bakken heb ik een klein randje hout met een stukje gaas gemaakt die volgens mij een onneembare horde voor slakken moeten vormen, maar blijkbaar zijn ze het daar niet allemaal mee eens (de meeste gelukkig wel). De rupsen uit de kool houden valt ook niet mee: ik heb constructies met gaas geprobeerd, maar koolwitjes zijn erg vasthoudend. En katten, waar ik normaal gesproken geen hekel aan heb, zijn ook een paar punten in mijn waardering gedaald. Saté prikkers en gaasdelen worden ingezet om de moestuinbakken niet te laten degraderen tot kattenbakken. Wat ik met name heb geleerd is hoe blij ik word van deze hobby: het liefst in mijn overall met de handen in de aarde zitten maakt mijn dag al gauw goed. In de zomer thuiskomen van je werk en dan eerst een rondje door de tuin lopen om te kijken wat je kunt eten is echt een feestje. En omdat we aan de straatkant zitten hebben we ook altijd een boel aanspraak in de moestuin. Voor mensen die meer willen weten over de Makkelijke Moestuin: www.makkelijkemoestuin.nl
30 Mandeguod
mei 2021 31 De speeltuin is geen vuilstort Op een doordeweekse dag ga ik met mijn kinderen wel eens naar de speeltuin. Er is bijna geen enkele keer, dat er geen troep in het gras ligt. Maar deze keer was het wel vrij ernstig. Lege plastic ijscobakjes, papiertjes van chips, chocolade, lege frisdrankblikjes en dat verspreid tussen de speeltoestellen. Zelfs mijn kinderen kijken er vol verwondering naar. ‘Dit mei dochs net, mem’. ‘Nee, dit mei yndie net, dat heart yn de prullebak.’ Het is van alle tijden dat men troep niet opruimt, en het is ook van alle tijden dat we elkaar daar op aanspreken. Dus bij deze maar weer eens de oproep om je kinderen (hoe oud ze ook zijn) aan te spreken, dat als ze buiten chillen, rondhangen of spelen ze dan hun troep gewoon in de prullenbak of hun jaszak doen. Moeilijker is het niet, en stoer om het te laten liggen al helemaal niet. Want een beter milieu begint toch echt bij ons zelf! Maaike Kuipers
32 Mandeguod Borden in de Swette die wijzen naar Mantgum Tekst en foto’s: Robert van den Bergh Regelmatig vaar ik met mijn kano richting de Swette en zag daar borden met verwijzingen naar Mantgum die nu niet direct bij de uitstraling van het dorp behoren. Reden dat ik het een en ander uitgezocht heb met als doel om de oude te vervangen door nette gestandaardiseerde borden. De Provinciale Waterstaat Friesland (PWF) is o.a verantwoordelijk voor de inrichting alsmede onderhoud aan de waterwegen binnen de provincie Friesland. Daar waar vroeger de gemeenten enige verantwoordelijkheid droegen is dit nu volledig overgedragen aan de PWF. Het vaarwegbeheer en inrichting van de Swette tot aan het dorp geldt t/m de brug die de Greft en Om ‘E Terp verbindt. Dit impliceert dus ook de Passantenhaven. Al het overige water is voor de verantwoordelijkheid van de gemeente. Met betrekking tot de vaarwegbewijzering is het streven van de PWF om dit te actualiseren en te standaardiseren. Deze activiteit is in volle gang en zo kwam mijn activiteit precies op tijd. De volgende twee documenten geven hier richting aan: 1. Provinciaal blad 2018 nr. 2803 dd 17 april 2018, 2. Besluit van Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân houdende regels omtrent de vaststelling van de beheergrenzen van vaarwegen die voorkomen op lijst A, behorende bij de Vaarwegen verordening Fryslân 2014 Besluit vaststelling beheergrenzen VVF 2014. Zoals het was. In de Swette stond de volgende verwijzing aan de kant van het weiland:
mei 2021 33 De informatie van deze bordjes is achterhaald. Voor Mantgum gelden de gegevens zoals omschreven in besluit van Gedeputeerde Staten. Het bord met de verwijzing naar Mantgum is door de “Wiet Wetter Klup Mantgum” enige jaren geleden geplaatst aan de zijde van het fietspad. Helaas was de bevestiging van dit bord in slechte staat. Eén bord was verdwenen, de andere hing aan een laatste schroef. Dit bord is verwijderd waardoor er nu niets meer stond. Aan beide zijden staan nu de nieuwe borden die net als de verkeersborden van reflectiemateriaal voorzien zijn en dus ook in het donker goed oplichten. De activiteiten zijn door de PWF uitgevoerd die ook de oude palen verwijderd heeft. Het idee was om op de houten Hoxwiersterbrug ook een verwijsbord naar de passantenhaven te bevestigen. Het huidige bordje is echter door een oud lid van de Wiet Wetter Klup vervaardigd. Het bestuur van de WWK heeft ervoor gekozen om dit bordje te behouden.
34 Mandeguod
mei 2021 35 Wedstrydaginda Keatsferiening Jacob Klaver 2021 Datum Snein 9 maaie Freed 14 maaie Sneon 15 maaie Snein 23 maaie Snein 23 maaie Freed 4 juny Moandei 14 juny Freed 25 juny Sneon 3 july Snein 4 july Snein 4 july Tiid 13.00 17.00 13.00 13.00 9.30 18.30 17.30 16.00 10.00 9.30 13.00 Federaasje KNKB Senioaren Jeugd Senioaren Jeugd Jeugd KNKB Jeugd Senioaren Partij Senioaren en Jeugd BBQ Partij Ôfdieling Kabouterdei Jonker Sikke Partij Alder bern Partij Ids van der Ende famyljekeatsen Strjittekeatsen Pankoekpartij Jong Famme Partij Geitewollesokke Mantgum Keatst 50+ manlju 35+ froulju Keetpartij Sneon 14 augustus Sneon 14 augustus 10.00 10.00 17.00 10.00 13.00 10.00 KNKB KNKB Jeugd Welpen jonges A+B Welpen famkes A+B Freed 20 augustus 9.00/10.00 Jeugd/Senioaren Merkekeatsen Freed 27 augustus Snein 29 augustus Snein 5 septimber Snein 12 septimber Senioaren Senioaren KNKB Diskokeatsen Pearke Teatsen Boere Sachte Bal Pelote Partij Lytse PC Dit is de wedstriidaginda fan KF Jacob Klaver foar it seizoen 2021. Fansels is it ôfhinklik fan de maatregels fan de kommende tiid, wy sille jim wer fia ús webside en oare sosjale media op ‘e hichte hâlde.
36 Mandeguod Activiteiten maand mei Freedtemoarnkuierke Vrijdagochtend 7 mei en vrijdagochtend 21 mei, verzamelen tussen 09:00 uur en 09:30 uur bij de Wjukken (zie ook pagina 15) Spelletjesmiddag Dinsdagmiddag 11 mei en dinsdagmiddag 25 mei van half 2 tot half 4 (zie ook pagina 15) Doarpskeamer Dinsdagmiddag van 13.00 tot 17.00 en op vrijdag van 8.00 tot 12.00 uur Ophaaldata Oud Papier 6 mei vanaf 18.30 Verenigingen Vereniging Biljartvereniging Mantgum Bridgeclub Doarpsmienskip Mantgum Fûgelwacht Mantgum Gymnastiekvereniging Weidum Herensociëteit Vriendenkring Iisclub De Twa Doarpen Contactpersoon / email M. Visser Telefoon J. W. Verhoef S. Dijkstra doarpsmienskip@mantgum.com E. van der Hem K. Bosma S. Cnossen J. van der Werf Jeu de Boulesvereniging Wjukslach G. Kuperus Keatsferiening Jacob Klaver Korfbalvereniging WWC Loopgroep Rûnom Mantgum Mannenkoor Mantgumer Maten Mantgum Leeft Mantgumer Tennisclub Merke Commisje Mantgum D. Lont J. Noorman Maaike Kuipers mantgumleeft@gmail.com P. Kuipers Fam. Nutma Muziekvereniging Harmonie Weidum J. de Boer info@harmonieweidum.nl Oudercommissie De Gielguorde Resitearkolleezje Frisia 1874 Soos 60+ Speeltuinvereniging De Pôle Stichting Freed Stichting Wjukken Uitvaartvereniging De Laatste Eer Voetbalvereniging Oosterlittens Werkgroep Historie Mantgum Wietwetterklup ocgielguorde@gmail.com Frisia1874@gmail.com C. Kaspers J. Nijboer Bestuur@wjukken.nl G. Terpstra D. Ottema R.W. Steensma R. de Groot B. Stienstra Jant van Dijk 06 10 05 79 01 058 250 18 13 06 42 32 42 06 058 251 96 81 058 251 93 93 058 250 15 97 058 250 11 44 058 250 40 97 06 13 04 34 74 06 20 49 43 45 06 51 22 11 65 06 15 04 77 98 06 14 41 16 80 058 250 22 41 058 850 63 92 058 251 94 02 058 250 14 05 058 255 25 85 058 250 10 90 058 822 27 63 058 250 14 34 058 250 13 09 058 250 10 38 058 254 20 51
mei 2021 37 Weekagenda Maandag AMV Fanfare ’Harmonie Weidum’ Yoga Zenmeditatie Dinsdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Urker Vishandel Judo, 4 t/m 7 jaar Judo, 7 t/m 8 jaar Judo, 8 t/m 9 jaar Judo, 10 jaar en ouder Bootcamp door Sander Hageman Medische fitness Yogalessen Marian Ypma/Studio Fitaal Woensdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Kaartmiddag Biljarten 60+ Bodyflow, Studio Fitaal Pilates, Studio Fitaal Malletband ‘Harmonie Weidum’ Donderdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Pianoles Kids swing 4 t/m 7 jaar Pizzabakker Funky kids 7 t/m 10 jaar Modern dance 10 jaar en ouder Fifty + fit. door Sander Hageman Jeu de boules competitie Clinic beginnen met Hardlopen Yoga Yoga, YogaRutger Vrijdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Bridgen Pilates Studio Fitaal Vrouwen in beweging (gymnastiek 55+) Vrouwen in beweging (gymnastiek 55+) Biljartcompetitie Zaterdag Bootcamp door Sander Hageman 15.30 uur OBS de Gielguorde 19.30 - 21.00 uur Dorpshuis Weidum 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 19.45 - 21.30 uur Dokter Fokkewei 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 15.30-18.00 uur Bij de Poiesz 15.45 - 16.30 uur Gymzaal 16.30 - 17.15 uur Gymzaal 17.15 - 18.05 uur Gymzaal 18.05 - 19.00 uur Gymzaal 19.30 uur Schoolplein 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 19.45 - 20.45 uur Basisschool Mantgum 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 14.00 uur MFC Wjukken 14.00 - 16.00 uur MFC Wjukken 18.45 - 19.40 uur Basisschool De Gielguorde 19.45 - 20.40 uur Basisschool De Gielguorde 19.30 - 21.30 uur Dorpshuis Weidum 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 14.50 - 21.30 uur MFC Wjukken 15.45 - 16.30 uur Gymzaal 16.30 uur Bij de Poiesz 16.30 - 17.15 uur Gymzaal 17.15 - 18.05 uur Gymzaal 19.30 uur Schoolplein 19.30 uur Stal fam. Odinga Skillaerd 19.30 uur Bij mfc Wjukken 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 20.00 - 21.00 uur Basisschool De Gielguorde 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 14.00 - 17.30 uur MFC Wjukken 09.00 - 09.55 uur Dorpshuis Weidum 09.15 -10.15 uur MFC Wjukken 10.30 -11.30 uur MFC Wjukken 19.30 uur Café Bonnema 09.00 uur Schoolplein Oud papier wordt 13 keer per jaar opgehaald. U kunt deze data terugvinden op de afvalkalender 2021 van Omrin. De data zijn ook te vinden op de Omrin-website. www.omrin.nl/bij-mij-thuis/services/afvalkalender. Of Googlen naar Afvalkalender Mantgum.
38 Mandeguod Instellingen Instelling Apotheekhoudende Huisarts Bergwerff Buitenschoolse opvang De Vrijbuiters Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Dokterswacht Friesland Fysiotherapiepraktijk Mantgum Gastouderopvang It Swânnennest Gastouderopvang Seerôvers en Lânrotten Gastouderopvang Us Wouterkes Gastouderopvang Yvonne Dolstra Gemeente Leeuwarden, klein leed Gezondheidscentrum It Kleaster Kinderopvang It Flinterke Logopediepraktijk Mantgum Mantgum Foar Inoar Mindfulnesstraining en zenmeditatie J. Sybesma G. van der Heide J. Wijnja R. van der Veen dolstrayvonne@gmail.com itkleaster@ezorg.nl E. Hartvelt A. Wijnstra foarinoar@mantgum.com Eef Heinhuis Peuteropvang ‘De Pukkewjuk’ (‘Kids First’) E. Hartvelt Politie Service Centrum Shiatsu & Massagetherapie Sportcentrum Akkermans Studio Fitaal YogaRutger Ant Folkerts Info@massagepraktijkantwerk.nl V. Akkermans M. Ypma Rutger Feitsma info@yogarutger.nl Wilt u ook bij deze instellingen vermeld staan? Stuur dan een e-mail naar mandeguod@gmail.com en wij nemen contact met u op. Waar zijn in Mantgum AED’s aanwezig? MFC Wjukken (dag en nacht) hoofdingang gebouw Poiesz Supermarkt, alleen tijdens openingstijden Fysiotherapie Jelle Sybesma, werkdagen 08.00 - 18.00 uur Wat te doen bij een incident: eerst 112 bellen. Contactpersoon / email praktijkbergwerff@ezorg.nl apotheekbergwerff@ezorg.nl E. Hartvelt R. de Groot rsdegroot@terphus.nl Telefoon 0517 34 12 72 0517 34 27 26 088 035 04 00 06 51 96 89 90 0900 112 71 12 058 250 14 14 058 250 15 23 058 250 19 52 058 250 13 63 06 10 43 10 76 058 257 66 66 058 763 45 13 088 035 04 00 06 27 06 49 94 058 250 15 57 06 12 82 27 12 088 035 04 00 0900 88 44 06 52 13 31 30 0515 42 56 12 06 42 01 22 03
mei 2021 39
40 Mandeguod Aardgasvrij wonen op Tsjeintgum Tekst:Maaike Kuipers Wie Mantgum uit rijdt over het spoor bij Tsjeintgum ziet aan de linkerkant de stelpboerderij waar tientallen jaren de familie Stapensea woonde. Sinds 4 jaar wordt deze boerderij bewoond door Robert Benedictus, zijn vrouw Marieke, zoon Hidde, en Marieke haar ouders. Al is dat niet helemaal waar, want Robert, Marieke en Hidde wonen al die tijd in de chalet ernaast. En nee, dat is niet zielig of koud. Ze hebben het er prima, maar werken wel toe naar wonen met iets meer ruimte en comfort. Een verhaal over hoe je een boerderij uit begin 1900 verbouwt naar de eisen van deze tijd. ‘Toen wij deze boerderij kochten wisten we dat er flink wat moest gebeuren. Dat is ook wel wat wij de uitdaging vinden, anders moet je er niet aan beginnen’, vertelt Robert. ‘We hebben deze boerderij gekocht met het idee dat we er oud in willen worden en er comfortabel willen wonen. Dan weet je dat er flink wat tijd en geld in de verbouwing gaat zitten, want de boerderij was qua isolatie en verwarming nog in de staat van 1908. De trias energetica In het dagelijks leven is Robert bouwkundig ingenieur. Dit maakt dat hij (bijna) alle kennis in huis heeft over hoe je een woning (ver)bouwt en een groot netwerk heeft van wie je er eventueel voor moet inschakelen als je iets zelf niet weet of kunt. Aan de andere kant, is Robert geen specialist en hebben ze meerdere specialisten gevraagd om advies en uitvoerende klussen. Daarnaast doet Robert al het werk aan de boerderij in zijn vrije tijd en helpt Marieke mee met de kleinere klussen zoals isoleren en ontzorgt ze Robert zodat hij zijn handen vrij heeft. Dat alles tijd en geduld nodig heeft is duidelijk. De boerderij is aangepakt volgens het principe van de trias energetica: zorg dat je zo weinig mogelijk energie nodig hebt, gebruik energie uit duurzame bronnen, en als je fossiele brandstof nodig hebt, maak hier dan efficiënt gebruik van. Zo is, vanaf de weg bekeken, aan
mei 2021 41 De boerderij op Tsjeintgum is natuurlijk geen standaard woning. En als je al in een woning woont, is ‘m zo rigoureus aanpakken vaak geen optie. Daarom in een van de volgende nummers van Mandeguod een verhaal over een kleinere woning, waar de bewoners stap voor stap hun woning hebben verduurzaamd. de achterkant van de boerderij een grote glazen wand geplaatst. Dit is de zuidkant waar veel zonlicht door binnen komt, en dus warmte. Om die warmte ook daadwerkelijk binnen te houden moest zowel het dak, de muren als de vloer flink geïsoleerd worden. Geen dakisolatie Robert: ‘Onze eerste prioriteit was het dak. Achter de dakpannen zaten platen die nog in redelijke staat waren en riet. Dat laatste hebben we weggehaald en daarvoor in de plek hebben we waterkerende folie gebruikt. We hebben het dak van binnen niet geïsoleerd, omdat we hebben gekozen voor het isoleren van alle woonruimtes. Hierdoor heb je minder materiaal nodig en dus kost het minder tijd en geld. Ook hoef je een minder grote ruimte te verwarmen. Het dak an sich dient dus puur als bescherming tegen water en wind.’ Warmtepomp en zonnepanelen ‘Vervolgens hebben we op de zuidkant 32 zonnepanelen van 300 wattpiek geplaatst. Samen wekken zij 8000 kwh uur zonne-energie op. Die energie is niet alleen nodig voor onze eigen elektriciteit, maar ook voor die van de warmtepomp’. Want een warmtepomp zorgt dat je geen aardgas meer nodig hebt, maar dat apparaat kost je wel bakken vol met stroom. Stap 2 was de vloer. Om deze te isoleren heeft bij de meeste woningen geen prioriteit. Maar omdat de kou van beneden komt en nu de kans was om →
42 Mandeguod het, letterlijk, grondig aan te pakken en er vloerverwarming in kwam, is ook de vloer geïsoleerd. De bestaande kelder is dicht gemaakt door er zand in te storten. Vervolgens is er 15 centimeter EPS aangebracht (een soort piepschuim). Daar bovenop is 20 centimeter beton gestort. Vervolgens is op het beton weer isolatie geplaatst zodat de warmte uit de vloerverwarmingsbuizen (die daar weer boven op kwam) zo weinig mogelijk verloren zou gaan. Als laatste kwam de dekvloer en de komende paar honderd jaar is hier geen doorkomen aan. Jute, kranten en behang Dan de buitenmuren. Die bestonden uit 1 laag stenen, met daar tegenaan jute, kranten en behang. U raadt het al, dat houdt geen warmte en kou tegen. Robert: ‘We hebben tegen de binnenkant van de stenen muren houten frames gezet en daar tussen 23 centimeter mineraalwol geplaatst, vergelijkbaar met glaswol, wat meestal gebruikt wordt. Op deze manier zijn ook alle (nieuwe) binnenmuren geïsoleerd. Vanwege de lengte van de muren en omdat we het zelf hebben gedaan heeft dit heel wat tijd gekost, maar met hulp van handige jongens uit het dorp die wat bij wilden verdienen is het gelukt.’ Leuk al die isolatie, maar er moet ook wel iets van warmte in de woning komen. Bij de meeste woningen komt die warmte er in via warm water in de radiatoren. Dat water is warm omdat het verwarmd wordt door aardgas. En dat is nou precies waar we met elkaar in Nederland, en vooral de mensen uit Groningen, van af willen. Een van de alternatieven is dan om een warmtepomp te nemen. De ene warmtepomp haalt warm water heel diep uit de grond en een ander type haalt warmte uit de lucht en werkt als een soort omgekeerde airco. Geen gasaansluiting meer Robert en Marieke hebben gekozen voor de versie die warmte uit de lucht haalt. En omdat er 2 families wonen, zijn er twee warmtepompen geplaatst. Een behoorlijke investering als je woning niet goed geïsoleerd is, maar bij goede isolatie vallen de kosten (in verhouding) mee. Het gevolg is dat er geen (aard) gasaansluiting meer nodig is en er dus geen maandelijkse kosten voor gas en elektriciteit zijn. En de kosten voor de verduurzaming zijn (grotendeels) te financieren in de hypotheek. Inmiddels wonen de ouders van Marieke al zo’n twee jaar in hun deel van de boerderij en zijn Robert en Marieke nu bijna toe aan het plaatsen van de eerste gipsplaten. Wanneer ze echt klaar zijn om te verhuizen laat Robert in het midden. We hebben alle tijd en genieten ook nu van het weidse uitzicht over de landerijen richting Skillaerd.
mei 2021 43
44 Mandeguod 40 jier lyn – Kuierke troch Mantgum Al wer 40 jier lyn, de revue “It Kuierke troch Mantgum”. Opfierd op de merke van 1981 en yn de hjerst fan dat jier op de boppeseal fan it kafee, doe it kafee fan Job Postma. Dêr repetearden wy ek fan febrewaris ôf. De nije foarsitter fan de merkekommisje Jan Mulder en regisseur Romke Toering stiene tink ik oan it begjin fan dit barren. Ik wie fan ‘79 ôf de muzykman by it iepenloftspul yn Jorwert, dêr’t Romke de rezjy die, dat hy frege my de muzyk te meitsjen en mei te spyljen. As trompettist moat ik sizze: in hiele nije útdaging, mar ik bin noch altyd bliid dat ik ‘ja’ sein ha. Hette en Griet van der Wal, Hette spile ek gitaar, Jeltsje de Boer, Tet Kamsma, Baukje Aukes, sy spile ek de alt-saksofoan, gitaar en fioele, Jaap Noorman op baritonsaks, Hotze Karsten en Herman Bosma makken de “cast” kompleet. It wie in revue fan, foar en oer Mantgum. De skets oer Herr Jelleman, de âld kafeebaas Jellema, mei Jeltsje boppe op myn piano stiet my noch goed foar de geast. Krekt as it ferske fan Hette en Gryt oer de trein dy’t hjir no stoppe en Hette syn kâlde fuotten. Willem Goïnga, amtner op it gemeentehûs, wenne dêr skeef tsjinoer, fûn dat nei de útwreiding fan Mantgum d’r in protte ûnbekende gesichten oan syn rút foarby gongen en hie dêroer in gedicht makke. Dêr ha’k muzyk op makke en dat waard it liet “Mantgum, do bist dy sels net mear”. Dat it foar de Mantgumers makke wie, hiene de minsken goed troch en sy diene ús wrotten ear oan. Tsjokfol wie de tinte oan it binnenpaad, pûle letterlik út. En ek op ’e boppeseal hiene we in folle bak. Foar Romke, Hette, Jeltsje en my wie dit ek de opstap nei Ratatette, in kabaretselskip dat in oantal jierren yn Fryslân winterjûnenocht brocht. Arjen Toering en Janke Singelsma en natuerlik de technykman Henk van Wieren makken dat selskip kompleet. Moaie tiid. Jaap Oosterwijk
mei 2021 45
46 Mandeguod Heb jij een probleem en wil je ervan af? Ik help je graag Via Sil! Hypnotherapeut Silvia Fokkema 06 46 376 520 ViaSilviaFokkema@gmail.com
mei 2021 47 Presintaasje Tresoar ‘Iisbaan yn ’e maaitiid’ Foar it earst sûnt jierren koene wy dizze winter wer reedride op natoeriis. De iisbanen yn Fryslân sieten fol mei besikers dy’t genietsje woene fan de iiswille. Hoe lizze iisbanen derhinne as de maaitiid wer begjint, as it iis wer fuort is en it wetter fan ’e iisbaan ôf? Iensum en ferlitten no’t der net mear op riden wurde kin? Nee, se wurde brûkt, en hoe! Der wurdt op keatst, fuotballe en kuorballe. Hynders, kij en skiep rinne te weidzjen op it stikje lân. Der wurde gewaaksen op ferboud. En wannear’t iisbanen der dochs ferlitten by lizze, dan biede se rûmte foar rêst en besinning. Tresoar bringt fan 21 maart o/m 24 maaie 2021 mei de digitale presintaasje ‘Iisbaan yn ’e maaitiid’ Fryske iisbanen yn ’e maaitiid yn byld. Skilderijen, pinhole fotografy, poezij en mear Yn in fideosearje fertelle keunstners en dichters de maaitiidsferhalen fan de Fryske iisbanen en wurdt it publyk meinaam yn de wrâld fan de iisbanen èn yn ‘e wrâld fan ’e keunstners sels. De keunstners en dichters fertelle dy wêr’t se troch ynspirearre reitsje en hoe’t se te wurk gean. Dêrneist jouwe se dy tips oer hoe’st sels mei skilderjen, fotografearjen en dichtsjen oan ’e slach gean kinst. Ek leit der krekt foar de maaiefakânsje in DIY-pakketsje klear foar bern om kreatyf oan ’e slach te gean mei it tema ‘Iisbaan yn ’e maaitiid’. Selfieboerd De maaitiid mei har oprinnende temperatueren en natoer dy’t him ûntjout nûget út om sels op paad te gean. Kuierje of fyts nei dyn eigen iisbaan of ien yn ‘e buert. Hoe leit dy derhinne? Wurdt der op sport, rint der fee te weidzjen of is it in hearlik, rêstich plak? Meitsje der in foto fan, diel dizze mei de hashtag #iisbaanynemaaitiid en wa wit ynspirearrest mei dyn foto wol oare doarpen en stêden. Wieke de Haan hat al in earste stap dien mei in moaie foto by in iisbaan. Mear witte? Sjoch op de webside en socialmediakanalen fan Tresoar.
48 Mandeguod Ambachtsbakker Sybesma * Mantgumer Preamke, een heerlijk lekkernij maar ook een leuke tip als kado. * Kadomand vullen naar keuze terwijl u wacht, u kunt deze ook bestellen. * Suiker/krentenbrood in cijfers. leuk voor kado verjaardag of trouwdag! Openingstijden Mantgum: Dinsdag t/m donderdag: 8.30 - 18.00 uur Vrijdag: 8.00 - 18.00 uur Zaterdag: 8.00 - 16.00 uur email: bakkerijsybesma@hetnet.nl Mantgum tel.: 058-2502070 / Boksum tel.: 058-2541323 / 06-22632617 * Reklame’s staan in de Skille vermeld. * Ontbijtservice. * `s Maandags kunt u gebak afhalen op bestelling in onze winkel te Boksum. Ook kunt u s`ochtends vroeg altijd in Boksum terecht om uw gebak af te halen of mee te nemen naar uw werk bijvoorbeeld. * Bestellen kan in de winkel of via telefoon of whatsapp of website www.ambachtsbakker.nl
mei 2021 49 Nieuws van ’t Kappershûs! In een snel veranderende wereld waarbij milieu & duurzaamheid steeds belangrijker worden, heb ik besloten te gaan werken met de nieuwe productlijn van N/O haircare. Dit familiebedrijf uit Verona in Italië is gepassioneerd door schoonheid en de kostbare grondstoffen die de natuur ons biedt. Daarom zijn deze producten 100% Vegan, waarbij dierlijke ingrediënten zoveel mogelijk vervangen zijn door natuurlijke ingrediënten, en niet door chemische alternatieven. Daarnaast zijn deze producten volledig vrij van SLS, siliconen, PPD, ammonia, parabenen & andere allergenen. Duurzaam, kennismaken & informatie Door plasticverbruik te verminderen dragen we samen een steentje bij aan een beter milieu. Laat uw verpakking daarom bij ons opnieuw navullen en ontvang direct een voordeel op de prijs. Bovendien ontvangt u de hele maand mei € 2,- korting op de hele productlijn. Meer informatie vindt u op onze Facebook pagina én op www.naturaloriginal.com Deze aanbieding is niet geldig in combinatie met de stempelkaart
50 Mandeguod De ransuilen in Mantgum De Ransuil is een uil van ongeveer 35-40 cm, met een imposante spanwijdte van wel 95 cm. En dit in combinatie met de op oren lijkende pluimpjes en zijn felle licht-oranje ogen maken deze uil tot een markante en indrukwekkende vogel. Alleen zien we ze niet vaak door het gecamoufleerde voorkomen, gelijkend op een deel van de bomen waarin ze overdag rusten. Dat doen deze uilen vaak in groepsverband en deze vaste roestplaatsen verraden hun aanwezigheid door een grote hoeveelheid braakballen en de kalkachtige uit elkaar gespatte uitwerpselen onder de boom. Ze broeden van maart tot mei op een legsel van 3-4 eieren. De ransuil kan zelf geen nest bouwen en is daarom aangewezen op bijvoorbeeld de nesten van de roek en de ekster. Dat zijn soms oude nesten van vorig jaar, maar soms wachten ze ook slim hun kans af tot er een nieuw nest bijna klaar is en proberen dit dan op een roek of een ekster te veroveren, wat in de schemering soms tot een imposant luchtgevecht kan leiden. Het is een roofvogel die bij het ingaan van de schemering zich begint uit te rekken, zijn vleugels strekt, waarna hij bij het invallen van de avond in een golvende glijvlucht wegvliegt. Gedurende de nacht wordt er gejaagd op knaagdieren maar ook in de vroege schemer is een klein vogeltje soms zijn prooi. Geen woonruimte meer Wist u dat wij in Mantgum jarenlang een middelgrote populatie van 25-30 ransuilen hebben gehad, maar dat deze vogel sinds het voorjaar van 2020 hier geen woonruimte meer heeft kunnen vinden? Ondanks de Wet Natuurbescherming is er om voor mij onbekende reden door de gemeente Leeuwarden namelijk besloten de roeken binnen ons dorp rigoureus te verdrijven.
mei 2021 51 Hiervoor worden nesten met alle mogelijke middelen uit de toppen van de bomen gehaald en worden de vogels verjaagd met knallend en gillend vuurwerk. Ook alle andere vogels zijn daarna uren van de kaart en misschien wel van de leg zo midden in het broedseizoen. Dat doet de vogelstand geen goed. Het jaar 2020 staat te boek als een zeer slecht vogeljaar in Nederland – wij in Mantgum hebben daar helaas dus een beetje aan bijgedragen… En ook dit jaar is er weer een voorjaar waarin de gemeente Leeuwarden met kettingzaag en vuurwerk de rust in de ochtend voor dier en mens verstoorde – zelfs tot op 2 april, de dag dat ik dit stuk schrijf. Geringd Wist u dat de uilenpopulatie hier in het dorp werd geringd? Misschien krijgen we zo nog eens te horen waar deze vluchtelingen uiteindelijk een nieuwe veilige plek hebben kunnen vinden. Maar wie weet kunnen wij de ransuilen hier in Mantgum toch ook weer een veilige plek geven en de vogels de ruimte geven. Dan kunnen we weer genieten van al het spektakel van roek en ransuil →
52 Mandeguod en nemen we een korte periode van het jaar een beetje overlast voor lief. Wij hebben jarenlang iedere dag ons terras onder de roestplek van de ransuilen geschrobd en geveegd. Er zaten soms wel meer dan twintig ransuilen in de boom in onze tuin. Het was toch wel heel bijzonder dat dit hun plek was en wat een prachtige vliegshows gaven ze ons in de schemer. We missen ze. Laten we samen goed voor de natuur in en om ons dorp zorgen. Michel van den Akker P.S. De gemeente Leeuwarden geeft in zijn evaluatie aan dat de populatie S. van Galemawei/De Kamp van 64 in 2019 is terug gebracht naar 0 in 2020 en de locatie It Bosk van 21 naar 17. Naar mijn waarneming dit jaar 0. Ook op Skillaerd waren er in 2019 53 broedparen en in 2020 36. Wanneer de jachtopziener in het dorp met vuurwerk bezig is vliegen de roeken op het Skillaerder kerkhof ook de lucht in. Op dit moment zijn er op Skillaerd nog maar 9 nesten over – deels ook veroorzaakt door het met zorg snoeien van de bomen
mei 2021 53
54 Mandeguod Van Bagger naar Beter Ze staan er al enkele jaren: hoge hekken achter de skatebaan met daarop waarschuwingsborden met teksten als “verboden te betreden - drijfzand - gevaarlijk”. Niet echt een gastvrije ontvangst als je via het binnenpad Mantgum binnen fietst of wandelt. Gelukkig komt daar binnenkort verandering in. De gemeente Leeuwarden heeft aangegeven het baggerdepot in het najaar op te willen ruimen. Een werkgroep “Plan Boppeslach” bestaande uit dorpsbewoners en afgevaardigden van verenigingen, is met deze gedachte aan de slag gegaan. Er is een plan bedacht om de plek van het baggerdepot een mooie invulling te geven die de centrumfunctie van de Wjukken en de sportvelden benadrukken en waar veel Mantgumers plezier aan kunnen beleven. Op dit moment is de werkgroep in gesprek met de gemeente Leeuwarden die positief op de eerste conceptplannen heeft gereageerd. In goed overleg wordt naar de haalbaarheid van het plan gekeken en samenwerking in de uitvoering besproken. Hoewel het plan zeker nog volop ruimte biedt voor aanvullingen en aanpassingen nemen wij u graag mee in het eerste idee op hoofdlijnen. - Een verhard wandelpad dat langs de skatebaan over het terrein loopt en waar je (over een bruggetje) via een pad langs het sportveld, bij de Wjukken uitkomt. - Het planten van bomen en struiken (oa elzen, haagbeuken en Noorse esdoorns); mogelijkheden voor een herdenkingsbos (Mantgumers kunnen een boom planten bij bijzondere gelegenheden). - Bijenflinterlinten - Heuvels op het terrein - Beweegtuin - Picknickbanken - Natuurvriendelijke oevers (zodat het voor zwemmers of kanoërs makkelijk op te stappen is) - Plaats om polsstokspringen te leren (een steeds breder wordende sloot met afspringplateaus).
mei 2021 55 De komende maanden worden de plannen in samenspraak met de gemeente Leeuwarden en Doarpsmienskip verder uitgewerkt en zullen fondsen en subsidies worden aangevraagd. Heeft u nog aanvullingen of goede ideeën, of wilt u meedenken en meedoen, laat het vooral weten! Via de Mandeguod zullen we u op de hoogte houden van de vorderingen. Werkgroep Plan Boppeslach
56 Mandeguod Vers gebakken, ambachtelijk bereide steenoven pizza’s met dunne knapperige bodem en verse ingrediënten. Iedere donderdag bij de Poiesz in Mantgum van 17.00-19.00 uur. Op donderdag 22 april zijn we er één keer niet. Ook aan de wagen verkrijgbaar: Sambrini Pizzabon, leuk om te geven, lekker om te krijgen! Om te bestellen bel of app: 06 - 53877841, of bestel aan de wagen. Het is niet nodig om vooraf te bestellen, maar wel handig! Alleen op bestelling verkrijgbaar: antipasti/borrelplank, huisgemaakte roomboter appeltaart. Menu kaart Margherita: tomatensaus, kaas, mozzarella, basilicum Verdura: tomatensaus, kaas, champignons, olijven, ui, knoflook, zongedroogde tomaatjes, mozzarella Quattro Formaggi: tomatensaus, kaas, mozzarella, gorgonzola, parmezaanse kaas Funghi: tomatensaus, kaas, mozzarella, champignons Quattro Stagioni: tomatensaus, kaas, champignons, ham, olijven, artisjokken Picanto: tomatensaus, kaas, salami, jalapeño pepers, champignons Pollo: tomatensaus, kaas, kipfilet, champignons, paprika, ui Della Casa: tomatensaus, kaas, zwarte olijven, knoflook, zongedroogde tomaatjes, spekreepjes, champignons, gorgonzola Hawaii: tomatensaus, kaas, ham, ananas Carbonara: tomatensaus, kaas, ham, salami, spekreepjes Prosciutto: tomatensaus, kaas, ham, paprika Sambrini: tomatensaus, kaas, champignons, paprika, ham, salami, spekreepjes, ui Shoarma: tomatensaus, kaas, shoarmavlees Shoarma speciaal: tomatensaus, kaas, shoarmavlees, ui, paprika Pescatore: tomatensaus, kaas tonijn, paprika, ui Kip Cajun: tomatensaus, kaas, pittige kipreepjes, verse tomaatjes, rode ui € 8,50 € 10,50 € 11,50 € 10,00 € 12,00 Vesuvius: tomatensaus, kaas, knoflook, olijven, jalapeño, pepers, spekreepjes, ei, mozzarella € 12,00 Salame: tomatensaus, kaas, salami € 9,50 € 10,00 € 12,00 € 13,00 € 10,50 € 11,00 € 10,50 € 13,00 € 12,50 € 13,50 € 12,50 € 13,50 Naar wens kan de pizza met verse knoflook worden belegd en/of de rand met knoflookolie worden ingesmeerd. Extra kaas, groente, olijven, ei € 0,75; extra vlees, gorgonzola € 1,25 / vis € 2,25; bakje knoflooksaus € 1,00.
mei 2021 57 Het NK Tegelwippen 2021: Leeuwarden tegen Grunn Van 30 maart tot 30 september vindt het NK Tegelwippen plaats. Een wedstrijd tussen rivaliserende gemeentes om, samen met de inwoners, zo veel mogelijk verstening te vervangen door planten. Grunn en Ljouwert gaan ook de strijd aan. Het NK Tegelwippen is een landelijk initiatief, georganiseerd door een groot aantal groene organisaties zoals IVN en Stichting Steenbreek. Met als doel om zo veel mogelijk verstening in stedelijk gebied om te toveren in groen. Hiermee gaan we hitte en wateroverlast tegen en verbetert de biodiversiteit. Tijdens het NK gaat gemeente Leeuwarden de strijd aan met gemeente Groningen! De gemeente wil inwoners graag activeren om de tuinbroek aan te trekken, tegels uit de tuin te ‘wippen’ en dit te veranderen in ‘groen’. De gewipte tegels kunnen aangemeld worden via de site van het NK Tegelwippen. Niet alleen tegels tellen mee, ook andere soorten verstening. Actie aanmelden of meer informatie? Bent u enthousiast geworden om in uw eigen wijk of dorp aan de slag te gaan met een eigen tegelwip-actie? Neem dan contact op met NKtegelwippen@leeuwarden.nl. Wij kijken graag wat we samen met u kunnen doen. Ook voor aanvullende informatie of vragen kunt u bij dit mailadres terecht.
58 Mandeguod Nieuws uit de Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Palmpeaske 2021 Alle bern fan de basisskoalle yn Mantgum ha de freeds foar Palmpeaske in ‘broodhaantje’ mei nei hûs krigen. Juf Simone hat oan de hân fan it broodhaantje ferteld oer Palmpeaske en Peaske. De âldere bern wisten noch te fertellen oer it meitsjen fan de Palmpeaske-stokken yn ’e tsjerke en dernei yn optocht troch de buorren fan ús doarp. Us hope en ferwachting is dat dat takommend jier wer kin. Op Palmpeaskesnein sieten Mirthe en Britt Goodijk en lytse broerke Thijs moarns oan in Palmpeaske-brochje. Sjoch foto. Vieringen in mei 2021 Op dit moment is het onduidelijk hoe het corona virus zich gaat ontwikkelen. Voor de maand mei houden we alle opties open. Check onze website en Facebook pagina voor het laatste nieuws. Hartelijke groet namens de kerkenraad, Gudula van Beem
mei 2021 59 Keek op de kerk Elke maand stelt een betrokkene van de Doarpstsjerke zich even kort voor. een ontmoetingsplek is voor iedereen in het dorp, en dat niet alleen op de zondagochtend. Zo hopen we (wanneer Corona dat toelaat) onze gezellige koffie-woensdagochtenden ‘Breek de Week’ weer op te pakken. Wie ben ik? Boukje Jilderda, samen met man, 2 zoons en 2 katten wonen we in ons ‘’grachtenpandje’’ aan de Grêft. Ik houd van bakken en koken, vooral wanneer je dat kunt delen met vrienden en familie; van lezen, pianospelen en haken. Wat draag ik bij? Binnen de kerkenraad ben ik ouderling en scriba. Ik wil graag dat de kerk Waar kom je vandaan? Hikke en tein yn Fryslân. Myn foarfaars komme út de Noardlike Wâlden by Dokkum. De liefde bracht me naar Sneek en later naar de Greidhoeke toe, we wonen met veel plezier al jaren in Mantgum. Wat vult je week? Al ruim 22 jaar sta ik voor de klas (nu dus ook veel online). Sinds dit schooljaar op een school voor HAVO/ VWO met heel veel lieve, eigenwijze, ontwapenende, leergierige, enthousiaste en leuke mensen–in-wording/leerlingen! Voortgang van de restauratie kerk en orgel We zijn nu ruim drie maanden onderweg met de restauratie van de kerkzaal en het orgel. De vorige keer berichtten we over het snoeien van de singel rondom het kerkhof in Skillaerd en de werkzaamheden van de stukadoors in de kerk. Ondertussen zijn we alweer 8 weken verder en liggen de werkzaamheden mooi op schema. We lopen zelfs voor op het gestelde tijdsschema! De schilders hebben de kerk reeds verlaten, nadat de stukadoors klaar waren met het gewelf en de muren en ramen. Ook de steigers die in de kerk waren geplaatst worden eruit gehaald →
60 Mandeguod en de bescherming van het interieur zal ook worden verwijderd. Hierna moet alles grondig worden schoongemaakt en kan er een aanvang worden gemaakt met het herplaatsen van het orgel. Voordat ze daarmee beginnen, zal de buitenkant van het orgelfront opnieuw worden geschilderd en de goudversieringen rondom de plaatsen waar de pijpen staan, gereinigd worden. Zoals eerder (maartnummer) is vermeld, bevindt het complete orgel zich in de werkplaats van de restaurateur Bakker en Timmenga in Leeuwarden. Daar is alles op ambachtelijke wijze schoongemaakt en waar nodig hersteld. De bedoeling is dat het orgel omstreeks eind juni weer zal worden herplaatst op de orgelgalerij in de kerk. Het zal zeker een aantal maanden duren voordat het orgel haar klanken weer zal laten horen na herplaatsing. Dit alles kost veel geld! Gelukkig zijn er diverse fondsen en Rijk die dit financieel ondersteunen om deze restauratie mogelijk te maken, met name van het orgel. De kerkrentmeesters hebben gezien hun financiële reikwijdte besloten om een actie onder de inwoners van het dorp te houden om alles te kunnen realiseren. In welke vorm dit is, blijft vooreerst noch een verrassing. U wordt allemaal omstreeks half mei d.m.v. een brief persoonlijk benaderd. Wij hopen dat dit aanslaat en dat we straks met trots de gerestaureerde kerk en het orgel samen met u weer in gebruik kunnen nemen. We houden u als dorpsbewoners uiteraard op de hoogte! Rinse S. de Groot
mei 2021 61
62 Mandeguod
mei 2021 63
64 Mandeguod Poppen út Mantgum foar Kamp Morra Yn in stik lân by it doarp Moarre, boppe yn Fryslân, stiene op 2 april 4.222 poppen yn in stik lân. Dizze poppen stiene symboal foar de bern dy’t sûnder âlders yn flechtlingekampen, lykas Moria yn Grikelân, ferbliuwe. Op www.kampmorra.nl stiet folle mear oer dizze aksje. Fanút Mantgum ha de Kjirremjirre froulju 20 poppen oanlevere: 20 bamboestokken dy’t ferline simmer tsjinst dien ha as beantsjestokken op ‘e bou, binne brûkt foar dit doel. De stokpoppen moasten 1.80 m heech wêze en hiene in dwersstok nedich om in trui of in jas oan te hingjen. In holle fan in stik karton en in fytslampke oan ‘e boppekant om ek jûns en nachts de yndrukwekkende oandacht te freegjen foar it flechtlingeprobleem. Eins wol spitich dat de poppen mar sa koart stien ha, mar wol wer moai dat der in hiel soad frijwilligers soarge ha dat it fjild ek wer kreas achterlitten is. De klean wurde nei Moria tabrocht en troch alle publisiteit om it projekt hinne is der op dizze wize in statemint makke. Dukke, Jorinde, Marja en Wieke Foto’s: Bob de Boer photography
mei 2021 65
66 Mandeguod Peaskeaaisykjen
mei 2021 67
68 Mandeguod D De Puppywens Er was eens een Grote Zwitserse Sennenhond en haar naam is Evi. Ze woont bij Ada en haar gezin op de boerderij en zoals het haar rasstandaard betaamt is Evi een robuuste en imposante verschijning met een opmerkzaam en onbevreesd karakter. Binnen een leuke gezinshond, maar buiten een eigengereide erfhond, die absoluut niet over zich heen laat lopen. En aangaande gezinsplanning vertoefde Evi niet bepaald op dezelfde golflengte als haar bazin. Een bijzonder apart portret, hetgeen duidelijk moge worden uit het volgende ongelooflijke relaas. Wat zou het toch leuk zijn om bij Evi een nestje te fokken, zo werd er in huize Ada gedacht. Dus werden er plannen gesmeed en stappen ondernomen. Dat bleek niet van een leien dakje te gaan. Diverse pogingen strandden stuk voor stuk. Of Evi moest de reu niet, of de reu mocht haar niet, of het kwam gewoon überhaupt niet eens tot ‘vastzitten’. Elke keer wéér een teleurstelling die steevast eindigde met een negatieve echo bij ons op de praktijk. En schijnzwangerschap, dat dan weer wel… Er werd niet alleen in de spaarzame genenpool van de eigen rasvereniging gezocht, maar gaandeweg werd ook Ada minder kieskeurig. Een pronkrug als vader leek haar op een gegeven moment zelfs een leuke combi. Ondertussen waren we allang overgestapt op bloedprikken bij Evi om precies het juiste moment van conceptie te duiden. Maar ook dat mocht niet baten. Ada was er begin vorig jaar wel klaar mee en besloot Evi te laten steriliseren. Was ze meteen van de schijnzwangerschap af. Maar toen brak helaas de Covidpandemie uit. Nederland ging in de lockdown en in die eerste periode moest onze praktijk alle geplande, niet spoedeisende operaties afzeggen. Waaronder ook die van Evi. Eind mei werd Evi dus gewoon weer loops. Er werd bedacht om het dan nog één keertje te proberen. Weer werd er bloed geprikt en een reu uitgezocht. Maar nu kwam het zelfs niet eens tot een dekking! Na onenigheid met de baas van de reu, die natuurlijk vond dat het aan Evi lag, dacht Ada: ‘geen gesodemieter, ik weet een leuke Labradorreu, wat kan
mei 2021 69 het mij ook schelen; we proberen het gewoon!’ En die Labrador wilde wel dekken. Bingo! En het laat zich raden: een maand later bleek Evi op de echo drachtig. De vlag ging uit in huize Ada! In augustus was Evi uitgerekend, uitgerekend in het allerlaatste weekend dat ik dienst had. Op vrijdagmiddag onder het spreekuur startte de bevalling. Meteen na de laatste patiënt ben ik even wezen kijken. Alles leek prima en geduld was het devies. Maar er kwamen echter geen persweeën, wel vloeide Evi anderhalf uur later plotseling een groene substantie. Dat deugt niet als er nog geen pups zijn! Pijlsnel werd de OK in gereedheid gebracht en de aanstaande moeder kwam naar de praktijk. De keizersnede ging vliegend; ik trof zes pups aan, waarvan twee al overleden waren en eentje erg afwijkend. Die laatste hebben we laten gaan, maar de drie resterende puppies waren gelukkig prima gezond en vol levenslust! Evi kwam vlot en goed uit de operatieroes, maakte rustig kennis met haar drie pups en vol goede moed toog Ada samen met het zó gewenste nestje en haar Evi naar huis! Al om zeven uur de volgende ochtend werd ik gebeld: ‘Menno, je wilt het niet geloven, maar die hond van mij heeft één pup doodgebeten en de andere twee gewoon opgevreten…’ Daarna was het even heel stil op de lijn. Zo leerde Evi ons dat wij mensen kunnen wikken wat we willen, maar dat de natuur beschikt. Inmiddels is Evi wél daadwerkelijk opnieuw onder het mes gegaan en er zullen geen nestpogingen meer volgen, zo werd definitief nuchter besloten. Dus eindigt dit wrede ‘sprookje’ met de wens dat Ada & Evi, desondanks, samen nog een lang en gelukkig leven tegemoet mogen gaan.
70 Mandeguod Colofon Mandeguod is een uitgave van Doarpsmienskip Mantgum en verschijnt 11 keer per jaar Doarpsmienskip Mantgum Sipke Dijkstra voorzitter, Ewoud Westrik secretaris, Bert van der Weide penningmeester Algemeen lid: Maaike Kuipers, Annemarie Meetsma, Ydwine Willemsma E-mail: doarpsmienskip@mantgum.com Website: www.mantgum.com Redactie Mandeguod Vacature hoofdredacteur, Lys Scarse eindredacteur, Maaike Kuipers redacteur, Diny de Vries redacteur, Jacob Scheffer redacteur, Schelte de Jong vormgever, Rinse Westerdijk vormgever Financieel beheer Hotze Bonnema penningmeester. Bankrekening Mandeguod: NL77 INGB 0005 0727 04 Verspreiding Yme en Ary Meintema coördinatie. Verspreiding door veel vrijwilligers uit Mantgum Druk CSLdigitaal Tarieven Mandeguod Jaaradvertentie (binnenwerk) Eenmalige advertentie (alleen binnenwerk) Formaat (bxh) Hele pagina € 160,00 Halve pagina € 85,00 47,50 Kwart pagina € Hele pagina € Halve pagina € Kwart pagina € 27,50 15,00 11,00 Aanleveren advertenties Bij voorkeer in zwart wit en PDF formaat. Aanleveren van een advertentie kan ook in TIFF, JPG, JPEG of PNG. Aanleveren van een advertentie in WORD is ook mogelijk. U loopt dan wel de kans dat er afwijkingen optreden, met name in de fonttypes en fontgrootte. Verenigingsmededelingen (alleen binnenwerk) Jaarbijdrage € 30,00 Oplage 510 exemplaren Inleveren kopij Uiterlijk de 14e van elke maand E-mail: mandeguod@gmail.com Algemeen In uw mail met de bijdrage(n) dient u - voor eventuele vragen - uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden. De bijdrage moet - tenminste - voorzien zijn van de naam van de afzender. Eventuele foto(‘s) ook apart en bewaard als TIFF, JPG, JPEG meesturen. De redactie behoudt zich het recht voor om uw tekst te redigeren, zo nodig in te korten of om uw bijdrage(n) eventueel niet te plaatsen. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van stukken die zijn geschreven door niet-redactieleden. Tevens dient u zich er rekenschap van te geven dat Mandeguod ook in pdf-formaat op www.mantgum.com geplaatst wordt. © MANDEGUOD Overname van artikelen en foto’s alleen na verkregen schriftelijke toestemming van de redactie van Mandeguod. 128 x 180 mm 128 x 87,5 mm 61,5 x 87,5 mm 128 x 41,25 mm
mei 2021 71
1 Online Touch