0

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 24, nummer 6, december 2017 magazine Demacq Recycling Een tweede leven voor weesboten Onverwoestbaar HDPE Recyclebare kunststof voor boten Thema: duurzaamheid Een bootleven lang comfortabel en schoon

DOMETIC WENST U SFEERVOLLE FEESTDAGEN Ook in 2018 dragen wij graag weer bij om uw mobiele leven zo gemakkelijk en comfortabel mogelijk te maken. Tot in het nieuwe jaar! dometic.com

VOORWOORD Voetstap Het is winter in Nederland. Code rood zelfs. Terwijl half Nederland glibbert of vaststaat op de weg, kiezen wij vandaag voor de slee als vervoermiddel. Sneeuw geeft niet alleen maar overlast, maar is natuurlijk ook erg leuk. We lopen naar de dijk - daar kun je het hardst met de slee naar beneden - door een dik pak verse sneeuw. Verrukt kijkt m’n jongste steeds achterom: “Kijk hoe leuk, je ziet helemaal onze voetstappen in de sneeuw!” In dit nummer draait het om een andere voetafdruk: de carbon footprint ofwel de CO2-voetafdruk. Dat is een een maatstaf voor de uitstoot van broeikasgassen zoals koolstofdioxide CO2 die wordt toegerekend aan een bepaalde consumptie, productie of bedrijven. Welk stukje aarde (welke voetafdruk) gebruiken zij? Sommige bedrijven worden door de overheid verplicht om hun carbon footprint te meten en te verminderen. Op deze manier bevordert de overheid een milieubewustere maatschappij. De watersport is een van de duurzaamste vormen van vrijetijdsbesteding. Het behoort tot de categorie laagste carbon footprint van alle recreatieve activiteiten, schrijft Geert Dijks in zijn column (pagina 25) van dit nummer. Een nummer dat geheel in het teken staat van duurzaamheid. We besteden op pagina 26 een groot artikel aan de circulaire economie van de jachtbouw: ontwerp, materiaalgebruik, productieproces, voortstuwing, huishouding en uiteindelijk recycling van boten vormen de kringloop van de jachtbouw. Als in al deze fasen rekening wordt gehouden met de implicaties voor de volgende fase, ontwikkelt de watersport zich tot een echte circulaire industrie. Dat vermindert de milieudruk enorm. Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Verder in dit nummer aandacht voor een tweede leven voor weesboten. Demacq Recycling start samen met HISWA Vereniging een pilot om deze boten een nieuwe bestemming te geven. Lees alles over deze pilot op pagina 32 Tideman Boats maakt onverwoestbare én duurzame werkboten van de recyclebare kunststof HDPE. Op pagina 34 vertelt Bruno Tideman welke kansen hij ziet voor de particuliere markt. Als dit nummer bij u op de mat valt, zijn we slechts een paar voetstappen verwijderd van het nieuwe jaar. Ik wens alle lezers een heel fijne kerst en een prachtig en gezond 2018! Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA Vereniging Postbus 37111 1030 AC Amsterdam T 020 - 705 14 00 E communicatie@hiswa.nl I www.hiswa.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Vormgeving HMM Exhibitions BV Denise Vork-Dadema Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Volvo Ocean Race Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Charlotte Leenaers, Wim Lones, Jessica Seijsener, Lisette Vos HISWA MAGAZINE 6 3

AL MEER DAN 35 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl

INHOUD Artikelen Duurzaamheid in de jachtbouw Nederlandse jachtbouw schakelt over naar circulaire economie. Demacq Recycling Een tweede leven voor weesboten. HDPE: recyclebare kunststof Tideman Boats maakt er onverwoestbare én duurzame boten van. HISWA te water 2018 Groots watersportevenement in Bataviahaven Lelystad. Het Portret Dit keer: Floris Hoogstraten, Manager Marketing & Technology bij Pon Power. 42 38 32 34 26 Elk nummer Beurzen & evenementen Op stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Column Peter Brussel 6 9 10 25 25 Beursnieuws | HISWA Amsterdam Boat Show 36 Vraag & Antwoord Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA Business Club Nieuws HISWA Business Club Overzicht 41 44 49 54 58 HISWA MAGAZINE 6 5

BEURZEN - EVENEMENTEN - BIJEENKOMSTEN 2017/18 Boot Holland 9 – 14 februari Leeuwarden www.boot-holland.nl Belgian Boat Show 10 – 12 & 16 – 18 februari Gent, België www.belgianboatshow.be Vakantiebeurs DECEMBER Nautic Paris Boat Show 19 – 17 december Parijs, Frankrijk www.salonnautiqueparis.com/en JANUARI Vakantiebeurs (Welkom op het water: hal 10, standnummer F038) Netwerkborrel op dinsdag 9 januari in de stand van Welkom op het water 9 – 14 januari Jaarbeurs, Utrecht www.vakantiebeurs.nl London Boat Show 10 – 14 januari London, Verenigd Koninkrijk www.londonboatshow.com Helsinki International Boat Show 10 – 19 februari Helsinki, Finland www.finnboat.fi HISWA Training Mentor Watersportindustrie – dag 2 11 januari ntb www.hiswa.nl/agenda HISWA Social media workshop 16 januari Amsterdam www.hiswa.nl/agenda Boot Düsseldorf 20 – 28 januari Netwerkborrel op Boot Düsseldorf 23 januari in stand van Kuiper Verzekeringen (HISWA Partner in Business) Düsseldorf, Duitsland www.boot.de FEBRUARI Båtmässan Göteborg Boat Show 3 – 11 februari Göteborg, Zweden www.batmassan.se 6 HISWA-bijeenkomsten Check www.hiswa.nl/agenda voor de data van alle bijeenkomsten, vergaderingen en trainingen die HISWA Vereniging organiseert. HISWA MAGAZINE 6 HISWA Training Keuren van Gasinstallaties, Vervolg 22 februari Amsterdam www.hiswa.nl/agenda MAART HISWA Amsterdam Boat Show 7 – 11 maart RAI, Amsterdam www.hiswarai.nl HISWA Training Keuren van Gasinstallaties, Basis 20 en 21 februari Amsterdam www.hiswa.nl/agenda

“Kampioenen werken met Roodberg” www.roodberg.com Het zál maar gebeuren... Onderneem op zeker Onze watersportdesk adviseert u graag. Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 info@kuiperverzekeringen.nl www.kuiperverzekeringen.nl

Op stapel Serious Yachts Brightly 1530 De Brightly 1530 is de nieuwste creatie van de werf Serious Yachts uit Zwartsluis en het grootste jacht ooit van de werf. Het is een samenspel van werfeigenaar Derk Bonsink en ontwerper Arnold de Ruyter. Manoeuvreren is kinderspel dankzij de stuurbekrachtiging en de proportionele elektrische boeg- en hekschroef. Wie dat wenst kan het gehele jacht met de afstandsbediening besturen. Centraal in het jacht bevindt zich de stuurstand met daarop een noviteit: een 24 inch full-HD touchscreen van C-zone. Daarmee is alles aan boord aan te sturen. Van de verlichting tot het openen en sluiten van het custom made glazen dakluik. www.seriousyachts.com Lengte over alles 15.30 m Aandrijving Topsnelheid Breedte Diepgang Gewicht 2 x Vetus Deutz DT66 (170 pk) 10 knopen 4.83 m 1.30 m circa 35.000 kg HISWA MAGAZINE 6 9

ONDERNEMERSNIEUWS Oplossingen van End-of-Life Boats panel Een levendig debat over het onderwerp End-of-Life Boats in het I-nnovation Lab, georganiseerd door ICOMIA op de openingsdag van METSTRADE werd goed bezocht. Onder andere Jeroen van den Heuvel, dossierhouder voor dit onderwerp bij HISWA Vereniging schoof aan in het panel van deskundigen. Van den Heuvel gaf aan dat HISWA Vereniging de HISWA Algemene Voorwaarden voor booteigenaren heeft aangepast: de havenmeester heeft nu het recht het eigendom te claimen van boten die langer dan zes maanden zijn verlaten. Ze mogen de boot verkopen om de kosten te dekken. Prettige feestdagen HISWA Vereniging wenst alle lezers van HISWA Magazine heel fijne kerstdagen en een goed en gezond 2018! Het kantoor is gesloten van 27 tot en met 29 december 2017. Op dinsdag 2 januari staan alle medewerkers van HISWA Vereniging weer voor u klaar. Ook anderen hadden fraaie voorbeelden van vooruitgang op dit gebied. Albert Willemsen, Milieuconsultant bij ICOMIA startte de sessie met de mededeling dat er vooruitgang is geboekt sinds de vorige conferenties tijdens METSTRADE in 2015 en 2016. Er is meer aandacht voor de problemen en in verschillende landen wordt actie ondernemen. Voorbeelden die aan bod kwamen waren onder andere de activiteiten van Neil Chapman’s Boatshed, die oude boten weer aantrekkelijk probeert te maken, zodat ze niet op de stapel belanden voor afbraak. Pierre Barbleu, van het Franse bootontmantelnetwerk legde uit dat de Franse overheid vanaf januari 2019 een belasting heft op alle nieuwe boten en een soort verwijderingbijdrage doet aan een fonds zodat er meer boten verwerkt kunnen worden. Ook Dr Albert ten Busschen van de Universiteit Windesheim kwam met goed nieuws: hij gaf het publiek een kijkje in de keuken het recyclen van geherfabriceerd GRP-composiet uit boten dat nu gebruikt wordt voor kanaaloevers in Nederland. Dit materiaal is onverwoestbaar, waterdicht en recyclebaar en daarmee een goede vervanger voor Afrikaans hardhout. 10 HISWA MAGAZINE 6

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Magazine krijgt 7,5 van lezers HISWA Magazine krijgt van u als lezer een uitstekend rapportcijfer: een 7,5. Uit het lezersonderzoek in oktober 2017 bleek dat u veel waarde hecht aan HISWA Magazine. U besteedt elk nummer veel tijd aan het lezen van het blad (tussen de 10 en 30 minuten). Het blad wordt vaak bewaard en meerdere malen bekeken. Vooral de thema-artikelen en het ondernemersnieuws scoren goed. HISWA Magazine verschijnt in 2018 ook weer zes keer per jaar, in een oplage van circa 6.000 exemplaren per nummer. Het blad heeft een bereik van minimaal 18.000 lezers per editie. Elk nummer is een mix van: informatie en nieuws, human interest, opinie, vakinhoud en techniek. De thema’s in 2018 Editie Hoofdhema en overige onderwerpen 1 2 3 4 5 6 HISWA Amsterdam Boat Show Bedrijfsvoering Nieuwe wet- en regelgeving Recreatie en toerisme Ontwikkelingen jachthavens, zeilscholen en verhuurbedrijven Jachthaveninrichting Export Innovatie Handel HISWA te water Jachtbouw en jachtontwerp De markt - cijfers en ontwikkelingen METS Ontwikkelingen bij toeleveranciers Elektronica, navigatie en comfort aan boord Duurzaamheid Arbeidsmarkt & opleiding Milieu, arbo & veiligheid 14 december 30 november 19 oktober 5 oktober 17 augustus 3 augustus 23 februari 13 april 25 mei Verschijnt Sluitdatum advertenties 9 februari 30 maart 11 mei Adverteren in HISWA Magazine HISWA Magazine hanteert zeer vriendelijke advertentietarieven. U kunt al vanaf 400 euro een advertentie plaatsen in HISWA Magazine. U heeft de keuze uit een normale advertentie, een advertorial of personeelsadvertentie. Maar een insert, meehechter of bijlage is ook mogelijk. HISWA Magazine is een business-to-businessblad en wordt via controlled circulation gratis verspreid onder HISWA-leden, niet-leden, ambtenaren, politici, studenten, journalisten en andere relaties in de watersportbranche. Meer informatie Roskam Media verzorgt de advertentieverkoop voor HISWA Magazine. Neem voor meer informatie en mogelijkheden contact op met Frank van Gils: 06 53888266 of f.gils@roskammedia.nl. Of kijk op www.hiswa.nl/magazine. HISWA MAGAZINE 6 11

ONDERNEMERSNIEUWS Fort Lauderdale Boat Show geslaagd Miami, het eerste Holland Welkom Diner. Namens het Nederlands Consulaat in Miami was Gera Sneller, Consul-Generaal, aanwezig. Voor het diner waren alle leden, partners en relaties van HISWA Holland Yachting Group en de internationale pers uitgenodigd. Voorafgaand aan de Fort Lauderdale Boat Show organiseerde HISWA Holland Yachting Group in samenwerking met METSTRADE en het Consulaat Het doel van dit evenement was om de synergie tussen leden, relaties en stakeholders te bevorderen. Het was een geslaagd event, waarbij ruim 70 gasten de aftrap gaven aan een succesvolle beursdeelname. De Fort Lauderdale Boat Show vond plaats van 1 tot 5 november jl. Naast het Holland Welkom Diner werd het nieuwe Think Yachts Think Holland Magazine gelanceerd en vond een media tour plaats waarbij internationale journalisten kennis maakten met Nederlandse superjachtbouwers, waaronder Heesen Yachts, Amels, Oceanco, Feadship en Royal Huisman. Meer informatie: www.hollandyachtinggroup.com Boeiend Infocafé over cybercrime en big data HISWA Vereniging hield onlangs een Infocafé over de toekomst van big data en over de risico’s daarvan. Specialisten van ViQit en Meeùs (HISWA Partner in Business) namen de aanwezigen mee in de verwachte ontwikkelingen binnen het internet of things. Daarbij werd stilgestaan bij de wetgeving rond de opslag van persoonsgegevens die strenger is geworden. Dat geldt ook voor het melden van datalekken. Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk dat vrijwel alle bedrijven hun IT-systemen en de controle op persoonsgegevens (klantenbestanden) nog op orde moeten brengen. Meeùs leverde daarvoor een globaal stappenplan. Enkele leden verzochten HISWA om een verdieping aan te brengen in deze stappen, bijvoorbeeld in de vorm van workshops. HISWA Vereniging gaat deze voorbereiden. U kunt de presentaties van het Infocafé downloaden op www.hiswa.nl/cybercrime. Netwerkborrel op Boot Düsseldorf Kuiper Verzekeringen – HISWA Partner in Business – organiseert op dindag 23 januari 2018 een netwerkborrel op Boot Düsseldorf. De borrel is van 18.00 tot 21.00 uur en vindt plaats in de stand van Kuiper Verzekeringen, hal 17, standnummer A23. De netwerkborrel wordt mede mogelijk gemaakt door: HISWA Vereniging, HISWA te water, HISWA Amsterdam Boat Show en Motorboot. 12 HISWA MAGAZINE 6

360° watersport beleven boot.de Informatie in Nederland: Fairwise bv Tel. +31 (0) 70 350 1100 info@fairwise.nl www.fairwise.nl

ONDERNEMERSNIEUWS Netwerkdag 10 jaar Varen doe je Samen Op dinsdag 14 november 2017 vond in het Utrechtse kantoor Westraven van Rijkswaterstaat de netwerkdag ter ere van tien jaar Varen doe je Samen plaats. Samen met de deelnemers werd naar het verleden, het heden maar vooral ook naar de toekomst van Varen doe je Samen gekeken. Het uitgangspunt: nog meer bewustwording over veiligheid op het water. HISWA Vereniging was tien jaar geleden mede-initiatiefnemer van het project Varen doe je Samen. In de ochtend waren er werksessies over Communicatie, Knooppunten en Presentatietraining. Augmented reality De middag stond in het teken van innovatie, en dan met name innovaties die de veiligheid op het water ten goede kunnen komen. De aanwezigen kregen een Ook het toekomstig gebruik van deelboten kwam aan bod. inkijkje in de mogelijkheden van onder meer drones, internet of things, big data en augmented reality. De verschillende nieuwe technologieën bieden zowel de vaarwegbeheerders als beroeps- en recreatievaart middelen om meer te ‘zien’ op het water. Forumdiscussie Het laatste onderdeel was een plenaire discussie op basis van een aantal stellingen en uitgangspunten die eerder aan bod waren gekomen. Veel reactie was er bijvoorbeeld op het demonstratiefilmpje waarin de mogelijkheden van augmented reality voor de scheepvaart verkend werden. Ook het toekomstig gebruik van deelboten en dan vooral hoe deze groep gebruikers op een veilige manier deel kan nemen aan het waterwegverkeer kwam aan bod. Het betreft hier (mogelijk) een nieuwe, jonge doelgroep en de uitdaging voor Varen doe je Samen is om deze groep ‘dagjesmensen’ te bereiken. De netwerkdag werd afgesloten met een feestelijke borrel. Meer informatie: www.varendoejesamen.nl HISWA Holland Yachting Group op METS HISWA Holland Yachting Group was dit jaar samen met 13 leden goed vertegenwoordigd op METS. Woensdagavond kwamen alle leden, partners en relaties bijeen voor de jaarlijkse Holland Connection waar kennisuitwisseling centraal staat. Het was een drukbezocht event dat goed aansloot op de daaropvolgende Superyacht Night - powered by Feadship - in Club Escape. Kijk voor een video-impressie en een virtuele tour op www.hollandyachtinggroup.com/movies. 14 HISWA MAGAZINE 6

ONDERNEMERSNIEUWS Succesvol HISWA Jachthavensymposium op METS Op 16 november vond voor de zesde keer het HISWA Jachthavensymposium plaats. Het symposium vond plaats tijdens de internationale METS vakbeurs in RAI Amsterdam. Ruim 70 aanwezigen uit de jachthavenwereld en van waterrecreatiebedrijven woonden het middagprogramma bij. In de ochtend brachten zij een bezoek aan het Marina & Yard Pavilion van de METS, waar bedrijven exposeren die speciaal op de jachthavens en stallingsbedrijven gericht zijn. Na de lunch werd afgetrapt met een update van de ontwikkelingen voor de jachthavenbranche. In een interactieve sessie ging het vervolgens over het plan “HISWA op Koers naar 2025”. Dit plan vervangt het huidige strategische plan dat tot eind 2017 loopt. Op de ALV van HISWA wordt het nieuwe plan aan de leden voorgelegd. De levendige jachthaven Na een presentatie gingen de leden in gesprek over waar de branchevereniging de komende jaren de accenten op moet leggen. De leden gaven hun input op de meerwaarde voor ondernemers, consumenten en professionals via een interactieve methode. Na de pauze ging de keynote van het bureau SAMR Marktvinders binnen het thema “de levendige jachthaven” in op klantsegmentatie in de leisure branche. Klanten zijn namelijk niet alleen in te delen op de bekende sociaal-economische HISWA MAGAZINE 6 kenmerken, maar ook op leefstijlen en belevingswerelden. De bevlogen spreker Dennis Groen deelde de kennis over dit leefstijlenmodel met verschillende assen waar dan zeven belevingswerelden uitkomen. Elke belevingswereld wordt aangeduid met een kleur en een naam en iedere beleving heeft eigen kenmerken. Met landelijke data wordt dit gekoppeld aan vrijetijdsgedrag, maar ook aan mediavoorkeuren, sportbeoefening, vakantiebestemmingen, tijdschriften, tv-zenders etc. De aanwezigen kwamen er zo achter dat er onder watersporters relatief veel mensen zijn met een leefstijl in de groep Inspirerend Rood, Ondernemend Paars en Stijlvol en Luxe Blauw. Sommige jachthavens en recreatieomgevingen zijn juist meer aantrekkelijk voor Gezellig Geel of Ingetogen Aqua. Met data van de eigen klant kunnen ondernemers uitzoeken welke leefstijlen de huidige gasten hebben. Door meer te weten van de gasten kan een jachthaven of watersportbedrijf beter inspelen op de wensen van die gasten. Iedere leefstijl heeft namelijk een eigen manier van benaderen en communiceren. Ook de gewenste voorzieningen verschillen per leefstijl en zelfs de evenementen die mensen graag bezoeken verschillen sterk per leefstijl. Een jazz-evenement is bijvoorbeeld heel aantrekkelijk voor Stijlvol en luxe Blauw, terwijl de rode doelgroep meer van alternatieve bandjes of singer-songwriters houdt en de gezellig gele leefstijl juist van popmuziek. Goed verzekerd Suus van de Vijfeijken van HISWA Partner in Business Meeùs adviseerde tot slot de jachthavens om bij verandering in bedrijfsactiviteiten goed naar verzekeringen te kijken. Er is vaak veel mogelijk binnen de bestaande polis mits het tijdig aan de verzekeraar gemeld wordt. Meeus lanceert daarom een nieuw product speciaal voor HISWAleden: de Totaalverzekering. 15

ONDERNEMERSNIEUWS Bezwaarprocedure tegen windmolenpark Makkum Op 1 februari 2018 lichten de jachthavens hun bezwaren tegen het geplande windmolenpark voor Makkum toe. Drie jachthavens aan de Friese IJsselmeerkust werken samen met HISWA Vereniging en een advocaat om dit plan tegen te houden. Het project bestaat uit maar liefst 89 windturbines met een tiphoogte van 183 meter en neemt een oppervlakte in van 75 vierkante kilometer. Regiomanager Jan Ybema van HISWA Vereniging: “We vragen ons af hoeveel kans we hebben om een project waar 1.4 miljard subsidie in omgaat te keren. Toch is het ons eind 2015 ook gelukt om Provinciale Staten van Friesland te laten kiezen voor een lijnopstelling langs de Afsluitdijk, terwijl de ambtenaren en de gedeputeerden een andere mening hadden. HISWA deed een uitgebreide analyse naar de wijze waarop deze plannen tot stand kwamen. Wij zien zeker aanknopingspunten zonder overdreven optimistisch te zijn.” Knelpunten HISWA is van mening dat de huidige ruimtelijke ordeningskaders beperkingen opleveren voor Windpark Fryslân. De Nota Ruimte, de Integrale Visie IJsselmeergebied 2030 en de Derde Nota Waddenzee/PKB staan een windmolenpark op deze locatie niet toe. Dit wordt bevestigd door argumenten van de Raad van State inzake Windmolenpark Urk in 2012. Hier werd op basis van deze ruimtelijke ordeningskaders een lijnopstelling gelegitimeerd. Ook stelde de RvS letterlijk dat plaatsing midden in het IJsselmeer en een windturbinepark bij de Afsluitdijk ongewenst zou zijn. Een ander punt is dat onderzoeken uitwijzen dat wanneer windmolenparken te dicht op de kust worden gerealiseerd dit ten koste gaat van recreatieve werkgelegenheid. Windpark Fryslân heeft nagelaten om gedegen kwalitatief onderzoek te doen onder jachthavens/watersporters in het IJsselmeergebied en voornamelijk gekeken naar de effecten van veelal kleinere windparken op zee. Op basis hiervan vraagt HISWA de Raad van State niet in te stemmen met dit grootschalige plan. Innovatieprogramma Overijssel van start De samenwerkende toeristische en natuurorganisaties in Overijssel ontwikkelden onder de vlag van Gastvrij Overijssel een meerjarig innovatieprogramma. Toeristische bedrijven, waaronder jachthavens, bootverhuur en zeilscholen, kunnen zich inschrijven voor hoogwaardige workshops en een individueel innovatieprogramma. Voor dit individuele programma kunt u de beschikking krijgen over een innovatievoucher ter waarde van duizenden euro’s. Het project wordt uitgevoerd door HISWA Vereniging, RECRON, KHN en Marketing-Oost. Voor het top programma is plaats voor maximaal 125 ondernemers. Voor meer informatie en/ of aanmelding kunt u contact opnemen met Jan Ybema, j.ybema@hiswa.nl of 06 – 53 83 64 55. 16 HISWA MAGAZINE 6

d e a i g a r e c c r e r a t s i j f e l • v e De slimme manier naar meer vaarplezier Al 40 jaar uw recreatiespecialist in héél Nederland! Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars: dé makelaar met landelijke dekking! Neem vrijblijvend contact op met Adri Mijnheer, Henk-Jan Kruidenier, Rianne Jansen of Kirsten Smidt F.A. Molijnlaan 28 Postbus 8 • 8070 AA Nunspeet T (0341) 25 23 63 E info@vandeloosdrechtrbm.nl www.vandeloosdrechtrbm.nl De nieuwe Volvo Penta D8 combineert hoge prestaties en laag brandstofverbruik. Een hoge pk-gewichtsverhouding en betrouwbaarheid maakt dat de D8-motor ideaal is voor snelle acceleratie en hoge snelheid. D h E b id h In combinatie met de Volvo Penta Joystick voor binnenboord motoren heeft u alles binnen bereik. Vingertop bediening met een perfecte precisie maakt afmeren en manoeuvreren eenvoudig, zelfs leuk. Vergeet ingewikkelde manoeuvres in overvolle jachthavens – de slimme manier naar meer vaarplezier. J Meer informatie op: www.volvopenta.com D8 en Joystick r b i e r e t • w a e t r e u r s s i p o r • t l e • Groter in vraag & aanbod!

ONDERNEMERSNIEUWS Samenwerking The Ocean Race en Welkom op het water De campagne Welkom op het water heeft de handen ineen geslagen met On Air Media, het productiebedrijf dat vanaf 11 november wekelijks een televisieprogramma maakt over watersport en lifestyle op Veronica TV. Het programma besteedt wekelijks – tot aan de finish in Den Haag in juni 2018 - aandacht aan de Volvo Ocean Race, maar ook aan alle facetten Veronica TV besteedt wekelijks aandacht aan de watersport. van water en watersport die daarbij komen kijken. Interviews met de zeilers, een schoolprogramma, lifestyle-items, het totaal is een prachtig beeld van wat watersport allemaal te bieden heeft. Met deelname aan dit tv-programma bereikt de campagne Welkom op het water via tv, online en het scholenprogramma naar verwachting meer dan 1 miljoen mensen. De naamsbekendheid zal toenemen, meer mensen zullen de site bezoeken en de watersportcheck doen - allemaal doelstellingen van de campagne. In totaal zijn er per week drie tv-uitzendingen. Op zaterdagavond rond 18 uur de nieuwe aflevering en op vrijdag en zondag herhalingen. Partner On Air Media is partner van Welkom op het water vanaf het Monique Uppelschoten begonnen als Event Specialist Sinds kort versterkt Monique Uppelschoten het team van HISWA Holland Yachting Group in de functie van Event Specialist. Monique deed ervaring op in onder andere de evenementenbranche en de (inter)nationale hotellerie. Met veel enthousiasme en energie is ze deze nieuwe uitdaging aangegaan. eerste begin en maakte in de afgelopen twee campagneseizoen al meerdere filmpjes voor de kanalen. Ook nu weer draait On Air vijf nieuwe items die een centrale plek krijgen in het prime time programma en in de herhalingen. Ook drie al gemaakte filmpjes krijgen een plek, in de meeste gevallen hergemonteerd voor deze doelgroep. De keuze hiervoor wordt nog, samen met de producent en stuurgroep, gemaakt op basis van wat het beste aansluit bij het programma en de ontwikkelingen in de race. Ook zal in het programma, via zogenoemde billboards, te zien zijn dat Welkom op het water het programma mede mogelijk maakt. Vakantiebeurs Welkom op het water is dit jaar present op de Vakantiebeurs, van 10 t/m 14 januari 2018. Stand: F038 in hal 10. Als watersportondernemer kunt u gratis naar de Vakdagen op 9 en 10 januari. Aanmelden via vakantiebeurs.nl/ vakbezoeker/aanmelden. Meer informatie: www.welkomophetwater.nl 18 HISWA MAGAZINE 6

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe ICOMIA-uitgaven Guide. De nieuwe edities zijn beschikbaar op hiswa.nl (gratis voor leden). Het Statistics Book bevat de laatste feiten en cijfers van de wereldwijde maritieme industrie. Hierin staan onder andere de ontwikkelingen voor de gehele sector en samenvattingen van nationale statistieken van 24 landen. HISWA Vereniging leverde gegevens aan voor Nederland. ICOMIA bracht onlangs twee belangrijke publicaties uit: het Statistics Book en de Environment De ICOMIA Environment Guide bevat de nieuwste milieuwetgeving die de EU, de VS, Azië en Australië treft, plus internationale organisaties zoals IMO. De gids legt - in eenvoudige bewoordingen - uit wat de wetgeving inhoudt, waarom deze is opgelegd, wanneer de wet van kracht wordt en op wie deze van toepassing is. De nieuwste editie bevat updates over wetgevingen op het gebied van milieubescherming, antifouling, gebruik van chemicaliën in de jachtbouw en arbeidsomstandigheden. De ICOMIA Environment Guide is gratis voor HISWA-leden en te downloaden op www. hiswa.nl/milieu. Het Statistics Book downloadt u via www. hiswa.nl/icomia. Voor niet-leden zijn de gidsen te bestellen via www.icomia.com. Jachtmakelaars: beste kwartaal sinds jaren In het tweede en derde kwartaal van 2017 zijn vooral gebruikte motorjachten populair, volgens de jachtmakelaars aangesloten bij HISWA Vereniging en de Nederlandse Bond van Makelaars in Schepen NBMS. ‘Als we het derde kwartaal 2016 met 2017 vergelijken zien we dat de aantrekkende vraag naar motorjachten ook betekent dat de gemiddelde verkooptijd is afgenomen van 440 naar 350 dagen’, zegt Harald Falkeisen, voorzitter van de NBMS. ‘Daarnaast De gemiddelde verkooptijd van motorjachten ging van 440 naar 350 dagen. verkopen ook de duurdere zeilschepen van boven de 100.000 euro weer beter dan in het vergelijkbare kwartaal vorig jaar. Het lijkt erop dat de markt weer wat meer vertrouwen krijgt en dat is goed nieuws. Daarnaast is de verkooptijd voor zeiljachten tussen HISWA MAGAZINE 6 50.000 en 100.000 euro teruggelopen van 198 naar 145 dagen en ook dat is een positief signaal’, aldus Falkeisen. Kopers uit het buitenland zijn blijvend geïnteresseerd in het Nederlandse jachtenaanbod, ongeveer 20% van de verkochte zeil- en motorjachten in het derde kwartaal vindt een plekje in het buitenland. De kajuitjachten die door de makelaars worden verkocht hebben gemiddeld een lengte van 11 meter. Open boten zoals sloepen zijn gemiddeld 7 meter lang. 19

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuw peilbesluit IJsselmeer negatief voor watersport Jachthavens en jachtwerven worden straks de dupe van het nieuwe peilbesluit voor het IJsselmeer. Rijkswaterstaat zet in op een meer flexibel waterpeil om beter te kunnen inspelen op extremere weersomstandigheden. Daarnaast wordt voor natuurdoelen het waterpeil vanaf medio augustus, midden in het vaarseizoen, een decimeter verlaagd. Dit laatste punt valt niet goed bij de watersportondernemers. Maar liefst 20% van de watersporters met dieper stekende jachten krijgt problemen met het in- en uitvaren van jachthavens. Ook de megajachtbouw zit niet te wachten op ondieper vaarwater. Dat blijkt uit een enquête die HISWA Vereniging uitvoerde onder jachthavens rondom het IJsselmeergebied. Regiomanager Jan Ybema van HISWA: “Door het waterpeil midden in het vaarseizoen te laten zakken, zullen dieper stekende jachten vastlopen. De peildaling zou overigens ook nog meer dan een decimeter zou kunnen zijn Het is namelijk onmogelijk om het waterpeil in het IJsselmeer exact te regelen. Daarnaast is het waterpeil in het IJsselmeer door wind altijd aan schommelingen onderhevig. We becijferden een direct omzetverlies van 30 miljoen per jaar voor de jachthavens en tientallen miljoenen voor horeca en middenstand in de omringende watersportstadjes.” Baggerprogramma Een baggerprogramma door Rijkswaterstaat is een logische en simpele oplossing volgens HISWA 20 Vereniging. Dit is nu niet vastgelegd in het peilbesluit. Ook wijst HISWA op de versnelde groei van waterplanten die op dit moment al voor veel overlast zorgen in delen van het Markermeer en de Randmeren. Door een lager waterpeil zal er meer zonlicht de bodem bereiken dat als katalysator dient voor extra aanwas van waterplanten. HISWA staat niet alleen in haar kritiek. Ook andere recreatieorganisaties zoals het Watersportverbond en RECRON en de watersportgemeenten rondom het IJsselmeergebied hebben zienswijzen ingediend tegen het peilbesluit. Zelfs de onafhankelijke Commissie m.e.r die Rijkswaterstaat adviseert over het peilbesluit geeft aan dat er gebaggerd moet worden. Varen met handen voor ogen Ybema: “We wezen Rijkswaterstaat, inclusief de Deltacommissaris, al ruim twee jaar geleden op hun verantwoordelijkheid om vaargeulen en ondiepe vaargebieden op de huidige diepte te houden als een nieuw peilbesluit van kracht wordt. Rijkswaterstaat heeft willens en wetens nagelaten om in beeld te brengen wat de kosten voor compenserende en mitigerende maatregelen zijn. De procedure voor het peilbesluit is net zoiets als varen met de handen voor ogen en hopen dat alles goed gaat. Hoewel HISWA samen met de watersportgemeenten en het Watersportverbond nog in overleg zijn met Rijkswaterstaat is nu strikt genomen het peilbesluit ons referentiekader en dat is niet positief.” HISWA MAGAZINE 6

ONDERNEMERSNIEUWS CWO-secretariaat bij HISWA Vereniging HISWA Vereniging voert sinds 1 november - voor een half jaar - het secretariaat uit van de stichting CWO. Hiervoor zijn twee medewerkers aangetrokken: Bella van Erp en August Loven. Beiden zijn als trainer en opleider goed bekend binnen CWO en gaan met veel enthousiasme aan de slag bij HISWA Vereniging voor de stichting CWO. Eerder was Het Watersportverbond verantwoordelijk voor het secretariaat. Bij CWO zijn 160 locaties aangesloten die watersportopleidingen aanbieden, waaronder watersportverenigingen en zeil- en vaarscholen. Het mailadres info@cwo.nl en telefoonnummer zijn ongewijzigd. Het postadres is uiteraard wel gewijzigd: Postbus 37111, 1030 AC Amsterdam. Meer informatie: www.cwo.nl Inspectie SZW controleert op jachthavens De activiteit van de Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op jachthavens is toegenomen, zo blijkt uit meldingen van leden van HISWA Vereniging. Zij is verantwoordelijk voor de naleving en controle van de vernieuwde Arbowet en kunnen boetes opleggen. De inspectiemogelijkheden van de Inspectie SZW zijn uitgebreid en toestemming van de werkgever. Deze is verplicht mee te werken bij alle stappen die de inspecteur neemt. De inspecteur kan het volgende doen: 1. vragen stellen aan medewerkers; 2. vragen stellen aan de werkgever; 3. personeelsadministratie, personeelsdossiers, contracten en loonadministratie controleren; Zorg voor een actuele RI&E op maat van uw bedrijf. dit betekent meer maatregelen. U kunt zelf verschillende dingen doen om de vernieuwde Arbowet zo goed mogelijk na te leven. Hoe inspecteeert de Inspectie SZW? De inspecteur van de SZW kan zonder afspraak langskomen en mag het bedrijf controleren zonder 4. werkomstandigheden en arbeidsomstandighedenbeleid controleren. In de meeste gevallen geeft de Inspectie SZW in eerste instantie een waarschuwing met een eis tot naleving. Als blijkt dat de situatie niet is veranderd, legt de ispectie een boete op. Een paar dingen kunt u nu al zeker in orde maken: Controleer het basiscontract Zorg voor een basiscontract met een arbodienstverlener, dat voldoet aan de nieuwe eisen. Perspectief en Arboned zijn suppliers van HISWA Vereniging. Zij kunnen u adviseren. De RI&E actualiseren Zorg voor een actuele RI&E op maat van uw bedrijf. HISWA Vereniging organiseert in samenwerking met Perspectief workshops RI&E op de volgende data: 24 januari in Amsterdam en 14 februari in Heerenveen. Meer informatie en aanmelden: HISWA Vereniging, Herbert van Oord: 06 53 83 58 19 of h.van.oord@hiswa.nl. HISWA MAGAZINE 6 21

ONDERNEMERSNIEUWS Goede stemming op HISWA Algemene Ledenvergadering Op de Algemene Ledenvergadering van HISWA Vereniging op 6 december jl. heerste een positieve stemming. Algemeen voorzitter Peter Brussel gaf een presentatie over het door leden en besturen opgestelde plan Koers 2025 met daarin een aantal aansprekende ambities. Kernvraag is wat de unieke rol van HISWA is voor de leden rekening houdend met turbulente marktontwikkelingen. HISWA moet zich profileren als een netwerkorganisatie voor de belangrijkste partijen in de watersport: de ondernemers, de consumenten en de werknemers/ professionals. Deze drie partijen vormen samen de markt en zijn cruciaal voor het voortbestaan en de groei van de sector. Koers 2025 werd goed werd ontvangen door de aanwezigen. Monica de Vast, directeur Jachthaven Andijk, werd benoemd tot vice-voorzitter van HISWA Vereniging. Alexander Jonker, eigenaar van Jonkers Yachts, wordt lid van het Algemeen Bestuur uit hoofde van zijn functie als voorzitter van de Afdeling Handel. Paul Hameeteman van Nova Yachting nam afscheid als lid van het Dagelijks Bestuur. De leden verleende décharge aan het bestuur voor de jaarrekening 2016 en stelden de begroting voor 2018 vast. De contributie 2018 wordt niet verhoogd met uitzondering van een inflatiecorrectie. Tevens is het belang uitgesproken om de campagne Welkom op het water waar alle leden aan bijdragen, voort te zetten. Rob van Zanten presenteerde namens de Stuurgroep van Welkom op het water de resultaten van het tweede jaar van de marketingcampagne Welkom op het water. Het bereik van de campagne is in één jaar fors gestegen. Tot slot vertelde keynote speaker Tsjip Boersma, marketing director bij AkzoNobel, waarom en hoe AkzoNobel zich verbindt aan de Volvo Ocean Race. Meer informatie: www.hiswa.nl/alv Nieuwe medewerker: Tessa den Hartog Na bijna twee jaar actief te zijn geweest aan de scheepvaartkant binnen de maritieme sector, gaat Tessa den Hartog nu aan de slag als marketing- & communicatiespecialist bij HISWA Vereniging. In 2016 maakte zij haar entree in de maritieme sector. Zo deed zij bij brancheorganisatie Netherlands Maritime Technology een onderzoek rondom de inzet van online communicatie en ledenbetrokkenheid, waarna zij aan de slag ging als junior communicatieadviseur. Aansluitend ondersteunde ze Nederland Maritiem Land op het gebied van communicatie en diverse projecten. Voor HISWA vereniging pakt Tessa enkele aspecten van de communicatie vanuit de vereniging op en zet zij zich in voor de marketingcampagne Welkom op het water. 22 HISWA MAGAZINE 6

Jan Luijkenstraat 20 1071CN Amsterdam

Bouwplannen of uitbreidingsplannen? Laat een scan van het bestemmingsplan en een milieu scan uitvoeren www.rho.nl justus.vandenberg@rho.nl VAN IDEE NAAR UITVOERING

COLUMN Ons milieu is onze business De watersport is een van de duurzaamste vormen van vrijetijdsbesteding. Het behoort tot de categorie laagste carbon footprint van alle recreatieve activiteiten. Dat blijkt uit onderzoek van de NHTV en is te berekenen via vakantievoetafdruk.nl. Niet zo vreemd: meer dan helft van de vloot wordt door wind of spierkracht aangedreven. Jachtbouwers investeren in alternatieve vormen van voortstuwing, energieopwekking en milieuvriendelijke materialen en verven. HISWA-ondernemers kwamen begin jaren ‘90 als eerste met het Bedrijf Interne Milieuzorgplan (BIM1) en een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) voor veilig en gezond werken bij een watersportbedrijf. Vele tientallen miljoenen zijn geïnvesteerd in milieuvriendelijke maatregelen voor bedrijven, werknemers, gebruikers en ons land- en watermilieu. De technologische ontwikkeling gaat elke twee jaar 50% sneller. Binnenkort wekken steigers in havens zelf stroom op, kunnen we delen van boten in 3D printen en later het materiaal hergebruiken. We zuiveren ons afvalwater aan boord. Robots in de werf doen het ongezonde werk aangestuurd en gecontroleerd op afstand in 17 doelen die je deelt Een column schrijven voor het laatste nummer van het jaar geeft altijd een beetje bijzonder gevoel. Je denkt automatisch terug aan de zaken die we bereikten met elkaar. En daar kunnen we trots op zijn. Trots op de campagne Welkom op het water waar HISWA-leden zich met passie voor inzetten. Een mooi voorbeeld van verduurzaming van de branche. En daar gaat dit nummer over, duurzaamheid. Eigenlijk een containerbegrip. Er wordt van alles en nog wat onder geschaard. Milieu, energiebeleid, maatschappelijk verantwoord leven en ondernemen. Duurzaamheid is het credo. Naar mijn mening terecht. We hebben de plicht om ervoor HISWA MAGAZINE 6 te zorgen dat ook toekomstige generaties in hun behoeften en welvaart kunnen voorzien. Dat betekent dat we een evenwicht moeten vinden tussen welvaart vergroten en goed zorgen voor mens en milieu. In dat kader raad ik u aan om een website te bezoeken met als motto: 17 doelen die je deelt. Op www.17doelendiejedeelt.nl vertellen kinderen in een filmpje van één minuut over de dingen die zij belangrijk vinden voor hun toekomst. Mij motiveert dat enorm om vanuit duurzaamheid te handelen. Vanuit de gedachte People (mensen), Planet (planeet) en Profit (winst). Zaken die prima samengaan om een betere toekomst voor onze kinderen te bewerkstelligen. Dan moet je soms zaken veranderen en anders aanvaren. Als branche doen we inmiddels al heel veel op dit gebied. Niet alleen vanuit weten regelgeving maar ook omdat we met elkaar onderkennen dat een schone en duurzame watersportindustrie noodzakelijk is voor de toekomst. Zodat ‘Welkom op het water’ ook op de lange termijn een realiteit blijft. Fijne kerstdagen en een goed 2018! Peter Brussel Algemeen voorzitter HISWA Vereniging 25 een afgesloten ruimte. Zullen watersportbedrijven ook daar weer voorop lopen? Mogelijk wel omdat iedereen inziet dat onze sector leeft van schoon water en mooie natuur. Ik reken op steun van het nieuwe kabinet om de watersport een extra impuls te geven voor innovatie- en duurzaamheidsprojecten. Dat liever dan het verzinnen van onnodige regels die het ondernemerschap remmen. Een aanvraag van HISWA staat al uit. U hoort nog. Prettige feestdagen! Geert Dijks Directeur HISWA Vereniging

Ontmantelen van jachten levert herbruikbare onderdelen op. Bij glasvezelversterkt polyester wordt het materiaal versnipperd en gebruikt als basis voor nieuwe laminaten. Romp recycling. Een bootleven lang Nederlandse jachtbouw schakelt over Ontwerp, materiaalgebruik, productieproces, voortstuwing, huishouding en uiteindelijk recycling van boten vormen de kringloop van de jachtbouw. Als in al deze fasen rekening wordt gehouden met de implicaties voor de volgende fase, ontwikkelt de watersport zich tot een echte circulaire industrie. Dat vermindert de milieudruk enorm. Het grote voordeel: energie-efficiëntie verhoogt het comfort. Tekst: Hans Buitelaar De voorwaarden voor een omschakeling van de jachtbouw naar circulaire productie zijn gunstig, is de conclusie van ontwerpers, toeleveranciers en werven die bezig zijn met duurzame bedrijfsvoering. Watersporters zijn in toenemende mate bereid iets meer te betalen voor brandstofbesparende installaties aan boord. Bestaande en beproefde duurzame technieken zijn beschikbaar. De bouw van jachten op Nederlandse werven betreft altijd kleine aantallen, zodat per gebouwd jacht individuele aanpassingen kunnen worden gedaan en steeds de nieuwste milieu vriendelijke innovaties kunnen 26 worden ingebouwd. Verschillende bedrijven zijn al een decennium succesvol bezig met het continu verbeteren van elektrische aandrijving. Daarvoor is bovendien een ongekend goede infrastructuur aanwezig: Nederland is dicht bezaaid met jachthavens, waar vrijwel zonder uitzondering stopcontacten op de steigers zijn geïnstalleerd, zodat watersporters overal tegen minimale kosten accu’s kunnen laden. Experimenten met volledig zelfvoorzienende jachten zijn geslaagd en hebben veel aandacht getrokken. Als Nederlandse jachtwerven voorop lopen in het ontwerpen van energie-efficiënte jachten, veroveren we weer een sterke positie in de markt. Marktpositie “De jachtbouw in Nederland telt, ook nu de financiële crisis voorbij is, nog steeds weinig opdrachten,” constateert jachtontwerper Ludo van Well. “Werfbazen vragen zich af: wat kan ik doen om de loop weer een beetje in de jachtverkoop te krijgen? Tegen hen zou ik willen zeggen: misschien is het tijd om het ontwerpen en bouwen van een HISWA MAGAZINE 6

Doordat elektromotoren compact zijn, kunnen ze goed worden ingebouwd. De accu’s kunnen worden geplaatst op een plek waar dat qua ruimte en gewicht goed uitkomt. comfortabel en schoon naar circulaire economie plezierjacht eens vanuit een heel andere benadering aan te pakken. Voor het ambacht van de jachtbouw in Nederland is het vijf voor twaalf. Het is nog niet te laat, maar Nederlandse jachtwerven moeten niet proberen te concurreren met buitenlandse werven die jachten in grote aantallen produceren. Het onderscheid moet zijn: kwaliteit en innovatie. Dat hebben we in Nederland voldoende in huis. Omschakelen naar nieuwe concepten, nieuwe technieken en nieuwe materialen is mijn advies. Want terwijl de bouw van superjachten floreert, bouwt bijna geen werf meer kleine en middelgrote jachten. Als Nederlandse jachtwerven voorop lopen in het ontwerpen van energie-efficiënte jachten, gemaakt van herbruikbaar materiaal, kunnen we weer een sterke positie veroveren in de markt.” Vlasvezel Van Well is geen roepende in de woestijn. Hij realiseerde zelf een motorjacht dat duurzaam is gebouwd en energiezuinig in het gebruik: de Zeezilt. “Een duurzaam jacht bouwen begint bij het ontwerp van de romp. Als de weerstand van de romp in het water kleiner is, is minder vermogen nodig om de boot voort te stuwen. Daarom heeft de Zeezilt een HISWA MAGAZINE 6 heel spitse boeg. Stabiliteit krijgt het jacht dankzij de uitwaaierende boorden, die vanaf midscheeps aan weerszijden zorgen voor extra lift, waarmee de weerstand in het water weer vermindert naarmate de snelheid toeneemt.” Van Well laat een monster zien van het materiaal waarmee de romp gebouwd is: een composiet van biologisch afbreekbaar schuim met stevige wanden van vlasvezels. Het plankje van het lichte en harde materiaal is gebroken. “We testten de breeksterkte. We legden het materiaal met de uiteinden op een verhoging en zetten gewicht op het midden. De plank van biologisch schuim en vlas brak na 365 kilo. Dezelfde test deden we met een even dikke, even lange plank van glasvezel en PVC-schuim. Die brak na 120 kilo. Het nieuwe materiaal is dus niet alleen afbreekbaar en opnieuw te gebruiken, het is ook nog eens ruim drie keer zo sterk. Zeezilt is in dit vlasvezel versterkte composiet gebouwd.” Weesboten De noodzaak van omschakeling wordt bovendien steeds indringender duidelijk. Nu een grote groep watersporters uit de babyboomgeneratie ouder wordt en zijn jacht verkoopt, komt een grote 27

De jachten van het merk Ethos varen elektrisch. Deze zonne-hybride wekt daarbij ook nog eens zelf stroom op om de actieradius te vergroten en om op te kunnen laden zonder stopcontact bij een verblijf van een dag of meer in een haven. hoeveelheid jachten op de tweedehands markt, waarvan de minder mooie exemplaren nauwelijks nog te verkopen zijn en waarbij hergebruik van de materialen – zeker bij polyester jachten – meer kost dan het oplevert. Grote werven die jachten in serie bouwen, zoals Bavaria en de Groupe Bénéteau, melden dat hun zoektocht naar alternatieve materialen voor de bouw van lichte, sterke en makkelijk te produceren rompen nog geen alternatief opleverde. Vooral de prijs van glasvezelversterkt polyester is onverslaanbaar. Deze werven gaan voorlopig door met de productie in dit materiaal, is de conclusie. Bootdelen Ook het veranderend gedrag van watersporters is een aanleiding om boten anders te ontwerpen. “Millennials, geboren na 1985, kopen geen jacht meer,” is een veel gehoorde verzuchting onder jachtbouwers. “Die huren er een.” Dat betekent niet dat ze niet gaan varen, dus een boot is toch nodig. Zodiac Nautic, leverancier van RIB’s, ziet de huurmarkt als een kans. “De boten worden intensiever gebruikt, hebben meer onderhoud nodig maar zijn dus ook sneller aan vervanging toe,” is de opvatting van directeur Dominique Heber-Suffrin. “Daar moeten we onze bedrijfsvoering op aanpassen: van het leveren van boten aan particulieren die een boot maar af en toe gebruiken, naar een kleiner aantal boten die heel vaak gebruikt worden. Jachten in de verhuur of in gedeeld eigendom, die vaker varen, komen naar verwachting eerder aan het eind van hun gebruiksperiode. Dat is een goede reden om 28 De ringmotor vergroot dankzij de grote diameter de kracht van de elektromotor. De motor is erg efficiënt in stuwkracht en stroomverbruik en verhoogt daarmee de inzetbaarheid van elektriciteit als energiebron voor voortstuwing. na te denken over de herbruikbaarheid van bouwmaterialen aan het eind van de levensduur.” Hergebruik Kostenefficiënt hergebruik van versnipperd polyester is in opkomst. Botensloperijen halen herbruikbare spullen als lieren, staalkabels, lijnen, kussens en kooktoestellen uit oude boten totdat een polyester romp overblijft. Die schaal wordt met een grijparm vermorzeld, zodat de losse delen laminaat makkelijker zijn te vervoeren. Recyclingbedrijven met moderne shredders kunnen een complete boot versnipperen, waarna de machine de verschillende materialen met magneten filterend en schuddend op gewicht en vorm sorteert. Metaal en hout is opnieuw te gebruiken, de snippers van polyesterhars en glasvezel kunnen de basis vormen voor composiet planken waarmee bijvoorbeeld beschoeiing van sloten wordt gemaakt. Dat levert twee keer milieuwinst op: het afval van de boot is opnieuw benut en er wordt geen tropisch hardhout geïmporteerd. Duurzaam ondernemen en jachten ontwikkelen voor duurzaam gebruik passen bij het eisenpakket van de moderne watersporter. In Frankrijk wordt op 1 januari 2019 een wet van kracht die werven voorschrijft om een verwijderingsbijdrage te betalen over de nieuwe boten die ze bouwen. Daar geldt ook al een pleziervaartuigenbelasting. Uit de inkomsten daarvan vormt de HISWA MAGAZINE 6

Duurzame initiatieven in de jachtbouw in Nederland 4 meter werd vanaf 2010 ontwikkeld, in 2015 te water gelaten en ligt nu in de haven van Durban, Zuid Afrika, na een bijna volledige reis rond de wereld zonder brandstof. www.duurzaamjacht.nl • Bootjessloperij Het Harpje In Bovenkarspel ontmantelt Bram van der Pijll in Bootjessloperij Het Harpje oude jachten. Dekbeslag, lieren, kooktoestellen, lijnen en meer wat nog bruikbaar is verkoopt hij als tweedehands jachtonderdelen. De kaal gestripte romp van stalen boten levert een oudijzerprijs op, polyester rompen worden met een hydraulische arm in handzame stukken gebroken zodat ze makkelijk naar de versnipperaar van een recyclingbedrijf kunnen worden vervoerd. www.bootjessloperij.nl Plastic afval uit de grachten scheppen is een leuke activiteit in boten die van dat afval zijn gemaakt. • Plastic Whale Plastic zwerfvuil uit de Amsterdamse grachten vissen is een (bedrijfs)uitje bij Plastic Whale. Het opgeviste plastic is al een opsteker, nog mooier is het dat het weer bronmateriaal is voor nieuwe boten en andere plastic producten. De boten van het bedrijf zelf zijn gemaakt van Amsterdam grachtenplastic. www.plasticwhale.org • Fouling release: siliconencoating / nanocoating / thorn D Tal van duurzame technieken zijn toegepast op het Duurzaam Jacht waarmee het mogelijk is om zonder fossiele brandstof zelfvoorzienend de wereld rond te reizen. • Duurzaam jacht Zeezeiler, voormalig milieu-adviseur van energiebedrijven en schrijver van zeilboeken Peter Hoefnagels ontwikkelde een jacht waarmee hij zonder één druppel brandstof te gebruiken, de wereld mee rond zeilt. Het duurzaam jacht wekt met zonnepanelen en schroefgenerators elektriciteit op voor koken, verwarmen, instrumenten en voortstuwing. Het jacht van 10,10 meter en bijna HISWA MAGAZINE 6 Aangroei op de boot onder de waterlijn tegengaan zonder giftige stoffen in het water achter te laten, kan op verschillende manieren. Er is coating op basis van siliconen, wat een glad oppervlak oplevert waarop onderwaterleven zich niet kan hechten. Dezelfde werking heeft nano-coating, waarbij de moleculaire structuur de coating heel glad en ondoordringbaar maakt. Verder zijn er matten die onder de waterlijn tegen de romp geplakt kunnen worden, de haartjes op die matten bewegen in het water en zorgen er ook voor dat aangroei zich niet kan hechten. Een groot overzicht van gifvrije aangroeiwerende middelen staat op: www.varendoejesamen.nl/kenniscentrum/ artikel/antifouling 29

De rompvorm van de Zeezilt snijdt met scherpe boeg en weinig weerstand de golven aan. regering een fonds dat de inzameling en verwerking van het polyester gaat bekostigen. Overigens is van al het glasvezelversterkt polyester dat wordt gemaakt, slechts ongeveer vier procent het bouwmateriaal van boten en jachten. Herbruikbaar Verwerking van oude boten is een van de noodzakelijke stappen naar een circulaire jachtbouw. Het De energiehuishouding efficiënter maken, vermindert de milieu-impact van de watersport. verminderen van de milieubelasting tijdens de bouw en het gebruik van jachten sluit daarbij aan. Zo is het hergebruik van plastic afval de basis voor het maken van HDPE, high density polyethyleen, het materiaal waarvan Tideman Boats hun werkboten bouwt (zie artikel over Tideman Boats op pagina 34). Het materiaal wordt omgesmolten voor herhaald gebruik. In de bouw van composiet jachten is vacuüminjectie in Nederland inmiddels de standaard, zodat dampen 30 van oplosmiddel niet meer in de werkplaats hangen. Een schone werkomgeving en het scheiden van materialen maken ook deel uit van duurzaam ondernemerschap. Zonder uitlaat De energiehuishouding aan boord efficiënter maken is een belangrijke manier om de hele milieu-impact van de watersport te verminderen. Voor jachten onder de 20 meter gaat een belangrijk deel van de gebruikte energie naar de voortstuwing. Daarom is het ontwerpen van een romp met weinig weerstand belangrijk, zoals Van Well constateerde. Elektrische voortstuwing is een effectieve manier om de herrie en uitlaatgassen van verbrandingsmotoren teniet te doen. Veel vermogen en grote actieradius vergen veel accucapaciteit aan boord, wat zorgt voor veel gewicht en hoge aanschafkosten. Die worden met slanke rompen snel beter. Gelukkig is de infrastructuur voor het (langzaam) laden van jachten goed geregeld bij jachthavens, zodat voor het gemiddeld gebruik van jachten op binnenwater geen belemmeringen zijn om op elektrisch over te stappen. Een manier om de ontlading van accu’s te vertragen is HISWA MAGAZINE 6

De KNRM-boot NH 1816 maakt gebruik van de door Ludo van Well ontwikkelde weerstandsarme en golfdempende rompvorm. om zelf stroom op te wekken met zonnepanelen en windmolens. Inmiddels zijn de zonnepanelen zoveel krachtiger geworden, dat ze in gebruik de windmolens aan boord bijna overbodig maken. Mensen met zeilboten kunnen tijdens het zeilen hun schroef als sleepgenerator gebruiken, waarmee weer de stroom wordt opgewekt die nodig is om bij aankomst een haven binnen te varen op de motor. Gladde romp Uitstoot in de onderwaterecologie komt onder meer door biociden in antifoulings. Ook op dit gebied zijn er uiteenlopende initiatieven om het jacht te beschermen tegen aangroei zonder dat gif de actieve stof is. Meestal werken de biocidevrije alternatieven zo, dat het oppervlak het gewoon onmogelijk maakt voor de beestjes om zich aan de romp te hechten. Comfortverhogend De grote winst is dat al deze nieuwe technieken het leven aan boord comfortabeler maken. Er is geen herrie en dieselwalm tijdens het varen. De slanke romp met weinig weerstand zorgt ook voor kalm gedrag in de golven. Met elektriciteit als energieHISWA MAGAZINE 6 bron is er een goed geïnstalleerd stroomnetwerk, waardoor alle capaciteit goed in beeld komt en wordt bijgehouden. Er is altijd voldoende stroom dankzij de eigen opwekking. De romp is niet meer bedekt met een laag gif, dus zwemmen naast de boot is puur natuur. Het jaarlijkse antifouling smeren is voorbij. Minder gedoe, meer vaarplezier. Duurzaam ondernemen en jachten ontwikkelen voor duurzaam gebruik passen helemaal bij het eisenpakket van de moderne watersporter. Ondersteuning van duurzaam ondernemerschap MKB Nederland, de Kamer van Koophandel, MVO Nederland en de Rijksoverheid geven allemaal op hun websites veel informatie over het omschakelen naar duurzaam ondernemen en het deelnemen aan de circulaire economie. De overheid subsidieert ook. Een overzicht van steunmaatregelen is vinden op: www.rvo.nl/ onderwerpen/duurzaam-ondernemen. 31

Demacq geeft een tweede leven Het probleem lijkt steeds groter te worden. Verlaten boten die havens, grachten en kanalen ontsieren. Vaak achtergelaten door booteigenaren die geen kopers konden vinden en zo af zijn van de hoge kosten voor een ligplaats. Demacq Recycling gaat van start met een pilot om deze boten een nieuwe bestemming te geven.Tekst: Charlotte Leenaers In 2015 deed Waterrecreatie Advies BV onderzoek naar deze ‘end-of-life’-boten. Op dat moment waren er al zesduizend weesboten geteld en het onderzoek wees uit dat dit aantal de komende jaren op De installatie maakt hergebruik van polyester mogelijk. zou kunnen lopen tot 35.000. Een van de conclusies was ook dat er nog geen manier was om polyester op een nuttige en rendabele manier te hergebruiken. “Dat was toen inderdaad het geval”, vertelt CEO De werf in Moerdijk. Cora Burger van Demacq Recycling International. “Maar sinds vorig jaar beschikt Demacq in Moerdijk over een grote verwerkingsinstallatie voor thermoharde composieten.” Deze complexe installatie versnijdt grote stukken polyester en andere composieten tot snippers. Snippers die vervolgens gebruikt worden bij de productie van bijvoorbeeld damwandplanken of moderne meubels. En binnenkort wordt in Friesland de eerste brug opgeleverd van gerecyclede polyester snippers. Samenwerken bij aanpak weesboten Naar aanleiding van deze ontwikkeling ging Demacq samen met MVO Nederland in overleg met de provincie Zeeland en HISWA Vereniging. Ze bekeken of de verwerkingsinstallatie ingezet kan worden om het probleem van de weesboten aan te pakken. Het resultaat daarvan is dat Demacq samen met metaalverwerker Van Dalen Moerdijk BV binnenkort van start gaat met een pilot. HISWA Vereniging is nauw betrokken bij de pilot. “Het verwerkingsproces van onze installatie hebben we goed in de vingers, dat is geen onderwerp van deze pilot. Waar het wel om gaat is dat we willen kijken hoe we onze kennis en kunde kunnen inzetten om tot een bruikbare Tafel gemaakt van polyester snippers.

weesboten oplossing voor deze boten te komen.” Jachthavens, gemeentes en booteigenaren kunnen een aanvraag doen om een of meer weesboten op te ruimen. Omdat geen twee boten hetzelfde zijn, zal Demacq ter plekke een inspectie uitvoeren. “Naar aanleiding van wat wij aantreffen, brengen we een advies uit over de mogelijkheden en stellen we een offerte op. Als dat akkoord is, halen we de boten op en zorgen we voor een duurzame herbestemming. Havenbeheerders en booteigenaren hebben er geen omkijken meer naar.” De aangemelde boten die in een hele slechte staat zijn en geen enkele waarde meer hebben, worden afgevoerd naar Moerdijk. De installatie van Van Dalen scheidt de verschillende materialen in aparte afvalstromen van staal, polyester, hout, roestvrijstaal en stof. Van Dalen verwerkt het staal en voert het hout en de zeilen af naar speciale verwerkingsbedrijven. Het polyester gaat naar Demacq die het vervolgens versnippert. “Dit verwerkingsproces is een beproefde methode. Nieuw is dat we het nu voor het eerst gaan toepassen op boten, waardoor die voor het eerst volledig gerecycled kunnen worden. Dat is uniek voor Nederland”, vervolgt Burger. Opknappen is ook een optie Een andere categorie zijn de boten die te oud zijn om te varen, maar nog wel over bruikbare onderdelen beschikken. Voor die boten kan het een goed idee zijn om de bruikbare onderdelen van een Plaatsen van damwanden, gemaakt van polyester snippers. aantal bootjes samen te voegen tot een verkoopbare boot, denkt Burger. “Wij adviseren daarover, selecteren geschikte boten en we organiseren samen met de regio projecten om bijvoorbeeld mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op deze manier werkervaring in de jachtbouw Jachthavens, gemeenten en booteigenaren kunnen een aanvraag doen om een of meer weesboten op te ruimen. op te laten doen. Dat kan bij een lokale jachtwerf, maar ook op ons terrein in Moerdijk. We maken dan natuurlijk ook afspraken over hoe we de resterende onderdelen afvoeren.” De laatste categorie zijn de boten die nog relatief goed zijn en na een beperkte opknapbeurt verkocht kunnen worden. “Ook dat gaan we binnen de pilot organiseren: zowel de inkoop en de opknapbeurt als de verkoop.” ”Zodra de pilot op streek is en we de eerste tientallen weesboten verwerkt hebben, kunnen we de kosten goed inschatten en een verwachte restwaarde benoemen. Ook biedt de pilot ons als recyclebedrijf de kans om een goede samenwerking met de regio en watersportondernemers vorm te geven.” A MAGAZINE 6 33

Bruno Tideman, eigenaar van Tideman Boats. De snelvarende werkboten van Tideman Boats zijn onverwoestbaar én duurzaam door de toepassing van HDPEkunststof. Botenbouwer Bruno Tideman - zijn betovergrootvader was in de 19e eeuw de grondlegger van de moderne scheepsbouw - ziet kansen voor de particuliere markt. Tekst: Lisette Vos Het portret van betovergrootvader én naamgenoot Bruno Tideman (1834-1883) heeft een prominente plaats op de tentoonstelling Gamechangers die tot en met 1 juli 2018 te zien is in het Scheepvaartmuseum Amsterdam. Als grondlegger van de moderne scheepsbouw was Tideman in zijn tijd één van de belangrijke innovators in de maritieme wereld. Als hoofdingenieur van de marine deed hij onder meer proeven met een schaalmodel van een marineschip om de weerstand te bepalen. Ruim anderhalve eeuw later ontwerpt en bouwt Bruno Tideman uit Amsterdam als eigenaar van Tideman Boats innovatieve werkboten, gebouwd met HDPE-kunststof. “Dat is min of meer toevallig”, vertelt Tideman, die aan de TU in Delft werktuigbouwkunde studeerde. “Al zit boten bouwen misschien in onze genen. In mijn studententijd knapte ik al boten op in ruil voor een fles wijn. Toch heb ik tot 2007 in de ICT gewerkt.” Zware omstandigheden Na een reorganisatie bij zijn laatste werkgever koos Tideman voor een andere koers. In 2007 ging zijn eerste ontwerp te water: een aluminium tender van Tideman Boats ontvangt veel reacties van particulieren die hun oog hebben laten vallen op de stoere werkboten. Onverwoestbaar 34

acht meter. Van deze werkboot zijn er vijf verkocht die nog steeds varen. De volgende ontwerpen voor snelvarende werkboten waren van aluminium of van polyester. De traditionele materialen voor boten die in zware omstandigheden hun werk moeten doen, bleken in de praktijk te kwetsbaar. “Zo bestelde een klant eens in één keer vijf boten. Toen ik vroeg waarom, zei hij dat hij dan zeker wist dat hij er altijd één kon gebruiken.” Tijdens één van zijn vele buitenlandse reizen bracht Tideman in Australië een bezoek aan een constructiebedrijf dat onder meer baggerbuizen van de kunststof HDPE maakt. Dat bedrijf had – als bijproduct – een boot gebouwd met buizen van HDPE. “Ik zag dat het bedrijf geen verstand had van boten bouwen. Maar ik ben daar wel op het goede spoor gezet. HDPE is een stevig en relatief goedkoop materiaal dat onder alle omstandigheden tegen een stootje kan.” In die volgorde Tideman Boats levert inmiddels jaarlijks twintig HDPE-werkboten af, met diverse klanten over de hele wereld: van een baggerbedrijf tot een havendienst. Een boot gebouwd van HDPE-kunststof is onverwoestbaar én duurzaam. “In die volgorde”, HDPE is een stevig, relatief goedkoop en recyclebaar materiaal dat onder alle omstandigheden tegen een stootje kan. stelt Tideman. “Ik zocht naar een oplossing om boten te kunnen bouwen die niet te kwetsbaar zijn. Dat de boten ook duurzaam zijn, is een spin-off. Voor mijn klanten is dat ook een voordeel: zij kunnen uitdragen dat ze op groene boten varen. Maar de werkboten moeten op de eerste plaats onverwoestbaar zijn.” Het was niet eenvoudig om over te schakelen op de productie van werkboten, gemaakt van HDPE. “Dat heeft mij drie jaar gekost”, stelt Tideman die voor de HDPE: onverwoestbaar en duurzaam HDPE is een afkorting voor Hoge Dichtheid Poly Etheen. De stevige kunststof voelt vettig aan en is onverwoestbaar. HDPE is als kunststof 100 procent recyclebaar. HDPE kan worden gemaakt uit hergebruikt plastic en kan na de levensduur van de boot opnieuw worden omgesmolten. Voor de werkboten die Tideman bouwt, wordt echter nieuw materiaal gebruikt. Vanwege de hoge snelheid van de boot is het niet haalbaar om gerecycled materiaal te gebruiken. Voor boten voor particulieren - die niet snel varen - is het wél mogelijk om gerecycled HDPE te gebruiken, stelt Tideman. bouw van zijn ontwerpen samenwerkt met een bedrijf gespecialiseerd in HDPE (dat het casco bouwt) én met een jachtbouwer. “HDPE heeft andere eigenschappen dan aluminium. Voor het ontwerp moet je bijvoorbeeld andere berekeningen maken. Bovendien bestaan er voor HDPE alleen grote lasapparaten waarmee je niet makkelijk in kleine hoekjes kunt lassen. We moesten elke stap opnieuw uitvinden.” Samenwerking voor particuliere markt Tideman, die onder meer actief is op Facebook met bijna 30.000 volgers, krijgt veel reacties van particulieren die de zwarte werkboot willen kopen. Hij heeft lange tijd de boot afgehouden, vooral omdat het om een andere markt gaat, met andere wensen van klanten. Tideman is nu tóch op zoek naar een partner om samen een stoere motorboot voor de particuliere markt te ontwikkelen en te verkopen. “De vraag is er. Dus het is een gemiste kans als ik er niets mee doe. In een boot voor de pleziervaart kun je bovendien een elektrische motor plaatsen. Bij een snelvarende werkboot heb je dan te weinig vermogen. Dus die boot voor de pleziervaart wordt nóg duurzamer.” Werkboten van recyclebare kunststof HDPE én duurzaam HISWA MAGAZINE 6 35

Iedereen die zich thuis voelt op het water, begint alweer uit te kijken naar de start van het watersportseizoen in het voorjaar. RAI Amsterdam is ook in 2018 de trotse gastheer van de voorpret. Hier vindt van 7 t/m 11 maart 2018 de HISWA Amsterdam Boat Show plaats. En wel volledig in een nieuw jasje! Tekst: Veerle Heidema De bezoeker staat meer dan ooit centraal en wordt aankomend jaar echt verrast. Van de entree tot de indeling van het evenement en het kennis- en activiteitenprogramma, weinig is meer hetzelfde als de afgelopen jaren. Voor watersportbedrijven hét ideale moment om de ruim 35.000 (aankomende) watersporters kennis te laten maken met hun product of dienst. Wat is er anders? Entree Al bij binnenkomst valt het verschil op met eerdere edities. Bezoekers betreden het evenement via de haven aan de achterkant van het RAI-complex, waar exposanten hun boten in het water presenteren en uitnodigen tot uitproberen. Het hiernaast gelegen Strandzuid, dat onlangs volledig is vernieuwd, neemt alvast een voorschot op de zomer; bezoekers kunnen er heerlijk eten en drinken en bij mooi weer lekker buiten zitten. Lifestyle en recreatie Bezoekers kunnen direct naar de wereld die hen het meest aanspreekt. Naast de zeven bestaande watersportwerelden (Sloep, Speed, Zeilen, Onderdelen & Accessoires, Shop, Funsports en Klassiek) is er deze editie speciale aandacht voor Lifestyle & Recreatie. Rondom een levendig pop-up restaurant vinden levensgenieters alle zaken die het varen prettig maken: manieren om muziek te luisteren, heerlijke wijnen en culinaire tips, vaarroutes, handige gadgets, vaarvakanties en mooie modemerken om er stijlvol uit te zien op en aan het water. Funsports Xperience Windsurfen, golfsurfen, kitesurfen, skimboarden, suppen, kneeboarden, longboarden en BMX – sportievelingen vinden alles van hun gading in de Funsports Xperience. Wegens een succesvolle eerste editie in 2017 is deze in 2018 maar liefst twee maal zo groot. Bezoekers kunnen hier zelf de HISWA Amsterdam

verschillende sporten uitproberen in de 50 meter lange pool of op simulatoren. Funsportgerelateerde bedrijven kunnen rondom de activiteiten hun producten presenteren en promoten. HISWA Hebbeding Innovaties van watersportbedrijven worden op een speciale manier onder de aandacht gebracht van bezoekers. Nieuw is de verkiezing van het HISWA Hebbeding, een snufje of gadget dat het varen nog leuker of gemakkelijker maakt en een musthave is voor iedere watersporter. Deelnemers kunnen hun nieuwe producten hiervoor aanmelden. Via een veiling krijgen deelnemers de mogelijkheid om producten op een leuke manier onder de aandacht te brengen van het publiek. Vernieuwd programma Het kennis- , innovatie- en informatieprogramma, dat voorheen verspreid was over een aantal theaters en stands op verschillende plaatsen op het evenement, wordt geoptimaliseerd en meer gecentraliseerd op één locatie. Met nieuwe thema’s en inspirerende sprekers. Hier wordt tevens aandacht besteed aan het ontmoeten van mede-watersporters en het uitwisselen van kennis en ervaring, wat volgens recent uitgevoerd watersportonderzoek een belangrijk speerpunt is onder bezoekers. Interesse in deelname? HISWA 2018 biedt de ruim 35.000 bezoekers in maart weer vijf dagen volop watersportplezier. Voor u als watersportbedrijf het ideale podium om uw producten en diensten te presenteren aan deze (toekomstige) watersporters. Deelnemen is mogelijk met een eigen standruimte binnen één van de werelden. Naast deelname met een stand zijn er nog talloze andere mogelijkheden om uw bedrijf, product of dienst onder de aandacht te brengen. Meer informatie Tom Mous Salesmanager HISWA Amsterdam Boat Show 06 – 31 77 25 98 t.mous@rai.nl www.hiswarai.nl/exposeren Boat Show vernieuwt 7 t/m 11 maart 2018 in RAI Amsterdam HISWA MAGAZINE 6 37

Nieuws over HISWA te water, Scheveningen, 1978. De HISWA te water is al 35 jaar een begrip. In 1978 wordt in Scheveningen de eerste HISWA te water georganiseerd als aanvulling op de HISWA in Amsterdam RAI. Naast Engeland en Zweden heeft Nederland eindelijk een eigen ‘natte’ beurs. Wat begon als een eenmalige tentoonstelling werd een daverend succes. De editie van 2018 vindt plaats in de Bataviahaven in Lelystad. Tekst: Jessica Seijsener-Zandbergen “De eerste watersporttentoonstelling HISWA te water in Scheveningen is een groot succes geworden. Er hebben ongeveer 40.000 mensen een kijkje genomen bij de tentoonstelling. Ik zou ons liever een watersportevenement dan een beurs noemen. Het HISWA bestuur had verwacht dat er 30.000 mensen zouden komen kijken. Het succes heeft het bestuur enthousiast gemaakt voor nog een HISWA te water. Iedereen wil terugkomen, met meer boten dan thans.” 38 Zo luidt het krantenartikel in ‘Het Vrije Volk’ van 1978. In de Telegraaf van 9 september 1978 staat een oproep om vooral niet met de auto te komen in verband met verkeersopstoppingen. Er lagen 200 boten in totaal, waarvan een groot deel bestond uit kajuitjachten die destijds enorm populair waren. De prijzen waren variërend van 10.000 gulden tot een half miljoen. Rotterdam, Harderwijk, Amsterdam, IJmuiden, Lelystad Na de eerste editie volgen nog twee edities in Rotterdam. Vanwege de crisis is er daarna tot 1986 geen beurs, waarna de HISWA te water weer plaatsvindt in Harderwijk, gevolgd door de Oosterdokhaven in Amsterdam. Vanaf 1996 tot 2011 vindt de beurs plaats in IJmuiden, vanaf 2012 in de Amsterdam Marina en vanaf 2018 zal Lelystad volgen. Directeur Arjen Rahusen: “In 35 jaar waren er tijden van economische voorspoed, maar ook tegenspoed. We hebben de economische crisis doorstaan. Dat we nog steeds een begrip zijn is heel bijzonder en vooral te danken aan enorm veel trouwe exposanten. Dat succes gaan we in Lelystad natuurlijk voortzetten. We gaan er samen met de exposanten en partners een fantastisch watersportevenement van maken!” Nieuw concept Het projectteam van de HISWA te water werkt momenteel hard HISWA MAGAZINE 6

HISWA te water Groots watersportevenement in Lelystad Krantenartikel ‘Het vrije volk’ 16 augustus 1978 aan een nieuw concept. Rahusen: “Beleving is het credo van deze tijd, en daar gaan we op inspelen. We moeten verrassen en voor een breed aanbod zorgen. Natuurlijk zijn we een beurs waar boten worden verkocht, maar ik zou ons liever een watersportevenement noemen. Ook als mensen niet direct een boot of watersportproduct zoeken, moet er toch van alles te beleven zijn op de HISWA te water.” Nieuwe openingsdagen en tijden Het beursteam heeft de openingsdagen en -tijden eens goed tegen het licht gehouden. Uit diverse onderzoeken bleek dat exposanten liever op woensdag starten. Daar heeft de organisatie gehoor aan gegeven. De HISWA te water is volgend jaar van woensdag 5 september tot en met zondag 9 september. De openingstijden zijn van 10.00 uur tot 18.00 uur, HISWA MAGAZINE 6 met eventueel op vrijdag een avondopening tot circa 20.00 uur in combinatie met de naastgelegen Batavia Stad Fashion Outlet. Proefvaren voor iedereen Het is de bedoeling dat het merendeel van de boten in Lelystad straks kunnen uitvaren. “Het voordeel van de locatie is dat snelvaren en proefvaren heel eenvoudig zijn. We richten hiervoor een aparte steiger in waar exposanten kunnen laten zien waar hun boot toe in staat is. Ook dat hoort bij de beleving van de in-water bootshow”, aldus Rahusen. Een compleet aanbod van Impressie HISWA te water Bataviahaven. zeilboten, motorboten, sloepen/ tenders was er al. Maar ook rib’s, boten voor vissers en funsports worden toegevoegd aan het event. Hoe het concept er ruwweg uit komt te zien maakt het projectteam 8 januari bekend. Maar wat zeker is: de 35e editie belooft een groot feest te worden voor bezoekers en exposanten. Save the date: 8 januari 2018 De inschrijving voor de HISWA te water start op 8 januari 2018. Schrijf deze datum alvast in uw agenda. Hoe eerder u inschrijft, hoe meer keuze u heeft uit standlocaties. Meer informatie: Marieke de Vries, salesmanager, 06 - 13 78 02 77 of m.de.vries@hiswa.nl 39

Internationaal ondernemen begint bij HISWA Weten wat het consumentenvertrouwen in Duitsland is? Of de economische groei in Azië? Hoe uw kansen liggen in Kroatië? Hoe het internationaal geregeld is met BTW? Alle exportinformatie die u zoekt, vindt u bij HISWA. Van marktcijfers tot en met Engelstalige algemene voorwaarden. Onze exportinformatie is gratis en exclusief toegankelijk voor HISWA-leden. Nog geen HISWA-lid? Bel dan 020 705 14 02 voor meer informatie. WWW.HISWA.NL/EXPORT

Vraag & Antwoord Een klant heeft bij mij een boot gekocht. Daarna ziet hij af van de aankoop. Mag dat? Toelichting: een klant koopt een nieuwe consoleboot met fraaie buitenboordmotor en mooie kap bij mij (HISWA-bedrijf). De aanschafprijs is ongeveer 10.000 euro. De klant bedingt een fikse korting én betaalt geen cent aan. De boot moet per se worden geleverd op een bepaalde datum in het vaarseizoen. Ik sluit schriftelijk een koopcontract af en overhandig daarbij de HISWA Algemene Voorwaarden. De boot wordt op de afgesproken datum keurig op tijd geleverd. Helaas heeft de boot een paar kleine beschadigingen, zo blijkt op de dag van aflevering. De boot is echter 100% technisch vaarklaar. Ik maak excuses, bespreek de geconstateerde gebreken en biedt een oplossing aan om de klant ter wille te zijn. Ik stel voor om de boot gewoon in gebruik te nemen. De klant kan dan onbezorgd varen gedurende de zomer. Als de klant klaar is met varen aan het einde van het seizoen, beloof ik de boot voor 100% in orde te brengen, zonder enige kosten voor de klant natuurlijk. Van de reparatie ondervindt de klant dan geen enkele hinder. De klant accepteert dit niet, neemt de boot niet af en wil van de koop van de boot afzien. Een week later stelt de klant mij bovendien in gebreke én aansprakelijk voor alle gemaakte reiskosten ter hoogte van 500 euro. Hij dreigt vervolgens met een rechtszaak, als ik niet direct afreken. De klant heeft tot nu toe nog geen cent betaald. Antwoord van HISWA: U heeft de boot op tijd geleverd volgens afspraak. Er is geen enkele sprake van dat u in gebreke bent gebleven, ondanks het feit dat de boot bij oplevering een paar kleine beschadigingen heeft. Dat is verveHISWA MAGAZINE 6 lend, maar kan gebeuren. U heeft goed gehandeld: u besprak alle mankementen en bood een een aantrekkelijke oplossing aan. De gebreken kunt u gemakkelijk oplossen en bedragen niet meer dan 5% van de totale nieuwwaarde van de boot. De omvang van de gebreken staat dus niet in verhouding tot de waarde van de boot. Er is voor de klant dus geen enkele reden om af te zien van de verkoop. De klant moet de boot afnemen. Er ligt namelijk een ondertekend verkoopcontract ten grondslag aan de koop van de boot waarbij de HISWA Algemene Voorwaarden van toepassing zijn. De koop is gesloten. Ons advies: nodig de klant uit voor een persoonlijk gesprek en leg helder uit waarom de klant moet betalen en de boot moet afnemen. 18.000 professionals in de watersportindustrie bereiken? Adverteer in HISWA Magazine. Meer informatie: Frank van Gils f.gils@roskammedia.nl 0653 888 266 41 Vraag van een HISWA-lid Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 24, nummer 6, december 201 magazine MA G A Z I NE Demacq Recycling Een tweede leven voor weesboten Onverwoestbaar HDPE Recyclebare kunststof voor boten Thema: duurzaamheid Een bootleven lang comfortabel en schoon HISWA Magazine 6 2017 170x240 v5.indd 1 121217

Het Portret Floris Hoogstraten In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is. Dit keer: Floris Hoogstraten, Manager Marketing & Technology bij Pon Power. Tekst: drs. Liane Jansen 42 HISWA MAGAZINE 6

Dit nummer van HISWA Magazine heeft duurzaamheid als thema. Op welke wijze is duurzaamheid onderdeel van het beleid bij Pon Power? “Onze klanten hebben vaak een energievraagstuk dat niet alledaags is. Er is veel vermogen nodig en dit vermogen moet stand-alone opgewekt worden. Deze oplossingen proberen wij in samenwerking met onze OEM Caterpillar zo schoon, zuinig en stil mogelijk aan onze klanten te bieden. Op deze manier proberen wij een belangrijke rol in de energietransitie te spelen.” Jullie werken aan stillere, schonere motoren. Welke trends en ontwikkelingen zijn er op dit vlak? “Pon Power gaat uiteraard mee met de algemene trend in onze samenleving dat er steeds meer aandacht komt voor een Op welke groene innovatie ben je het meest trots? “We ontwikkelden specifiek voor de jachtbouw als één van de eerste motorenleveranciers samen met onze OEM Caterpillar een IMO III gecertificeerde generatorset. Inmiddels is ook de eerste IMO III gecertificeerde aandrijfmotor van de lopende band gerold. We zijn er trots op dat we deze hele range compleet hebben.” Met welke filosofie werken jullie aan vooruitstrevende brandstof- en milieubesparende technologieën momenteel? “We zien hierin twee paden. Ten eerste het verbeteren van de huidige technologie. Dat wil zeggen de huidige motoren zuiniger en schoner maken. Ten tweede het toevoegen van schone opwekkers aan de energiemix. Het Multi Engine Optimizer (MEO) systeem kan 5 tot 10% brandstofbesparing realiseren. duurzame omgang met onze planeet. Dit heeft een duidelijk effect op wetgeving en eisen rondom uitstoot van emissies en brandstofverbruik van motoren en generatoren. Er zijn verschillende technologieën om aan deze eisen te voldoen. Een interessante ontwikkeling hierin is het samen met Caterpillar ontwikkelde Multi Engine Optimizer (MEO) systeem. Dit is een systeem dat op basis van ongelijke belasting van de motoren op een diesel elektrisch aandrijfsysteem 5 tot 10% brandstofbesparing kan realiseren.” HISWA MAGAZINE 6 Een goed voorbeeld hiervan is het toevoegen van zonnepanelen-LNG aan ons portfolio. Hierdoor kunnen Biografie Floris Hoogstraten (31) is Manager Marketing & Technology bij Pon Power. Hij studeerde bedrijfskunde aan de VU in Amsterdam. Floris houdt zich bezig met het begeleiden van innovatieprocessen en het naar de markt brengen van nieuwe producten en diensten. we in de toekomst in combinatie met opslagcapaciteit het geïnstalleerd (fossiele) vermogen aan boord reduceren.” Jullie werken niet alleen voor de jachtbouw, maar ook voor andere industrieën. Wat kunnen jachtbouwers nog leren van deze andere bedrijfstakken? “Klanten van ons die machines bouwen voor industriële toepassingen moeten aan steeds strengere emissiewetgeving voldoen. Zij hebben de uitdaging om veel componenten in te bouwen in een zeer beperkte ruimte. Ik denk dat de jachtbouwers en de machinebouwers hierin best wat van elkaar kunnen leren.” 43

NIEUWSINNOVATIE Projectvoorstellen voor MIIP Nederland Maritiem Land (NML) nodigt bedrijven uit om uiterlijk 31 december een voorstel in te dienen voor Maritieme Innovatie-Impuls Projecten (MIIP). De projecten zijn bedoeld om maritieme innovaties een financiële impuls te geven. Bijvoorbeeld voor een eerste haalbaarheidsonderzoek of om de eerste stappen naar productontwikkeling mogelijk te maken. De doorgang van de regeling is onder voorbehoud van het verstrekken van budget door het Ministerie van EZ&K. Projecten moeten aansluiten bij een van de vier thema’s uit het Maritiem Innovatiecontract: Winnen op zee, Schone schepen, Slim en veilig varen of Effectieve infrastructuur. De projecten worden onder andere beoordeeld naar de beoogde bijdrage aan de realisatie van die doelstellingen. De MIIP-regeling is toegankelijk voor alle betrokken partijen in de maritieme cluster. Ingediende projecten krijgen maximaal vijftig procent van de projectkosten als subsidie, met een maximum van 30.000 euro per project. Het beschikbare totaalbedrag is 250.000 euro. Dat wordt onder de geselecteerde projecten verdeeld. www.maritiemland.nl Windtunnel TU/e De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) opende op 14 december een nieuwe windtunnel. De faculteit Bouwkunde doet met deze zogeheten ‘atmosferische grenslaagtunnel’ onderzoek naar de windstromen rond gebouwen, schepen en sporters. Hoogleraar bouwfysica Bert Blocken: “Met deze windtunnel kunnen we bouwkundig onderzoek doen dat in de meeste windtunnels ter wereld niet mogelijk is. Maar ook de jachtbouw kan van de nieuwe faciliteit profiteren. Bij het bouwen van (super)jachten komt steeds meer aandacht voor de windbelasting op de boot. Dat gebeurt in het kader van energiebesparing en voor het voorspellen van de verspreiding van uitlaatgassen over het dek.” www.tue.nl Micron LZ: nieuwe antifouling Akzo Nobel introduceert International Micron LZ. Het nieuwe product is het resultaat van uitgebreid onderzoek en ontwikkeling, gebaseerd op feedback van klanten. Micron LZ biedt bescherming tegen aangroei en is toepasbaar op een groot aantal ondergronden, met uitzondering van aluminium. Volgens Akzo Nobel heeft de nieuwe antifouling bovendien een beter kleurbehoud. Het product wordt geleverd in vier kleuren en is geschikt voor applicatie op vaartuigen in zoet, zout en brak water. De antifouling kan worden aangebracht met een nylon vachtroller, een kwast of airless spuitapplicatie. www.international-yachtpaint.com 44 HISWA MAGAZINE 6

NIEUWSINNOVATIE VesselView 703 Mercury Marine introduceert de volgende generatie van VesselView, 703. VesselView 703 is uitgerust met WiFi en het nieuwe Simrad SolarMAX HD-scherm. Het glazen touchscreen heeft een beeldverhouding van 16:9, dimbare achtergrondverlichting en een laag die verblinding tegengaat. Het display heeft ook bedieningsknoppen. De gebruiker kan dus kiezen hoe hij het display wil gebruiken, afhankelijk van de toestand van de zee en de weersomstandigheden. VesselView 703 is in staat om tegelijkertijd informatie weer te geven over vier motoren. Die informatie betreft meer dan dertig parameters, waaronder het brandstofpeil, olietemperatuur, accuspanning en waterdiepte. VesselView 703 heeft een ingebouwde gps en kaartplotter en een geïntegreerd echolood met CHIRP. www.mercurymarine.com Dtorque 111 buitenboorddiesel Yanmar Marine International en het Duitse Neander Shark introduceren de Dtorque 111. Naar eigen zeggen is het de kleinste dieselmotor met common-rail brandstofinjectie. De buitenboordmotor is een tweecilinder diesel met een vermogen van vijftig pk. De compacte motor is bedoeld voor gebruik op kleine werkboten. De verwachte levensduur van de Dtorque 111 ligt ruim boven de tienduizend uur. Dat is volgens Yanmar meer dan het dubbele van de levensduur van een vergelijkbare benzinemotor. De common-rail brandstofinjectie levert vijftig pk op de schroef, bij een koppel van 111 newtonmeter en 2.500 toeren per minuut. Het aluminium motorblok heeft een cilinderinhoud van achthonderd cc. Het blok heeft twee, tegen elkaar in draaiende, krukassen. Die zorgen samen met twee zware vliegwielen voor een laag trillingsniveau. www.yanmarmarine.com Innovaties van Seldén Het Zweedse bedrijf introduceerde een elektrisch Furlex rolreefsyteem met ombouwset voor bestaande rolfoksystemen en een rolreefsysteem voor kleine boten. De elektrisch aangedreven Furlex-modellen zijn bedoeld voor zeiljachten van 30 tot 45 voet met een voorstag van zes tot tien millimeter. Furlex 204E en Furlex 304E hebben een waterdichte behuizing van composiet en een omvormer voor 12 naar 24 of 48 Volt. Dat zorgt voor dunne elektriciteitskabels van de omvormer naar de furler en een compacte en zeer efficiënte elektrische motor. Seldén ontwikkelde ook een ombouwset van hand- naar elektrische bediening. Die is geschikt voor de Furlexmodellen vanaf 1998. Nieuw zijn ook drie kleinere rolsystemen voor dinghies en kielboten met voorstagen tussen drie en vier millimeter. Deze furlers zijn gebaseerd op een ronddraaiend voorstag om het zeil in te rollen. www.seldenmast.com 45

NIEUWSINNOVATIE VETUS scoort acht op negen Voor de achtste keer in negen jaar ontving een product van VETUS een nominatie voor de prestigieuze DAME Design Award. Dit jaar behoorde de nieuwe HPW-serie tot de kanshebbers. Dat is een ‘heavy duty’ waterlock met bijzondere eigenschappen. Deze waterlocks worden gemaakt van Navidurin. Het is een speciaal ontwikkeld composietmateriaal, speciaal voor gebruik aan boord. Het materiaal is duurzamer en lichter dan andere gebruikte materialen. De nieuwe HPW-waterlocks zijn ook bestand tegen extreem hoge temperaturen, tot 260 graden Celsius. Naast de nieuwe HPW-producten introduceerde VETUS tijdens de afgelopen METSTRADE nog vele andere nieuwe producten. Een voorbeeld is het joystick-gestuurde aanlegsysteem V-Docker. Dat bedient de voortstuwingsmotor, boeg- en hekschroef gelijktijdig. Ook nieuw zijn de viercilinder D-Line common-rail motoren van Deutz. VETUS levert ze met vermogens van 122 tot 140 pk. De motoren voldoen aan de EU-emissierichtlijn RCD2013/53/EU. Ze zijn geschikt voor NMEA2000 en hebben een CAN bus-systeem volgens het protocol SAEJ1939. www.vetus.com Samenwerking Schenker en Raymarine Watermakers van Schenker kunnen vanaf nu communiceren met de nieuwste schermen van Raymarine. Een gebruiker kan een watermaker direct vanaf een Axiom-kaartplotter bedienen. Dat betreft het aan- en uitschakelen en het versturen van het commando om het interne hydraulische systeem door te spoelen. De watermaker stuurt op zijn beurt statusinformatie naar het beeldscherm van Raymarine. Voor de onderlinge communicatie is een interface nodig. Schenker zorgt voor de verkoop van dat apparaat. Die interface werkt op watermakers die voorzien zijn van digitale elektronica. www.schenkerwatermakers.com www.raymarine.nl Seabin bij Thuishavens Marina Muiderzand installeerde als eerste jachthaven in Nederland de Seabin. Pete Ceglinski en Andrew Turtle ontwierpen de Seabin om plastic afval in havens en meren op te vangen. Thuishavens – waar Marina Muiderzand onderdeel van is – steunde de crowdfunding voor het Seabin-project. Het bedrijf heeft de ambitie om de schoonste jachthavens van Nederland te hebben en daar sluit het Seabin-project naadloos op aan. De installatie van de Seabin vond plaats op 17 november. Pete Ceglinski, CEO en bedenker van het Seabinproject, was hierbij aanwezig. www.marinamuiderzand.nl 46

NIEUWSINNOVATIE Active Captain Garmin ontwikkelde de app Active Captain. Daarmee is het mogelijk om waterkaarten van Bluechart vanaf een tablet of smartphone te kopen en bij te werken. Dat werkt via de functie OneChart. De Bluechart-kaarten zijn dan ook beschikbaar voor gebruik op een compatibele kaartplotter. Daarvoor is alleen nog een SD-kaart in die plotter nodig. Active Captain synchroniseert de kaarten via WiFi automatisch met de kaartplotter. Voor routes en waypoints geldt hetzelfde. Via de app maken gebruikers ook contact met andere schippers in de community van Active Captain. Ze kunnen elkaar dan informeren over bijvoorbeeld jachthavens en bruggen. www.garmin.nl Opblaasbare zeilen Lowrance HOOK2 Gebruiks- en installatiegemak en betaalbaar. Dat zijn de kenmerken die Lowrance koppelt aan de nieuwe Hook2-serie. Deze modellen hebben Breedband en Chirp Sonar. Met de nieuwe modellen zien sportvissers bodem en water onder een grotere hoek dan bij veel andere fishfinders. Bijna alle Hook2-producten hebben een ingebouwde gps-antenne. De combo-modellen zijn geschikt voor varen met elektronische kaarten. Volledig nieuw is Lowrance Autotuning sonar. Autotuning zorgt automatisch voor het aanpassen van de sonarinstellingen om een zo goed mogelijk onderwaterbeeld te laten zien. www.lowrance.com De vaste vleugelzeilen op de catamarans uit de America’s Cup zorgen voor uitstekende zeilprestaties. Voor het gebruik op toerzeiljachten en vrachtvaarders zijn ze echter te complex. De Zwitser Edouard Kessi bedacht daarom Inflated Wing Sails. Hij richtte zich bij de ontwikkeling vooral op het gebruik door vrachtschepen. Het gebruik van windkracht op lange overtochten bespaart namelijk veel energie maar in de praktijk blijft het gebruik achter. De techniek van het opblaasbare vleugelzeil is afgeleid van het parasailen. Kessi voegde daar een telescopische mast aan toe waardoor een gebruiksvriendelijk zeil ontstond. De constructie is veel eenvoudiger en lichter dan die van de vaste zeilen van de America’s Cup. Kessi testte het zeil de afgelopen jaren op een klein zeiljacht en vindt de techniek nu productierijp. www.inflatedwingsails.com HISWA MAGAZINE 6 47

NIEUWSINNOVATIE Eerste Europese SV14 Drie Amsterdamse studenten starten in februari 2018 met de bouw van een SV14. Dat is een zeilboot voor zeilers met een lichamelijke beperking. De bouwers studeren aan het Hout- en Meubileringcollege. Het ontwerp van de SV14 is van Alexander Simonis. Hij reageerde op een verzoek van de Belg Peter Jacops in 2015. Jacops riep zijn kennissen op om een betaalbare zeilboot te ontwerpen die ook nog eens gemakkelijk te bouwen is. Simonis vond dit interessant genoeg en ontwierp een zeilboot die door handige doe-het-zelvers kan worden gebouwd. Een SV14 heeft een lengte van veertien voet. Het ruwe materiaal bestaat uit tien platen multiplex, een staalstrip en een aantal stroken hardhout. Een bouwer downloadt een CNC-snijpakket en kan meteen aan de slag. De materiaalkosten voor een eenvoudige SV14 bedragen ongeveer drieduizend euro. De geschatte bouwtijd is zo’n tweehonderd uur. Het hout van deze SV14 wordt gesponsord door Van Der Stadt Multipanel en Amsterdamse Fijnhout. Het epoxy door Bouwmeester Advanced Composites. De studenten zoeken nog sponsoren voor de tuigage en de dure elektrische stoelen. De oplevering van de SV14 is gepland rond de zomervakantie. De ingebruikname is kort daarna. www.sv14.org www.hmcollege.nl Axiom Pro Raymarine introduceert de Pro-versie van de Axiom multifunctionele beeldschermen. De nieuwe Pro-displays gebruiken voor de bediening niet alleen een touchscreen, Raymarine voorzag ze ook van knoppen. Daardoor zijn de apparaten onder alle weersomstandigheden goed te gebruiken. De Pro’s hebben een optisch verlijmd IPS-beeldscherm en zijn leverbaar in diameters van negen, twaalf en zestien inch. De schermresolutie is hoger dan bij de eerdere Axioms. Alle Pro-displays hebben een ingebouwde sonar. Axiom Pro is geschikt voor het gebruik van elektronische kaarten van Navionics en C-Map 4D. Net als de eerdere Axioms hebben de Pro’s een NMEA2000-aansluiting. Met een verloopkabel is het mogelijk om een Axiom te verbinden met een Raymarine SeaTalk-netwerk. www.raymarine.nl Grippy Light Pmemare uit Italië liet op METSTRADE een slimme ankerboei zien, de Grippy Light. De boei is met een HMPE-lijn bevestigd aan het anker. De lengte van de lijn bedraagt 25 meter en rolt automatisch in of uit de boei. De lengte is daardoor gelijk aan de waterdiepte op de ankerplek en de boei ligt daarom exact boven het anker. De Grippy Light is voorzien van verlichting. Die schakelt automatisch in als het donker wordt. www.pmemare.com 48 HISWA MAGAZINE 6

NIEUWSMENS&BEDRIJF Waterlodge van Hansa: beste overnachting De Waterlodge van Jachthaven Hansa is verkozen tot de beste overnachting van Zeeland. Waterlodge is daarmee genomineerd voor de landelijke wedstrijd De beste van Nederland, waar RTL4 een televisieprogramma over maakt. De Waterlodge is een uniek huisje op het water, tussen de boten, in de jachthaven Hansa bij het Goese Sas. De jachthaven bevindt zich midden in de natuur: het Nationaal Park Oosterschelde. Dat biedt gasten veel toeristische mogelijkheden als het maken van fietstochten, wandelen langs de Oosterschelde, golfen op de golfbaan van de Goese Golf en het bezoeken van de stad Goes. De Waterlodge is een prima verblijf voor mensen die duiken, met de fiets willen genieten van de natuurlijke omgeving, houden van vissen, of mensen die een keer de sfeer van een jachthaven willen proeven. Op zondag 24 december om 14.00 uur wordt op RTL4 de uitslag van de landelijke wedstrijd bekend gemaakt. www.logerenophetwater.nl Nieuwe records METSTRADE Deutz koopt Torqeedo De Duitse motorenfabrikant Deutz betreedt de markt van de elektromotoren door de koop van het eveneens Duitse Torqeedo. Dat laatste wordt een zelfstandig bedrijfsonderdeel van Deutz. Door de invlechting in Deutz moet Torqeedo winst boeken op het terrein van industriële productie, inkoop, voorraadbeheer, verkoop en service. De directieleden van Torqeedo krijgen in de nieuwe situatie extra taken, naast hun huidige functies. CEO Balling wordt hoofd strategie bij Deutz. COO Plieninger krijgt de leiding over de elektrificatie-afdeling. CFO Brambach tenslotte treedt toe tot de directie van Deutz. www.torqeedo.com www.deutz.com HISWA MAGAZINE 6 De dertigste editie van de jaarlijkse watersportbeurs trok wederom meer bezoekers en exposanten naar de RAI in Amsterdam dan in het voorgaande jaar. Het aantal bezoekers steeg met vijf procent naar 16.307. Daarvan kwamen er meer dan 10.000 uit het buitenland. De bezoekers waren afkomstig uit maar liefst 116 landen. In 2016 was dat aantal 107. Er waren 1.552 exposanten die de stands met in totaal 6.600 professionals bemanden. Ook het aantal exposanten is een stijging van vijf procent ten opzichte van het vorige jaar. Beursmanager Irene Dros: “We hebben een duidelijke ambitie voor METSTRADE om de volgende generatie van zowel mensen als technologieën te omarmen. Om in de toekomst goed te kunnen gedijen, moet de maritieme industrie partnerschappen versterken, zich richten op de nieuwste ontwikkelingen in de samenleving en de nieuwste voortstuwings- en productiemethoden gebruiken.” www.metstrade.com 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Distributeur van Flexball Koopmans Yachtservice in Aalsmeer is sinds september 2017 de exclusieve distributeur van Flexball motorbediening. Flexball is aanbieder van een nieuwe generatie elektronische motorbediening. Die is geschikt om aan te sluiten op motoren met een elektrische keerkoppeling en een mechanische brandstofpomp. Omgekeerd (keerkoppeling mechanisch, brandstofpomp elektrisch) werkt het eveneens. Flexball werkt ook als beide componenten een elektrisch aansturing hebben. Flexball-gashendels hebben een zeer hoge bedrijfszekerheid: ze hebben dan ook het keurmerk van Rina. www.koopmansyachtservice.nl ASA distributeur Green Marine Voor het dertigste jaar op rij was ASA Boot Electro als exposant aanwezig op METSTRADE. Dat jubileum valt samen met het 65-jarig bestaan van de groothandel uit Watergang. Naast de presentatie van nieuwe producten kondigde het bedrijf aan dat het distributeur voor Green Marine werd. Dit Amsterdamse bedrijf levert innovatieve elektromotoren. De speciaal voor Green Marine geproduceerde AC-inductiemotoren hebben een zeer lange levensduur. Ze werken op 48 Volt, zijn onderhoudsvrij en luchtgekoeld. Het is mogelijk om ze modulair te koppelen met behoud van de spanning van 48 Volt. ASA biedt deze krachtige motoren aan als compleet pakket, met accu’s en vermogenselektronica van Victron Energy. www.asabootelectro.nl www.greenmarine.nl 50 Moeizaam maritiem jaar Uit de Maritieme Monitor 2017 blijkt dat het jaar 2016 een moeizaam jaar was voor de Nederlandse maritieme sector. De directe toegevoegde waarde daalde met 2,9% en de directe werkgelegenheid nam af met 0,2%. Vooral maritieme bedrijven in het noorden maakte moeilijke tijden door met faillissementen, reorganisaties en doorstarts als gevolg. Bij de havens, grote jachtbouw en de visserij ging het wel goed. Daarnaast lijkt de bodem van de crisis in de jachtbouw/watersportindustrie bereikt. In 2016 bood het maritieme cluster werkgelegenheid aan ruim 271.500 mensen. Daarvan waren er 166.600 directe werkgelegenheid. De gecombineerde productiewaarde was € 54,5 miljard. De directe toegevoegde waarde kwam uit op ruim € 18,2 miljard, indirect kwam hier nog ruim € 5 miljard bij. Het maritieme cluster genereerde hiermee ruim 3,3% van het Bruto Binnenlands Product. In werkgelegenheid was de maritieme sector goed voor ruim drie procent van de Nederlandse werkgelegenheid. HISWA Vereniging is partner in Nederland Maritiem Land. www.maritiemland.nl

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuwe start Winner Meer dan een jaar na het faillissement van Winner Yachts uit Medemblik lijkt er weer een toekomst voor het merk te bestaan. Na lange onderhandelingen kwam het tot een overeenkomst tussen Winner Yachts Holding en Nordic Yachting uit Neustadt in Duitsland. Nordic Yachting neemt de merkenrechten en de mallen over. Nordic Yachting verzorgde al meer dan tien jaar de verkoop van de Winner-zeiljachten bij onze oosterburen. De productie zelf laten de Duitsers in Polen doen. Dat alles gebeurt onder de vlag van Winner Yachts GmbH. Voorlopig bouwt het bedrijf de Winner 8 en de Winner 9. Die zijn leverbaar in de standaard- en in de performance-uitvoering. www.nordic-yachting.com Watersportverbond naar Utrecht Eind oktober verhuisde het Watersportverbond uit Nieuwegein. De bond is nu gehuisvest in het Utrechtse Papendorp. Het Watersportverbond deelt de locatie samen met de Koninklijke Nederlandse Golf Federatie (NGF), de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), de Nederlandse Ski Vereniging (NSkiV), en de Nederlandse Volleybal Bond (Nevobo). Naast deze vijf grote sportbonden wordt er van deze locatie gebruik gemaakt door vele andere organisaties waaronder Gehandicaptensport Nederland, NOC*NSF en De Werkgevers in de Sport (WOS). Die bundeling van kennis en kunde komt terug in de naam van het pand: DeWeerelt. Het is niet zomaar een naam. Hij verwijst naar de locatie van het pand, aan de Orteliuslaan 1041. Abraham Ortelius (1527–1598) stelde als eerste cartograaf een ‘Atlas van de Weerelt’ samen. Hij bundelde daarvoor de kennis en kunde van verschillende kaarttekenaars en zette daarmee een nieuwe standaard. www.watersportverbond.nl Motorboot Sneek geslaagd De grootste botenshow van het noorden trok veel bezoekers naar Friesland. De exposanten kijken dan ook terug op een geslaagde Motorboot Sneek. Aan de achttiende editie deden vier nieuwe werven mee: Melior Yachts, Noblesse Cruiser, Seafaring Yachts en Serious Yachts. Het aantal deelnemers van Motorboot Sneek bedraagt inmiddels 22, waarvan 14 jachtwerven. De botenshow trok veel bezoekers van buiten Nederland. Behalve publiek uit Duitsland en Zwitserland kwamen ook Fransen en Engelsen op de beurs af. “De meesten komen met een duidelijk doel voor ogen naar de beurs, zeker diegenen die een grote afstand hebben afgelegd om Motorboot Sneek te bezoeken”, vertelt voorzitter Janssen. De negentiende editie van Motorboot Sneek vindt plaats op 6, 7 en 8 april 2018. www.motorbootsneek.nl HISWA MAGAZINE 6 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Gratis tanktijd voor innovaties DAME Awards 2017 Tijdens METSTRADE ontving Scanstrut de DAME Award voor de RS Venture Connect Conversion Kit. Met de Scanstrut Venture Connect Conversion Kit kan een RS Venture achteraf worden aangepast. We schreven er over in het vorige HISWA Magazine. Een RS Venture is een jol voor valide zeilers, de zeilboot is in gebruik bij veel trainings- en zeilcentra. De plug-and-play set bevat een accu met een controller, een aangedreven grootzeillier, een joystickbesturing en een optionele sip/ puff headset. De set is volledig onafhankelijk en stelt een zeilinstructeur in staat om de boot in slechts dertig minuten om te bouwen voor gebruik door mensen met de meest uiteenlopende handicaps, inclusief een dwarslaesie. De jury prees Scanstrut voor het afleveren van een mooi ontworpen en volledig geïntegreerde oplossing met oog voor alle details, die een groter aantal mensen met een handicap in staat stelt het water op te gaan en daar net zo van te kunnen genieten als ieder ander. www.metstrade.com 52 Ook in 2018 biedt Marin gratis testtijd aan voor vijf maritieme MKB’ers. Het is de vijfde keer dat het onderzoeksinstituut meewerkt om innovatieve maritieme ideeën te beproeven. Het is de bedoeling om te kijken of een idee functioneert, om het te verbeteren of om het te demonstreren. Marin wil met dit initiatief Nederlandse MKB’ers helpen een belangrijke stap te maken in de ontwikkeling van hun innovatie. Inschrijven is mogelijk tot en met 31 december 2017. Het gaat om nieuwe ideeën en concepten, niet om optimalisatie van bestaande ontwerpen en ontwerptesten. De geselecteerde projecten krijgen ieder twee weken tanktijd (inclusief voorbereidingen en testtijd). Daarbij maakt Marin gebruik van het Concept Basin of het Marin Shallow Water Basin. In deze twee weken is ook een ervaren experimentator beschikbaar. Die bedient de systemen en helpt de klanten bij het uitvoeren van de proeven. Ook inbegrepen is een voorbereidende dag voor inhoudelijk overleg met een ervaren projectmanager en een projectengineer. Zij bespreken samen met de opdrachtgever het concept, de beste aanpak van de proeven en de benodigde ondersteuning door Marin. Het totale aanbod is heeft een waarde van zo’n 40.000 euro per project. Klanten kunnen hun eigen modellen meenemen en zelf meewerken bij de proefuitvoering. Marin kan de modellen ook maken, maar brengt daarvoor wel kosten in rekening. Datzelfde geldt voor analyses en rapportage. Ervaringen uit voorgaande jaren leert dat deelnemers zelf nog zo’n 20.000-30.000 euro investeren in de proeven. www.marin.nl Jonkers verhuist Vanaf 1 januari 2018 vestigt Jonkers Yachts (Motorboats) bv zich op Marina Port Zélande. Jonkers neemt er een nieuwe showroom van 1.500 vierkante meter in gebruik. Jonkers Yachts toont daar nieuwe en gebruikte jachten van de merken Linssen Yachts, Fairline Yachts en Jeanneau Motorboats. www.jonkers.org

NIEUWSMENS&BEDRIJF Garmin koopt Navionics In oktober maakte Garmin de koop van de fabrikant van elektronische waterkaarten Navionics S.p.A. bekend. Garmin wil de kaartgegevens van Navionics combineren met de data van de eigen Bluechart- en LakeVü-kaarten. Het merk Navionics blijft bestaan en de nieuwe eigenaar blijft bestaande Navionics-klanten ondersteunen. www.garmin.nl www.navionics.com Maritime Awards uitgereikt De Schiffart breidt verhuur uit De Schiffart Yachtcharter in Terherne nam motorjachtverhuurbedrijf Van Straten in Sneek over. Met de overname en de geplande eigen uitbreiding groeit de vloot van De Schiffart tot 35 motorjachten. Lars en Bregina van Straten leggen zicht nu geheel toe op de bemiddeling bij aan- en verkoop van jachten, handel en de nieuwbouw van hun eigen merk Vivante Yachts. De Schiffart stopt met de dagverhuur van open boten. www.schiffart-yachtcharter.nl In november werd de innovatiekracht van de Nederlandse maritieme sector gevierd. Dat gebeurde tijdens de uitreiking van de vijf Maritime Awards. Naast deze prijzen werd er dit jaar een eenmalige oorkonde voor een exclusief project verstrekt. LTZ 2 Jordy San José Sánchez won de Maritime RNLN Van Hengel-Spengler Award. Dat deed hij met de operationele innovatie op het gebied van het Target Motion Analysis (TMA)-proces. De Maritime Designer Award 2017 werd toegekend aan Marijn Hage van Nevesbu, voor zijn ‘Volume Estimation Tool (VET)’. KOTUG won de Maritime Innovation Award 2017 voor een innovatieve methode voor de opslag en hergebruik van warmte op schepen. De KVNR Shipping Award 2017 kwam in handen van Wagenborg Shipping met het veelzijdig innovatieve en duurzame vrachtschip Egbert Wagenborg. Multi mission Unmanned Surface Vessel (USV) ‘Seagull301’ van De Haas Maassluis BV en Ginton Naval Architects BV won de Maritime Award KNVTS Schip van het Jaar. www.maritime-awards.nl HISWA MAGAZINE 6 53

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. Nieuw: Totaalverzekering voor jachthavens en jachtwerven Als watersportondernemer bent u bezig met het ontwikkelen van uw business. Uw klanten willen nieuwe belevingsconcepten en vinden groen varen belangrijk. U denkt hierbij wellicht niet direct aan nieuwe risico’s en veranderende wetten en regels. Dan is het fijn om te weten dat u als HISWA-lid een beroep kunt doen op Meeùs – HISWA Partner in Business – expert op het gebied van Risico’s in Ondernemen. Speciaal voor jachtwerven en jachthavens ontwikkelde Meeùs in samenwerking met HISWA een nieuwe en unieke allriskverzekering: de Totaalverzekering. Voorbeeld - Ik heb een jachtwerf U heeft een jachtwerf en bouwt, verbouwt en verkoopt boten. Wat zou het overzichtelijk en prettig zijn als al uw activiteiten onder één totaalverzekering vallen. Denk hierbij aan de extra services die u verleent aan uw klanten, zoals transport, tijdelijk opslaan of het toestaan van klein onderhoud in de winterstalling. Mocht er iets misgaan, dan is het fijn als u zich dan geen zorgen hoeft te maken over eventuele aansprakelijkheid. Met de Totaalverzekering heeft u de zekerheid dat het goed geregeld is. Wat biedt de Totaalverzekering? Eén allriskverzekering die al uw bedrijfsactiviteiten dekt. • Veel flexibiliteit • Extra services • 100% zekerheid, duidelijkheid en veiligheid • Persoonlijk contact • Geen gedoe • Perfect aansluiting bij de HISWA Algemene Voorwaarden Kortom: u kunt ondernemen zonder zorgen. Voorbeeld - Ik heb een jachthaven U heeft een jachthaven en naast ligplaatsen biedt u de nodige voorzieningen voor vaste klanten en passanten. Er vinden veel activiteiten plaats op uw terrein. Dan is het fijn als u de zekerheid heeft dat ook de extra services aan uw klanten zoals winterstalling of klein onderhoud als coaten of afstralen meeverzekerd zijn. De aansprakelijkheidsverzekering voorziet hier niet in. Heeft u een bunkerplatform, dan is het prettig dat bij een incident de milieuschade en opruimkosten gedekt zijn. Zomaar enkele voorbeelden waar u niet standaard voor verzekerd bent. Met de Totaalverzekering heeft u de zekerheid dat het goed geregeld is. 54 HISWA MAGAZINE 6

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Evenementen in uw jachthaven kunnen ook meeverzekerd worden. De Totaalverzekering bestaat uit: Uitgebreide allrisk bedrijfs- en aansprakelijkheidsdekking inclusief: • werfaansprakelijkheid • brand- & bedrijfsschade • drijvend materiaal • opslag en transport • werk- en landmateriaal • gereedschap, ook op locaties derden • milieuschade & vervuiling Specifieke dekking voor jachthavens of jachtwerven inclusief: • opzicht-risico • voor-risico • port-blockage • locaties elders binnen de Benelux • opruimingskosten Extra ondernemerszekerheid: • Terzijde stellen van leveringsvoorwaarden • Ruime activiteitenomschrijving, met de zekerheid dat nieuwe initiatieven niet uitgesloten zijn • Extra ondernemersruimte, met de zekerheid dat nieuwe investeringen en bouwrisico’s niet uitgesloten zijn Extra servicezekerheid: • Eén contactpersoon: altijd persoonlijk en betrokken • Digitale polismap: altijd online uw verzekeringsadministratie beschikbaar • Risico-agenda: inventarisatie en analyse van relevante risico’s • Periodiek een verzekeringsportfoliocheck • Direct antwoord op al uw verzekeringsvragen • 24/7 noodhulp beschikbaar door de calamiteitendesk Sectorteam Watersport Meeùs is expert in Risico’s in Ondernemen. Als HISWA Partner in Business maakt Meeùs risico’s inzichtelijk voor u en zorgt ervoor dat u goed verzekerd én goed voorbereid bent. Meeùs onderscheidt zich met een Nederland dekkende lokale aanwezigheid en een sectorspecifieke marktbenadering. Het Sectorteam Watersport van Meeùs is er speciaal voor HISWA-leden. Het team volgt de ontwikkelingen in de watersportbranche op de voet en weet zo precies waar relevante risico’s van jachtwerven en jachthavens zich bevinden. Meer informatie: 088 34 34 500 of watersport@meeus.com. www.meeus.com/hiswa HISWA MAGAZINE 6 55

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Betere tijden voor bedrijfsmakelaardij Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (HISWA Supplier) spreekt vanuit haar makelaardij en taxatiepraktijk dagelijks veel verschillende ondernemers uit de watersporten recreatiesector. Er klinken positieve geluiden: ondernemers zijn weer aan het investeren en de exploitaties lijken te stabiliseren. Ook de vraagkant naar watersportbedrijven toont positieve ontwikkelingen. Maas constateert dat er meer vraag naar watersportbedrijven is. Er lopen diverse onderhandelingen, er zijn en worden weer bedrijven overgedragen, banken zijn positiever en er melden zich partijen met serieuze interesse. Vraag en aanbod Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij biedt binnenkort een jachthaven in Friesland te koop aan. Ook zijn er diverse watersportbedrijven in de stille verkoop. Voor het huidige aanbod, kijkt u op de geheel vernieuwde website www.maasrbm.nl. Verder constateert Maas dat er diverse ondernemers actief op zoek zijn naar een watersportbedrijf. Ook naar bedrijven die op dit moment niet actief te koop staan. Mocht u overwegen om uw watersportbedrijf te verkopen? Neem dan contact op met Jappe Eggink of Klaas van Erp om te bespreken wat de mogelijkheden zijn: info@maasrbm.nl. www.maasrbm.nl Nieuwe aandeelhouder bij Blue Water App bijna 36.000 reserveringen gedaan bij de 56 aangesloten havens in Nederland. Via de app selecteert een gebruiker een haven naar keuze om zo meer te weten te komen over de duur, de grootte, de beschikbaarheid en de prijs van de ligplaats. Het helpt watersporters via de beste en veiligste route naar de gekozen bestemming waar de ligplaats reeds geregeld is.” Onlangs nam het investeringsfonds LI Leisure Investment een aandeel in de Blue Water App (HISWA Supplier). Blue Water App is een app die watersporters helpt bij het reserveren van een ligplaats bij een haven naar keuze. In totaal zijn er nu vier aandeelhouders. Hiermee krijgt de Blue Water App de kans om een groter begrip te worden in Nederland. CEO Christiaan Drent: “Wij zijn erg blij met LI Leisure Investment. De app kent inmiddels ruim 16.000 actieve gebruikers en is al ruim 327.000 keer geïnstalleerd. Met de app zijn er in korte tijd al 56 LI Leisure Investment is een investeringsfonds gericht op innovatie in de Nederlandse recreatiesector. Het is een initiatief van Molecaten en Leisurelands, twee prominente spelers in de vrijetijdssector met tientallen jaren ondernemerservaring. Het fonds stimuleert duurzame innovatie voor dagen verblijfsrecreatie in het buitengebied. Er wordt daarvoor kennis, kunde en kapitaal ter beschikking gesteld. Ieder technologisch of conceptueel initiatief dat aantoonbaar innovatief is, komt in aanmerking voor participatie. www.bluewaterapp.nl HISWA MAGAZINE 6

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS HISWA Energie: gezamenlijke besparing van 6 ton De HISWA-leden die deelnemen aan het inkoopcollectief HISWA Energie besparen samen jaarlijks zo’n 600.000 euro op hun energiekosten. Dat betekent een besparing van gemiddeld 39 procent op de inkoopkosten van energie. Per deelnemend bedrijf is dat bijna 7.000 euro per jaar. Dit meldt HISWA Supplier EnergyProof na een inventarisatie van 2017. Inmiddels zijn ruim 85 bedrijven aangesloten bij het inkoopcollectief. De Groningse jachthaven Noordergat in Lauwersoog is er daar één van. Via HISWA Energie bespaart de haven jaarlijks ruim 2.700 euro op de kosten van elektriciteit en gas. Dit is zo’n 40 procent van de energiekosten. www.hiswaenergie.nl Werkstress in de watersportindustrie In Nederland lopen jaarlijks meer dan 1 miljoen mensen het risico op een burn-out en andere werkgerelateerde psychische ziektes met uitval als gevolg. Stress is daarvan een van de belangrijkste oorzaken. Ook in de watersportindustrie, waar het ziekteverzuim – vergeleken met andere branches – uitzonderlijk laag is, is nog wat aan werkstress te doen. In november vroeg de overheid aandacht voor deze oorzaak van verzuim met de Week van de Werkstress. Voor ondernemer en medewerker, want ook als werkgever kunt u stress ervaren. Bijvoorbeeld omdat u vermoedt dat privézaken van uw werknemer zijn werk beïnvloeden. Of omdat uw werknemers zó betrokken zijn dat u bang bent dat het te veel voor ze wordt. Als MKB-speler en expert op het gebied van psychisch verzuim staat ArboNed (HISWA Supplier) klaar als u vragen heeft over werkstress bij u als ondernemer of bij uw medewerkers. Zo kunt u uw zorgen vrijblijvend delen met één van de bedrijfsmaatschappelijk werkers van Arboned. Zij denken direct met u mee en helpen verzuim door werkstress te verminderen. www.arboned.nl/werkstress HISWA MAGAZINE 6 57

HISWA BUSINESS CLUB IN BUSINESS PARTNERS De HISWA Business Club bestaat uit bedrijven die diensten of producten leveren aan de watersportindustrie, maar zelf niet tot de sector behoren. Ze zijn specialist in hun vakgebied, hebben aantoonbare ervaring in de branche. Door dit criterium ontstaat binnen de HISWA Business Club een groep van professionals, die niet alleen toegevoegde waarde aan HISWA-bedrijven kunnen bieden, maar ook aan elkaar. Inmiddels heeft de HISWA Business Club circa veertig deelnemers als Partner HISWA te water, HISWA Partner in Business, HISWA Partner in Yacht building of Supplier HISWA Vereniging. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. SUPPLIERS HISWA VERENIGING Arboned T 030 299 64 444 E claudia.sedney@arboned.nl BlueWater App T 06 52 84 74 74 E info@bluewaterapp.nl DHK Tax Lawyers T 010 205 36 10 E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl Endurance Partners in Hospitality B.V. T 033 450 83 33 E info@endurance.nl EnergyProof T 020 233 38 21 E info@energyproof.nl Hilversum Mediation T 035 203 00 00 E info@mediationhilversum.nl HR Groep T 070 399 85 11 E info@hrgroep.nl PARTNERS HISWA TE WATER Delta Lloyd Verzekeringen T 020 5949111 E joost_zuure@deltalloyd.nl Land Rover T 0345 688859 E vbraam@jaguarlandrover.com Infra Trading B.V. T 038 385 95 59 E info@infratrading.com Inter Boat Marinas T 078 677 70 00 E info@interboatmarinas.nl IVA Driebergen Nautisch Business Management T 0343 51 27 80 E info@iva-driebergen.nl Jachthaven.nl B.V. T 070 34 62 283 E info@jachthaven.nl JLD Contracting T 0299 622396 E info@jldinternational.nl Kraaijeveld’s Aannemingsbedrijf B.V. T 0180 613 522 E info@kraaijeveld-barendrecht.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Den Bosch) T 073 640 88 88 E info@maasrbm.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Huizen) T 035 623 62 12 E info@maasrbm.nl Meijer Mediation T 0546 53 84 26 E wim@meijer-mediation.nl Mobile Miles T 020 820 83 38 E jvanvoorst@mobilemiles.nl Muller Makelaardij/Mediation T 0515 43 06 23 E info@mullermakelaardij.nl Perspectief Groep B.V. T 0341 438 700 E info@perspectief.eu Projectbureau Vrolijks T 076 533 98 50 E info@vrolijks.nl Rho Adviseurs B.V. T 0118 68 90 10 E info@rho.nl Scheepsrecht Advocaten T 085 87 70 945 E secretariaat@ scheepsrechtadvocaten.nl Schulte Mediation T 06 14 31 58 10 E info@awschulte.nl Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars T 0341 25 23 63 E info@vandeloosdrechtrbm.nl Venntiv Group B.V. T 055 843 48 15 E siegfried.doetjes@venntiv.com YachtFocus T 020 456 09 95 E info@yachtfocus.com Zuurzoet HR advisering T 06 14 89 83 88 E HISWA-HR@zuurzoet.nl Van Emstede & Partners Advocaten Advocatenkantoor Van Emstede & Partners Advocaten te Amsterdam geeft gespecialiseerd juridisch advies in kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche wordt geconfronteerd. Contactpersoon: mr. Ivo M.F. van Emstede Jan Luijkenstraat 20 • 1071 CN Amsterdam T 020 675 94 94 F 020 675 96 30 E imf@vanemstede.nl I www.vanemstede.nl adVocatEn Van EmstEdE & PartnErs Kuiper Verzekeringen Kuiper Verzekeringen ontwikkelt unieke verzekeringsproducten voor de pleziervaart. Het bedrijf heeft een grote portefeuille in het verzekeren van eigenaren van pleziervaartuigen maar biedt ook speciale verzekeringen voor watersportbedrijven aan. Zoals een aansprakelijkheidsverzekering voor watersportbedrijven, jachtwerf- en dealerverzekeringen, charterverzekeringen en transportverzekeringen. Contactpersoon: Jacco Kuiper Breedpad 21 l 8442 AA Heerenveen T 0513 61 44 44 F 0513 62 37 42 E info@kuiperverzekeringen.nl I www.kuiperverzekeringen.nl Meeùs Meeùs is één van de grootste landelijke dienstverleners in ver zekeringen, hypotheken en onroerend goed. In samenwerking met HISWA Vereniging, Delta Lloyd en ArboNed heeft Meeùs een ziekteverzuimverzekering met arbodienstverlening ontwikkeld. Een uniek product dat de verplichte administratie rondom ziekteverzuim en wet Poortwachter gemakkelijker en sneller maakt. Contactpersoon: Pieter van der Horst Rijnsburgersingel 61 • 2316 XX Leiden T 071 568 56 85 F 071 522 35 39 E p.vander.horst@meeus.com I www.meeus.com/hiswa PARTNERS IN YACHTBUILDING Con Questa T +31 (0)88 033 18 88 E janneke@con-questa.com Holland Promotion T +31 (0)252 52 77 01 E info@hollandpromotion.nl Lanka Marble Interiors T +31 (0)297 76 17 97 E maaike@lankamarble.nl Pon Power B.V. (Caterpillar Holland) T +31 (0)78 642 05 51 E power.nl@pon-cat.com Port of Amsterdam T +31(0)20 620 98 21 E alma.prins@portofamsterdam.nl Het Scheepvaartmuseum T +31 (0)20 523 22 56 E bvsteinvoorn@hetscheepvaartmuseum.nl Seijsener Rekreatietechniek Seijsener Rekreatietechniek is een kwaliteit en service gerichte organisatie, al 40 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen en inrichten van kampeerterreinen, bungalow parken en jachthavens. De marktleider op het gebied van technische infrastructuur voor de recreatie. Contactpersoon: Bas Durieux Noorder IJ- en Zeeweg 11 • 1505 HG Zaandam • T 075 681 06 10 F 075 612 32 76 E bas.durieux@seijsener.nl I www.seijsener.nl Tuuci T +31 13 522 0471 E jborremans@tuuci.eu Van Gogh Museum T +31 (0)20 570 52 00 E abdul-harkema@ vangoghmuseum.nl Van Steenderen Mainport Lawyers T +31 (0)10 266 78 66 E info@mainportlawyers.com

Watersportbedrijf verkopen of taxeren? Koers op zeker! Sinds 1997 dé makelaar voor bemiddeling in nautische bedrijven in heel Nederland Ook voor Verkoop/verhuur nautisch onroerend goed Aankoopbegeleiding Mediation Bedrijfsadvies MULLER MAKEL AARDI J Voor actueel bedrijfsaanbod: www.mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 R Register-Taxateur

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60

Home