0

Unieke belevenis Overnachting op het water 450+ whisky's 400+ wijnen Bezorgdienst Webshop Lokale producten Friese bieren Boek eenvoudig via: www.slapenophetwater.nl Ook op AirBnB www.silersshop.nl 0566-842181 Hoofdstraat 86 WWW.T-N-D.NL T. 06 216 532 79 MARIFOON/GMDSS MARCOM B/A VAARBEWIJS I VAARBEWIJS II PRAKTIJKTRAINING EN MEER... Grouwstervlet 13.50 met open kuip www. grouwstervlet.nl Oedsmawei 4 Tel. 0566-622410 9001 ZJ Grou info@grouwstervlet.nl

Inhoudsopgave Welkom Welkom in Grou Grou heeft het! Het InformatiePunt Grou 5 9 11 Grou-cadeaubon 11 met de kinderen De Speeltuinen en Play & Skate Court Grou algemeen Ons dorp Horeca Grou Winkelen Pleatslik Belang Grou Business Club Grou Grou Aktief Cultuur / Historie Grou van oudsher Het Dorpsarchief De Bunker Museum Hert fan Fryslân Raadhuis Grou De Schuilkerk 13 15 15 17 17 Uilen bij het uilenbord? Het Wapen van Grou Uit het leven gegrepen De Kammeraat, IFKS Skûtsje Het Grouster Skûtsje watersport Haveninformatie Vaarroutes Grou Watersport voor iedereen ‘Varen doe je samen’ 19 23 25 De historie van ‘Het Sint Piterfeest’ 26 Sint Piterkerk 30 32 33 35 Verkeersborden & brugseinen De Watersport App KWV Frisia Zeilen is vrijheid GWS = Grouster WaterSport Grou leert Grou zeilen Grouster RoeiSloep Vereniging Stichting Valkenkring Grou De K-Klasse MS Markol 46 48 50 51 53 55 56 58 61 62 63 64 65 37 37 38 38 39 67 Jeugdkeatsen & Kabouterkeatsen 68 Jeugdzeilen bij KWV Frisia GWS jeugdzeilen Doe Tips! Skipkesile Fietsen en Wandelen Pontjesroute De 8 van Grou Pontinformatie en vaartijden Wandelen in Grou 41 Wandelen met de hond Verder wandelen Kunst staat op straat 69 69 70 73 75 78 81 82 83 84

Grou en Meer Vissen in Grou Wilhelmina park IJsZeilenGrou Sport in Grou Activiteiten UVV-Grou Handwerkcafé Grou e.o. Stichting HVS 87 88 89 89 90 91 93 verenigingen Athleta Grou BC Raak’m Bridgeclub Grou STG De Pinguins FFF Grou Fûgelwacht Grou 111 111 112 112 Grouster Roei Sloepen vereniging 112 Grouster WaterSport vereniging 112 Gymnastiekvereniging SSS Grou 113 Hengelsportver. Idaarderadeel HSF de Pikmarruters It Gild Kaatsvereniging It Wetterlân KWV Frisia Krite Grou De omgeving van Grou Welkom in Noardwest Fryslân SUPclean-up Marrekrite Wetterskip Fryslân MuZiek in Grou Apollo Brassband Damesakkoord De Band VOLK De Pikbroeken Just for Fun popkoor Koor Ratjetoe Mingd Koar Grou Orkest foar Elkenien Vocal group Sjonge Jonge Koor Sjong Nocht Tennisvereniging Grou Vereniging IJsZeilenGrou Vokstuinvereniging Grouw Volleybalvereniging Grouw’64 95 Nationaal Park De Alde Feanen 96 Weergaloze schoonheid 99 101 102 105 activiteiten / festiviteiten Het Sint Piterfeest Sint Piterfroulju Merenloop Vrolijke vrijmarkt 107 107 107 107 108 108 108 108 109 109 Boot Grou Skûtsjewike SKS Skûtsjesilen De Grouster Merke Bingo Kerst Sing In 117 118 119 120 Dodenherdenking 120 Opening Watersportseizoen 121 123 124 126 131 133 133 113 113 113 114 114 114 114 115 115 115 Praktische informatie Nuttige Adressen 111 Watersportvoorzieningen 111 Zeillessen Zeilmakerij Watersportservice bedrijven Overnachten Eten & drinken Colofon 135 137 Bootverhuur 137 Rondvaarten met schipper 138 138 138 139 140 140 Winkels 140 Plattegrond Grou 142 144

• Welkom in Grou • Grou heeft het! • Het InformatiePunt Grou • Grou-cadeaubon Welkom

Welkom in Grou De Burgemeester heet u welkom Veel liefhebbers kijken het hele jaar uit naar de start van het vaarseizoen. Als op 12 mei het officiële sein is gegeven, begint voor velen het grote genieten. En of u nu wel of geen boot bezit, het geeft altijd een gezellige sfeer op en rond het water. In Grou is dat zeker het geval. Dit gezellige dorp in het hart van Friesland ademt watersport. Met dit vaarseizoen stappen we het voorjaar in. De komende maanden hopen we weer te mogen genieten van de zon, én van de wind. In een tijd waarin we ons heel bewust zijn van de zorg voor een schone omgeving, zijn beide belangrijk om ons op een duurzame manier te kunnen verplaatsen over de wateren in en rond Grou. Steeds vaker treffen we boten met elektromotoren en boten die zijn voorzien van zonnepanelen. Zeilend varen we natuurlijk het meest duurzaam. Hoe heerlijk is het om al die zeilboten over de meren en kanalen rond Grou te zien varen. Ik verheug me erop. Dat doen ook de binnen- en buitenlandse toeristen die Friesland bezoeken voor een vakantie of een weekend weg. Friesland is een fraaie provincie om er zowel ontspannen als actief van de natuur te genieten. Grou is daarvoor een geliefde locatie. Naast dat u er heerlijk kunt varen en zeilen, zijn er ook veel mogelijkheden om er te wandelen en te fietsen. Langs het water of door natuurgebied de Alde Feanen. Ik ben trots op wat Grou te bieden heeft. Met maar liefst ruim tweeduizend hectare land en ruim vierhonderd hectare water is Grou een prachtig deel van de gemeente Leeuwarden. Sybrand van Haersma Buma Burgemeester gemeente Leeuwarden 5 WELKOM

Wolkom yn Grou De Boargemaster hjit jo wolkom In soad leafhawwers sjogge it hiele jier út nei de start fan it farseizoen. As op 12 maaie it offisjele sein jûn is, begjint foar in soad minsken it grutte genietsjen. En oft jo no wol of gjin boat hawwe, it jout altyd in gesellige sfear op en om it wetter. Yn Grou is dat seker it gefal. Dit gesellige doarp yn it hert fan Fryslân azemet wettersport. Mei dit farseizoen stappe we de maitiid yn. De kommende moannen hoopje we wer genietsje te meien fan de sinne, én fan de wyn. Yn in tiid wêryn ’t wy ús hiel bewust binne fan de soarch foar in skjinne omjouwing, binne beide wichtich om ús op in duorsume wize ferpleatse te kinnen oer de wetters yn en om Grou. Hieltyd faker treffe wy boaten mei elektromotoaren en boaten dy ’t foarsjoen binne fan sinnepanielen. Silend farre we fansels it meast duorsum. Hoe hearlik is it om al dy sylboaten oer de marren en kanalen om Grou hinne te sjen farren. Ik sjoch der nei út. Dat dogge ek de binnen - en bûtenlânske toeristen dy ’t Fryslân besykje foar in fakânsje of in wykein fuort. Fryslân is in moaie provinsje om der sawol ûntspannen as aktyf fan de natuer te genietsjen. Grou is dêrfoar in favorite lokaasje. Neist dat jo der hearlik farre en sile kinne, binne der ek in soad mooglikheden om te kuierjen en te fytsen. Lâns it wetter of troch natuergebiet ‘de Alde Feanen’. Ik bin grutsk op wat Grou te bieden hat. Mei mar leafst goed twatûzen bunder lân en goed fjouwerhûndert bunder wetter is Grou in prachtich part fan de gemeente Ljouwert. Sybrand van Haersma Buma Boargemaster gemeente Ljouwert 6

Welcome to Grou The Mayor welcomes you Many enthusiasts look forward to the start of the boating season all year. Once the official go-ahead is given on 12 May, the great excitement begins for many. And regardless of whether you own a boat or not, it always creates a fantastic atmosphere on and around the water. This is certainly the case in Grou. This lovely village in the heart of Friesland lives and breathes water sports. This sailing season leads us into spring. We hope to enjoy the sun again in the coming months, as well as the wind. At a time when we are very aware of caring for a clean environment, both are key to getting about on the waters in and around Grou sustainably. We are finding more and more boats with electric motors and boats equipped with solar panels. Of course, sailing is the most sustainable method. How wonderful to see all those sailboats going across the lakes and canals around Grou. I am looking forward to it. As do domestic and foreign tourists visiting Friesland for a holiday or weekend getaway. Friesland is a beautiful region to enjoy, in both a relaxed and active way. Grou is a popular location for this. Besides being a great place to navigate and sail, there are also many opportunities for hiking and cycling. Along the water, or through the Alde Feanen nature reserve. I am proud of what Grou has to offer. With no fewer than two thousand hectares of land and over four hundred hectares of water, Grou is a beautiful part of the municipality of Leeuwarden. Willkommen in Grou Der Bürgermeister heißt Sie willkommen Viele Enthusiasten freuen sich das ganze Jahr über auf den Beginn der Segelsaison. Sobald am 12. Mai das offizielle Startsignal gegeben wird, beginnt für viele der große Spaß. Und ob Sie selbst ein Boot besitzen oder nicht, es schafft immer eine angenehme Atmosphäre auf und am das Wasser. Das ist in Grou zweifelsohne der Fall. Dieses gemütliche Dorf im Herzen von Friesland lebt den Wassersport. Mit dieser Segelsaison beginnt der Frühling. In den kommenden Monaten hoffen wir, erneut die Sonne und den Wind genießen zu können. In einer Zeit, in der wir uns der Sorge um eine saubere Umwelt sehr bewusst sind, ist beides wichtig, um sich nachhaltig auf den Gewässern in und um Grou bewegen zu können. Immer häufiger trifft man auf Boote mit Elektromotoren und Boote, die mit Sonnenkollektoren ausgestattet sind. Segeln ist natürlich die nachhaltigste Art, sich auf dem Wasser zu bewegen. Es ist einfach wundervoll, all die Segelboote zu sehen, die auf den Seen und Kanälen rund um Grou segeln. Ich freue mich darauf. Das gilt auch für in- und ausländische Touristen, die Friesland für einen Urlaub oder einen Wochenendausflug besuchen. Friesland ist eine wunderschöne Provinz, um entspannt und aktiv die Natur zu genießen. Grou ist ein beliebter Ort dafür. Abgesehen davon, dass man wunderbar segeln und die Gewässer durchqueren kann, gibt es hier auch viele Wander- und Radfahrmöglichkeiten. Am Wasser entlang oder durch das Naturschutzgebiet Alde Feanen. Ich bin stolz auf das, was Grou zu bieten hat. Mit nicht weniger als zweitausend Hektar Land und mehr als vierhundert Hektar Wasser ist Grou ein sehr schöner Teil der Gemeinde Leeuwarden. Sybrand van Haersma Buma Mayor of the municipality of Leeuwarden Sybrand van Haersma Buma Bürgermeister der Gemeinde Leeuwarden 7 WELKOM

Grou heeft het! Dé ideale uitvalsbasis om Friesland te ontdekken Grou, waar naar verluidt het mooiste Fries wordt gesproken, ligt midden in het hart van Friesland. De pittoreske dorpskern is gebouwd rondom de 12e-eeuwse Sint Piterkerk. Vroeger moeilijk bereikbaar, nu is het dorp hét startpunt om de pure natuur van het Friese land te ontdekken. Met de auto, over het water, op de schaats, te voet of met de fiets, kies maar. Een dorp met een uniek historisch karakter, waar gastvrijheid voorop staat. Een grote diversiteit aan gezellige restaurants, een breed winkelaanbod en veel (watergebonden) bedrijvigheid. Winkelen, lekker eten, zeilen, varen, fietsen, rondvaarten, musea en meer. Grou wordt ook wel de bakermat van de Friese cultuur genoemd. Puur en authentiek. Te veel om in één dag te beleven, te proeven en te ontdekken. De centra van de vier grote plaatsen Leeuwarden, Heerenveen, Sneek en Drachten zijn binnen een kwartier bereikbaar. Grou is daarom ook de ideale uitvalsbasis om Friesland te ontdekken. Het dorp beantwoordt volledig aan het beeld dat we van Friesland hebben, in zowel zomer als winter. Het enige dorp waar het centrum wordt omgeven door water en haar havens. In dit dorp is niet eens echt sprake van loopafstand… alles is hier op kruipafstand. 9 WELKOM

VERKEN DE FRIESE MEREN IN EEN LUXE SLOEP OF ZEILBOOT! ✓ Grote keus boten ✓ Direct aan Nationaal Park de Alde Feanen ✓ Óók dagdelen ✓ Mooi-weer-garantie ONDEK ONZE VLOOT OP: WWW.WSBANJA.NL Meersweg 9a • Grou • www.wsbanja.nl • +31(0)566-621373 10

InformatiePunt Grou Het InformatiePunt Grou is het adres waar je onvergetelijke herinneringen aan Grou en Friesland beginnen. Het biedt je in de zomer en winter actuele toeristische en recreatieve informatie over het dorp en haar omgeving. Je boekt hier je rondvaarten en dorpswandelingen waarin je kennismaakt met de verrassend rijke geschiedenis. Hier haal je ook je sloep-, fiets- en wandelroutes. Hier start de beroemde pontjesroute, De 8 van Grou, met maar liefst 12 pontjes. Een fietsbelevenis die je absoluut niet mag missen. Of je nu wilt winkelen, tafelen, overnachten, recreëren, deel nemen aan een van de vele activiteiten of bijvoorbeeld evenementen bezoeken, de vrijwilligers van InformatiePunt Grou informeren je graag over de vele mogelijkheden in en rondom Grou. Ook kun je hier terecht voor originele Grou souvenirs, de Grou-cadeaubon en voor nog veel meer actualiteiten en historie. Het inpandige Dorpsarchief Grou gunt je een blik in het verleden. Aan de hand van een film, diavoorstelling, dorpscanon, als ook talrijke krantenartikelen en literatuur blijven vervlogen tijden levend. Ben je op zoek naar voorouders uit Grou, wil je informatie over een bepaalde plek in het dorp of over de geschiedenis in het algemeen, dan heb je grote kans om hier je antwoorden te vinden. Enthousiaste vrijwilligers heten je van harte welkom. Grou-cadeaubon Grou heeft een exclusief aanbod! De Grou-cadeaubon, Super leuk om te krijgen, maar nog leuker om te geven. Te besteden bij de kwalitatief goede horeca, een aantrekkelijk en gevarieeerd winkelaanbod en een grote diversiteit in watersport gerelateerde bedrijven in een idyllische omgeving. Ook heel leuk voor uw personeel, klanten, partners en zakelijke relaties. De ontvanger kan zelf iets leuks uitzoeken, hij of zij zal altijd blij zijn met dit cadeau. Dit kan natuurlijk weer helpen bij het onderhouden van een goede relatie. Of het nou om een bedankje, kerstcadeau of afscheidscadeau gaat. Met de Grou-cadeaubon geef je een leuk persoonlijk exclusief geschenk! De Grou-cadeaubon is verkrijgbaar in waardes tussen de € 5,- en € 50,- en koop je bij het InformatiePunt aan het Halbertsma’s Plein 12 in Grou. Kom dus snel langs. InformatiePunt Grou Halbertsma’s Plein 12, 9001 AH Grou +31 (0)566 65 99 33 info@grou.nl www.grou.nl Openingstijden di t/m za 10.00 – 14.00 uur Check facebook voor de actuele openingstijden   zonniggrou  zonnig_grou 11 WELKOM

• Horeca Grou • Winkelen • Pleatslik Belang Grou • Business Club Grou • Grou Aktief ONS DORP

Horeca Grou Culinair De restaurants in Grou, met ieder hun karakteristieke ligging, sfeer en menu, zijn wel heel uitnodigend als je lekker wil tafelen. Geïnspireerde horecaondernemers en gepassioneerde chefkoks trakteren je smaakpapillen op tongstrelende verwennerijen met streekproducten of klassiekers uit verschillende windstreken. Ook als je zin hebt in een broodje gezond, patat, pizza, hamburger of babi pangang is de Grouster horeca een aanrader. Strijk in de zomermaanden neer op een van de vele sfeervolle terrassen aan het water of in het dorp. Genietend van de boten op het water, de fietsers en de toeristen, laat je de boel de boel. In de winter bieden de restaurants je de broodnodige gezelligheid wanneer je je, na het winkelen, lekker opwarmt bij het knapperende haardvuur. Overnachten Grou is te leuk om in één dag te ontdekken. Blijf daarom gezellig slapen. De diversiteit in overnachtings mogelijkheden is ongekend groot. Van hotel tot vakantiehuisje, van B&B tot (woon)boot, op de camping of met de camper, in een waterhostel of jeugdherberg, en met eigen boot in één van de havens; in Grou ben je Gastvrij welkom. Zakelijk in Grou Dankzij de goede bereikbaarheid, prachtige ligging, sfeervolle omgeving en de grote verscheidenheid aan evenementenlocaties, overnachtingsmogelijkheden en evenementendienstverlening, is Grou de uitgelezen plek voor de organisatie van je zakelijke evenement. Of je nu een vergadering, bedrijfsfeest, incentive, beurs of bijvoorbeeld een congres organiseert, Grou is het gastvrije decor waarin jouw bezoekers zich welkom voelen en jij alle handvatten hebt om je boodschap optimaal over te brengen. Naast de diversiteit aan locaties in het karakteristieke dorp, helpt de omringende natuur je een handje bij de organisatie van jouw succesvolle evenement of vergadering. Geniet van de vergezichten of maak je evenement, vergadering of bijeenkomst memorabel door het omringende water erin te betrekken. Wat denk je van de impact van activiteiten in het natuurgebied De Alde Feanen? Kijk achterin dit magazine voor een gedetailleerd overzicht van alle eet- en slaapgelegenheden. 13 ONS DORP

Hallo Loop gewoon eens bij ons binnen voor advies over: Verzekeringen RegioBank Hypotheken Sietze Grou: Stationsweg 38-F Rixt Pieter Parkstraat 7 | 9001 AS Grou 0566 651 020 www.vancampendijkstra.nl/grou De Thuiskamer met haar 400 jaar oude charme is kleinschalig en besloten, de unieke locatie voor: • Overnachten als B&B of als vakantiehuis • Vergaderingen Prachtige Thuiskamer arrangementen: • Bruids arrangement • Fiets en/of sloep arrangement • Zeil en/of sloep arrangement • Mid-week arrangement • Relax-weekend arrangement Hier bent u UIT en toch THUIS! De Thuiskamer - Hoofdstraat 31, 9001 AP Grou M 06 - 226 082 47 | E info@dethuiskamer.nl www.dethuiskamer.nl 14

Winkelen Welkom in winkelend gastvrij Grou Het oude centrum van Grou dankt haar onweerstaanbare aantrekkingskracht onder andere aan de gezellige wirwar van straatjes en steegjes. Het is een lust om te struinen langs de eeuwenoude huisjes met hun fraaie gevels en een traktatie als je dan, op onverwachte plekjes, parels van winkels en boetiekjes aantreft met ieder hun eigen sfeer, stijl en unieke aanbod. Grou is dan ook dé ‘place to be’ als je van winkelen houdt. Wanneer je jezelf de tijd gunt om Grou echt in je op te nemen, ontdek je dat het centrum van het pittoreske dorp een schat aan familiezaken herbergt. Hier staat vakmanschap centraal, de wens om onderscheid te maken en aandacht voor klanten. Stap eens binnen in een van de ateliers en proef letterlijk sfeer. Dat Grouster middenstanders hun klanten belangrijk vinden, blijkt uit de succesvolle deelname aan regionale en nationale vakwedstrijden. Deze houden de ondernemers scherp en garanderen jou innovatieve kwaliteitsproducten van bevlogen vaklui. Pleatslik Belang Grou Pleatslik Belang Grou (PBG) behartigt de belangen van alle inwoners van Grou. PBG is daarnaast het aanspreekpunt voor bewoners, maatschappelijke organisaties en de gemeente Leeuwarden, waarbij het belang van het dorp en haar inwoners centraal staat. Dorpsbudget om mooie plannen te realiseren PBG ontvangt van de gemeente jaarlijks een dorpsbudget. Met dit budget worden plannen gerealiseerd, die onder meer door de inwoners zelf worden ingediend en die een bijdrage leveren aan het woongenot in straat, buurt of het gehele dorp. Met ondersteuning uit dit dorpsbudget zijn de afgelopen jaren al prachtige plannen gerealiseerd en activiteiten gestimuleerd. Ook nu en in de toekomst blijft PBG zich met en voor de Grousters inzetten om met het beschikbare budget goede plannen en ideeën te ontwikkelen en te realiseren. Lid worden van Pleatslik Belang Grou Wilt u het voortbestaan en de activiteiten van de vereniging Pleatslik Belang Grou ondersteunen? U kunt zich als lid aanmelden via onze website www.pbgrou.nl. De contributie is € 6,00 per jaar. Als lid kunt u uiteraard meewerken aan onze activiteiten en we informeren u in een maandelijkse nieuwsbrief over alles wat actueel in en rond het dorp speelt. Meer informatie: winkelhartdebuorrengrou@gmail.com  winkelhartgrou Meer informatie: www.pbgrou.nl info@pbgrou.nl 15 ONS DORP

16

Business Club Grou De Business Club Grou is dé zakelijke club voor alle ondernemers uit Grou en omgeving. Een actieve ondernemersvereniging die de belangen behartigt en streeft naar een optimaal ondernemersklimaat in de regio. Daarnaast creëert de Businessclub Grou een netwerkplatform en organiseert zij diverse interessante bijeenkomsten voor de leden. De Businessclub organiseert diverse activiteiten om de binding onderling alsook naar buiten te versterken. Zo blijven we in contact met elkaar, met het dorp én met de omgeving. Voorbeelden van activiteiten: ondernemers ontbijt, bedrijfsbezoeken, bijeenkomsten met extrerne sprekers, Snuffel stages bij de diverse bedrijven in Grou, aanleg glasvezel, samenwerking met andere (belangen) verenigingen zoals Plaatselijk Belang Grou, Promotie Grou en Grou2030. Mis je iets in ons dorp, of wil je een onderneming starten? Meld je nu aan als lid. Met vereende krachten kunnen we verder. Samen staan we sterk en dat is de kracht van ons dorp. Grou Aktief gaat voor Gastvrij Grou Stichting Grou Aktief is opgericht met het doel om de gastvrijheid, sfeer en de belevingswaarde van Grou als watersportdorp te bevorderen. Samen met vele verenigingen en vrijwilligers bundelen wij de krachten voor een “Gastvrij Grou”! Grou Aktief verzorgt, met inzet van groot aantal vrijwilligers, de volgende activiteiten: • Het weekend van Opening Watersportseizoen, met de aankomst van zeilkoningin en hofdame en vele andere activiteiten. • Pont De Snoekcbears. Deze fiets-en wandelpont vaart over De Grêft bij het eiland De Burd en is een belangrijke schakel in de pontjesroute De 8 van Grou door het Nationaal Park De Alde Feanen. • Pont Gastvrij Grou. Deze pont voor fietsers en wandelaars vaart tussen de Hellingshaven bij het centrum en de overkant bij restaurant Oan ’t Wetter op Waterpark Yn ’e Lijte. De pont is ook onderdeel van De 8 van Grou. • Grou Aktief coördineert de Pontjesroute De ‘8 van Grou’. Zij stemt af met de pontjes in de route, geeft de fietsgids uit en onderhoudt de website www.de8vangrou.nl • Het Twineboerd met de digitale evenementenkalender. • Ook is Grou Aktief het leenpunt voor dranghekken en verkeersborden om te gebruiken tijdens activiteiten in Grou. Meer informatie: www.businessclubgrou.nl info@businessclubgrou.nl  businessclubgrou  businessclub-grou  bcgrou Meer informatie: grouaktief.nl info@grouaktief.nl 17 ONS DORP

• Grou van oudsher • Het Dorpsarchief • De Bunker • De historie van ‘Het Sint Piterfeest’ Sint Piterkerk • Museum ‘Hert fan Fryslân’ • Raadhuis Grou • De Schuilkerk Cultuur / Historie

Grou van Oudsher Grou is van oudsher een dorp van vissers, schippers en boeren. Doorsneden met vaarten en havens en alleen te bereiken over het water. Een schiereiland met scheepswerven, zeilmakerijen en andere watergebonden bedrijven. Met centraal als baken de Sint Piterkerk uit de 12e eeuw, genoemd naar de apostel Petrus, beschermheilige van vissers en schippers. Wandelend door de nauwe stegen en straatjes, met namen van havens en baaien van weleer, is het rijke historische karakter nog steeds volop te beleven. Ook was Grou ooit een bloeiend centrum van klokkenmakerijen. Al het water om Grou heen en de daardoor geïsoleerde ligging heeft gezorgd voor prachtige verhalen en tradities. Het Skûtsjesilen bijvoorbeeld dat traditioneel ieder jaar begint in Grou. Of het Sint Piterfeest dat op 21 februari wordt gevierd in plaats van het Sinterklaasfeest in december. Aan de geïsoleerde ligging van Grou kwam pas in 1842 een eind door de aanleg van een pad in westelijke richting. Grou wordt daarnaast ook wel de bakermat van de Friese cultuur genoemd. Dit is te danken aan een bijdrage aan de Friese taal door de Grouster gebroeders Halbertsma. Het Fries volkslied bijvoorbeeld is geschreven door dokter Eeltsje Halbertsma. In het Dorpsarchief is veel informatie te vinden over de historie van Grou, over deze markante broers en er zijn prachtige ‘oude’ verhalen. 19 cultuur / historie

Grou fanâlds Grou is fanâlds in doarp fan fiskers, skippers en komelkers. Trochsnien mei fearten en havens en allinnich te berikken oer it wetter. In skiereilân mei werven, seilmakkerijen en oare oan wetter-bûne bedriuwen. Mei sintraal as beaken de Sint Pitertsjerke út de 12de iuw, neamd nei de apostel Petrus, beskermhillige fan fiskers en skippers. Kuierjend troch de nauwe stegen en stritsjes, mei nammen fan havens en baaien fan eartiids, is it rike hystoaryske karakter noch altyd folop te beleven. Grou wie ek in bloeiend sintrum fan klokmakkerijen. It wetter om Grou hinne en de isolearde lizzing hat foar prachtige ferhalen en tradysjes soarge. It Skûtsjesilen bygelyks, dat tradysjoneel elk jier yn Grou begjint. Of it Sint Piterfeest, dat op 21 febrewaris fierd wurdt, ynstee fan it Sinteklaasfeest yn desimber. Der kaam earst in ein oan de isolearde lizzing fan Grou yn 1842 troch de oanlis fan in paad yn westelike rjochting. Yn Grou stie ek de widze fan de Fryske Kultuer. Tanksij de bydrage oan de Fryske taal fan de Grouster bruorren Halbertsma. It Frysk folksliet bygelyks is skreaun troch dokter Eeltsje Halbertsma. Yn Doarpsargyf is in soad informaasje te finen oer de histoarje fan Grou en oer dizze markante bruorren. Hjir steane ek prachtige ‘âlde’ ferhalen yn. 20

Grou traditionally Grou was traditionally a village of fishermen, skippers and farmers. The village was a peninsula which could only be reached by water. Most businesses were connected to water: shipbuilding, sail making and other water related businesses And central in the middle the 12th century St. Piterchurch named after apostle Peter, the patron saint of fishermen and boatmen. Walking through the alleys and narrow streets with names of harbours and bays of yesteryear, you can still feel the rich historical character of this place. Also, Grou was once a famous and thriving village of clocks manufacturers. The surrounding water of Grou and the isolated situation has resulted in wonderful stories and traditions. For example, “Skûtsjesilen” which starts in Grou every year in July of the “Sint Piterfeest” which is celebrated on the 21st of February instead of “Sinterklaas”. The celebration of Sinterklaas, common in the rest of the Netherlands, has never been celebrated in Grou. The isolated situation of Grou ended in 1842 because of the construction of the road in westerly direction. Grou is also known as the cradle of the Frisian culture. Thanks to a contribution by the brothers Halbertsma, born in Grou. The Frisian National Anthem, for example, has been written by doctor Eeltsje Halbertsma. The “Dorpsarchief” contains a lot of information about these brothers, the history of Grou and lots of old stories. Grou seine Geschichte Grou ist historisch gesehen ein Dorf, bestehend aus Fischern, Skippern und Bauern. Kanälen und Häfen durchschneiden den Ort; er ist daher nur über Wasser erreichbar. Also eine Halbinsel mit Werften, Segelmachern und anderen Unternehmen der Wasserwirtschaft. Grou wurde, mit seinem zentralen Leuchtfeuer der SaintPiter-Kirche aus dem 12. Jahrhundert, nach dem Apostel Petrus, dem Schutzpatron der Fischer und Bootsfahrer, benannt. Bei einem Spaziergang durch die engen Gassen und Straßen mit den damaligen Namen der Häfen und Buchten gibt es immer noch viel zu erleben. Früher einmal war Grou ein blühendes Zentrum der Uhrmacher. Die isolierte Lage von Grou am Wasser hat schöne Geschichten und Traditionen bewahrt. Die SkûtsjesilenMeisterschaften zum Beispiel, die traditionell jedes Jahr in Grou beginnen. Oder das St. Piter Festival, das am 21. Februar statt Sinterklaas (ähnlich Nikolaus) im Dezember gefeiert wird. Die isolierte Lage von Grou wurde erst 1842 durch den Bau eines Weges nach Westen beendet. Grou ist auch als Wiege der friesischen Kultur bekannt. Dies ist einem Beitrag der Halbertsma-Brüder, Söhne der Stadt Grou, zur friesischen Sprache zu verdanken. Die friesische Nationalhymne wurde zum Beispiel von Doktor Eeltsje Halbertsma geschrieben. Im das ‚Dorpsarchieft enthält viele Informationen über diese prominenten Brüder, die geschichte von Grou und noch viele alte geschichte. 21 cultuur / historie

De Grouster de online krant van Grou Ook adverteren of advertorial? Mail naar magazine@grou.nl degrouster.nl Zin in Verse broodjes of lekker gebak? kom naar onze winkel in de hoofdstraat! Marten Boonstra De Echte Bakker Buorren 14, Akkrum | T. (0566) 652196 Hoofdstraat 66, Grou | T. (0566) 621570 info@broodbanket.frl www.broodbanket.frl 22 Foar it échte Grouster lûd!

Het Dorpsarchief Oude uurwerkmakers en nieuwe straatarchieven Jou Ratsma, de laatste Grouster uurwerkmaker Het jaar 2022 was voor de werkgroep Dorpsarchief Grou (DAG) vooral het jaar van de oude uurwerkmakers. Voor veel Grousters is dit een onbekend stuk van het verleden. Toch werkten vanaf het begin van de achttiende eeuw tientallen Grousters in dit ambacht. Op de website dorpsarchiefgrou.nl worden 28 uurwerkmakers beschreven. Drie families vormden daarbij de kern van dit ambacht: Tasma, Dirks en Andriesse. In totaal worden op de website meer dan zestig Grouster uurwerken getoond en beschreven. Een bijzonder kenmerk van de Grouster klokken is het “speelwerk”. Als een Friese klok een speelwerk heeft, dan is deze eigenlijk altijd in Grou gemaakt. We hebben van veel uurwerkmakers de vroegere locatie van hun atelier en woonhuis opgespoord. Bijgaand kaartje laat zien dat de uurwerkmakers op de meer ‘welvarende’ plaatsen rond het plein en in de hoekpanden waren gevestigd. Halverwege de negentiende eeuw verdween de uurwerkmakerij uit Grou, met name door concurrentie van buitenlandse industrieel vervaardigde klokken. Ondanks het vrij plotselinge verdwijnen van het ambacht, was er toch een zeker vervolg. Via uurwerkmaker Tjalke van der Ploeg ontstond een geheel nieuwe tak van metaalindustrie in Grou ‘it izerwurk’. Hij stapte over op het maken van brandspuiten en brandkasten. Begin 2023 is het Dorpsarchief Grou gestart met een experiment: het opstellen van ‘straatarchieven’. De bewoners van een straat verzamelen zo veel mogelijk foto’s, tekeningen, kaarten, teksten en verhalen van hun straat. Zo ontstaat een historisch overzicht van de straat. Daarbij komen niet alleen officiële stukken, maar komt ook persoonlijke informatie beschikbaar. Voor de bewoners levert dit een rijker beeld van de geschiedenis van hun woonplek. We zijn gestart met drie straten, maar willen de aanpak snel uitbreiden naar meer straten. Door het plaatsen van de straatarchieven op onze website wordt deze informatie voor meer mensen beschikbaar. Mocht u hieraan mee willen werken neemt u dan contact met ons op. Dorpsarchief Grou Halbertsma’s Plein 12 www.dorpsarchiefgrou.nl info@dorpsarchiefgrou.nl  Grou Eartiids 23 cultuur / historie

WiN EEN N ALLON N T Volg ons op Instagram: www.instagram.com/brouwerij_bjuster 24 BALLON VAART Vind jij een icoontje van de luchtballon op de binnenkant van je Bjuster bierdop? Dan ben jij 1 van de 120 winnaars van een luchtballonvaart!* Bestel onze bieren in de webshop. Of kom langs bij Brouwerij Bjuster; Raadhuisstraat 9 in Grou. * Zie: www.brouwerijbjuster.nl/ballon

De Bunker Commandopost Grou Weleens in een echte bunker geweest uit de tijd van de Koude Oorlog? Dat kan in Grou! De Bunker is namelijk de grootste Bescherming Bevolking Commandopost van Nederland met museumstatus. Koude Oorlog De Commandopost van de voormalige Bescherming Bevolking – in de volksmond ‘de Bunker’ genoemd – is midden jaren zestig van de vorige eeuw gebouwd. In de tijd van de Koude Oorlog die niet alleen heel Nederland, maar de hele wereld in haar greep hield. Uniek in Nederland De Bunker is uniek vanwege de vier aparte commandostructuren. Deze hadden als doel om de provincie te kunnen blijven besturen na een mogelijke atoomaanval op de vliegbasis Leeuwarden. De Bunker heeft een oppervlakte van 1100 m2 groot en is zo ingericht dat hier 150 mensen twee weken lang konden leven en werken. Welkom in de jaren 60 Bezoek de Commandopost Grou en waan je terug in de jaren zestig van de vorige eeuw. Historische auto’s uit die tijd en zelfs een authentiek stuk Berlijnse Muur maken het plaatje helemaal compleet. Rondleiding Een rondleiding duurt gemiddeld een uur en maakt uw bezoek meer dan waard. De instaprondleidingen tijdens de open dagen zijn gratis (exclusief museum entree), reserveren is niet nodig. Buiten de open dagen zijn er ook rondleidingen mogelijk voor groepen, scholen en zakelijke evenementen. Deze kunt u boeken via het reserveringsformulier op de website. Betaling kan via pin & contant. Bezoek adres: Burstumerdyk 1, Grou www.museumbeschermingbevolking.nl cop-grou@museumbeschermingbevolking.nl  CopBBGrou Openingstijden: Het gehele jaar geopend op de eerste zondag van de maand van 11.00 tot 16.00 uur. In juli en augustus ook geopend op wo t/m vr van: 13.00 – 16.00 uur. 25 cultuur / historie

De historie van ‘Het Sint Piterfeest’ Sint Piter In Nederland viert men in december het Sinterklaasfeest. Echter niet in het Friese Grou, waar in februari het Sint Piterfeest wordt gevierd. Hoe is dit ontstaan en waarom is Grou een uitzondering op de landelijke regel. Van visser tot paus De visser Simon werd door Jezus zijn discipel Petrus genoemd. Later verloochent Petrus Jezus. Petrus trekt door Palestina, komt in Rome, waar hij de kerk opbouwt. Hij wordt de eerste Paus, maar onder het bewind van Nero wordt hij wreed vermoord. In de 4e eeuw heeft de R.K. kerk een gedenkdag voor Petrus 26 ingesteld op 22 februari. Deze wordt net als vele christelijke feestdagen de dag tevoren gevierd. Petrus werd de bescherm- heilige van vissers en scheepslieden. De nu Hervormde kerk in Grou is sinds de 12e eeuw aan Sint Piter gewijd. Het Christendom heeft veel gebruiken van de heidense godsdiensten overgenomen, maar er een andere betekenis aan gegeven. Noord-Friesland Het uitvaren van de vissers werd met optochten en feest gevierd. Door de kalenderaanpassing van Paus Gregorius in 1701 werd dat jaar met 11 dagen ingekort. Dat hield in, dat in het vorig jaar gesloten huurcontracten in dat jaar korter waren en dat men de contracten van de landerijen van Sint Piter naar 5 maart en van de agrarische bedrijfsgebouwen van 1 naar 12 mei verschoof. De Sint Pitergedenkdag bleef echter op 22 februari gehandhaafd. De bekende Grouster dokter en schrijver Eeltsje Halbertsma noemt in 1837 het Sint Piterfeest: jongeren van gegoede burgers trokken langs de huizen met ratelende kettingen, bonsden op de deuren en strooiden pepernoten. Zijn broer Joost noemt in 1855 stroopbolletjes, die in zijn jeugd al door kinderen werden gezocht. Waarschijnlijk zijn de vieringen uit de

eerdere beschrijvingen niet wezenlijk veranderd. Na het verschijnen van het weekblad Frisia in 1896 worden we ieder jaar geïnformeerd door verslagen, advertenties en andere publicaties in dat blad. Kleuterjuf Riek Jansen bracht het feest op school en liet Sint Piter in het openbaar verschijnen. Riek Jansen (1879 – 1969) werd in Groningen geboren en kwam in 1901 uit Leeuwarden als leidster van de Nutsbewaarschool naar Grou. Ze bleef er tot 1906. Ze heeft Sint Piter als een soort witte Sinterklaas in school en op straat gebracht, omdat ze meende dat de Grouster kleuters zonder een dergelijk feest te kort kwamen. Niet iedereen was er dadelijk blij mee, want het was te katholiek voor Grou. Sint Piter in het dorp In het begin van de 20e eeuw was Grou nog een klein dorp, praktisch geheel omgeven door water. Twee veranderingen hebben ervoor gezorgd dat het Sint Piterfeest een ander aanzien kreeg. Ten eerste het initiatief van kleuterjuf Riek Jansen, die de Heilige in het openbaar deed verschijnen door een optocht door het dorp te houden, eerst lopend en sinds 1908 te paard. Na de rondgang ging Sint Piter naar de “bewaarschool”, waar de kinderen spelletjes deden en cadeautjes kregen. De tweede verandering was de loterijwet van 1905, die het verkopen van loten voor of tijdens het Sint Piterfeest door bakkers en de horeca verbood, wat een negatieve invloed had op de Sint Piteravondfeesten in het dorp. Na de tweede wereldoorlog krijgt het feest telkens meer allure door sprookjes voor de kinderen en ouderen , ook activiteiten in de lagere school, het eerder verschijnen van Swarte Pyt, de aankomst van Sint Piter op de zaterdag voor zijn verjaardag, het organiseren van de Sint Piterbeurs door de vrouwenverenigingen, instuiven voor oud en jong op de dag van aankomst, meer belangstelling van de media en een boven alle activiteiten staande organisatie. Daardoor is het feest niet meer weg te denken uit de Grouster gemeenschap. Tot ongeveer 1970 hadden de kleuterjuffen de totale organisatie van de gebeurtenissen in handen. Het was alleen een kleuter- en thuisfeest. De zogenaamde Sint Piterbeurs was na de tweede wereldoorlog een initiatief van de Nederlandse Vrouwen Electriciteits Vereniging (N.V.E.V.). Die ging door de leden gemaakte en verkregen geschenken op een beurs verkopen. Daarmee konden de kosten worden gedekt van het opvoeren van een toneelstukje voor en door kinderen. Later werden beide initiatieven gebundeld en voerden de onderwijzers een sprookje op. De beurs werd een activiteit van alle vrouwenverenigingen. De beurs brengt ieder jaar een groot bedrag op en komt ten goede aan het sprookje. 27 cultuur / historie

Refit, reparatie, schilder- lakwerk en meer... JACHTONDERHOUD De Muldyk 12 I 9001 XV Grou I T 0566-621111 I M 06-30011852 I www.berendmink.nl I E info@berendmink.nl Waan je terug in de tijd van de “koude oorlog” in het Museum Bescherming Bevolking Iedere eerste zondag van de maand geopend. Rondleidingen ook op afspraak. 28 www.museumbeschermingbevolking.nl Uw boot, onze passie!

Sint Piterdei Dan grienet de wei Dan bakt mem stro Dan keallet de ko Dan leit de hin Dan hat de húsman it Nei syn sin Sint Pitersprookje In 1950 vonden drie leerkrachten dat men in Grou zelf wel een Sint Pitersprookje kon opvoeren i.p.v. het Sinterklaassprookje in Leeuwarden te bezoeken. En zo werd in 1951 “Ali Ben Hassan” opgevoerd voor de jeugd en ’s avonds voor de ouders. Na de invoering van het tweetalig onderwijs werden vanaf 1959 alleen Friestalige sprookjes opgevoerd, geschreven door Grousters. Het eerste friestalige sprookje was “Piterke en de Marwiven”, gebaseerd op een gedicht van Eeltsje Halbertsma. De zeer eenvoudige uitvoering van 1951 groeide langzaam uit tot professionaliteit in alle onderdelen en is één van de pijlers van het Sint Piterfeest. Conflict In de roerige jaren 70, wanneer in heel Nederland sprake is van een cultuuromslag, komt Sint Piter onder vuur te liggen. Er ontstaan conflicten tussen autochtonen en nieuwe inwoners. De hoofden van de drie lagere scholen zetten de schouders eronder en organiseren in 1970 een grote bijeenkomst met de vraag: ”Hoe verder met Sint Piter?”. Daaruit vloeit een breed draagvlak voort met een aantal wijzigingen in de traditionele organisatie. Er komt een Breed Sint Piterkomitee. Het eigene en bijzondere verdienen in brede zin aandacht. Sint Piteruitgaven Het enige echte Sint Piterliedje is: “Sint Piterdei, dan grienet de wei” fan Jehannes Hilarides (1648 – 1726). Het stamt uit de 17e eeuw en is opgenomen op een in 1993 uitgegeven CD. Het nog steeds meest populaire Sint Piterliedje “‘k Wit ien dei yn ’t jier” is van Cornelis Wielsma (1845-1922), onderwijzer te Grou. Hij schreef het in 1870 als Sinterklaasversje. Na een kleine wijziging is het bekend geworden als Sint Piterversje. In 1959 werd door onderwijzend personeel een eerste bundel verhalen en gedichtjes uitgegeven met o.a. zelfgemaakte en bewerkte (Sinterklaas-) liedjes. Nadien volgden nog vele uitgaven van boekjes, spelletjes, grammofoonplaten en een CD voor kinderen, alsmede een tweetalig voorlichting (foto)boekje voor volwassenen. Bron: “’k Wit ien dei yn ’t jier…..”, In histoarysk oersjoch fan Sint Piter yn Grou. Utjefte fan it Sint Piter Komitee Grou Bron: Frisia, weekblad voor Grou e.o. In tegenstelling tot Sinterklaas, draagt Sint Piter een witte mantel en een rode jurk, zijn paard is een zwart Fries paard. Sinterklaas heeft een schimmel. Het Sint Piterfeest is nauwelijks een commercieel feest te noemen, terwijl Sinterklaas door de commercie is veroverd. 29 cultuur / historie

Sint Piterkerk Beeldbepalend voor Grou Van verre en vanuit alle richtingen is de kerktoren ‘it Beaken van Grou’ zichtbaar. Dit baken gold voor de mens van vroeger meer dan van nu. De Sint Piterkerk is tussen 1120 en 1140 gebouwd. Maar waarom op deze plaats? Het water van de Rjochte Grou stond in het verleden in open verbinding met de Middelzee. In de Rjochte Grou zat op deze plaats een bocht. In deze bocht is in de loop der eeuwen rivierklei aangespoeld. Rond 1100 was de dichtheid van de grond zo goed dat in het venige gebied veilig gewoond kon worden. Op dit stevige fundament is de kerk gebouwd, zonder toren. De steensoort die gebruikt werd was tufsteen. Aan de ronde Oostkant van de kerk is deze nog het duidelijkst (en het mooist) zichtbaar. Deze tufsteen werd gebroken in steengroeven tussen de dalen van de Nette en Brohl, zijrivieren van de Rijn in de Eiffel, tussen Remagen en Koblenz. In het begin van de 13e eeuw is de kerk een stukje verhoogd. Deze verhoging is het duidelijkst te zien aan de Noordzijde. De tufsteen was toen al vervangen door bakstenen. Boven op de rondboog tufsteen zijn bakstenen gemetseld. Toren De kerk is gebouwd als een Rooms Katholieke kerk. Na de reformatie in de zestiende eeuw is de kerk en kerkgemeenschap Protestants geworden. De toren is toen, rond 1430 los van de kerk gebouwd. En rond 1520 is de toren “vastgezet” aan de kerk. 30 De omvang en grootte van de toren is vanaf de 14de Het metselwerk wel. In het begin van de 19de eeuw is de west- en zuidgevel ommetseld met kleine rode stenen. Tussen 1960 en 1965 is deze muur gerestaureerd, daar de ommetselde muur losliet. Eveneens zijn houtwerk en balklagen en vloeren vernieuwd en zijn zolders op een ander niveau gebracht. De galmgaten zijn altijd gelijk gebleven. De noord- en zuidkant van de toren zijn langer dan de oosten westkant. Om die reden konden er respectievelijk drie en twee galmgaten worden gemaakt. In 2021 is de toren gerenoveerd en is op de begane grond een zeer fraaie toiletunit gerealiseerd. Klokje op het koordak De rechtspraak deed zijn intrede in het kerkgebouw. Grietman Carel van Roorda kreeg op zijn sodemieter van de Staten in Leeuwarden. In Grou werd al recht gesproken op vanouds vastgestelde plaatsen. Hiermee werd vaak de hand gelicht en dikwijls werd in herbergen zitting gehouden tot groot ongenoegen van de Staten. In 1653 werd er een muur in de kerk gebouwd en een verdieping in het koorgedeelte gemaakt. De benedenruimte diende als wachtkamer en de ruimte op de verdieping als rechtskamer. En onder de vloer was nog een crypte uit de begintijd van de kerk. Deze werd gebruikt als gevangenis. eeuw niet veranderd. Elke rechtszitting moest voor de inwoners van Grou worden aangekondigd met een signaal van klok of bel. Carel van Roorda liet het huidige torentje op het koor bouwen en werd het klokje destijds gebruikt om een rechtszaak aan te kondigen. In het vaantje op het torentje zit het familiewapen van deze grietman. De kerkvoogden besloten in 1904 het klokje niet te repareren maar in bruikleen aan het Fries museum af te staan. In 1943 werd vanuit het museum gevraagd of het niet beter zou zijn het klokje terug te nemen. Rond 1970 is het klokje in het torentje terug gehangen en doet nu weer dienst op bepaalde momenten in de kerkdienst en tijdens het ja-woord bij huwelijken. Het groene grasveld rondom de kerk dateert van na 1879. Tot die tijd was deze grond en de grond waar nu de voormalige pastorie gedeeltelijk op staat, begraafplaats. In verband met ziektes door bacteriën/hygiëne moesten alle begraafplaatsen rond 1870, rondom de kerk in het centrum, worden geruimd wanneer er meer dan 1000 mensen woonden. In korte tijd zijn alle grafstenen geruimd. De meeste zijn bij boeren terecht gekomen. Zij draaiden de stenen om en verhardden op deze manier de toegang van de weg naar hun boerderij. De grafstenen van de broers Tjalling en Eeltsje Halbertsma zijn later teruggevonden en binnen het huidige hek vlak bij hun laatste rustplaats gelegd.

‘Oud Grou’ presenteert Zich met het Museum ‘Hert fan Fryslân’ in de Sint Piterkerk, Tijdens het ‘Tsjerkepaad’ van 1 juli t/m 9 september. Interieur Het interieur van de kerk is grotendeels 17de -eeuws. De kansel uit 1683 heeft tot 1984 gestaan in de Hervormde kerk in Gorredijk en is na de restauratie van de kerk in 1992 aan de zuidmuur in de kerk geplaatst. Het Van Dam-orgel uit 1853 is in 2011 voor het laatst gerestaureerd. Daarnaast zijn er nog veel bijzondere verhalen over het interieur te vertellen. Museum Hert fan Fryslân heeft een mooie verzameling Grouster erfgoed en geeft hiermee een inkijkje in de rijke historie van Grou waaruit enkele onderwerpen belicht worden. Wat was de rol van deze kerk in o.a. het onderwijs en de volksgezondheid? En hoe ging men vroeger ‘ter kerke’ en maakte het zich daar comfortabel? Wilt u meer van de Grouster historische collectie zien, of informatie over het museum en haar collectie, raadpleeg dan de website www.museumhertfanfryslan.nl. Namens alle rondleiders, heten wij u van harte welkom Bezoek adres: Kerstraat 4, Grou www.sintpiterkerk.nl koster@sintpiterkerk.nl +31 6 10 72 75 36 Openingstijden: juli t/m 31 augustus op: wo, do en za van 13.00-17.00 uur 2 en 9 sept. za. van 13.30-17.00 uur Gratis entree. Elke zondag officiële dienst 31 cultuur / historie

Museum ‘Hert fan Fryslân’ Beleef de rijke historie van Grou en kom alles te weten over typisch Grouster schatten die in museum Hert fan Fryslân bewaard worden! In het monumentale pand aan de Stationsweg, het voormalige Raadhuis, is sinds 1956 het museum gevestigd. Het had een duidelijke streekfunctie en na meer dan 65 jaren verzamelen is de collectie sterk gegroeid. Tijden veranderen en de koers voor de toekomst is verlegd naar behoud en presentatie van specifiek Gróuster erfgoed. Vrijwilligers werken nu hard om de ‘collectie Grou’ hiervoor gereed te maken. Helaas is daarom het museum voorlopig gesloten voor bezoek. In de toekomst wil het museum haar deuren weer openen en is er dan ook ruimte voor méér dan alleen museale presentaties. Wat zijn die Grouster schatten? Water: Wonen, werken, recreëren in Grou in en om het water; een veelzijdig thema. Denk aan het ontstaan en de culturele uitingen van het dorp, het Skûtsjesilen, bedrijvigheid zoals scheepsbouw en de Halbertsma’s Houtfabrieken. Maar ook de erfenis voortvloeiend uit de gemeenschapszin van o.a. zeil-, muziek- en toneelverenigingen. De Gebroeders Halbertsma: Joost (dominee, taalkundige en wetenschapper), Eeltje (dokter en schrijver) en Tjalling Halbertsma (koopman en schrijver): Grousters van geboorte eind 18e eeuw met elk hun eigenaardigheden en talenten. Bekend geworden door het opwaarderen van de Friese taal als schrijvers en dichters van Friese verhalen, proza en liedteksten. De kleinzoon van de vierde broer Binnert (bakker en koopman) stichtte in 1891 de Halbertsma’s Houtfabrieken. Wat van deze mannen bewaard is, is voor de collectie Grou van grote waarde. Pronkjen: de collectie porselein, goud, zilver en textiel gedragen of vervaardigd in Grou is heel divers en geschikt om het ‘verhaal van Grou’ te kunnen vertellen. Het omvat onder andere het legaat van de Grouster Atje Gaastra dat in 1956 zelfs de aanleiding was om het museum te stichten. Architect Kropholler: architect van het voormalige Raadhuis uit 1942. Het museum is in het Raadhuis gevestigd. Naar zijn denkbeelden en ontwerpen zijn naast het gebouw, ook gebruiksvoorwerpen bewaard die een voor Nederland unieke collectie vormen. Sint Piter: De goedheiligman die in plaats van Sinterklaas Grou in februari bezoekt. Zijn verjaardag wordt in deze vorm al sinds 1903 gevierd en dat is in 2018 tot immaterieel erfgoed verklaard. Het museum bewaart van alles van de geschiedenis van dit traditionele en unieke dorpsfeest. Tentoonstelling in de Sint Piterkerk In de zomer is in de Sint Piterkerk een kleine tentoonstelling verzorgd door museum Hert fan Fryslân. Deze toont een inkijkje in de historie van Grou. De tentoonstelling is vrij toegankelijk tijdens ‘Tsjerkepaad’ van 1 juli t/m 9 september op Zaterdag van 13.30 - 17.00 uur. Museum Hert fan Fryslân Stationsweg 1, Grou info@museumhertfanfryslan.nl www.museumhertfanfryslan.nl  hertfanfryslan Tegels afkomstig uit het geboortehuis van de Halbertsma Broers, Hoofdstraat Grou 32

Raadhuis Grou Het raadhuis is in 1942 gebouwd in opdracht van de gemeente Idaarderadeel. Het ontwerp is gemaakt door architect Alexander Kropholler uit Wassenaar, leerling van architect H.P. Berlage en werkend in de stijl van de Delftse school. Het gebouw is opgetrokken uit baksteen en het interieur vertoont veel versieringen, die een functionele en symbolische betekenis hebben. Het beeldhouwwerk is door Tjipke Visser (Workum 1876 – Bergen 1955) uitgevoerd. In maart 1941 werd begonnen met de bouwwerkzaamheden en in mei 1942 was het bouwcomplex gereed. Het exterieur Het raadhuis, een hoog en groot gebouw met een rechthoekige plattegrond, ligt hoger dan en op enige afstand van de Stationsweg. De geometrie, een van de eerste beginselen van de bouwkunst, bepaalt de loop en de rangschikking van de lijnen en vlakken die de bouwmassa vormgeven. Samen drukken symmetrie en geometrie orde en regelmaat uit. De hoogte, de omvang en de afstand van een gebouw vanaf de weg zijn volgens Kropholler bepalend voor de indruk die het op de mens maakt. Een gebouw met een maatschappelijke en representatieve functie kan geen andere verschijningsvorm krijgen dan één waarin deze drie begrippen in harmonie met elkaar zijn gebracht. Op het muurtje op het bordes, zitten twee natuurstenen leeuwen die met opgeheven poten de wapens van Nederland en Friesland dragen. Eveneens symmetrisch ten opzichte van elkaar geplaatst, bevinden zich twee ‘baarsfiguren’ uit het wapen van Grou. Het gebouw wordt bekroond door een zadeldak. In de theorie van Kropholler heeft het dak bij uitstek een bijzondere betekenis en drukt de beschuttende functie uit. Boven de dakgoot staat een bakstenen dakkapel. De rechthoekige staande stalen vensters onderbreken de zware bakstenen wand. De grootte van de vensters wordt door de functie van de ruimten erachter bepaald. De topgevels worden bekroond door twee grote schoorstenen waarvan een met een windvaan in de vorm van een zeilboot. In de linkerzijgevel bevindt zich de entree naar de onder verdieping. Via een entree in de rechtergevel kwam men bij het politiebureau. Het pleintje voor het raadhuis was voorzien van een vijver, die echter rond 1960 door een parkeerterrein is vervangen. Interesse in een rondleiding door het raadhuis, boek deze via info@grou.nl Bron: Stichting Monument van de Maand 1989 33 cultuur / historie

E-CHOPPER VERHUUR GROU Stap op een stoere en stille e-chopper, kies een leuke route bijv. de Pontjesroute door de Alde Feanen, langs Sneek en Terherne of de authentieke dorpjesroute. Kinderen tussen 8 en 15 jaar mogen gratis achterop. Ben je niet in het bezit van een rijbewijs of brommercertificaat en 14 jaar of ouder, kies dan voor de stoere e-fatbike. Zo kan iedereen mee en genieten van deze waterrijke en verrassende regio. Huur is incl. helm. www.sunwheels.nl Garde Jagerswei 5, Grou info@sunwheels.nl | T 06-287 710 76 34

De schuilkerk of ‘Fermanje’ der doopsgezinden te Grou! Een doopsgezinde schuilkerk: wie zijn de doopsgezinden? Wij zijn een christelijke geloofsgemeenschap met wortels in het allereerste begin van de Reformatie. Naar bijbels inzicht ging en gaat het ons, als zelfstandige gemeente, om persoonlijke geloofsvrijheid, verdieping en verbondenheid met elkaar. Wij zetten ons o.a. in voor vrede in het klein en in het groot. Tussen 1550 en 1580 ontstond in Grou een doopsgezinde gemeente die de leer van Menno Simons aanhing en er werd in 1659 een kerk (fermanje) gesticht. Binnen de landelijke Broederschap ontstonden langzamerhand twee stromingen: aan de ene kant een vrijzinnige richting, de Waterlanders (Lamisten), en aan de andere kant de Vlamingen (Zonisten). Vandaar bij de voordeur het bordje met zon en lam, tekens op de gebouwen waar zij vroeger bijeen kwamen. Deze kerk werd in 1659 gebouwd als schuilkerk achter een woonhuis aan de Hoofdstraat 44 “Het Grote Huis”. Het was het onderkomen van de Waterlandse doopsgezinden. De Vlaamse doopsgezinden bouwden een kerk aan de Vermanings straat. Deze vermaning kreeg de naam “het Kleine Huis”. Beiden groepen verenigden zich uiteindelijk in 1929. Het Grote Huis werd afgebroken en daarvoor in de plaats verrees in 1829 een nieuwe vermaning. De nieuwe kerk aan de Hoofdstraat kreeg weer de vorm van een schuilkerk, hoewel dit eigenlijk niet meer nodig was, want sinds de Napoleontische tijd was er vrijheid van godsdienst. Het is een schuilkerk omdat in de beginjaren een andere kerk naast de staatskerk verboden was. Een andere kerk werd gedoogd maar niet in het zicht. Daarom loop je de kerk, centraal gelegen in de Hoofdstraat, zomaar voorbij omdat de voorzijde er uit ziet als een woning. Eenmaal binnen wacht een verrassing: een mooie ontvangstruimte met daarachter een prachtige kerk. Ook het orgel is het beluisteren en bekijken waard. De achterkant van de kerk grenst aan de Gedempte Haven. Vroeger was dit een open vaarwater en de kerkgangers die per boot kwamen, konden hier afmeren en via het achterpoortje naar binnen. Het Orgel Tot aan 1872 deed een voorzanger dienst. In dat jaar werd er een orgel aangekocht, gebouwd door de gebroeders Adema te Leeuwarden. Het had elf stemmen, één manuaal en aangehangen pedaal. In 1920 werd het instrument door Bakker en Timminga gerestaureerd en uitgebreid tot een twee-klaviers orgel met 12 stemmen. In 1991 tenslotte had de laatste grote restauratie plaats door Hendriksen en Reitsma uit Nunspeet. Het orgel heeft een romantische klankkleur en leent zich daarom uitstekend voor kerk- en koorzangbegeleiding. Bezoek adres: Doopsgezinde Vermaning Hoofdstraat 44, Grou www.dgmidfryslan.doopsgezind.nl Openingstijden: De Doopsgezinde vermaning is open voor bezichtiging tijdens Tsjerkepaad Tijdens de wekelijkse diensten bent u ook altijd van harte welkom op zondagen 10.00 uur 35 cultuur / historie

• Uilen bij het uilenbord? • Het Wapen van Grou • Uit het leven gegrepen • De Kammeraat, IFKS Skûtsje • Het Grouster Skûtsje alGEMEEN

Uilen bij het uilenbord? Elke wijZe uil begon ooit als uilskuiken Het uilenbord (Fries: ûleboerd) is de versiering van het driekantige houten bord op de vorsteinden van de Friese boerenschuur. In het driehoekige gedeelte zit een rond gat, bedoeld voor ventilatie van de schuur en voor uilen om binnen te kunnen nestelen en daar ook muizen te kunnen vangen. De versiering bestaat uit twee met de ruggen naar elkaar geplaatste zwanen, die tussen zich in een versierde zgn. “makelaar” hebben: een plankje, waarin zinnebeelden of volkskunstmotieven zijn uitgezaagd, zoals klaverblad, zesspakig rad, hart, halvemaan, harp, levensboom. UIlenborden zijn van hout en zitten hoog op de schuur. Er zijn prenten bekend uit de 18e eeuw, waarop duidelijk een zwanenpaar een Friese schuur bekroont. Het wapen van Grou Grou is een van de Friese dorpen waarvan een oud dorpswapen is overgeleverd. Het komt in verschillende vormen voor. De blazoenering van het wapen luidt: In blauw twee zwemmende gouden vissen, de onderste omgekeerd; het schild gedekt met een kroon van drie bladen en twee parels; in de hoofd band van de kroon drie ruitvormige rode stenen en twee ovale groene stenen (de kroon van een vlek). (Fries: Yn blau twa swimmende gouden fisken, de ûnderste omkeard; it skyld dutsen mei in kroan fan trije blêden en twa pearels; yn de holbân fan de kroan trije rútfoarmige reade stiennen en twa ovale griene stiennen (de kroan fan in flek). De heraldische kleuren zijn: azuur (blauw) en goud (geel). Vlek=vlecke, is een dorp met meer rechten (recht van Waag en rechtspraak en veemarkt). Ze zijn als het ware in hun ontwikkeling naar stad blijven steken. De wapens voor deze vlecken onderscheiden zich van de gewone dorpswapens door de zogenaamde vleckekroon. • De blauwe ondergrond verwijst naar de waterrijke omgeving van het dorp • De vissen verwijzen naar de plaatselijke visserij De vissen uit het wapen zijn onder meer verwerkt in ornamenten op het bordes van het voormalige raadhuis van Idaarderadeel. Sinds 1983 is het wapen geregistreerd in het “Genealogysk Jierboekje” van de Fryske Akademy te Leeuwarden. 37 De uilenborden zijn niet overal in Fryslân van gelijke vorm, iedere streek heeft zijn eigen type. In het zuiden van de provincie zijn ze rijker versierd dan in het noorden. In Fryslân zijn wel 6 verschillende types. De vorm van het bord verschilt ook van streek tot streek, de oudste vorm zou een S zijn, die later werd “genaturaliseerd” tot een zwaan. Echter in Fryslân hebben allerlei wilde typen van boerderijen in storende materialen en met ontsierende vormen hun intrede gedaan, waarbij op de diverse daken voor geen enkele versiering meer plaats is. Bij die bouwsels hebben in elk geval de markante witte vogels met hun slanke halzen geen boodschap. algemeen

Uit het leven gegrepen Marije Hage de predikante van de Sint Piterkerk Sinds vorig jaar zomer ben ik de nieuwe predikant van de Sint Piterkerk. Ik heb al vele mooie dingen in en buiten de kerk voor het eerst mee mogen maken! Het Skûtsjesilen bijvoorbeeld, maar ook de Grouster Merke, de kerstwandeling door het dorp en het Sint Piterfeest, om maar wat hoogtepunten te noemen. “Ben je al een beetje gewend hier?” vragen mensen mij af en toe. Dat begint inderdaad al aardig te komen! Straatnamen, plekken en gezichten raken bekend. Elk met hun eigen verhaal. Ik begin mensen te herkennen op straat. “Ah, goeie,” groeten we elkaar. Mensen die bij de doarpskeamer komen. Wie er zitten op de bankjes in het park. Kinderen in de scholen. Ik begin dagelijkse ritmes te herkennen. Hoe laat de postbode komt. Wanneer mensen hun hond uitlaten bij het kanaal. Wie ’s avonds nog een wandeling maken. Wanneer de kerkklokken luiden. Als ik naar de kerk fiets, weet ik inmiddels dat ik het liefste fiets langs het water. Over de Prinses Wilhelminaweg en dan de Meersweg in, langs het Theehuis. Nu, met de wind, klingelen de touwen tegen de masten hun eigen concert. Dan voelt het al een beetje als thuis. Het water is eigenlijk altijd prachtig. Bij mooi weer, zilvergrijs onder stralend blauwe lucht, maar in de avond als zacht, donker fluweel. Het water maakt mij rustig. Ik zie uit naar alles wat er nog te ontdekken valt. Het dorp heeft al een beetje mijn hart veroverd. Dat zal overigens voor velen gelden, of je hier nu al jarenlang woont of voor heel even hier als toerist verblijft. Grou is een bijzondere plek! De Kammeraat IFKS Skûtsje Nieuw Grouster Skûtsje in de IFKS Per 2023 debuteert Grouster Herre Hooghiemster als schipper in de C-klasse van de IFKS met skûtsje De Kammeraat. Dit skûtsje zeilde voorheen al mee in de IFKS als de Ale. De nieuwe naam De Kammeraat staat voor de vriendenploeg ‘kameraden’ die als bemanning meegaan op het schip. Het idee om te gaan zeilen in de IFKS speelde al langere tijd bij de vriendenploeg. Een groot deel van de bemanning heeft al ervaring opgedaan op andere skûtsjes zoals het Grouster SKS-Skûtsje It Doarp Grou en het eerdere Grouster IFKS Skûtsje de Drie Gebroeders. In de zomer van 2022 zat de vriendenploeg op de dijk bij Lemmer naar de IFKS-wedstrijden te kijken en werden de plannen steeds concreter: Er moest een skûtsje komen! Afgelopen winter is de vriendenploeg druk op zoek gegaan naar een geschikt skûtsje en dat is skûtsje De Ale geworden. Het Skûtsje, gebouwd in 1913, kwam uit voor het dorp Heeg en heeft daarom als zeilteken een H. Dit zeilteken zal ook komend seizoen nog in het zeil staan als de H van Herre Hooghiemster. Het IFKS-kampioenschap 2023 is van 19 tot en met 26 augustus. Daarnaast zal het Skûtsje meedoen aan Lemmer Ahoy, van 18 tot en met 20 mei en Slach om Heech op 17 en 18 juni. Van tevoren wordt uitvoerig getraind op de wateren rondom Grou. Tijdens de Opening Watersportseizoen Grou, 12 & 13 mei, wordt het skûtsje De Kammeraat voor het eerst aan het publiek getoond aan de Nieuwe Kade. 38

Het Grouster Skûtsje ‘It Doarp Grou’ Eindelijk was het weer zover; na twee jaar van afwezigheid kon er in 2022 weer worden gestreden om het Sulveren Skûtsje! Met als 2e geëindigd in het eindklassement. Ook dit jaar strijdt het Grouster skûtsje met Douwe Visser als schipper, samen met zijn bemanning om de 1e om SKS Kampioen van 2023 te worden! plaats, en zetten alle ‘zeilen’ bij Elk jaar houden de skûtsjes Friesland in hun ban. Iedereen die ook maar iets voor het zeilen voelt, volgt de strijd tussen de oude vrachtschepen op de voet. Skûtsjesilen is synoniem met wedstrijdzeilen met oude vrachtschepen, platbodems die aan het begin van de vorige eeuw werden gebouwd om turf, mest en andere lading tot bij de boerderijen te brengen. Hiervoor moesten de schepen ondiepe vaarten in. Daarom werden de schepen dan ook lang en plat gemaakt. Als er wedstrijden waren, en de schipper een paar centen extra kon verdienen, werd alle huisraad uit het skûtsje gehaald en op de wal gezet Skutsjes zijn meer dan honderd jaar oud en werden met de hand gebouwd vanaf tekening. Er is geen een skûtsje gelijk en om die reden is er in 2022 de nieuwe zeilformule aangenomen. Met als doel om gelijkwaardigheid bij de skûtsjes mogelijk te maken. Begin 2023 heeft er aan kleine aanpassing aan het Grouster skûtsje plaatsgevonden en het onderwaterschip is van een nieuwe verflaag voorzien. Hopelijk zien we dit terug in de resultaten. Elk jaar wordt het SKS Journaal uitgegeven. Dit staat boordevol met informatie over skûtsjesilen en in de editie van 2023 worden alle bemanningsleden van Grou in het zonnetje gezet. Het SKS Journaal is onder andere bij de boekhandel of in het InformatiePunt Grou te verkrijgen. De eerste wedstrijd vindt traditioneel plaats op de wateren rondom Grou. Dit jaar is de start van het SKS Kampioenschap op zaterdag 5 augustus 2023. De wedstrijd is vanaf het water het beste te volgen of vanaf de pier nabij het Zeilcentrum. Namens bestuur, schipper en bemanning wensen wij u een mooie zomer toe! www.grousterskutsje.nl skg@grousterskutsje.nl 39 algemeen

• Haveninformatie • Vaarroutes Grou • Watersport voor iedereen • ‘Varen doe je samen’ • Verkeersborden & brugseinen • De Watersport App • KWV Frisia • Zeilen is vrijheid • GWS = Grouster WaterSport • Grou leert Grou zeilen • Grouster RoeiSloep Vereniging • Stichting Valkenkring Grou • De K-Klasse • MS Markol 40 de watersport

Haveninformatie De vier gemeentelijke jachthavens Grou Grou telt vier gemeentelijke havens waar u als passant kunt afmeren. Wij heten u van harte welkom in de Pikmeerhaven, de Hellingshaven, aan de Nieuwe Kade en de Suderkade. Het centrum van Grou bevindt zich in het midden van deze vier havens op directe loopafstand. Havengeld en watertoeristenbelasting Na aankomst kunt u zich vanaf 14.00 uur melden bij havenkantoor ’t Havenhûs in de Pikmeerhaven (Meersweg 9a). De havenmeester komt ook langs. Het liggeld voor een overnachting is € 1,54 per meter. De kosten voor stroom, water en sanitaire voorzieningen zijn bij het havengeld inbegrepen. Woont u niet in de gemeente Leeuwarden, dan wordt er watertoeristenbelasting van € 1,65 per persoon geheven (vanaf 5 jaar). (Het havenreglement vindt u in ’t Havenhûs.) Betaling met pas of app Uit veiligheidsoverwegingen kunt u alleen betalen met pinpas, creditcard of via de betaalApp op uw telefoon. Sinds dit jaar is het ook mogelijk om te betalen via een QR code. Alle ligplaatsen zijn voorzien van een QR code. Scan de code, vul de gegevens van uw boot en uw mailadres in, voltooi de betaling en u bent verzekerd van een plek. Via de mail ontvangt u uw betalingsbewijs. De havenmeester kan u helpen indien u vragen heeft. Sanitaire voorzieningen In ’t Havenhûs (Meersweg 9a) in de Pikmeerhaven vindt u sanitaire voorzieningen zoals douche, toilet, wasmachine en droger. Het gebouw is via een toegangscode toegankelijk. Deze code vindt u op uw betalingsbewijs. Water, elektra en afval Op of nabij alle steigers vindt u voorzieningen voor elektriciteit, water en afval. De ondergrondse recreatieve afvalcontainers zijn voorzien van een cijferslot. De code vindt u op uw betalingsbewijs. Vuilwaterafvoer De vuilwatertank kan worden geleegd aan de FRO-kade in de Hellingshaven en bij steiger C in de Pikmeerhaven. De Pikmeerhaven De Pikmeerhaven is de grootste haven van Grou. Maar liefst 157 boten kunnen hier afmeren. De afvalcontainers vindt u aan de Meersweg en Wilhelminastraat. Naast het havenkantoor ’t Havenhûs, vindt u ook in deze haven het Zeilcentrum, watersportbedrijf Anja en restaurant ’t Theehuis. NB: De sanitaire voorzieningen van het Zeilcentrum behoren niet tot de gemeentelijke faciliteiten, maar u kunt er tegen betaling gebruik van maken. De Hellingshaven De Hellingshaven is een beschutte haven voor ongeveer 40 boten met een maximale lengte van 12 meter. In deze haven zijn toiletten aanwezig. Daar vindt u ook een ondergrondse afvalcontainer. De dichtstbijzijnde douches vindt u in ’t Havenhûs en onder de muziektent op het Halbertsma’s Plein. Geopend (in de maanden juni, juli en augustus) van 07.00 – 22.00 uur. Let op! Op dit moment wordt hier gebouwd. De Nieuwe Kade en de Suderkade Met zicht op de Sint Piterkerk ligt u in deze havens in het oude centrum van Grou. De dichtstbijzijnde sanitaire voorzieningen vindt u onder de muziektent op het Halbertsma’s Plein. Geopend (in de maanden juni, juli en augustus) van 07.00 – 22.00 uur. Afval kan in de ondergrondse containers aan de Nieuwe Kade 11 en Suderkade 23. ’t Havenhûs Meersweg 9a 9001 BG Grou +31 (0) 6 53 15 12 98 havenmeestergrou@outlook.com Openingstijden 1 april tot 1 juni & 1 sept tot 1 nov 08:30 - 19:00 uur 1 juni tot 1 sept 08:30 - 20:00 uur    havengrou 41 watersport

bruiloften recepties vergaderingen 06-15228425 info@trouyngrou.nl www.trouyngrou.nl 42

Harbour information The 4 municipal harbours Grou Grou has four municipal harbours where you can berth as a passer-by. We would like to warmly welcome you to Pikmeerhaven, Hellingshaven, Nieuwe Kade and Suderkade. The centre of Grou is in the middle of these four harbours within direct walking distance. Harbour fees and water tourism tax After arriving, you can report to the ’t Havenhûs harbour office in Pikmeerhaven (Meersweg 9a) from 2:00 PM. The harbour master also drops by. The overnight berthing fee is €1.54 per metre. Electricity, water and sanitation costs are included in the harbour fee. If you do not live in the municipality of Leeuwarden, water tourism tax of €1.65 per person is levied (from the age of 5). (The harbour regulations can be found in ’t Havenhûs). Payment by card or app For security reasons, you can only pay by debit card, credit card or via the payment app on your phone. As of this year, it is also possible to pay via a QR code. All berths are provided with a QR code. Scan the code, enter the details of your boat and your email address, complete the payment and you are guaranteed a spot. You will receive proof of your payment via email. The harbour master can help you if you have any questions. Sanitary facilities At ’t Havenhûs (Meersweg 9a) in the Pikmeerhaven, you will find sanitary facilities such as shower, toilet, washing machine and dryer. The building is accessible via an access code. You will find this code on your receipt. Water, electricity and rubbish On or near all piers you will find facilities for electricity, water and rubbish. The underground recreational rubbish containers are fitted with a combination lock. You will find the code on your payment receipt. Waste water drainage The holding tank can be emptied at the FRO quay in the Hellingshaven and at pier C in the Pikmeerhaven. The Pikmeerhaven Pikmeerhaven is Grou’s largest harbour. As many as 157 boats can berth here. The waste containers can be found on Meersweg and Wilhelminastraat. Besides the ’t Havenhûs harbour office, this harbour also accommodates the Sailing Centre, water sports company Anja and the restaurant ’t Theehuis. Please note: the sanitary facilities at the Sailing Centre are not part of the municipal facilities, but you can use them for a fee. The Hellingshaven The Hellingshaven is a sheltered harbour for about 40 boats with a maximum length of 12 metres. Toilets are available at this harbour. An underground waste container can also be found there. The nearest showers can be found in ’t Havenhûs and under the bandstand at Halbertsma’s Plein. Open (in the months of June, July and August) from 07:00 AM – 10:00 PM. Please note! Construction is currently underway here. The New Quay and Suderkade Overlooking the Sint Piterkerk, these harbours are located in the old centre of Grou. The nearest sanitary facilities can be found under the bandstand on Halbertsma’s Plein. Open (in the months of June, July and August) from 07:00 AM – 10:00 PM. Rubbish can be disposed of in the underground containers at Nieuwe Kade 11 and Suderkade 23. ’t Havenhûs Meersweg 9a 9001 BG Grou +31 (0) 6 53 15 12 98 havenmeestergrou@outlook.com Opening times 1 April to 1 June & 1 Sept. tot 1 Nov. 08.30 – 7.00 PM 1 June tot 1 September 08.30 – 8.00 PM    havengrou 43 watersport

Hafeninformationen Die 4 städtischen Yachthäfen Grou Grou verfügt über vier Gemeindehäfen, in denen Sie bei Ihrer Durchreise Halt machen können. Wir heißen Sie herzlich willkommen im Pikmeerhaven, im Hellingshaven, am Nieuwe Kade und am Suderkade. Das Zentrum von Grou befindet sich in der Mitte dieser vier Häfen, die zu Fuß erreichbar sind. Hafengebühren und Wasserkurtaxe Nach der Ankunft können Sie sich ab 14:00 Uhr im Hafenbüro ’t Havenhûs im Pikmeerhaven (Meersweg 9a) anmelden. Der Hafenmeister ist auch unterwegs anzutreffen. Die Liegegebühr für eine Übernachtung beträgt 1,54 € pro Meter. Die Kosten für Strom, Wasser und Sanitäranlagen sind in den Hafengebühren inbegriffen. Falls Sie nicht in der Gemeinde Leeuwarden wohnen, wird eine Wasserkurtaxe in Höhe von €1,65 pro Person (ab einem Alter von 5 Jahren) erhoben. (Die Hafenordnung finden Sie im Hafenbüro ’t Havenhûs.) Zahlung mit Karte oder App Aus Sicherheitsgründen können Sie nur mit einer Debit- oder Kreditkarte oder über die Zahlungs-App auf Ihrem Smartphone bezahlen. Seit diesem Jahr besteht auch die Möglichkeit einer Zahlung per QR-Code. Alle Liegeplätze weisen einen QR-Code auf. Scannen Sie den Code, geben Sie die Details Ihres Bootes und Ihre E-Mail-Adresse ein und schließen Sie die Zahlung ab, um Ihren Liegeplatz zu buchen. Ihr Zahlungsbeleg wird Ihnen dann per E-Mail zugesendet. Falls Sie noch Fragen haben, können Sie sich gern an den Hafenmeister wenden. Im Hafenhaus ’t Havenhûs (Meersweg 9a) im Pikmeerhaven finden Sie sanitäre Einrichtungen wie Dusche, 44 Toilette, Waschmaschine und Trockner. Den Zugang zum Gebäude erhalten Sie über einen Zugangscode. Diesen Code finden Sie auf Ihrem Zahlungsbeleg. Wasser, Strom und Abfall Die Anschlüsse für Strom, Wasser und Abfall finden Sie an oder in der Nähe aller Stege. Die unterirdischen Freizeitabfallcontainer sind mit einem Zahlenschloss ausgestattet. Den Code finden Sie auf Ihrem Zahlungsbeleg. Der Abwassertank kann am FRO-Kai in Hellingshaven und am Anleger C in Pikmeerhaven geleert werden. Fahrradverleih Für alle Durchreisenden stellen wir Leihfahrräder bereit. Damit können Sie zum Beispiel zur Apotheke, zum Supermarkt, zur Bücherei oder zum Bahnhof fahren. Es handelt sich hierbei um einen zusätzlichen Service unseres Hafenmeisters. Erkundigen Sie sich nach den Möglichkeiten. Pikmeerhaven Der Pikmeerhaven ist der größte Hafen in Grou. Hier können bis zu 157 Boote ablegen. Einen Abfallcontainer finden Sie am Meersweg und in der Wilhelminastraat. Neben dem Hafenbüro ’t Havenhûs finden Sie in diesem Hafen auch das Zeilcentrum (Segelzentrum), das Wassersportunternehmen Anja und das Restaurant ’t Theehuis. Wichtiger Hinweis: Die sanitären Anlagen des Zeilcentrums gehören nicht zu den Einrichtungen der Gemeinde, können aber kostenpflichtig genutzt werden. Hellinghaven Der Hellingshaven ist ein geschützter Hafen für etwa 40 Boote mit einer Höchstlänge von 12 Metern. In diesem Hafen befinden sich Toiletten. Dort finden Sie auch einen unterirdischen Abfallcontainer. Die nächstgelegenen Duschen befinden sich im Hafenhaus ’t Havenhûs und unter dem Musikpavillon auf dem Halbertsma-Platz. Öffnungszeiten (in den Monaten Juni, Juli und August): von 07:00 bis 22:00 Uhr. Vorsicht! Hier werden derzeit Bauarbeiten durchgeführt. Nieuwe Kade und Suderkade Mit Blick auf die Sint Piterkerk liegen Sie in diesen Häfen im alten Zentrum von Grou. Die nächstgelegenen sanitären Einrichtungen befinden sich unter dem Musikpavillon auf dem Halbertsma-Platz. Öffnungszeiten (in den Monaten Juni, Juli und August): von 07:00 bis 22:00 Uhr. Abfälle können in den unterirdischen Containern am Nieuwe Kade 11 und Suderkade 23 entsorgt werden.

’t Havenhûs Meersweg 9a 9001 BG Grou +31 (0) 6 53 15 12 98 havenmeestergrou@outlook.com Öffnungszeiten 1. April to 1. Juni & 1. Sept. tot 1. Nov. 08.30 – 19.00 Uhr 1. Juni tot 1. Sept. 08.30 – 20.00 hrs    havengrou 45 watersport

Vaarroutes Grou de blauwe vaarroute 5 uur varen • Grou • Reduzum • De Swette • Poppenwier • Keersluis • Terherne • Akkrum • Grou de gele vaarroute 5 uur varen • Grou • Moddderige Bol • Veenhoop • Earnewâld • Warten • Wergea • Grou De vaarkaart is te verkrijgen bij het InformatiePunt Grou 46

47 watersport

Watersport voor iedereen In Grou kan iedereen genieten van de watersport Heb je een eigen boot in het water, dan beschikken wij over veilige haven(s) voor iedere bootlengte. Heb je de boot op de trailer, dan ook ben je van harte welkom. Grou beschikt over drie openbare trailer hellingen (aan de Pr. Wilhelminastraat, aan de Garde Jagerswei bij de Hoflânsbrêge en op het Waterpark Yn’e Lijte). Beschik je zelf niet over een boot, maar wil je toch graag het waterrijke gebied rond Grou ontdekken? Dat kan! Bij de verschillende watersportbedrijven in Grou kun je toer- en visboten, trendy sloepen, zeiljachten en open zeilboten huren. Maar ook suppen en kano’s behoren tot de mogelijkheden. Toch liever langer weg op het water, dan zijn er ook motorjachten te huur van 2 tot 9 personen variërend in lengte van 9 tot 14 meter voorzien van alle faciliteiten die je wenst, luxe of juist origineel, voor een prachtige vaarvakantie in Friesland startend vanuit Grou. Liever niet zelf aan het roer? Laat je dan varen door aan boord te stappen van een van de rondvaartboten, een praam of zelfs een skûtsje. Watersport is ook ideaal voor een bedrijfsuitje: Voor een teambuildingsdag is Grou de ideale uitvalsbasis. Eerst vergaderen in een van de diverse unieke locaties gevolgd door ontspanning op of aan het water. In Grou is het mogelijk. Van een tochtje aan boord van de lokale beroepsvisser tot fierljeppen, van team-suppen tot onderlinge zeilwedstrijden. Hebben we het niet, dan stellen wij het voor u op maat samen. De mogelijkheden zijn enorm. In het InformatiePunt Grou aan het Halbertsma’s Plein vind je alle informatie van verhuurders, waterkaarten, vaarroutes of vraag de lokale ondernemers naar de vele mogelijkheden. De contactgegevens vind je achterin dit magazine. Wettersport foar elkenien Yn Grou kin elkenien genietsje fan de wettersport Ha jo in eigen boat yn it wetter, dan beskikke wy oer de feilige haven(s) foar elke boatlingte. Ha jo de boat op de trailer, dan binne jo likegoed fan herte wolkom. Grou hat trije iepenbiere trailerhellings (oan de Prinses Wilhelminastraat, oan de Garde Jagersweg by de Hoflânsbrêge en op it Wetterpark ‘Yn ‘e Lijte’). Hast sels net in boat, mar wolst dochs graach it wetterrike gebiet om Grou hinne ûntdekke? Dat kin! By de ûnderskate wettersportbedriuwen kinst toer- en fiskboaten, trendy sloepen, syljachten en iepen sylboaten hiere. Mar ek suppen, kano ’s hearre ta de mooglikheden. Dochs leaver langer fuort op it wetter, dan binne der ek motorjachten te hier fan 2 – 9 persoanen, fariearjend yn lingte fan 9 oant 14 meter, foarsjoen fan alle fasiliteiten dy ’t je winskje, lúkse of krekt orizjineel foar in prachtige farfakânsje yn Fryslân, begjinne fanút Grou. Leaver net sels oan it roer? Lit dy dan farre en stap oan board fan ien fan de rûnfeartboaten, in pream of leafst in skûtsje. Wettersport is ek ideaal foar in bedriuwsútstapke. Foar in teambuildingsdei is Grou de ideale útfalsbasis. Earst fergaderje yn ien fan de ferskate unike lokaasjes, folge troch ûntspanning op of oan it wetter. Yn Grou is it mooglik. Fan in tochtsje oan board fan de lokale beropsfisker oant fierljeppen, fan teamsuppen oant sylwedstriden oer en wer. Hawwe it net, dan stelle wy it foar jo op maat gear. De mooglikheden binne grut. Yn it InformatiePunt Grou oan it Halbertsma’s Plein is alle ynformaasje fan ferhierders foar hannen, wetterkaarten, faarrûtes of freegje de lokale ûndernimmers nei alle mooglikheden. De kontaktgegevens stean achteryn dit magazine. 48

Watersports for everybody In Grou everybody can enjoy the watersport Visiting Grou by boat? We would like to welcome you in one of the 4 municipal marinas. Visiting Grou with your boat on the trailer? We would like to welcome you and use one of the three public slipways (the Pr. Wilhelminastraat, the Garde Jagerswei near the Hoflânsbrége and on the Waterpark Yn’e Lijte). Wassersport für alle In Grou kann jeder Wassersport betreiben Wenn Sie mit Ihrem eigenen Boot übers Wasser kommen, haben wir die sicheren Häfen für jede Bootslänge. Wenn Sie mit Boot auf dem Anhänger kommen, sind Sie auch sehr willkommen. Grou hat drei öffentliche Slipanlagen (an der Pr. Wilhelminastraat, an der Garde Jagerswei in der Nähe der Hoflânsbrége und am Wasserpark Yn‘e Lijte). If you don’t own a boat, but you still want to explore the wetland area around Grou? No problem. You are more than welcome. At several water sports companies in Grou you can rent; tour and fishing boats, trendy sloops, sailing yachts and open sailing boats. But also paddle boarding, canoes are possible are for rent. Should you prefer staying longer on the water, there are also motor yachts for rent for 2 to 9 people, varying in length from 9 to 14 meters, equipped with all the facilities, luxury or original for a beautiful sailing holiday in Friesland best starting from Grou. If you want to learn to sail, just contact one of the sailing schools in Grou. If you prefer not sit at the helm yourself, step aboard on a canal boat, a barge or even a skûtsje and enjoy a beautiful day on the water. Water sports offers a great opportunity for team building, corporate training or outing. Meetings and watersport is a perfect combination. Plan your meeting in one of the various unique locations, followed by watersports activity’s. For example; a trip on board of the local commercial fisherman, fierljeppen, team supping or to mutual sailing competitions. Just ask, the possibilities are enormous. Visit our ‘InformatiePunt Grou’ at the Halbertsma’s Plain (Square) our Tourist Office for more information or ask the local entrepreneurs about the possibilities. The contact details can be found at the back of this magazine. Haben Sie selbst kein Boot, möchten aber trotzdem das wasserreiche Gebiet um Grou entdecken? Kein Problem! Bei den verschiedenen Wassersportunternehmen in Grou können Sie Touren- und Fischerboote, trendige Schaluppen, Segelyachten und offene Segelboote mieten. Aber auch Paddelboote, Kanus etc. können ausgeliehen werden. Wenn Sie länger auf dem Wasser bleiben möchten, können Sie auch Motoryachten für 2 bis 9 Personen mit einer Länge von 9 bis 14 Metern mieten, die mit allem ausgestattet sind, was Sie wünschen: von bescheiden bis luxuriös ist für jeden was dabei für einen schönen Segelurlaub in Friesland von Grou. Wir haben für jede Gruppe ein passendes Boot, um eine fantastische Zeit auf dem Wasser zu haben. Möchten Sie lieber nicht selbst am Ruder sein? Dann gibt es auch die Möglichkeit auf ein Ausflugsboot zu gehen. Oder man mietet sich ein Praam oder sogar ein Skûtsje (ein begleitetes Boot). Grou ist auch die ideale Basis für Wassersport in der Firma, z.B. für einen Teambuilding-Tag. Man könnte sich zuerst an einem der verschiedenen einzigartigen Orte treffen, dann Entspannung auf oder am Wasser suchen. Eine Reise an Bord eines örtlichen Berufsfischers nach Fierljeppen, vom Teamessen bis zu gegenseitigen Segelwettbewerben. Wenn wir es nicht schon haben, werden wir es für Sie zusammenstellen. Die Möglichkeiten sind enorm; in Grou ist so viel möglich! Am Informations-Punkt Grou am Halbertsma-Platz finden Sie alle Informationen von Vermietern, Wasserkarten, Segelrouten und vieles mehr. Oder fragen Sie die lokalen Unternehmer nach den vielen Möglichkeiten. Die Kontaktdaten finden Sie auf der Rückseite dieses Magazins. 49 watersport

‘Varen doe je Samen!’ De belangrijkste vaarregels Elk jaar komen veel toeristen naar Grou om te genieten van ons prachtige waterrijke gebied. Het hele jaar door kan worden genoten van de watersport in en rondom Grou, mits er geen ijs ligt uiteraard. Maar in de zomermaanden is sprake van seizoensdrukte op het water. Hierdoor kunnen gevaarlijke situaties ontstaan. Om de veiligheid te vergroten gelden er, net zoals op de weg, ook verkeersregels op het water. Belangrijkste tips! • Begin met een goede voorbereiding! Controleer je schip, de motor, het peil van de olie en koelwater, staat van de accu en voldoende brandstof! • Blijf uit de dode hoek van vrachtschepen (beroepsvaart). Een vuistregel; als je de schipper kunt zien, kan hij jou ook zien. Zorg dat je rondom goed zicht hebt en kijk regelmatig achterom • Verander niet plotseling van koers • Vaar een duidelijke koers, zodat andere schippers weten wat je doet • Vaar zoveel mogelijk stuurboordwal (rechts) zo’n 2 meter uit de wal. Op het Prinses Margriet Kanaal is het verplicht stuurboordzijde te varen! • Passeer bruggen en sluizen vlot • Denk om je snelheid in verband met de golven en de eventuele zuiging die het schip of het andere schip veroorzaakt • Anker niet bij bruggen, sluizen en in het midden van vaarwater • Laveren op de hoofdkanalen is niet toegestaan. Op de drukke vaarroutes laveren voorkomen en houd het midden altijd vrij voor de beroepsvaart • Blijf uit de buurt van visnetten. Passeer de netten altijd aan de witte kant van het bord • Respecteer en bewaar de rust in de natuur- en woongebieden • Zwemmen in de vaargeul, bij bruggen, sluizen en wachtplaatsen is niet toegestaan • Een vaarbewijs is verplicht voor het besturen van snelle motorboten. Dit zijn alle boten die sneller kunnen varen dan 20 km/u en de vaarbewijsplicht geldt ook voor niet-snelvarende boten langer dan 15 meter Varen doe je Samen! www.varendoejesamen.nl info@varendoejesamen.nl    varendoejesamen 50 • Blijf nuchter want je bent verkeersdeelnemer. Dus gebruik geen verdovende middelen of alcohol. De wettelijke, maximale grens voor alcohol ligt – net als op de weg- op 0,5 promille. Wie heeft voorrang? • Goed zeemanschap betekent dat je te allen tijde een aanvaring moet proberen te voorkomen. Dus, ook al heb je voorrang dan kan het zijn dat je wijkt als je ziet dat de ander geen voorrang verleent, door welke omstandigheid dan ook! • Kleine schepen (korter dan 20 meter) moeten voorrang verlenen aan de beroepsvaart, zoals vrachtschepen, passagiersschepen, rondvaartboten, veerponten en sleepboten • Een klein schip mag bij het vertrekken medewerking vragen van een ander klein schip • Aan schepen die aan stuurboordzijde van een vaarwater of betonde vaargeul varen moet door alle andere schepen voorrang verleend worden • (Kleine) zeilschepen gaan voor op (door spierkracht aangedreven vaartuigen) roeiboten/kano’s, suppers, en deze gaan weer voor op (kleine) motorschepen

Verkeersborden en brugseinen verplichting de vaarsnelheid te beperken, zoals aangegeven in km/u verboden hinderlijke waterbeweging te veroorzaken verboden te ankeren en af te meren verboden voor zeilschepen beperkte doorvaarthoogte in meters marifoonkanaal voor nautische informatie, bijvoorbeeld kanaal 18 wachtplaats kleine schepen verplicht vóór het bord stil te houden onder bepaalde omstandigheden verplicht bijzonder op te letten in­, uit­, of doorvaren verboden ontmoeten en voorbijlopen verboden verplichting de stuur ­ boord zijde van het vaarwater te houden Doorvaart verboden Doorvaart gesloten brug toegestaan, tegenliggende vaart mogelijk Doorvaart verboden tenzij de doorvaartopening zo dicht is genaderd, dat stil houden redelijkerwijs niet meer mogelijk is Verboden doorvaartopening Doorvaart gesloten brug toegestaan, tegenliggende vaart niet mogelijk Doorvaart verboden, wordt aanstonds toegestaan Doorvaart toegestaan watersport

Verkeersborden & brugseinen Tijdens het vaarseizoen worden de provinciale bruggen en sluizen van 1 april tot 1 november dagelijks bediend van 09.00 – 19.00 uur. (In juni, juli & augustus tot 20.00 uur) Let op! Dit geldt niet voor alle bruggen. Kijk voor de actuele bedieningstijden op www.fryslan.frl/bedieningstijden of in de watersport app. Brugseinen • De lichten bij bruggen zijn rood en groen. • Sluit achteraan en wacht uw beurt af • Vaar altijd vlot door • Strijk bij drukke bruggen de zeilen • Volg de aanwijzingen van de brug- en sluiswachters op. Zie bijgaand de belangrijkste brugseinen. Brugbediening op afstand Sommige bruggen worden op afstand bediend met behulp van camera’s. Zorg ervoor dat je je schip binnen het zicht van de camera’s afmeert. Indien er een aanmeldknop aanwezig is, dien je daarop te drukken voor bediening. Anders gaat de brug NIET open. Ferkearsbuorden & brêgeseinen Yn it farseizoen wurde de provinsjale brêgen en slûzen fan 1 april oant 1 novimber dageliks betsjinne fan 09.00 – 19.00 oere (Yn juny, july en augustus oant 20.00 oere). Tink derom! Dit jildt net foar alle brêgen. Sjoch foar de aktuele betsjinningstiden op www.fryslan.frl/bedieningstijden of yn de wettersport App. Brêgeseinen • De ljochten by brêgen binne read, grien • Slút achter oan en wachtsje jo beurt ôf • Far altyd flot troch • Stryk by drokke brêgen de seilen • Folgje de oanwizings fan de brêge- en slûswachters op. Sjoch tafoege de wichtichste brêgeseinen Brêgebetsjinning op ôfstân Inkelde brêgen wurde op ôfstân betsjinne mei help fan kamera ‘s. Soargje derfoar dat jo jo skip yn it sicht fan de kamera ’s oanlizze. As der in oanmeldknop oanwêzich is, moat je dêrop drukke foar de betsjinning, oars giet de brêge NET iepen. Traffic signs & bridge signals During the water sports season, many bridges in Friesland are daily operated from April 1 tot November 1 from 9 a.m. to 7 p.m. (in June, July and August until 8 p.m.). Pay attention! This does not apply to all bridges. For the current operating times, see www.fryslan.frl/bediening times or the water sports app. Bridge signals • The lights at bridges are red and green • lose at the back and wait your turn • Always sail smoothly • Drop the sails at busy bridges • Follow the instructions at the bridge. See attached the main bridge signals Remote bridge control Some bridges are controlled remotely by using cameras. Make sure to moor your vessel within view of the cameras or push the red button. Verkehrsschilder & Brückensignale Während der Segelsaison vom 1. April bis 1. November werden die Provinzbrücken und Schleusen täglich von 9 bis 19 Uhr (im Juni, Juli und August bis 20 Uhr) bedient. Aber Achtung: Dies gilt nicht für alle Brücken! Die aktuellen Betriebszeiten finden Sie unter www.fryslan.frl/bedieningstijden oder in der Wassersport-App. Brückensignale • Die Lichter an Brücken sind rot, grün und gelb • Schließen Sie auf und warten Sie, bis Sie an der Reihe sind • Segeln Sie immer zügig • Holen Sie die Segel an stark befahrenen Brücken ein • Befolgen Sie die Anweisungen der Brücken- und Schleusenhalter. • Siehe auch: beigefügte Hauptbrückensignale Fernbedienung der Brücke Einige Brücken werden mit Kameras ferngesteuert. Stellen Sie sicher, dass Sie Ihr Schiff in Sichtweite der Kameras festmachen. Wenn es eine Anmeldeschaltfläche gibt, müssen Sie diese für den Betrieb drücken, sonst öffnet sich die Brücke NICHT. 52

De watersport App De Watersport App Speciaal voor alle watersporters in Fryslân is er de ‘Watersport’ App. Deze app biedt allerlei wetens waardigheden over de watersport in Friesland. Hier vind je altijd actuele brugtijden, Marrekrite-ligplaatsen, zwemlocaties, verkeersborden en andere handige informatie. De app is gratis verkrijgbaar voor Apple en Android. Voor meer informatie kun je ook terecht op www.fryslan.frl/watersport waar je ook een uitgebreide watersport brochure kunt downloaden of ophalen in het InformatiePunt Grou. Elektrische boot opladen Varen met een elektrische boot? We hebben in Grou 2 locaties met laadpalen, zie bijgaande kaart of op www.fryslan.frl/watersport Wettersporters App Spesjaal foar alle wettersporters yn Fryslân is der de ‘Wettersport’ App. Dizze App biedt ferskate nijsgjirrige saken oer de wettersport yn Fryslân. Hjir fynst altyd aktuele brêgetiden, Marrekrite-lisplakken, swimlokaasjes, ferkearsbuorden en oare handige ynformaasje. De App is fergees te krijen foar Apple en Android. Foar mear ynformaasje kinst ek terjochte op www.fryslan.frl/watersport. Dêr ’t ek in wiidweidige wettersportbrosjuere download wurde kin of him ophelje yn it InformatiePunt Grou. Elektryske boat opladen Farre mei in elektryske boat? We ha yn Grou 2 lokaasjes mei laadpeallen, sjoch byfoege kaart of op www.fryslan.frl/fy/wettersport The Water sports App Water sports enthusiasts in Friesland can make use of the handy ‘Watersport’ App. This offers all kinds of information about water sports in Friesland. You can find actual information over, bridge opening times, Marrekrite moorings, swimming locations, traffic signs and other useful information. The App is available for free for Apple and Android. For more information, you can also visit www.fryslan.frl/watersport. You can also download a complete water sports brochure or get this water sports brochure at the Tourist Office ‘InformatiePunt Grou” Charging electric boat Sailing with an electric boat? We have 2 locations with charge points in Grou, see attached map or at www.fryslan.frl - water recreation. Die Wassersportler App Es gibt die ‘Watersport’ App speziell für alle Wassersportler. Diese App bietet alle Arten von Informationen über Wassersport in Friesland. Hier finden Sie immer aktuelle Brückenzeiten, Marrekrite (Liegeplätze für das Boot unterwegs in der Natur), Badestellen, Verkehrszeichen und andere nützliche Informationen. Die App ist kostenlos verfügbar für Apple und Android. Weitere Informationen finden Sie auch unter www.fryslan.frl/wassersport/ Dort können Sie auch eine umfangreiche Wassersportbroschüre vom Informations- Punkt Grou herunterladen oder bestellen. Aufladen Elektroboot Segeln mit einem Elektroboot? Wir haben 2 Standorte mit Ladestationen in Grou, siehe Anhang Karte oder unter www.fryslan.frl/wassersport/ unter: Kaart laadpalen. 53 watersport

54

KWV Frisia Koninklijke Watersport Vereniging Frisia KWV Frisia is een actieve watersportvereniging in het hart van Friesland met een basis in de breedte van de watersport. ”Iedereen kan bij Frisia zeilen”. Hier kunnen kinderen en volwassenen (leren) zeilen en worden verschillende watersportactiviteiten georganiseerd voor jong en oud en mensen met een fysieke of mentale beperking. Koninklijk KWV Frisia is één van de oudere verenigingen in Grou. De vereniging werd als Zeilvereniging Frisia opgericht op 28 september 1860. Tijdens het 100-jarig jubileum in 1960 verleende het Koninklijk Huis de vereniging het predicaat “Koninklijk”, waar we bijzonder trots op zijn. De vereniging is heden ten dage uitgegroeid tot een bloeiende en actieve watersportvereniging. er is voor iedereen plek bij KWV Frisia Olympisch kampioene Marit Bouwmeester Net zo leren zeilen als Olympisch Kampioen en meervoudig medaillewinnaar Marit Bouwmeester? Dat kan bij KWV Frisia, waar haar zeilenthousiasme begon. Elke vrijdagavond is het een drukte van belang bij KWV Frisia, want dan traint de jeugd. Er wordt niet alleen gezeild in de Optimist en Splash maar er worden sinds twee jaar ook surflessen aangeboden. Al met al zijn er elke week ruim 40 jonge enthousiaste watersporters op het water om de kneepjes van het zeilen te leren. Heb je interesse? Informeer dan bij onze jeugdcommissie naar de mogelijkheden. Activiteiten KWV Frisia organiseert ieder jaar een serie wedstrijden voor de open eenheidsklassen. Daarnaast organiseren we een donderdagavond competitie, toertochten en in het winterseizoen interessante lezingen voor onze leden. Onze vaste uitvalsbasis is het Marit Bouwmeester Zeilcentrum. Meer informatie www.kwvfrisia.nl    kwvfrisia 55 watersport

Zeilen is vrijheid! Sinds 2013 bestaat binnen zeilvereniging KWV Frisia de afdeling ‘Alles is Mooglik’. De afdeling met als doelstelling het zeilen voor iedereen mogelijk te maken. Chronische ziekte, lichamelijke beperking, verstandelijke beperking, het maakt niet uit. AIM maakt het mogelijk. Gezeild wordt in verschillende boten. Zoals valken, twee type Hansa-boten en de S\V 14. De Hansa boten, 303 en de Liberty, zijn gemakkelijk te zeilen, goed aanpasbaar en gekozen kan worden tussen alleen zeilen of met z’n tweeën zeilen. De boot is herkenbaar aan de gekleurde zeilen. U heeft ze vast wel eens gezien op het Pikmeer. De S\V 14 is een nieuwe boot, geschikt voor de zeiler die meer uitdaging wenst. Tijdens het zeilseizoen wordt op de donderdagavond getraind. De zeilers, vrijwilligers, ouders en adl hulpen zorgen er gezamenlijk voor dat er gezeild kan worden. Wat de ene niet kan, kan de andere wel. Gezelligheid is belangrijk maar goed leren zeilen ook. Er wordt namelijk serieus getraind voor wedstrijden. Naast meedoen aan de Frisiacup organiseert AIM en de Hansa klasse ook meerdere wedstrijden. Han Botterweg is een van de zeilers en vertelt hieronder zijn verhaal: Mijn kennismaking met ‘alles is mooglik’ In 2018 ben ik nogal ziek geweest. De huisarts zag een plekje in de longen. De longarts had de nodige vervolgonderzoeken nodig om mijn ziekte vast te stellen. Dat bleek sarcoïdose te zijn. Een auto-immuunziekte die meestal eerst voorkomt in je longen. Bij mij zat het ook in mijn ruggenmerg, wat uitval verschijnselen in de aansturing van mijn benen veroorzaakte. Na een half jaar revalideren bij Heliomare in Wijk aan Zee en zes stootkuren met sterke ontstekingsremmers was er weinig vooruitgang in mijn revalidatie te zien. In januari 2019 kreeg ik het bericht waarschijnlijk in een rolstoel verder te moeten. Tegen het einde van mijn tweede jaar in de ziektewet kwam het UWV met de verrassende mededeling: U wordt afgekeurd. 56 Iemand vroeg mij: wat zou je in je huidige situatie nog graag willen veranderen? Ik zou wel naar een appartement in Friesland willen verhuizen. In februari 2022 ben ik in Grou komen wonen. Daarna ben ik al snel lid geworden bij KWV Frisia. Deze watersportvereniging heeft een actieve commissie ‘Alles is mooglik’ voor aangepast zeilen. Zeilers met een verstandelijke beperking of slechtzienden varen, onder begeleiding in polyvalente (van de zeilschool). Heb je een fysieke beperking dan kan je varen in een Hansa met aangepaste besturing of in een S\V 14. (SV staat voor Simon en Voogd, de ontwerpers van de boot). In een S\V 14 zit je met z’n tweeën in kuipstoelen achter elkaar. De boot beschikt over een elektrisch kantelsysteem, zodat je rechtop kan blijven zitten wanneer de boot scheef gaat. Vanaf half april tot in oktober, met een paar weken zomerstop, wordt er elke donderdagmiddag gevaren, vanaf de blauwe kraan bij het Zeilcentrum. Ook wordt er meegedaan aan wedstrijden in Grou, Heeg of Sneek. Om dit mogelijk te maken is er een team met trouwe vrijwilligers: het idee is dat iedere zeiler een maatje heeft om hem te ondersteunen bij zijn activiteit. Zelf laat ik mij het liefst met een tillift in de boot hijsen om deze op te tuigen, met ondersteuning op plaatsen waar ik zelf niet bij kan, maar er zijn ook zeilers waar deze verhouding anders is. Dit voorjaar zijn er in het team van vrijwilligers en bij de zeilers nog een paar plaatsen beschikbaar. Kennis maken gebeurt meestal door een gesprek of door mee te kijken bij een activiteit van ‘Alles is mooglik’ die al in de agenda staat. Jezelf aanmelden kan ook via aangepastzeilen@kwvfrisia.nl

Meer informatie www.kwvfrisia.nl aangepastzeilen@kwvfrisia.nl    kwvfrisia 57 watersport

GWS = Grouwster WaterSport Het verhaal achter de haven met de kleine bootjes De vereniging Grouwster Watersport (GWS) is opgericht op 3 januari 1935 om ‘de gewone man’ uit Grou en omgeving aan een betaalbare vaste ligplaats aan het Pikmeer te helpen, om te zorgen voor aanlegmogelijkheden in het buitengebied en om zeilwedstrijden voor ‘eenvoudige bootjes’ te organiseren. De GWS is aangesloten bij het Watersport verbond en telt nu zo’n 500 leden, verspreid over het hele land en zelfs daarbuiten. Het is daarmee één van de grootste watersport verenigingen in het land. De GWS is sinds 1936 de klassenorganisatie van de ijzeren GWS-schouwen, met hun karakteristieke spriettuig. De GWS haven Loop van de dorpskern via de Meersweg richting het Theehuis aan het Pikmeer. Dan zie je aan je linkerhand een grasstrook (de Pôle), waarop in de winter de bootjes op schragen overwinteren en in de zomer zo nu en dan tentjes staan. Daarachter de haven bestaande uit drie lange stei gers voor veelal wat kleinere bootjes. In 2017 is de haven geheel vernieuwd. De schouw, onmisbaar vervoermiddel tot jaren ‘50 Een schouw was eeuwenlang een onmisbaar vervoermiddel in de waterrijke gebieden van midden Friesland. De postbode, de bakker en iedereen die buiten de dorpen op de boerderijen moest zijn, had een bootje nodig. Er zijn streken bij Grou die pas in de jaren ‘50 de luxe van verharde wegen kregen. De GWS-schouw De vereniging GWS is ook de klasseorganisatie van de karakteristieke GWS-schouwen. Het is een levendige klasse met meer dan 70 geregistreerde schouwen, waarvoor veel zeilwedstrijden worden 58 georganiseerd. Niet alleen op de Wijde Ee en het Pikmeer, maar ook bij Heeg, Leeuwarden (Hempens/ Teerns) en Langweer. Kunstwerk Ter ere van de nieuwe haven is in 2017 is een fraai kunstwerk gemaakt. Dit prachtige kunstwerk stelt de rondspanten voor van een (zeil-)schip, gemaakt door beeldend kunstenaar Ids Willemsma, zelf lid van de GWS en een groot zeilliefhebber van de traditionele boten uit deze omgeving. Dus ook van de GWS- schouw. Zeilwedstrijden Er is altijd ook voor het plezier gezeild in werkschepen zoals de schouw en grotere schepen zoals de praam en het skûtsje. Recreatief (een zondagmiddagtochtje met familie of vrienden) of om de snelste te zijn. Om iedereen gelijke kansen te kunnen bieden bij de zeilwedstrijden die men wou organiseren, werden regels opgesteld waaraan de GWS-schouw moest voldoen zoals: de lengte van het scheepje en het aantal vierkante meters zeil. Daarmee werd de basis gelegd voor het huidige reglement. Agenda 27 en 28 mei wordt de Pinkstertweedaagse gezeild op de Pikmar en Wijde Ee. Dit evenement wordt jaarlijks samen met KWV Frisia georganiseerd, waarbij één vereniging het voortouw neemt. Dit jaar is dat Frisia. 16 en 17 september volgen de GWS septemberwedstrijden met de GWS kampioenschappen 2023. 23 september wordt weer het Jeugdzeilen georganiseerd met GWS schouwen en echte skûtsjes door de Commissie van Schippers en Bemanningen, Stichting Foar de Neiteam en de IFKS en SKS. Eind september (30 september en 1 oktober) is er dan nog het altijd gezellige afsluitingsweekend voor de GWS schouwen op de Tearnzer Wielen (Hempens), georganiseerd door Sylnocht i.s.m. de GWS.

Meer informatie: www.grouwsterwatersport.nl info@grouwsterwatersport.nl  klassecommissiegws  gws schouw 59 watersport

BELEGDE BROODJES PLATESERVICE FRIET VIS R & GROU Bel voor een afspraak of kom gewoon langs 06-53367021 R & GROU Hoofdstraat 28 Grou 0566-622600 ItPoartehus antiek & brocante Gratis advies en taxatie! In deze tijd is opruimen best fijn, maar dan komt de vraag: ‘is het kunst of is het kitsch’? Stuur duidelijke foto’s naar nienhuis@xs4all.nl of via Facebook en ontvang gratIS advIeS. Hoofdstraat 108, 9001 aP grou | 06-533 908 89 60

Grou leert Grou Zeilen Wie wil er niet leren Zeilen? Bij Grou leert Grou zeilen wordt er op een ontspannen manier lesgegeven en de bedoeling is dat men op een gegeven moment zelfstandig met een zeilboot het water op durft. Er is een cursus voor beginners en gevorderden. Vanaf week 21 heeft men de keuze om op dinsdag- of donderdagavond 6 weken achter elkaar les te krijgen. En… elke cursusavond wordt afgesloten met de mogelijkheid tot een gezellige nazit om de ervaringen te kunnen delen! Voor meer informatie: www.zeilengrou.nl info@zeilengrou.nl 06 - 22 92 89 37  zeilengrou  zeilengrou 61 watersport

Grouster RoeiSloep Vereniging (GRSV) De Grouster Roeisloepenvereniging heeft drie sloepen, De Wetterfretter is een aluminium 8-persoons sloep. Het herenwedstrijdteam roeit in deze sloep. De Wetterwrotter is een polyester 8-persoons Kuiken-sloep. Het dameswedstrijdteam en het recreantenteam roeien in deze sloep. De Wetterspetter is een 6-persoons dames-reddingssloep, waarmee de dames de HT roeien. De verschillende teams trainen op maandag-, dinsdag- en donderdagavond. De GRSV doet al jaren mee aan de wedstrijden om het Nederlands Kampioenschap Sloeproeien. Per jaar worden zo’n 20 wedstrijden geroeid, zoals de legendarische Harlingen-Terschelling Race, de Kameleonrace rond Terherne of onze eigen uitdagende Grouster Roeirace. De mooiste wedstrijd Het is alweer een paar jaar geleden dat deze wedstrijd geroeid is, maar als je dit leest dan zou iedere Grouster gaan sloeproeien. De slag om Makkum was een wedstrijd om nooit te vergeten. De GRSV verscheen met twee sloepen, de Wetterwrotter en Wetterfretter, aan de start. In de havenkom voelde je wel dat het hard waaide, maar later op het IJsselmeer aangekomen voelde je pas hoe hard het werkelijk waaide, een dikke windkracht 6-7 en hevige regenval op het IJsselmeer Op het moment dat we de haven uit roeiden voelden we gelijk aan den lijve hoe het te keer ging. Als boegroeier op bankje vier kregen we gelijk dikke golven water over ons heen. Lekker tegen de wind in het IJsselmeer op en roeien. Niet van het benauwde. Toen we een stuk verder het IJsselmeer op waren kwam het water wel een halve meter hoog tussen de dollen. In ieder geval ik kon er wel van genieten en kwam er achter dat de Fretter het zeer goed doet op ruig water. 62 Voordat we bij de keerboei kwamen haalden we de Wetterwrotter in. Op zich wel logisch dat we de dames voorbijgingen want ze hadden houden en keren om zo’n lichte sloep als de Wrotter vooruit te krijgen. Eindelijk waren we om de keerboei en konden we voor de wind terugroeien richting finish. Helaas is de havenmonding vrij lang en toen de Wrotter in het rustige water kwam werd dat gele stipje dat ver weg leek snel groter en kwam dichterbij. Het duurde echter niet lang meer en de dames van de Wrotter langszij kwamen. Het zal toch niet gebeuren dat ze eerder dan de Fretter gaan finishen? Op het kalme water konden we de dames met de Fretter helaas niet bijhouden en gingen ze een minuut eerder over de finish. Vol adrenaline kwamen we over de finish, wat een fantastische rit was dat. Toen pas kwam het besef dat het er misschien best wel ruig aan toe was gegaan en dat deze race eentje van op het randje was geweest. Dit keer niet relaxed op de kant zitten om na te genieten van een koud biertje met kaas en worst. Het werd nu schuilen in een feesttent die elk moment dreigde de lucht in geblazen te worden. Tijdens de prijsuitreiking bleek dat we een welverdiende derde prijs hadden behaald. Dat maakte deze wedstrijd compleet. Zodat we tevreden huiswaarts konden keren. Lijkt het je leuk om te roeien? Je kunt 3x gratis meetrainen! Meld je aan via info@grsv.nl Meer informatie: www.grsv.nl info@grsv.nl  grsvroeivereniging

Stichting Valkenkring Grou Vrienden van Valk 4 Vrienden van Valk 4 Iedereen die wel eens gezeild heeft, weet wel wat een Valk is. Vrijwel alle zeilscholen en botenverhuurders gebruiken polyester Valken, een stabiele en ruime zeilboot van 6,50 m. Van oorsprong is het echter een houten boot, ontworpen in 1939 in opdracht van Cees Bruynzeel, bekend fabrikant van vloeren, deuren, keukens en potloden. Bruynzeel had in de jaren dertig een supersterk en watervast plaatmateriaal ontwikkeld, genaamd “Hechthout”. Met “Hechthout” konden in 1940 en 1941 totaal 250 Valken gebouwd worden. Die werden meteen gretig verkocht, vanwege de Duitse Bezetting waren buitenlandse vakanties onmogelijk. Cees Bruynzeel was een zeer bekend zeezeiler en voer zelf de demonstraties met de nieuwe Valk op verschillende plassen door geheel Nederland. Cees zeilde altijd met Valk nr. 4. enthousiaste “houten” ValkZeilers In Grou zeilde Cees in 1940 een belangrijke wedstrijd tegen de 30m2 en 16m2 klasse, hij won die wedstrijd. Daarna werd de Valk toegelaten tot de landelijke zeilwedstrijden. Ook in Grou werd de Valk meteen razend populair vanaf 1940. VALK 4 gered van de ondergang Valkenkring Grou is een groepje enthousiaste “houten” Valkzeilers, jaarlijks organiseren wij een zeilweekend in houten Valken, er liggen ruim 100 houtenen Valken in Grou! In 2020 werd ons de oude Valk nr. 4 gratis aangeboden, deze had een kostbare grote restauratie nodig en dreigde te worden gesloopt. Om Valk 4 te kunnen redden hebben wij een Stichting opgericht. Met behulp van sponsors en ruim 100 donateurs is er geld opgehaald zodat deze gerestaureerd kon worden, dat gebeurde bij Jachtwerf Albert Wester in Grou. De doelstellingen met valk 4 De Valk is in de zomer van 2021 gereedgekomen. Sinds die tijd varen wij met Valk 4 vanuit Grou dagtochtjes met mensen die dat zelf niet (meer) kunnen. Dat kunnen ouderen zijn maar ook mensen zijn met een burn-out of lichte fysieke beperking. Een lekkere zeiltocht in de frisse lucht met daarbij een goed gesprek, in zo’n prachtige houten zeilboot, daarvan knapt iedereen op! Wil je graag eens meevaren of ken je iemand die dat graag zou willen? Men kan zich hiervoor aanmelden bij de “Vrienden van Valk 4”. Stichting Valkenkring Grou www.valkenkringgrou.nl info@valkenkringgrou.nl  stichtingvalkenkringgrou  valkenkringgrou 63 watersport

De K-Klasse De K-klasse zijn radiografische bestuurbare zeilboten, met een lengte boot van 1900 mm en een mast lengte van 2150 mm en een gewicht van 18,5 kg. Het grote verschil met de andere Zeilklasse is; we Zitten niet in de boot Het model Zeilboot stamt al uit 1974. Na vele veranderingen, aanpassingen is uiteindelijk het model ontstaan waar tot op heden mee wordt gezeild. In 1992 werd de officiële K-klasse opgericht en zijn sinds die tijd al duizenden wedstrijden door het hele land georganiseerd. In Grou wordt gezeild van 1 oktober tot 1 januari, daarna volgt Terherne, opgevolgd door Sneek. In de landelijke competitie zeilen zo’n ca 85 boten mee. De boot wordt gemaakt op de werf in Zaandam door Lion Charmant. Het meest recente zeilnummer is K 491. De kunst van het zeilen in de K-klasse is het trimmen van het zeil en de fok trimmen en natuurlijk de stuurmanskunst. Een prachtige hobby. 64 Meer informatie: KWV Frisia kwvfrisia.nl  @kwvfrisia  @kwvfrisia  #kwvfrisia

MS Markol Stichting Gehandicapten Watersport Grou De stichting Gehandicapten Watersport Grou stelt zich ten doel het, zonder winstoogmerk, bevorderen van watersport gebonden recreatie in Friesland voor mensen met een beperking. De Markol kan worden geboekt door verenigingen, stichtingen of organisaties voor mensen met een handicap. De mogelijkheid bestaat een dagtocht of een meerdaags arrangement te boeken. In overleg met de gebruikers kan opmaat een route en activiteitenprogramma worden georganiseerd. Je kunt aan boord zowel binnen als buiten zitten om heerlijk te genieten van de vaartocht! De MS Markol is goed toegankelijk voor minder validen en beschikt over een invalidenlift en toilet. Als non-profit stichting is de MS Markol afhankelijk van vrijwilligers en allerlei vormen van steun. Via de QR-code steunt u voor €5,- maar zeker ook in de vorm van “hands-on” van harte welkom. Voor opgave of aanvullende rondvaarten: www.msmarkol.nl info@msmarkol.nl 06 - 38 14 37 28  msmarkol  SGWGrou  sgw_markol 65 watersport

• De Speeltuinen en Play & Skate Court Grou • Jeugdkeatsen & Kabouterkeatsen • Jeugdzeilen bij KWV Frisia • GWS jeudzeilen • Doe tips! • Skipkesilen met de kinderen

De Speeltuinen en Play & Skate Court Grou Sport en spel voor iedereen Grou is een super actief, gezellig dorp waar sport en spel centraal staan. Dat is te zien aan de vele spelvoorzieningen. Voorzieningen voor iedereen, niet alleen voor onze kinderen maar zeker ook voor onze gasten in Grou. Trek een sportieve outfit aan en maak er een leuke dag van samen! De Speeltuinen Schommels, glijbanen en duikelrekken zijn op verschillende plekken te vinden in Grou. In dit dorp geen gebrek aan speeltuinen. Beleeftuin aan de Súdfinne In deze prachtige speeltuin staat beleving op de eerste plaats. Je kunt hier heerlijk klimmen en klauteren en met schepnetjes op zoek naar de waterdiertjes! Op deze plek is ook een prachtig beachvolleybalveld. Waterpret bij het Zeilcentrum In Grou naar het strand? Ja dat kan. Naast het Zeilcentrum is een zwemstrandje met speeltoestellen zoals een klimtoestel met glijbaan en schommels voor de kleintjes en veel zand om te zonnen en in te spelen. Een echte aanrader! Ook voor de oudere kinderen is dit een heerlijke plek om te verblijven, te zwemmen, te voetballen en vrienden te ontmoeten. Let op! Zwemmen is op eigen risico, een strandwacht is niet aanwezig Speeltuin ‘Koningin Julianastraat’ Uitgezwommen, maar nog niet uitge speeld? Steek dan bij het zwemstrandje de Prinses Wilhelminastraat over en loop via de Koningin Julianastraat naar een openbare groene en avontuurlijke speelplaats voor kinderen. Er zijn diverse speeltoestellen van en met natuurlijke uitstraling. Deze speeltuin ligt beschut tussen de woningen. Play & Skate Court Grou Het Play & Skate Court is “the place to be” voor een potje pleinvoetbal, basketbal, korfbal, handbal, rolstoelhockey en/of rolstoelbasketbal. Maar het is zeker ook de hotspot voor skateboarding, inlineskating of -hockey, BMX freestyle of misschien wel free step. Rond het Play & Skate Court ligt een 200 meter – door de KNSB goedgekeurde – skeelerbaan. Perfect voor een serieuze skeeler challenge! Het Play & Skate Court op het sportcomplex Meinga is vrij toegankelijk en rolstoelvriendelijk. 67 Kaatsmuur Wel eens gekaatst? Het kan tegen de kaatsmuur van kaatsvereniging It Wetterlân. Kom deze typische Friese sport eens uit proberen tegen de muur. De kaatsmuur aan de Burstumerdyk is voor iedereen vrij toegankelijk. Neem wel je eigen zachte rubberen kaatsballen mee. met de kinderen

Jeugdkeatsen (vanaf 6 jaar) & Kabouterkeatsen (4-6 jaar) Jeugdtrainen en competitiekaatsen Voor de jeugd is er kaatstrainen op maandagavond van 18:30 tot 19:30 uur. Het seizoen start in april en eindigt in september. Op maandagavond train je samen met leeftijdsgenootjes en leer je alle ins- en outs van het kaatsen. Wil je een keertje meedoen? Dat kan zeker, je mag twee keer vrijblijvend mee trainen. Ook is er elke woensdagavond een korte competitiewedstrijd, en worden er wedstrijden en leuke activiteiten georganiseerd. Kabouterkeatsen Ben jij in het voorjaar en in de zomer graag in de buitenlucht en wil jij spelenderwijs lekker sporten? Dan is kabouterkaatsen misschien wel wat voor jou! Het kabouterkaatsen start in april en is ook op maandagavond. We kaatsen van 18.30 tot 19.15, zien wij jou ook dit seizoen? Meer informatie en aanmelden: www.wetterlan.nl jc.itwetterlan@gmail.com  kvwetterlan  kvitwetterlan 68

GWS Jeugdzeilen De toekomstige skûtsjesiler? Jeugdzeilen bij KWV Frisia Zeg je KWV Frisia, dan zeg je jeugdzeilen. Deze bruisende afdeling van KWV Frisia was voor veel hedendaagse topzeilers, waaronder olympisch kampioene en naamgeefster van ons fraaie Zeilcentrum, Marit Bouwmeester, de springplank naar internationaal zeilsucces. Op de vrijdagavond van april t/m september is de Pikmar het domein van de KWV Frisia-jeugdzeilers. Samen met enthousiaste en gekwalificeerde trainers organiseert de Jeugdcommissie zeiltraining voor Optimist en Splash. In kleine groepjes leren onze jeugdzeilers de kunst van het wedstrijdzeilen, waarbij zeilplezier voorop staat. In eigen boot of een (huur) Frisia Optimist of Splash. Om de aangeleerde zeilskills laagdrempelig te kunnen uitproberen, nemen we zogenaamde Combizeilwedstrijden van Jeugd Wedstrijdzeilen Noord op in ons trainingsschema. Liever windsurfen dan zeilen? Ook dat kan bij KWV Frisia. Vanaf half mei, als de watertemperatuur iets aangenamer is, staan onze trainers op de vrijdagavonden klaar voor een kennismaking met deze funsport of het verder ontwikkelen van je surfskills. Op een surfplank van KWV Frisia of een eigen surfplank. Meer informatie: Zeilen www.kwvfrisia.nl/jeugdzeilen jeugdzeilen@kwvfrisia.nl Windsurfen funsport@kwvfrisia.nl www.kwvfrisia.nl/windsurfen-bij-kwv-frisia    kwvfrisia Meer informatie & opgeven via: www.grouwsterwatersport.nl info@grouwsterwatersport.nl  klassecommissiegws  gws schouw 69 GWS – de Grouwster Watersport Vereniging is opgericht in 1935. De GWS biedt in haar in 2017 gerenoveerde haven naast het Theehuis betaalbare ligplaatsen aan leden, helpt met de ontvangst van passanten en organiseert een aantal zeilwedstrijden, o.a. voor de traditionele ijzeren GWS-schouw, waarvoor de GWS de klasse-organisatie is. Daarmee houdt de GWS het actieve zeilen met de schouwen in stand. met de kinderen

Doe tips! Met de kinderen de natuur in HommelZZZZZ Nog heel even en dan zijn ze weer te spotten! Zodra we de winterse temperaturen achter ons kunnen laten zullen de eerste hommels weer druk rond zoemen, op zoek naar voedsel. Zie je er dan eentje? Dan heb je van dichtbij kennis gemaakt met echte royalties! Want deze eerste hommels zijn heuse koninginnen. Ze zoeken niet alleen naar voedsel, maar ook naar een geschikte plek om hun nestje te bouwen. Maar ai ai, zo’n geschikt plekje vinden, dat valt nog niet mee?! Wil je de hommelkoningin een handje helpen? Maak een eigen hommelhuisje. Echt super makkelijk! Wat heb je nodig: • (Terracotta) bloempot (diameter 15 - 20 cm) met een gat in de bodem, dit wordt het nestje. • Stukje tuinslang (30 – 50 cm lang), dit is de tunnel waardoor de hommel haar nestje in- en uitloopt. • Beetje mos, drooggras/hooi en watten. • Een steen, scherf of stukje dakpan. • Een schep. 1. Pak de pot en vul deze met het mos, een pluk droog gras of hooi en uit elkaar getrokken watten. 2. Maak gaatjes in de slang zodat vocht eruit kan lopen. 3. Leg de slang zo in de pot, dat de helft van de slang buiten de pot steekt. 4. Pak de schep en maak daarmee een kuil in de grond; zo breed als de bovenkant van de pot. 5. Zet de pot omgekeerd in de kuil (zet de bovenkant van de pot op de grond, de bodem met gat wijst naar boven). Zorg ervoor dat het slangetje buiten de pot steekt. 6. Vul de randen van de kuil weer aan met aarde zodat de pot stevig ingegraven ligt. 7. Dek als laatste het gat aan de bovenkant af met een stukje dakpan, steen of scherf. 70

met de kinderen Natuur Challenge Het is nog een beetje aan de koude kant… Maar op steeds meer dagen schijnt het zonnetje en doet de temperatuur voorzichtig stapjes omhoog. Zodra we de kou achter ons kunnen laten, zullen planten en dieren langzaamaan ontwaken. Dan: Zijn de huismussen druk met elkaar aan het kwetteren: Tjielp tjielp - tjielp tjielp tjielp tjielp - tjielp. Vliegt de merel af en aan met nestmateriaal in haar snavel; druk bezig een nestje te maken. Bloeien in grasveldjes, bermen en weilanden de eerste paardenbloemen met het zachtste geel. Zoemen hommelkoninginnen van bloem naar bloem, op zoek naar voedsel. Kruipt een lieveheersbeestje naar de top van een grasspriet om te genieten van de zon. Lukt het jou om deze 5 al te spotten in de buurt van jouw huis? We dagen je uit!! Vacht voor vogels Op dit moment zijn vele vogels bezig een geschikt plekje te zoeken voor een nestje. En als dat plekje eenmaal gevonden is, moet het nest ook nog helemaal gebouwd worden. Pffff, wat een werk! Heb jij een harig huisdier? Dan kun je de vogels helpen! Geef je hond, kat, konijn, cavia of pony een lekkere borstelbeurt. Vinden ze meestal helemáál niet erg... Hang het bosje vacht ergens in de tuin, zodat de vogels het mee kunnen nemen om er hun nestje mee te bouwen. MAAR, pas wel op!! Krijgt jouw huisdier medicijnen omdat ie ziek is? Of is ie behandeld tegen wormen of vlooien? Gebruik dan deze haren niet. Ze kunnen namelijk giftig zijn voor de kleine vogeltjes. Meer informatie: www.ivn.nl/provincies/friesland Tel: 058 – 289 04 63 Mail: friesland@ivn.nl 71

SLAGERIJ DOOSJEvlees.nl Horecakwaliteit voor Thuis AMBACHT vlees van horecakwaliteit nu ook voor thuis vers kwaliteitsvlees online besteld volgende dag gekoeld thuisbezorgd 085 - 485 72 41 www.doosjevlees.nl A statement on the water! Aft Cabin Fly Bridge Open Cockpit Luxe houseboats Overnacht op het water Gezellige jachthaven Boek snel ☞ www.jachthavendeoerhaal.nl 72 Oedsmawei 2, 9001 ZJ Grou Telefoon: +31(0)566 621719 Website: www.pikmeerkruiser.nl

Skipkesilen Inmiddels is het alweer meer dan 115 jaar geleden dat de eerste Skipkes te water gingen. Het Skipkesilen is een Grouster hardzeilevenement met zelfgebouwde modelscheepjes. Pakes en beppes kunnen er hele verhalen over vertellen, en zelfs hun heit en mem wisten al wat het Skipkesilen was. Kijk maar eens naar de foto hieronder. Deze is gemaakt in 1934. Oant sjen, oant Skipketiid! Het Skipkesilen is duidelijk iets wat diepgeworteld zit in de Grousters: toen én nu. Tegenwoordig is het Skipkesilen namelijk nog steeds super populair! Twee keer per jaar, tijdens de opening van het watersportseizoen en de Grouster Merke, gaat de jeugd de strijd met elkaar aan op het water. De één met een gloednieuw polyester Frisia jachtje en de ander met een 50 jaar oude Grutte Holle. Iedereen maakt evenveel kans om te winnen! De Skipkecommissie “Jong Frisia” van KWV Frisia organiseert het Skipkesilen. Tijdens wedstrijden zijn er Skipkes te leen en (soms) te koop. Voorkeur gaat natuurlijk uit naar gebruik van jouw eigen Skipke. Daarnaast zijn (soms) bouwpakketjes te koop van Frisia jachtjes, en van de Meteoorklasse zijn altijd bouwtekeningen beschikbaar. Met een beetje handigheid en creativiteit worden de mooiste scheepjes in elkaar gezet en beschilderd. Het Skipkesilen is een zeilwedstrijd voor het hele gezin. Het is mooi om oude tijden te herleven en de traditie door te geven aan de nieuwe generatie. Mocht jij nou ook zo’n mooie traditie willen starten? Dat kan! Ga voor actuele informatie naar de site en doe mee! www.kwvfrisia.nl/skipkesilen skipkesilen@kwvfrisia.nl    kwvfrisia 73 met de kinderen

• Pontjesroute De 8 van Grou • Pontinformatie en vaartijden • Wandelen in Grou • Wandelen met de hond • Verder wandelen • Kunst staat op straat Fietsen en Wandelen

Pontjesroute Een belevenis die je niet mag missen! Voor wie de prachtige omgeving van Grou wil ontdekken en beleven, biedt de fietsroute De 8 van Grou volop mogelijkheden. De 8 van Grou is een unieke fietsroute; het ene moment fiets je door het afwisselende waterrijke landschap van het Nationaal Park De Alde Feanen en het andere moment passeer je een schilderachtig dorpje. Om vervolgens, genietend van de rust en ruimte, verder te fietsen door weidse bloemrijke weilanden. Het bijzondere aan deze fietsroute is dat je onderweg regelmatig bij een vaarwater komt, waar vrijwilligers klaar staan om je met de pont naar de overkant te varen. Varen met de pont geeft een extra dimensie aan je fietstocht. Een belevenis die je niet mag missen! De 8 van Grou telt ondertussen 12 pontjes en wordt ook wel de ‘pontjesroute’ genoemd. Rondje door De Alde Feanen Wanneer je geen tijd hebt om de hele 8 van Grou te fietsen, fiets dan in elk geval het Rondje door De Alde Feanen. Start in Grou vanaf de Hellingshaven. Hier ligt de pont Gastvrij Grou waarmee je naar de overkant vaart, om vervolgens via pont De Burd op het gelijknamige eiland te komen. Een aanrader vanwege de cultuurhistorie van het landschap, de vele (weide)vogels en een grote groep reeën. Fiets over het eiland naar pont De Snoekcbears. Vanaf deze pont heb je twee opties: via pont De Grietman naar De Veenhoop, Nij Beets, Aldeboarn, Akkrum en Grou. Of op naar Earnewâld met pont Hin & Wer en met pont De Oerhaal via Warten terug naar Grou. Gids De 8 van Grou De 8 van Grou heeft een eigen fietsgids waarin de routes, ligging en vaartijden zijn beschreven. De vier verschillende routes zijn goed te combineren, waar je ook begint. En ze starten en eindigen allemaal in Grou. Je kunt kiezen uit verschillende afstanden, variërend van 32 tot 65 kilometer. Elke route is op een kaart aangegeven inclusief fietsknooppunten en de ligging van de pontjes. Plus een globale beschrijving en enkele bezienswaardigheden. De gids De 8 van Grou is te koop in het InformatiePunt Grou, Bruna Grou en bij verschillende adressen aan de route. Pont De Snoekcbears en pont Gastvrij Grou Stichting Grou Aktief heeft twee pontjes in eigendom. Fietspont Gastvrij Grou vaart tussen de Hellingshaven en Waterpark Yn ‘e Lijte. Pont De Snoekcbears vaart over De Grêft bij het eiland De Burd. De schippers op beide pontjes, allen vrijwilligers, zetten je graag over. Veel fietsplezier! Meer informatie: www.de8vanGrou.nl  pontjesroute 75 Fietsen/Wandelen

Ferry route An experience not to be missed! For those who want to explore and experience the beautiful surroundings of Grou, ‘De 8 van Grou’ offers plenty of opportunities. De 8 van Grou is a wonderful bike trail; one moment you are cycling through the varied watery landscape of the National Park De Alde Feanen and the next moment you are passing a picturesque village. You can then continue cycling through vast flowery meadows, enjoying the vibrant and diverse countryside. What makes this route so special, is that you will have to cross several waterways. Volunteer crews ferry you across the ditches and channels. The ferries (pontjes in Dutch) give an extra dimension to your ride; an experience not to be missed! De 8 van Grou has 12 ferry crossings and is also called ‘de Pontjesroute’. Route Guide “De 8 van Grou” De 8 van Grou has its own information brochure, with routes, operating times and the locations of the ferries. In this brochure you will find four different routes. All routes combine well wherever you begin. And they all start and finish in Grou. You can choose from distances ranging from 32 to 65 kilometres. Each route is indicated on a map showing the location of the ferries, as well as a general description and some interesting sights. The Route Guide De 8 van Grou is on sale at the Tourist Office and at several addresses on route. Sales addresses can be found on www.de8vangrou.nl. Trip through De Alde Feanen A trip through De Alde Feanen is one of the four beautiful 76 routes of De 8 van Grou. The route begins in Grou starting from the Hellingshaven. The ferry named Gastvrij Grou waits rigged and ready to bring you to the other side where you can embark on ferry De Burd which will transport you to the beautiful island with the same name as the ferry. This enchanting island is a highlight on your trip due to the natural history, diversity of meadow birds, marsh flowers and a large herd of deer. After this trip on De Burd you continue to the ferry De Snoekbears. From this you have two options: via ferry De Grietman to De Veenhoop, Nij Beets via Aldeboarn, Akkrum and Grou. Or to Earnewâld with the ferry Hin & Wer and ferry De Oerhaal via Warten back to Grou. Stichting Grou Aktief wishes you lots of cycling fun! For more information: www.de8vanGrou.nl  pontjesroute

Fährenroute Ein Erlebnis, das man sich nicht entgehen lassen sollte! Für diejenigen, die die schöne Umgebung von Grou entdecken und erleben möchten, bietet der Radweg Die 8 von Grou viele Möglichkeiten. Die 8 von Grou ist eine einzigartige Fahrradroute; In einem Moment radeln Sie durch die abwechslungsreiche Feuchtgebietslandschaft des Nationalparks De Alde Feanen und im nächsten Moment kommen Sie an einem malerischen Dorf vorbei. Genießen Sie dann die Ruhe und Weite und radeln Sie weiter durch weite Blumenwiesen. Das Besondere an dieser Radroute ist, dass Sie unterwegs regelmäßig an eine Wasserstraße kommen, wo Freiwillige bereitstehen, um Sie mit der Fähre auf die andere Seite zu bringen. Das Fahren mit der Fähre verleiht Ihrer Radtour eine zusätzliche Dimension. Ein Erlebnis, das man sich nicht entgehen lassen sollte! Die 8 von Grou hat 12 kleine Überfahrtsfähren und wird hier auch ‘Pontjesroute’ genannt. Rundfahrt durch De Alde Feanen Wenn Sie keine Zeit haben, die gesamte 8 von Grou zu radeln, radeln Sie dann zumindest die Rundfahrt durch De Alde Feanen. Start in Grou vom Hellingshaven aus. Hier befindet sich die Fähre Gastvrij Grou, mit der Sie auf die andere Seite fahren und dann mit der Fähre De Burd zur gleichnamigen Insel gelangen. Aufgrund der Kulturgeschichte der Landschaft, der vielen (Wiesen-) Vögel und einer großen Gruppe von Hirschen sehr zu empfehlen. Radeln Sie über die Insel zur Fähre De Snoekcbears. Von dieser Fähre aus haben Sie zwei Möglichkeiten: über die Fähre De Grietman nach De Veenhoop, Nij Beets, Aldeboarn, Akkrum und Grou. Oder weiter nach Earnewâld mit der Fähre Hin & Wer und mit der Fähre De Oerhaal über Warten zurück nach Grou. Führer zur Radtour 8 von Grou Die 8 van Grou hat einen eigenen Fahrradführer, in dem die Routen, Orte und Fahrzeiten beschrieben sind. Die vier verschiedenen Routen lassen sich einfach kombinieren, egal wo Sie starten. Und sie alle beginnen und enden in Grou. Sie können aus verschiedenen Streckenlängen auswählen, von 32 bis 65 Kilometern. Jede Route ist auf einer Karte angegeben, einschließlich Fahrradknotenpunkten und den Standorten der Fähren. Plus eine allgemeine Beschreibung und einige Sehenswürdigkeiten. Der Reiseführer zur 8 van Grou ist am Informationspunkt Grou, Bruna Grou und an verschiedenen Adressen entlang der Route erhältlich. Die Fähre De Snoekcbears und die Fähre Gastvrij Grou Die Stiftung Grou Aktief besitzt zwei Fähren. Die Fahrradfähre Gastvrij Grou verkehrt zwischen dem Hellingshaven und dem Wasserpark Yn ‘e Lijte. Die Fähre De Snoekcbears fährt über De Grêft in der Nähe der Insel De Burd. Die Skipper auf beiden Fähren, alles Freiwillige, bringen Sie gerne auf die andere Seite. Viel Spaß beim Radfahren! Mehr Informationen: www.de8vanGrou.nl  Fährroute 77 Fietsen/Wandelen

Pontinformatie en vaartijden 2023 • Op bijna alle pontjes kun je naast contant ook met pin betalen. • 10-rittenkaarten zijn alleen geldig op die pont waar je de kaart koopt • Neem voor het overzetten van groepen buiten de vaartijden tijdens het vaarseizoen contact op met de pont. Grou Pont Gastvrij Grou Vaart over de Rjochte Grou en De Galle tussen de Hellingshaven en Waterpark Yn’e Lijte. Dagelijks van: 1 april t/m 30 juni van 10.00-18.00 uur 1 juli t/m 3 september van 10.00-22.00 uur 4 september t/m 31 oktober van 10.00-18.00 uur Tarief: Grou € 1,00. Kinderen < 12 jaar € 0,50 | 10-rittenkaart € 8,(geldig op pont Gastvrij Grou & pont De Snoekcbears) Voor het overzetten van groepen buiten de reguliere vaartijden tijdens het vaarseizoen: tel. 06 29 17 49 26 Grou De Burd Grou Pont De Burd Vaart over het Prinses Margrietkanaal naar De Burd. Vaart het gehele jaar. Vaartijden gedurende het vaarseizoen De 8 van Grou: ma. t/m do.: vr.: za.: zo.- en feestd.: Tarief: 06.45-12.30 | 13.30-18.30 | 19.30-00.00 uur 06.45-12.30 | 13.30-18.30 | 19.30-02.00 uur 08.00-12.30 | 13.30-18.30 | 19.30-02.00 uur 08.00-12.30 | 13.30-18.30 | 19.30-00.00 uur € 2,00 | Voor informatie: tel. 0566 62 38 07 Sytebuorren Pont De Snoekcbears Vaart over De Grêft tussen De Burd en Sitebuorren. Dagelijks van: Tarief: Sitebuorren 1 april t/m 31 oktober van 10.00-18.00 uur € 1,00 | kinderen < 12 jaar € 0,50 | 10-rittenkaart € 8,(geldig op pont De Snoekcbears & pont Gastvrij Grou) Voor het overzetten van groepen buiten de vaartijden tijdens het vaarseizoen: tel. 06 29 17 49 26 Hooidammen Pont De Grietman Eco Vaart over de Wide Ie/Grietmansrak tussen De Veenhoop en De Hooidammen. maart za- en zondag 1 apr t/m 30 sept. dagelijks van oktober Hooidammen november Tarief: dagelijks van za- en zondag 11.00-16.00 uur 10.00-20.00 uur 10.00-18.00 uur 11.00-16.00 uur € 1,50 / Voor informatie: tel. 06 57 99 15 11 Suwâld Zonnepont Schalkediep Vaart over het Prinses Margrietkanaal tussen Suwâld richting Garyp. Dagelijks van: 1 april t/m 30 sept. van 10.00-18.00 uur Tarief: Suwâld € 1,00 | 12- rittenkaart € 10,00 (alleen geldig op deze pont) Seizoenkaart € 30,- voor 2 personen (alleen geldig op deze pont) Voor het overzetten van groepen buiten de reguliere vaartijden tijdens het vaarseizoen: tel. 06 12 23 85 22 of www.zonnepont.nl. Afstaptip: Bij de pont is een kiosk met terras aan het water. 78

Warten Zonnepont De Oerhaal Vaart over het Prinses Margrietkanaal tussen Warten en Earnewâld. Dagelijks van: 21 april t/m 1 okt. van 10.00-18.00 uur Tarief: Warten € 1,50 | 10-rittenkaart € 12,00 (alleen geldig op deze pont) Voor het overzetten van groepen buiten de reguliere vaartijden tijdens het vaarseizoen: tel. 06 12 95 41 25 Earnewâld Pont Hin & Wer Vaart over it Wiid in Earnewâld. (alleen geldig op deze pont) Dagelijks van: Earnewâld Tarief: 1 april t/m 31 mei van 10.00-18.00 uur 1 juni t/m 8 juli zo. t/m vr. van 10.00-18.00 uur en za. van 10.00-20.00 uur 9 juli t/m 3 sept. dagelijks van 10.00-20.00 uur 4 t/m 30 sept. zo. t/m vr. van 10.00-18.00 uur en za. van 10.00-20.00 uur 1 t/m 31 okt. dagelijks van 10.00-18.00 uur € 1,00 | 10-rittenkaart € 8,00. Kinderen < 6 jaar gratis Voor informatie, bel 06 12 14 26 31 Nije Skou Nije Skou Pont Nije Skou Vaart over it Deel, net buiten Akkrum. Dagelijks van: Tarief: Afstaptip: 1 april t/m 15 okt. van 10.00-18.00 uur € 1,00 / www.nyeskou.nl | 06 57 43 06 93 Bij de pont is een theeschenkerij met terras aan het water. Terherne Zonnepont Fietsa Versa Vaart over het Prinses Margrietkanaal tussen Terherne en De Sneekerhof. Dagelijks van: Terherne Tarief: 1 april t/m 30 juni van 10.00-18.00 uur 1 juli t/m 31 aug. van 10.00-20.00 uur 1 sept. t/m 15 okt. van 10.00-18.00 uur € 1,50 / www.terhernsterveer.nl, bel 06 57 43 28 02 Nij Beets Pont Jeltsje Vaart over de Nieuwe Vaart. Zelfbediening: Nij Beets Tjalleberd Fietspont De Deelen Vaart over de Hooivaart. Zelfbediening: Tjalleberd Wyns Pont De Wynser Oerset Vaart over de Dokkumer Ee. Dagelijks van: gehele jaar toegankelijk. gehele jaar toegankelijk. 8 april t/m 14 mei 15 mei t/m 17 sept. za. & zo. ma. t/m vr. 23, 24 en 30 sept. za- en zondag za- en zondag 10.30-18.30 uur 13.00-17.30 uur 10.30-18.30 uur 10.30-18.30 uur Extra vaardagen: Paasmaandag 10 april, Koningsdag 27 april, Hemelvaartsdag 18 mei, Pinkstermaandag 29 mei: 10.30-18.30 uur Tarief: Wyns € 1,00 / Kinderen gratis Overzetten van groepen buiten de reguliere vaartijden tijdens het vaarseizoen: tel. 058 256 11 36 79 Fietsen/Wandelen

Wandelen in Grou Ieder jaargetijde een plaatje, maar altijd tijd om met de wandelschoenen of laarzen erop uit te trekken, langs het water, door het land of door het oude centrum om Grou al wandelend te ontdekken. Grou kent meerdere wandelroutes die je zelf of onder leiding van een gids kunt lopen. Geniet, ervaar en beleef de historie en veelzijdigheid van ons dorp. Paad troch Grou Grou heeft meer dan 43 rijksmonumenten in en buiten het dorp, echte pareltjes. Ontdek deze pareltjes in Grou met de wandelroute ‘Paad troch ‘Grou’. Een wandelroute die langs maar liefst 21 mooie, oude en vele rijksmonumenten loopt. Historisch Grou Virtueel Grou zit vol met historie en cultuur. In deze historische route zijn 9 highlights virtueel zichtbaar tijdens een wandeling door het oude centrum. Op interactieve manier kun je met de smartphone/tablet dingen zien die er niet echt zijn d.m.v. augmented reality (AR). Historisch Grou Visueel Grou zit vol met historische plekken die met 20 prachtige prenten verspreid door het dorp worden verteld. Start bij het InformatiePunt aan het Halbertsma’s Plein en laat u meevoeren, kijk naar toen en vergelijk en geniet van het beeld van nu. Kunst staat op Straat Geniet van de maar liefst 15 kunstwerken die Grou rijk is en door het hele dorp verspreid staan opgesteld. Ieder kunstwerk heeft zijn eigen verhaal. Onder leiding van een dorpsgids Vroeger werd Grou ook wel het Venetië van het Noorden genoemd, het water liep toen door tot in de haarvaten van het soms nauwe centrum. Nu zijn deze bijna allemaal gedempt. Interesse in een bezoekje aan het voormalig Raadhuis? Dat kan, boek een dorpswandeling onder leiding van een gids via info@grou.nl, minimaal met 4 personen, of kom langs in het InformatiePunt Grou aan het Halbertsma’s Plein 12. Wandelen om Grou Meer van de natuur genieten, dan hebben we ook een heerlijke wandeling van zo’n 7 kilometer Om Grou. Langs het water via het kanaal, genieten van de weidse 81 uitzichten, over de grintpaden, langs de tuinen en de Grouster Architectuur, zie en leer Grou kennen vanuit een heel ander perspectief. Na afloop of tijdens de wandelingen is het altijd mogelijk om tussendoor even op adem te komen op een van de vele terrassen of binnen in een van de 21 horeca etablissementen die Grou rijk is. Teveel voor 1 dag? Boek een overnachting in het Hotel, het Waterhostel, een van de B&B’s of vele vakantiehuisjes die Grou rijk is, zo geniet je langer van je uitje. De wandelroutes zijn verkrijgbaar in het InformatiePunt Grou aan het Halbertsma’s Plein 12 Fietsen/Wandelen

Wandelen met de hond Ook honden gaan kwispelen van Grou. Er zijn verschillende losloop-terreinen en zelfs een hondenspeeltuin! Buiten de aangewezen losloop-gebieden moeten de honden uiteraard aan de lijn. Achter de sportvelden van voetbalvereniging GAVC aan de Burstumerdyk is een losloop-terrein met een grote hondenspeeltuin. Hier kun je samen met je hond wandelen, sporten en trainen. Zo zijn er hindernissen, tunnels, slalompalen, balansblokken en boomstammen. Er kan ook gegraven worden in de royale zandbak of gewoon lekker relaxt rondlopen en spelen met je hond. Via het wandelpad langs het Prinses Margrietkanaal, ook losloop gebied, wandel je zo naar de hondenspeeltuin. Langs het Hôflân (ten noorden van Grou over de brug naar het Hôflân) is een ruime strook met bomen en bosjes waar de honden heerlijk vrij kunnen en mogen rondrennen. Op de plattegrond achter in dit magazine zijn de losloop gebieden aangegeven.

Verder Wandelen Om Grou en op de Burd Langs het water Wil je verder wandelen en langs het water? Ook dat kan. Vanaf hotel Oostergoo langs het Theehuis en het Zeilcentrum kun je over de steigers langs de waterkant wandelen. Houd het water aan je linkerkant en vervolg je weg langs het Prinses Margrietkanaal. Hier staan diverse bankjes waar je even kunt uitrusten en genieten van het zicht over het water en de vele boten die hier passeren. Loop je het pad helemaal af, dan kun je aan het einde (rechts) over het pad door het Grousterbosje, via de sportvelden terug naar het centrum of loop je over het aquaduct langs het spoor naar het NS-station en vervolg je je weg weer richting het centrum, waarbij je het prachtige “Foar de Wyn” beeld op de rotonde passeert. Naar de overkant Pak op de Hellingshaven de ‘Gastvrij Grou’ pont naar de overkant. Dit is een fiets- en voetgangerspont. Vanaf hier loop je naar de T-splitsing, rechtsaf tot aan de volgende pont ‘De Burd’. Hier maak je de oversteek naar ’t eiland De Burd, waar je heerlijk kunt rondlopen, genieten van de natuur, het weidse uitzicht en het cultuurhistorische landschap. Daarna neem je de pontjes gewoon weer terug. Wandelnetwerk Informeer bij het InformatiePunt Grou ook naar de wandelmogelijkheden van het wandelnetwerk op basis van knooppunten. Dit is een vergelijkbaar netwerk met het fietsroutenetwerk. Tip van een local Voor een lange wandeling (10 km) steek je de spoorwegovergang over voor ‘Een rondje Friens’. Loop over het fietspad langs de Reinerswei richting Jirnsum. Over de brug bij Jirnsum ga je rechtsaf. Door het klaphek (sluiten!) loop je door de weilanden in de richting van Friens en langs de meanderende ‘De Mûzel’. Vervolg je pad door Friens en loop door op de Beslingadyk totdat die uitkomt op de Rijksweg/ Overijsselsestraatweg. Steek over naar het fietspad en wandel (linksaf) door richting Jirnsum. Op het kruispunt bij het café ‘De twee Gemeenten’ (koffie) ga je linksaf en loop je weer terug naar Grou. Dit is ook een erg leuk rondje ook op de fiets! 83 Fietsen/Wandelen

Kunst staat op straat In Grou hebben we meer dan 12 kunstwerken die op straat staan. Volg de kunst van oud tot eigentijds. Ieder kunstwerk heeft een eigen verhaal, wandel en bekijk de handel. De kunstroute met uitgebreide tekst is te verkrijgen bij het InformatiePunt Grou. 1 Hoofdstraat 1 De Baanveger Brons, marmer 1991 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 2 Halbertsma’s Plein De Kuiper Brons, baksteen 1991 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 2 3 Burstumerdyk 4 De Leerling Brons, zandsteen 1978 Beeldhouwer Suze Boschma-Berkhout 4 Suderkade De Leugenbank Brons, baksteen-hardsteenplaat 1986 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 4 5 Nieuwe Kade 1 Drie Zeilers Brons, graniet-hout 1988 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 6 Stationsweg 1 Fan Bûgjen Frjemd Zandsteen 1947 Beeldhouwer Arjen Goodijk 7 Jongema 6 Fisken Beton, keramiek 1967 Beeldhouwer Chris Fokma 6 84 7 3 5 1

8 Rotonde Grou Stationsweg Foar de Wyn Cortenstaal 2018 Beeldhouwer Pieter Piersma 9 Halbertsma’s Plein Gedenkstenen Eeltsje en Joost Halbertsma Natuursteen 1875 Beeldhouwer Willem Molkenboer 10 Meersweg 16 In de Zon Hardsteen 1987 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 11 Stationsweg 1 Dr. Eeltsje Halbertsma Zandsteen 1904 Beeldhouwer Johannes Schröder 12 Zeilcentrum Skûtsje it Doarp Grou Brons, natuursteen 2001 Beeldhouwer Karianne Krabbendam 13 Oedsmawei 32 Zonder Titel Beton. Hardsteen, plaatstaal 1996 Beeldhouwer Gjalt Blaauw 14 Burstumerdyk Zonder Titel Beton 1993 Beeldhouwer Cobi Doevendans 15 Stationsweg 1 Wapen van Fryslân Zandsteen 1942 Beeldhouwer Tjipke Visser 16 GWS De GWS-schouw Fraai ijzeren kunstwerk 2017 Beeldhouwer Ids Wilemsma 15 16 85 12 14 13 11 10 9 8 Fietsen/Wandelen

• Vissen in Grou • Wilhelmina park • IJsZeilenGrou • Sport in Grou • Activiteiten UVV-Grou Handwerkcafé Grou e.o. • Stichting HVS Grou en meer…

Vissen in Grou Elts mei graach ris fiskje “Een ieder mag graag vissen”. Geen betere plek dan Grou en omgeving om deze oude Friese spreuk in praktijk te brengen. Overal waar je kijkt is open water; “het huis van de vis”. Van de open ruime meren zoals het Pikmeer en de Ee tot de mooie polder ‘de Burd’. Maar ook binnen de bebouwde kom zijn vele fraaie plekken om een hengeltje uit te gooien. Het begint echter met de juiste papieren; de toestemming om te mogen vissen. Hiervoor hebben we in Nederland de VISpas. Met dit document mag je in bijna elk water in Nederland vissen. Dit geldt zeker voor de wateren in Fryslân en dus in de omgeving van Grou. Als je in het bezit bent van de VISpas kun je overal en het gehele jaar vissen. Als gast in Grou wil je misschien alleen maar tijdens je ‘welverdiende vakantie’ hier vissen. Ook daarvoor kun je een toestemming verkrijgen in de vorm van een Weekvergunning. Wil je weten hoe het exact in elkaar steekt, ook bv speciaal voor de jeugd, kijk dan op www.sportvisserij.frl. Wil je weten waar je met de VISpas kunt en mag vissen kijk dan op www.visplanner.nl. Dit geeft ook een prachtig beeld van de visrijke omgeving. Zowel de VISpas als de Weekvergunning zijn verkrijgbaar bij de hengelsportwinkel ‘Jan & Japke’ in het centrum van het dorp. Hier kun je ook meteen je aas en/ of hengelmateriaal kopen. Mocht je hier een VISpas aanschaffen dan ben je direct lid van de plaatselijke hengelsportvereniging in Grou; HSV Idaarderadeel. Bij deze vereniging zijn ook de lokale sportvissers aangesloten die je heel veel kunnen vertellen over de vismogelijkheden en de specifieke stekken rondom Grou. Voor advies kun je hen bereiken op: www.hsvidaarderadeel.nl HSV Idaarderadeel heeft er ook voor gezorgd dat je in de vijvers in Grou prachtig kunt vissen. In deze dorpswateren zit een heel goed visbestand. Je kunt er volop voorns en baarzen vangen, maar ook grote karpers en snoeken van wel 1 meter groot. Om goed en veilig langs de waterkant te komen zijn er op sommige plekken mooie vissteigers gemaakt. Vissteigers: Troelstrawei – de Swanneblom – de Tsjalk - de Bears Wij wensen alle sportvissers hele goede vangsten en met name heel veel visplezier in en rondom de wateren van Grou. Toon daarbij respect voor de prachtige natuur en de gevangen vis en ruim altijd je visplek op na afloop. Ben je echt trots op je vangst, zet deze dan op de foto en plaats haar dan weer terug in het water zodat ook in de toekomst de spreuk ‘Elts mei graach ris fiskje’ blijft klinken. Sportvisserij Fryslan www.sportvisserij.frl 0566 624 455  SportvisserijFryslan  sportvisserij_fryslan HSV Idaarderadeel www.hsvidaarderadeel.nl hsv.idaarderadeel@live.nl Voorzitter Jan Vos: 06 538 144 62   hsvidaarderadeel Sportvisserij Nederland Sportvisserijnederland.nl 030 605 84 00 (voor vragen over lidmaatschap, vispassen, betalingen en incasso’s) 87 Grou en Meer

Het Wilhelminapark Grou Wist je dat... Een geit heeft hoorns, een hert heeft een gewei. Hoorns zijn gemaakt van hetzelfde materiaal als waar onze haren en nagels van gemaakt zijn. Ze hebben één punt en blijven tijdens het leven altijd een beetje groeien. Een gewei is gemaakt van bot, heeft vaak allerlei puntige vertakkingen en valt in het voorjaar af. Een hertenbok moet dus steeds een nieuwe laten groeien! Op het hertenkamp en de geitenweide in het Wilhelminapark kun je zelf de verschillen tussen de puntige uitsteeksels bewonderen. Recreatie in het park Een bezoek aan het park is gratis en het park is open van zonsopgang tot zonsondergang. Voor kinderen is het altijd leuk om de dieren te bezoeken en ook voor volwassenen is het park een mooi uitje. Bij de grote vijver heb je alle ruimte om je picknickkleed uit te spreiden, met uitzicht op watervogels als wilde eenden, krakeenden, meerkoeten, waterhoentjes en aalscholvers. De nestkastjes in de bomen bieden plaats aan zangvogels. De hond mag, aangelijnd, mee voor een parkwandeling. Oprichting en ontwikkeling Gerrit Vlaskamp, beroemd tuinarchitect, ontwierp het park in 1892 in de Engelse landschapsstijl. De dieren kregen er hun plek in 1969 toen Stifting de Hoannepôle werd opgericht. Nog altijd staan er dagelijks vrijwilligers klaar om de dieren te verzorgen! In 2017 is het park heropend na een grondige renovatie. Maar ook nu is er nog constant ontwikkeling om het groen te verbeteren en te paden te versterken. Volière Dit jaar wordt de volière volledig gerenoveerd. Het oude hok heeft al heel veel dieren gehuisvest en tientallen winters en stormen doorstaan, maar is nu op. Het verblijf biedt vandaag de dag onderdak aan konijnen, cavia’s, parkieten en kleine siervogels. Een groot deel van de dieren komt uit een opvang en krijgt in het park een tweede kans. In het stijlvolle nieuwe ontwerp is er nog meer ruimte voor de dieren in een mooie droge omgeving met meer lichtinval. Duurzaam materiaal zorgt dat we opnieuw tientallen jaren vooruit kunnen! Wil je het project steunen, dan kan dat middels de QR-code. Wilhelminapark Grou wilhelminaparkgrou@hotmail.com Spoedlijn: 0620572044  Wilhelminaparkgrou 88

Sport in Grou 15 jaar een begrip in Grou e.o. IJsZeilenGrou Tot op het ijs Sinds jaar en dag wordt er, mits de ijsvloer het toelaat, gezeild op het Pikmeer en de Wijde Ee. Wanneer de eerste vorstperiode ons land aandoet, gaat menig hart van de leden met een IJszeiler kloppen. De boot wordt klaargemaakt en de ijzers worden geslepen om de eerste meters te zeilen. IJszeilers zijn er al vele jaren en in verschillende uitvoeringen. Alle leden van de vereniging zeilen in de DN klasse. Dit is de grootste klasse doordat de boot, relatief eenvoudig is te bedienen en te vervoeren. De allereerste ijszeilers werden door de boeren ingezet voor het vervoeren van de melk. De melkboten konden immers niet meer varen vanwege het ijs, dus werden ijszeilers ingezet. Normale boten werden letterlijk en figuurlijk op ‘ijzers’ gezet. Nadat het transport over de weg groeide, verdween ook deze vorm van transport. De vereniging IJsZeilenGrou, heeft hoofdzakelijk Grouster leden. Wanneer er gezeild wordt, strijden de deelnemers om de Grouster IJszeilbokaal. Daarnaast organiseert de vereniging zeiltochten over het ijs. Maar ook korte tripjes naar het buitenland hebben plaatsgevonden wegens het ontbreken van ijs in Nederland. Vorig jaar heeft de vereniging IJsZeilenGrou alweer haar 10e lustrum gevierd. Tot de volgende winter. Vereniging IJszeilen Grou    IJsZeilenGou www.ijszeilengrou.nl info@ijszeilengrou.nl 06 238 21 588 Al veel jaren wordt het Sport in Grou met passie en energie door een team van sport enthousiastelingen gemaakt. Sportverslaggevers, correspondenten van Sport in Grou zijn bij sportevenementen in Grou e.o. Naast skûtsjesilen, zeilen, voetbal, korfbal, kaatsen, judo, schaatsen, fietsen, Merenloop zijn er ook minder bekende sporten die aan bod komen. Ook nemen de verslaggevers veel onderwerpen op met video en audio fragmenten en deze worden op de website www.sportingrou.nl, Instagram, Facebook, Twitter en YouTube kanaal geplaatst. Sport in Grou Wereldwijd maar toch dichtbij Het hoofkwartier van Sport in Grou is gevestigd in Grou. Er is een eigen tv-studio in een ruimte van Fitconcept Grou. Een samenwerking met sporters en video is een perfecte combinatie. Wij zijn trots op wat er allemaal gebeurt en samen willen wij onze informatie delen met onze vaste groep sportvrienden. Heeft u sportnieuws mail dit gerust naar redactie@sportingrou.nl 89 Grou en Meer

Activiteiten UVV-Grou ‘De UVV- Grou maakt zich sterk voor het welzijn van 55+ Grousters. Wij verlenen diensten en organiseren activiteiten, zowel individueel als voor groepen waarbij de nadruk ligt op contact en plezier. Onze enthousiaste vrijwilligers zijn actief bij thuiswonenden en bij bewoners van Friesma State. Kwaliteit en betrouwbaarheid staan bij ons hoog in het vaandel.’ Vervoerservice Grou mobyl! Auto met chauffeur Wij bieden een service waarbij u gebruik kunt maken van een auto met chauffeur. Met de aanschaf van de Grou Mobyl! kunt u met een beperkte mobiliteit toch in de eigen woonplaats de dagelijkse boodschappen blijven doen, naar de kapper of de pedicure gaan. Bezoekjes brengen aan kennissen, de kerk of het terras. Kortom, alledaagse activiteiten die zo vanzelfsprekend lijken, maar niet voor iedereen. Naast het praktische, verlagen we de drempel om actief te blijven. De Doarpskeamer De Doarpskeamer wil een ‘Trefplak & Brûsplak’ zijn voor inwoners van Grou en omliggende dorpen. Een bakje koffie, een praatje, spelletjes, thema gesprekken, digitale ondersteuning enz. enz. Misschien heeft u zelf een idee voor leuke activiteiten Ook met hulpvragen kunt u terecht. De activiteiten staan in de agenda op onze website. Enthousiaste gastvrouwen/-heren heten u van harte welkom. Kom een keer langs om te kijken wat wij voor u kunnen betekenen of wat u voor ons kunt betekenen. Duofiets Lekker even in de buitenlucht en gezellig een praatje maken. Voor ons 75-jarig jubileum (2020) hebben we een nieuwe duofiets geschonken aan de inwoners van Grou. De duofiets staat in Friesma State en kan gebruikt worden door iedereen in Grou. Wilt u graag een keer fietsen, maar kunt u dit niet zelf, dan kunt u gebruik maken van deze fiets. Dit kan met een vrijwilliger of met een familielid of kennis van uzelf. Voorafgaand krijgt u instructies over het gebruik. De Fun2Go is een duofiets waarbij de bestuurder en bijrijder naast elkaar zitten. De bestuurder heeft de mogelijkheid om te sturen en te remmen, de bijrijder niet. Wel kan de bijrijder meetrappen. De draaibare stoel maakt opstappen heel eenvoudig. Sinds kort zit er een zwaardere accu op zodat u ook verder kunt fietsen. Praktische hulp Boodschappen doen bij kortdurende ziekte / De hond uitlaten / Gezelschap/begeleiding bij uitstapje, winkelen e.d. / Kleine klusjes waarvoor geen vakman nodig is / In overleg andere bij UVV passende vragen / Vervoer buiten Grou bij bijzondere omstandigheden is incidenteel mogelijk (structureel vervoer valt onder WMO). Vriendschappelijk huisbezoek en Mantelzorgondersteuning Heeft u behoefte aan wat aanspraak, een luisterend oor of zoekt u iemand die met u een spelletje doet of wilt u een wandeling maken? Het vriendschappelijk huisbezoek is zowel voor thuiswonenden als voor bewoners van Friesma State. Of bent u mantelzorger van uw partner en 90

wilt u er zo nu en dan een paar uren tussenuit? Dan kan een vrijwilliger uw partner gezelschap houden. Samen met de vrijwilliger en uw partner overlegt u hoe de tijd doorgebracht kan worden. Ite mei in praatsje Gezamenlijk koken en eten voor inwoners die graag een keer gezellig met meer mensen aan tafel willen zitten eten. Het doel is een interactief gezamenlijk samenzijn. Er wordt voor u gekookt maar u mag ook helpen met alle voorbereidingen. We beginnen altijd met een kopje koffie of thee. Handwerkcafé Grou e.o. Het handwerkcafé is al 9 jaar een begrip in Grou en omstreken. Het handwerkcafé is uitgegroeid tot een ontmoetingsplek voor iedereen met een liefde voor handwerken. Van beginners tot gevorderden, jong en oud, iedereen is van harte welkom om aan te schuiven. Haken, breien, borduren, je kunt het zo gek niet bedenken of het wordt gedaan tijdens onze bijeenkomsten. Je kunt ervoor kiezen om deel te nemen aan een van de goede doelen projecten die we aansturen, maar je kunt ook lekker komen werken aan je eigen werkstuk. Koor ‘Sjongnocht’ Onder leiding van een gediplomeerde dirigente worden er op maandagmiddag meertalige liedjes gezongen. Het is altijd reuze gezellig en u hoeft niet meer s’avonds de deur uit. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Kom een keertje vrijblijvend binnen lopen. Het koor treedt een enkele keer per jaar op, o.a. in Friesma State, bij de jaarlijkse Kerstbijeenkomst en de Sint Pitermiddag. Er worden al enkele jaren, door zo’n 80 vrouwen uit Grou en de directe omgeving, voor verschillende goede doelen mooie spullen gemaakt. De mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank worden in de wintermaanden voorzien van warme winterspullen zoals sjaals, mutsen, wanten, sokken, truien en omslagdoeken. De kinderkledingbank Grou ontvangt meerdere keren per jaar een groot aantal kinderdekens, babypakketten en knuffels. Sinds 2020 wordt ook het dorpenteam Amaryllis-Zuid voorzien van ‘steuntje in de rug’ kussens, zorgenvriendjes, knuffels, dekens en babypakketten. Het dorpenteam Amaryllis-Zuid zorgt ervoor dat de mooie gemaakte spullen een goed plekje krijgen en voor troost en steun zorgen bij hun cliënten. Handwerkcafé Grou Waar: Restaurant Friesma State Entree: Gratis, consumpties voor eigen rekening Wanneer: Iedere maandagmiddag tussen 14.00 en 16.00 uur en iedere eerste zaterdag van de maand van 10.00 tot 12.00 uur info@uvvgrou.nl uvvgrou.nl  handwerkgroepgrou 91 Grou en Meer

Loop gewoon eens bij ons binnen voor advies over: café Verzekeringen RegioBank Hypotheken Bierhalle drankje hapje 1870 Sietze bierhalle.nl Rixt Pieter Parkstraat 7 | 9001 AS Grou 0566 651 020 www.vancampendijkstra.nl/grou gezelligheid Oedsmawei 24k • 9001 ZJ Grou www.fitconcept.nl D E K A D E R E S T A U R A N T A A N H E T WA T E R 0566-653279 Uitgebreid dineren of genieten van een van onze heerlijke a la carte gerechten Wij koken vers, verrassend & passend bij het seizoen www.dekadegrou.nl Lunchen, dineren & borrelen aan het water op ons zonnige terras Vanaf 1 mei kunt u ook komen genieten van een heerlijk vers ontbijt vanaf 09:00 92

Stichting Hoekstra-Viersen-Steenendam De Stichting Hoekstra-Viersen-Steenendam is in 2006 opgericht door het echtpaar Johanna en Abraham Dijkstra, die in 1963 van Leeuwarden naar Grou verhuisden en hier tot hun overlijden zijn blijven wonen. Joke en Bram voelden zich thuis in Grou en voelden zich verbonden met de Grousters en hun dorp. De afgelopen 16 jaar heeft de Stichting op het gebied van sport, cultuur maar ook op sociaal gebied 10-tallen Grousters, Grouster verenigingen, scholen, instellingen en stichtingen financieel ondersteund. Een paar voorbeelden van de afgelopen jaren: zeilster Laila van der Meer, schaatser Marwin Talsma, surfer Hidde van der Meer, maar ook bijvoorbeeld het Sint Piterfeest, het Grouster Mingdkoor, de Stichting Zeilen zonder Beperking, de Grouster Basisscholen en Stichting Play & Skate Court Grou. Kijk voor meer voorbeelden op onze website www.stichtinghvs.nl. Vanaf dit jaar heeft de Stichting Hoektra-ViersenSteenendam haar “werkgebied” uitgebreid naar de inwoners van de Grou omringende dorpen Idaerd, Aegum, Reduzum, Friens, Warten, Wergea, Warstiens en Jirnsum. Dus met Grou nu 9 dorpen. De Stichting HVS wil projecten ondersteunen, die ten goede komen aan de inwoners van bovengenoemde dorpen. Dat betekent dat inwoners van de bovengenoemde dorpen vanaf dit jaar een aanvraagformulier kunnen invullen en financiële ondersteuning kunnen aanvragen. Leuk om te zien dat we voor dit jaar al de eerste aanvragen uit de Grou omringende dorpen binnen hebben gekregen. Op de site van de Stichting is een aanvraagformulier te vinden voor zowel personen als verenigingen, stichtingen, scholen en instellingen. De aanvragen worden door het bestuur beoordeeld en de aanvragers krijgen voor eind juli bericht of hun aanvraag gehonoreerd wordt. Ben je geïnteresseerd, kijk op onze website www.stichtinghvs.nl voor meer informatie en denk je in aanmerking te komen voor financiële ondersteuning, vul dan een aanvraagformulier in. Aanvragen dienen voor 15 februari ingediend te zijn en in juni worden de aanvragen beoordeeld door het bestuur. Stichting HVS p/a ’t Skûtsje 3 9001 HH Grou www.stichtinghvs.nl stichtinghvs@hotmail.com 93 Grou en Meer

• Welkom in Noardwest Fryslân • Nationaal Park De Alde Feanen • Weergaloze schoonheid • SUPclean-up • Marrekrite • Wetterskip Fryslân De omgeving van Grou

Welkom in Noardwest Fryslân Noardwest Fryslân, de regio waar Grou toe behoort, is het Friesland dat is gevormd door een oude zee. Eb en vloed hadden eeuwenlang vrij spel waar nu vruchtbare grond is, waarvan de heerlijkste producten geoogst worden. Een kustgebied waar de eerste bewoners het aandurfden langs de open zee op terpen te leven. Waar dijken werden gebouwd om de ontstane dorpjes en bezittingen te beschermen tegen het water, waardoor ook wonen onder de zeespiegel mogelijk werd. De noodzaak om samen plannen te maken en die samen uit te voeren tekent het karakter van de inwoners nog altijd. Friezen zijn de gelukkigste Nederlanders. Hoe dat kan? Ontdek het zelf! Geniet van het weidse landschap, ontdek dorpen met rustieke kerken, waar de tijd stil soms heel even stil lijkt te staan. Maar ook de prachtige steden met hun bijzondere gebouwen en musea. Ervaar als fietser of wandelaar een paradijs van rust en ruimte en laat alle beslommeringen achter. Varen door de vele waterwegen die met elkaar en de Waddenzee verbonden zijn. Zien dat de nacht nog echt donker is en luisteren naar de stilte. De historische staten en stinzen, de vele culturele bezienswaardigheden, de bruisende steden en waar de wereldberoemde schilder Rembrandt trouwde ontdekken. Slapen in een bijzondere locatie in of rond een van de gezellige steden. Genieten van de heerlijkste gerechten bereid van lokale producten. Dat kan allemaal! Noardwest Fryslân biedt veel voor een vakantie of een dagje weg. Al heel lang is er geen Elfstedentocht op de schaats meer geweest, maar kijk wat er gebeurt. Op de meest uiteenlopende manieren kan de Elfstedentocht voltooid worden: zwemmend als Maarten van der Weijden zal niet iedereen ambiëren, maar varend, suppend, lopend, fietsend, steppend, op de tractor, motor, met de auto of camper, individueel of in groepsverband, eendaags of over meerdere dagen verspreid, met of zonder stempelkaart, alles kan. Geniet van de fonteinen, door internationaal vermaarde kunstenaars gemaakt in het kader van het project 11 Fountains. De Elfsteden en kunst blijken ook een goede match te zijn. Er worden meerdere (streek)talen in de regio gesproken. Hoe leuk is het om onderweg aangesproken te worden in het Harlingers, Franekers, Bildts of uiteraard het Fries. Het is voor de inwoners heel gewoon om ook onbekenden te groeten. Groet gerust terug in uw eigen taal! Meer weten over de regio? Bezoek één van de toeristische Informatie Punten, VVV of InformatiePunt Grou. Meer informatie: www.oudezee.nl 95 omgeving

Nationaal Park De Alde Feanen Nationaal Park De Alde Feanen De Alde Feanen is een van de meest waardevolle moerasgebieden van West-Europa. In 2006 kreeg dit laagveengebied daarom de status ‘Nationaal Park’. Daar zijn we heel trots op! Met bijna 20 organisaties zorgen we samen voor dit waardevolle natuurgebied. Elk jaar bezoeken honderdduizenden mensen de wandelpaden, fietsroutes en wateractiviteiten in Nationaal Park De Alde Feanen. Geniet ook van de weidse uitzichten over uitgestrekte graslanden en wuivende rietvelden, of van de beschutting van de sprookjesachtige moerasbossen. Deze enorm landschappelijke variatie zorgt voor een rijke natuur. Met maar liefst meer dan 450 plantensoorten en ruim honderd verschillende vogelsoorten. Ook ree, vos, otter en boommarter voelen zich hier helemaal thuis. Bezoekerscentrum Je bezoek aan Nationaal Park De Alde Feanen begint bij het bezoekerscentrum! De vrijwilligers vertellen je graag over het prachtige gebied en de activiteiten. 96 De interactieve expositie geeft informatie over de ontstaansgeschiedenis, flora en fauna, het beheer en de recreatie in het gebied. Wat is een Nationaal Park? Nederland heeft 21 Nationale Parken. Samen vertellen zij het verhaal van de Nederlandse natuur. Een Nationaal Park heeft een karakteristiek landschap met bijzondere dieren en planten. In Nederland wijst de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een Nationaal Park aan. De grondeigenaren, beheerders en andere betrokkenen van de nationale parken zorgen er samen voor dat de natuur karakteristiek, bijzonder en waardevol blijft. Nationale Parken hebben als hoofddoel het beschermen van grote natuurlijke gebieden en landschappen, met daarin aanwezige plant- en diersoorten. Daarnaast zijn ook natuureducatie, natuurgerichte recreatie en onderzoek belangrijke doelen. Als een gebied wordt aangewezen als Nationaal Park, weet je zeker dat de natuur heel waardevol is. En dus absoluut de moeite waard om eens te bezoeken!

Uitkijktoren in It Wikelslân Bezoekerscentrum Koaidyk 8a, 9264 TP Earnewâld 0511 - 53 96 18 www.np-aldefeanen.nl bcdaldefeane@itfryskegea.nl   nationaalparkdealdefeanen  NationaalParkAF Let op: wij gaan in 2023 verhuizen! Kijk voor actuele openingstijden, excursies en andere activiteiten op www.np-aldefeanen.nl/bezoekerscentrum Vanaf 5 t/m 12 jaar € 1,00 Volwassen: € 2,00 Groepen (va. 20 pers) € 1,00 Natuur, landschap en cultuurhistorie Vereniging It Fryske Gea is de beheerder en eigenaar van het grootste deel van Nationaal Park De Alde Feanen. It Fryske Gea beheert in het laagveengebied samen met pachters, particulier eigenaren en stichtingen meer dan 2000 hectare moeras en land. Al het werk is erop gericht om in de toekomst nog lang te kunnen genieten van dit prachtige landschap met een rijke cultuurhistorie en bijzondere en kwetsbare natuurwaarden. Kijk voor een gebiedskaart en voorzieningen op www.itfryskegea.nl/gebiedskaart-alde-feanen Contactgegevens info@itfryskegea.nl www.itfryskegea.nl 97 omgeving

vakantie langs de waterkant voor de leukste watersporter | 3 e9. 50 daemesenheeren.nl 98

Advertorial Weergaloze schoonheid Een tochtje langs lieflijke dorpjes en meanderende riviertjes In je vaarwater is een rubriek van Daemes & Heeren waarin we een bijzonder vaargebied uitlichten. We varen deze keer een rondje Grou via Jirnsum en Akkrum weer terug naar Grou. Misschien een klein rondje van ongeveer 19 km maar wel een weergaloos mooi vaartochtje. Start in Grou in de passantenhaven (Pikmeerhaven) en vaar over de Kromme Grou via de Boarn en de Kromme Knilles langs Akkrum naar boven over de Nesker Sylroede en Bokkumer Mar, het Burstumer rak op en dan via het Douwe Tsjeardsrak en de Grêft de Peanster Ie oversteken om door de doorgang De Tynje te varen en via de Pikmar weer in Grou aan te komen. Slingerend De Boarn begint bij Bakkeveen als Oud- of Koningsdiep. Iets ten oosten van Aldeboarn, waar het Alddjip en het Nieuwe Diep samenkomen, gaat het verder als Boarn. Hotel-restaurant De Oude Schouw in deze buurtschap is al sinds de 17e eeuw in gebruik. Lang was Oude Schouw een belangrijke ontmoetings- en pleisterplaats van Leeuwarden naar Heerenveen. Na Jirnsum heet de oude loop van de Boarn Mûzel en loopt door tot voorbij Rauwerd. Dit riviertje wordt ook wel de Boorn, Born of het Friestalige De Boarn genoemd. Kunst langs de Boarn Het kunstwerk van twee plaatstalen silhouetten op een schiereiland verwijst naar de legende over het ontstaan van Akkrum. De twee reuzen Manke Meine en Kromme Knilles zouden omstreeks 1400 een sloot hebben gegraven, die de verschillende nederzettingen met elkaar moest verbinden. Knilles ontdekte een enorme bocht in de vaart, ter hoogte van het huidige Akkrum, en riep tegen Meine: Ach Krom! De boeren in de nederzetting hoorden dit en vonden dit een mooie naam voor hun dorp. Meer informatie: Daemes en Heeren ‘alles over sloepen en tenders’ www.daemesenheeren.nl info@daemesenheeren.nl 06 543 52 747 99 omgeving

Familie herberg met zonnig terras aan het water! NIEUW binnen- en buitenspeeltuin! Tevens verhuur van Het restaurant en terras van Herberg Oer ’t Hout voor ontbijt, lunch en diner of lekker borrelen, terwijl de kinderen zich vermaken met onze nieuwe speelvoorzieningen. Iedere dag geopend vanaf 8.00 uur. • kano • SUP • fiets • zeilboot • sloep Raadhuisstraat 18 9001 AG Grou +31 (0) 566 621528 www.herbergoerthout.nl 100

SUPclean-up Samen ben je sterk! Door het vergroten van de SUPclean-up beweging verkleinen we de bijdrage aan de Plastic Soup. Het afgelopen jaar was de watersport opnieuw ontzettend druk. Prachtig voor de recreatie en het toerisme. De andere kant is dat deze toestroom ook invloed blijft hebben op het zwerfafval, dat was ook nu weer aanzienlijk meer dan andere jaren. Vanuit de Gemeente Leeuwarden blijft SUPAway meewerken aan het project “ZwerfAfval”. Dit betekent het schoonmaken van de waterwegen in het zuidelijk deel van de gemeente vanaf de SUP. Het afgelopen jaar werd projectgewijs ondersteund door leerlingen van de OSG in eigen dorp. Ook in 2023 gaan ze weer aan de slag. In mei staat een project met leerlingen van groep 6 en 7 gepland. Door mee te werken in combinatie met lessen hopen zij zo meer bewustwording te creëren bij de jongeren. SUPAway is onderdeel van Stichting SUPclean-up. Zij organiseren SUPclean-ups on Tour, ‘groene’ bedrijfsuitjes, ‘groene’ familie-uitjes, geven voorlichting, verkopen Ocean Trash, armbanden gemaakt van vistouw uit zee en binnenwater. Meer info op www.supaway.nl Wat voor Stichting SUPclean-up belangrijk is: Hoe meer bedrijven en mensen er mee doen met SUPclean-up hoe kleiner de bijdrage aan de Plastic Soup! Doe jij ook mee? SUPaway, een plaatselijke SUPschool met een groot hart voor schoon water! Meer informatie: www.supcleanup.eu info@supcleanup.eu of aukje@supcleanup.eu 101 omgeving

Marrekrite Uw Gastheer in het buitengebied Marrekrite is het recreatieschap van Fryslân voor zowel de recreatie te water als op het land. Wij zijn je gastheer in het buitengebied. Dit doen we door op water en op land voorzieningen te realiseren en te onderhouden. Sinds jaar en dag staan wij bekend om onze basisvoorzieningen op en om het water. Maar ook op land zijn wij heel actief. We beheren en onderhouden de borden van het fiets- en wandelknooppuntnetwerk in Fryslân, maar ook de Toeristische Overstappunten. Fryslân is al vele malen bekroond tot beste fietsregio van Nederland op basis van de Kwaliteitsmonitor Fietsregio’s van de Stichting Landelijk Fietsplatform. Wij zetten ons met veel energie en enthousiasme in om deze positie te behouden. Verderop in dit magazine vind je een aantal routesuggesties. Fiets- en wandelknooppuntkaarten koop je onder andere bij InformatiePunt Grou. Vaak kunt u vanaf onze ligplaatsen eenvoudig op de netwerken komen. Marrekrite realiseert momenteel Toeristische Overstappunten (TOP’s) door de hele provincie. Bij een TOP kun je de auto of fiets parkeren, om vervolgens heerlijk te gaan fietsen of wandelen in die omgeving. Soms is het ook mogelijk de boot aan te leggen bij de TOP’s. Ook is er horeca vlakbij. Een toeristisch overstappunt in Friesland herken je aan de informatiezuil. Naast een grote kaart van de omgeving en de fiets- en wandelnetwerken, vind je op de zuil informatie over themaroutes en bezienswaardigheden in de omgeving. Net als de MarBoeien hebben ook de TOP’s eigen gedichten. 102 Onze kerncijfers 700 aanlegvoorzieningen op 400 locaties 33 km aan steigers en damwanden 100 MarBoeien 120 containers op 60 locaties 2800 km fietsnetwerk 3800 km wandelnetwerk 16 Toeristische Overstappunten (TOPs) Onze aanlegvoorzieningen (damwanden, MarBoeien en steigers) liggen midden in de Friese natuur, door de Marrekrite-aanlegplaatsen is het duidelijk waar watersporters mogen aanleggen, zodat het riet en de natuurlijke oevers rust krijgen. Rust en ruimte zijn belangrijke redenen om Marrekrite-aanlegplaatsen op te zoeken. Bij één van de 100 MarBoeien lig je helemaal vrij. Een MarBoei kan ook een poëtische ankerplaats zijn. Op www.marboei.frl vind je alle gedichten die gekoppeld zijn aan een groep MarBoeien.

Marrekrite onderhoudt de voorzieningen en zorgt ervoor dat alles veilig en netjes is door te maaien, snoeien en de afvalcontainers te legen. Daarnaast worden er ook nieuwe aanlegvoorzieningen gerealiseerd. Daarbij houden we ook rekening met kanoërs. Watersporters mogen maximaal drie dagen gratis op een Marrekrite plek liggen. Na die drie dagen vaar je door naar een andere plek, waar je weer drie dagen gratis kunt liggen. Het netwerk van aanlegplekken is uniek in Nederland en zelfs in Europa. Nergens is het zo goed geregeld als in Friesland. iedereen kan genieten van een fijne ligplaats Wij vragen watersporters rekening te houden met anderen en onze ligplaatsen schoon te houden. Gooi je afval in de vuilcontainers of neem het mee als deze vol is. Barbecue niet op steigers en damwanden, het kunststof kan daar niet tegen. En als het druk is, schuif dan zoveel mogelijk aan. Als we hier samen op letten, kan iedereen genieten van een fijne ligplaats. Ontdek je een schade aan een van onze voorzieningen? Of is er een container vol? Meld het ons, dit kan snel en eenvoudig via onze site: www.marrekrite.frl/schade-melden Wimpel & Vignet Het onderhoud van deze ligplaatsen kost erg veel geld en wordt voor het grootste deel betaald door de Gemeenschappelijke Regeling Marrekrite; een samenwerking van 13 Friese gemeenten en de provincie Fryslân. Een ander belangrijk deel dragen de watersporters zelf bij. Mensen die Marrekrite financieel willen steunen, konden tot nu toe alleen een wimpel kopen. Het initiatief voor de wimpel is in 1987 ontstaan. Daar komt nu, in 2023, het vignet bij. Het vignet is er speciaal voor kleine, open boten, zonder mastje. Het vignet is aan beide zijden voorzien van een plaklaag en kan zowel op de binnen- of buitenkant van de boot (kano, SUP o.i.d.) als op een raam geplakt worden. We stellen het erg op prijs als je bij gebruik van onze ligplaatsen een Marrekrite wimpel of vignet koopt, de opbrengst hiervan investeren we in het vernieuwen van onze ligplaatsen. De wimpel en het vignet zijn op heel veel plaatsen in Friesland te koop. Je kunt terecht bij de meeste VVV’s, watersportbedrijven, botenverhuurders en jachthavens. De Marrekrite wimpels en het vignet zijn in Grou te koop bij: het InformatiePunt Grou, Cornelder Scheepstechniek, HUBO Bouwmarkt Grou, HW Yachtcharter, De Oude Seylmakerij, Technische Watersportservice De Schiffart en Watersportbedrijf Anja. De contactgegevens vind je achterin dit magazine. Ook zijn ze te bestellen op www.marrekrite.frl/wimpel. Als je donateur wordt, krijg je de wimpel (of het vignet) elk jaar automatisch thuis gestuurd. Meer informatie: Recreatieschap Marrekrite Lytse Sudein 12, 8624 TT Uitwellingerga 058 212 85 81 www.marrekrite.frl 103 omgeving

Vos Catering Grou o.a.: “De pannen van Vos’’ Vanaf 2 personen te bestellen, wisselende diners v.a. €13,95 p.p. Min. 1 dag vooraf te bestellen voor 15:00 uur Weekendbestellingen graag op vrijdag voor 15:00 uur Gekoeld geleverd, u bepaalt zelf wanneer u eet! De pan verwarmt het diner in ca. 25 minuten. Weekendpartypan 50 st. saté, Happyhapjesbox, Smikkelplanken zoet & hartig, heerlijk voor bij de borrel of hightea! Al meer dan 25 jaar uw optimale cateraar met feestelijke partijen, recepties, bruiloften, bedrijfsopeningen. Ruime keuze in lunch, buffetten & BBQ’s. Te bestellen in de webshop www.voscatering.nl 104

Wetterskip Fryslân Al 750 jaar houden wij voeten droog en dijken sterk. Ons beheergebied is maar liefst 355.000 hectare groot, we beheren zo’n 200 kilometer aan dijken, we hebben een rijke historie, 643 medewerkers en werken aan zeven belangrijke opgaven. Ons beheergebied Als je kijkt naar het beheergebied, zijn wij het grootste waterschap van Nederland. Ons beheergebied is maar liefst 355.000 hectare groot en beslaat heel Fryslân, de 4 Friese Waddeneilanden en een deel van het Groninger Westerkwartier. Het gebied bestaat uit 24 gemeenten, waarin ruim 645.000 mensen wonen. Schoon Dagelijks ga je naar de wc, doe je de afwas en sta je onder de douche. Al dit afvalwater komt dan terecht in het riool. En dan? Wij zuiveren dit afvalwater op onze rioolwaterzuiveringsinstallaties. Daarna wordt het teruggestort in het oppervlaktewater. En we zien erop toe dat anderen schoon water niet vies maken. We treden bijvoorbeeld op tegen illegale lozingen. Soms wordt gedacht dat wij ook voor schoon drinkwater zorgen, maar dat is niet het geval. Voldoende Wij zorgen voor voldoende water in meren, plassen, vaarten en sloten. We houden het water op peil in Fryslân en een deel van het het Groninger Westerkwartier. Dit doen we op verschillende manieren, maar vooral met peilbeheer: Samen met de boeren in de omgeving regelen we de waterstanden. In droge perioden houden we het water zo lang mogelijk vast. En in natte perioden voeren we het water zo snel mogelijk af. Veilig Dijken beschermen Fryslân tegen hoog water. Wij beheren dijken die ons tegen overstromingen beschermen. Ook controleren we kaden en oevers langs meren, kanalen en vaarten. Is het nodig, dan verbeteren we deze waterkeringen. We denken vooruit en anticiperen op bodemdaling en klimaatverandering. We beheren bijna 200 kilometer aan dijken: 141,4 kilometer op het vasteland langs IJsselmeer en Waddenzee, en 43,6 kilometer op de eilanden Ameland, Terschelling en Schiermonnikoog. Met 3.300 kilometer aan waterkeringen zorgen we dat het water van Fryslân binnen de sloten en vaarten blijft. Zodat ook morgen onze voeten droog blijven. Meer informatie: Fryslânplein 3 8914 BZ Leeuwarden 058 292 22 22 www.wetterskipfryslan.nl 105 omgeving

• Apollo Brassband • Damesakkoord • De Band VOLK • De Pikbroeken • Just for Fun popkoor • Koor Ratjetoe • Mingd Koar Grou • Orkest foar Elkenien • Vocal group Sjonge Jonge • Koor Sjong Nocht Joop Spykstra & The Jerrycans MuZiek in Grou

Apollo Brassband Damesakkoord Al meer dan 130 jaar is Brassband Apollo de muziekvereniging in Grou. Met ruim 27 leden verzorgen we diverse optredens bij activiteiten in eigen dorp en in de gemeente. Onder leiding van onze dirigent en muziekdocent Piet Visser worden muziekworkshops op de basisscholen gegeven, om de Grouster jeugd op een actieve wijze bij de muziek te betrekken. Wilt u meer weten? Kijk dan op onze site. Al bijna 25 jaar zijn wij een dameskoor van 24 leden. Met veel plezier zingen wij meerstemmig populaire Nederlandse, Friese en anderstalige liedjes. Iedere maandagavond zingen wij o.l.v. onze dirigente Anna Bonnema van 19.30 - 21.30 uur in het Cathechisatielokaal bij de St Piterkerk in Grou. Heb je zin om mee te zingen? Neem dan contact op met ons secretariaat. Je bent van harte welkom! www.apollogrou.nl secretaris@apollogrou.nl   ApolloGrou damesakkoord.grou@hotmail.com De Band VOLK De band VOLK maakt eigen Folkmuziek, overgoten met een saus bestaande uit: cabaret / chanson / klezmer / brassband invloeden. Liedjes met verrassende arrangementen en altijd in het Fries. Akoestisch, humoristisch, gewoanwei Moai! Volk bestaat uit: Wietske Banga (zang, gitaar, banjo, ukelele), Alinda Talsma (contrabas en zang), Jelle Beks (zang en sopraan/tenor saks), Ben van der Veen (trombone en sousafoon), Paul Tjepkema (percussie) en Piter Banga (zang, accordeon, vertalingen). De Pikbroeken Het is een gezellig koor bestaande uit 32 leden die veel plezier hebben in zingen. Ze hebben een breed repertoire wat ze ten gehore brengen o.l.v. dirigent Fokke de Groot, met muzikale ondersteuning van nog twee gitaristen en een accordeonist. www.debandvolk.frl info@debandvolk.frl 06 15 34 24 08  debandvolk www.pikbroeken.wordpress.com secretarispikbroeken@gmail.com  depikbroeken 107 MuZiek in Grou

Just for Fun popkoor Koor Ratjetoe Popkoor Just for Fun is een gezellig koor onder leiding van dirigent Sander Metz. We verzorgen een aantal optredens per jaar. Dat kan zijn op een kerstmarkt, korenfestival, feest of evenement. Wij zijn als koor ‘FUN’ en onze muziek is dat ook! Onze agenda, boekingen en meer informatie over ons koor vind je op onze website. Ratjetoe is een koor met een Ratjetoe aan leden, die een Ratjetoe aan liedjes in een Ratjetoe aan talen ten gehore brengt. We bestaan inmiddels zo’n 15 jaar en hebben nog steeds veel lol in het zingen, de nazit en de optredens. Nadat Jacob Nauta zo’n 7 jaar geleden onze dirigent is geworden is er weer een nieuwe swung in het koor gekomen. We hebben een geweldige orkestbak die uit drie accordeonisten en twee gitaristen bestaat. Het is een prachtige toevoeging aan ons enthousiaste koor! www.justforfun-grou.nl justforfungrou@gmail.com  popkoor Just for Fun Grou  just_for_fun_grou  justforfungrou Meer informatie: secretaris 06 - 49816871 Mingd Koar Grou Het Mingd Koar Grou heeft in 2022 zijn 110-jarig bestaan gevierd. Het koor bestaat uit ongeveer 55 enthousiaste leden die één keer per week repeteren onder de bezielende leiding van dirigent Hans Algra. Het repertoire is divers: zowel klassieke werken als ook speciaal voor het koor geschreven stukken. De teksten kunnen zowel Duits, Engels, Latijn als Fries zijn. In november wordt het stuk ‘Frede’ uitgevoerd, waarvan de tekst is geschreven door Baukje Wytsma en de muziek gecomponeerd is door Sipke Hoekstra. Orkest foar Elkenien Orkest foar Elkenien is een ‘kunst in je buurt’ initiatief van Het Generatiehuis. Het orkest bestaat uit een dertigtal muzikanten uit Grou en omgeving. Het instrumentarium is zeer gevarieerd. Het orkest is gestart in maart 2022. Een groot deel van de muzikanten had geen muzikale ervaring en bespeelde geen instrument. Onder leiding van Guus Pieksma repeteert het orkest iedere vrijdagmiddag op de locatie “Ontmoeten en Meedoen” in Grou. Inmiddels heeft het orkest stap voor stap een afwisselend programma opgebouwd. Bij Orkest foar Elkenien gaat het om het plezier van samen muziek maken en gezelligheid. www.Grousterkoar.nl info@grousterkoar.nl  grousterkoar Meer informatie: ron.schipper@gmail.com 06 -33840793 108

Vocal group Sjonge Jonge Koor Sjong Nocht Vocal group Sjonge Jonge onder leiding van topdirigent Akke Bosma is een prachtig koor met een zeer gevarieerd repertoire uit de lichte muziek: Van swingende up-temposongs en uitbundige musicalnummers tot ontroerende luisterliedjes. Het koor staat bekend om haar mooie koorklank en unieke presentatie, waarbij het plezier in performance duidelijk zichtbaar is. Sjonge Jonge wordt op piano begeleid door Marijke van der Wal; de Grouster regisseur Alinda Talsma zorgt telkens weer voor een prachtige choreografie. Onder leiding van een gediplomeerde dirigente worden er op maandagmiddag meertalige liedjes gezongen. Het is altijd reuze gezellig en u hoeft niet meer ’s avonds de deur uit. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Kom een keertje vrijblijvend binnenlopen. Het koor treedt een enkele keer per jaar op, o.a. in Friesma State, bij de jaarlijkse Kerstbijeenkomst en de Sint Pitermiddag. www.Sjonge-jonge.nl info@sjonge-jonge.nl  vocalgroupsjongejonge  sjongejongevocal  SjongeJongeGrou info@uvvgrou.nl uvvgrou.nl 109 MuZiek in Grou

• Athleta Grou • BC Raak ‘m • Bridgeclub Grou • STG De Pinguins • FFF Grou • Fügelwacht Grou • Grouster RoeiSloepen vereniging • GWS Grouster WaterSport Vereniging • Gymnastiekvereniging SSS Grou • Hengelsportvereniging Idaarderadeel • HSF de Pikmarruters • It Gild • Kaatsvereniging it Wetterlân • KWV Frisia • Krite Grou • Tennisvereniging Grouw • IJsZeilenGrou • Volkstuinvereniging Grouw • Volleybalvereniging Grouw ‘64 verenigingen

Athleta Grou BC Raak’m de loopgroep voor iedereen Lopen kun je altijd en overal doen. Voor €100,- per jaar twee keer per week trainingen verzorgt door gediplomeerde trainers op verschillende niveaus + zomers op de vrijdagavond regelmatig een duurloop met keuze uit enkele afstanden. BC Raak’m is een dynamische en succesvolle badmintonvereniging met ongeveer 70 volwassen leden en 30 jeugdleden. Actief vanuit Grou voor de regio. Het seizoen start na de zomervakantie en loopt door tot het voorjaar. Je bent van harte welkom om kennis te maken en eens mee te doen. Ook bieden we elk jaar ‘Probeer Badminton Nu’: 10 avonden training en meedoen voor slechts € 25,-. www.athleta.nl www.bcraakm.nl info@bcraakm.nl Bridgeclub Grou de gezelligste bridgeclub van Midden-Fryslân Wil je met veel plezier en in-/ontspanning bridgen bij een goed georganiseerde club dan moet je bij de BCGrou zijn. Wij spelen competitie op maandagmiddag in onze toplocatie “Het Theehuis” aan het Pikmeer. De BCGrou is aangesloten bij de Nederlandse Bridgebond. STG De Pinguins STG De Pinguins is een schaatstrainingsgroep met de voormalige gemeente Boarnsterhim als basis. Bij ons staat het plezier in de schaatssport voorop, maar dat je hier soms ver mee kunt komen bewijst ons lid Jorrit Bergsma. We schaatsen zowel op Thialf in Heerenveen als in de Elfstedenhal in Leeuwarden.In de zomer zijn er droogtrainingen op het veld van Meinga in Grou en daarnaast bieden we in de zomer ook skeelertrainingen aan op Play Skate Court Grou. Graag tot ziens, bij de Pinguins! 17029.bridge.nl bcgrou@gmail.com www.depinguins.nl bestuur.secretariaat@depinguins.nl 111 verenigingen

FFF Grou Fûgelwacht Grou De Ferieniging Foar Folksfermaken De FFF (Ferieniging Foar Folksformaken) organiseert jaarlijks het dorpsfeest in het tweede weekend van september. Onze vereniging bestaat sinds 1920 en is één van de grootste verenigingen in Grou. Ook in 2023 staat ons weer een geweldige merke te wachten met als thema ‘Proud2BeVout’. Fûgelwacht Grou is een vogelbeschermingsvereniging die zich sinds 1945 bezighoudt met het wel en wee van vogels in en rondom het dorp Grou. Beschermen en inventariseren vindt vooral plaats in de weidegebieden rondom Grou, waar we in samenwerking met de boeren en de inzet van enthousiaste vrijwillige nazorgers de weidevogels en hun legsels helpen beschermen tijdens de werkzaamheden van de boeren en de loonbedrijven op het land. www.fffgrou.nl pr@fffgrou.nl   fffgrou  groustermerke www.fugelwachtgrou.nl info@fugelwachtgrou.nl  fugelwacht  fugelwachtgrou Grouster RoeiSloepen Vereniging Sinds april 1997 is de Grouster RoeiSloepen Vereniging actief op en rondom de Grouster meren. De GRSV doet al jaren mee aan de wedstrijden om het Nederlands Kampioenschap Sloeproeien. Per jaar roeien we zo’n 20 wedstrijden, zoals de legendarische Harlingen-Terschelling Race, de Kameleonrace rond Terherne of onze eigen uitdagende Grouster Roeirace. GWS Grouwster WaterSport Vereniging GWS – de Grouwster Watersport Vereniging is opgericht in 1935. De GWS biedt in haar in 2017 gerenoveerde haven naast het Theehuis betaalbare ligplaatsen aan leden, helpt met de ontvangst van passanten en organiseert een aantal zeilwedstrijden, o.a. voor de traditionele ijzeren GWSschouw, waarvoor de GWS de klasse-organisatie is. Daarmee houdt de GWS het actieve zeilen met de schouwen in stand. www.grsv.nl info@grsv.nl  grsvroeivereniging www.grouwsterwatersport.nl info@grouwsterwatersport.nl  klassecommissiegws  gws schouw 112

Gymnastiekvereniging SSS Grou Dat bewegen gezond is voor jong en oud is bij de meeste mensen wel bekend. Gymnastiekvereniging SSS Grou biedt gymnastiek vanaf 2 jaar oud (nijntje beweegdiploma), freerunnen, rhönradturnen en bewegen voor ouderen en heeft een selectiegroep voor turnsters. Iedereen kan zich aanmelden voor twee proeflessen. Hengelsportvereniging Idaarderadeel “Een ieder mag graag vissen”. Geen betere plek dan Grou en omgeving om deze oude Friese spreuk in praktijk te brengen. Overal waar je kijkt is open water; “het huis van de vis”. Van de open ruime meren zoals het Pikmeer en de Ee tot de mooie polder ‘de Burd’. Maar ook in de bebouwde kom zijn vele fraaie plekken om een hengeltje uit te gooien. Vissen is een leuke hobby voor jong en oud en dat al generaties lang. www.sss-grou.nl info@sss-grou www.sportvisserij.frl 0566 624 455  SportvisserijFryslan  sportvisserij_fryslan HSF de Pikmarruters HSF de Pikmarruters is een actieve en gezellige rijvereniging voor ruiters en amazones van alle leeftijden. Zowel met paard als met pony ben je van harte welkom om lid van onze vereniging te worden. Op zondagochtend zijn onze wekelijkse clublessen. De lessen zijn voornamelijk gericht op dressuur en af en toe wordt er een hindernis in de rijbak gezet. Daarnaast organiseren we diverse activiteiten zoals clinics, onderlinge wedstrijden en onze jaarlijkse buitenrit. We hebben een eigen rijbak op de ‘Idaerderhoek’, tussen Grou en Idaerd. Kom gerust eens langs! It Gild het oudste ziekenfonds van Nederland It Gild is opgericht op 5 mei 1776. De doelstelling is eerst geweest het uitkeren van geld bij ziekte, invaliditeit en bij sterfte (kistjejild) en bovendien een ouderdomsuitkering. Na verloop van tijd bleek dat de eerdergenoemde doelstelling niet te handhaven was en werd in 1911 besloten dat vanaf die tijd “It Gild” een ziekenfonds zou zijn dus alleen een uitkering bij ziekte en ongeval. www.pikmarruters.nl hsfdepikmarruters@gmail.com  pikmarruters 113 verenigingen

Kaatsvereniging It Wetterlân KWV Frisia Kaatsen bij KV It Wetterlân is voor iedereen. Jong en oud zijn, in het voor jaar en zomer, welkom op het kaatsveld voor een training of wedstrijd. Voor kinderen vanaf 4 tot 6 jaar is er kabouterkeatsen, er worden jeugdtrainingen gegeven aan jeugd van 6 tot 18 jaar. Voor de senioren is er zowel ‘It Fryske spul’ als ‘sachte bal’ waarbij er met een andere bal wordt gekaatst. De Koninklijke Watersport Vereniging Frisia is een vereniging waar de watersport in volle breedte wordt beoefend. KWV Frisia organiseert activiteiten, trainingen en wedstrijden op en rond het water voor jong tot oud. Ook watersporters met een beperking zijn welkom. Kijk voor al onze activiteiten onze website. www.wetterlan.nl jc.itwetterlan@gmail.com  kvwetterlan  kvitwetterlan www.kwvfrisia.nl    kwvfrisia Krite Grou Krite Grou bestaat al bijna 150 jaar! Wie Krite Grou zegt, denkt aan toneel, kulturele avonden, gezelligheid. Cultuur in eigen dorp, je hoeft er niet voor naar de stad. Krite Grou, al generaties lang een begrip, waar een kleine mienskip groot in kan zijn! Tennisvereniging Grouw In het sportieve hart van Grou, ingeklemd tussen voetbal en korfbal ligt het mooie tennispark van Tennisvereniging Grouw. 4 banen, 1 oefenveld, gezellige kantine én een 50-jarige historie maakt TV Grouw een niet weg te denken vereniging uit de Grouster samenleving. Wil je dit zelf ervaren? Meld je aan op onze website. kritegrou.nl info@kritegrou.nl   @kritegrou www.tvgrouw.nl info@tvgrouw.nl 114

Vereniging IJsZeilenGrou De vereniging IJsZeilenGrou, heeft hoofdzakelijk Grouster leden. Wanneer er gezeild wordt, strijden de deelnemers om de Grouster IJszeilbokaal. Daarnaast organiseert de vereniging zeiltochten over het ijs. Maar ook korte tripjes naar het buitenland hebben ook plaatsgevonden wegens het ontbreken van ijs in Nederland. Vorig jaar heeft de vereniging IJsZeilenGrou alweer haar 10e lustrum gevierd. Volkstuinvereniging Grouw De volkstuinvereniging is opgericht op 27 januari 1976. De vereniging heeft de tuinen op een stuk eigen grond aan de Molesingel in Grou. De vereniging heeft ten doel het uitoefenen en bevorderen van het tuinieren als amateur in de ruimste zin des woords. Het natuurlijk tuinieren wordt zoveel mogelijk gestimuleerd. www.ijszeilengrou.nl info@ijszeilengrou.nl 06 23 82 15 88    IJsZeilenGou vtvgrouw.nl info@vtvgrouw.nl Volleybalvereniging Grouw ‘64 Grouw ‘64 is de Grouster volleybalvereniging. Een actieve, sportieve en gezellige vereniging met teams actief in de recreatieklasse en (jeugd-)Nevobo competitie. Kom vrijblijvend eens meetrainen! www.grouw64.nl meetrainen@grouw64.nl 115 verenigingen

• Het Sint Piterfeest • Sint Piterfroulju • Merenloop • Vrolijke vrijmarkt • Dodenherdenking • Opening Watersportseizoen • Boot Grou • Skûtsjewike • SKS Skûtsjesilen • De Grouster Merke • Bingo • Kerst Sing In activiteiten / festiviteiten

activiteiten / festiviteiten Het Sint Piterfeest Ieder jaar vieren de Grousters het Sint Piterfeest. Dit is een feest voor kinderen, volwassenen, Grousters en oud-Grousters. Sint Piter komt ieder jaar met zijn vriend Aldemar naar Grou ter ere van zijn verjaardag op 21 februari. Ze komen vaak aan op de pakjesboot de zaterdag voor zijn verjaardag. Heel enkel is dit, in verband met de voorjaarsvakantie, een weekend eerder. Sint Piter wordt ontvangen op de Kade en loopt vervolgens, door de mensenmassa, naar it Grien (het plein in het dorp) en wordt daar verwelkomd door alle mensen en de burgemeester van de gemeente Leeuwarden. Nadat Sint Piter en Aldemar zijn toegezongen door het publiek, stapt de goedheiligman op het paard voor een rondrit door Grou. De rest van de dagen worden gevuld met activiteiten rondom het duo. Op 21 februari, pakjesavond, neemt Grou ook weer afscheid van Sint Piter en Aldemar. It Grien loopt weer vol zodat ze kunnen worden uitgezwaaid. Hoe ze vertrekken is ieder jaar weer een verrassing. Zo stapten ze in 2018 nog in een luchtballon om weer richting Spanje te vertrekken. Er gaan veel verhalen over Sint Piter. Logisch, want niemand weet precies wat de geschiedenis van Sint Piter is. Wat we wel weten is dat Sint Piter – en niet Sinterklaas – ieder jaar in februari naar Grou komt, samen met zijn trouwe vriend Aldemar. Vroeger was de heilige Sint Petrus beschermheilige van de Grouster vissers. Hij had een aandeel in de Lentefeesten en gaf fruit en snoep aan de kinderen. Misschien is daarom de Sint Piterkerk in Grou gebouwd en vieren de kinderen, volwassenen, Grousters en oud-Grousters daarom op 21 februari Sint Piterdag. aankomst 10 februari 2024 Vertrek 21 februari 2024 Meer informatie: www.sintpiter.nl info@sintpiter.nl  sint piter  sintpiter  sintpiterfeestgrou  sintpiterkomitee Sint Piterfeest in Grou is bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland 117

Sint Piterfroulju De traditie van de Sint Piterfroulju is een bekend begrip in Grou! Maar waar komt deze traditie eigenlijk vandaan en wat doen die dames precies? Na de Tweede Wereldoorlog begonnen de dames van de Nederlandse Vrouwen Elektriciteits Vereniging (N.V.E.V) met de Sint Pitertentoonstelling, waarbij ze handwerkjes verkochten die ze al in de herfst maakten. Nu, bijna 80 jaar later, organiseren de Sint Piterfroulju nog steeds deze beurs, maar dan met zelfgemaakte spelletjes voor de kinderen, zoals hoefijzer gooien en pepernoot sjoelen. Het is een dag waar jong en oud samenkomen en genieten van de gezelligheid, het draaiend rad en heerlijke versgebakken appeltaart. De essentie is net als de locatie in Hotel Oostergoo al die jaren wel hetzelfde gebleven. Later begonnen de Sint Piterfroulju ook met de Sint Piterbingo, die inmiddels elk jaar zo’n 200 fanatieke bingofanaten trekt. Het is altijd een gezellige boel waarbij veel mooie prijzen te winnen zijn. Een enthousiaste groep dames De Sint Piterfroulju is een enthousiaste groep van 13 dames die zich vanaf september elk jaar weer inzet voor het Sint Piterfeest. Naast de beurs en bingo organiseren ze ook de Opsetakje, Op Besite bij Sint Piter, de Strúntocht en Sint Piter syn Sliepkeamer. Gemiddeld blijven de dames zo’n 5 jaar actief als Sint Piterfrou, waarna er weer een nieuwe generatie opstaat. 118 De opbrengsten van de activiteiten van de Sint Piterfroulju zijn heel belangrijk voor het hele Sint Piterfeest. Maar deze activiteiten kunnen niet zonder de steun van de Grouster ondernemers en vrijwilligers. Zo zijn er dames die heerlijke appeltaart bakken, anderen helpen met de kinderspelletjes en weer anderen voorzien de froulju van prijzen voor het draaiend rad en de bingo. Het Sint Piterfeest is echt een feest voor en door Grousters en daar zijn we elk jaar weer ontzettend dankbaar voor! Meer informatie: www.sintpiter.nl info@sintpiter.nl  sintpiterkomiteegrou  sintpiter  sintpiterfeestgrou  sintpiterkomitee

activiteiten / festiviteiten Merenloop De tweede zondag in maart, bijna lente. Het is tijd voor de 51e Merenloop in Grou, een loopevenement bestaande uit wandeltochten en hardloopwedstrijden. 10 maart 2024 Wandeltochten gekozen kan worden uit een afstand van 20 km, welke door Grou en omgeving voert. Het komt voor dat er koffiegedronken wordt, tussen de koeien. Elk jaar wordt getracht om de laatste 8 km over het mooie eiland en unieke natuurgebied van It Fryske Gea te laten gaan. De 8 km gaat voor het grootste deel over het eiland de Burd en het unieke natuurgebied. Het is watergebied waardoor er een aantal overzetten per pont in de route zitten. Voor de traditionele Merenloop de hardloopwedstrijden zijn er wedstrijden voor jong en oud. Voor de jongste hardlopers, vanaf 4 jaar tot 12 jaar, zijn er twee afstanden namelijk een 1 km en een 2,5 km. Er zijn bekers voor de eerste drie jongens of meisjes van beide afstanden. Voor de lopers, vanaf 12 jaar, zijn er drie afstanden; 5 km, 10 km en 14 km. De 5 km is geheel verhard, de 10 km is voor het grootste deel verhard en er zit een klein stuk onverhard in. De 14 km is een cross en gaat over verharde en onverharde ondergrond, door weilanden en over gesloten hekken. Ben je te vinden voor deze uitdaging kom dan zondag 10 maart 2024 naar Grou, om de Merenloop te wandelen of een van de afstanden te hardlopen. Blijf hardlopen en/ of wandelen zodat je goed getraind aan de volgende Merenloop kunt beginnen Kijk voor informatie en inschrijven op: www.merenloop.nl info@merenloop.nl  merenloop  merenloopGrou  merenloopgrou 119

Dodenherdenking Zoals in veel dorpen en steden in ons land, op 4 mei de gevallenen voor onze vrijheid worden herdacht, gebeurt dat ook in Grou. Mede door subsidie van de Gemeente Leeuwarden, is het ook dit jaar weer mogelijk de herdenking te laten plaatsvinden. Vrolijke Vrijmarkt Grou Een feestje voor jong en oud in Grou is goud! Jaarlijks vindt op 27 april de Vrolijke Vrijmarkt Grou plaats rondom de 12e eeuwse Sint Piterkerk en in 2023 alweer voor de 11e keer, ter gelegenheid van de verjaardag van onze koning. Gezellig rondwandelen in het oudste gedeelte van Grou, waar kinderen hun spulletjes, kunstjes, knutsels en baksels verkopen. De merel die zingt en de vlag staat hoog op de toren. Een kleine versnapering met koffie of thee wordt door buurtvereniging Om ’e Toer met veel liefde en plezier verzorgd. Het kleinschalige en de ongedwongen sfeer dragen bij tot weer een gezellige dag in Grou van 10.00 - 15.00 uur. Op de avond van 4 mei, is er eerst een bloemlegging, door meerdere instanties en leerlingen van de lagere scholen, bij het monument naast het voormalige Raadhuis. Vandaar is er een stille tocht naar de begraafplaats, waar bloemen worden gelegd bij de graven van de door oorlogsgeweld en in concentratiekampen omgekomen Grousters. Voor het verlaten van de begraafplaats wordt ‘the Last Post’ gespeeld. Hierna gaat de stoet naar de Sint Piterkerk, waar om 20.00 uur twee minuten stilte de herdenkingsdienst inleidt. Deze herdenkingsdienst houdt in, voorlezen van zelfgeschreven gedichten, door een aantal leerlingen van de lagere school, een lezing verzorgd door een spreker, liederen gezongen door het Grouster Mingd Koar, en het gezamenlijk zingen van de aanwezigen. Na afloop van de herdenkingsdienst, is er een collecte ter bestrijding van de kosten. 4 mei 2023 120

activiteiten / festiviteiten Opening Watersportseizoen Welkom in Gastvrij Grou! Ieder jaar viert het gezellige watersportdorp Grou de Opening van het Watersportseizoen. Het hele weekend vinden er in het centrum, op de Kade en op het water diverse activiteiten plaats voor jong en oud. Het evenement heeft naast een jaarlijks wisselende invulling ook een aantal vaste activiteiten, waarvan sommige zelfs bijna traditie te noemen zijn. De belangrijkste traditie is toch wel de aankomst van de Sylkeninginne (zeilkoningin) en hofdame. Zij meren vrijdagavond met het Grouster Skûtsje aan bij Hotel Oostergoo. Samen met de wethouder zullen zij het seizoen van 2023 openen. Nieuw dit jaar is de spetterende Bingo vanaf het water op vrijdagavond voor en na de aankomst van de Sylkeninginne. Een ander vast element is de Voorjaarskermis met fantastische attracties voor jong en oud. Uiteraard kan het Watersportseizoen niet geopend worden zonder activiteiten op het water. Voor de allerkleinsten is er op zaterdag het Skipkesilen. Welk skipke komt als eerste over de lijn? Een prachtig schouwspel om vanaf de kant te bewonderen. Op zaterdag tijdens Boot Grou zetten diverse Grouster watersportbedrijven de deuren voor je open en kun je van alles bekijken op het gebied van watersport. Geniet ook van de oldtimers die Grou aan zullen doen. Of stap aan boord van een zeilboot tijdens de Grouster Kust Suteltocht en doe mee aan deze behendigheidswedstrijd. Kom op zondag vooral ook een kijkje nemen op de Lente Fair aan de Kade. Er zijn tal van leuke kramen met mooie producten en ambachten uit Grou en omgeving. Aan de kade liggen diverse schepen om van binnen en buiten te bekijken, waaronder de ms Markol. En ook dit jaar kun je meedoen aan de Duckrace. Een prachtig gezicht om alle badeendjes naar de finishlijn te zien drijven. Het winnende eendje ontvangt een mooie prijs. Natuurlijk kun je ook weer volop genieten bij de diverse horeca die Grou rijk is. Strijk neer op een van de terrassen of dans tot in de late uurtjes. Opening WatersportseiZoen op 12, 13 en 14 mei Meer informatie: Opening Watersportseizoen www.grouaktief.nl info@grouaktief.nl    openingwatersportseizoengrou 121

BEN JIJ AL OVERSTAG? Bel: 0566-651698 of bestel op: Met hart voor dieren, in het hart van Fryslân Voor spoedgevallen 24 uur / 7 dagen bereikbaar Oedsmawei 13, 9001 ZJ Grou, T 0566-601464, info@dierenartsgrou.nl | www.dierenartsgrou.nl Telefonisch spreekuur: ma t/m za 08:00 - 09:30 Balie geopend: ma t/m vr 08:00 - 18:00 en za 08:00 - 09:30 Spreekuur gezelschapsdieren uitsluitend op afspraak! Grou - Sneek - Drachten - Surhuisterveen 34705-MIT-Mitra Grou Spandoek-2500x610.indd 1 22-09-21 09:19 122

activiteiten / festiviteiten Boot Grou pakt groots uit tijdens Opening WatersportseiZoen Dit jaar slaan de watersportbedrijven in Grou de handen ineen om watersportliefhebbers aan te trekken met het evenement Boot Grou. Zaterdag 13 mei van 10.00 tot 17.00 uur openen de ondernemers hun deuren om hun kennis te delen met haar bezoekers. 13 mei 2023 Op deze gezamenlijke Open Dag presenteren ruim 30 Grouster watersportbedrijven hun ruime aanbod van schepen, diensten en ambachten. Dit jaar hebben de Grouster ondernemers besloten meer te investeren om er een jaarlijks terugkerend evenement van te maken. Op deze manier laten ze de watersportliefhebber zien hoeveel watersportbedrijven Grou rijk is. Een unieke mogelijkheid om op één dag bij meerdere watersportbedrijven een kijkje achter de schermen te krijgen. Alle deelnemende bedrijven nemen uitgebreid de tijd om hun expertise met de bezoekers te delen. Boot Grou heeft bewust gekozen voor hetzelfde weekend als de opening van het watersportseizoen. Want tijdens het weekend van de opening van het watersportseizoen bruist het van de activiteiten in het watersporthart van Friesland en worden duizenden mensen verwacht. Rijke Historie Grou heeft een rijke historie met watersport. Naast de start van het SKS-skutsjesilen is de opening van het watersportseizoen één van de hoogtepunten van Grou. Het gehele weekend van vrijdag 12, zaterdag 13 en zondag 14 mei 2023 organiseert Grouaktief.nl de Opening van het Watersportseizoen, met een weekend vol activiteiten voor jong en oud. In het centrum, op de kades, bij het zeilcentrum en op het water. 123

Skûtsjewike Beleef het in Grou van 28 juli t/m 6 augustus! In 2011 hebben een aantal Grouster ondernemers met een aantal vrijwilligers het plan opgevat om meer reuring –in de goede zin van het woord– te creëren. Bezoekers langer vasthouden en zo is het idee ontstaan om in de week voorafgaand aan de opening van het SKS Skûtsjeseizoen iedere dag één of meerdere activiteiten te organiseren. Door een concentratie van activiteiten in de Skûtsjewike staat tien dagen lang het watersportdorp Grou in het teken van varen, fietsen, muziek, maar vooral zeilen. Van foodfestival Prikmar tot een sloepentocht en natuurlijk de start van het SKS Skûtsjesilen. 124

activiteiten / festiviteiten In Grou is ieder jaar de start van het SKS Skûtsjesilen. Dat geeft het dorp een bijzondere positie. Grou is anders dan anders. Het is rustig, kleinschalig, maar er valt hier heel wat te beleven. Alle activiteiten van de Skûtsjewike hebben te maken waar Grou voor staat: watersport. Het eerste weekend staat in het teken van sport, muziek, dans en gezelligheid! Vrijdag 28 juli wordt de Skûtsjewike afgetrapt met beachvolleybal voor jong & oud in het centrum van Grou. Er worden zandvelden gecreëerd voor Grootcafé Treemter en Amicaal. Op zaterdag is Splashtival de plek om de zomer te vieren en de Skûtsjewike muzikaal en met een dansje te beginnen met vrienden, buren en bekenden. Op zondag is het genieten van een hapje en een drankje op foodfestival Prikmar waar verschillende keukens en foodtrucks hun specialiteiten verkopen aan de bezoekers. Vanaf maandag activiteiten voor jong en oud met voor ieder wat wils. Op de fiets in en om Grou genieten, het kan tijdens de Skûtsjewike. Op woensdag de sloepentocht, inmiddels uitgegroeid tot een geweldig event met een variëteit aan artiesten en acts met altijd weer iets verrassends. Op vrijdag start het officiële skûtsjeprogramma. De loting en feest op het Halbertsma’s Plein en zaterdag de eerste wedstrijd van het SKS Skûtsjesilen. De skûtsjes zijn tiptop in orde gemaakt en de schippers met hun bemanning strijden om de eerste slag. Het laatste nieuws, inschrijven en deelname via: www.skutsjewike.nl info@skutsjewike.nl    skutsjewike 125 Verschillende verenigingen in Grou nemen elk een deel van de organisatie van de activiteiten voor hun rekening. Tientallen vrijwilligers steken er veel tijd in om de Skûtsjewike tot een succes te maken. Vanaf de winter zijn we volop bezig. Het dorp bruist van de energie om aan de slag te gaan. De vrijwilligers kijken er naar uit om weer aan de slag te mogen voor de Skûtsjewike, we steken graag met z’n allen onze handen uit de mouwen om een schitterende elfde editie te organiseren.

Skûtsjesilen Het SKS-kampioenschap skûtsjesilen wordt traditiegetrouw tijdens de noordelijke bouwvakvakantie gehouden. Onze veertien SKS-skûtsjes zeilen in 2023 van 5 tot en met 18 augustus elf wedstrijden op tien verschillende plaatsen in Fryslân. De veertien schippers strijden tijdens het kampioenschap om het Sulveren Skûtsje en de eeuwige roem. Het SKS-kampioenschap wordt op vrijdagavond voor aanvang van het kampioenschap in de tent op het Halbertsmaplein in Grou geopend met de traditionele loting. Schippers trekken lootjes uit de pet van Fokke Wijkstra en zo wordt de startvolgorde van de (wal)starts bij De Veenhoop en Earnewâld bepaald. Nog een prachtige traditie: sleepboot Argus brengt de veertien skûtsjes voor aanvang van de eerste wedstrijd bij Grou in een lange sleep naar de Pikmar. De finale is twee weken later bij Sneek op de Snitser Mar, waar de winnaars worden gehuldigd op het Starteiland en de kampioen het Sulveren Skûtsje krijgt uitgereikt. In de plaatsen waar de SKS-skûtsjes zeilen, komen schippers ’s morgens om 11.00 uur bijeen voor de rûtebesprekking. Na afloop van de wedstrijd wonen ze samen met bemanningen en familie de prijsuitreiking bij. Overal waar de skûtsjevloot aanmeert, is het feest! In alle plaatsen hebben lokale organisaties festiviteiten rond het skûtsjesilen georganiseerd. Oranje wimpel De SKS-wedstrijden trekken jaarlijks duizenden bezoekers. Het publiek kan vanaf de wal of in een boot(je) vanachter de rode boeien op het water de silery goed volgen. De veertien platbodems zijn te herkennen aan een merkteken in het zeil. Het teken verwijst naar de plaats waar het skûtsje vandaan komt of naar de eigenaar van het schip. De leider in het klassement voert een oranje wimpel aan de opsteker. De meeste skûtsjes in de vloot zijn zo’n 100 jaar oud. Met de platbodems werd onder meer turf en terpaarde vervoerd. De schippers woonden met hun gezinnen aan boord van de schepen. Zomerdag schreven kasteleins zeilwedstrijden uit waar de skûtsjeschippers aan deelnamen om wat extra inkomsten te verdienen. De huidige SKS-schippers stammen af van de Friese schippersgeslachten. Zij zetten zich, evenals hun voorouders, met veel passie in voor het skûtsjesilen. Dat doen zij samen met bemanningen, hun familie en talloze vrijwilligers. Daar zijn we als vereniging dan ook grutsk (trots) op! Sinds april 2021 staat het ‘SKSKampioenschap Skûtsjesilen’ bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. Een bekroning op het werk van schippers, bemanningen, vrijwilligers en liefhebbers van de oude platbodems die bergen werk verzetten om het SKS-Kampioenschap Skûtsjesilen in stand te houden! De Skûtsje app geeft informatie over de wedstrijden van de SKS en bevat informatie over alle deelnemende skûtsjes. Het skûtsjesilen zijn Friese zeilwedstrijden met skûtsjes (historische vrachtzeilschepen). Elk skûtsje heeft een uniek zeilteken, hieraan kunt u het schip vanaf de wal herkennen. U kunt de SKS Skûtsje app downloaden op www.skutsjeapp.nl. 126

activiteiten / festiviteiten Skûtsjesilen It SKS-kampioenskip skûtsjesilen wurdt tradysjegetrou yn de noardlike boufakfakânsje hâlden. Us fjirtjin SKS-skûtsjes sile yn 2023 fan 5 oant en mei 18 augustus alve wedstriden op tsien ferskillende plakken yn Fryslân. De fjirtjin skippers stride ûnder it kampioenskip om it Sulveren Skûtsje en de ivige rom. It SKS-kampioenskip wurdt op freedtejûn foar oanfang fan it kampioenskip yn de tinte op it Halbertsma ’s Plein yn Grou iepene mei de tradisjonele lotting. Skippers lûke lotsjes út de pet fan Fokke Wijkstra en sa wurdt de startfolchoarder fan de (wâl)starts by De Feanhoop en Earnewâld bepaald. Noch in prachtige tradysje: sleepboat Argus bringt de fjirtjin skûtsjes foar oanfang fan de earste wedstriid by Grou yn in lange sleep nei de Pikmar. De finale is twa wiken letter by Snits op de Snitser Mar, dêr ’t de winners huldige wurde op it Starteilân en de kampioen it Sulveren Skûtsje útrikt krijt. Op de plakken dêr ’t de SKS-skûtsjes sile, komme skippers moarns om 11.00 oere byinoar foar de rûtebesprekking. Nei ôfrin fan de wedstriid wenje se tegearre mei bemanningen en famylje de priisútrikking by. Oeral dêr ’t de skûtsjefloat oan leit, is it feest! Op alle plakken hawwe lokale organisaasjes festiviteiten om it skûtsjesilen hinne organisearre. Oranje wimpel De SKS-wedstriden lûke jierliks tûzenen besikers. It publyk kin fan de wâl ôf of yn in boat(sje) efter de reade boeien op it wetter wei de silerij goed folgje. De fjirtjin platboaiems binne te werkennen oan in merkteken yn it seil. It teken ferwiist nei it plak dêr ’t it skûtsje weikomt of nei de eigener fan it skip. De lieder yn it klassemint fiert in oranje wimpel oan de opstekker. De measte skûtsjes yn de float binne sa’n 100 jier âld. Mei de platboaiems waard ûnder oaren turf en terpierde ferfierd. De skippers wennen mei harren gesinnen oan board fan de skippen. Simmerdei skreaune kastleins sylwedstriden út wêr ’t de skûtsjeskippers oan meidiene om wat ekstra ynkomsten te fertsjinjen. De hjoeddeiske SKS-skippers stamme ôf fan it Fryske skipperslaach. Sy sette harren, lykas harren foarâlden, mei in soad passy yn foar it skûtsjesilen. Dat dogge se tegearre mei bemanningen, harren famylje en tal fan frijwilligers. Dêr binne we as feriening dan ek grutsk op! Ymmaterieel erfguod Sûnt april 2021 stiet it ‘SKSkampioenskip Skûtsjesilen’ byskreaun yn de ”Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland”. In bekroaning op it wurk fan skippers, bemanningen, frijwilligers en leafhawwers fan de âlde platboaiems dy ’t bergen wurk fersette om it ‘SKS-kampioenskip Skûtsjesilen’ yn stân te hâlden! SKS Skûtsje app De Skûtsje app jout ynformaasje oer de wedstriden fan de SKS en befettet ynformaasje oer alle dielnimmende skûtsjes. It skûtsjesilen binne Fryske sylwedstriden mei skûtsjes (histoaryske frachtsylskippen). Elk skûtsje hat in unyk sylteken, hjiroan kinne jo it skip fan de wâl ôf werkenne. Jo kinne de SKS Skûtsje app downloade op www.skutsjeapp.nl. 127

Skûtsjesilen The SKS championship skûtsjesilen is traditionally held during the northern construction holiday. Our fourteen SKS skûtsjes will be sailing 11 races at 10 different locations in Friesland in 2023 from 5 to 18 August. The 14 skippers compete during the championship for the Sulveren Skûtsje and everlasting glory. The SKS championship will kick off on Friday evening before the start of the championship in the tent on the Halbertsmaplein in Grou with the traditional draw. Skippers draw lots from Fokke Wijkstra’s cap to determine the starting order of the (shore) starts at De Veenhoop and Earnewâld. Another wonderful tradition: the tug Argus brings the 14 skûtsjes in a long tow to the Pikmar before the start of the first race at Grou. The finale is two weeks later at Sneek on the Snitser Mar, where the winners will be honoured on the Starteiland and the champion will be awarded the Sulveren Skûtsje. In the towns where the SKS skûtsjes sail, skippers meet at 11:00 AM for the rûte meeting. After the race, they attend the winners’ ceremony together with crews and family. Everywhere the skûtsje fleet berths, it’s party time! In each of the towns, local organisations organise festivities around skûtsjesilen. The SKS races attract thousands of visitors every year. The public can easily follow the silery from the shore or in boats from behind the red buoys on the water. The 14 flat-bottomed boats can be recognised by a mark in the sail. The sign refers to the skûtsje’s place of origin or the ship’s owner. The leader in the standings carries an orange banner to the upright. Most of the skûtsjes in the fleet are around 100 years old. The flat-bottomed boats were used to transport peat and turpentine, among other things. The skippers lived aboard the ships with their families. In summer day, innkeepers wrote out sailing races in which skûtsje skippers took part to earn some extra income. The current SKS skippers descend from the Frisian skippers’ families. Like their ancestors, they are passionately committed to skûtsje sailing. This is something they do together with crews, their families and the numerous volunteers. So we as an association are grutsk (proud) of that! Since April 2021, the “SKS Skûtsjesilen Championship” has been credited in the Inventory of Immaterial Heritage of the Netherlands. A crowning glory to the work of skippers, crews, volunteers and lovers of the old flatbottomed boats who put in mountains of work to keep the SKS Skûtsjesilen Championship alive! The Skûtsje app provides information on the SKS races and includes information on all participating skûtsjes. Skûtsjesilen are Frisian sailing competitions with skûtsjes (historic cargo sailing ships). Each skûtsje has a unique sail marking, which allows you to recognise the vessel from the shore. You can use the SKS Skûtsje app download it at www.skutsjeapp.nl. 128

activiteiten / festiviteiten Skûtsjesilen Die SKS Skûtsjesilen-Meisterschaft, eine Skûtsjes-Regatta, findet gemäß Tradition während der nördlichen Bauferien statt. Unsere vierzehn SKS-Skûtsjes werden vom 5. bis 18. August 2023 elf Segelrennen an zehn verschiedenen Orten in Fryslân (Friesland) austragen. Die vierzehn Skipper kämpfen während der Meisterschaft um die Sulveren Skûtsje und um ewigen Ruhm. Eröffnet wird die SKS-Meisterschaft mit der traditionellen Auslosung am Freitagabend vor Beginn der Meisterschaft im Zelt am Halbertsmaplein in Grou. Die Skipper ziehen Namen aus der Mütze von Fokke Wijkstras, um die Startreihenfolge der (Ufer-)Starts bei De Veenhoop und Earnewâld zu ermitteln. Eine weitere tolle Tradition ist die des Schleppers Argus, der vierzehn Skipper vor dem Start der ersten Regatta in Grou in einem langen Schlepp nach Pikmar bringt. Das Finale findet zwei Wochen später in Sneek am Snitser Mar statt, wo die Sieger auf dem Starteiland geehrt werden und das Sulveren Skûtsje an den Gewinner überreicht wird. An den Austragungsorten treffen sich die SKS-Skipper morgens um 11:00 Uhr zur Routenbesprechung. Nach der Meisterschaft nehmen sie mit ihren Crews und ihren Familien an der Siegerehrung teil. Überall dort, wo die Skipper-Flotte anlegt, wird gefeiert! An allen Orten veranstalten örtliche Organisationen festliche Events rund um die Skûtsjesilen. Die SKS-Wettkämpfe ziehen jedes Jahr tausende Besucher an. Das Publikum kann die Silery vom Ufer oder in einem (kleinen) Boot hinter den roten Bojen auf dem Wasser verfolgen. Die vierzehn Plattbodenboote erkennt man an einer Markierung im Segel. Die Markierung bezieht sich auf den Ort, von dem das Skûtsje stammt, oder auf den Eigentümer des Schiffes. Der Erstplatzierte ist mit einem orangefarbenen Wimpel gekennzeichnet. Die meisten Skûtsjes der Flotte sind etwa 100 Jahre alt. Die Flachbodenboote transportierten unter anderem Torf und Warfterde. Die Skipper lebten mit ihren Familien an Bord der Schiffe. An Sommertagen organisierten die Gastwirte Segelwettbewerbe, an denen die Skûtsjeschippers teilnahmen, um sich so etwas hinzuzuverdienen. Die heutigen SKS-Skipper sind Nachfahren der friesischen Skipperfamilien. Wie ihre Vorfahren haben sie eine Leidenschaft für Skûtsjesilen, zusammen mit ihren Crews, ihren Familien und unzähligen Freiwilligen. Darauf sind wir als Verein sehr stolz! SKS Championship Skûtsjesilen Im April 2021 wurden die „SKS Championship Skûtsjesilen“ zu einem Teil des Kulturerbes der Niederlande erklärt – eine Belohnung für die Bemühungen von Skippern, Crews, Freiwilligen und Fans der alten Plattbodenboote, die gute Arbeit geleistet haben, um die Tradition der SKS Skûtsjesilen-Meisterschaft aufrechtzuerhalten! Die Skûtsje-App informiert über die SKS-Regatten und enthält Informationen zu allen teilnehmenden Skûtsjes. Die Skûtsjesilen sind friesische Segelregatten, die mit Skûtsjes (historischen Frachtseglern) ausgetragen werden. Jedes Skûtsje-Boot hat ein einzigartiges Segelzeichen, das Sie vom Ufer aus erkennen können. Sie können die SKS Skûtsje-Appauf der Webseite www.skutsjeapp.nl herunterladen. 129

Skûtsjesilen 2023 Skûtsje OVERZICHT DEELNEMERS SKS KAMPIOENSCHAPPEN Plaats Schipper Eildert Sietez - Akkrum Twee Gebroeders - Drachten d’Halve Maen - Drachten Twee Gebroeders - Earnewâld Doarp Grou - Grou Gerben van Manen - Heerenveen It Doarp Huzum - Huizum Oeral Thús - Joure De Jonge Jan - Langweer Rienk Ulbesz - Leeuwarden Lemster Skûtsje - Lemmer De Sneker Pan - Sneek Súdwesthoek - Stavoren Akkrum Drachten Drachten Earnewâld Grou Heerenveen Huizum Joure Langweer Lemmer Sneek Pieter Ezn. Meeter Jeroen Pietersma Klaas Westerdijk Gerhard Pietersma Douwe Azn. Visser Sytze Brouwer Johannes Hzn. Meeter Rinus de Jong Harmen Brouwer Leeuwarden Willem Uzn. Zwaga Albert Jzn. Visser Stavoren Klaas van der Meulen - Woudsend Woudsend Jappie Dzn. Visser Auke de Groot Klaas van der Meulen Teken AGENDA Datum Za 05-08-2023 Ma 07-08-2023 Di 08-08-2023 Wo 09-08-2023 Do 10-08-2023 11-08-2023 Vr Za 12-08-2023 Ma 14-08-2023 Wo 16-08-2023 Do 17-08-2023 18-08-2023 Vr Wedstrijdplaats Grou De Veenhoop Earnewâld Terherne Langweer Elahuizen Stavoren Woudsend Lemmer Lemmer Sneek Waar het beste te volgen? Bij De Tynje Bij Ie-Sicht Lange Sleatten Vanaf de pier Vanaf het strand van het dorp Langs de oever van het dorp; Mardyk Vanaf de IJsselmeerdijk Vanaf de Indyk Vanaf de pier bij het strand Vanaf de pier bij het strand Vanaf het Starteiland 130

activiteiten / festiviteiten De Grouster Merke 2 weekend van september e De hoofdactiviteit van de FFF is het organiseren van het traditionele dorpfeest wat iedere jaar rond de tweede zondag van september wordt gehouden. De Grouster Merke, zoals het in de volksmond wordt genoemd, is een weekend waar menig Grouster naar uitkijkt! Van de volksspelen tot kinderdisco en van het Matinee tot het grote slot feest. Voor iedereen van jong tot oud is er iets leuks te doen. Naast deze festiviteiten wordt er ook ieder jaar weer gezorgd voor een gezellige kermis op en rond het Halbertma’s plein. En vergeet niet; as jim it nei it sin hawwe, dan ha wy it ek www.fffgrou.nl info@fffgrou.nl  fffgrou  fffgrou  groustermerke 131

Hoofdstraat 5 9001 AM Grou Tel: 0566-621316 www.bruna.nl ING-servicepunt PostNL postkantoor garen wol naalden accessoires boeken Gedempte haven 3a, Grou www.wolwinkel.nl • Mobile SUP-school voor jong en oud • SUPs, Dragon (4 pers) of Big (6-8 pers) • Lessen, clinics, (groene) bedrijfsuitjes & verhuur. Fietsverhuur prijslijst Dames-, heren- of kinderfiets Per dag ..............................................€ 10,Per week ...........................................€ 50,Mountainbike Per dag .............................................€ 20,Per week ..........................................€ 100,E-bike Per dag .............................................€ 20,Per week ..........................................€ 100,Electrische bakfiets Per dag .............................................€ 35,Per week ..........................................€ 175,In overleg brengen wij uw fietsen naar de gewenste locatie! 7 dagen huren, 5 dagen betalen openingstijden Zondag & maandag gesloten Dinsdag t/m vrijdag 8.30 - 18.00 Zaterdag 9.00 - 17.00 Joop Zandberg Rijwielen Oedsmawei 14 9001 ZJ, Grou 0566 624 123 verhuur@joopzandberg.nl Info Singel 20, Grou 06-533 18 760 supaway.nl 132

activiteiten / festiviteiten Bingo Kerst Sing In De Unie van Vrijwilligers Grou organiseert op de laatste donderdagmiddag van de maanden september tot en met april voor de ouderen uit Grou een leuke en gezellige bingo in Friesma State. U bent van harte welkom! We hopen u te zien in het restaurant van Friesma State en neem gerust een vriendin, buurvrouw of kennis mee. We willen u een leuke middag bezorgen en een ontmoetingsplek zijn! Ook dit jaar organiseert buurtvereniging Om ’e Toer de Kerst Sing In. Samen uit volle borst kerstliederen meezingen met het grouster vrouwenkoor Damesakkoord in de Sint Piterkerk Grou. Het enthousiasme van Damesakkoord, de in kerstsfeer versierde kerk en de boekjes met de teksten van de liedjes nodigen jong en oud uit tot meezingen en af en toe te luisteren naar een prachtig gezongen bekend of minder bekend kerstlied. Tussen 19.00 en 21.30 uur zijn drie meezingsessies, waarbij de eerste sessie speciaal voor en met de kinderen is! In de sfeervol verlichte kerktuin wordt wat lekkers geschonken om de kelen te smeren en de Kerstman nodigt je uit voor de verschillende activiteiten. De opbrengst is ook dit jaar weer voor het goede doel: De Sint Piter-kinderen. Een werkgroep, binnen de Diaconie, zorgt ervoor dat ook de kinderen van ouders in financiële problemen met het Sint Piterfeest op 21 februari niet worden overgeslagen en goed gevulde cadeau-zak krijgen. Ieder jaar worden weer vele kinderen verrast mede door de opbrengst van de Kerst Sing In. Beleef deze ‘smûke’ avond in kerstsfeer rond en in de Sint Piterkerk mee op zaterdag 23 december van 19.00 - 21.30 uur. De toegang is gratis en gezellig voor jong en oud! De eerste meezingsessie is voornamelijk voor en met de kinderen. info@uvvgrou.nl uvvgrou.nl  uvvgrou  KerstSingIn 133

• Nuttige Adressen • Watersportvoorzieningen • Bootverhuur • Rondvaarten met schipper • Zeillessen • Zeilmakerij • Watersportservice bedrijven • Overnachten • Eten & drinken • Winkels • Plattegrond Grou Praktische info

nuttige adressen ALARM 112 National Alarm BRANDWEER FIREBRIGADE, FEUERWEHR 112 National Alarm POLITIE POLICE, POLIZEI 112 National Alarm Holstmeerweg 3 8934 AS Leeuwarden +31 (0)900 8844 SPOEDLIJN ARTS EMERGENCY NUMBER, NOTLINIE +31(0)566 621 122 DOKTERSWACHT DOCTORSWATCH, ARZTWARTE +31(0)900 112 7112 Praktische informatie useful addresses • nütZliche adressen HUISARTS FAMILYDOCTOR, HAUSARZT Oostergoostraat 53, Grou +31(0)566 621 310 www.huisartsenpraktijkgrou.nl ZIEKENHUIZEN HOSPITALS, KRANKENHÄUSER Leeuwarden: MCL Henri Dunantweg 2 8934 AD Leeuwarden +31(0)58 2866 969 www.mcl.nl Heerenveen: Tjongerschans Thialfweg 44 8441 PW Heerenveen +31(0)513 685 685 www.tjongerschans.nl Sneek: Antonius Bolswarderbaan 1 8601 ZK Sneek +31 (0)515 488 888 www.mijnantonius.nl OOGKLINIEK EYE CLINIC, AUGENKLINIK Oog en Welzijn It Molelân 8a, Grou +31(0)566 226 600 www.oogenwelzijn.nl APOTHEEK PHARMACY, APOTHEKE Oostergoostraat 53, Grou +31(0)566 622 695 www.apotheekmidfyslan.nl TANDARTSEN DENTISTS, ZAHNÄRTZE De Huys Tandarts Mr. P.J. Troelstrawei 6, Grou Spoeddienst +31(0)900 215 3111 +31(0)566 745 050 www.dehuystandarts.nl AED’s Grou 24/7 Grou een hartveilig dorp Bel 112 In 2019 is Pleatslik Belang Grou gestart met het project “Grou Hartveilig”. Inmiddels zijn door het hele dorp meer dan 12 AED’s geplaatst. Een AED redt levens. De remedie bij een acute hartstilstand is reanimatie en zonodig een shock van een AED, waarbij er een overlevingskans van maar liefst 70% is als dit binnen 6 minuten wordt ingezet. Bel direct 112, binnen enkele minuten staan burgerhulpverleners met de dichtstbijzijnde AED bij u en starten deze met reanimeren tot de ambulance er is. Omnimed kaakchirugie en implantologie Oedsmawei 24, Grou +31(0)566 820 020 www.omnimed.nl Tandartsenpraktijk Grou Allingawier 39, Grou +31(0)566 624 850 www.tandartsengrou.nl Tilon Biensma 31a, Grou +31(0)566 620 494 www.tandartsenpraktijktilon.nl 135 PRaKTISCHE INFO

DIERENARTS VETERINARIAN, TIERARZT Dierenartsenpraktijk Grou Oedsmawei 13, Grou +31(0)566 601 464 www.dierenartsgrou.nl BANKEN BANKS, BANKEN ING -Brunawinkel- | Hoofdstraat 5, Grou | +31(0)566 621 316 Jumbo -geldautomaat- | Stationsweg 38f, Grou | +31(0)566 625 760 Poiesz -geldautomaat- | Parkstraat 3, Grou | +31(0)566 622 012 Regiobank | Parkstraat 7, Grou +31(0)566 651 020 | BIBLIOTHEEK LIBRARY, BIBLIOTHEK Burstumerdyk 6, Grou 0566 621 493 FIETSVERHUUR BIKE RENTAL, FAHRRADVERLEIH Joop Zandberg Fietsplezier Oedsmawei 14, Grou +31(0)566 624 123 www.joopzandberg.nl SunWheels | Garde Jagerswei 5, Grou +31(0)6 28 77 10 76 www.sunwheels.nl StepFun | Miniawier 4, Grou +31(0)6 1834 0962 GAS Gascentrum Noord Nederland BV Stationsweg 92, Grou +31(0)566 625 800 www.gascentrumgrou.nl INFORMATIEPUNT GROU INFORMATION POINT GROU, INFORMATIONSPUNKT GROU Halbertsma’s Plein 12, Grou +31(0)566 659 933 | www.grou.nl KERKEN CHURCHES, KIRCHE Doopsgezinde gemeente Mid-Fryslân | Hoofdstraat 44, Grou Elke zondag kerkdienst om 10.00 uur www.dgmidfryslan.doopsgezind.nl Sint Piterkerk (PKN gemeente) Kerkstraat Grou | Elke zondag kerkdienst om 09.30 uur www.pkngroujirnsum.nl MUSEA MUSEUMS, MUSEEN Commandopost Grou (De Bunker) | Burstumerdyk 1 Grou +31(0)6 5341 9233 www.museumbeschermingbevolking.nl Dorpsarchief Grou | Halbertsma’s Plein 12, Grou | +31(0)6 222 81 175 www.dorpsarchiefgrou.nl Mineralogisch Museum Grou Leechlân 22, Grou +31(0)566 623 636 www.mineralengrou.nl Openbaar vervoer Grou heeft een ‘eigen’ treinstation Grou-Jirnsum aan de spoorlijn Leeuwarden – Zwolle. Het station ligt ongeveer op 1,5 km van het centrum Grou. Ga je liever met de bus, dan kun je vanuit Grou met lijn 28 naar o.a. Heerenveen of Leeuwarden. In Grou zijn meerdere haltes op directe loopafstand van het centrum. 136 Kijk voor de trein- en bustijden op de website: 9292.nl POSTKANTOOR POST OFFICE, POSTAMT Brunawinkel | Hoofdstraat 5, Grou +31(0)566 621 316 OPLAADPUNTEN AUTO’S CAR CHARGING STATION, AUTO LADEPUNKTE Laadstation | Parkstraat 19 Grou Poiesz supermarkt | Parkstraat 3 Grou Zeilcentrum Grou | Pr. Wilheminalstraat 2 Grou Laadstation | Sûdfinne 18 Grou Laadstation | Skaverij 24 Grou Laadstation | De Tsjalk 15 Grou

WaTERSPORTVOORZIENINGEN WaTERSPORT SUPPLIES • WaSSERSPORTEINRICHTUNGEN HAVENKANTOOR HARBOUR OFFICE, HÄFENBÜRO Havenhûs | Meersweg 9a Grou | +31(0)6 5315 1298 | havenmeestergrou@outlook.com GEMEENTEHAVENS GROU MARINAS OF GROU, JACHTHÄFENS GROU 1 Hellingshaven 2 Nieuwe Kade 3 Pikmeerhaven 4 Suderkade TANKSTATIONS GASSTATIONS, TANKSTELLEN Firezone | ’t Molelân 8, Grou WSB Anja | Meersweg 9a, Grou (steiger voor de boten) Esso | Stationsweg 86, Grou TRAILERHELLINGEN Pr. Wilhelminastraat 3 Garde Jagersweg 1 VUILWATERAFVOER DRAINAGE OF DIRTY WATER, ABWASSERABFLUSS FRO-kade in de Hellingshaven Steiger C in de Pikmeerhaven RECREATIEAFVAL CONTAINERS RECREATIONAL WASTE, CONTAINERS FREIZEITABFALLBEHÄLTER Nieuwe Kade 10 Hellingshaven Pr. Wilhelminastraat t.h.v. het strandje Suderkade, Brêgepaad Garde Jagerswei 1 Omrin Mileustraat, Oedsmawei 9 TOILETVOORZIENINGEN TOILET FACILITY, TOILETTEN Onder in de muziektent, Halbertsma’s Plein Havenhúske, in de Hellingshaven Havenkantoor, aan de Meersweg Marit Bouwmeester Zeilcentrum, Pr. Wilhelminastraat BOOTVERHUUR BOaT RENTaL • BOOT VERLEIH 1. HW Yachtcharter | Jister 13a Grou | 0566 624 062 | www.hwyachtcharter.nl 2. Jachtverhuur H.Hofstra | Biensma 3 Grou | 06 3196 0238 | www.jachtverhuurhofstra.nl 3. Jachtwerf de Groot -Pikmeerkruiser- | Oedsmawei 2 Grou | 0566 621 719 | www.pikmeerkruiser.nl 4. WaterSportBedrijf (WSB) Anja | Meersweg 9a Grou | 0566 621 373 | www.wsbanja.nl 5. Waterpark Yn’e Lijte | Yn’e Lijte 1 Grou | 0566 621 487 | www.ynelijte.nl 6. Sloep Huren Grou | Yn’e Lijte 1 Grou | 0566 744 044 | www.sloephurengrou.nl 7. SupAway | It Skûtsje 51 Grou | 06 5331 8760 | www.supaway.nl 137 PRaKTISCHE INFO

RONDVaaRTEN MET SCHIPPER BOaT TRIPS WITH SKIPPER • RUNDFaHRTEN MIT SKIPPER 1. Grutte Grize | Meersweg 9a Grou | 06 2292 8937 | www.gruttegrize.nl 2. Moai Fuort -Sloeprondvaarten- | Oerhaelspaed 5 Grou | 0566 623 420 | www.moaifuortgrou.nl 3. MS Markol -voor mensen met een beperking- | Lyts Blijema 2 Grou | 06 3814 3728 | www.msmarkol.nl 4. Watersportservice Berend Mink | Muldyk 12 Grou | 0566 621 111 | www.berendmink.nl Zeillessen Sailing lessons • Segelunterricht 1. KWV Frisia -lidmaatschap- | www.kwvfrisia.nl 2. WaterSportBedrijf (WSB) Anja | Meersweg 9a Grou | 0566 621 373 | www.wsbanja.nl 3. Watersporthostel Oer ’t Hout | Raadhuisstraat 18 Grou | 0566 621 528 | www.herbergoerthout.nl 4. Zeilen Grou -Grou leert Grou zeilen- | 06 2292 8937 | www.zeilengrou.nl ZEILMaKERIJ SaILMaKER • SEGELMaCHER 1. H.J.F. De Koning | De Muldyk 5 Grou | 0566 620 576 | www.hjfdekoning.nl 2. KTSO | Gedempte Haven 24 Grou | 06 2864 8522 | www.ktso.nl 3. Rolf de Jong Zeilmakerij | Singel 16d Grou | 06 8113 3883 | www.rolfzeilmakerij.nl 4. Zeilmakerij Bergsma | Gedempte Haven 26 Grou | 06 4850 4143 | www.zeilmakerijbergsma.nl 5. Zeilmakerij Dijkstra | Jister 6 Gru | 0566 623 434 | www.zeilmakerijdijkstra.nl 6. Zeilmakerij Molenaar | Kerkstraat 31 Grou | 0566 621 313 | www.zeilmakerijmolenaar.nl 7. Zeilmakerij Yntema | Singel 24 Grou | 06 5352 9515 | www.zeilmakerijyntema.nl

Watersportservice WaTER SPORTS SERVICE • WaSSER-SPORT-SERVICE 1. Aqua Marina | Drachtsterweg 26 Grou | 0566 623 180 | www.aquamarina.nl 2. Alucom | De Dobbe 6 Grou | 06 1013 5791 | www.alucom.nl 3. Blackfish Marine Aluminium Jachtbouw | Singel 52 Grou | 06 3851 6783 | www.aluminiumboten-sloepen.nl 4. BMarine Yacht Makelaar | Singel 12 Grou | 0566 688 816 | www.bmarine.nl 5. BJ-Boten | Oedsmawei 24h Grou | 06 1159 1875 | www.bj-boten.nl 6. Boathûs Grou | De Finnen 1 Grou | 06 4466 4616 | www.boathus.nl 7. Bootcentrum Geertsma | Jister 5d Grou | 0566 623 850 | www.bootcentrum-geertsma.nl 8. Bootcompas | De Seize 15 9001 XT Grou | 06 3041 9070 | www.bootcompas.nl 9. Boot Service Grou | It Fjild 17 Grou | 06 1921 0715 | www.bootservicegrou.nl 10. Cornelder Scheepstechniek | Oedsmawei 18 Grou | 0566 653 000 | www.corneldersscheepstechniek.nl 11. De Schiffart Technische Watersportservice | Kerkstraat 30 Grou | 0566 621 388 | www.schiffartgrou.nl 12. Dutchess Yachts | Jister 13 Grou | 0566 624 049 | www.dutchessyachts.nl 13. Friesland Watersport | De Finnen 1 Grou | 06 5135 0217 | www.frieslandwatersport.nl 14. Frisian Yachts Piersma | Singel 40a Grou | 06 2329 7446 | www.frisianyachts.nl 15. Goos Watersport & Scheepstechniek | Singel 24 Grou | 0566 621 084 | www.gooswatersport.nl 16. Grouwster Vlet | Oedsmawei 4 Grou | 0566 622 410 | www.grouwstervlet.nl 17. H F Beheer Grou BV | Garde Jagerswei 3a Grou | 0566 621 197 | www.hfbeheer.nl 18. Hoekstra Watersport | Singel 56A Grou | 06 1595 3217 | www.hoekstrawatersport.nl 19. HR Warber Yacht Services | Singel 10j Grou | 0566 623 370 | www.hrwarber.nl 20. H.W. Yachtcharter | Jister 13 Grou | 0566 624 062 | www.hwyachtcharter.nl 21. Its Polyester | De Muldyk 119 Grou | 06 1639 5034 | www.facebook.com/itspolyester 22. Jachtbemidddeling Sneekerhof | Muldyk 14, Grou | 0566 620 058 | www.jachtbemiddelingsneekerhof.nl 23. Jachthaven De Oerhaal | Garde Jagerswei 10 Grou | 06 5149 4189 | www.jachthavendeoerhaal.nl 24. Jachthaven S.T. Molenaar | Garde Jagerswei 50 Grou | 06 2876 3951 | www.stmolenaar.nl 25. Jachtservice Jepma Grou | Jister 31 Grou | 0566 621 061 | www.jachtservicejepma.nl 26. Jachtverhuur Hofstra BV | Biensma 5 Grou | 06 3196 0238 | www.jachtverhuurhofstra.nl 27. Jachtwerf Albert Wester en Zn. | Garde Jagerswei 2 Grou | 0566 623 160 | www.albertwester.nl 28. Jachtwerf De Blieken | Garde Jagerswei 4-5 Grou | 0566 621 335 | www.jachtwerfdeblieken.nl 29. Jachtwerf De Groot -Pikmeerkruiser- | Oedsmawei 2 Grou | 0566 621 719 | www.pikmeerkruiser.nl 30. Jachtwerf Leechlân | Leechlân 4 Grou | 0566 622 940 | www.jachtwerfleechlan.nl 31. Jurjen Mulder Jacht- en Scheepsbetimmering Grou | De Singel 34 Grou | 06 2088 5835 | www.jurjen-mulder.nl 32. Nautilus Watersport | De Muldyk 2A Grou | 06 1552 5909 | www.nautiluswatersport.nl 33. Perez Boten | De Dobbe 15 Grou | 06 2346 8122 | www.perezboten.nl 34. Robert Watersport | Singel 44 Grou | 06 4245 1418 | www.robertwatersport.nl 35. Scheepsstoffering H.J.F. de Koning | De Muldyk 5 Grou | 0566 620 576 | www.hjfdekoning.nl 36. Sloepenbouwers | Bustumerdyk 1 Grou | 06 2553 1568 | www.sloepenbouwers.nl 37. Strada Watersport | Singel 50 Grou | 06 5341 6003 | www.stradawatersport.nl 38. TSV Watersport | Leechlân 4 Grou | www.tsvwatersport.nl 39. Technische Scheepsservice Bert de Jong | Garde Jagerswei 14 Grou | 0566 623 234 | www.tssbertdejong.nl 40. Tienstra Nautische Dienstverlening | 1e Oosterveldstraat 3 Grou | 06 2165 5279 | www.t-n-d.nl 41. Vetus Grou | Singel 10b Grou | 0566 625 420 | www.vetus.com 42. Watersportbedrijf ANJA | Meersweg 9a Grou | 0566 621 373 | www.wsbanja.nl 43. Watersportservice Berend Mink | Muldyk 12 Grou | 0566 621 111 | www.berendmink.nl 44. Warber Jachtservice | Singel 10j Grou | 0566 623 370 | www.warberjachtservice.nl 45. Wijbrandi Watersport | Biensma 20 Grou | 06 5532 1858 | www.wijbrandi-watersport.nl 46. Wi-Ja | Oedsmawei 10 Grou | 0566 622 454 | www.wi-ja.nl 47. YachtWrapping | De Muldyk 11b Grou | 0566 602 757 139 PRaKTISCHE INFO

overnachten aCCOMMODaTION • ÜBERNaCHTEN 1. Bakboord B&B | Garde Jagerswei 1b Grou | 06 1294 5699 | www.facebook.com/BakBoordGrou 2. De Thuiskamer B&B | Hoofdstraat 31 Grou | 06 2260 8247 | www.dethuiskamer.nl 3. Draugen B &B | J.W. de Visserswei 10 Grou | 06 2165 3279 | www.slapenophetwater.nl 4. Frisia Residentie Grou | Singel 28, Grou | 06 4096 4109 | www.frisiaresidentie.nl 5. Herberg Oer ’t Hout | Raadhuisstraat 18 Grou | 0566 621 528 | www.herbergoerthout.nl 6. Hotel & Restaurant Oostergoo | Nieuwe Kade 1 Grou | 0566 621 309 | www.oostergoo.nl 7. Houseboats de Oerhaal | Garde Jagerswei 10, Grou | 06 5149 4189 | www.jachthavendeoerhaal.nl 8. Minicamping De Alde Stjelp | Leechlân 5 Grou | 0566 623 414 | www.minicampingdealdestjelp.nl 9. Vakantie Studio Grou | Molenstraat 16 Grou | 06 2204 8102 | www.vakantiestudiogrou.com 10. Waterpark Yn’e Lijte | Yn’e Lijte 1 Grou | 0566 621 487 | www.ynelijte.nl Eten & Drinken EaT & DRINK • ESSEN & TRINKEN • RESTaURaNTS 1. Amicaal, Wijn, Tap & Eethuis | Halbertsma’s Plein 14 Grou | 0566 623 030 | www.amicaalgrou.nl 2. Bartele’s Diner | Station Grou, Grou | 06 3300 9490 | www.bartelesdiner.nl 3. Beslag Wereldse pannenkoeken | Parkstraat 1 Grou | 06 2386 5812 | www.beslaggrou.nl 4. Bistro Pinot | Wijdesteeg 10, Grou | 0566 848 221 | www.bistropinot.nl 5. Brouwerij Bjuster | Raadhuisstraat 9 Grou | 0566 652 345 | www.brouwerijbjuster.nl 6. Chinees Indisch Restaurant Kota Radja | Hoofdstraat 74 Grou | 0566 621 442 | www.kotaradjagrou.nl 7. De Bierhalle Cafe Biljart | Hoofdstraat 7 Grou | 0566 621 320 | www.bierhalle.nl 8. De Thuiskamer | Hoofdstraat 31 | 06 2260 8247 | www.dethuiskamer.nl 9. Grootcafe Treemter | Doorbraak 1 Grou | 06 5111 2741 | www.treemter.nl 10. Herberg Oer ’t Hout | Raadhuisstraat 18 Grou | 0566 621 528 | www.herbergoerthout.nl 11. Herman Serveert Grilled & Tapas | Gedempte Haven 13 Grou | 06 2460 6838 | www.hermanserveert.nl 12. Hotel & Restaurant Oostergoo | Nieuwe Kade 1 Grou | 0566 621 309 | www.oostergoo.nl 13. Paviljoen Prikmar | Pr. Wilhelminastraat 3 Grou | 06 1558 5795 | https://paviljoenprikmar.nl 14. Pizzeria La Copita | Gedempte Haven 24b Grou | 0566 651 698 | www.lacopita.nl 15. Pizzeria & Steakhouse Mio Amore | Wijde Steeg 23 Grou | 0566 624 692 | www.pizzeriagrou.nl 16. Restaurant De Kade | Nieuwe Kade 10 Grou | 0566 653 279 | www.dekadegrou.nl 17. Restaurant Het Theehuis | Meersweg 9 Grou | 0566 621 630 | www.hettheehuis.nl 18. Restaurant Oan ’t Wetter | Yn’e Lijte 2 Grou | 0566 622 305 | www.oantwettergrou.nl 19. Scoop Icecream | Halbertsma’s Plein 9 Grou | 0566 653 715 | www.scoopicecream.nl 20. Snackbar De Roef | Hoofdstraat 29 Grou | 0566 623 135 | www.snackbar-deroef.nl 21. Vis & Friet | Hoofdstraat 28 Grou | 0566 622 600 | www.visenfriet.nl WINKELS SHOPS • GESCHÄFTE 1. Aafjes Glêswurk | Parkstraat 10b Grou | 06 3929 6457 | www.aafjesgleswurk.frl 2. Action Grou | Stationsweg 38 Grou | 0228 565 656 | www.action.com/grou 3. Andreanum Bloembinderij | Parkstraat 6 Grou | 0566 621 391 | www.andreanum.nl 4. Antiek en Brocante It Poartehûs | Hoofdstraat 108 Grou | 06 5339 0889 | www.facebook.com/meikenienhuis 5. Artistic Recordstore | De Doorbraak 4 Grou | 0566 700 212 | www.facebook.com/ArtisticRecordstore 140

6. Atelier Melkerson | Raadhuisstraat 11 Grou | 0566 623 459 | www.melkerson.nl 7. Bakkerij Marten Boonstra | Hoofdstraat 66 Grou | 0566 652 196 | www.broodbanket.frl 8. Berino Kapsalon & Schoonheidssalon | Biensma 28 Grou | 0566 620 233 | www.berino.nl 9. Beter Wonen | Kleine Buren 18 Grou | 0566 622 722 | www.beterwonengrou.nl 10. Boersma Schoenen | Raadhuisstraat 5 Grou | 0566 621 380 | www.boersmaschoenen.nl 11. Bruna Kantoorboekhandel | Hoofdstraat 5 Grou | 0566 621 316 | www.bruna.nl 12. Circle of Enjoy | Gedempte Haven 11a Grou | www.circleofenjoy.com 13. Cornelder scheepvaartbenodigdheden | Oedsmawei 18 Grou | 0566 653 000 | www.cornelderscheepstechniek.nl 14. Cutieshoes | Stationsweg 58 Grou | 06 2962 4006 | www.cutieshoes.com 15. D’ Oude Seylmakerij | Nieuwe Kade 3 Grou | 0566 621 305 | www.oudeseylmakerij.nl 16. Dealstunter | De Fûke 14 Grou | 06 8317 0447 | www.dealstunter.nl 17. De Boatte Edelsmidatelier | Kleine Buren 4 Grou | 0566 622 172 | www.deboatte.nl 18. De Mannen van den Berg Mode en Kapsels | Halbertsma’s Plein 10 Grou | 0566 769 001 | www.demannenvdberg.nl 19. De Schiffart Watersportwinkel | Kerkstraat 30 Grou | 0566 621 388 | www.schiffartgrou.nl 20. Friesland Kunst & Antiek Grou | Hoofdstraat 21 Grou | 0566 623 777 | www.antiek-en-kunst.nl 21. Hans Bootsveld Brillen en Contactlenzen | Raadhuisstraat 7 Grou | 0566 621 668 | www.hansbootsveldgrou.nl 22. Hema | Hoofdstraat 1 Grou | 0566 624 847 | www.hema.nl 23. Het Vers Atelier | Gedempte Haven 5 Grou | 0566 623 763 | www.hetversatelier.nl 24. Hubo Bouwmarkt | Stationsweg 86 Grou | 0566 623 463 | www.hubo.nl 25. Iris & Fleur | Hoofdstraat 26 Grou | 06 5336 7021 | www.facebook.com/irismodegrou 26. It Beaken Sport- & Modehuis | Hoofdstraat 46-64 Grou | 0566 621 353 | www.itbeaken.nl 27. It Grouster Pakhûs | Hoofdstraat 6 Grou | 0566 622 051 | geen 28. Jan & Japke Dierenspeciaalzaak | Hoofdstraat 40 Grou | 0566 623 140 | www.facebook.com|dierenspeciaalzaakJan-en-Japke 29. Joop Zandberg Fietswinkel | Oedsmawei 14 Grou | 0566 624 123 | www.joopzandberg.nl 30. Jumbo Supermarkt | Stationsweg 38F Grou | 0566 625 760 | www.jumbo.com 31. Kapsalon Bertina | Halbertsma’s Plein 4 Grou | 0566 620 466 | www.kapsalonbertina.nl 32. Kapsalon Mo | de Doorbraak 3 Grou | 06 4038 5481 | https://www.facebook.com/Kapsalon-Mo 33. Kapsalon Studio S | Drachtsterweg 2 Grou | 0566 623 800 | geen 34. Kringloop Grou | De Muldyk 3 Grou | 0566 659 376| www.kringloopgrou.nl 35. Kris Janki Juwelier en Edelsmid | Gedempte Haven 24A Grou | 0566 622 090 | www.krisjanki.nl 36. Kruidvat | Stationsweg 38C Grou | 0318 798 000 | www.kruidvat.nl 37. Lidl Supermarkt | J.W. de Visserwei 1 Grou | 020 709 5039 | www.lidl.nl 38. Mitra Breeuwsma Drankenspeciaalzaak | Stationsweg 38E Grou | 0566 620 125 | www.mitra.nl 39. Moai Mode | Halbertsma’s Plein 3 Grou | 06 8325 4751 | www.moai-mode.nl 40. Offenga Herenkapper | Halbertsma’s Plein 12 Grou | 0566 624 204 | www.offengaherenkapper.nl 41. Overstag aan de Haven | Waachshaven 4 Grou | 06 1536 8878 | www.overstag-mode.business.site 42. Overstag aan het Plein | Halbertsma’s Plein 13 Grou | 06 1536 8878 | www.overstag-mode.business.site 43. Pieps | Hoofdstraat 11 Grou | 058 7620 737 | www.praderwillihuis.nl 44. Poiesz Supermarkt | Parkstraat 3 Grou | 0566 622 012 | www.poiesz-supermarkten.nl 45. Silersshop Slijterij/Wijnhandel | Hoofdstraat 86 Grou | 0566 842 181 | www.silersshop.nl 46. Silver Seven | Hoofdstraat 23 Grou | 06 4286 7089 | www.facebook.com|silversevengrou 47. Toffe Zaken | Gedempte Haven 16a Grou | 06 4186 3486 | www.toffezakenstore.nl 48. Werpsterhoeke | De Seize 2 Grou | 0566 620 540 | www.werpsterhoeke.nl 49. Wolwinkel van Draad | Gedempte Haven 3a Grou | 0566 744 080 | www.wolwinkel.nl 141 PRaKTISCHE INFO

142

143 PRaKTISCHE INFO

Colofon  grou.nl    zonniggrou Uitgave Stichting Promotie Grou Redactie Fraukje Bruggink Vertaling Sabine Freese, Fenna Bijlstra Fotografie Jikkie Piersma, Henk Brinkman, Foppe Hoekstra, Jacob van Huizen, Jan Zijlstra, HJ de Wolf, Press4All, Bauke Lageveen, Miranda Westerhof, Jelte van de Meer, Hillebrand Breuker, Nienke Bruinsma, Marrit Veninga, Hielkje Poiesz, Jannie Slot, Sailing Energie, Dorpsarchief Grou en uit eigendom van verenigingen, stichtingen en particulieren. Druk Rekladruk Oplage 15.000 exemplaren, gratis verkrijgbaar 21e editie 2023 Het Grou magazine is mede mogelijk gemaakt door de adverteerders, Grou Marketing en de gemeente Leeuwarden. Adverteren, je verhaal, activiteit of evenement aanmelden voor het Grou Magazine? Mail naar bestuur@grou.nl Het Grou magazine is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. De uitgever/ redactie stelt zich niet aansprakelijk voor foutieve of onvolledige gegevens. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Wijzigingen en drukfouten voorbehouden.

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81
82. 82
83. 83
84. 84
85. 85
86. 86
87. 87
88. 88
89. 89
90. 90
91. 91
92. 92
93. 93
94. 94
95. 95
96. 96
97. 97
98. 98
99. 99
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142
143. 143
144. 144

Home