Vrienden Dienst november 2022 N°30 www.vriendennsm.nl
Index COLOFON VERENIGING VRIENDEN VAN HET SPOORWEGMUSEUM Opgericht 26 mei 1970 BESTUUR R. Weurding - Voorzitter P.W. van der Vlist - Secretaris M.J.C Bogaard - Penningmeester F. Storm van Leeuwen - Lid E.J. Numann - Lid J.G.P. van Dorp - Lid M.P.J.F. Bijvoet - Lid M. Klont – lid SECRETARIAAT Kamperzand 13 1274 HK huizen secretaris@vriendennsm.nl LEDENADMINISTRATIE Van Hogendorplaan 23 3332 JD zwijndrecht ledenadministrateur@vriendennsm.nl REDACTIE Peter van der Vlist | redacteur@vriendennsm.nl FOTO’S IN DE VRIENDENDIENST Peter van der Vlist | Tenzij anders aangegeven Facebook en Instagram Martijn Bijvoet | facebook@vriendennsm.nl Twitter Richard Weurding | twitter@vriendennsm.nl Website Willem Voet | webmaster@vriendennsm.nl Digitale Vriendendienst Rick Meijer | redactie@vriendennsm.nl Bankrekeningnummer NL24 FVLB 0699 3103 18 T.n.n. Penningmeester Vrienden Spoorwegmuseum www.vriendennsm.nl facebook.com/vriendennsm instagram.com/vriendennsm twitter.com/vriendennsm ONTWERP www.klikkracht.nl hi@klikkracht.nl DRUK Torendruk Grafische Producties B.V. Nijkerk | www.torendruk.nl 2 Coverfoto: Locomotief 1312 met de Vriendenrit op 10 juni 2017 in Hoorn. Van de redactie Van de voorzitter De Algemene Leden Vergadering Onze hondekop is 60 jaar OnTraXS Het stroomlijn postrijtuig Pec 1902 Project 252 Aankondiging lezing Niels Greif Gesprek met Martijn en Thijs Vriendendag in Blerick op 1 oktober 2022 Presentatie Postvervoer Prikbord 3 4 5 8 10 12 16 21 22 24 27 28
Van de redactie Voor u ligt de tweede editie van de Vriendendienst van 2022. De inhoud zal u niet erg verrassen. Er wordt namelijk veel verteld over de succesvolle Vriendendag die we op 1 oktober beleefden. Een al lang gekoesterde wens van het bestuur ging in vervulling: een bezoek met de Vrienden aan het museumdepot in Blerick. Zowel de asbest- als de corona perikelen speelden een rol bij het elk jaar moeten besluiten een bezoek uit te stellen. Maar dit jaar kwam het aanbod van het Museum om dan nu toch het bezoek aan Blerick te gaan plannen. De organisatie van de kant van de Vrienden werd opgepakt door Martijn Bijvoet die al snel goed contact kreeg met de enthousiaste club van vrijwilligers in Blerick in de persoon van Thijs de Visscher. Beiden ook op deze plaats dank en waardering voor de organisatie van het in alle opzichten geslaagde bezoek aan Blerick. Zoals gezegd, u wordt in deze Vriendendienst uitgebreid geinformeerd over deze Vriendendag. Een belangrijk doel van het bezoek aan Blerick was natuurlijk de voortgang van het ‘project 252’, de restauratie van het enige overgebleven treinstel van het type mat’36. In deze Vriendendienst vanzelfsprekend veel aandacht voor de werkzaamheden die in Blerick plaats vinden. Dit keer niet met tekst, maar met een fotocollage waarmee u een indruk krijgt van het vele werk dat in Blerick (en in Utrecht) wordt verricht. Er wordt nog steeds aan gewerkt om de 252 in mei volgend jaar in het Museum in Utrecht te kunnen laten zien. In deze Vriendendienst ook weer aandacht voor ons museummaterieel. Dit keer voor de Pec 8502 die zo’n prominente rol heeft gespeeld in de tentoonstelling ‘Expeditie Posttrein’. Ook aandacht voor onze hondekop 386 die in september dit jaar de leeftijd van 60 jaar heeft bereikt. Voor het eerst was de Vereniging van Vrienden ‘zichtbaar’ op een beurs. De aftrap vond plaats op de eind september in het museum georganiseerde ‘OnTraXS’. Uiteraard is het de bedoeling ook bij andere gelegenheden present te zijn. Maar zoals altijd geldt ook nu dat we graag gebruik maken van de hulp van leden die bereid zijn te helpen bij het bemensen van de fraaie stand. Uiteraard komen we terug op de ledenvergadering van 2 juli waarvan het formele verslag (uiteraard in concept vorm) inmiddels op onze website is geplaatst. In deze Vriendendienst gaat de voorzitter nader in op het in de ALV gepresenteerde beleidsplan. Tenslotte vraag ik op deze plaats (nu al) uw aandacht voor de presentatie die Niels Greif op 25 januari voor de Vrienden zal geven in de locatie Bedrijfsschool in Wereld 4 in het Museum. Zoals in het artikel te lezen is heeft Niels een belangrijke rol gespeeld bij het ontwerpen van NSmaterieel. Hij zal uitgebreid ingaan op zijn werkervaring bij NS en dat natuurlijk ondersteund met vele illustraties. U kunt zich nu alvast aanmelden. Met redactionele groet, Peter van der Vlist Redacteur
Van de voorzitter De Vrienden Vooruit! Op het moment dat ik dit schrijf ligt onze fantastische vriendenrit met de Plan V 904 van de stichting 2454 Crew naar het depot van het spoorwegmuseum in Blerick weer achter ons. Een fantastische line up van uiteenlopend materieel was toegankelijk gemaakt voor Vrienden en vrijwilligers van het museum. Treinstel 252 was natuurlijk het iconische middelpunt van de dag. Deze omgeving was perfect om nog een keer onze gift aan het museum van € 50.000 voor het herstel van de 252 onder de aandacht te brengen. U leest elders in dit blad meer over dit gedenkwaardige bezoek aan Blerick. Nogmaals veel dank voor de uitstekende organisatie en verzorging. Tijd om nog een keer met u stil te staan bij onze vriendenvereniging. Tijdens de ledenvergadering op 2 juli is ons nieuwe beleidsplan 2022-2025 gepresenteerd. Een plan met veel ambitie waar wij ook uw steun bij nodig hebben. Wat staat o.a. op ons lijstje? • We willen een volgende stevige slag maken met onze vereniging • We willen toegroeien naar 1000! leden in 2025 • We willen de inkomsten van de vereniging laten groeien tot circa € 75.000 op jaarbasis Daarnaast gaan we onze communicatie met u verder moderniseren en weer interessante lezingen in het museum organiseren. Zo wordt het lidmaatschap van onze vereniging letterlijk en figuurlijk nog meer waard. Onze zichtbaarheid ìn het museum willen we graag verbeteren en ook de samenwerking mèt het museum willen we versterken. Zoals gezegd is uw steun essentieel. Natuurlijk primair door ons financieel te blijven steunen, maar ook door bijvoorbeeld nieuwe leden aan te brengen of door uw hulp bij uitvoering van allerlei werkzaamheden die nu eenmaal in onze vereniging moeten gebeuren. Ik blijf graag ook de komende jaren op u rekenen! Richward Weurding Voorzitter
Met belangstelling wordt geluisterd naar Peter-Paul de Winter De Algemene Leden Vergadering Op 2 juli 2022 vond de ALV plaats in het Spoorwegmuseum. Waarschijnlijk omdat dit jaar de vergadering en de Vriendenrit niet gecombineerd konden worden was de opkomst minder dan gebruikelijk. Het vooruitzicht op de bijzondere Vriendendag op 1 oktober maakte veel goed. Een verslag van Rick Meijer met foto’s van Harry Peters. Uiteraard stonden de voor een ledenvergadering gebruikelijke onderwerpen op de agenda. Het verslag van de vorige ALV werd goedgekeurd, evenals de jaarrekening. De kascommissie deed verslag, waarna de penningmeester en het bestuur decharge werd verleend over het jaar 2021. Uiteraard werd er een nieuwe kascommissie benoemd. Als nieuw bestuurslid werd Maarten Klont benoemd, De penningmeester gaf aan eind dit jaar zijn werkzaamheden te beeindigen. Beleidsplan De voorzitter, Richard Weurding, lichtte met een duidelijke presentatie het beleidsplan 2022-2025 (met de titel “Fit voor de Toekomst”) toe. We blijven werken aan de groei van ons ledenbestand waarbij we over drie jaar 1000 leden hopen te hebben. Belangrijk blijft om de meerwaarde van het lidmaatschap te versterken en samenwerking met het museum te intensiveren. Heel belangrijk is het vergroten van de betrokkenheid van de leden. Hulp van de leden bij het uitvoeren van de verschillende taken van het Bestuur is onontbeerlijk. Er wordt verder gewerkt aan het uitbreiden van het aantal Bedrijfsvrienden, hoe moeilijk dat ook in deze voor bedrijven zware tijden ook is. Er zijn acties noodzakelijk om de jongere generatie aan de vereniging en daarmee het Museum te binden. Heel belangrijk is ook dat wordt gewerkt aan het verbeteren van de ‘zichtbaarheid’ van de Vrienden in het Museum. 5
Webmaster Onze webmaster, Piet Meijer, had al aangegeven meer op de achtergrond te willen gaan werken. De functie van webmaster wordt nu uitgevoerd door het duo Willem Voet en Charlotte Weber die zich in de Vriendendienst van mei al aan de leden hadden voorgesteld. Piet kan trots terug kijken op het ontwerp van verenigingswebsite. Ook genoemd moet worden zijn support bij het samenstellen van de VD-digitaal. Alles onder het motto opbouwen en doorzetten. De aanwezigen bedankten hem met applaus en het Bestuur ondersteunde dit met de overhandiging van twee prachtige (spoorse) boeken. Subsidie Project 252 Het Bestuur heeft de restauratie van het treinstel 252 als ‘iconisch project’ omarmd. In het verleden zijn al Vriendensubsidies verstrekt voor het herstel van dit inmiddels 85 jaar oude treinstel. De 252 is de enige overgebleven vertegenwoordiger van het materieeltype mat’36 dat in mei 1938 in dienst kwam. In Blerick wordt al geruime tijd gewerkt aan het in oude luister herstellen van de 252 met de bedoeling het treinstel te laten pronken op de in mei volgend jaar in het Museum te organiseren tentoonstelling rond ’85 jaar elektrificatie middennet’. Het bestuur was trots Piet Meijer ontvangt het mooie fotoboek van Roef Ankersmit om in de ledenvergadering de Directie van het museum te kunnen zeggen een subsidie van 50.000 Euro beschikbaar te stellen. Op de Vriendendag op 1 oktober in Blerick zal de cheque worden overhandigd. De aankondiging werd met een stevig applaus uit de zaal beantwoord. Het traditionele sluitstuk van de ledenvergadering was ook nu het verhaal van Peter-Paul de Winter, Hoofd Collecties van het Museum. Hij kon de aanwezigen veel vertellen over het Museum met een terugblik, de toekomstplannen en de acties. In het jaar 2021 was het museum slechts 28 weken open voor bezoekers. Veel moest worden afgezegd maar ondanks de belemmeringen waren er toch hoogtepunten: de Grote Kleine Treinenshow met Andre van Duin, de expositie Spoor van Verbeelding en natuurlijk de voorbereiding van de tentoonstelling over de treinramp bij Harmelen en ‘Expeditie Posttrein’. Gemeld werd dat het achterterrein van het museum opnieuw wordt ingericht met als thema: ‘reistuin’. De bekende kindertrein zal worden gemoderniseerd en ook het recent uit Blauwkapel overgekomen ‘kruis’ zal hier een plaats krijgen.
Voorzitter Richard Weurding bekrachtigt de toegezegde subsidie met een handdruk met Nicole Kuppens Het registreren van de vele objecten (de Registratiefabriek) is een al enige tijd lopend project. Uiteindelijk moet de hele collectie digitaal beschikbaar zijn, eerst intern en later ook extern. De lijst van materieel werd getoond waarbij nader werd ingegaan op de conditie en de eventueel uit te voeren werkzaamheden. Peter-Paul sloot af met de opmerking dat voortdurend moet worden gezorgd voor ons mobiel erfgoed en waar mogelijk dit publiekelijk toegankelijk te maken. In een dankwoord van Nicole Kuppens, Directeur van het Museum, memoreerde zij hoe wij tezamen een professioneel spoorwegmuseum met een grote betrokkenheid in stand houden en verder ontwikkelen. Geremd in de afgelopen jaren door sluiting en ook een groot ziekteverzuim is het nu een plezier te beleven hoe de bezoekersaantallen stijgen en er weer redelijk ontspannen gewerkt kan worden. De ondersteuning door de Vereniging van Vrienden is en blijft van groot belang. Aan het einde kon bestuurslid Martijn Bijvoet alvast een tip van de sluier oplichten over de komende Vriendenrit en het bezoek aan het depot in Blerick, gepland op 1 oktober. Verdere details zouden uiteraard volgen. 7
Utrecht Zuidzijde; 17 december 2008 Onze hondekop 386 is 60 jaar Het was in september zestig jaar geleden dat onze 386 werd afgeleverd door Werkspoor in Utrecht waar het stel na geslaagde proefritten een dag later in dienst kwam. Een korte levensloop van dit pronkstuk in de museumcollectie. Het treinstel komt in eerste instantie in onderhoud in Leidschendam maar verhuist in september 1964 naar de lijnwerkplaats Amsterdam. In 1965 wordt bij Werkspoor in Utrecht de ATB in de 386 aangebracht. Passend in de nieuwe huisstijl van NS worden in december 1968 de bekende NS-emblemen aangebracht. In het kader van de grote dienstregelingswijziging (en de introductie van het Intercitynetwerk) wordt het materieel ’54 gemoderniseerd. De treinstellen krijgen o.a. centrale deursluiting en een omroepinstallatie. De 386 is in oktober 1969 hiervoor aan de 8 beurt. In maart 1971 wordt het derde frontsein aangebracht. In mei 1977 verlaat de 386 de hoofdwerkplaats Haarlem in de gele kleur. In 1981 loopt de 386 de eerste vermeldenswaardige schade op en het is ook meteen raak: tussen Onnen en Assen botst het treinstel met de ABDk op een tractor. Het herstel duurt drie maanden en wordt uitgevoerd in Haarlem. De verdere loopbaan van onze 386 wordt gekenmerkt door slechts kleinere storingen en defecten, bijvoorbeeld een dak lekkage, ATB-storing en kleine aanrijdingsschade. En dan komt het moment dat ook materieel ’54 gaat verdwijnen. De 386 wordt in 1990 gebruikt om een proefrevisie uit te voeren met als oogmerk een aantal ’54-ers nog enige jaren in dienst te kunnen houden. Medio 1995 bevindt de 386 zich bij het laatste groepje overlevenden
van materieel ’54 dat verder nog bestaat uit vier tweetjes en acht viertjes. In deze groep zit ook de later door de Stichting Hondekop bewaarde 766. In januari 1996 begint het Spoorwegmuseumtijdperk: op 26 januari arriveert de 386 in de werkplaats Amersfoort voor een schilder- en opknapbeurt. Wegens plaatsgebrek in Amersfoort wordt de 386 op 24 mei achter museum collega 273 naar de Watergraafsmeer overgebracht. Daar blijft het stel een paar maanden. Eind augustus komt het van de Meer naar Blerick. Met het transport komen ook de museumrijtuigen Plan K, Plan W en Plan E die kant op. Het duurt tot begin april 1999 als de 386 met ander museummaterieel, achter de 2215, van Blerick naar de Watergraafsmeer wordt teruggebracht omdat de loodsen in Blerick met sloop worden bedreigd. Het plan om de 386 met de 273 in de loods van de voormalige werkplaats Utrecht te parkeren gaat wegens plaatsruimtetekort aldaar niet door. Begin juni 2001 gaat een sleep van minstens dezelfde omvang als in 1999 retour naar Blerick waar de loods inmiddels gered is en verhuurd wordt aan het Spoorwegmuseum. De 386 is daar andermaal bij en kan nu overdekt worden opgeborgen. In 2004 vindt in Tilburg een opknapbeurt plaats. In een misschien toch iets te lichte grasgroene kleur geschilderd wordt de 386 in mei De eerste dag van de nieuwe route. De 386 verlaat op 26 juli 2010 bij Blauwkapel het rechterspoor naar Utrecht en buigt links af naar de Maliebaan. 2005 achter de 273 naar het vernieuwde Spoorwegmuseum gebracht waar de ABDk wordt tentoongesteld. De Bk wordt voorlopig opgeborgen in de loods van de HTMU in Utrecht. Later zijn de bakken weer gecombineerd en staan te pronken in het Spoorwegmuseum. Het treinstel was daar beschikbaar voor o.a. de Heimwee Expres. Het was ook de 386 die de eerste rit maakte via de nieuwe route naar het museum: van Utrecht CS, via Blauwkapel en aldaar kopmaken naar de Maliebaan. De museumcombinatie 386 + 273 passeren Heiloo op 30 augustus 2020 (foto Martijn Bijvoet)
op OnTraXS Vrienden present Rick Meijer heeft een goed gesprek Het was bij een vorige editie van dit mooie evenement al de bedoeling dat de Vrienden van het Spoorwegmuseum zich zouden laten zien. Door verschillende omstandigheden ging dat niet door, dus bij OnTraXS van 2021 zou de herkansing komen. Als gevolg van corona werd de expositie afgelast en verplaatst naar 23 – 25 september van dit jaar. Om de vereniging professioneel te kunnen presenteren werden o.a. banners ontworpen en gefabriceerd. In de vorige Vriendendienst heeft u de fraaie exemplaren al kunnen zien en achter een keurig verzorgde tafel kon het bestuur van de vereniging de belangstellenden te woord staan. Op deze plaats een woord van dank aan het Museum 10 in de personen Daan Kuypers en Pim van Leeuwen die ons niet alleen een tafel, maar ook een mooi beeldscherm toezegden. Eigenlijk kon je niet om de Vrienden heen: Martin Welberg van Mitropa had voor een goede locatie nabij de uitgang gezorgd. Om onze stand verder op te fleuren was er via Peter-Paul de Winter gezorgd voor een imponerend model van een stoomlocomotief. Om een indruk te krijgen van de binding van de vereniging met het Museum was door ons bestuurslid Martijn Bijvoet een vier minuten durende presentatie samengesteld die op het beeldscherm vertoond werd. Beelden van door de vereniging gesubsidieerde projecten werden afgewisseld met foto’s van Vriendendagen en een fraai filmpje waarmee we nog eens konden nagenieten van de rit vorig jaar met de hondekoppen.
NVBS De stand van de Vrienden was ‘gekoppeld’ aan die van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen, beter bekend als de NVBS. Al bij de voorbereiding van de beurs werd gesproken over deze samenwerking en van beide kanten kan met voldoening hierop worden terug gekeken. Niet uit te sluiten is dat we ook in de toekomst naast elkaar zullen staan. Bemanning De beurs duurde drie volle dagen en het is dan van belang dat er voldoende bemanning aanwezig is. Op basis van een vooraf opgesteld rooster werden de ‘diensten’ van bestuursleden gepland. Gelukkig was er hulp van Vrienden: op vrijdag was dat Rob Kooij, op zaterdag Jan Tabak en zondag Rick Meijer. Juist bij dit soort evenementen, maar ook bij het ‘dagelijkse’ werk van het bestuur is het zo belangrijk dat er Vrienden zijn die zich aanmelden om te helpen. Zoals dat wel eens wordt omschreven: dit soort ‘handjes’ hebben we hard nodig. (foto’s Richard Weurding) Maarten Klont geeft toelichting
Een nieuwe Pec bij aflevering bij Werkspoor. Met het opklapstuk omhoog kon het rijtuig aan elektrische treinstellen worden gekoppeld. De neergeklapte stand was nodig voor koppeling met de DE3-en; 28 april 1938 (foto H.G.Hesselink) Het stroomlijn postrijtuig Pec 1902 In de zo mooi verzorgde tentoonstelling ‘Expeditie Postvervoer’ die nog loopt tot en met 27 november neemt het gestroomlijnde postrijtuig Pec 1902 een prominente plaats in. Met gebruikmaking van het door de Stibans indertijd uitgegeven ‘Pec boekje’ wordt In dit artikel nader ingegaan op dit rijtuig, de enige vertegenwoordiger van een uniek materieeltype dat tot 1979 een belangrijke bijdrage leverde aan het postvervoer bij NS. Zolang er treinen rijden in Nederland, zolang bestaat ook het vervoer van post per trein. In het begin zonder regelingen. Pas op 30 juni 1844 kwam er een overeenkomst tot stand: de toen bestaande spoorwegverbinding AmsterdamDen Haag mocht eenmaal per dag worden gebruikt voor postvervoer. Dat kostte 2000 gulden per jaar. De postwet van 1 september 1850 bracht een verdere regeling. De post moest nu worden vervoerd onder toezicht van . ‘conducteurs der posterijen’. Die kregen met vier zitplaatsen ruimte in een 12 derde klas rijtuig. De PTT betaalde aan de HSM het tarief van vier biljetten derde klasse. Naarmate het spoorwegnet, maar ook het postbedrijf groeide zocht de PTT meer ruimte. Daar de spoorbedrijven die niet zomaar wilden bieden besloot de Staat dan zelf postrijtuigen te laten bouwen. De eerste Staatspostrijtuigen kwamen in 1856 en deden dienst bij de NRS. Er zijn 23 van dergelijke 2-assige postrijtuigen gebouwd die ook dienst gingen doen bij de NCS en later bij de HSM. De postrijtuigen moesten gratis door de spoorwegmaatschappijen in hun treinen worden vervoerd, zo was bepaald in de spoorwegwet van 1859. Voor het groeiende postvervoer kon worden gekozen voor het Belgische systeem gebaseerd op vervoer in gesloten zakken. Dat zou betekenen een postzak van iedere plaats in Nederland naar een andere plaats, met vele weinig of zelfs nauwelijks gevulde zakken. De PTT koos voor het systeem van 1 postzak voor een geheel traject. Bijvoorbeeld Amsterdam-Roosendaal met dan in het postrijtuig verdere behandeling voor de diverse kleinere stations langs dit traject. Het werden ‘ambulante postkantoren’, d.w.z.
postrijtuigen waarin de briefbehandeling plaats vond. Vanaf 1925 betalen de posterijen aan de NS voor het postvervoer op basis van de afgelegde askilometers van de postrijtuigen. Elektrificatie middennet Op 15 mei 1938 wordt de elektrische tractie op het middennet ingevoerd met een verhoogde snelheid van de gestroomlijnde treinen. De PTT achtte het nog steeds rendabel om de post in de rijtuigen te verwerken, ondanks de verkorte rij- een stoptijden. In samenwerking met NS werden zes ‘aangepaste’ rijtuigen besteld bij Werkspoor en Beijnes, de Pec 8501-8506. De nieuwe rijtuigen waren iets langer dan de laatste stoomtreinpostrijtuigen en er kon meer personeel in werkzaam zijn. De openslaande portieren werden vervangen door bredere schuifdeuren waardoor er sneller gelost en geladen kon worden. Hoewel in dit artikel het latere museumrijtuig 8502 centraal staat toch voor de volledigheid de opmerking dat er nog nabestellingen volgden. Dat werden de 8507-8512 (Werkspoor) en 8513-8517 (Beijnes) in 1940 , de 8518-8521 (Allan) in 1941 en de 922-936 (met nieuwe nummering; Allan) in 1950. Opvallend is natuurlijk de afwijkende neusvorm. De nieuwe postrijtuigen moesten in het begin van hun loopbaan niet alleen gekoppeld kunnen worden met de dieseltreinen uit 1934 maar ook met de elektrische stroomlijntreinstellen die vanaf 1937 op de baan kwamen. Daar de DE3-en in het begin een ander model Scharfenbergkoppeling hadden dan de elektrische soortgenoten kregen de Pec’s voor hun koppeling nog een tussenstuk. In neergeklapte toestand kon worden gekoppeld met een DE3, bij een elektrisch treinstel werd het voorzetstuk opgeklapt en met haken aan de zijkant vast gezet. In 1939 werd besloten ook op de DE3-en het De museum DE1 41 en de Pec 1902 onderweg naar Blerick; 13 augustus 2006 (foto H. Klomp) nieuwere model Scharfenbergkoppeling aan te brengen waarmee vanaf 1940 de dubbele koppeling bij de Pec’s verviel, de kenmerkende neusvorm bleef. Dienstuitvoering voor en in de oorlog Al gedurende de laatste week van de winterdienst 1937/1938 heeft een van de exprestreinen Amsterdam WPArnhem gesplitst gereden als stoom- en elektrische trein. Met de laatste liep een Pec mee om zo het postpersoneel vertrouwd te maken met de inrichting van de nieuwe postrijtuigen. De 8501-8606 kwamen in Leidschendam in depot. In de relatief korte tijd dat zij voor de oorlog in dienst waren reden ze uitsluitend in een omloop van vijf rijtuigen de hele dag in de elektrische dienst op het middennet.
Na de komst van de nabestellingen beschikte NS over 21 Pec’s die tijdens de oorlogsjaren 16 diensten per dag reden, voornamelijk in de sneltreinen op het middennet. Maar ze waren ook te zien in een paar slagen in de stopdienst Amsterdam-Arnhem, een enkele slag UtrechtAmersfoort, Arnhem-Nijmegen en Amsterdam-Haarlem-Den Haag. In de sneltreinen richting Gouda ging de Pec bijna altijd door naar Den Haag SS, slechts een enkele keer was dat Rotterdam Maas. In Utrecht was de spooropstelling zo gepland dat de Pec’s in de treinen naar/van Arnhem en Eindhoven langs het 2e perron naast elkaar stonden. Dienstuitvoering na de oorlog Toen na de oorlog de eerste Pec’s waren hersteld van oorlogsschade deden zij uitsluitend dienst op de lijn Amsterdam-Dordrecht met de zijtakken naar Zaandam, Haarlem-Zandvoort en Schiedam-Hoek van Holland. Ze reden tussen twee stroomlijntreinstellen in dezelfde dienstvolgorde als die treinstellen zodat er weinig met de Pec’s hoefde te worden gerangeerd. Latere jaren Na aflevering van de laatste postrijtuigen en samenhangend met de verdere elektrificatie van het NS-net kwamen de Pec’s eigenlijk overal waar de rijdraad hing. Maar ook op dieselbaanvakken zoals ArnhemWinterswijk en Nijmegen -Vlissingen reden ze enkele diensten. In 1956 kwamen de eerste tot mP (motorpost) verbouwde blokkendozen (materieel ’24) in dienst. De PTT begon steeds meer met afzonderlijke postperrons te werken en dat was voor de Pec’s maar lastig vanwege het dan noodzakelijke rangeerwerk: ze konden allen met stroomlijnmaterieel worden gekoppeld. Zo kwijnde deze serie rijtuigen langzaam weg om in 1979 definitief buiten dienst te worden gesteld. Museumrijtuig 8502 Ons museumrijtuig wordt gebouwd door Werkspoor en op 13 mei 1938 in dienst gesteld. Tijdens de spoorwegstaking 1944/1945 worden van het op dat moment uit 21 rijtuigen bestaande park Pec’s onze 8502 en nog 14 collega’s in de richting Duitsland weg gevoerd. In mei 1945 zijn er nog zes stuks in Nederland. Van die weggevoerde 15 rijtuigen komen er tot in het voorjaar van 1948 12 terug naar ons land, vaak in slechtere toestand dan de zes in Nederland gebleven soortgenoten. De museum Pec 8502 komt op 16 juli 1945 (met drie soortgenoten) uit Duitsland via Simpelveld in Maastricht terug op Nederlandse bodem. Een paar dagen later gaan de rijtuigen via Luik-Hasselt-Valkenswaard naar Eindhoven. Daarna wordt de 8502 opgeborgen in Geldrop in afwachting van herstel dat plaats zal vinden bij Allan in Rotterdam. De oorlogsschade valt bij de 8502 ten opzichte van veel collega’s mee: er zijn drie ruiten stuk en de ventilatoren zijn weg. De WC en de dienstafdeling zijn goed, op een verdwenen kleerhaak na. Verder zijn plafond, vloer en zijwanden nog in goede staat. Aan de paktafel en de 14
lokettafels moeten kleine herstellingen worden verricht. Het herstel bij Allan duurt niet lang en op 31 augustus 1945 kan de 8502 al weer in dienst worden gesteld. Na 1950 wordt de nummering van de Pec’s in de serie 8500 verlaten, die paste meer in de blokkendoosnummering. De rijtuigen worden nu genummerd in de serie 900 die aansluit bij de nummering van de stroomlijntreinstellen. Onze 8502 krijgt zo het nummer 902. Toen de tweewagenstellen van Plan V in 1972 de nummering in de 900 gingen halen en er een nummerbotsing dreigde werd de 902 vernummerd in 1902. In het museum heeft de Pec zijn originele nummer 8502 terug gekregen. Met de winterdienst van 1977 rijdt de 1902 met 11 andere pec’s nog in een omloop van 12 rijtuigen. De rijtuigen zijn alleen nog druk in de avonduren en komen daarbij in bijna alle uithoeken van het land. In de vroege ochtenduren maken ze slechts een halve slag waarna rond het middaguur nog een rit Roosendaal-Vlissingen volgt. Maar behalve deze activiteiten zijn ze tussen 10.00u – 20.00u niet ‘gewenst’ in de personendienst. De gehele serie maakt op een werkdag toch nog ruim 3000 kilometer. Het onderhoud is nog steeds in Leidschendam. In het wekend staan alle Pec’s stil. En dan is het 28 september 1979: de 1902 rijdt zijn laatste ritten. Aangekomen in Amsterdam CS worden de postzakken nog een keer uitgeladen waarna de 1902 in trein 189 van Amsterdam naar Roosendaal gaat. Een plek in het Spoorwegmuseum zat er niet in. Intern de PTT wordt op particulier initiatief gewerkt aan het behoud van een Pec. Dit werd weliswaar ondersteund door de PTT, maar om het formeel te regelen diende er een stichting te komen als aanspreekpunt. Het rijtuig komt zo in bezit van de in 1979 opgerichte Stichting tot Behoud van Af te voeren NS-materieel (Stibans) waar vrijwilligers het rijtuig koesteren in afwachting van hopelijk toch een museale toekomst. De 8502 staat nu trots in de tentoonstelling ‘Expeditie Postvervoer’ en vertegenwoordigt in het Spoorwegmuseum dit in veel opzichten bijzondere materieeltype bij NS. (foto’s afkomstig uit archief/beeldbank Stichting NVBS Railverzamelingen). Pec 1923 komt achter treinstel 347 als trein 1844 ArnhemAmsterdam binnen in Utrecht CS; 20 september 1978 (foto: F.J.Hoevenagel)
252 Project In de Vriendendienst wordt u regelmatig op de hoogte gehouden van de werkzaamheden die in Blerick plaats vinden. Veel Vrienden hebben tijdens de Vriendendag van 1 oktober zelf de vooruitgang van het werk aan de 252 kunnen zien, het resultaat van de enthousiaste inzet van de vrijwilligers in Blerick. In deze vriendendienst zou weer een verslag geplaatst kunnen worden maar er is nu gekozen voor een collage van foto’s die het verhaal vertellen. De fotografen zijn Thijs de Visscher, Rolf van Gent, Harry Peters, Richard Weurding en Peter van der Vlist. Wat over is van de cabine van de Bk; Hoogovens Beverwijk; 10 juli 1982 (foto Peter) De enthousiaste vrijwilligers van ‘t eerste uur overleggen over de toekomst van hun 440; Hoogovens; 10 juli 1982 (foto Peter) Foto Harry Foto Thijs
Foto Harry Foto Rolf Foto Thijs Han Duijve en Thijs de Visscher Thijs de Visscher (foto Rolf) John Hendriks (foto Rolf) 17
Leon Gerards en Marc Timmermans (foto Thijs) Sander Hamacher en Rens L’Ami (foto Thijs) Foto Rolf Foto Rolf Foto Harry Werkoverleg met vlnr Dennis Blom, Marc Kempers, Thijs de Visscher, Han Duijve en Maykel Kastelijn (foto Thijs) 18
Foto Rolf Rolf van Gent en Luc Wevers (foto Thijs) Rolf van Gent en Luc Wevers (foto Thijs) Foto Harry
Foto Thijs Peter Kranen (foto Rolf) Foto Rolf Foto Richard
Presentatie door Niels Greif Na de presentatie van zijn boek ‘Treinen ontwerpen bij de Nederlandse Spoorwegen’ bij de NVBS in Amersfoort heeft de secretaris van het Vriendenbestuur aan Niels Greif gevraagd of hij bereid was een lezing te verzorgen voor de Vrienden. Met uiteraard als onderwerp ‘Treinen ontwerpen’. We waren blij dat hij positief reageerde op deze uitnodiging en er is ook een datum afgesproken: zaterdagmiddag 21 januari 2023 (13.00 u – 16.00 u). Gezien de te verwachten belangstelling voor dit programma is in overleg met het Museum de Bedrijfsschool voor deze presentatie gereserveerd. Noteert u deze datum alvast in uw agenda. Niels Greif Direct na zijn afstuderen aan de Gerrit Rietveld Akademie is Niels in 1970 in dienst getreden bij NS Design en tot 2015 betrokken geweest bij de ontwikkeling van design als gezichtsbepalend aspect van de NS-bedrijfsvoering. Van designer tot hoofd Design en na de privatisering in verschillende adviseursfuncties. Hij gaat in zijn presentatie uitgebreid in op de ontwikkeling van treinformules en design vanaf 1830, de komst en ontwikkeling van de moderne vakdisciplines ergonomie, marketing en design bij NS die langzaam de regie over de verschijningsvorm van het NS-materieel hebben veranderd van een technisch georiënteerd product naar comfortabele en aantrekkelijke reisbeleving. Uiteraard vertelt Niels over zijn loopbaan bij NS en de betrokkenheid van de designers bij de ontwikkeling van 40 projecten, waarvan een deel niet is gerealiseerd. Met een aantal projecten, zoals SGM, DDM, Loc 6400, SM90, DD-IRM/ VIRM, Thalys, renovaties, etc. zal hij de ontwikkeling van design bij NS laten zien. Uiteraard met veel plaatjes. Na afloop is er gelegenheid tot het stellen van vragen. Ook kunt u uw mogelijk al aangeschafte boek van Niels Greif door hem laten signeren. U kunt zich nu al via onze website aanmelden voor deze ongetwijfeld boeiende presentatie. Boek van Niels Greif Niels Greif 21
Vriendendag 2022 Het bestuur heeft regelmatig bij het Museum aangeklopt met de vraag of de Vriendendag in Blerick kon plaats vinden. Daar werd hard gewerkt aan de herinrichting van het complex en natuurlijk ook aan de restauratie van de 252. Alles kwam in de vertraging, maar toen de corona perikelen achter de rug waren kwam het Museum met het aanbod de Vriendendag 2022 te laten plaats vinden in Blerick. Een gesprek met Martijn Bijvoet en Thijs de Visscher over de organisatie. Bij de opening van de tentoonstelling ‘Expeditie Posttrein’ ontmoetten Martijn Bijvoet en Thijs de Visscher elkaar. Martijn is lid van het bestuur van de Vereniging en Thijs is (heel) actief in het depot Blerick. Al langer speelde bij Thijs het idee een Vriendenbezoek aan Blerick te organiseren. Al pratend kwamen ze eigenlijk tot de conclusie samen op te trekken bij het uitwerken van de plannen. Wat wel centraal stond was het bezoek van de Vrienden aan het ‘project 252’, de restauratie van het treinstel mat’36. Bekend was dat het bestuur in de ledenvergadering op 2 juli aangekondigd had een subsidie van 50.000 euro beschikbaar te stellen. En een bezoek aan Blerick zou zo dus meer glans kunnen krijgen. Martijn: “En toen zijn we maar begonnen met elkaar te bellen, zo is het eigenlijk verder gegaan na dat gesprek in Utrecht. Eigenlijk was het een olievlek die steeds groter werd”. Dat kwam ook toen de suggestie uit het Museum kwam om de Vriendendag te combineren met het jaarlijkse uitje van de museumvrijwilligers. Thijs: “Het kon een mooie combinatie worden, de vrijwilligers met een historische bus naar Blerick en de Vrienden traditioneel met de trein”. Martijn vult dat aspect aan: “Wij wel met de trein, maar het museummaterieel kon nog even niet de baan op en we moesten dus naar een alternatief zoeken. In eerste instantie dacht ik aan de Plan U van de Stichting 2454crew maar we schrokken van de te verwachten (brandstof)kosten. Het werd de Plan V. Ook historisch”. Thijs voldaan: “En nu staat het hier in Blerick klaar om iedereen te ontvangen. We hebben de looproute zorgvuldig bekeken, hij is niet zomaar even bedacht. We wilden wel zoveel mogelijk materieel open zetten, dat kon niet bij alles wat er staat. Dat had ook te maken met de veiligheid van de bezoekers. Er staan veel stellingen en daar wil je geen mensen tussen hebben”. Martijn vult glimlachend aan: “En er liggen voldoende kleine spullen in zekere zin onbewaakt en we wilden ook voorkomen dat de verleiding hier en daar te groot zou worden”. Thijs vertelt over het mooie decor van brandende frontseinen. “Dat is eigenlijk heel klein begonnen. De DM90 en de 1600 waren geen probleem, die waren makkelijk te regelen. Maar toen kwam we op het idee om ook de lampen in de kop van de mat’46 te laten branden. En ja, dan heeft iemand nog wel een uurtje over om zo de lampen in de kop aan te sluiten. In de neus van de 1700 zaten ook geen lampen. Zeker toen dat frontstuk zou worden gebruikt als bar was er eigenlijk geen keus: ook lampen aan”. Martijn: ”Bijna overal is de verlichting dus aan. Ook in de 1200 hebben we cabineverlichting aangebracht. Die frontseinen geeft je het gevoel dat je een werkplaats in komt”. Thijs ziet het al voor zich: “Vanavond gaat de verlichting in de hal uit en blijven alleen de frontseinen over, dan is er nog meer sfeer”. Op de vraag waar hij als organisator in Blerick nou het meest trots op is antwoordt Thijs: “Dat de mensen zeggen dat ze een mooie dag hebben gehad. En dat we het allemaal zo netjes hebben geregeld in de loods. Niet voor maar 95% maar echt alles in orde. Niemand mag vallen, de rommel in de hoekjes netjes opgeruimd”. Ons gesprek vindt plaats in de luxe eerste klas afdeling van de historische DE3. Ook in dit treinstel is (bescheiden) verlichting aangebracht. Daar is over nagedacht. Toch? Thijs: ”Jazeker, de verlichting komt van een modelspoorclub uit Venlo, die hebben hier een event gehad en de lampen hebben we geleend. Komt nu dus goed van pas”. Martijn is ook trots op de inzet van de vrijwilligers in Blerick. En ja, er was frequent telefonisch overleg met Thijs. ”Als thuis de telefoon ging zei mijn vrouw vaak gekscherend: Thijs belt weer….. .Maar wat Thijs en zijn mannen en vrouwen hier hebben gepresteerd verdient alle lof”. Natuurlijk krijgen we het over het ‘Project 252’, toch de grote blikvanger in Blerick op dit moment. Het publiek heeft vandaag kunnen zien wat er in korte tijd gepresteerd is. Een rijtuig compleet volgebouwd met interieur. Thijs: “We hebben nu ook betaalde krachten die met het treinstel bezig
Niels (L) en Martijn op de 6461 in Blerick zijn. Alleen met vrijwilligers is dit project niet te doen. Die doen nu de kleinere klussen”. Maar ja, wat is dan klein in dit verband? Thijs: “Schilderwerk, polijsten, kleine onderdelen schilderen, bekabeling aanleggen voor de verlichting”. En dan zijn we blij dat er vanmiddag de tijd was om alles te bewonderen. Martijn: “Ik kreeg toen we op weg waren naar Blerick in Eindhoven een kleine hartverzakking toen er een stremming bleek te zijn op het traject naar Helmond. Geen verdere bijzonderheden, dus het kon zo maar lang gaan duren. Maar we hadden geluk, we konden met een kleine vertraging door. Stel je toch voor dat we zo een uur of zo later waren aangekomen in Blerick”. Behalve van DB Cargo en Lineas staat er ook een Arriva treinstel. Thijs: “Ik heb het treinstel zelf opgehaald in Venlo. Een dag van te voren belde de collega af die het zou regelen, dus besloot ik het maar zelf te doen. Zo heeft mijn collega Jasper de 6400 ‘meegenomen’. Die werkt bij DB Cargo, dus dat scheelt natuurlijk wel”. En natuurlijk mogen we de afvaardiging van Fairtrains niet vergeten, de mooie 1304. Marthijn: “We hebben veel jonge mensen mee vandaag naar Blerick. Een paar komen er dankzij onze aanwezigheid op OnTraXS. De hal was goed gevuld bij de verhalen van de sprekers. Toen er werd gevaagd wie hier nog nooit was geweest zag je dat het grootste deel van de aanwezigen de hand opstak. Onze rit was dan ook heel snel vol geboekt” We hebben het over de toekomst. Martijn: “Zoiets als dit moet je niet ieder jaar doen. Natuurlijk: de meeste Vrienden zijn hier nog nooit geweest en je mag hier ook niet zo maar komen. Dus leuk om nu eens te komen kijken. Misschien moeten we over zo’n drie of vijf jaar het nog eens herhalen. Misschien staat het ICM hier dan wel”. Hij kijkt nog even terug op zijn inzet om de Vriendendag tot zo’n succes te maken: “Er zit heel veel werk in de organisatie van zo’n rit. De grote lijnen bedenken gaat dan wel, maar het gaat om de details. Het feit dat je een week van te voren de QR codes krijgt en daarna 150 losse strookjes moet sturen aan de leden zodat ze door de poortjes kunnen. Of mensen die zich wel hebben aangemeld maar niet op de lijst terecht zijn gekomen. Kan allemaal gebeuren, dingen waar je soms 23
geen invloed op hebt. Hier in Blerick is alles klaar gezet, de jongens hebben alles voor elkaar. Maar bijvoorbeeld, stel je voor dat we later zouden zijn gekomen, dan heb je toch wel een kramp, toch? Ik ben blij als we straks weer in de trein zitten: met een voldaan gevoel”. Over de Nieuwsgierig naar hoe het thuisfront van beide kartrekkers heeft meegeleefd antwoordt Thijs: “Ze wisten dat er veel tijd in gestoken zou gaan worden. Ik heb ze ook om adviezen gevraagd. Gelukkig hoefde ik niet alles uit te leggen. Er was begrip, ze vinden het thuis interessant”. Martijn had al iets gezegd over de telefoonsessies met Thijs en vult nog even aan: “Mijn vrouw zegt wel eens een man heeft een hobby nodig. Zij heeft weinig met de hobby, maar ja, ze wist al vanaf dag één waar ze aan begon. En dat gaat allemaal goed”. Aan het eind van ons gesprek geeft Martijn (mede namens het bestuur van de Vrienden) een pluim aan Thijs en zijn club: “Het grote succes van deze dag was het resultaat van de samenwerking met de vrijwilligers in Blerick. Ik ga niet romantisch doen, maar het is wel zo”. Thijs neemt de waardering met de hem kenmerkende bescheidenheid in ontvangst. Vriendenrit en Vriendendag De Vriendenrit vond dit keer plaats op 1 oktober en had als ondertitel ‘Depot Express’. Normaal rijden we altijd met museummaterieel, een treinstel of een bijzondere combinatie. Maar omdat het materieel van het Museum dit jaar niet gebruikt kon worden werd uitgeweken naar de Stichting 2454crew. Rick Meijer maakte de dag mee en maakte een verslag. De mooi gefabriceerde toegang t BCk 252 (foto Ger bakker) Zicht vanuit de cabine van loc 1656 (foto Ger Bakker)
Een mooie 904 tijdens stationnement in Eindhoven (foto Martijn Bijvoet) De museumtrein was dit keer de Plan V 904. Vertrokken werd uit Amersfoort met opstapmogelijkheden in Utrecht en Geldermalsen. Met een op een paar plaatsen na uitverkocht treinstel werd naar het zuiden gereden. Het voorlopige eindpunt was het station Blerick. De rit eindigde echter pas echt, geduwd door een dieselloc, voor de deur van de loods van het depot. De Vrienden werden daar hartelijk verwelkomd door de Blerickse vrijwilligers die trots ‘hun’ depot zouden laten zien. In het depot staat een veelvoud van locomotieven en rijtuigen tot de gestald, staan stellingen vol met (geregistreerde) onderdelen en er wordt gerepareerd en gerestaureerd. De bezoekers werden naar een stoelenpleintje gedirigeerd waar in een theateropstelling de ceremonie plaats vond. Allereerst een welkomstwoord van Peter-Paul de Winter (Hoofd collecties van het Spoorwegmuseum) en daarna Richard Weurding, voorzitter van het bestuur van de Vriendenvereniging. Hij ging kort in op de doelstellingen van de vereniging en het streven naar meer Vrienden. Meer inkomsten betekent meer subsidiemogelijkheden richting Museum. In de ALV op 2 juli was al aangekondigd dat de Vrienden een subsidie van 50.000 euro beschikbaar stellen voor de inbouw van het interieur in de 252. En nu, in Blerick, was het moment om symbolisch de cheque te overhandigen. Dat gebeurde door het aanbieden van een bedieningspaneeltje met de Ampèremeter van de Mat’36 aan Peter-Paul de Winter, bezegeld met ferme handdrukken. Daarna kwamen aan het woord Peter van de Meer, penningmeester van de Stibans en Maykel Kastelijn, projectleider van de restauratie van de Mat’36. De aanwezigen werden geinformeerd over de geschiedenis van het treinstel, de periode na het NS-dienstverband met de vele standplaatsen in het land en het verloop van het restauratieproject. 25
Toch zenuwachtig over het verloop van de stremming (foto Ger Bakker) Hierna kreeg iedereen de gelegenheid zelf in de 252 de voortgang van die restauratie vast te stellen. De banken en bagagerekken, die nu op hun plaats stonden, gaan er weer uit om nog te worden bewerkt. En dan te bedenken dat het restauratieproject eerst werd gedaan met een aantal vrijwilligers, nu ook ondersteund door betaalde krachten. Met verbazing en bewondering verliet men het treinstel. Het doel is dat de 252 in mei 2023 naar het Museum kan worden Een mooie line up van dieselmaterieel met enig leeftijdsverschil (foto Martijn Bijvoet) overgebracht: 85 jaar na de indienststelling op 15 mei 1938. In het depot waren verschillende looproutes uitgezet waardoor het mogelijk was veel materieel van binnen en van buiten te bekijken. Het ‘oplijnen’ van het materieel maakte vele fotomomenten Een volle hal met aandachtig luisterend publiek (foto Harry Peters) mogelijk. Het was eigenlijk een nostalgische tour door de rijtuigen. De geuren die nog steeds merkbaar waren in de rookafdelingen, de asbakken geïntegreerd in de armleuningen, de kleuren en de materialen, de inrichting van het meubilair en de bagagerekken, de compartimenten en hun schuifdeuren, de verschillende machinistencabines met hun instrumentarium, de drie klassen met elk hun verschillende uitstraling. Kortom: boeiend en met herinneringen weer tot leven gebracht. Buiten waren ook veel interessante objecten te bewonderen (het weer hielp mee) en na een kleine wandeling naar de werkplaats van Stadler kon men ook de moderne kant van onderhoud zien. De overhandiging van de ‘cheque’ aan Peter-Paul de Winter Na het ‘ontdekken’ en ook het ontmoeten van bekenden onderweg in de diverse coupes en aan de tafels was er tijd voor een voortreffelijke BBQ. Iedereen kwam aan zijn trekken en ook in de wachtrij werd veel gediscussieerd en werden ervaringen uitgewisseld. Om 19.00 uur moest de Plan V weer richting Amersfoort vertrekken. Maar er kon worden terug gekeken op een waardevolle en interessante dag, die door velen zeer was gewaardeerd. Met veel dank aan de organisatoren. Vriend van het museum, Jelle van der Togt, maakte een prachtige impressie van onze Vriendendag die is te zien op onze website. Aanbevolen!
Lezing over het Postvervoer op 15 oktober 2022. Zaterdagmiddag 15 oktober waren bijna 45 Vrienden aanwezig in de Bedrijfsschool in het Museum om te luisteren naar het verhaal over het postvervoer per spoor zoals dat ging in de tijd van de Arend tot het stoppen van deze diensten in 1997. Een van de Vrienden was Rick Meijer die een kort verslag maakte. Bij wijze van experiment was dit keer gekozen voor een lezing op een zaterdagmiddag. Een doordeweekse avond stuit toch te vaak op bereikbaarheidsproblemen voor de Vrienden die van ver moeten komen. Sprekers deze middag waren Evelien Pieterse (Conservator Kunst en Cultuurgeschiedenis van het Spoorwegmuseum) en Georg Groenveld (destijds landelijk coördinator Postvervoer bij de PTT). Evelien vertelde over het organiseren van de tot 27 november nog lopende tentoonstelling: Expeditie Posttrein, wat er zo markant is aan de tentoonstelling en wat er in de anderhalf jaar voorbereiding allemaal moest gebeuren. Daarna ging zij in op de organisatie van het postvervoer in de meer dan 100 jaar, vanaf 1844 tot 1979. In het begin kregen de Spoorwegen hiervoor geen vergoeding. Dit werd gewoon ‘opgedrongen’ door de Staat. Verteld werd over de werkzaamheden tijdens de rit die werden uitgevoerd door de conducteur in een “mager” hoekje van een rijtuig. Later kwamen aparte postrijtuigen. In dit verband kwam natuurlijk de in Blerick door de museumvrijwilligers zo mooi opgeknapte Pec aan de orde, het rijtuig met de “deukneus”. Internationaal ontstonden posttreinen met aangekoppelde luxe rijtuigen in snelle verbindingen, bijvoorbeeld Berlijn-Londen, via Vlissingen in 20 uur. Met deze lezing van Evelien kreeg, wat de aanwezige Vrienden betrof, de tentoonstelling Expeditie Posttrein een “gezicht”: Het was een interessant en boeiend verhaal. Georg Groenveld vertelde over zijn loopbaan bij de PTT waarbij hij (bescheiden vertellend) ook tot de “redders” van de Pec behoorde. Zijn taken bij het postvervoer per spoor waren in de loop van de jaren veelomvattend. Over de transformatie van postvervoer in de nacht naar het realiseren van 12 (en later 6) ‘expeditie knooppunten’ (EKP’s) kon hij mooi vertellen. Het vervoer ging uiteindelijk met gebruikmaking van rolcontainers in en uit de speciale wagons. Onder de poststukken waren vaak ook speciale zendingen zoals de landelijke examenbescheiden; instructies over komende alarmoefeningen van het leger en geregistreerde zendingen. Zijn werkzaamheden bij ‘de post ’ eindigden op 16 mei 1997. Hij reed mee met de laatste 5e slag per motorpost vanaf Sittard, via Den Bosch, Utrecht en Zwolle naar Groningen. Van tevoren had hij aan deze EKP’n verzocht op die memorabele avond/nacht klaar te staan met een dagtekeningstempel (met stempelkussen!). Deze stempelafdrukken liet hij plaatsen in het overzicht van de 5e vervoerslag van het PV-boekje ‘Schema’s Postvervoer’. Behalve wat versieringen, aangebracht door het personeel van de postperrons in Sittard en Den Bosch hebben er toen geen verdere festiviteiten tijdens die laatste inzet plaatsgevonden. De secretaris van het bestuur bedankte de sprekers voor hun boeiende verhalen met de overhandiging van een boekenbon. Foto Han Geijp 27
Prikbord Het kan natuurlijk niet anders. Het prikbord is dit keer ‘behangen’ met plaatjes van de zo mooie Vriendendag van dit jaar. De organisatoren kunnen meer dan tevreden zijn. Genieten van de grandeur van de echte eerste klas van de oude DE3 (foto Ger Bakker) Hoog geëerd publiek….. Richard Weurding informeert het gezelschap over de toegekende subsidie voor het ‘project 252’ Het stationnement in Utrecht op de terugreis (foto Martijn Bijvoet) Pure nostalgie (foto Ger Bakker) Veel materieel was toegankelijk voor het publiek (foto Ger Bakker) De enthousiaste en klantvriendelijke barbediening Het nummer van ons iconisch project Museumtroeven (foto Martijn Bijvoet)
1 Online Touch