DIT NUMMER WIJSHEID 28 04 Interview met NOBCO Quality Award 2020-winnaar Drs. Marijke Lingsma 08 Interview met Dr. Rendel de Jong Nieuwe rubriek JIJ & Wijsheid ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’ Coach. Hét magazine over coaching JAARGANG 12 NUMMER 1 2021
Inhoud 03 Voorwoord Marieke Jellema 04 ‘Leef om te leren en je zult leren leven!’ – interview met NOBCO Quality Award 2020 Marijke Lingsma 07 NOBCO-nieuws 08 ‘Alleen coachen op een grotere selfefficacy is niet voldoende’ - interview met Rendel de Jong 12 Verslag van Rixt Kuiper webinar Intercultureel coachen 14 ‘Het gaat altijd over zingeving, iets teweeg brengen’ - interview Albert Jan Stam 18 Blijf op de hoogte met Coachlink 20 ‘Als je goed coacht, gun je de ander de glorie’ – interview met Margje Duursma 24 NOBCO in de media 25 Awarenessmaand 2020: Stress 26 Wetenschap & Reflectie: de rol van de PE-commissie 27 Agenda: haak aan bij de NOBCO-events 28 Nieuwe rubriek: JIJ & Wijsheid Interview met NOBCO Quality Award 2020-winnaar Marijke Lingsma Pagina 04 Interview met dr. Rendel de Jong Nieuwe rubriek JIJ & Wijsheid ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’ Pagina 08 Pagina 28 Coach. Hét e-magazine over coaching verschijnt vier keer per jaar, Jaargang 12, nummer 1 Colofon Redactie: Edith Koetsier, Miriam Oude Wolbers, Eefje Rondeel, Mariska Verduijn, Leonie Meijer Grafische vormgeving: Vincent Stolk – Concept & Ontwerp, IJmuiden Coverfoto: Marijke Lingsma Visie Professionele coaching levert een wezenlijke bijdrage aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en organisaties. Missie De missie van de NOBCO is om leidend te zijn in de (door-)ontwikkeling van het coach- vak en een (pro-)actieve en duurzame bijdrage te leveren aan de bekendheid en beschikbaarheid van professionele coaching in Nederland. Het eerstvolgende nummer verschijnt in juni 2021. Het thema voor dat nummer is: Samen. Heb je tips of quotes voor JIJ & of kopij voor de redactie die aansluiten op het thema: samen? Stuur dan voor 19 april 2021 een e-mail naar: redactie@mos-net.nl. Bij deze missie laat de NOBCO zich leiden door de volgende kernwaarden: - richtinggevend & verbindend; - onderzoekend & betrouwbaar; - kwaliteit & innovatief. NOBCO, Nederlandse Orde van Beroepscoaches Postbus 1167 3860 BD Nijkerk 033-247 34 28 info@nobco.nl www.nobco.nl
voorwoord Beste lezer, Wat is wijs…? Die vraag stel ik mijzelf regelmatig en even vaak merk ik dat het niet altijd lukt om een passend antwoord te geven. Oplettend zwijgen is soms een oplossing, zowel voor een coach als bestuurder! En jij, vind jij je zelf wijs? Welke situaties schieten jou te binnen, waarbij mensen je achteraf teruggaven dat je wijs hebt gehandeld? Wat maakte dat het anders was dan ‘gewoon verstandig’? Misschien herken je dat wijsheid vrijwel altijd gaat over een specifieke reactie op een situatie. Het gaat nooit over waarheden. Waarheden kunnen we immers opzoeken of navragen. Wijsheid vraagt om een inschatting. In die inschatting zit een universeel element en iets heel persoonlijks. Het universele gaat over ‘waarden’ die in elke situatie belangrijk zijn, zoals rechtvaardigheid, respect, vrijheid etc. Het persoonlijke gaat over de manier waarop we de afwegingen maken. Daarbij moeten we ook onze eigen ‘filters’, de grenzen van ons eigen perspectief, een beetje kennen. Tijdens coaching worden heel wat afwegingen gemaakt. Meestal gebeurt dit in een ‘split second’ tijdens het gesprek, soms weloverwogen bij de voorbereiding. Gelukkig gaat aan dit ‘split second’-moment heel wat reflectie vooraf. Tijdens de opleiding en de intervisie reflecteren we op onze keuzes en houden we onze filters tegen het licht. Als je als coach vooral aardig wil zijn en daardoor een coachee niet durft te confronteren, kan het zijn dat de coachee tekortgedaan wordt in zijn of haar persoonlijke ontwikkeling. Als je te confronterend bent, kan het de coachee blokkeren in zijn ontwikkeling. Daarom is zicht hebben op onze filters, onze rationalisaties, belangrijk. We moeten ze kennen! Zonder die kennis loop je het risico om op een dwaalspoor te komen. De Commissie Klachtbehandeling ziet daar de voorbeelden van. Het kennen van onze filters is overigens geen garantie dat het altijd goed uitpakt. We kennen allemaal de spreekwoordelijke wijsheid achteraf. Ik zie steeds vaker dat we elkaar de maat nemen, met de wijsheid van achteraf. En als gevolg daarvan weer meer regels maken om fouten te voorkomen. Alleen helpen regels ons niet naar perfectie. Hoe weeg je wat je zegt op welk moment? Ik zou een pleidooi willen houden voor de liefde als hoogste wegingsfactor. Voor de ander, voor jezelf, voor de wereld. In de liefde zit voor mij ook accepteren dat niet alles perfect is. Jij niet, ik niet, dynamieken niet en systemen niet. Benoemen, leren, vergeven en weer doorgaan. Het is vanuit dát verlangen, dat ik hoop dat coaches die een klacht hebben gekregen en daarop gereflecteerd hebben, bij NOBCO blijven. Juist ook in de coachruimte is liefde belangrijk. Het biedt de coachee de veiligheid om alles te kunnen bespreken, zonder oordeel van de coach. Niet omdat je niets vindt, maar omdat je de ander wilt leiden op de weg van keuzes maken. Dat vraagt soms spreken en soms zwijgen. Net wat wijs is. 3 Met hartelijke groet, Marieke Jellema ‘Ik zou een pleidooi willen houden voor de liefde als hoogste wegingsfactor’
Quality Award NOBCO 2020-winnaar Marijke Lingsma ‘Leef om te leren en je zult leren leven!’ Onlangs won Marijke Lingsma de NOBCO Quality Award 2020. In het juryrapport staat: ‘Marijke is één van de grondleggers van het coachvak, en nog steeds een rolmodel als het gaat om innoveren’. Een interview met Marijke over de mooie kanten van teamcoaching, haar voorkeur voor systeemgericht coachen en het nut om in een coachgesprek ‘onwijze’ vragen te stellen. Door Sam Dekkers Foto: Juri Hiensch
Allereerst van harte gefeliciteerd met de NOBCO Quality Award. Was je verrast? “De voorzitter van NOBCO, Marieke Jellema, belde om te vertellen dat ik de award had gewonnen. Ik had net een huis vol met kinderen en verstond haar niet goed. Het was echt een verrassing, ik was groeiend blij!” In het juryrapport staat dat je ‘een rolmodel bent in Nederland als het gaat om coaching en innoveren’. Kun je je daarin vinden? “Ik heb teamcoaching in Nederland op de kaart gezet. Coaching moest een discipline worden met een eigen taal en gedachtegoed. Er werd in de jaren tachtig veel leentjebuur gespeeld bij psychotherapie en organisatieadviseurs en ik wilde het domein coaching versterken en de vraag beantwoorden: wat is nu kenmerkend voor coaching? Met de Vijf kritieke succesfactoren (boek van Marijke Lingsma en Ger van Doorn – red.) heb je een verantwoord theoretisch kader voor individuele- en teamcoaching. Inmiddels is teamcoaching een krachtig middel dat groepen helpt hun doelen te realiseren.” Je hebt een voorkeur voor systeemgericht coachen. Wat is dat precies? “Systeemgericht coachen gaat over het inzicht van circulaire processen en analyse, in plaats van oorzaak en gevolg. In een conflict geven beide partijen iemand de schuld en houden zo een ongewenste situatie in stand. Het gaat er niet om wie vroeger mijn driewielertje afpakte, wel waarom ik daar dertig, veertig jaar later nog steeds last van heb. Wat is de winst om je ongemak bij je te houden? En wat heb je dus te leren om jezelf en anderen beter tot zijn recht te laten komen?” Met individuele coaching houd je als coach eerder dingen in stand? “Nee, dat hoeft niet. Systeemgericht coachen betekent dat je zowel intrapsychisch, persoonsgericht met emoties en opvattingen de diepte ingaat maar vooral interpsychisch kijkt: wat gebeurt er tussen mensen? Veel coaches hebben de neiging om alleen persoonsgericht te kijken en de context te verwaarlozen. Dat is jammer. De coachee moet er wel mee dealen. Ook al lijkt de vraag persoonsgebonden, de vraag wordt geactiveerd in een context van het werk en moet ook dáár worden opgelost. Individueel coachen kan dus ook vanuit systeemdenken. Je hebt alleen met onzichtbare anderen van doen. In teamcoaching zie ik het voor mijn neus gebeuren.” Waarom is systeemcoaching zo’n goede coachmanier voor jou? “In patronen in interactie worden belemmerende knelpunten zichtbaar en dus bespreekbaar. Daarom is de hier-en-nu-situatie zo belangrijk. Een coachee die de coach de schuld geeft dat er te weinig voortgang is in het proces, doet dat vermoedelijk ook op het werk. Met dit besef, eerst uitzoeken natuurlijk, nooit iemand zo maar geloven, is het coachgesprek ook de plek om er iets aan te doen. Alleen inzicht verandert gedrag niet.” Het thema van dit e-magazine is wijsheid. Is dat een term waar je iets mee hebt? “Met wijsheid heb ik eigenlijk niks. Het roept iets op van een goeroe met volgers. Ik associeer wijsheid liever met eigenwijsheid of onwijsheid. Ik vind het heel nuttig om in een coachgesprek ‘onwijze’ of domme vragen te stellen. Bewust vragen te stellen, die de coachee uit zijn ‘çomfort’verhaal haalt, want zijn verhaal kent geen oplossing, anders komt die niet bij jou. Het gaat erom: wat heeft deze persoon te leren met zijn coachvraag? Coach niet te braaf maar spits toe op wat de coachee of het team heeft te leren.” 5 ‘Coach niet te braaf, maar spits toe op wat de coachee of het team heeft te leren’
Welke wijze raad geef je beginnende coaches graag? “Nu voel ik me echt oud…. Laat je raken, wees nieuwsgierig en doe niet te voorzichtig. Vallen is niet het falen zelf, niet meer opstaan wel… Blijf trouw aan de coachregels: blijf in contact met de coachee, ga niet over jezelf piekeren tijdens het gesprek, want je raakt uit contact. Maak jezelf niet groter of kleiner, de coachee maakt contact met jou en niet met je professionele rol als coach. Een jonge collega van me hoorde bij een intake van de directie: ‘Zo, jij bent jong’. Ze antwoordde: ‘Ik kan mijn haar verven maar mijn leeftijd niet veranderen. Zeg het maar, kom ik binnen of niet?’ En de laatste tip: volg een erkende opleiding om het vak te leren. Leef om te leren en je zult leren leven.” Niet alleen als coach ben je succesvol, maar ook als ondernemer. Er zijn veel ondernemers binnen NOBCO, wat kun je hen meegeven? “Ik ben altijd nieuwsgierig en leergierig geweest naar mijn marktwaarde. Geld volgt op kwaliteit en niet andersom. Geld is niet mijn drijfveer, een goed verhaal hebben wat betekenis heeft voor dat uitwerken wél. Ik vind dat mijn professie een waarde heeft die ik toegekend wil zien. Mijn offertes zijn transparant en verantwoord in zienswijze en werkwijze. Ik ben een beelddenker en geduldig in de uitwerking. Ik weet dat een onderneming opzetten en levensvatbaar maken drie jaar kost. Ik kan heel hard werken. Ik denk in bv’s gek genoeg. Ik hou van puzzelen met getallen – ik doe graag sudoku’s – een systeem opzetten en kijken of het werkt. Als ondernemer ga ik voor winst omdat je zo een goed systeem opzet dat levensvatbaar is. Als dat niet lukt, tijdig bijstellen of in lange lijn weten te verantwoorden. En ach… alles is relatief. Mijn vader leerde me: ‘Liefde gaat voor werk’.” Je hebt een mooie lijst boeken geschreven. Zijn er nog onderwerpen waarover je wil schrijven? “Dank je. Ik denk aan collegiaal coachen op basis van persoonlijk leiderschap. Hoe zet ik mijzelf als externe coach buitenspel? Als ik als coach overbodig ben geworden, heb ik de essentie van coaching te pakken. Op zo’n moment is de coachee lerende in zijn eigen context. Mooier kan niet.” ‘Alleen inzicht verandert gedrag niet’ Over Marijke Lingsma Drs. Marijke Lingsma (1951) is master coachopleider en oprichter van coachopleidingsbureau Coach Boulevard en auteur van meerdere standaardwerken over (team)coaching, zie: www.coachboulevard.nl/ boeken. Ze startte ooit als mede-ondernemer in Van Harte & Lingsma en richtte later SVC School voor Coaching op. Ze heeft verschillende boeken (onder andere als mede-auteur) geschreven, onder andere over (agile)teamcoaching, conflictcoaching, intervisiecoaching, de vijf kritieke succesfactoren voor coaching en competentieontwikkeling. Ze houdt zich bezig met teamcoaching, agileteamcoaching, organisatie coaching, masterclasses en presentaties al dan niet in webinarvorm, het ontwikkelen van nieuwe opleidingen en ook voor leidinggevenden coachinzichten praktisch maken. Meer weten: www.coachboulevard.nl Met de Quality Award wil NOBCO personen en organisaties eren die op een buitengewone manier hebben bijgedragen aan de professionalisering van het coachvak. Het juryrapport. Bekijk het filmpje hier.
NOBCO-nieuws Coach-Radio Iedere maand neemt NOBCO een uitzending van de podcastserie Coach-Radio op. Arvid Buit en Lilian Dekkers ontvangen in de uitzending bijzondere gasten al dan niet werkzaam in het vakgebied. Vast onderdeel van de uitzending is boekrecensent Jelle Westendorp. Alweer een jaar geleden zijn we gestart met deze podcastserie en met succes! Deze afleveringen trokken de meeste luisteraars: 1 Aflevering 5 – Coronaspecial 12.700 luisteraars 2 Aflevering 7 – Trauma 11.700 luisteraars 3 Aflevering 6 – Relaties 8.259 luisteraars Sinds ons vorige e-magazine hebben we ook weer een nieuwe podcast opgenomen: Aflevering 9 – NOBCO Academie Nieuwsgierig naar de andere Coach-Radio podcasts? Beluister ze hier! Heb je suggesties of ideeën voor een uitzending van Coach-Radio, stuur dan een mail naar: podcast@nobco.nl 7 Afscheid van trouwe vrijwilligers Per 1 januari hebben we afscheid genomen van Martin Heynen als voorzitter van de Commissie Permanente Educatie en als lid van de commissie positionering EIA. Martin heeft ruim tien jaar bijgedragen aan het verhogen van de EIA-awareness en de professionalisering van het trainingsaanbod voor coaches. Martin blijft zich inzetten als assessor EIA, we zullen hem daardoor nog vaak tegenkomen. Ook hebben we per 1 januari afscheid genomen van Netta van Poppelen als assessor EIA en EQA. Netta is assessor van het eerste uur. Jarenlang droeg ze bij aan het beoordelen van de kwaliteit van coaches en coachopleidingen. Ook op tal van andere onderwerpen heeft Netta haar stempel gezet, zoals bijvoorbeeld op de toetredingscriteria voor nieuwe coaches. We bedanken beide coaches voor hun jarenlange betrokkenheid en inzet.
Organisatiepsycholoog Rendel de Jong: ‘Alleen coachen op een grotere self-efficacy, is niet voldoende’ Een van de doelen die coachees vaak noemen bij het begin van hun coachingstraject is het vergroten van hun zelfvertrouwen in dat wat zij (willen) doen. Van coaching krijg je meer het idee dat je iets kunt. Maar de vraag is of je er dan bent, zegt organisatiepsycholoog Rendel de Jong. Belangrijk is dat bescheidenheid en overmoed aan de ene kant en zelfvertrouwen en kennis en kunde aan de andere kant, met elkaar in evenwicht zijn. Door Sam Dekkers Dit themanummer gaat over wijsheid. Wat is wijsheid eigenlijk? “Een intrigerend thema, het is geen term waar ik dagelijks mee werk, het is zo breed, je kunt er boeken over vol schrijven en dat maakt het juist ook zo leuk om over na te denken. Het woordenboek zegt: wijsheid is ervaring, kennis en good judgment. Is wat je zegt goed gefundeerd of zo maar een mening? Wat is de kwaliteit van je kennis? En hoe staat het met de manier waarop je naar jezelf kijkt en naar je eigen kennis en kunde, is die blik realistisch? Niet overdreven bescheiden (humility) en niet overmoedig (hubris)? Volgens Aristoteles gaat het bij wijsheid ook om kennis van de feitelijke samenhang der dingen en hun effecten op een goed leven”. Kun je met de definitie van wijsheid in het achterhoofd iets zeggen over de vraag: waar leidt coaching toe? “Coaching gaat volgens diverse definities over het ondersteunen van de coachee bij het bereiken van zelfgekozen doelen. Die doelen hebben vaak te maken met effectiever leren communiceren en in het bijzonder bij samenwerken en leidinggeven. Je zou kunnen zeggen dat de coachee bij de start van een coachtraject naar eigen zeggen op bepaalde gebieden ‘bewust onbekwaam’ is. Hoe mensen hun vermogen tot presteren of functioneren inschatten, wordt aangeduid met de term ‘self-efficacy’. Van een geslaagd coachingstraject mag worden verwacht dat de self-efficacy van de coachee zal toenemen. Zeker op gebieden die voor de coachee van belang zijn (en hopelijk met in wijsheid gekozen doelen).” “Dit is ook wat Simmy Grover en Adrian Furnham (2016) vonden in hun overzichtsstudie naar de effecten van coaching. In een aantal onderzoeken werd gekeken naar een of andere vorm van self-efficacy als uitkomstvariabele. In bijna alle gevallen zie je dat self-efficacy na afloop van de coaching is toegenomen. Dus van coaching krijg je meer het idee dat je iets kunt.” Leidt die grotere self-efficacy dan ook tot betere prestaties? “Het zou mooi zijn als dit altijd het geval was, maar ik zie daar wel een probleem. Vanuit het perspectief van wijsheid kunnen we ons afvragen wat hoge self-efficacy zegt. Want je moet er vanuit kunnen gaan dat wat mensen over zichzelf zeggen ook accuraat is. En dat gaat nog al
‘Self-efficacy heeft pas een nuttig effect als het gedragen wordt door voldoende bijbehorende kennis en kunde, inzicht in de situatie, én hoe iemand omgaat met feedback’ eens mis. Het gaat dus niet alleen om een opinie, maar om feiten. Maar: kun je van werkende mensen wel verwáchten dat ze met wijsheid kijken naar hun eigen functioneren? Een manager bij Shell vertelde tijdens een coachgesprek dat hij functioneringsgesprekken had afgenomen bij zijn mensen. Ik vroeg hem wat zijn werknemers van hém vonden. Hij had geen idee. Bingo, dacht ik, hier gaan we mee aan de slag!” Maar dat is toch eigenlijk gek, dat een leidinggevende niet geïnteresseerd is in wat zijn mensen van hem vinden? “Mensen verschillen in de mate waarin ze er in geïnteresseerd zijn hoe dingen in elkaar zitten. Helaas is het niet altijd zo dat leiders worden geselecteerd op hun vermogen naar medewerkers te luisteren, maar eerder om de indruk die ze op hun superieuren weten te maken. En het is ook niet zo makkelijk om feedback te vragen, zeker wanneer dat in het bedrijf niet de gewoonte is. Maar wanneer er zorgvuldig mee wordt omgegaan blijken managers wel degelijk te kunnen profiteren van feedback, informeel, maar ook met een 360 graden enquête bij anderen in hun werkomgeving. Mits de oordelen van die medewerkers, collega’s etc. worden gemiddeld, zodat je niet precies weet wie wat heeft gezegd, maar een algemeen beeld naar voren komt. En wanneer dat algemene beeld ‘ruimte voor verbetering’ laat zien, dat het ook mogelijk is daar iets aan te doen. Coaching is van belang om uit te vinden hóe die verbetering bereikt zou kunnen worden (Luthans en Petersen, 2003).” Wat kun je als coach doen om de mix van kennis, kunde en zelfvertrouwen bij je coachee te verbeteren? “Het is een punt van discussie wat je als coach aan de kennis en kunde van de coachee wel of niet kunt en zou moeten bijdragen. Als het gaat om samenwerken, communiceren, feedback en eventueel leiderschap kunnen coaches vanuit hun eigen expertise op zijn minst helpen door keuzemogelijkheden te laten zien, bijvoorbeeld in de vorm van een rollenspel. In die kleine, maar zorgvuldige opgezette studie gebruikten Luthans en Petersen (2003) een 360 graden feedbackenquête als uitgangspunt voor het uitzetten van een expliciet actieplan. Het mooie van deze studie is dat de managers en andere leidinggevenden niet alleen zichzelf nog een tweede keer beoordeelden. Ze werden na het coachingstraject ook nog een keer door collega’s en medewerkers beoordeeld op hun sociale en hun technisch-inhoudelijk functioneren. Bij de zelfbeoordelingen was er weinig verschil tussen voor en na, ze waren ook vóór de coaching behoorlijk tevreden over hun functioneren. De grote verandering was juist te zien bij de oordelen van de anderen. Daaraan was te zien dat leidinggevenden veranderden van ‘onbewust onbekwaam’ naar ‘bekwaam’: minder overmoed, meer effectief functioneren. Helaas, het gebruik van anderen bij het evalueren van coaching is nog steeds een uitzondering. 9
‘Volgens Aristoteles gaat het bij wijsheid ook om kennis van de feitelijke samenhang der dingen en hun effecten op een goed leven’ Welke rol speelt self-efficacy eigenlijk bij het functioneren van werknemers binnen een organisatie? “Leiders die aangeven dat ze goed kunnen samenwerken in teams en weten hoe effectief ze zijn in het coördineren van een team, hebben een hogere attractie tot het team. Wat weer samen ging met een grotere effectiviteit van het team. Dat kwam uit een onderzoekje dat ik zo’n 20 jaar geleden deed samen met Stephanie Bouhuys bij leden van management teams bij een bank. De self-efficacy voor het werken in teams was in dit geval indicatief voor het functioneren van de teams. Hoe komt dat? Die managers wisten waar ze het over hadden. Ze zaten elke dag in het team en ze konden ook zien wat wel en niet lukte. En dat is dus een van de kernpunten van self-efficacy: het heeft pas een voorspellende waarde als het gedragen wordt door voldoende bijbehorende kennis en kunde, inzicht in de situatie, én gebruik van feedback.” “Interessant is wat Tammy Rapp en collega’s (2014) vonden. In het algemeen zagen ze een kromlijnig verband tussen team efficacy en teamfunctioneren: zowel hele lage als hele hoge self-efficacy gingen samen met een minder goed resultaat. Hier komt de wijsheid weer naar voren: niet te veel bescheidenheid en liever geen ‘hubris’, overmoed. Maar er was een uitzondering: bij voldoende checken van de vooruitgang van het team, ‘team goal monitoring’, was er wél een goed resultaat bij hoge team efficacy.” Zou het niet mooi zijn als leidinggevenden zelf meer coachingsvaardigheden zouden hebben? “Yes! Absoluut waar. En daar is ook bewijs voor. In een workshop werd de coachingstijl getoetst van leidinggevenden van artsenbezoekers. Met behulp van rollenspellen werd gekeken hoe goed ze waren in vaardigheden zoals feedback geven en ‘modelling’. Met modelling, kun je bijvoorbeeld laten zien hoe je je in een interactie kunt opstellen. Een beproefde methode bij sociale vaardigheidstrainingen. Naarmate de leiders beter waren in deze vaardigheden, bleken uiteindelijk ook hun medewerkers betere verkoopcijfers te behalen (Dahling en collega’s, 2015).” Hoe kunnen coaches wijzer coachen? “Een klein voorbeeld? Met Jacobien Ten Hoeve-Rozema gaf ik een workshop met de titel: ‘hoe pas ik wat uit onderzoek komt toe in mijn praktijk?’ We gingen in op uitkomsten van onderzoek en het stellen van doelen in de praktijk. Al explorerend vergeleken we verschillende benaderingen van een praktijkgeval met behulp van rollenspel. De ervaring was dat het snel stellen van ‘SMART’ doelen (Specific, Measurable, Achievable, Realistic, Timely) verleidelijk was, maar niet wijs. Zeker als het niet alleen om prestaties gaat maar juist om plezier in het werk en kwaliteit van het bestaan van de coachee. Wat is het doel achter het eerste doel, wat is weer de wens achter dat doel? Uit onderzoek komt naar voren dat het door coachees gewaardeerd wordt als de coach helpt om doelen geleidelijk aan duidelijk te krijgen. Op grond van concrete situaties en de gevoelens die ze oproepen.” “En zoals gezegd, het is een punt van discussie of activiteiten zoals modelling ook tot de taak van een professionele coach behoren. In ieder geval is het goed om je te realiseren dat het zowel voor wijsheid als voor effectief functioneren cruciaal is, dat zowel bescheidenheid en overmoed als zelfvertrouwen en kennis en kunde met elkaar in evenwicht zijn.”
NOBCO coaching monitor De Coaching Monitor is een door NOBCO ontwikkeld evaluatie-instrument. Met de Coaching Monitor krijgen coaches, coachees en opdrachtgevers meer inzicht in de effectiviteit van coachtrajecten. Als aangesloten NOBCOcoach kun je gratis gebruik maken van deze Coaching Monitor: een zeer gebruikersvriendelijk instrument om coachtrajecten te evalueren. Lees meer over de coaching monitor ‘Het is voor wijsheid en effectief functioneren Dr. Rendel de Jong was docent en onderzoeker bij aan de Vrije Universiteit en aan Universiteit Utrecht. Hij promoveerde op een proefschrift over sociale ondersteuning, stress en effectiviteit van ondernemers en managers. Naast zijn werkzaamheden binnen het universitair onderwijs en onderzoek was hij werkzaam als psychotherapeut, opleider in postacademiaal onderwijs, coach en managementadviseur. Vorig jaar presenteerde hij diverse conferentiepapers op het gebied van leiderschap en coaching, gaf hij gastcolleges over deze gebieden en is hij werkzaam als coach. Daarnaast is hij actief geïnteresseerd in kunst- en bestuursgeschiedenis. Hij maakt deel uit van de Commissie Wetenschappelijk Onderzoek van NOBCO en is bestuurslid van de Nederlandse afdeling van de International Stress Management Association (ISMA). cruciaal, dat zowel bescheidenheid en overmoed als zelfvertrouwen en kennis en kunde met elkaar in evenwicht zijn’ 11
Hoe groter de complexiteit, hoe groter de behoefte aan een vorm van professioneel inzicht Sinds vorig jaar werken we vaker online en waarschijnlijk blijft dat zo. ‘Work from Anywhere Organisation’ waarbij organisaties een wereldwijd personeelsbestand aanboren, is al een nieuwe realiteit. Wat betekenen deze veranderingen voor coaches? Misschien wel dat we via Zoom of Teams iedereen waar ook ter wereld gaan coachen, mits het tijdsverschil dit toelaat. Of werken we binnenkort samen met coachcollega’s met een andere culturele achtergrond. Een geweldige kans, maar ook uitdagend, want interculturele coachvraagstukken en internationaal samenwerken is complex. En hoe groter de complexiteit, hoe groter de behoefte aan een vorm van professioneel inzicht. Door Rixt Kuiper Namens NOBCO organiseerde ik op 2 februari jl. een bijeenkomst over intercultureel coachen. Het webinar was in samenwerking met de EMCC en had het thema: ‘What makes a good coach effective in the international arena?’ Stel je eens voor, je coacht: - een Belgische manager in een Nederlands bedrijf; - een professional die ooit vluchteling was; - Nederlandse medewerkers in een Amerikaanse organisatie; - een team met mensen uit diverse culturen. Wat is wijsheid als je internationaal coacht? Bescheidenheid als uitgangspunt Tijdens het webinar deelden drie experts hun perspectief op intercultureel coachen: vanuit de theorie, de toepassing voor coaches en de uitvoering. Volgens prof. Christian van Nieuwerburgh staat er bij interculturele sensitiviteit één competentie centraal en dat is: bescheidenheid. Bescheidenheid als uitgangspunt en daarmee je paradigma’s, perspectieven en denkkaders. Daarnaast zijn nieuwsgierigheid en blijven zoeken naar overeenkomsten tussen culturen en mensen belangrijk. Wanneer we kijken naar de toepassing voor coaches, dan lijkt het effectief om je bewust te zijn van je individuele, culture wortels. Marco Blankenburgh, directeur van het internationaal opererende Knowlegdeworkx, gaf aan dat dit verder gaat dan de bekende culturele dimensies, onder andere beschreven door Geert Hofstede, Frans Trompenaars en Erin Meyer. Het gaat over persoonlijke voorkeuren, drijfveren en intoleranties die overeenkomsten kunnen vertonen met culturele dimensies, maar toch uniek zijn. Heb je hier aandacht voor, dan kan je dat helpen bij het bewust vormgeven van de coachrelatie. Coachee en coach bespreken welke voorkeuren ze hebben, bijvoorbeeld ten aanzien van tijdsindeling, het nemen van beslissingen of de mate van directheid. Begrijp de context, weet hoe die soms anders is dan jij gewend bent of graag ziet. Christian vulde aan dat wanneer je verschillende voorkeuren toepast, er niet één cultuur dominant is, maar dat je als het ware een derde entiteit creëert. Dit is een term uit het systemisch werken, waarin je ‘Ik’, ‘Jij’ en ‘Wij’ in de relatie herkent. Ook wel de magie tussen mensen genoemd. Fotograaf: Martin Hogeboom
Basiscompetenties alleen niet genoeg Coaches denken soms dat hun basiscompetenties, zoals onbevooroordeeld luisteren, genoeg zijn bij intercultureel coachen. De praktijk wijst uit dat ze zichzelf kunnen overschatten. Sonja Wekema, Executive Team Coach vertelde dat intercultureel coachen veel voldoening geeft, maar ook dat het meer vergt dan taalvaardigheid, culturele kennis en basiscompetenties. Ze deelde hoe ongevoeligheid voor andere denkkaders onbegrip in de hand kan werken en dat je met humor de plank behoorlijk mis kan slaan. Ook organisaties hebben een eigen cultuur, hiervoor gelden dezelfde uitgangspunten. Het webinar onthult de wijsheid die nodig is om intercultureel te coachen. Onder alle bewuste en onbewuste fragmentatie ligt namelijk een samenhangend geheel; we zijn als mensen allemaal verbonden. Wanneer we onszelf kunnen herkennen in de ander, vervagen cultuur verschillen en ontstaat integraliteit. Dit kunnen we ook liefde noemen. Deze hogere mate van bewustzijn is een voorwaarde en tegelijk de beloning van intercultureel zijn. Het is de taak van de interculturele coach om ruimte te creëren voor een ‘zelf’ welke niet te star is en in staat is om te wisselen tussen culturen. Kortom: intercultureel coachen vraagt een extra dosis bescheidenheid, zelfkennis, nieuwsgierigheid naar het onbekende, willen puzzelen en blijven zoeken naar dat wat ons bindt als mensen. Eerste verkenning Het webinar was een eerste verkenning in intercultureel coachen en het is fijn dat er veel belangstelling was vanuit NOBCO, EMCC-leden en social media. Het merendeel van de aanwezige 120 coaches, gaf aan graag een vervolg te willen. Inmiddels tref ik daarom stille voorbereidingen voor een vervolg met meer verdieping in deze mooie expertise. Rixt Kuiper, MA, is Senior Practitioner Coach en initiatiefnemer van het webinar. Ze heeft meer dan zeventien jaar internationale ervaring als executive (team) coach. Ze is gepassioneerd over het ontwikkelen van bewust leiderschap voor inclusie, innovatie en systemische transformatie. www.rixtkuiper.com Tijdens het webinar spraken de volgende experts: • Christian van Nieuwerburgh, PhD, Professor of Coaching and Positive Psychology, University of East London (UK). Coauteur van het boek ‘Coaching in Islamic Cultures’ • Marco Blankenburgh, MA, International Director of KnowledgeWorkx. • Sonja Wekema, MA, Executive (Team) Coach Tips: 13 1. Bespreek tijdens intervisie eens je culturele wortels: welke impliciete regels heb jij van huis uit mee gekregen? 2. Sta stil bij een interculturele vergissing, waar ging het mis? 3. Reflecteer op je eigen nieuwsgierigheid en bescheidenheid, wanneer gaat dit vanzelf? Verder lezen over interculturele coaching? The business case for Intercultural Coaching: https://www.intercultural.coach/post/the-business-case-for-intercultural-coaching Coaching in Islamic culture, by Raja’A Allaho and Christian van Nieuwerburgh https://www.bol.com/nl/f/coaching-in-islamic-culture/9200000050181766/ The culture map, Erin Meyer https://erinmeyer.com/books/the-culture-map/
‘Het gaat altijd over zingeving, iets teweeg willen brengen’ Executive coach Albert Jan Stam coacht voornamelijk bestuurders en CEO’s. De complexiteit van hun taken en rollen maakt het voor Albert Jan interessant: ‘Er komen heel veel dimensies samen die ik interessant vind: persoonlijk leiderschap, drijfveren, maatschappijvisie, persoonlijke waarden. Het gaat altijd over zingeving, iets teweeg willen brengen.’ Door Sam Dekkers
Je hebt onlangs een VEC-masterclass gegeven met het thema: ‘Ethiek in de boardroom’. Welke ethische vragen stellen leidinggevenden en bestuurders aan hun coach? “Ik maak onderscheid tussen de dilemma’s die bestuurders op persoonlijk vlak tegenkomen en vragen als: hoe manage ik ethiek? Een persoonlijke vraag kan zijn: een van mijn directeuren functioneert niet goed en past niet in het team, maar heeft een moeilijke thuissituatie. Hoe ga ik daarmee om?” ‘Wijsheid gaat om rechtvaardigheid, liefde, vanuit intrinsieke “In kwesties over hoe je ethiek managet, kom ik de laatste jaren regelmatig de vraag tegen: hoe voorkom ik dat bij het kleinste incident dat zich voordoet weer een nieuwe regel ontstaat? Hoe maak ik mijn organisatie regelarmer? Dat zie je vooral in de zorg en in de finance. Uit onderzoek blijkt een omgekeerd evenredig verband tussen het aantal regels en het gedrag je graag wilt zien. Mensen denken niet meer zelf na: het stond niet in de regels dat het niet mocht, dus ik deed het maar.” “En iets wat mij hoopvol stemt: ik zie de laatste tijd vaker, dat jonge bestuurders, dertigers of veertigers, hun Raad van Commissarissen willen overtuigen van de ecologische en sociale effecten van wat hun bedrijven doen.” Ethiek staat al jaren hoog op de agenda’s. Desondanks zijn er talloze voorbeelden van bedrijven en instanties waar het misgaat met integriteit. Hoe kan het dat organisaties zéggen dat ze integer, duurzaam, respectvol zijn, maar dat het toch zo vaak misgaat? “Óf het morele kompas van de executive is niet op orde óf er wordt niet gestuurd op ethiek en moraliteit. Beide moeten op een voldoende niveau zijn. Wanneer ontspoort een organisatie? Als waarden en normen onduidelijk zijn, er te veel regels en protocollen zijn, er geen voorbeeldgedrag wordt vertoond, wanneer regels of taken onuitvoerbaar zijn of wanneer er onrealistische targets zijn gesteld. Dan klopt de kwaliteit van wat je oplevert niet of komt de veiligheid in het geding.” motivatie het goede doen, de juiste weg bewandelen’ 15 “Je kunt hier wel onderscheid maken in immoreel gedrag, zoals bewust frauderen, omkopen of vernederen en amoreel gedrag, wat neerkomt op: tussen 9 en 5 ben ik bankier en doen waarden er niet toe, maar als ik thuis ben, ben ik aan te spreken op betrouwbaarheid en liefde.” “Een ander aspect is transparantie: als je niet weet wat er elders in de keten van je bedrijf gebeurt, kan het zomaar zijn dat je bijdraagt aan het in stand houden van bijvoorbeeld kinderarbeid. Of als gedrag niet bespreekbaar is of als er niet wordt gehandhaafd.” Hoe kan een coach een directeur ondersteunen in het vertalen van ethiek naar de praktijk? “Ik denk dat het heel belangrijk is om vooral de Raden van Toezicht en Commissarissen en het hogere management de relevantie te laten inzien van de risico’s die ze lopen als ze zich niet bezighouden met ethiek. In eerste instantie kan dat hun reputatie schaden, maar het kan ook hun bestaansrecht aantasten. Denk aan wetenschapsfraude. Als je data verzint of plagieert, tast je de objectieve waarheidsvinding aan.”
“Je kunt ook nog een diepere laag in mensen aanspreken. Als coach kun je mensen beïnvloeden en meenemen in hun persoonlijke waardigheid en waarachtigheid: je wil toch niet anders dan het goede doen? Je bespreekt de waarden op professioneel en organisatorisch niveau. Het kan helpen om iemand een afweging te laten maken: welke waarden zijn nu in het geding? Je probeert bestuurders zich een beeld te laten vormen van de situatie, vervolgens een oordeel te vormen en tot slot een besluit erover te nemen.” Je coacht voornamelijk directeuren en bestuurders. Wat zijn de belangrijkste valkuilen voor deze beroepsgroep? “Burn-out is by far de belangrijkste valkuil. Het goede nieuws is dat je met een adequate behandeling van een burn-out kunt leren je gedrag te veranderen, om meer vanuit je eigen waarden en drijfveren te leven en zo (weer) effectiever voor je organisatie te worden. Een andere valkuil is: bore-out, verveling. Het risico is dat mensen dan cynisch worden, veel nevenfuncties zoeken en niet meer effectief zijn voor de organisatie. Ze komen er te laat achter dat ze een carrièrestap hadden moeten maken. Workaholisme komt ook veel voor, maar ook narcisme en keizersgedrag.” Waarom heb je ervoor gekozen om deze groep te coachen? “Voor een deel heeft het ermee te maken dat ik zelf bestuurder en directeur was en toezichthouder ben, maar ook met de complexiteit. Er komen heel veel dimensies samen die ik interessant vind. Persoonlijk leiderschap, drijfveren, maatschappijvisie, persoonlijke waarden. Het gaat altijd over zingeving, iets teweeg willen brengen. Welke rollen heb ik in mijn leven, wat is mijn bestemming, wie wil ik in mijn professie zijn? En inhoudelijk vind ik het interessant om mee te denken over strategierealisatie en teamdoelmatigheid.” Je maakt onder andere gebruik van het inzicht dat mensen drie psychologische basisbehoeften hebben: autonomie, verbinding en ontwikkeling of groei. Vaak zie je tussen twee daarvan conflicten ontstaan. Hoe werkt dat? “Ik coach individuen en teams en in beide settingen is het relevant om daar aandacht aan te besteden. Stel: een bestuurder probeert het altijd iedereen naar de zin maken en zegt nooit nee. Zo iemand kan veel energie verliezen omdat er onvoldoende ruimte is voor datgene wat belangrijk is voor een CEO, namelijk: strategie uitzetten. Hier gaat de autonomie ten koste van de verbinding. Dan helpt het om inzicht te geven middels bijvoorbeeld de vier cirkels van eigenaarschap. Je noteert in de cirkels en van de buitenste cirkel naar de binnenste: wat is verplicht of noodzakelijk, wat zou ik moeten doen, wat vind ik leuk en waar houd ik van? Hierbij is het zaak te onderscheiden waar je in de toekomst meer van gaat doen en wat je niet meer doet en misschien aan een ander delegeert. Het is belangrijk dat je je medewerkers of de Raad van Commissarissen bijvoorbeeld laat weten: ik heb te weinig tijd voor mijn ontwikkeling en daar word ik niet gelukkig van. Ik ga daar voortaan meer tijd voor inruimen en wat ik niet meer doe heb ik bij anderen belegd. ” Je was een lange tijd predikant. Van levenskwesties naar boardroomproblemen. Dat lijkt me een flinke stap of zijn er overeenkomsten? “Ik had als predikant in Leusden al in samenwerking met de diverse kerken, maatschappelijke organisaties en serviceclubs Zincafé opgezet. In een kroegachtige setting met publiek bespraken we daar met gasten uit het bedrijfsleven ethische en maatschappelijke dilemma’s. Dat liep hartstikke goed, maar smaakte naar meer: ondernemen en waarde toevoegen aan bedrijven en organisaties. Zo ben ik bij Berenschot met procesmanagement,
‘De vraag die ik altijd stel: wat staat je in de weg om te worden wie je wil zijn?’ leiderschapsontwikkeling en bedrijfsethiek aan de gang gegaan en ik vond het zó leuk, dat ik het ben blijven doen, ook een tijdje op Nyenrode en nu als partner van een boutique adviesbureau op het snijvlak van governance, strategierealisatie en coaching. Ik ga nog regelmatig voor en coach en begeleid veel predikanten.” “De overeenkomsten zijn groter dan de verschillen. Het gaat toch over zingeving, ethiek, wie ben je, wie wil je zijn, vanuit welke waarden wil je leven en je professie uitvoeren? Welke waarde wil je met je bedrijf toevoegen aan de samenleving? En de vraag die ik altijd stel: wat helpt jou? Wat staat je in de weg om te worden wie je wil zijn?” Heb je bij je werk nu profijt van je spirituele achtergrond? “Het helpt mij bij de diepere levensvragen. Met mijn achtergrond kan ik die laag toch sneller aanboren. Ik heb er kennelijk woorden, taal, beelden en een verhaal bij. Ik ben ook symboolen ritueelgevoelig. Iedereen heeft of krijgt existentiële vragen. Die raken de grondtonen van ons bestaan. Ook een CEO of manager wordt geconfronteerd met tegenslag. Een kind dat overlijdt, echtscheiding, verlies van werk, overspannenheid.” Het thema van het NOBCO e-magazine is wijsheid. In de bijbel wordt veel gezegd over wijsheid, kunnen coaches daar iets aan hebben? “Zeker. De bijbel vertegenwoordigt een van de wijsheidstradities. Een tekst die ik in dit verband toepasselijk vind is Psalm 37: ‘De mond van de rechtvaardige spreekt wijsheid, zijn tong spreekt gerechtigheid, hij draagt de wet van God in zijn hart en zijn voeten struikelen niet’. Ofwel: wijsheid gaat om rechtvaardigheid, liefde, vanuit intrinsieke motivatie het goede doen, de juiste weg bewandelen. Zo wil ik ook zelf in het leven staan: met compassie, rechtvaardig, uitnodigend, nieuwgierig en liefdevol.” Over Albert Jan Stam Als executive coach is Albert Jan gespecialiseerd en gecertificeerd op het gebied van burnout en bevlogenheid. Hij maakt gebruik van inzichten uit de positieve psychologie, de oplossingsgerichte therapie en de SelfDetermination theorie en begeleidt bestuurders, executives en professionals om beter om te gaan met spanningen tussen de drie psychologische basisbehoeften autonomie, verbinding en ontwikkeling. Tevens heeft hij veel ervaring met loopbaanbegeleiding van (non)executives, neemt hij assessments af en is hij teamcoach. Daarnaast is hij voorzitter van de raad van toezicht van Sprank, een instelling die zorg en ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Hij was eerder onder andere commissaris bij RCN (vakantieparken in Nederland en Frankrijk) en vicevoorzitter van de raad van toezicht van Bartiméus, een zorginstelling voor mensen met een visuele handicap. Tevens is hij verbonden aan Nyenrode en Avicenna. Albert Jan heeft veel ervaring met woningcorporaties, zorginstellingen, semipublieke organisaties, het onderwijs, NGO’s en brancheorganisaties en schreef het boek ‘Zo doen we dat hier – Bestuurders over het stimuleren van integriteit’. https://smclaren.com/ 17
Artikelen over wijsheid in Een selectie op het thema ‘Wijsheid’, het onderwerp van dit e-magazine. Deze artikelen zijn tijdelijk voor alle lezers van dit e-magazine opengezet. Vertaling van de theorie naar de coachpraktijk: werkbare modellen Marijke Lingsma Gebaseerd op de theorie over competentiegericht leren, de taxonomieën van leerdoelen en de inzichten en ervaringen vanuit het therapeutisch domein, selecteerden we drie modellen voor competentie¬gerichte coaching. Lees meer Hoe leer je professioneel reflecteren? Marcel Hoonhout, Christa van Luijk, Antoon Duijnker, Annemieke Knuwer en Rinus Merkies Het doel van reflecteren is niet zozeer zelfinzicht, maar tot inzicht in het eigen handelen te komen (wat werkt wel en wat minder) en een beeld van wat daaraan is te verbeteren. Dat alles leidend tot een voornemen om een volgende keer nieuw (beter) professioneel gedrag uit te proberen. Lees meer Inzicht Gert-Jan van Schaik, Jaco Friedrich Zonder begrip van wat er gebeurt in of om je heen is het meer geluk dan wijsheid dat je een situatie op waarde schat en adequaat handelt. Zonder begrip weet je niet waarnaar je moet kijken. Als je geen idee hebt van wat er fout kan gaan of wat er mogelijk is, zie je ook het probleem of de kans niet. Lees meer Via Coachlink zijn er meer dan 2.500 artikelen beschikbaar over coaching en persoonlijke ontwikkeling en kun je gebruik maken van werkvormen die via MyMethods beschikbaar zijn. Als coach kun je ook gevonden worden via Coachlink. Coachlink is gratis beschikbaar voor NOBCO-coaches (niet-leden betalen € 18,50 per maand). De wijsheid van ons lichaam Ans Tros In al die jaren dat ik me met coaching en persoonlijke groei heb beziggehouden, ben ik me steeds bewuster geworden van het belang van onze intuïtie en ons lichaam als bron voor ontwikkeling en groei. Lees meer Socratisch coachen Hilde Vervaart Socratisch Coachen is gebaseerd op de Rationeel Emotieve Therapie (de RET) en socratische vragen. Wat nieuw is, is de systematische verbinding tussen beide én het feit dat de principes van de RET vanuit de oorspronkelijk psychotherapeutische setting worden toegepast bij het coachen in werksituaties. Lees meer
19 Maak je eigen reader in Coachlink! Hoe werkt het? Ga naar Coachlink en log in! Naast elk artikel in de kennisbank zie je de button ‘naar reader’. Als abonnee kun je in mijn readers maximaal 5 gepersonaliseerde readers maken met artikelen uit de kennisbank. Elke reader kan maximaal 30 artikelen bevatten. Download de reader als pdf en deel het met anderen. Je vindt deze functie onder extra’s > reader samenstellen.
‘Als je goed coacht, gun je de ander de glorie’ Margje Duursma begon dertig jaar geleden met coachen, toen het vak nog nauwelijks bestond. Een gesprek over coachen als fijn handwerk, haar interesse voor de vraag: waarom mensen doen zoals ze doen en of dat ook anders kan? En tips voor beginnende coaches: ‘luister naar wat de coachee zegt, maar ook wat hij niet zegt’. Door Sam Dekkers
‘De coachee bereikt altijd zelf wat hij wilde bereiken, de coach is de regisseur van de gesprekken’ Margje Duursma begon met coachen in 1995. Het vak bestond in Nederland nog nauwelijks. “Ik werkte als directeur bij het Educatief Centrum in Utrecht. Het centrum ging op in een ROC en ik kon mee. Maar in de nieuwe functie zou ik de eindverantwoordelijkheid kwijtraken en dat vond ik heel jammer. Omdat ik ook trainingen en supervisie gaf en coaching daar heel dichtbij ligt, dacht ik: dit is wat ik wil doen. Ik heb toen mijn eigen bureau voor communicatie en coaching opgezet.” Haar oude werkgever bood Margje een begeleider aan om haar bedrijf op te starten. “Ik was gewend om in een subsidiewereld te werken. Ik had nog nooit van mijn leven een offerte of factuur geschreven, dat moest ik leren. Ik heb tot op de dag van vandaag plezier van die begeleider. Hij zei: ‘Jij bepaalt voor wie je werkt. Wil je voor Heineken werken? Of de Rabobank? Ga na wie je moet leren kennen en bedenk wat je toevoegt als coach. En neem net zo lang de tijd tot je diegene ontmoet of spreekt en dan rolt het wel door’. Ik werk nog zo. Ik vraag me nog steeds af: voor welke organisatie wil ik werken en wat heb ik toe te voegen?” Middenmanagement Margje heeft zich lange tijd toegelegd op het middenmanagement en voor hen destijds ook een opleiding gemaakt. “Ik vond de positie van de middenmanager interessant: je hebt uit te voeren wat jouw leidinggevende zegt, en je moet de strategie zien te vertalen naar je medewerkers. Hoe voorkom je nou dat je niet alleen een doorgeefluik bent?” Er is veel veranderd in de afgelopen 25 jaar. Middenmanagers zijn veel zelfstandiger, hun functie is inmiddels erkend. “Die opleiding voor middenmanagers zou er nu ook heel anders uit zien. Er zou nu meer nadruk liggen op: hoe ga ik als leider om met mijn team? Hoe kan ik een verbinder zijn, juist nu in tijden van online en thuis werken. Hybride vormen van werken zijn blijvend volgens mij.” Op dit moment is er veel belangstelling voor coachend leidinggeven, een meer begeleidende rol. Margje heeft haar bedenkingen. “Coachen kan een vorm zijn van leidinggeven, maar je moet ook durven instrueren, opdrachten geven, delegeren. Ik vraag me af of coachend leidinggeven niet leidt tot weglopen om elkaar aan te spreken en afspraken te maken. Je moet als leidinggevende heel goed kunnen schakelen tussen de verschillende rollen.” En elkaar aanspreken op gedrag is hartstikke lastig. “Het is een vaardigheid die je kunt ontwikkelen maar er zit ook de houding achter: ik ben oké en jij bent oké. Je bent gelijkwaardig als persoon maar ik kan op jouw gedrag wel iets aan te merken hebben. En als ik dat kan uiten op een manier waarop de ander verder kan, dan is dat prima. En dat kan alleen vanuit het idee: ik ben oké, jij bent oké. Je moet ermee vooruit kunnen.” Wijsheid In dit e-magazine onderzoeken we wijsheid. Speelt wijsheid in coaching een rol? “Dat denk ik wel. Als je goed coacht, gun je de ander de glorie. De coachee bereikt altijd zelf wat hij wilde bereiken, de coach is de regisseur van de gesprekken. Je structureert, voegt toe maar je volgt het pad van de ander in zijn doel of coachvraag. Het gebeurt tussen welkom en afscheid. Je maakt je de kunst eigen om de juiste vraag op het juiste moment te stellen, om goed te timen en met stiltes om te gaan. Dat vind ik wijsheid.” Wat heb je nodig om een goeie coach te zijn? “Aandacht voor de ander, oordeelloos kunnen zijn, accepteren, kunnen aansluiten, op de non-verbale aanwezigheid letten en je moet heel goed kunnen kijken en luisteren. Luister naar wat de coachee zegt, maar ook wat hij niet zegt. Als een coachee na twee gesprekken over van alles en nog wat heeft verteld, alleen niets over zijn vader, dan vraag ik daar naar. Een goede coach blijft uit het systeem van de ander. 21
Door vragen te stellen wordt de coachee bewust van de patronen in zijn eigen systeem en krijgt daarmee inzicht.” “Wat mij altijd interesseert is: hoe kan het dat mensen doen zoals ze doen? En kan het ook anders? Dan speelt mee wat je meekreeg van thuis en wat je omgeving daar tot nu toe aan heeft toegevoegd, en hoe je daarmee omgaat. Ik coach werkgerelateerd, maar maak altijd een omweggetje naar privé. Je kunt werk en privé niet doorknippen. Een coach is geen therapeut, maar soms komt iemand met een vraag als: hoe komt het toch dat ik voor de zoveelste keer niet overweg kan met een leidinggevende? Je kunt dan analyseren wat de leidinggevende en de coachee nu doen, maar dan kun je er vergif op innemen dat hij in de volgende baan hetzelfde tegenkomt. Dan is het effectiever om te onderzoeken wat er voor patroon speelt.” Overtuigingen “Bij gedragsverandering loop je altijd aan tegen iemands vaardigheden maar ook iemands overtuigingen. En die zijn essentieel binnen coaching. Als iemand een diep ingesleten overtuiging heeft als: ik word niet gezien of gehoord, ik ben niet geschikt, ik mag geen succes hebben, is het heel lastig om daar van af te komen. Ik werk dan bijvoorbeeld met de logische niveaus van Dilts en Bateson. Als het op het niveau van gedrag niet goed loopt, dan kun je dat niet op dat niveau oplossen. Je zult een laagje dieper of hoger moeten. Welke overtuiging of vaardigheid ligt ten grondslag aan dat gedrag? Stel: iemand past zich altijd aan aan de ander. Nu moet deze persoon in zijn functie het voortouw nemen. Daar kan de overtuiging achter zitten: ik moet de ander een plezier doen. Een coachvraag zou zijn: wat gebeurt er als je de ander geen plezier doet? Welk risico loop je dan en hoe erg is dat?” “Ik leer nog altijd van mijn coachtrajecten. Ik hou in mijn vrije tijd van quilten, een ambacht, een handwerk. Coachen is dat ook, een fijn handwerk. Heel goed kijken en luisteren, wat past bij deze coachee? Welke kleur? Dat specifieke maatwerk boeit mij. Mensen komen met harde werkvragen en door de zachte route van coaching gaan ze milder de deur uit dan ze zijn binnengekomen.” “Ik had eens in een traject een docent van midden 50 die bij binnenkomst zei: ‘Ik moet nog 10 kerstpakketten en nu ook nog naar jou’. Dat vind ik mooi. Ik heet hem van harte welkom. Hij was boos en vond zijn werk niet leuk meer. Ik vroeg hem wat zijn grootste teleurstelling was. Hij had een jaar of 12 geleden een projectvoorstel geschreven in opdracht van de directeur en daar zijn hele ziel en zaligheid in gelegd. Dat voorstel was in een la beland en hij dacht ‘stik maar, ik doe hier nooit meer wat’. Dan komt het er op aan dat ik een vraag stel waardoor hij opent: hoeveel directeuren geleden is dat? Oh, 3! En waarom krijgt deze directeur dat allemaal op zijn brood van jou? Achter het cynisme zit een verlangen naar zingeving en serieus genomen worden. Dat hebben we verder uitgewerkt. En ja, hij werkt alweer een paar jaar met plezier en wil herinnerd worden als een bevlogen en betrokken docent.” Moed “Het motto van mijn bedrijf is: van hard en moet naar hart en moed. Die route heb ik zelf ook doorlopen. Ik was hard over wat ik moest kunnen en op welke manier
‘Er zijn veel dingen waar je nooit vanaf komt. Je moet er elke keer weer langs, maar wel elke keer op een andere manier: een stukje rijper, een stukje milder’ dingen moesten lopen. Veel deed ik op wilskracht. Ik ben meer toegegroeid naar gevoel en ‘zijn’. Er is moed voor nodig om een praktijk te beginnen, om gesprekken aan te gaan. Hier zit ook voor mij de essentie dat die wijsheid past binnen coaching. Daar hoort relativering van de maakbaarheid bij. Je kunt niet alles naar je hand zetten. Als coaching je bewustwording en inzicht oplevert, kun je ook zelf bepalen hoe je ermee omgaat en hoe je verantwoordelijkheid neemt. Er zijn veel dingen waar je nooit vanaf komt. Je moet er elke keer weer langs, maar wel elke keer op een andere manier: een stukje rijper, een stukje milder.” Anno nu “Momenteel leven we in een bizarre werkelijkheid. De coronapandemie brengt ons niet alleen een destructief virus, ook de nevenverschijnselen zijn alom aanwezig. De impact is groot. Het is belangrijk in coachtrajecten in te zoomen op omgaan met verlies en onzekerheid; met het hanteren van emoties. Veel mensen zijn boos, bang en bedroefd, zowel op de werkvloer als in de persoonlijke levenssfeer. Als je het dan hebt over wijsheid dan is dat nu actueler dan ooit!” “Nogal wat studenten uit mijn coachopleiding hebben hun baan opgezegd om een eigen coachpraktijk te beginnen. Dat was vlak voor de corona-uitbraak. De meesten van hen redden het, gelukkig, al dan niet met steun van buitenaf. Ik heb daar groot respect voor. En aan alle beginnende coaches zou ik willen zeggen: ga door, zoek een supervisor, sluit je aan bij een intervisiegroep en neem actief deel aan de NOBCO Academy. Voorkom dat je in je eentje ploetert.” Margje Duursma (1948) heeft een onafhankelijk bureau voor communicatie en coaching in Smallebrugge (Friesland). Ze is founding member van de NOBCO en mede-ontwikkelaar van de Alba-Academie, die diverse CEDEO gecertificeerde opleidingen verzorgt voor beroepscoaches. In 2016 kwam haar boek En toen kwam jij nog uit, over lief en leed in het leven van nakomers. Margje is actief als coach voor individuele en teamtrajecten. 23 De logische niveaus van Dilts en Bateson Robert Dilts introduceerde de hiërarchie van de logische niveaus: een analyse- en verandermodel dat inzicht geeft in de verschillende niveaus van communicatie, verandering en functioneren.
NOBCO in de media We blijven aan de weg timmeren en ook de afgelopen maanden was NOBCO weer een aantal keren te gast bij BNR radio. 5 januari 2021 BNR radio ‘Werkverkenners’: Ik word coach In het programma ‘Werkverkenners’ van BNR radio zoekt Rens de Jong antwoorden op jouw en zijn vragen over werk. In de uitzending van 5 januari ging het over: ‘Hoe word ik coach’. Een loopbaan als coach is erg populair in Nederland. De Kamer van Koophandel telt inmiddels ruim 60.000 geregistreerde coaches. In de uitzending van ‘Werkverkenners’ gaven coach-opleider Anne de Jong, beginnend coach Matti Kleikamp én NOBCO-bestuurslid en executive coach Miriam Oude Wolbers antwoorden op vragen als ‘Hoe word je een professioneel coach’ en ‘Hoe kom je aan klanten’. Beluister hier de uitzending 2 december 2020 BNR radio Run op ontwikkeladvies De run op het ontwikkeladvies laat zien dat deze subsidie in een grote behoefte voorziet. Zowel vanuit de maatschappij als vanuit de beroepscoaches. Bij de start op 1 december middernacht was de registratie portal overbelast vanwege de grote vraag en na 2 uur was de helft van het aantal trajecten al vergeven. En binnen een dag waren alle 55.000 trajecten ingeboekt. Als beroepsorganisatie vragen wij de overheid om extra geld beschikbaar te stellen zodat nog meer mensen hier gebruik van kunnen maken. Daarnaast pleiten wij voor een structurele regeling op dit gebied. Miriam Oude Wolbers sprak erover bij BNR Nieuwsradio. Beluister hier het fragment Persbericht Ontwikkeladvies
Awarenessmaand 2020: Stress Op maandag 16 november 2020 ging de NOBCO Awarenessmaand ‘Stress’ van start. Vier weken lang stond iedere week één van de stressoren: ‘Werkstress’, ‘Covid-19 stress’ ‘Informatiestress’, ‘Werk-privé balans stress’ centraal. We sloten de Awarenessmaand af met het thema ‘Empowerment’, als tegenhanger van stress. In deze maand spraken we coaches, coachees en werkgevers. Allemaal met hun eigen ervaringen en ideeën bij het thema stress. Hun verhalen zijn verwerkt in interviews die alsnog zeer de moeite waard zijn om te lezen. Deze interviews en alle andere informatie die in de Awarenessmaand per stressor is verzameld, vind je terug op de awarenesspagina op onze website. Lidwien Kamp, NOBCO-gecertificeerd Master Practitioner coach “ Werkstress ontstaat wanneer je het gevoel hebt te veel op je bordje te hebben liggen. Het gevoel dat je je werk niet afkrijgt of niet goed genoeg doet.” Lidwien Kamp haalt onder andere het bewaken van grenzen aan: “Veel mensen ervaren in meer of mindere mate stress gerelateerd aan werk. Daarbij zien we dat regelmatig dezelfde factoren een rol spelen. Nee zeggen vinden we lastig, hebben we niet geleerd en voelt niet goed. Terwijl nee zeggen juist ja zeggen is (tegen jezelf). Daarnaast zijn we geregeld niet heel goed om grenzen aan te geven.” Lees verder Sofia Oomen, NOBCO-gecertificeerd Practitioner coach en ervaringsdeskundige “ Stress heeft vaak een negatieve bijsmaak, terwijl het eigenlijk een heel positieve ervaring is.” Sofia Oomen gooide zeven jaar geleden het roer om nadat ze voor de derde (!) keer een burnout kreeg. Wat bleek: vasthouden aan oude patronen was een van de belangrijkste redenen dat ze weer thuis kwam te zitten. En eenmaal in een burn-out ben je er niet zomaar weer vanaf. “Van helemaal niks meer kunnen – je aankleden is al teveel moeite – naar weer lekker in je vel en productief zijn, dat kost echt heel veel tijd en moeite.” Lees verder Thera Kosian, HR business partner bij instituut Clingendael “ Het is belangrijk om te ontdekken waarom je zoveel signalen hebt genegeerd, fysiek en/of mentaal. Coaching kan je daar goed bij helpen.” Thera Kosian onder andere over de rol van de werkgever: “Zorg dat er een cultuur is waarin mensen zich sterk en vrij genoeg voelen om kwetsbare onderwerpen te bespreken. En maak loopbaankwesties en uitdagingen bespreekbaar. Dit is een delicaat iets, het vraagt om veel volwassenheid van werkgever en werknemer om zo’n gesprek aan te gaan, maar waardevol is het zeker.” Lees verder 25
PE-commissie helpt bij zoektocht naar passende bijscholing NOBCO wil hét platform voor professionele coaching zijn. Dat betekent onder andere dat elke NOBCO-coach, met of zonder EIA-certificering, aan bijscholing doet. Die bijscholing noemen we ook wel Permanente Educatie (PE). Bijscholing is onderdeel van de paragraaf ‘Excellente beroepsuitoefening’ van de Internationale Ethische Code. NOBCO wil coaches faciliteren bij het zoeken naar passende en kwalitatief goede bijscholing. Om de keuze uit het grote aanbod van trainingen en opleidingen makkelijker te maken, is er de PE-commissie. De PE-commissie bestaat inmiddels meer dan tien jaar en is een van de oudste commissies van NOBCO. Hoe werkt het? Opleiders vragen een PE-Vignet voor hun scholingsactiviteit, de commissie beoordeelt die en verleent een Vignet als de bijscholing valt binnen het PE-beleid van NOBCO. Inmiddels zijn er aan meer dan 200 bijscholingen een PE-Vignet toegekend. De NOBCO-coach kan actief op de NOBCO-site zoeken naar interessante scholing met een vignet op o.a. datum, thema, tijdsinvestering en locatie. Ook de prijs en het aantal PE-uren zijn zichtbaar. Het PE-Vignet geeft coaches snel zekerheid over de relevantie van een scholingsactiviteit van een opleider. PE-trends Niet alleen coaches blijven in ontwikkeling, als PE-commissie zien we bij opleiders diverse trends ontstaan. Zowel bij de huidige als de nieuwe aanbieders met een PE-Vignet komen er meer evidence basedtrainingen voor coaches. Trainingen met thema’s als stress of coaching in de natuur zijn populair. Ook de trainingsvormen veranderen. Zo is er meer variatie in duur, zoals een korte introductie, een aanvullende verdieping of een bijscholing in een klein onderwerp dat je diepgaand uitwerkt. Een recente ontwikkeling is de groei in online aanbod. Ook de PE-commissie zelf ontwikkelt zich. Een recente ontwikkeling is dat het PE-Vignet uren aangeeft, zodat een coach makkelijk de uren kan invullen bij een EIA-aanvraag. Coaching is een beroep in ontwikkeling. En dat geldt ook voor bijscholing. De PE-commissie ontwikkelt graag mee om zo ook in de toekomst coaches in hun ontwikkeling te blijven faciliteren. En daarmee vorm te geven aan de visie van NOBCO als platform voor professionele coaching. Mariska Verduijn, voorzitter PE commissie NOBCO NIEUW: NOBCO-portal Om onze professie vorm te geven, doen we jaarlijks aan bijscholing en intervisie. We houden lijstjes bij en gebruiken die bij onze certificering. Om dat gemakkelijker te maken ontwikkelen we een NOBCOportal, naast het DNV-portal (voor het aanvragen van EIA-certificering). In het NOBCO-portal houd je je intervisiegroep-bijeenkomsten bij en hoeveel bijscholing je hebt gevolgd. Het wordt een zeer gebruikersvriendelijk en behulpzaam systeem, dat communiceert met het DNV-portal, dat alle informatie die je invoert overzet. Het werkt ook met MijnNOBCO, dat je bij NOBCO gevolgde bijeenkomsten bijhoudt. We verwachten binnenkort het systeem te kunnen introduceren. We houden je op de hoogte!
Agenda De zomer staat in het teken van verbinding maken met elkaar. We zitten in een uitdagende periode, waarin verbinding maken soms best wat creatieve uitdagingen met zich meebrengt. Daarom blijven we elkaar ontmoeten, ook al hebben we te maken met beperkende maatregelen. Daar waar we elkaar online ontmoeten, zorgen we voor creatieve oplossingen voor het opdoen van kennis en het ontmoeten van oude en nieuwe contacten. En daar waar we mogelijkheden zien, zullen we elkaar ook zeker weer live gaan ontmoeten. We delen daarom graag alvast het aanbod dat we voor de komende maanden hebben samengesteld: 26 mei 2021 Coachcirkelevent Samen ‘Persoonlijke en professionele reflectie vindt over het algemeen enkel plaats tijdens intervisie, toch?’ Met Coachcirkels brengt NOBCO daar verandering in. Coachcirkels zijn events die twee keer per jaar worden aangeboden, waarin NOBCO-coaches informeel, en onder begeleiding reflecteren op het thema van dat kwartaal (dit keer ‘samen’). Het doel? Ervaringen uitwisselen, verdieping zoeken, nieuwsgierig elkaar bevragen. Leren van elkaar in kleine, in een professionele setting. NOBCO’s Senior- en Masterpractitioners hosten deze kleinschalige bijeenkomsten en begeleiden de ‘beschouwingssessies’. Het is dan ook echt de bedoeling om van deze informele (voorlopig) onlinebijeenkomsten iets te maken voor NOBCO-coaches. Vind jij het leuk om een van deze bijeenkomsten te begeleiden? Dan horen we heel graag van je. Inschrijven kan via deze link 27 27 24 juni 2021 NOBCO in het land ‘Veerkracht in natuur’ in samenwerking met VNC NOBCO in het land is hét hybride buitenevenement van NOBCO. Want iedereen is toch een buitenmens? Hoe gebruik je de natuur om goed voor jezelf te zorgen op sociaal, psychisch en fysiek niveau, zodat je er ook voor de ander kunt zijn? Want de natuur is immers sterker dan de mens. We behandelen deze dag drie aspecten: het sociale aspect, het psychische aspect en het fysieke aspect. Voor ieder aspect hebben we een keynotespreker uitgenodigd. Als deelnemer van die onlinebijeenkomst, ontvang je een opdracht, waarmee je direct aan de slag gaat. Aan het eind van de dag komen we weer bij elkaar en krijg je een interactieve terugkoppeling van één van de keynotesprekers. We hebben voor dit congres een aantal fysieke plekken beschikbaar, zodat je dit live kunt bijwonen. Er volgt hiervoor nog een inhoudelijk en informatief programma met een lezing en praktische ervaringsworkshops binnen een van de drie genoemde aspecten. De keynotesprekers zijn: Prof. dr. Michaéla Schippers (Professor in Behaviour and Performance Management, Erasmus University Rotterdam) Bram Bakker (psychiater, publicist) Honore Hoedt (Master coach Atletiekunie) Je vindt alle bijeenkomsten op de NOBCO-website. Lees meer informatie of Meld je direct aan!
Jij& Nieuw! De rubriek: JIJ &.. We vroegen jullie via de Nieuwsflits en de socialmediakanalen welke quotes en tips jullie willen delen over Wijsheid, het thema van dit nummer. Bedankt voor jullie input! Wijsheid ‘ Vind de ware versie van jezelf’ INSPIRATIEBRON: prof. David Clutterbuck: systemic thinking LEESTIP: Understanding Emotion – Dacher Oatley INSPIRERENDE COACH: Ria Bauhofer – Learning by doing PODCASTTIP: Leonard Bernstein – The unanswered question. Bavo ‘ Bedenk wat je wél kunt en focus daar op. Zoek naar inzichten, inspiratie en motivatie. Gebruik je talenten en kom in beweging!’ LEESTIP: De lange weg naar de vrijheid – Autobiografie van Nelson Mandela PODCASTTIP: De podcasts van Omdenken, te vinden op Spotify. Sacha ‘ Je ziet het pas als je het doorhebt’ – CRUIJFF INSPIRATIEBRON: Madonna. Zij doet precies wat zij wil, dat getuigt van lef! LEESTIP: Ongetemd Leven – Glennon Doyle INSPIRERENDE COACH: Marianne Arts - Denkhoedenmethode. Zet de gele hoed op voor een zonnige dag! PODCASTTIP: Kukuru: Giel Beelen met Tijn Touber over de vijfde dimensie. José
‘ If it doesn’t kill you, it makes you stronger!’ PODCASTTIP: Eindbazen – aflevering 142: Mark Tigchelaar. Mark is neuropsycholoog en vertelt over afleiding en focus op de werkvloer. Leonie ‘ Elke dag biedt weer een nieuwe kans’ INSPIRATIEBRON: (Jonge) mensen die, ondanks alles wat ze meemaken, toch willen doorgaan. LEESTIP: De keuze - Edith Eger Ans 29 ‘ Be the change you wish to see in the world’ – GANDHI INSPIRATIEBRON: Ghandi LEESTIP: Het boek van Wijsheid – Mahatma Gandhi INSPIRERENDE COACH: Ien van der Pol: zij is vooral relativerend en gebalanceerd. Inclusiviteit is een belangrijke kernwaarde voor haar. Andrea ‘ Je bent mooi zoals je bent’ LEESTIP: De meeste mensen deugen – Rutger Bregman PODCASTTIP: Het groene hart Yana
Ben je coach en wil jij je verder professionaliseren? Sluit je dan aan bij NOBCO! dé organisatie voor professionele coaches met kennis en ervaring • Voor iedereen die beroepsmatig met coaching bezig is. • € 295,- per jaar – basisaansluiting. • Toegang tot alle reguliere NOBCO-activiteiten. • Mogelijkheid tot het behalen van het keurmerk voor coaches: EIA. • Begeleiding bij het halen van een EIA-keurmerk (European Individual Accreditation). • Automatische aansluiting bij de Europese koepelorganisatie EMCC | European Mentoring & Coaching Council. • Aanzienlijke korting op een beroeps- en aansprakelijkheidsverzekering. • Een persoonlijk coachprofiel via ‘Vind een coach’ met meer dan 240.000 bezoekers per jaar. • Kosteloos gebruikmaken van het online evaluatie-instrument Coaching Monitor. • Kosteloos toegang en gebruik van Coachlink (tijdschrift en online database met ruim 140 boeken over coaching). • Gebruikmaken van de door de Belastingdienst goedgekeurde DBA-verklaring voor coachingsgerelateerde diensten. Wil je meer weten over alle voordelen van een aansluiting als NOBCO-coach? Klik hier
1 Online Touch