HISWA magazine magazine voor 06 | december 2021 | jaargang 28 de watersportbranche Duurzaamheid Naar watersport zonder vervuiling Overzicht milieuvriendelijke brandstoffen Energieverbruik en comfort aan boord Elektrisch varen: wat is de stand van zaken?
B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw
colofon voorwoord HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Maeike Woelinga, Michaël Steenhoff en Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Foto cover De Stille Boot Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Senefelder Misset Doetinchem Liane Jansen Hoofdredacteur Aardliefde Duurzaamheid, dat is toch wel het woord van het jaar 2021. Alhoewel ik las ook ergens dat in het lijstje met meest irritante woorden stond. Het is natuurlijk ook wel een beetje een hol, betekenisloos containerbegrip. Hoe moeten we het dan noemen? Vroeger heette het milieuvriendelijk, later werd dat planet, people, profit. Maar het mooiste synoniem dat ik hoorde, is toch wel aardliefde. Lief zijn voor de aarde, op allerlei mogelijke manieren. Dat is de opgave waar we voor staan. Het zal nog wel even duren voordat deze term ingeburgerd is, daarom heet het thema van dit nummer nog ‘gewoon’ duurzaamheid. In het thema-artikel op pagina 12 belichten we dit onderwerp aan alle kanten. We maakten een rondje langs ondernemers en kennisinstituten die dagelijks bezig zijn om energieverbruik te verminderen, hernieuwbare grondstoffen te gebruiken en vervuiling uit de uitlaat naar nul te krijgen. HISWA-RECRON zet duurzaamheid ook hoog op de agenda en werkt aan een routekaart voor een toekomstbestendig (ondernemers)klimaat, zie pagina 20. Uiteraard besteden we in dit nummer ook aandacht aan elektrisch varen. Hoe wordt varen met een niet-fossiele aandrijving net zo’n succes als elektrisch rijden? Lees het op pagina 22. De ontwikkeling van nieuwe brandstoffen draagt ook bij aan een schonere watersport. In het artikel op pagina 32 gaan we in op de vraag welke brandstoffen minder broeikasgas tijdens de productie en minder vervuiling uit de uitlaat opleveren. Ik wens je gezellige kerstdagen. En veel (aard)liefde, gezondheid en geluk in het nieuwe jaar! 06 2021 | HISWA MAGAZINE 3
AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl
inhoud Artikelen Elk nummer 12 Thema: Duurzaamheid Schone energie rukt op. 16 Gezocht: goede vakmensen, ook in coronatijd Bedrijven zitten te springen om goed opgeleid (technisch) personeel. 20 Een toekomstbestendig (ondernemers) klimaat HISWA-RECRON ontwikkelt een routekaart voor duurzaamheid. 22 Elektrisch varen Hoe wordt varen met een niet-fossiele aandrijving net zo’n succes als elektrisch rijden? 28 TechTalk Dit keer: energieverbruik en comfort aan boord. 30 Het Portret Dit keer: Carlijn van Leeuwen, projectleider duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland. 32 Milieubunkeren Welke milieuvriendelijke brandstoffen zijn momenteel op de markt? 07 Op Stapel 08 Ondernemersnieuws 25 Het Standpunt 27 Column Geert Dijks 27 Vraag & Antwoord 34 Nieuws I Innovatie 39 Nieuws I Mens & Bedrijf 44 HISWA-RECRON Business Club Nieuws 46 HISWA-RECRON Business Club Overzicht 05
kalender Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. In januari 2022 is het Infocafé Brandstoffen. Januari Infocafé Brandstoffen Exacte datum volgt Microsoft Teams www.hiswarecron.nl/agenda Training Praktijkopleider 19 januari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Training Keuren van gasinstallaties (Basistraining) 20 en 21 januari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Februari Training Bedrijfshulpverlening (BHV) 2 februari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE | 06 2021
uitgelicht Op Stapel Waarschip TR36 Comfort van een cruiser en speed van een racer, zo beschrijft Waarschip de nieuwe multihulls. De eerste boot die wordt gebouwd is de door Tony Grainger ontworpen TR36 trimaran, een evolutie van een reeks performance trimarans. Wat deze trimarans gemeenschappelijk hebben, is de geringe breedte van de hoofdromp op de waterlijn die naar boven breed uitloopt en zo veel accommodatieruimte biedt. De wijd uitlopende romp is ook effectief in het afbuigen van spray in de golven. De uitgerekte versie van de hoofdromp van de TR36 is de basis voor de onlangs gelanceerde R42 trimaran die nu in Australië vaart. www.waarschip.nl Specificaties Lengte over alles ...........................11 m Breedte over alles ...................... 8,26 m Breedte hoofdromp ................... 3,06 m Hoogte hoofdromp .....................2,19 m Mastlengte ............................... 14,6 m Categorie ..................................CE-A 06 2021 | HISWA MAGAZINE 7
nieuws Ondernemersnieuws HISWA-RECRON telt 8 nieuwe leden 1. BK Yachts www.bkyachts.nl 2. Ruyter Watersport www.ruyter-watersport.nl 3. Doomernik Yachts www.doomernik.nl 4. Camping de Ooievaar nog geen website 5. Watersportbedrijf Huninga’s www.jachthavensblauwestad.nl 6. Sloepmakerij www.duurzamesloepen.nl 7. Boat Hûs www.boathus.nl 8. De Fluistervloot www.defluistervloot.nl De vijf speerpunten van HISWA-RECRON Als vrije tijd je werk is Wat zijn onze beleidsthema’s? Als fusieorganisatie HISWA-RECRON gingen we in januari 2020 vol enthousiasme van start. De focus lag op de interne organisatie, administratie, automatisering en communicatie. Daarnaast ontwikkelden we bouwstenen voor een nieuwe strategie. Die kwam echter in het gedrang. De coronacrisis nam de afgelopen 20 maanden onverwachts zo’n 60% van onze tijd in beslag. Uiteraard hebben we niet stilgezeten maar de definitieve strategie presenteren we daarom in 2022 aan onze leden. De kerntaak van brancheverenigingen is het behartigen van de algemene collectieve belangen, en dan met name op het gebied van wet- en regelgeving. Ze ontwikkelen steeds vaker ook diensten en producten. In een snel veranderende markt waarin de overheid zich terugtrekt, de consument veeleisender en grilliger wordt en de arbeidsmarkt onder druk staat, merken we dat onze leden behoefte hebben aan duiding, ordening en beïnvloeding van de markt. Daarom helpt een moderne branchevereniging als HISWA-RECRON deze ondernemers zich goed te positioneren in de markt. Dat doen we aan de hand van vijf speerpunten. De fusieorganisatie HISWA-RECRON ging in januari 2020 vol enthousiasme van start. De focus lag op de interne organisatie, administratie, automatisering en communicatie. Daarnaast werden bouwstenen voor een nieuwe strategie ontwikkeld. Die kwam echter in het gedrang. De coronacrisis nam de afgelopen 20 maanden onverwachts zo’n 60% van de tijd in beslag. Uiteraard heeft HISWA-RECRON niet stilgezeten maar de definitieve strategie wordt daarom in 2022 gepresenteerd. Wel zijn al vijf speerpunten bepaald. Dat zijn: 1. Leefomgeving 2. Duurzaamheid 3. Wet- en regelgeving 4. Kwaliteit 5. Positionering Op www.hiswarecron.nl/over-ons vind je uitgebreide informatie over deze vijf beleidsthema’s. Kantoorsluiting rond feestdagen Het kantoor van HISWA-RECRON is in verband met de feestdagen gesloten van zaterdag 25 december 2021 tot maandag 3 januari 2022. Wij wensen iedereen heel fijne kerstdagen en een succesvol en vooral gezond 2022 toe. 8 HISWA MAGAZINE | 06 2021
HISWA-RECRON verbolgen over kostprijs doorvaartvignet De gemeente Amsterdam stelde onlangs de Binnenhavengeldverordening vast. Hiermee is onder andere geregeld dat alle recreatievaartuigen vanaf 2022 - die geen afmeervignet of dagvignet hebben - een doorvaartvignet moeten kopen van 40 euro. HISWA-RECRON is verbolgen over het schenden van de eerdere toezegging van de gemeente dat het vignet niet meer dan 20 euro zou gaan kosten. ‘Wethouder Dijksma verzekerde ons dat er geen botentol zou komen en dat bij het vignet alleen de technische kosten in rekening zouden worden gebracht. We hebben het immers uitsluitend over doorvaren en niet over aanleggen. Het water is van iedereen, het varen op het water moet gratis blijven’, zegt Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON. ‘We spraken 20 euro af en haar opvolger wethouder de Vries bevestigde dat. Nu blijkt ineens het bedrag te zijn verdubbeld, zonder dat wij hiervan op de hoogte zijn gesteld of betrokken zijn. Vooral dat laatste baart ons zorgen. De gemeente is nog veel van plan, zoals het emissieloos varen in 2025. De haalbaarheid daarvan zien wij zeer somber in en het goed in gesprek blijven met elkaar is een belangrijke voorwaarde.’ Update toeristenbelasting in Schagen, Wijdemeren en Zaanstad De afgelopen periode was er veel te doen over de toeristenbelasting in Schagen, Wijdemeren en Zaanstad. Gelukkig is de exorbitante verhoging van de (water)toeristenbelasting in de gemeente Wijdemeren van de baan, mede dankzij de lobby van HISWA-RECRON. In Schagen is de verhoging van de toeristenbelasting uitgesteld tot 2023. De gemeente Zaanstad besloot om de watertoeristenbelasting per 2022 af te schaffen. Dat gebeurde na een ingebrachte motie die breed werd gedragen. Digitalisering HISWA-overeenkomsten HISWA-RECRON is bezig om alle HISWA-overeenkomsten digitaal invulbaar te maken. De HISWA Overeenkomst voor Lig- en Bergplaatsen is als eerste klaar. De digitale overeenkomsten besparen veel tijd en passen bij een professionele manier van werken. Het vertrouwde HISWA-merk blijft bestaan en dus blijft het HISWA-logo ook zichtbaar op de voorwaarden en overeenkomsten. De digitale overeenkomsten vind je in de kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/kennisbank. De overeenkomsten waarop een handtekening kan worden gezet, blijven overigens gewoon beschikbaar. Inzicht in liquiditeit VNO-NCW en MKB-Nederland lanceerden eind oktober de Toekomstcheck voor ondernemers. Deze check geeft ondernemers onder meer inzicht in hun liquiditeitspositie voor de komende twaalf maanden. Ook krijgen ze te zien wat er in verschillende scenario’s met hun liquiditeit gebeurt. HISWA-RECRON was betrokken bij de totstandkoming van de Toekomstcheck en raadt het alle ondernemers aan om de check eens te doen. De check is te vinden via www.ondernemen.nl/toekomstcheck. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 9
nieuws rubriek Drie vacatures bij HISWA-RECRON • Projectmedewerker Arbeidsmarktbranding & Communicatie (40 uur) Op dit moment weten te weinig mensen, hoe fantastisch het is om te werken in een watersport-of recreatiebedrijf. Daarom zoekt HISWA-RECRON een Projectmedewerker Arbeidsmarktbranding en Communicatie (40 uur). Deze nieuwe collega laat Nederland kennismaken met de beroepen en opleidingen in de watersport- en recreatiesector. • Regiomanager Zuid-Holland & Zeeland (40 uur) De regiomanager houdt zich bezig met advisering en belangenbehartiging van recreatie- en watersportondernemers, zowel op individueel als collectief niveau. Dit kan gaan over omgevingsbeleid en ruimtelijke ordening, maar ook over bedrijfsvoering, arbeidsmarktissues en juridische kwesties. Het werkgebied bestaat uit Zuid Holland en Zeeland. • Manager Public Affairs (40 Uur) Het positioneren en vertegenwoordigen van HISWA-RECRON bij relevante stakeholders zoals ministeries en politieke partijen: dat is waar de manager public affairs zich mee bezighoudt. Hij/zij is de schakel van de leden naar de overheid en andere organisaties, en omgekeerd. Reageren? De complete functieomschrijvingen staan op www.hiswarecron.nl/vacatures. Vier punten-manifest van HISWA-RECRON Het belang van watersport- en recreatiebedrijven in de toekomst voor de bestuursperiode 2022-2026: dat is beschreven in het vier punten-manifest van HISWA-RECRON. Ons land staat voor heel grote opgaven. De energietransitie, het oplossen van het woningtekort, de verdeling van schaarse ruime in de leefomgeving en het opleiden van voldoende vakmensen. Het is een kleine greep van onderwerpen die op het bordje komen van raadsleden en wethouders in de bestuursperiode 2022-2026. Watersporten recreatiebedrijven krijgen ook te maken met al deze thema’s en hebben daar een belangrijke rol in te vervullen. Dat versterkt de enorme maatschappelijke en economische betekenis van de sector. Samen met raadsleden en wethouders wil HISWA-RECRON de komende vier jaar werken aan een mooier Nederland, waarin recreatie naast wonen en werken als topprioriteit wordt gezien. HISWA-RECRON neemt toekomstige raadsleden en wethouders graag mee in deze ambitie. In het manifest staan praktische aandachtspunten voor de korte en lange termijn. Het manifest vind je in de kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Cees Slager Eric van der Wansem Jos de Punder Benoeming Erelid en Leden van Verdienste Op 2 december is tijdens de Algemene Ledenvergadering van HISWA-RECRON vice-voorzitter Cees Slager benoemd tot Erelid. Slager is directeur/eigenaar van de Molecaten Groep waaronder een aantal vakantieparken vallen. Hij is recreatieondernemer in hart en nieren en in die hoedanigheid al lang lid van RECRON. Vanwege zijn grote juridische kennis speelde hij een belangrijke rol bij de totstandkoming van de algemene voorwaarden in 2011. Zijn grote betrokkenheid en onaflatende inzet voor RECRON (nu HISWA-RECRON) wordt enorm gewaardeerd. Jos de Punder werd benoemd tot Lid van Verdienste. Hij was van 1986 tot 1997 directeur van safaripark De Beekse Bergen in Hilvarenbeek. De Punder was in die periode bestuurslid en later voorzitter van de bedrijfsgroep Dagrecreatie binnen RECRON. Daarna begon hij een adviesbureau en ontwikkelde onder andere innovatieve verhuurconcepten voor veel RECRON-leden. Uiteindelijk werd hij eigenaar van camping De Reebok. De Punder was eerst bestuurslid en momenteel vice-voorzitter van het regiobestuur (nu Raad van Advies) Brabant. Zijn grote betrokkenheid bij HISWA-RECRON zorgde voor veel draagvlak bij leden. Eric Van der Wansem werd eveneens benoemd tot Lid van Verdienste. Hij is eigenaar van Van der Wansem Service Centrum aan de Kagerplassen. Het bedrijf vierde onlangs zijn 50-jarige bestaan en is al vanaf het begin lid van HISWA (nu HISWA-RECRON). Hij was een van de medeoprichters van de brancheorganisatie HISWA Vereniging in 1984 en trad toe tot het algemeen bestuur om de dealerbedrijven een stem te geven. Duurzaamheid stond bij hem altijd al hoog in het vaandel en was daarom nauw betrokken bij het HISWA Bedrijfs Intern Milieuzorgprogramma. Dat was het eerste Nederlandse bedrijfsinterne milieuzorgprogramma van een sector en werd bekroond door het Ministerie van Economische Zaken. Van der Wansem was ook lange tijd bestuurslid en later voorzitter van het regiobestuur Hollandse Plassen. 10 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Verhoging van importheffingen opgeschort Tijdens de G20-top eind oktober sloten de VS en de EU een akkoord over de Amerikaanse staal- en aluminiumtarieven. Dit betekent dat de EU-heffingen niet worden verhoogd. De importtarieven op Amerikaanse boten en motoren zouden per 1 december worden verhoogd. Doordat de VS de tarieven op staal en aluminium gaan vervangen door een contingentsysteem, heeft de EU toegezegd de geplande verhoging niet door te voeren. De VS en EU gaan in gesprek over de overcapaciteit in de productie van staal en aluminium. Daarmee wordt de oorspronkelijke aanleiding van de handelsoorlog aangepakt. Als de VS en EU tot een gezamenlijke oplossing komen, komen naar verwachting alle importtarieven te vervallen. HISWA-RECRON, als lid van ICOMIA, volgt deze ontwikkelingen en blijft ondertussen aandringen om voor de watersportproducten de huidige importtarieven versneld af te schaffen. Internationale journalisten verrast door veelzijdigheid jachtbouw De HISWA Orange Yachting Group organiseerde dit jaar weer een tour voor de internationale pers langs verschillende jachtwerven. In twee dagen bezochten de internationale journalisten acht werven waar ze werden rondgeleid en gelegenheid kregen tot het stellen van vragen. Iedere werf vertelde wat over de geschiedenis van het bedrijf, de klantengroep en de trends in de markt. Uiteraard werden de jachten van onder tot boven bekeken. De journalisten waren enthousiast over de verscheidenheid ervan. Werven die jachten bouwen in Nederland, kunnen ook aansluiten bij de exportgroep HISWA Orange Yachting Group. Meer informatie bij Michaël Steenhoff, m.steenhoff@hiswarecron.nl. Geslaagd jachthavensymposium Het HISWA Jachthavensymposium dat donderdag 18 november tijdens de Metstrade Show werd gehouden, is succesvol verlopen. Docenten en studenten van scholengemeenschap De Rooi Pannen gaven een workshop over gastvrijheid. Jachthaveneigenaren gingen actief met elkaar in gesprek over gastvrijheid in hun eigen jachthaven. Wat zijn belangrijke onderdelen voor een goede gastbeleving? Hoe gastvrij is de jachthaven? Persoonlijke aandacht en een proactieve houding wonnen het van onder andere goede faciliteiten en netheid. Daarnaast waren er de updates van een aantal relevante dossiers door medewerkers van HISWA-RECRON. Voorbeeldbrieven bij ingebrekestelling beschikbaar Jachtbouwers, toeleveranciers en importeurs ervaren problemen met leveringen en prijsverhogingen. Van Emstede & Slager Advocaten (HISWA-RECRON Kennispartner) ontwikkelde twee voorbeeldbrieven die in het geval van ingebrekestelling gebruikt kunnen worden. Het betreft een brief die als antwoord kan worden gestuurd naar de klant en een brief om ook de fabrikant in gebreke te stellen in het kader van ketenaansprakelijkheid. De brieven zijn te vinden in de kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Advies: pas de verkoopovereenkomst aan Jurisprudentie wijst uit dat het lastiger is om een beroep te doen op overmacht bij verkoop van een product of boot in de coronapandemie. Het is daarom verstandig om zo lang veel fabrikanten met uitloop van levertijden te kampen hebben, een zinsnede toe te voegen aan de verkoopovereenkomst: “De door ons genoemde levertijd voor het bij ons besteld product is een indicatie omdat veel toeleveranciers en fabrikanten in de hele wereld vanwege de coronapandemie nog steeds te kampen hebben met vertraging in de levering van goederen/onderdelen. Hier zijn wij uiteraard ook van afhankelijk. Uiteraard zullen we er alles aan doen om uw product binnen de indicatieve leveringstermijn aan u op te leveren maar dit beperkt in uw geval de mogelijkheid om ons hiervoor in gebreke of anderszins aansprakelijk te stellen.” Adverteren in HISWA Magazine 2022: tarieven blijven gelijk De advertentietarieven voor adverteren in HISWA Magazine – het vakblad voor de watersport en jachtbouw – blijven ongewijzigd laag. Adverteren in HISWA Magazine blijft in 2022 dus net zo aantrekkelijk als in voorgaande jaren. De prijzen worden niet verhoogd, ondanks dat dit blad voortaan op groter formaat (A4) verschijnt dan voorheen. Er is keuze uit een normale advertentie, een advertorial of personeelsadvertentie. Een insert, meehechter of bijlage is ook mogelijk. Het vakblad verschijnt zes keer per jaar en wordt verstuurd naar alle watersportbedrijven in Nederland (leden en niet-leden), toeleveranciers en stakeholders als ambtenaren en politici. Het magazine is ook online lezen: www.hiswarecron.nl/magazines. Daar staat ook de Tariefkaart 2022 met daarop ook de thema’s en verschijningsdata. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 11
duurzaamheid Schone energie rukt op Bezinning langs de route naar uitstootvrij Genieten van vaartochten zonder een spoortje vervuiling achter te laten. In alle segmenten van de watersport zoeken werven, havens en leveranciers naar manieren om energieverbruik te verminderen, hernieuwbare grondstoffen te gebruiken en vervuiling uit de uitlaat naar nul te krijgen. Modewoord circulair lijkt de beste term om de variatie aan ontwikkelingen en initiatieven te omvatten. werelds grootste watersportconcern Brunswick, onderzoekt of de schuimkern van composiet jachten kan worden gemaakt van hergebruikte PET-flessen. Nu worden voor die lichtgewicht kern jaarlijks 7000 Balsa-bomen omgehakt. En dat is alleen voor de boten van de merken binnen het Amerikaanse conglomeraat. Afgelopen jaren ontdekte Friedrich Deimann van Green Boats uit Duitsland het natuurlijke materiaal kurk als kern voor sandwich laminaten voor de jachtbouw. Kurk is licht, waterbestendig en absorbeert schokken. Voor kurk worden bovendien geen bomen omgehakt – de schors wordt jaarlijks van kurkeiken gepeld. Deimann gebruikt matten van geweven vlastouw als vezel in zijn laminaten en epoxy gemaakt van lijnzaad als hars. Er wordt onderzocht of de schuimkern van composiet jachten kan worden gemaakt van hergebruikte PET-flessen. Grote jachtbouwconcerns en tal van kleinere werven experimenteren met bouwen uit natuurlijke en herbruikbare materialen. Waar het niet lukt om hele boten van fossielvrije grondstoffen te bouwen, worden ontwerpen zo gemaakt dat de verschillende materialen na de levensduur van de boot kunnen worden gescheiden en verwerkt tot nieuw basismateriaal. Niet alleen de rompen, ook de materialen in interieurs worden kritisch bekeken. Naast de productie wordt veel aandacht besteed aan het energieverbruik door jachten. Hoe groter het jacht, hoe kleiner het aandeel van de gebruikte energie dat wordt gebruikt voor de voortstuwing. Een luxe toerboot gebruikt minder diesel om van A naar B te stomen dan om de opvarenden een comfortabel onderkomen te bieden. Op bestemming aangekomen gaat het energieverbruik voor de ‘hotelfuncties’ gewoon door, terwijl de motor stil staat. Tijdens de METSTRADE Show vertelden ondernemers over hun initiatieven. Zo wordt de stand van zaken zichtbaar in de zoektocht naar pleziervaart zonder vervuiling die de watersportindustrie collectief onderneemt. PET-flessen Duurzaamheid als noodzakelijke aanjager van productvernieuwing is doorgedrongen in alle haarvaten van de industrie. John Bayless, directeur Strategic Programs van ’s De schuimkern van dit sandwichlaminaat bestaat uit schuim van hergebruikt materiaal. Ongekend hout Opvallend is ook de terugkeer van hout als bouwmateriaal in de jachtbouw. De Britse werf Spirit Yachts heeft flink succes met klassiek gelijnde zeiljachten van 30 tot 111 voet lang (9,15 tot 34 meter). In de laatste James Bond-film vaart de held in een boot van de werf. Met moderne constructietechniek kan sterk en relatief licht worden gebouwd in hout. Prins Albert van Monaco is in samenwerking met het keurmerk voor duurzaam hout FSC een campagne begonnen De energiedichtheid van een kilo waterstof is erg groot, maar het is een lichte molecuul die veel ruimte inneemt 12 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Tekst: Hans Buitelaar Ook elektrisch snelvaren is duidelijk in opkomst dankzij de mogelijkheid om op draagvleugels te varen. De Eldorado 7S Electric Powerboat voor het gebruik van onbekende soorten tropisch hout in de jachtbouw. Er zijn veel houtsoorten met superieure eigenschappen die helaas nogal onbekend zijn. Met de campagne voor deze ‘lesser known timber species’ wil de filantropische prins duurzame houtbouw in ontwikkelingslanden steunen terwijl de jachtbouw verantwoord kan bouwen met voorheen onbekende soorten. Kringloop aanjagen Jachten bouwen door materiaal opnieuw te gebruiken is in composiet nog niet gelukt, maar Vaan Yachts past dit al wel gedeeltelijk toe op hun aluminium zeilende kajuitcatamarans. Hergebruik is afhankelijk van een goede keten van inzameling van materialen na afloop van het eerste gebruik en van een efficiënte manier om het weer klaar te maken voor een tweede ronde. Bij staal is dat redelijk georganiseerd, bij aluminium al minder en bij composiet komt het dankzij de verwerking van oude windmolenwieken nu pas langzaam op gang. Wetenschappelijk Energieverbruik aan boord wordt serieus bestudeerd door jachtontwerpers en onderzoekers van het maritiem onderzoeksinstituut Marin. Projectmanager scheepsenergievoorziening Moritz Krijgsman bekijkt de kwestie grondig. “Veel mensen roepen ’groen!’, maar wij vragen dan door. Het Franse tendermerk Hynova levert al boten die enkel waterstof als energiedrager aan boord hebben. Wanneer en hoeveel energie wordt verbruikt? Is er vraag naar piekvermogen of een continu verbruik? In het Joint Industry Project Zero waarin we als Marin betrokken zijn, analyseren we dat voor acht schepen, waaronder twee jachten: een groot motorjacht en een megajacht. Heel duidelijk is dat de jachten weinig varen maar continu airco en luchtverversing aan hebben. In het gebruiksprofiel komt ook naar voren dat de jachten juist graag in beschermde natuurgebieden willen zijn waar uitstootbeperkingen zijn of uitstoot zelfs verboden is. De mogelijkheid om helemaal zonder uitstoot een stuk te varen moet daarom aan boord zijn. Dat zou kunnen door te varen met elektrische aandrijving. De stroom kan uit accu’s komen of uit een brandstofcel met waterstof. De beschikbaarheid van waterstof is nog beperkt. Standaarden voor de opslag en behandeling aan boord van schepen zijn er nog niet, certificering is daarom een probleem. Methanol als energiedrager kan de uitstoot 06 2021 | HISWA MAGAZINE 13
Marina Management Het draadloze energie beheersysteem voor uw jachthaven Draadloos: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen www.icy.nl We weten veel van boten, omdat we zelf ook varen.
duurzaamheid voor een groot deel verminderen en is minder kritisch in de opslag aan boord. Van methanol kan waterstof worden gemaakt door de koolstof– en waterstofmoleculen te scheiden. De waterstof kan in een brandstofcel direct elektriciteit opwekken. Proton Exchange Membrane Fuel Cells worden al toegepast in transport. Solid Oxide Fuel Cells zijn meer geschikt voor huishoudelijke toepassingen. Die zijn binnen het industrieproject nu in ontwikkeling.”niet alleen de mensen in de zaal de presentatie kunnen volgen, maar alle geïnteresseerden wereldwijd.” Maatwerk Krijgsman kijkt naar praktische toepasbaarheid. “We werken aan twee scenario’s. Een oceaanoversteek en een rustige tocht langs de kust met veel stops. Voor elk type gebruik gaan we na: wat is de actieradius en de belasting van de machines die energie opwekken? Hoeveel brandstof kun je mee nemen? De energiedichtheid van een kilo waterstof is erg groot, maar het is een lichte molecuul die veel ruimte inneemt. Er zijn zes to acht keer zo grote tanks nodig voor dezelfde hoeveelheid energie. We doen in het project ook Hazids: hazard identification system. Waterstof onder hoge druk bewaren levert risico’s op. Met de huidige techniek zie ik niet zo snel gebeuren dat jachten, ook de heel grote, enkel waterstof als energiedrager gaan gebruiken. Als je de hele motorkamer in ogenschouw neemt en de verschillende vermogens die op verschillende momenten worden gevraagd, de brandstof die dat het best kan leveren, komen we op een samengestelde oplossing die maatwerk is voor zo’n jacht. Dat is duur.” H2-module “Waterstof als energiedrager aan boord van kleinere jachten kan alleen als er compacte modules worden ontwikkeld die op verschillende jachten kunnen worden ingezet,” meent Krijgsman. “Dat vergt een kleine cultuuromslag in de Nederlandse jachtbouw, want de werven maken het liefst hun eigen oplossingen die hun klanten waarderen. Dat is met waterstof niet kostendekkend te realiseren.” Het Franse tendermerk Hynova levert al boten die enkel waterstof als energiedrager aan boord hebben. Elektriciteit wordt daarnaast opgewekt door zonnepanelen. Hier blijkt de modulaire brandstofcel al te worden toegepast. De REXH2brandstofcel die Toyota ontwikkelde in samenwerking met EODev wordt toegepast in deze snelvarende open boot. EODev is een Frans onderzoeks- en ontwikkelbedrijf dat is voorgekomen uit de experimentele reis rond de wereld met de waterstofboot Energy Observer. De REXH2 van de onderzoekers en de Japanse autofabrikant is een modulaire krachtbron die is gevat in een behuizing van ongeveer één kubieke meter. “Als een fabrikant hiervan een echt Een volledig op waterstof draaiende verbrandingsmotor van Punch Technologies. Langzaam beginnen duurzame inspanningen resultaat op te leveren. Er liggen veel kansen én uitdagingen voor bedrijven in de watersport en jachtbouw. HISWA-RECRON helpt ondernemers daarbij. Lees daarover het artikel op pagina 20. modulair systeem weet te maken, met gekoppelde accupakketten en waterstofcilinders, dan komt toepassing in kleinere boten langzaam in zicht,” merkt Krijgsman op. Op de bootshow van Genua afgelopen herfst presenteerde Punch Technologies uit Italië een volledig op waterstof draaiende verbrandingsmotor, een aangepaste 6,6 liter grote V8 van General Motors. De motor leverde nog geen bewijs van toepassing in een jacht, maar was toch ver genoeg ontwikkeld dat Punch hem aan het watersportpubliek toonde. Besparingsrendement Motorenfabrikant Yanmar verkent de mogelijkheden voor motorisering van jachten met verschillende brandstoffen. “We zijn heel breed bezig met het onderzoek,” meldt marketing- en salesmanager Floris Lettinga van Yanmar Marine International. “We ontwikkelen protoypes voor motoren met allerlei verschillende brandstoffen. Zo bouwden we een proefmodel van een 40 pk verbandingsmotor op waterstof. We merken dat de verbrandingscondities voor zo’n motor heel nauw luisteren. Dat is nu juist op een boot moeilijk te beheersen. Daarbij komt dat het bewaren van waterstof aan boord heel lastig is. Zoals het er nu naar uit ziet, lijkt een werkbare oplossing dat kleinere boten als sloepen prima volledig elektrisch kunnen varen. Er zijn niet al te veel vaaruren, de accu’s kunnen in jachthavens langzaam laden en zo is de levensduur in jaren best goed. Voor grotere jachten en kleine schepen lijkt een hybride oplossing de beste rendementen op te leveren qua uitstootbesparing. Vergeet niet dat de productie van een accu ook aanzienlijke vervuiling oplevert. Als je dat mee rekent, is een verbrandingsmotor nog niet altijd zo slecht. Pas bij de heel grote jachten en grote zeeschepen is overschakelen op een andere brandstof – methanol, waterstof, ammonia of andere energiedragers die duurzaam kunnen worden gemaakt – een wezenlijke bijdrage aan het verminderen van de totale ecologische voetafdruk.” Marktverovering Elektrisch varen verovert in snel tempo de watersport. Met name in het segment boten minder dan 12 meter lang. De Stille Boot toonde nieuwe producten op de METSTRADE Show. Nieuwe elektromotoren van Torqueedo of speciaal voor elektrische aandrijving in boten ontwikkelde accu’s van Waterworld illustreren de toenemende markt. Ook elektrisch snelvaren is duidelijk in opkomst dankzij de mogelijkheid om op draagvleugels te varen. Daarbij is maar kort veel vermogen nodig om een boot uit het water te laten accelereren, eenmaal op draagvleugels boven het water is weinig vermogen nodig om op hoge snelheid te blijven varen. Het Zweedse Candela levert boten en ook losse elektropods met schroef en vleugels. De Nederlandse Edorado-motorjachten komen ook met elektrische voortstuwing en draagvleugels op snelheid. Meedoen aan Joint Industry Project Zero Moritz Krijgsman van Marin nodigt watersportbedrijven uit om bij te dragen aan het Joint Industry Project Zero. Meer informatie: www.marin.nl/en/jips/zero. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 15
arbeidsmarkt Gezocht: goede vakmensen, ook in coronatijd ‘Laat zien dat het leuk is om voor je bedrijf te werken’ Bedrijven in de watersport en de jachtbouw zitten te springen om goed opgeleid (technisch) personeel. In coronatijd is dat niet anders. Wat kunnen bedrijven én opleidingen doen om de juiste vakmensen aan te trekken en te houden? De krapte op de arbeidsmarkt is minstens zo groot als voor de coronacrisis: hoe krijg en houd je de goede mensen aan boord van je bedrijf, als ze net zo gemakkelijk elders aan de slag kunnen? Volgens manager arbeidsmarkt, training en opleiding Herbert van Oord van HISWA-RECRON is het glas half leeg en half vol. ‘We weten dat vacatures voor vooral technische vakmensen lastig te vervullen zijn. Daar heb je beperkt invloed op. Waar je wel invloed op hebt, is je eigen personeel. Zorg goed voor je medewerkers, zodat ze met plezier naar hun werk gaan. De kans is dan groot, dat ze blijven werken in je bedrijf.’ Hoe lastig ook, HISWA-RECRON zet alle zeilen bij om leden te ondersteunen in hun zoektocht naar vakmensen. De brancheorganisatie start met een project arbeidsmarktbranding, eerst voor recreatie, daarna ook watersport en jachtbouw. Van Oord weet: op deze krappe arbeidsmarkt is er meer nodig dan een vacature op de voordeur van je bedrijf of op je website. Vertel goede verhalen Van Oord geeft – vooruitlopend op de start van het project - al enkele schoten voor de boeg. Ondernemers moeten vooruit denken, weten wie ze waarvoor wanneer nodig hebben, en op tijd in actie komen. Ze moeten uitstralen dat het leuk is om bij hun bedrijf te werken, ook als ze nog geen vacature hebben, stelt hij. ‘Dat hoeft niet zo ingewikkeld te zijn. Elk bedrijf heeft goede verhalen. Vertel die op je website, zet sociale media in, post vlogs. Laat je personeel bijvoorbeeld vertellen hoe leuk het is bij jouw bedrijf. Wees voortdurend zichtbaar.’ Volgens Van Oord kunnen ondernemers meer doen dan eisen stellen aan sollicitanten. Draai het eens om: hoe kun je mensen interesseren voor jouw bedrijf? ‘Laat zien dat ze welkom zijn, als ze ideeën hebben. Veel mensen vinden duurzaamheid een belangrijk onderwerp. Hoe pak je dat als bedrijf aan? Geef kandidaten de ruimte om hierover mee te denken, dat willen ze graag en zij voelen zich dan meer betrokken.’ Concurrentiestrijd in onderwijs Ook in het onderwijs is de concurrentiestrijd groot: hoe interesseer je studenten om te kiezen voor een opleiding maritieme techniek? Meinte Visser, onderwijsmanager bij ROC Friese Poort, weet er alles van. De MBO-opleiding Maritieme Techniek aan het ROC in Sneek groeit gestaag, waar andere opleidingen krimpen: aan het begin van het vorige studiejaar begonnen 157 studenten aan de opleiding, dit jaar waren dat er 196. ‘Maar die groei gaat zeker niet vanzelf. We investeren veel tijd in projecten en evenementen om te laten zien hoe mooi de maritieme wereld is.’ Zijn belangrijkste devies: wees zichtbaar. Dat geldt volgens Visser ook voor bedrijven. ‘Wij laten studenten aan het woord die de opleiding en hun werk prachtig vinden. Zij zijn onze ambassadeurs. Zij vertellen hun verhaal op onze website en via sociale media, maar ook tijdens voorlichtingsdagen of speciale evenementen. In die zichtbaarheid moet je blijven investeren. Als je de aandacht laat verslappen, zijn de jongeren ons zo weer vergeten.’ 16 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Tekst: Lisette Vos De Hogeschool NHL Stenden biedt een nieuwe duale tweejarige opleiding aan voor medewerkers die al werkervaring hebben in de maritieme sector: Associate Degree (AD) Maritieme Techniek. Bootje bouwen met 3D-printer Scholen in Noord-Nederland en Noord-Duitsland, waaronder ROC Friese Poort, zetten zich in het MariX-project (met steun van het Europese programma INTERREG) in om studenten te werven voor maritieme opleidingen. Een aansprekend voorbeeld is de Bootbox. Leerlingen in het middelbaar onderwijs (AVO en VMBO) leren met behulp van een 3D-printer een bootje in elkaar te zetten. Dat bootje is bestuurbaar met hun mobiele telefoon. ‘De Bootbox is voor ons de kers op de taart. Zo laten we zien hoe leuk maritieme techniek is,’ stelt Visser van ROC Friese Poort. ROC Friese Poort is daarnaast één van de initiatiefnemers van de Yacht Builders Academy (YBA) in Friesland. Doel van de YBA – een samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven, overheid en brancheorganisaties (waaronder HISWA-RECRON) – was onder meer om de instroom van maritieme studenten te vergroten en om studenten tijdens stages aan bedrijven te verbinden. Het project van de YBA is dit jaar afgerond. Stage Volgens Visser heeft de YBA concrete resultaten opgeleverd: de basisopleiding MBO Maritieme Techniek aan ROC Friese Poort is er één van. Friese bedrijven die nauw met het onderwijs samenwerken, plukken daar de vruchten van, al kan niet elk bedrijf worden geholpen. In de regio van de YBA zijn 400 bedrijven in de watersport en jachtbouw actief, terwijl 200 Investeer in stages. Ondernemers die alleen afgestudeerden in dienst willen nemen, vissen achter het net. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 17 studenten tijdens hun stage bij een bedrijf aan de slag kunnen. Visser: ‘In de praktijk blijkt dat studenten na hun stage vaak bij hun opleidingsbedrijf willen blijven werken. Zij zijn halverwege hun opleiding al onder de pannen. Bedrijven die actief investeren in de opleiding van studenten hebben dus voordeel. Ondernemers die alleen afgestudeerden in dienst willen nemen, vissen achter het net.’ Praktijkopleider Studenten moeten wel goed worden begeleid tijdens hun stage of praktijkopleiding. De YBA heeft hiervoor een training voor praktijkopleiders opgezet. ‘Begeleiding van een student op een bedrijf kost tijd en inzet. Je hebt in het bedrijf een ervaren medewerker als praktijkopleider nodig. Deze investering levert goede vakmensen op. En die heb je hard nodig op deze krappe arbeidsmarkt. Bovendien is het een verplichting om als bedrijf te worden erkend als opleidingsbedrijf.’
Hét enige indoor watersport event van Nederland! WTC EXPO Leeuwarden Schrijf je nu in via www.boot-holland.nl 9 t/m 13 MAART 2022 www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC Visit us at METS-Amsterdam stand EL.110 The Original E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news
arbeidsmarkt Verder ontwikkelen De Hogeschool NHL Stenden – ook een partner van de YBA – heeft sinds kort een nieuwe duale opleiding voor medewerkers die al werkervaring hebben in de maritieme sector: Associate Degree (AD) Maritieme Techniek. Het niveau van de AD-opleiding zit tussen de MBO- en HBO-opleiding Maritieme Techniek in. Deze AD-opleiding duurt twee jaar. Volgens docent Frederik Maats, die mede aan de basis staat van deze opleiding, gaat het om een combinatie van leren en werken. Daar is volgens het bedrijfsleven veel behoefte aan. ‘Wij zoeken in de opleiding steeds de verbinding met de praktijk op de werkvloer. Medewerkers kunnen zich met de AD-opleiding verder ontwikkelen in het bedrijf waar ze al werken. Op die manier houd je mensen binnen je bedrijf gemotiveerd.’ De eerste lichting studenten – vijftien in totaal – startte vorig studiejaar. Afgelopen september begonnen zeven studenten aan het nieuwe studiejaar. Volgens Maats heeft corona enigszins roet het in het eten gegooid, maar hij erkent dat de nieuwe opleiding meer tijd moet steken in de werving van nieuwe studenten. Daarbij heeft hij een boodschap aan de bedrijven. ‘Op deze krappe arbeidsmarkt wordt er aan alle kanten aan goede vakmensen getrokken. Ze hebben zo een andere baan. Geef als werkgever ruimte aan de ambities van je mensen. Als ze zich kunnen blijven ontwikkelen, blijven ze aan boord.’ Duurzame inzetbaarheid Het behouden van vakmensen vraagt serieuze aandacht, stelt ook Rob Versteeg van Endurance, die in opdracht van HISWARECRON het project Duurzame Inzetbaarheid uitvoert. Doel van het project is om bedrijven na te laten denken over hoe zij hun medewerkers tot hun AOW gezond en fit kunnen houden. Dit project loopt al vier jaar, gefinancierd door Sociaal Fonds HISWA. Inmiddels hebben meer dan 100 bedrijven meegedaan aan dit project. Zij krijgen een intakegesprek en daarna advies. Dit kan gaan over personeelsdossiers, functioneringsgesprekken, maar ook over het fit houden van werknemers. ‘Deze investering loont. Tevreden medewerkers blijven,’ stelt Versteeg. Het overgrote deel van de deelnemende bedrijven heeft maximaal 25 medewerkers. De eigenaar heeft een grote verantwoordelijkheid die hij of zij vaak in zijn of haar eentje moet dragen, stelt Versteeg: ‘Hoe betrokken ben je als ondernemer bij jouw medewerkers? Weet je wat er speelt? Loop dagelijks de werkvloer op. Voer gesprekken met alle medewerkers. Vraag waar ze tegenaan lopen en welke kansen zij zelf zien voor verbetering. Als je geen contact hebt, zijn medewerkers minder betrokken en minder productief.’ Loop dagelijks de werkvloer op. Als je geen contact hebt, zijn medewerkers minder betrokken en minder productief. Vreemde ogen Veel ondernemers maakten tijd vrij voor het project Duurzame Inzetbaarheid. Versteeg stelt: ‘Ondernemers vinden het fijn om te sparren met iemand van buiten. Zij zijn openhartig. Een goed gesprek met een externe adviseur levert altijd iets op. Vreemde ogen zien dingen, die je als ondernemer misschien nog niet zag. Soms ligt een oplossing voor de hand, soms vraagt dit meer tijd. In dit project bepalen ondernemers zelf, wat ze willen aanpakken. Daarbij krijgen zij ondersteuning. Voor HISWA-caobedrijven is deelname gratis. Het kost alleen tijd.’ Meer informatie: • ROC Friese Poort - MBO-opleiding Maritieme Techniek www.rocfriesepoort.nl/scholieren/richtingen/maritieme-techniek-0 • NHL Stenden - AD-opleiding Maritieme Techniek www.nhlstenden.com/hbo-opleidingen/ ad-maritieme-techniek-associate-degree-voltijd • Yacht Builders Academy www.yachtbuildersacademy.com • Werken en leren in de watersport en recreatie www.hiswarecron.nl/vacatures-en-opleidingen • Dossiers en projecten over arbeidsmarkt en personeel www.hiswarecron.nl/kennisbank 06 2021 | HISWA MAGAZINE 19
duurzaamheid HISWA-RECRON werkt aan Roadmap Duurzaamheid voor een toekomstbestendig (ondernemers)klimaat Zowel bij watersporters als bij ondernemers is er een groeiend bewustzijn ten aanzien van de duurzaamheidsopgave. Denk aan bijdragen aan klimaatverandering, verbetering van de lucht- en waterkwaliteit en plastic afvalverwerking. HISWA-RECRON zet duurzaamheid hoog op de agenda en ontwikkelt daarvoor een roadmap In de automotive en de luchtvaartindustrie zijn op het gebied van duurzaamheid al veel initiatieven ontplooid. Hierbij wordt gekeken naar het productieproces, het efficiënt gebruik van brandstoffen en materialen en ‘end of life’-oplossingen om de impact op het milieu te verminderen. Ook de jachtbouw- en watersportindustrie moet aan de bak. Niet alleen vanuit morele argumenten maar ook als gevolg van een consumentenmarkt die eisen stelt aan de wijze waarop producten tot stand komen en na gebruik verwerkt kunnen worden. Bijvoorbeeld millennials zijn kritischer op duurzaamheidsaspecten dan generaties voor hen. Het is daarom van groot belang om op deze (snel) veranderende vraag in te spelen en ons bestaansrecht veilig te stellen. Agenda Bij HISWA-RECRON staat duurzaamheid als een belangrijk strategisch doel hoog op de agenda. Om tot actie te komen wordt een roadmap duurzaamheid opgesteld. De roadmap is nog in ontwikkeling, maar doelstellingen kunnen bijvoorbeeld zijn: • Creëren van bewustzijn en een gevoel van urgentie. • Aanbrengen van focus ten aanzien van onderzoek en innovatie. • Ondersteunen van de sector bij het vinden van technologische oplossingen en financiering. • Bieden van een platform voor het ondersteunen van initiatieven en uitdragen van oplossingen, zoals ‘best practices’. • Oplijnen van regelgeving, consumentenvraag en sectorinitiatieven Uit onderzoek onder de leden, uitgevoerd door HISWA-RECRON (N. van den Berg, 2021), blijkt dat het onderwerp duurzaamheid wel wordt opgepakt, maar lang niet bij elke ondernemer top of mind is. Dat is opvallend, want op een onderzoeksvraag in de toeristische sector (Saxion Hogeschool, 2021) of duurzaamheid belangrijk is, krijgt het onderwerp een 8,3 (schaal van 1 tot 10). Veel leden hebben nog geen visie op duurzaamheid. Uit eigen onderzoek (2021) geven leden aan dat zij nog geen visie hebben op duurzaamheid. Daarnaast zijn zij minder dan gemiddeld op zoek naar ‘instrumenten’, zoals subsidieregelingen. Om de doelen goed vast te kunnen stellen, is nader onderzoek onder de leden van belang. Wat vinden ze belangrijk, wat willen we met elkaar bereiken, hoe betrekken we alle leden, wat is ‘laaghangend fruit’ en waar zien ondernemers belemmeringen? Wat is er nodig om ook de lastige vraagstukken op te lossen? Geld? Kennis? HISWA-RECRON start binnenkort met het organiseren van workshops waarin de verschillende onderwerpen aan bod komen zodat de roadmap duurzaamheid vorm krijgt. Klimaatverandering Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen waar we deze eeuw voor staan. In het Klimaatakkoord in Nederland is afgesproken dat er in 2030 50% minder CO2 wordt uitgestoten dan in 1990. En in 2050 95% minder dan in 1990. Een forse uitdaging dus waarbij het nu al twijfelachtig is of deze doelen behaald gaan worden. Ook vanuit de EU wordt de druk snel opgevoerd en worden doelen vastgesteld voor het beperken van afval, het stimuleren van recycling van materialen en het beperken van emissies naar lucht en water. Het onlangs verschenen rapport van de 20 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Tekst: Michael Steenhoff IPPC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties (2021), laat ook de noodzaak tot snelle actie zien. Samengevat zijn de belangrijkste conclusies als volgt (bron: NOS.nl): • De klimaatverandering is ongekend groot, groter dan in de duizenden jaren hiervoor. • Het is overduidelijk dat het klimaat is opgewarmd door de mens. Dat heeft in de hele wereld nu al grote veranderingen veroorzaakt in de atmosfeer, in de oceanen, het gebied rond de noordpool en natuurgebieden. • Het is duidelijker geworden dat klimaatverandering leidt tot meer extreem weer. Verdere opwarming leidt tot nog grotere veranderingen in het klimaat: intensere en frequentere hittegolven, meer hittegolven in de oceanen, meer en vaker zware regen, vaker droogte, meer zware tropische cyclonen, steeds minder ijs op de noordpool en afname van de permafrost. • De beste schatting voor het opwarmende effect van de uitstoot van broeikasgassen door de mens is 3 graden, met minimaal 2 graden en maximaal 5 graden. • Sommige gevolgen van klimaatverandering dreigen in eeuwen of zelfs duizenden jaren niet te keren te zijn. Dat geldt vooral voor veranderingen in de oceanen, de ijskappen en het zeeniveau. • Klimaatverandering kan op korte termijn en regionale schaal variaties vertonen. Op de grootschalige klimaatverandering heeft dat geen effect, maar het is wel belangrijk om met die variaties rekening te houden. • Bij verdere opwarming zullen de gevolgen overal op aarde groter worden. De gevolgen zullen bij 2 graden groter zijn dan bij 1,5 graad en nog groter en uitgebreider als het nog meer opwarmt. Gebeurtenissen met een kleine kans, zoals het instorten van een ijskap, plotselinge veranderingen in de oceaanstromingen, gecombineerde weersextremen of een aanzienlijk grotere opwarming kunnen niet uitgesloten worden en moeten meegenomen worden in de beoordeling van de risico’s. • Er zijn vijf nieuwe ‘emissiescenario’s’ uitgewerkt. Bij alle scenario’s blijft de temperatuur tot ongeveer 2050 stijgen. Deze eeuw stijgt de temperatuur meer dan 1,5 tot 2 graden, tenzij de uitstoot van broeikasgassen heel sterk beperkt wordt. • Als we de klimaatverandering willen beperken, is het op z’n minst nodig om netto nul CO2 uit te stoten. Het milieu, duurzaamheid en biodiversiteit zijn kernonderdelen binnen het overheidsbeleid en (EU-)regelgeving. De watersporten recreatiebedrijven zijn afhankelijk van een duurzame en schone omgeving waarin de recreant graag verblijft. Reden dus om proactief te zijn en ervoor te zorgen dat we minimaal voldoen aan gestelde regelgeving. En zo mogelijk aanvullende doelen stellen om onze impact op het milieu verder te verkleinen En nu Binnenkort start HISWA-RECRON met het duurzaamheidsonderzoek. Aan de hand van onderzoeksresultaten wordt er per onderwerp in werkgroepen/workshops ingezoomd op het stellen van concrete en haalbare doelen. Daarnaast gaat HISWARECRON ondernemers ondersteunen bij het voldoen aan de milieuregelgeving en bij het behalen van milieudoelen en de integratie hiervan in hun businesscase. Uiteraard onderhoudt HISWA-RECRON ook contact met de overheid ten aanzien van gewenste ondersteuning en financiering. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/duurzaamheid. De watersport- en recreatiebedrijven zijn afhankelijk van een duurzame en schone omgeving waarin de recreant graag verblijft 06 2021 | HISWA MAGAZINE 21
innovatie Elektrisch varen Hallo innovatie, dag stank, lawaai en trillingen Op dit moment zijn naar schatting zo’n twintigduizend van 350 duizend boten in Nederland aangedreven door een elektrische motor. Harde cijfers zijn er niet, maar in ieder geval is er nog een wereld te winnen in deze tak van sport. Tegelijkertijd gaan de ontwikkelingen razendsnel. Hoe wordt varen met een niet-fossiele aandrijving net zo’n succes als elektrisch rijden? Elektrisch varen is haalbaar, daar zijn de experts het over eens. Maar, zeggen ze ook, het hangt af van de soort boot, de afstand die je wilt varen en hoe hard je wilt varen. Op sloepen is een accu al vrij normaal, op kleinere zeilboten begint het te komen. ‘De elektrische aandrijving is niet meer het probleem. Zelfs in de binnenvaart en in dredging, shortsea, binnenvaart en veerboten is dit steeds gangbaarder’, zegt ir. Klaas Visser, docent Marine Engineering aan de TU Delft. ‘Het gaat er meer om hoeveel elektrische energie je mee kunt nemen.’ Na een eerste groei in de eerste tien jaar van deze eeuw, is er een tweede groeistuip in de afgelopen jaren. ‘Eerst kwam de technisch georiënteerde klant’, zegt Anton van Wijk, eigenaar van De Stille Boot in Heeg. ‘De laatste vijf tot zes jaar kwamen mensen die interesse hebben in duurzaamheid. En nu, de laatste twee jaar zien we in de coronapandemie ontzettend veel nieuwe watersporters. Voor die mensen is een dieselmotor net zo nieuw als een elektromotor.’ Arjan Koetsveld, eigenaar bij Jachthaven Wiegmans, ziet nog een andere driedeling: ‘De mensen die aan het milieu denken, booteigenaren die varen in een zone waar elektrisch varen nu of in de nabije toekomst de enige mogelijkheid is en mensen die zakelijk voordelen zien in vergroening van de vloot.’ Sinds de coronapandemie zijn er veel nieuwe watersporters. Voor die mensen is een dieselmotor net zo nieuw als een elektromotor. ‘Het ziet er ontzettend hoopvol uit’, zegt Paul de Groot, Manager Waterrecreatie bij HISWA-RECRON. ‘En het kan snel gaan, het is echt tijd om dingen te gaan doen.’ Dat beaamt Van Wijk. Al meer dan vijftien jaar werkt hij als pionier in de wereld van het elektrisch varen. ‘We doen alles wat nodig is om van elektrisch varen een succes te maken. En dat begint met het ondersteunen van de werven en dealers met kennis. Uiteindelijk is de juiste configuratie voor de eindklant het allerbelangrijkste. De dealer moet het verhaal alleen nog leren, Elektromotor van WaterWorld. is nog wat onzeker. De Stille Boot kijkt samen met de dealer of bouwer wat nodig is. We maken brochures, creëren duidelijkheid over hoe lang je kunt varen met welk accupakket. Ook zetten we in op betaalbare oplossingen.’ Voorzieningen De uitdagingen zitten vooral in de voorzieningen. ‘De randvoorwaarden’, zegt Van Wijk, ‘zijn wel duidelijk: een kleine accu kan mee naar huis, maar binnensteden hebben meer oplaadpunten nodig. Het vraagstuk is prima op te lossen, maar gemeenten zijn simpelweg te laat begonnen. Jachthavens hebben meer dan voldoende stroom. In de nacht is er nog meer dan voldoende ruimte op het stroomnet.’ De Groot werkt samen met zijn collega Michaël Steenhoff, Manager Jachtbouw, bijna dagelijks aan het dossier elektrisch varen. ‘We kunnen het voorzieningenprobleem niet van vandaag op morgen oplossen, maar we hebben zeker havens nodig waar je kunt laden. We kunnen wachten op de overheid, maar vragen ook havens om actief te zijn. Kijk niet de kat uit de boom, maar zet die stap, wees de verandering.’ Ze stimuleren zaken waar de overheid wel snel kan helpen: ‘We zien graag de actieradius van een accu groter om elektrisch varen echt tot een succes te maken. Dat kan met grotere accu’s, maar ook met anders gebouwde boten of 22 HISWA MAGAZINE | 06 2021
De grootste uitdaging, dat is en blijft de hoeveelheid energie die in een accu zit Een podmotor hangt onder de boot en is ruimtebesparend. De compacte motor hangt onder de boot, binnenin is alleen de accu(‘s) en de lader. nieuwe technieken. De overheid kan innovatie steunen, om bijvoorbeeld de romp van het schip verder te ontwikkelen voor elektrisch varen. Dat is echt nog een onderbelicht onderwerp. Daarnaast is het een dure grap om een boot om te bouwen. Met inruilacties, of financiële stimulansen kan de overheid dit aanjagen bij consumenten.’ Emissieloos varen De grootste uitdaging, dat is en blijft de hoeveelheid energie die in een accu zit, zeggen Steenhoff, De Groot, Koetsveld, Van Wijk én Visser. ‘Hoe autonomer de boot moet zijn, hoe groter de uitdaging is’, legt Visser uit. De ontwikkelingen zijn exponentieel hard gegaan, zegt hij: ‘In 2012 was het nadenken over een andere vorm van aandrijving dan dieselolie nog een paradigmashift. Nu zijn er zoveel alternatieve brandstoffen: methanol, ammoniak, opslag van energie in batterijen, waterstof. Over tien jaar alléén maar op batterij varende schepen in Nederland is een utopie, maar de meeste nieuwe boten zullen dan wel een elektrische aandrijflijn hebben. Range extenders als brandstofcellen op bijvoorbeeld waterstof gaan we dan wel zien.’ Steenhoff is overtuigd: ‘Over vijftien jaar kijkt iedereen je vreemd aan als je in je sloep of dagboot aan komt tuffen met je dieselmotor. De havens voor kleinere boten zullen dan volledig ingericht zijn op elektrisch varen, CO2-neutraal zijn.’ Van Wijk: ‘Je moet wel mee, anders ben je gewoon te laat.’ ‘Het gaat hard’, zegt ook Koetsveld. ‘Wij leggen nu dubbele Ook achter een bijboot kan prima een elektromotor gehangen worden. accupacks met zestien batterijen in boten. Ze kunnen dan acht uur varen, eigenlijk alleen nodig voor de verhuur, eigenaren van boten varen veel korter. Ook kijken we naar mogelijkheden in het ontwerp van boten. ‘Iedereen kan bedenken dat als je 600 kilo aan accu’s in een boot legt, deze zakt. Daar moeten we dus oplossingen voor verzinnen.’ 06 2021 | HISWA MAGAZINE 23 Tekst: Dominique van Dam
innovatie Hybride en waterstof Voor boten waarvoor een grotere actieradius nodig is, kun je een generatorset en elektrische aandrijving met elkaar combineren. Dan heb je een hybride oplossing waarbij de dieselgenerator op het meest optimale toerental kan draaien. Daarnaast kun je met alternatieve methoden ook je accu’s opladen. ‘Dat kan door op te laden via de schroefas wanneer de propeller meedraait als je zeilt of propellorsets die je overboord gooit, zodat je de energie haalt uit de beweging, zoals bij een dynamo. Of opladen via je zonnecellen op het dek of in het zeil’, zegt Steenhoff. ‘Of met een brandstofcel met waterstof’, voegt Visser toe. De H2 Coach Boat wordt gebruikt tijdens het WK Zeilen 2023 in Den Haag. Op de TU Delft wordt veel onderzoek gedaan naar waterstof. Vissers studenten zijn ontzettend enthousiast over de energietransitie. ‘Zij zijn de ingenieurs van morgen en verwerken onderzoek in oplossingen die werken. Nu heb je voor 100 liter diesel zo’n 700 liter waterstof nodig voor wat de energiedichtheid betreft. Dat is te veel. De coachboten op het WK Zeilen in 2023 varen wel al elektrisch met uit waterstofgas geproduceerde stroom. Verder doen we onderzoek naar het opslaan van waterstof in korrels die je mengt met water. Zo maak je het product circulair: je mengt water bij, gebruikt de waterstof, levert de korrels weer in en die worden weer opgeladen. Ook dan heb je geen broeikasgassen die je uitstoot. Dit is zeker onderdeel van de toekomst.’ De voordelen van elektrisch Aan elektrisch varen zitten veel voordelen: het biedt gemak, jaarlijks onderhoud aan de motor is verleden tijd en het verhoogt het vaargenot: varen gaat zonder stank, lawaai of trillingen. Daarnaast: een elektromotor bouw je relatief simpel in, zorgt voor een goede gewichtsverdeling en heeft een langere levensduur. Een elektromotor heeft een hoge efficiency en de accu’s worden elk jaar beter. De consument kan zelf kiezen voor groene stroom; door elektrisch te gaan varen word je onderdeel van de oplossing. 100% BIOBASED CO2 NEUTRAAL RECYCLEBAAR NAAR NIEUWE BIOPANELS FOSSIELVRIJ EN BIODEGRADEERBAAR Wijsheid komt met de jaren Al 45 jaar de specialist in de recreatie bedrijfsmakelaardij. www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 BIO PANEL 100% circulair BIO-PANEL.NL
het standpunt Elektrisch varen in Amsterdam per 2025 is onhaalbaar In deze rubriek behandelen we een standpunt over een actueel issue in de jachtbouw- en watersportsector. Dit keer het standpunt van HISWA-RECRON over elektrisch varen in Amsterdam. De Nota Varen Amsterdam van de Gemeente Amsterdam omvat veel maatregelen die de watersport raken. Het meest in het oog springend is de maatregel waarbij in 2025 op alle Amsterdamse binnenwateren een verbod komt voor boten die varen op fossiele brandstoffen. De jachthavens moeten daardoor herinrichten naar elektrisch dat torenhoge investeringen vraagt. In de nota wordt onvoldoende rekening gehouden met de belangen van watersportondernemers. De voorgestelde maatregelen hebben een dusdanig grote impact dat ondernemers hun klanten straks niet meer goed kunnen bedienen. HISWARECRON vindt dat de nota tot de volgende nadelen leidt. Negatief ondernemersklimaat Er komt een speciale zone voor commercieel verhuurde sloepen. Deze boten worden gescheiden van de andere pleziervaart en worden geweerd van de drukste locaties. Dit maakt het voor verhuurbedrijven in Amsterdam minder aantrekkelijk om te ondernemen. Te dure en onnodige maatregel De ontwikkeling van geluidsarme en schone motoren die varen op fossiele brandstoffen heeft enorme vooruitgang geboekt. Deze motoren zijn niet of nauwelijks vervuilend en geven hetzelfde effect als elektrische motoren. Het ombouwen van bestaande boten op fossiele brandstoffen naar elektrische aandrijving is een kostbare zaak voor bootbezitters. De kosten beginnen bij minimaal 3.000 euro en kunnen oplopen tot wel 25.000 euro. Dit is voor veel watersporters niet weggelegd. Slecht voor de lokale economie Watersporters zijn goed voor de lokale economie. Denk aan bestedingen bij winkels, musea en horeca. Veel watersporters die een ligplaats hebben bij jachthavens in Amsterdam varen op fossiele brandstoffen. Door deze boten te verbieden, verdwijnt de aantrekkelijkheid van een ligplaats in Amsterdam. Amsterdamse jachthavens krijgen te maken met leegstand. Daarnaast zijn ze niet meer bereikbaar voor boten die op fossiele brandstoffen varen en bijvoorbeeld via het IJsselmeer de stad binnenvaren. Ook andere watersportbedrijven lopen inkomsten mis op het gebied van reparatie, onderhoud en stalling. Jachthavens niet ingericht voor massaal elektrisch laden Als jachthavens verplicht worden om al hun ligplaatsen geschikt te maken voor het laden van elektrische boten, moeten zij forse investeringen doen om de benodigde elektrische infrastructuur aan te leggen. Deze zijn bijna niet op te brengen. Ook zijn er nog veel vragen over de risico’s die massale opslag van elektrische boten met zich meebrengt en de verzekerbaarheid daarvan. Amsterdamse elektriciteitsnetwerk is ongeschikt Er is een groot praktisch probleem: het Amsterdamse elektriciteitsnetwerk is er niet op berekend. Als het netwerk buiten het bedrijf niet geschikt is voor zware aansluitingen, bestaat er voor de ondernemer geen mogelijkheid om voldoende elektrische laadpunten te realiseren. Varen onaantrekkelijk door invoering vignet Vanaf 2022 moet iedere boot die in of door Amsterdam vaart, voorzien zijn van een doorvaartvignet. Een vignet dat inmiddels het dubbele gaat kosten in plaats van hetgeen eerder werd bepaald: 40 euro in plaats van 20 euro. Dit vignet maakt varen in Amsterdam zeer onaantrekkelijk. Gerdina Krijger, regiomanager Noord-Holland en Flevoland bij HISWA-RECRON, pleit voor intrekking van het gebod om uitsluitend elektrisch te varen op de Amsterdamse binnenwateren: “De gemeente gaat veel te snel met haar groene ambities. Over veel dingen is nog niet goed nagedacht en zijn onhaalbaar. De buitenproportionele maatregelen zijn ontzettend nadelig voor ondernemers in de watersport. Zij dreigen klanten te verliezen die stoppen met de watersport of niet meer met hun brandstofmotor naar hun ligplaats in de jachthaven of werf kunnen varen. Daarnaast is de infrastructuur in Amsterdam, zoals de aanlevering van voldoende energie en voldoende laadpalen om élke boot op te kunnen laden, niet ingericht op de nieuwe situatie. We willen een fatsoenlijk plan. Als eerste moeten de voorzieningen op orde zijn. En voor mensen die hun boot moeten ombouwen tot een elektrische boot willen we een goede regeling, waar ondernemers bij betrokken worden. Het is een illusie dat iedereen elektrisch gaat varen. Particuliere eigenaren worden gedwongen hoge kosten te maken als ze straks nog door en om Amsterdam willen varen. Velen zullen stoppen en keren niet meer terug.” Nieuwe rubriek 06 2021 | HISWA MAGAZINE 25 Tekst: Liane Jansen
het standpunt Reactie van Gemeente Amsterdam Wij vroegen de gemeente Amsterdam om een reactie. ”Elke Amsterdammer heeft recht op schone lucht. Omdat de luchtkwaliteit op veel plekken in de stad erg slecht is, wil de gemeente toe naar een stad met enkel uitstootvrij verkeer, zo ook op het water. Op 20 mei 2020 is de doelstelling van de gemeente voor verduurzaming van de vaart vastgesteld door de raad. Voor de pleziervaart betekent dit dat in het centrum vanaf 2025 uitstootvrij gevaren moet worden en buiten het centrum vanaf 2030. Eerst zou de datum 2025 voor de hele stad gelden, maar in overleg met de branche is dit aangepast. Haalbaarheid en betaalbaarheid zijn belangrijke voorwaarden voor de verduurzaming van de pleziervaart. Er komen steeds meer betaalbare mogelijkheden om uitstootvrij te varen. Om dit te versnellen, heeft de gemeente het initiatief genomen om kennis en expertise met de branche te bundelen. Samen kijken we hoe de betaalbaarheid van duurzame vaartuigen kan verbeteren en hoe we technologische ontwikkeling kunnen stimuleren. De gemeente heeft aangegeven dat eind 2022 een evaluatie plaatsvindt om te bepalen of er extra maatregelen nodig zijn om aan de doelstellingen te kunnen voldoen. Dit vaarseizoen hebben we een pilot gedaan met laadpalen voor elektrische boten. Nu evalueren we de werking van de openbare laadpunten, en maken een plan voor de aan te leggen laadinfra voor de komende jaren. De gemeente gaat uit van meerdere oplossingen. Er komt laadinfra in jachthavens, er komen meer openbare laadpunten en sommige booteigenaren laden een uitneembare accu thuis op. Mogelijk komt er ook vanuit de markt een oplossing met een accuwisselsysteem. De aantallen te plaatsen openbare laadpalen gaan we de komende tijd bepalen. Met het doorvaartvignet, wat boten die door de stad varen vanaf 2022 moeten hebben, kan de gemeente het aantal vaarbewegingen beter monitoren en waar nodig maatregelen nemen om alles in goede banen te leiden. Op deze manier zorgen we ervoor dat Amsterdam bereikbaar blijft voor iedereen die vanaf het water van de stad wil genieten, nu en in de toekomst”, aldus Marten Grupstra, woordvoerder bij de gemeente Amsterdam. Mijn passie. Juist nu. Tickets uitsluitend online! Bestel ze nu op boot.com Informatie in Nederland: Fairwise bv Zeestraat 100 _ 2518 AD Den Haag #FOLLOWTHECALL Tel. +31 (0) 70 350 1100 _ info@fairwise.nl www.fairwise.nl
column vraag & antwoord Vraag van een HISWA-RECRON-lid Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON Kernwaarden voor onze toekomst De watersport- en jachtbouwsector is sterk afhankelijk van de mogelijkheden om te varen. Op internationale wateren komen meer en meer restricties voor jachten. Vaarverboden, ankerverboden, uitstootverboden en meer zonering in tijd en plaats. Dat geldt ook voor de Nederlandse wateren. Soms terecht, soms wat overdreven. Maar feit is dat de sector nog meer en sneller dan ooit moet investeren in duurzaamheid. ‘Design to recyle’ én streven naar zero-emissie bij productie en gebruik van pleziervaartuigen. Nederland is goed bezig en kan koploper worden met ons gigantische netwerk van professionele bedrijven. Samen met onze partners helpen wij als brancheorganisatie daarbij want de regels moeten wel uitvoerbaar zijn. Zo zetten we in op toelating van zuiveringsinstallaties aan boord en de toepassing van alternatieve materialen, kitten en verven, de ontwikkeling van emissiearme en emissieloze motoren, reductie van onderwatergeluid, energietransitie en duurzame jachthavens. Maar ook oefenen we invloed uit op de aankomende Wet pleziervaartuigen (RCD) en geven we voorlichting aan watersporters via campagnes. De emissie van de watersportsector is relatief beperkt maar we zijn samen met de scheepvaart zo ongeveer de enige zichtbare gebruiker van de wateren. Niet voor niets zijn duurzaamheid, leefomgeving en wet- en regelgeving drie van de vijf speerpunten van HISWARECRON. De andere twee zijn kwaliteit en positionering. Allemaal nodig om de sector duurzaam te laten groeien. Goede keuze van jouw brancheorganisatie? Ik ben benieuwd hoe je er naar kijkt. Laat het mij weten! Stuur een mail naar g.dijks@hiswarecron.nl. Niet alles hangt af van de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst. Er wordt ook gekeken naar de bedoeling van de partijen en naar hetgeen zij redelijkerwijs van elkaar mogen verwachten. Dry stacking heeft veel kenmerken van bewaarneming omdat de klant zijn boot afgeeft en ervan uit gaat dat hij het in dezelfde staat na de bewaarperiode weer terugkrijgt. Daarnaast kan de klant in de bewaarperiode niet naar zijn eigen boot voor bijvoorbeeld onderhoud. In veel gevallen wordt dry stacking daarom als bewaarneming aangemerkt. Partijen mogen het risico en de aansprakelijkheid – binnen zekere grenzen – over en weer verschuiven. In de HISWA Algemene Voorwaarden Lig- en/of Bergplaatsen is dit ook gedaan zodat de ondernemer ook bij bewaarneming minder risico loopt. Dit is geregeld in artikel 12 lid 2: ‘Als het gaat om de wederzijdse verplichtingen, de aansprakelijkheid en het risico conformeren de partijen zich over en weer aan de wettelijke bepalingen die betrekking hebben op de huurovereenkomst. Dit geldt ongeacht de kwalificatie van de overeenkomst en voor zover in deze voorwaarden geen bepaling is opgenomen die van de wettelijke bepalingen afwijkt.’ Vrij vertaald wil dit zeggen dat ongeacht of er sprake is van huur of bewaarneming, partijen overeenkomen dat niet de wettelijke bepalingen van bewaarneming, maar van huur gelden voor wat betreft de wederzijdse verplichtingen, de aansprakelijkheid en het risico. Het is dus verstandig om de HISWA Algemene Voorwaarden te gebruiken en deze dan dus ook vóór of bij het sluiten van de overeenkomst te overhandigen of toe te sturen. Antwoord Eerst moet worden bepaald wat voor soort overeenkomst het is. Is er sprake is van huur van een plek om de boot te stallen of van bewaarneming? Dit punt komt vooral naar voren als er schade is – bijvoorbeeld door brand of diefstal – en er onderzocht moet worden wie er aansprakelijk is. Wie aansprakelijk is in zo’n geval, is mede afhankelijk van het etiket dat op overeenkomst kan worden geplakt. Bij bewaarneming is de bewaarnemer verplicht om aan het eind van de overeengekomen bewaarperiode de boot weer in goede staat terug te geven. Bij huur geldt dat niet. In dat geval moet de verhuurder alleen maar zorgen voor een rustig huurgenot en loopt de huurder dus veel meer risico. Waar is het onderscheid tussen een huurovereenkomst en een overeenkomst van bewaarneming? In de wet is een huurovereenkomst omschreven als een overeenkomst waarbij de ene partij (de verhuurder) zich verbindt om aan de andere partij (de huurder) een zaak of een gedeelte daarvan in gebruik te geven en verhuurder daarvoor een tegenprestatie krijgt van huurder. De wet omschrijft bewaarneming daarentegen als een overeenkomst waarbij de ene partij (de bewaarnemer) zich tegenover de andere partij ( de bewaargever) verbindt om een zaak die de bewaargever hem toevertrouwt, te bewaren en terug te geven. Wat zijn de rechten en plichten voor mij als ondernemer bij ‘dry stacking’? Dat is het stallen van boten in een rek, vaak boven elkaar, binnen of buiten. 05 2021 | HISWA MAGAZINE 27
techtalk Energieverbruik en comfort aan boord Watersporters willen steeds meer comfort aan boord, zoals meer leefruimte. Die ruimte moet uit de lengte, breedte en hoogte van een romp komen. Daarnaast spelen energieverbruikers een rol bij comfort aan boord. Voor de voortstuwing van het geheel is motorvermogen nodig. Hierbij zijn de hydrodynamische eigenschappen van een onderwaterschip belangrijk maar ook de wens van de klant. In deze TechTalk gaan we in op de vraag hoe zich dat verhoudt dat ten opzichte van de wens spaarzaam met energie om te gaan en emissies te beperken? Naar de weerstand van rompen door het water wordt al ruim een eeuw onderzoek gedaan. Weerstand wordt onder andere bepaald door het gewicht, de lengte, breedte en de verhouding daartussen. Als we een meest optimale romp zouden tekenen om zo min mogelijk weerstand te verkrijgen, dan is deze romp ten opzichte van de motorjachten die tegenwoordig gebouwd worden, lichter, langer en smaller. De vorm van een romp is dus altijd een compromis want een klant heeft uiteraard ook wensen ten aanzien van het volume van het interieur en het materiaal waarvan de romp is gebouwd Hydrodynamische efficiëntie Een andere manier om hiernaar te kijken is om de (hydrodynamische) efficiëntie van een jacht als uitganspunt te nemen. Dus niet bij aanvang kijken naar de grootte van de boot, maar naar de grootte van het gewenste interieur en vervolgens pas de romp vorm te geven. Dat leidt er in de meeste gevallen toe dat het gewenste jacht groter (en dus duurder) wordt dan in eerste instantie werd gedacht. En daar zit het probleem: eigenlijk willen klanten meer comfort op een bepaalde lengte voor een bepaalde prijs dan een zo optimaal mogelijke romp toestaat. We zien dan ook dat rompen breder en hoger zijn geworden ten opzichte van de lengte in vergelijking met een aantal jaren geleden De rompvorm is een belangrijke factor bij de te verwachten weerstand. Uiteraard is de rompvorm hierbij een belangrijke factor. Het maakt veel uit of er sprake is van een knikspant-, multiknik- of rondspantvorm voor wat betreft de te verwachten weerstand. Een knikspant biedt meer binnenruimte dan een rondspant van dezelfde lengte maar ook meer weerstand. Verder is de overbrenging van energie door de schroef naar het water een belangrijk element: het omlaag brengen van de schroefbelasting leidt tot een verhoging van het rendement. 1) Rondspant romp in aanbouw. Slow steaming Dan het motorvermogen. Als we uitgaan van dieselmotoren hebben veel motorjachten meer vermogen aan boord dan nodig is voor het behalen van de rompsnelheid. Harder varen dan de rompsnelheid heeft voor een water verplaatsende romp niet zoveel zin; de energie om een boot door zijn rompsnelheid heen te duwen wordt voornamelijk omgezet in golven. Op dit gebied valt er nog veel te verbeteren, maar het lijkt vooral een ‘psychologische component’ te zijn bij de klant. Extra vermogen wordt vaak gezien als extra veiligheid of zekerheid. Te grote motoren worden meestal niet voldoende belast, draaien vaak niet op het efficiëntste toerental en verbruiken zo meer brandstof dan eigenlijk nodig is om het jacht de nodige voortstuwing te geven. We zouden verwachten dat door de actuele discussie rondom het klimaat en energie, consumenten meer ontvankelijk zijn voor argumenten die leiden tot minder en efficiënter energieverbruik. Hier liggen echter nog veel verbeterkansen. De branche kan een steentje bijdragen door het geleverde en gevraagde vermogen goed op elkaar af te stemmen. In de commerciële beroepsvaart wordt 28 HISWA MAGAZINE | 06 2021
bijvoorbeeld al ‘slow steaming’ toepast. Niet op vol vermogen de grote plas over maar op het meest efficiënte toerental met een aanpassing in het reisschema. Voor waterverplaatsende jachten een goed voorbeeld. Snelheidsreductie leidt meteen tot minder brandstofverbruik. Niets nieuws onder de zon maar het vergt soms net een andere manier van denken. Slow steaming: niet op vol vermogen de grote plas over maar op het meest efficiënte toerental met een aanpassing in het reisschema. Hotelbedrijf Niet alleen voor de voortstuwing wordt energie verbruikt – zeiljachten zijn hier in het voordeel – maar ook stilliggend voor de koelkast, koffiezetter, verlichting, airco en dergelijke. Het zogenaamde hotelbedrijf. Met de toepassing van ledverlichting en energiezuinige apparatuur valt hier nog veel winst te behalen. Zo mogelijk in combinatie met zonnecellen en een eenvoudige windmolen. Zeiljachten kunnen gebruikmaken van regeneratie van energie van een meedraaiende schroef tijdens het zeilen. Voor een juiste inschatting van energieverbruik en opwekking is het opstellen van een energiebalans aan te raden. Energietransitie De komende decennia staat de energietransitie centraal: de overstap van fossiele energie naar hernieuwbare, groene energie. Studie naar een 10 m. Lwl ‘standaard’ knikspant ten opzichte van een 10 m. Lwl rondspant en een verlengde versie hiervan in relatie tot het gevraagde motorvermogen en de bootsnelheid. De watersportsector krijgt hier natuurlijk ook mee te maken. Een energiedrager als waterstof biedt bijvoorbeeld nieuwe mogelijkheden die al worden toegepast in de praktijk. De ontwikkelingen komen in een stroomversnelling. Zo wordt in dit magazine op pagina 22 aandacht besteed aan de stand van zaken rond elektrisch varen. We moeten onze bakens verzetten want watersport- en recreatiebedrijven zijn afhankelijk van een duurzame en schone omgeving waarin watersporters en recreanten graag verblijven. Reden dus om samen onze impact op het milieu verder te verkleinen. Knikspantromp in aanbouw. Het verschil met een rondspant is duidelijk te zien. (A en B) Indelingsplan voor een knikspant en de alternatieve rondspant met LWL = 10 meter. Indelingsplan voor de verlengde rondspant romp met een lengte op de waterlijn van 11.375 meter. 1) ‘De ideale rompvorm van een recreatievaartuig’ door Van Oossanen Naval Architects, 2006. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 29 Tekst: Michaël Steenhoff
het portret Carlijn van Leeuwen In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met duurzaamheid als thema is dat Carlijn van Leeuwen, projectleider duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland. Welke rol speelt duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland? “Een zeer belangrijke rol. Duurzaamheid is, naast Routenetwerken & Voorzieningen en Veiligheid, één van de pijlers binnen onze organisatie. Nederland is een waterrijk land waar op vele manieren aan waterrecreatie wordt gedaan. Een toekomstbestendige waterrecreatiesector is duurzaam. Via diverse regionale, landelijke en Europese projecten levert Waterrecreatie Nederland samen met partners een bijdrage aan een duurzamere waterrecreatie. Zo zorgen we ervoor dat de kwaliteit van het recreatiewater bij overheden, waterbeheerders en eindgebruikers hoog op de agenda staat.” Verder zijn we actief in het Europese netwerk NIWE. Daar leren we van andere Europese landen over hoe watersport kan bijdragen aan duurzaamheid, gezondheid en maatschappelijke relevantie.” De Agenda Duurzame Waterrecreatie is een programma om duurzaamheid in de waterrecreatiesector over de hele linie te versterken. Met welke projecten hou je je nu bezig? “Momenteel initieer ik met onze partners, waaronder HISWA-RECRON, een programma om duurzaamheid in de waterrecreatiesector over de hele linie te versterken: de Agenda Duurzame Waterrecreatie. Het momentum is er, er zijn veel verschillende initiatieven op het gebied van duurzame waterrecreatie. Ons doel is om deze initiatieven te bundelen en waar mogelijk te versterken. De agenda focust zich op de drie punten. Ten eerste op bewustwording en het stimuleren van duurzaam gedrag op het water. Ten tweede op manieren om de voetafdruk te verminderen die we achterlaten op, aan, in en onder het water. En tenslotte speelt de toegankelijkheid en beleefbaarheid van het water een belangrijke rol. Binnenkort verspreiden we een enquête om te peilen waar we op dit moment staan en waar kansen liggen. Daarnaast werk ik momenteel, samen met HISWA-RECRON en Milieu Centraal, aan een voorlichtingscampagne over antifouling. Daarin geven we voorlichting aan watersporters over het gebruik van de juiste middelen en de alternatieven voor antifouling die er zijn.” 30 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Waarop ben je het meest trots? “Het meest trots ben ik op de manier waarop we met de verschillende partijen samenwerken. Een goed voorbeeld hiervan is ‘Varen doe je Samen!’ waar 15 partners de krachten bundelen voor een veilige én duurzame vaart. Het bereik van de voorlichtingscampagne is sterk gegroeid de afgelopen jaren, zowel digitaal als fysiek op het water met VDJS! on tour.” In de Toekomstvisie Waterrecreatie 2025 staan 8 ambities. Een daarvan is: watersport is veilig en duurzaam. Hoe ver staan we hiermee in 2025 denk je? “We werken er hard aan om deze ambitie te realiseren met ‘Varen doe je Samen!’. Het doel is om de veiligheid op het vaarwater te verbeteren, zowel tussen recreatievaart en beroepsvaart, als tussen recreatievaart onderling. In de campagne staan een goede reisvoorbereiding, veiligheidsbewustzijn op het water en duurzaam vaargedrag centraal. In de coronaperiode zochten steeds meer mensen het water op. De voorlichting en de strategie moesten we aanpassen voor deze nieuwe doelgroep. We bereikten deze watersporters vooral online via social media, webinars en infographics.” Welke trends en ontwikkelingen signaleer je die belangrijk zijn of worden bij de verduurzaming van de watersport? “Elektrische aandrijving begint gelukkig ook op het water te groeien. Daarnaast zie ik dat jachthavens en zeilscholen investeren in bijvoorbeeld het opwekken van eigen duurzame energie en andere manieren om hun locatie te verduurzamen. Ze bouwen bijvoorbeeld aanlegsteigers van recyclede materialen. Jachtbouwers kijken naar manieren om het ontwerp en de bouw van boten te verduurzamen. Verder worden er steeds meer acties ondernomen voor het opruimen van zwerfvuil aan de waterkant en op het water. Ook overheden treffen maatregelen om verduurzaming te stimuleren. Denk aan lagere liggelden voor elektrische boten en gemeenten waarin je in de toekomstniet meer met fossiele aandrijving mag varen. Tot slot: veel vormen van watersport zijn van nature al duurzaam. Deze type watersporten zoals suppen, kanoën, zeilen of surfen passen goed in de trend om gezond te leven en meer te bewegen.” Biografie Carlijn van Leeuwen studeerde strategic entrepreneurship aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Ze is sinds 2020 projectleider bij Waterrecreatie Nederland. Hiervoor werkte ze onder andere bij PitPoint (leverancier van schone brandstoffen) en Nike. Carlijn is gepassioneerd watersporter. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 31 Tekst: Liane Jansen
brandstoffen Milieubunkeren Een brandstof die zorgt voor minder broeikasgas tijdens de productie en minder vervuiling uit de uitlaat, is de snelle stap naar schonere watersport. Die brandstoffen zijn al ruim verkrijgbaar bij tankstations langs het water. Wij vroegen enkele experts naar hun ervaringen en ontwikkelingen. Meest getankte brandstoffen diesel en benzine bevatten sinds een paar jaar verplicht een gehalte bio-ethanol. Dat is in benzine 10 of 5 procent (E10, E5), in diesel 7 procent (B7). Dat gedeelte is niet gemaakt van aardolie, maar van plantaardig vet. Voor jachten is dat niet gunstig: het plantaardige gedeelte zorgt voor meer condens en dus water in de tank en er treedt algvorming op, veel sneller dan bij brandstoffen die puur op aardolie zijn gebaseerd. Per 1 januari 2022 wil de EU ook in de binnenvaart het bijmengen van een percentage FAME – Fatty Acid Methyl Esters – verplicht stellen. Vrachtschippers in de binnenvaart protesteren luidkeels. De plantaardige toevoeging zorgt niet voor minder, maar voor méér uitstoot, zo betogen de schippers. Ze vrezen vervuiling in tanks, filters die verstoppen, motoren die minder efficiënt verbranden door roet en aanslag in de brandstofleidingen en cilinders. Doordat in jachten de brandstof veel langer in de tanks staat, is de kans op condens en vervuiling nog groter door bijgemengde FAME. De keten en de uitlaat Vermindering van uitstoot wordt bereikt door minder brandstof te gebruiken of door brandstof te gebruiken die gemaakt is van restproducten en bewerkt om deze geschikt te maken voor gebruik in motoren. Er komt nog wel broeikasgas uit de uitlaat, maar die was ook in de atmosfeer gekomen als er niet eerst een jacht was aangedreven met de vetten die anders gewoon waren weggegooid – in de optelsom van vervuiling zou dit geen verschil maken. Directeur Boy van Andel van Gulf Nederland zag de afgelopen jaren verschillende alternatieven voor de aloude aardolieproducten diesel en benzine verschijnen bij bunkerstations en zag sommige ook weer verdwijnen. “Gulf levert diesel en benzine op basis van aardolie. Onze benadering is dat we zorgen voor een zuivere brandstof en schone verSchadelijke effecten heffen we op door enzymtechnologie. Yachtcharter Huibers verhuurt motorjachten die varen op HVO. 32 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Gulf Diesel Green is op 15 jachthavens in Nederland verkrijgbaar. branding. Ook wij zijn verplicht om een component plantaardige brandstof toe te voegen. De schadelijke effecten daarvan heffen we op door enzymtechnologie. De bio-ethanol trekt water aan, waardoor dat dus in de brandstof en in de tank komt. Enzymtechnologie breekt dat water weer af en voegt bovendien zuurstof toe aan de brandstof. Het resultaat is een heldere vloeistof en een meer volledige verbranding. Dat bespaart uitstoot van broeikasgas.” Alle branders zijn schoon en de motorolie wordt niet meer zwart: HVO is een veel schonere brandstof. Niet in de rook Gulf levert voor de buitenboordmotoren en hekdrives die op benzine lopen geen euroloodvrij (verplicht 10 procent bio-ethanol) maar Gulf Super 98 Green. In de benzine die tegenwoordig E5 heet, met het hogere octaangehalte, is 5 procent bio-ethanol verplicht. Voor dieselmotoren in jachten is Gulf Diesel Green op 15 jachthavens in Nederland verkrijgbaar. De superbenzine op 12 daarvan. “Dankzij de enzymtechnologie ontstaan gelijkmatiger molecuulketens,” licht Van Andel een tipje op van de chemie achter brandstoffen. “De brandstof verbrandt daardoor vollediger. Zo ontstaat minder roet, minder fijnstof en er is minder brandstof nodig voor hetzelfde vermogen. Ook blijft de diesel en benzine langer goed in de tank. In een boot zit je bovendien vaak vrij dicht bij de uitlaat, met wind in de rug is dat niet zo gezond. Minder uitstoot is ook prettiger voor de opvarenden.” Naast verbeterde fossiele brandsof zijn ook verschillende synthetische brandstofsoorten te tanken langs het water. In een eerder artikel in HISWA Magazine (nummer 6 van 2019) werden nieuwe alternatieven opgesomd met voor- en nadelen erbij. Het product GTL, een dieselvariant gemaakt uit aardgas (Gas To Liquid), werd bekritiseerd en lijkt te worden vervangen door HVO (Hydrotreated Vegetable Oil). Sommige motorenfabrikanten wilden geen garantie geven na GTL tanken. Gebruikers meldden bokkende motoren. “GTL heeft een lagere energetische waarde,” merkt Van Andel op. “Het product is op zijn retour.” Met HVO zijn positievere ervaringen te beluisteren. Certificaat Yachtcharter Huibers verhuurt motorjachten en vult de tanks met een eigen walstation. Die wordt gevuld met HVO aan het begin van het seizoen en naar rato van het verbruik bijgevuld. “Dit jaar hebben we net iets meer dan 50 kubieke meter getankt,” meldt Jan Huibers tevreden. “Binnenkort komt de leverancier met een certificaat waarop staat vermeld hoeveel CO2 we inmiddels hebben bespaard ten opzichte van gewone diesel door HVO te tanken. Het bevalt bijzonder goed. Nu we de meeste boten winterklaar hebben gemaakt, heb ik de kachels geïnspecteerd. Alle branders zijn helemaal schoon. Ook de motorolie wordt niet meer zwart. Het is goed te zien dat HVO een veel schonere brandstof is.” HVO is 20 tot 30 cent per liter duurder dan fossiele diesel. HVO kan in pure vorm getankt worden, waarbij de dieselvariant volledig uit hergebruikte plantaardige vetten (afgewerkt frituurvet bijvoorbeeld) bestaat. Er zijn ook mengvormen, zoals Blauwe Diesel, die 80 procent aardolie en 20 procent HVO bevat. Methanol op komst Natural Yachts uit het Friese Heeg richt motorjachten van de Poolse werf Northmann in voor elektrisch varen. De werf heeft een waterstofcel in ontwikkeling die daarbij elektriciteit kan opwekken om de actieradius te vergroten. Die brandstofcel zou in eerste instantie methanol als energiedrager gebruiken, in een later stadium mogelijk waterstof. In de praktijk is nog niet met de brandstofcel gevaren. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 33 Tekst: Hans Buitelaar
nieuws NIEUWSINNOVATIE Elektromotoren gemariniseerd De efficiënte elektromotoren die het Britse bedrijf Saietta ontwikkelde zijn gemariniseerd. Het technologiebedrijf ontwikkelde de laatste jaren motoren die in de wielen van auto’s en vrachtwagens zorgen voor heel directe aandrijving en elektromotoren voor motorfietsen. Op de METSTRADE Show was de lancering van Propel, de maritieme tak van het bedrijf. De eerste producten zijn een buitenboordmotor Propel S1 met een vermogen van 10 kW (plm 25 pk equivalent) en een binnenboordmotor Propel D1 van eveneens 10 kW, opgegeven als equivalent voor een 20 pk inboord diesel. Propel richt zich speciaal op de vervangingsmarkt nu steeds meer Europese steden geen boten met verbrandingsmotoren meer op de grachten en kanalen toelaten. De motoren zijn compact en volgens de fabrikant veel efficiënter – met hetzelfde accupakket is verder te varen. www.propel.me Zon en water in de accu Charge Up is een geautomatiseerd systeem waarin zonnepanelen, eventueel een windmolen en een waterstofbrandstofcel zijn gekoppeld als laders van een accubank aan boord. De start-up PowerUp uit Estland presenteerde dit laadsysteem voor aan boord tijdens de METSTRADE Show. PowerUp ontwikkelt allerlei kant-en-klare systemen waardoor hun waterstofbrandstofcellen makkelijk in een elektrische installatie kunnen worden toegepast. De acculader voor aan boord werkt met een zonnepaneel en een slimme laadregelaar die de brandstofcel stopt als de zon de accu laadt, het laden stopt als de accu vol is, maar de waterstof aanspreekt als er energie wordt gevraagd in het donker. Tijdens de ontwikkeling werd het systeem getest op een zeiljacht – de Charge Up is nadrukkelijk bedoeld voor de huishoudfuncties – ook als die soms piekvermogens van meer dan 400 Watt vragen. www.powerup-tech.com Stikstofstopper Stikstofdioxide, roet en koolstofdioxide kunnen worden afgevangen uit uitlaatgassen van diesels via selective catalytic reduction (scr). In de praktijk betekent dat een installatie tussen de motor en het eind van de uitlaatpijp, die in de binnenvaart al veelvuldig wordt toegepast om aan de uitstootnormen te voldoen. Xeamos, een Nederlandse fabrikant en ontwikkelaar van gasbehandelingssystemen, introduceerde op de METSTRADE Show een verbeterde versie van de scr-installatie, die compacter is en daardoor ook geschikt is voor inbouw op (grote) jachten met motoren tot 800 kW (1000 pk). Daarmee voldoen jachten aan de normen die gelden voor de beroepsvaart, IMO tier III. www.xeamos.com Alles gekoppeld Alle instrumenten die aan een NMEA-netwerk kunnen worden gekoppeld, kunnen vanaf verschillende panelen worden bediend dankzij het Yachtsense Digital Control System. Yachtsense Link zorgt altijd voor de best beschikbare internetverbinding: een WiFi-netwerk aan boord wordt geleverd via de dubbele simkaart via 4G of 5G, of via het WiFi-netwerk in de haven. De Yachtsense App maakt het mogelijk om dit alles te doen vanaf het scherm van de telefoon of tablet, ook op afstand. De permanente internetverbinding zorgt ook voor alarmen bij water in de bilge of als de boot zijn ligplaats verlaat. Yachtsense Ecosystem noemt instrumentenfabrikant Raymarine dit gekoppelde systeem, dat in januari op Boot Düsseldorf wordt gepresenteerd. www.raymarine.com 34 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Boegschroeven voor langer gebruik Dankzij borstelloze inductie-elektromotoren kunnen de drie modellen uit de nieuwe Bow Pro Thruster-serie van Vetus langere periode draaien dan de gebruikelijke korte pulsen. Dat kan schippers goed van pas komen bij aanlegmanoeuvres bij harde wind. De gebruikte techniek in de elektromotoren maakt ze onderhoudsvrij en geeft ze een lange levensduur. Onderhoud is beperkt tot het regelmatig controleren van de elektrische aansluitingen en smeren van de eindoverbrenging. De werking van de boeg- en hekschroeven wordt digitaal geregistreerd, zodat de stuwers via een can-bus systeem kunnen worden gekoppeld aan de instrumenten. Vetus levert de nieuwe stuwers in een 12 volt, 48 volt en ‘boosted’ versie. Die laatste werkt op 24 volt en heeft daarvoor een eigen accu en lader, die kan worden gevoed uit een 12 volt dynamo. De tunnel voor de nieuwe Bow Pro-serie heeft dezelfde diameter als die van oudere Vetus-modellen en volgt de meest gebruikte diameter voor boegschroefbuizen, zodat het vernieuwen van een oudere boegschroef makkelijk is. Door de mogelijkheid om de stuwers voor langere perioden te laten draaien, is meer accucapaciteit nodig dan bij conventionele modellen. www.vetus.com Elektrische buitenboord gebruiksklaar E-class Outboards uit Australië introduceerde elektrische buitenboordmotoren van 5 tot 30 kW vermogen (vervangt benzinebuitenboordmotoren van 6 tot 50 pk) op de Europese markt tijdens de METSTRADE Show. Een groep ervaren watersporters werkte tien 10 jaar aan de ontwikkeling om een lichtgewicht, goed manoeuvrerende en efficiënte elektrische buitenboordmotor te kunnen presenteren. Standaard hebben de motoren een schroef die geschikt is voor snelle open motorboten, maar E-class Outboards levert ook schroeven voor langzamer varende motorsailers of niet-planerende motorjachten. www.eclassoutboards.com.au Sonar op telefoon Echozilla is een compact computertje dat weerkaatsingen interpreteert die een dieptemetersensor opvangt. Het apparaat zendt via een draadloze bluetoothverbinding de opgevangen signalen van de transducer onder de romp naar een smartphone of tablet. De software zorgt ervoor dat zelfs als Echozilla is aangesloten op een transducer van een gewone dieptemeter, een dynamisch beeld ontstaat van het diepteverloop van de waterbodem. Op de telefoon kan de schipper een app installeren die de diepte weergeeft, maar waarop ook nautische kaarten worden weergegeven. De ingebouwde satellietontvanger van de telefoon of tablet zorgt ervoor dat de positie op de kaart wordt weergegeven. De kaarten zijn op de Echozilla-app tegen lage tarieven te downloaden – het detailniveau is dat van een volwaardige nautische kaart. Ook werkt de app in combinatie met het veelgebruikte Navionics en het nieuwere SavvyNavvy. Met werkelijk gemeten dieptes is de telefoon of tablet als navigatieinstrument een stuk betrouwbaarder dan wanneer die uit de kaart moeten worden afgeleid. Echozilla is een product van Phillips Sonar Consulting, een Engels familiebedrijf dat al eerder de techniek achter sonar voor de pleziervaart vereenvoudigde en verbeterde. www.echozilla.co.uk Biologische vezels in voorzeilroller Door het gebruik van biologisch linnen en gehard staal waardoor minder materiaal nodig is, wil de Franse fabrikant Karver de rollers voor gennakers en code zero’s op zeiljachten op milieuvriendelijkere wijze produceren. De eerste versies van de Karver KF ecoconcept gennaker furler werden op de METSTRADE Show gepresenteerd. Voorheen werden de rollers gemaakt met koolstofvezels (carbon). Karver meldt dat na de ontwikkeling van de ecoconcept-furlers de hele productie van modern beslag op zeiljachten zal overschakelen op gebruik van biologische materialen en vermindering van grondstoffen. De eerste eco-rollers zijn in het voorjaar van 2022 beschikbaar. www.karver-systems.com 06 2021 | HISWA MAGAZINE 35
nieuws Radar voor vissen en vogels De nieuwe Cyclone Radar van Raymarine maakt het gebruik van radar veel makkelijker, doordat functies die veel ervaring vergen om juist in te stellen, in deze radar zijn geautomatiseerd. Voor correcte toepassing door ervaren radargebruikers zijn die functies ook handmatig in te stellen. Een belangrijk voordeel is dat de radar korte golven en lange golven tegelijk uitzendt. Korte golven geven een nauwkeurig beeld van objecten dichtbij, terwijl de lange golven verder reiken. Ruisonderdrukking Chirp zorgt voor een stabiel beeld. De radar is speciaal ontwikkeld om ook wanneer de boot erg snel vaart nog een scherp beeld te geven. De vogeldetectiefunctie helpt vissers om zwermen vogels te ontdekken die boven een school vissen cirkelen. De zender (‘magnetron’) van de radar zwenkt buiten een koepel rond en is verkrijgbaar in breedtes van de zwenkarm van 3, 4 en 6 voet (93, 124 en 155 cm.) www.raymarine.com Wasstraat voor jachten Drive-in-boatwash. De naam van het bedrijf én het product zegt het allemaal. Een boot vaart door een deur een aluminium bak in, die in een jachthaven in het water is geplaatst. De boot wordt stevig vastgemaakt aan de randen van de bak, de deur gaat dicht en een borstelset gaat als de borstels in een wasstraat voor auto’s onder het onderwaterschip door om aangroei weg te poetsen. De los geborstelde viezigheid van de romp wordt onder in de bak opgevangen, zodat die niet in het omringende water terecht komt. Het Zweedse bedrijf installeerde al tientallen borstelinstallaties in Zweden, Kroatië, de Verenigde Staten en Canada. Voor verschillende maten jachten zijn er verschillende modellen: de invaarmodellen Bigwash 12, 14 en 16 (maximale lengte in meters) en de Miniwash: een trailer met een roterende borstel op de achterkant, waar een boot een paar keer op wordt getakeld. Volgens Drivein-boatwash is de borstelbak ook geschikt voor zeiljachten. www.driveinboatwash.com Zeilpakken van outdoor kledingmaker Mustang Survival is een Canadees merk in kleding gemaakt voor trektochten door de ruige natuur van het NoordAmerikaanse land. Al meer dan 50 jaar maakt het merk pakken en reddingvesten voor mariniers en reddingsdiensten. Vanaf 2022 wil het merk ook in Europese watersportwinkels voorradig zijn. Mustang Survival biedt droogpakken met rubberen manchetten en kraag, maar ook zeilkleding die de polsen en hals minder afsluit. Er zijn ook speciale modellen voor vrouwen, zoals een droogpak met de mogelijkheid om met een riem in de holte van de rug het plompe model van zo’n pak in één stuk vorm te geven. Ook de zeilkleding komt getailleerd voor dames. Mustang Survival ontwikkelde een eigen waterdicht en ademend textiel: MarineSpec fabric. www.mustangsurvival.ca Thermostaatairco De compressor van de nieuwe Voyager TX airconditioing die Dometic ontwikkelde, varieert zijn toerental aan de hand van de gevraagde koelcapaciteit. Conventionele airco’s doen dat door de ventilatorsnelheden aan te passen. De airco start op vol vermogen als hij wordt ingeschakeld op een heet jacht, maar als de gewenste temperatuur zoals aangegeven op het thermostaat wordt genaderd, gaan niet alleen de ventilatoren maar ook de koelcompressor langzamer draaien. Dat spaart energie en de airco is ook stiller. Ook heeft de airco een slaapstand, waarbij deze tijdens de nachtrust van de bemanning rustig en stil draait. De energiebesparing kan alles bij elkaar oplopen tot 40 procent berekent Dometic, een internationaal bedrijf in huishoudapparaten voor boten, caravans en tenten. www.dometic.com 36 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Digitaal logbook Het logbook is een essentieel document waarmee schippers de vorderingen van een reis bijhouden, de onderhoudstoestend van hun schip en de bijzonderheden die onderweg voorkomen. Voor beroepsvaart is het verplicht, een onvolledig logboek na een incident maakt een kapitein potentieel strafbaar. Bovendien moeten een olielogboek, een ballastwaterlogboek, een afvallogboek en meer worden bijgehouden. Op plezierjachten is het papieren logboek een taak die snel wordt vergeten. Radio Holland, instrumentenleverancier voor de beroepsvaart, ontwikkelde voor grote (en minder grote) jachten een programma dat automatisch een digitaal logboek bijhoudt door de gegevens van alle gekoppelde instrumenten en sensoren op te slaan in een prettig leesbaar overzicht. Koers en snelheid, weersomstandigheden, maar ook toerental, tankniveau, olietemperatuur en meer worden automatisch bijgehouden. +Logbook is goedgekeurd voor professioneel gebruik door scheepvaartautoriteit IMO. Daarnaast ontwikkelde Radio Holland +Planner en +Library in een pakket +Suite. Daarmee wordt ook de reisvoorbereiding digitaal ondersteund en vastgelegd. De digitale kaartenbibliotheek wordt voor de geplande reis automatisch geactiveerd. www.radioholland.com Controle over buitenboordmotoren in serie Suzuki Marine verbeterde de elektronische aansturing van hun buitenboordmotoren. De gashendels van Suzuki Precision Control zijn verder ontwikkeld voor een betere respons en een meer intuïtieve bediening. Daarnaast is een startknop geplaatst, die de sleutel vervangt en waarmee meerdere buitenboordmotoren ineens kunnen worden gestart. Functies als automatische trim, de nieuwe sleutelloze startfunctie en andere motormanagementfuncties worden op het multifunctioneel scherm geprojecteerd dankzij nieuwe software in de Suzuki Multi-function Gauge. De Dual Top Mount-gashendel van het Precision Control-systeem kan voortaan zes in plaats van vier motoren tegelijk bedienen. Ook kunnen de stuurboord- en bakboordmotoren worden gekoppeld en dan met één enkele gashendel worden bediend. www.suzuki.nl Sonar verjaagt orka’s Marien bioloog Boris Culik uit Heikendorf in Duitsland ontwikkelde een sonar die orka’s op afstand houdt. Het apparaat heet Whale Pal: de akoestische bescherming tegen zeezoogdieren. Het product is bedoeld om dolfijnen, walvissen en dus ook orka’s te waarschuwen voor netten van vissers en andere gevaren. Het bedrijf F3 Maritime Technology dat Culik oprichtte, levert eenvoudig aan vissersnetten te bevestigen drijvende sonars die precies de klikken maken die verschillende zeezoogdieren maken om elkaar te waarschuwen. Het tegengaan van bijvangst van bruinvis en dolfijn was de eerste opzet. F3MT levert verschillende modellen die ’de taal spreken’ van verschillende soorten zeezoogdieren. Inmiddels is onder zeezeilers Whale Pal opgemerkt als middel om op een diervriendelijke manier de orka’s weg te houden die langs de Portugese en Spaanse kusten jachten aanvallen en soms roeren ernstig beschadigen. www.f3mt.net 06 2021 | HISWA MAGAZINE 37
nieuws Krachtig hydraulisch sturen Onder het instumentenpaneel rond het stuurwiel van een motorjacht past de Multisteer Steerlyte EPS van Multiflex uit India. De stuurbekrachtiging voor jachten werd in Europa geïntroduceerd tijdens de Southampton Boatshow in september. De hydraulische stuurinrichting van een jacht wordt ondersteund door een elektromotor die proportioneel reageert op bewegingen van het stuur door de hydrauliekolie door de slangen te pompen naar de sturende schroef of het roer. De Indiase fabrikant heeft voorraad in Europa via Eurowarehouse in Dronten. www.multiflexmarine.com Prijswinnaars DAME Volvo Penta’s Assisted Docking System is de overall winnaar van de DAME Award 2021. Boot van het Jaar De Boot van het Jaar-prijs is uitgereikt door de organisatie van de HISWA te water, ondanks het afgelasten van de beurs zelf. De oeuvreprijs ging naar ontwerper Cees van Tongeren van Stadtdesign. De start-up van het jaar-prijs werd toegekend aan Sloepmakerij in Woudsend voor het maken van duurzame sloepen door het driedimensionaal printen van hergebruikt materiaal. Jacht van het jaar werd de Dufour 470. Motorjacht van het jaar werd de Saxdor 320 GTO. Boat Builder Awards Winnaars van de Boat Builder Awards zijn bekend gemaakt in vijf categorieën. • Excess Catamarans, Torqueedo en ZF wonnen de prijs in de categorie ‘succesvolle samenwerking’ voor het ontwikkelen van een elektrische aandrijving voor zeilende kajuitcatamarans. • Princess Yachts won in de categorie ‘marketinginitiatief’ voor het presenteren van de Princess Experience Series. • Sunreef Yachts won in de categorie ‘milieu-initiatief’ voor het ontwikkelen van een kajuitcatamaran op zonne-energie. • Twee winnaars deelden de eer in de categorie ‘innovatief ontwerp aan boord’: Candela technology voor de elektrische aandrijving met geïntegreerde draagvleugels, Sunseeker voor de Sunseeker Sport Yacht Sky Helm. • Marko Skrbin van Elan Yachts werd geëerd als rijzende ster in de jachtbouw. • Leon Slikkers, oprichter van de merken Slickcraft, S2, Tiara en Pursuit, werd bekroond met de Lifetime Achievemant Award. BOB Ook in de Best of Boats Awards zijn er zes winnaars. De jury selecteerde de Axopar 22 Spyder als ‘best for beginners’, de Quicksilver 705 Pilothouse werd de ‘best for fishing’, de Marex 330 Scandinavia veroverde de titel ‘best for family’, terwijl de Waterdream 52 werd beoordeeld als zijnde ‘best for fun’. De Australische motorkajuitcatamaran Silent 60 won in de categorie ‘best for travel’, wellicht mede dankzij de duurzame inrichting met een groot oppervlak aan zonnepanelen op het dak. De Frauscher Timesquare 20 werd de winnaar van ‘best for future’. Nationale Motorbootvaren Prijs Voor de Nationale Motorbootvaren prijs waren drie nominaties: • Watersport.tv voor het continu bevorderen van kennis en plezier in motorbootvaren. • Tasmanroutes voor het maken van de vaarkrant ‘Ontdek en beleef Groningen’. • Omroep Max voor het programma ‘Denkend aan Holland’. Terra Carta Seal Verffabrikant Akzo-Nobel ontving de Terra Carta Seal voor de aanhoudende inspanningen om milieuvriendelijke verfsoorten te ontwikkelen. De Britse kroonprins Charles reikte de prijs uit tijdens de VN-klimaatconferentie in Glasgow. 38 HISWA MAGAZINE | 06 2021
NIEUWSMENS&BEDRIJF Autoconcern in elektrisch varen General Motors kocht 25 procent van de aandelen in Pure Watercraft, fabrikant van elektrische buitenboordmotoren en complete boten met elektrische aandrijving. Het autoconcern, fabrikant van de automerken Cadillac, Buick, Chevrolet en GMC, meldde kort gelden te willen investeren in elektrische mobiliteit. In totaal wil het bedrijf 35 miljard dollar vrijmaken om elektrische aandrijving van auto’s, vrachtwagens en dus ook boten te verbeteren. General Motors ontwikkelde al het Ultium Battery platform, voor snel laden en vergroting van de actieradius. Naar verwachting worden de boten en buitenboordmotoren van Pure binnenkort met dat systeem uitgerust. www.purewatercraft.com Waterstofcoachboot in Den Helder gebouwd De Proeftuin Den Helder gaat de ontwikkeling en bouw van de waterstof aangedreven coachboot voor trainers van wedstrijdzeilers verder begeleiden. Het Sailing Innovation Centre bouwde al een prototype van de boot. Nu wordt gewerkt aan de oprichting van een bedrijf dat de rib met brandstofcel zal gaan bouwen. Daarvoor kan een ruimte in gebruik worden genomen in Den Helder. Investeerders worden gezocht voor het bedrijf dat de boot niet alleen voor zeiltrainers, maar ook voor pleziervaarders zal gaan bouwen. Ook wordt gestudeerd op een aanpassing van de boot waarmee die op draagvleugels over het water zal kunnen scheren. Op initiatief van hoofdcoach Jaap Zielhuis van het Watersportverbond is een consortium gesmeed om de ‘schone’ trainersboot te ontwikkelen. De zeilsport vervuilt in principe niet, maar de coaches begeleiden hun sporters in ribs met zware brandstofmotoren. Bij het initiatief haakten de bedrijven Koedood, HyFly, Habbeké, de Stille Boot en de TU Delft aan. Torqueedo en Intelligent Energy leveren de elektromotor en brandstofcel. De Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland gaat de verdere ontwikkeling financieel ondersteunen. Wajer Yachts, het Watersportverbond en de Rijksrederij dragen ook bij. www.sailinginnovationcentre.nl Jachtregistratie van Nederland naar Polen Veel jachten van Nederlandse eigenaren die in andere landen varen, en ook jachten van eigenaren uit andere landen die een Nederlands IPC hadden, zijn overgestapt naar een Pools IPC. Het International Pleasurecraft Certificate, tot stand gekomen na internationale afspraken om de registratie van plezierjachten eenvoudiger te maken, wordt sinds begin 2020 niet meer door een aantal landen erkend als afdoende bewijs van eigendom als het door het Nederlandse Watersportverbond is uitgegeven. Onder andere Frankrijk en Italië legden jachten met een Nederlands IPC aan de ketting. Er zouden teveel jachten, betaald met zwart geld of betrokken bij smokkelpraktijken, een certificaat hebben gekregen. Een reportage van het programma Nieuwsuur in oktober 2020 bracht de tekortschietende controle aan het licht. Het Watersportverbond stopte daarna met de uitgifte van IPC’s. Eigenaren van jachten over de grens moesten een alternatief zoeken en vonden dat door hun jachten in Polen te registreren. Het registratiebureau Lorrendraaier (Top Supplier van HISWA-RECRON) deed onderzoek naar de registraties en becijferde dat 60 procent van de jachten dat met Nederlandse vlag in het buitenland vaart, is overgestapt naar een Poolse registratie. Inmiddels is de aanvraagprocedure voor een IPC bij het Watersportverbond aangescherpt en kan het daar weer worden aangevraagd. De bond meldt dat ook Frankrijk het (nieuwe) IPC erkent, maar Spanje, Italië en Griekenland staan niet op de lijst van erkennende landen. Een zeebrief is de sluitende oplossing om overal een erkend eigendomsbewijs te tonen. www.lorrendraaier.nl 06 2021 | HISWA MAGAZINE 39
nieuws Shows uitgesteld door aanvoertekort Vijf botenshows die worden georganiseerd door de Amerikaanse brancheorganisatie National Marine Manufacturers Association (NMMA) zijn uitgesteld tot 2023 als gevolg van problemen met voorraden en aanvoer van onderdelen. De spullen zijn op na twee seizoenen van ongekende vraag naar waterrecreatieproducten en haperingen in zeetransport. Het gaat om de Progressive Insurance Boat Shows in Atlanta, Baltimore, Chicago, Nashville en St. Louis. www.nmma.org Fonds voor zeilwedstrijden De stichting Bataviahaven wil een fonds in het leven roepen dat organisatoren van zeilwedstrijden financieel steunt als die races vanuit deze haven bij Lelystad worden georganiseerd. Verenigingen en klasseorganisaties kunnen op dat fonds een beroep doen. Het fonds is vooral bedoeld voor jeugdzeilwedstrijden. Klasseorganisaties voor jeugdboten worden gestimuleerd om hun evenementen te organiseren op het Markermeer met de Bataviahaven als vertrekpunt. De haven biedt voldoende ruimte voor de trailers en bootjes. Het water van het Markermeer voor de kom van Lelystad kan uitdagende omstandigheden teweeg brengen met golfslag en ligt in de heersende windrichtingen aan lager wal. Vooral evenementen die veel bekijks trekken in de zeilwereld en wedstrijden met internationale deelnemers kunnen op een substantiële bijdrage rekenen. www.bataviahaven.nu Innovatiebedrijf breidt uit De Advanced Systems Group (ASG), het innovatiebedrijf binnen het Brunswick-concern, voegde het Nederlandse elektrotechniekbedrijf Mastervolt aan de gelderen toe. Ook de Engelse pompenfabrikant Whale Pumps is aan het netwerk toegevoegd. De bedrijven opereren binnen de EMEA (Europe, Middle East & Asia) tak. ASG EMEA bestaat uit 13 bedrijven die elk vanuit hun eigen expertise bijdragen aan de verdere ontwikkeling van technische innovatie voor de jachtbouw. Mastervolt maakte al deel uit van Power Products LCC, dat is omgevormd tot de Advanced Systems Group, in navolging van de strategie van Brunswick om vooruitgang van watersporttechnologie te bundelen. www.oneasg.com Allpa wordt een groep Prominenter aanwezig zijn in de watersportbedrijven en werven door heel Europa, dat is de ambitie van Allpa Marine Equipment. De Nijmeegse distributeur van watersportbenodigdheden is vooral actief in Duitsland en Nederland, maar wil uitbreiden. Daarom is met behulp van investeringsmaatschappij Bencis Capital de Allpa Marine Group opgericht. De groei moet komen uit het veroveren van marktaandeel maar mogelijk ook uit overnames. www.allpa-marine.com 40 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Stallen zonder douaneformaliteiten Jonkers Yachts opende afgelopen zomer de eerste douaneloods voor zeegaande jachten van 12 tot 80 meter lang. Stalling in deze loods komt van pas als een jacht moet worden ingevoerd in Nederland of een ander EU-land en komt van buiten deze economische zone. Ook als een jacht is verkocht aan een buitenlandse koper of als een werf een jacht heeft getoond op een beurs in de EU maar een contract met een koper nog niet is afgerond, kan een jacht in het entrepot blijven zonder dat invoerrechten moeten worden betaald. Onnodige kosten aan de bureaucratie worden hiermee op legale wijze voorkomen. www.jonkers.org Italiaanse stabilisatoren in Nederland Mulder Motoren is de nieuwe dealer van SmartGyro Stabilisatoren. De motorenleverancier werkt hiervoor samen met Diesel Parts Europe, het distributiebedrijf dat is gelieerd aan Yanmar Motoren. SmartGyro uit Italië is ook verbonden aan de Japanse motorenfabrikant. De compacte gyroscoopstabilistatoren van SmartGyro zijn makkelijk te installeren en vergen weinig onderhoud, terwijl de slingerwerking van de gyroscoop actieve demping van rolbewegingen op de golven oplevert. www.muldermotoren.nl Uitbreiding en verhuizingen • Nautische boekhandel L.J. Harri gaat van de Schreierstoren in Amsterdam verhuizen naar Rotterdam. Het nieuwe adres is Van Weerden Poelmanweg 4, 3088 EB Rotterdam. • Sloepenbouwer Stormer Marine is verhuisd naar Schelphoek 104, 1621 MK Hoorn. • VMG Yachtbuilders gaat uitbreiden: in het voorjaar van 2022 wordt een nieuwe loods gebouwd in Enkhuizen, tegenover de werf aan de Volmolen 9, op industrieterrein de Krabbersplaat. De nieuwe hal wordt de plaats waar de door VMG overgenomen werf Holland Jachtbouw nieuw leven wordt ingeblazen. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 41
nieuws Waterstoftankstations Plan voor superjachtcampus Projectontwikkelingsbedrijf Larendael van ondernemer Wim Beelen presenteerde een plan voor de aanleg van een Superyacht Tech Campus op de voormalige ADM-scheepswerf in het Amsterdamse westelijk havengebied. De plannen schetsen de mogelijkheid om ter plekke jachten tot wel 200 meter lang te kunnen bouwen, voor ontwerpbureaus en toeleveranciers die nieuwe technieken ontwikkelen voor toepassing aan boord van de luxe jachten. Op het terrein van 53 hectare wil Larendael rond de havenkom zeven overdekte droogdokken aanleggen, vier met een lengte van 200 meter en drie van 155 meter. Naast nieuwbouw van jachten, wil de ondernemer de faciliteiten ook beschikbaar stellen voor refits aan grote jachten. De grootsten kunnen de opknapbeurt ondergaan in de droogdokken, maar voor jachten tot 80 meter lang moet er ook een kraan komen zodat die tijdens het werk op de wal kunnen staan. Het Havenbedrijf Amsterdam is intussen in een juridisch conflict verzeild geraakt met Larendael. De ondernemer wil een schadevergoeding van 130 miljoen van de gemeente Amsterdam, omdat die 21 jaar lang het gekraakte terrein niet ontruimde. Beelen is pas sinds augustus 2021 eigenaar van het terrein, terwijl dit in 2019 werd ontruimd. Het havenbedrijf eist dat de ondernemer in de havenkom bij het ADM-terrein zogenaamde kegelplaatsen vrijhoudt. Dat zijn ligplekken voor schepen die een kegel voeren als dagmerk voor het feit dat ze gevaarlijke stoffen vervoeren. Deze schepen moeten op een afgelegen plek kunnen aanmeren. Beelen wil die plaatsen niet langer beschikbaar stellen. Het havenbedrijf stelt dat hij daarmee de veiligheid in de Amsterdamse haven in gevaar brengt. De juridische strijd zal de komst van de superjachtcampus niet bespoedigen. www.larendael.nl langs Noors water Hynion en Hyrex gaan samenwerken om waterstoftankstations voor jachten in te richten langs de vaarwateren van Noorwegen. Hynion ontwikkelt al tankstations voor auto’s die waterstof als energiedrager gebruiken langs wegen in Noorwegen en Zweden. Hyrex ontwikkelde een waterstof-elektrische boot, de HyCruiser 28. Al sinds dit najaar heeft Hynion een station in het Noorse Porsgrunn waar boten op trailers hun waterstoftanks kunnen vullen. De 28 voet HyCruiser is nogal groot om achter een normale auto te traileren, dus zijn ook stations aan het water nodig. Met een waterstofbrandstofcel wordt elektrisch varen feitelijk een verbetering ten opzichte van motorbootvaren met een verbrandingsmotor, redeneren de partners. De HyCruiser heeft een topsnelheid van 20 knopen en haalt op kruissnelheid van 11 knopen een bereik van meer dan 200 mijl dankzij de vergrote actieradius die de waterstof biedt. www.hyrex.no Franse botenbouwer blijft uitbreiden De werf Starfisher die polyester kajuitmotorjachten bouwt, is de nieuwste aanwinst van Groupe Bénéteau. De werf in Campos, het noorden van Portugal tegen de Spaanse grens, bouwde al in opdracht van Bénéteau een aantal modellen en casco’s. Nu is de werf in het geheel deel gaan uitmaken van de Franse groep botenmerken. Binnen het concern is met de nieuwe werf meer productiemogelijkheid voor motorjachten tussen de zeven en elf meter lang. www.beneteau-group.com 42 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Extra brug- en sluisbediening online aanvragen Rijkswaterstaat gaat extra brug- en sluisbediening op afroep mogelijk maken. Daarvoor moeten schippers een aanvraagformulier invullen op de website beterbediend.rws.nl. Rijkswaterstaat meldt dat dit een landelijk systeem zal worden. Sinds afgelopen maand is de aanvraag van bediening mogelijk voor 15 bruggen en 3 sluizen. De bediening op aanvraag is bij sommige objecten – zoals de Brienenoordbrug – alleen mogelijk voor beroepsvaart. Andere objecten zoals de Eilandbrug bij Kampen worden in de winterperiode alléén nog maar op aanvraag bediend. Een aanvraag moet bovendien vier uur van tevoren worden ingediend. Als Rijkswaterstaat de bedieningsaanvraag positief beoordeelt, komtl een brug- of sluiswachter naar de aangevraagde plek voor bediening. De mogelijkheid bediening aan te vragen is een gevolg van het verkorten van de reguliere bedieningstijden. beterbediend.rws.nl Sander Schuurman Victor Caminada Personalia • Botenbouwer en oprichter van de werf Hallberg– assy Christoph Rassy, vorig jaar winnaar van de Lifetime Achievement Award bij de Boatbuilders Award, is op 8 november op 87-jarige leeftijd overleden. • Oud-kampioen catamaranzeilen Sander Schuurman gaat leiding geven aan de marketing van de Scheveningse catamaranbouwer Nacra Sailing. • Sales Manager bij Moonen Yachts is de nieuwe functie van Victor Caminada. • Erik Langerak is de nieuwe eigenaar van Inter Boat Marinas, waarvan hij de aandelen heeft overgenomen van oprichter Arie Hooymeijer. Langerak werkte er al als directeur maar is nu ook eigenaar van het bedrijf in drijvende steigers en jachthavenaanleg. • Het nieuwe hoofd van de Global Marketing bij Damen Yachting is Thomas Wieiringa. • De nieuwe directeur bij Zeelander Yachts is Grant Hooper, die eerder die functie invulde bij Princess Yachts en Fairline Boats. Thomas Wieringa Grant Hooper 06 2021 | HISWA MAGAZINE 43
HISWA-RECRON Business Club HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEES JE NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Aon: cybercriminaliteit belangrijkste bedrijfsrisico Om de twee jaar ondervraagt Aon (HISWA-RECRON Kennispartner) duizenden risicomanagers wereldwijd om vast te stellen wat de belangrijkste risico’s en uitdagingen zijn waarmee hun organisaties te maken hebben. Wat er uit springt in de nieuwe top tien van 2021 is de positie van het cyberrisico. Deze is gestegen van plaats zes in de vorige editie van de Global Risk Management Survey (GRMS) naar de eerste positie. Cybercriminaliteit was nog niet eerder het belangrijkste risico voor het bedrijfsleven. De wereldwijde Covid-pandemie heeft de manier waarop we werken compleet veranderd. Het versnelde de ontwikkeling en toenemende afhankelijkheid van technologie, hetgeen ervoor zorgde dat er een verhoogd bewustzijn is ontstaan voor cyberrisico’s. Onderbreking van de bedrijfsvoering staat op de tweede plaats. In Nederland valt op de derde plaats het tekort aan arbeidskrachten op, waarschijnlijk door de relatief sterke economische groei in ons land. Dit is een risico dat wereldwijd niet in de top tien voorkomt. Evenals het niet voldoen aan privacywet- en regelgeving en het aantrekken en behouden van toptalent, dat in Nederland respectievelijk de achtste en tiende plaats inneemt. Dit alles blijkt uit de Global Risk Management Survey 2021 van Aon, wereldwijd adviseur op het gebied van risico-, pensioen- en gezondheidsoplossingen. Aon ondervroeg duizenden risicomanagers uit 60 landen en 33 bedrijfstakken. www.aon.com/netherlands/bedrijfsrisicos Venntiv breidt dienstverlening uit met private financiering Venntiv (HISWA-RECRON Top Supplier) heeft de dienstverlening uitgebreid met private financiering. Het huidige aanbod van zakelijke financiers en investeerders in Nederland is groot. Venntiv maakte daarin een selectie en vertegenwoordigt een aantal gerenommeerde Nederlandse partijen, van grootbanken tot aan private investeerders. Zakelijk financieren anno 2021 geschiedt veelal op basis van stapelfinancieren. Er wordt dan bij meerdere partijen geld opgehaald om uiteindelijk zo de volledige financiering te realiseren. De werkwijze van financieren bij Venntiv is identiek aan de werkwijze voor een subsidieaanvraag. One stop shopping en gecombineerde expertise voor de realisatie van publieke en private funding voor het bedrijf. Op deze wijze helpt Venntiv bij het financieren van de ambities van ondernemers. www.venntiv.com Van de Loosdrecht: banken hanteren langere doorlooptijden De recreatiebranche is volop in beweging en dat is te zien aan de vele verkopen van jachthavens, watersportbedrijven en jachtwerven. Waar sprake is van een goede exploitatie of mogelijkheden om die te verbeteren is er voldoende interesse in zowel kleinschalige maar ook grotere vastgoedobjecten. Ná onderhandeling en prijsovereenstemming wordt er vaak pas gekeken naar de taxateur om de uiteindelijke definitieve financieringsverstrekking rond te krijgen. Van de Loosdrecht Recreatiebedrijfsmakelaars (HISWA-RECRON Top Supplier) constateert dat banken langere doorlooptijden hanteren dan gebruikelijk. Denk hierbij onder andere aan ziekteverzuim, quarantaineverplichtingen en daardoor onderbezetting. Het traject tussen de benodigde taxatie en transportdatum is daardoor nog korter geworden. Dat noodzaakt de taxateur om tijdig de professionele taxatiedienst te verrichten. Het is daarom van groot belang dat hij zijn database van verkooptransacties op orde heeft. De sector is weinig transparant omdat er veel overnames plaatsvinden op basis van aandelen. De materiële vaste activaprijs is dan niet terug te vinden in openbare bronnen zoals het Kadaster. Van de Loosdrecht Recreatiebedrijfsmakelaars heeft hier dagelijks mee te maken en helpt ondernemers graag bij een aankoop, verkoop of taxatie. www.vandeloosdrecht.nl 44 HISWA MAGAZINE | 06 2021
Tevreden deelnemers aan HISWA-RECRON Energie Steeds meer leden sluiten zich aan bij inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie van EnergyProof (HISWA-RECRON Top Supplier) en besparen zo op hun energiekosten. Van der Rest Nautic Marina en Jachthaven Wemeldinge zijn deelnemers van het eerste uur en besparen sinds 2015 al duizenden euro’s op de inkoop van elektriciteit en gas. “Maar naast geldbesparing, vind ik de ontzorging misschien nog wel prettiger”, zegt directeur Adrienne Vermin van beide jachthavens aan de Oosterschelde. Beide jachthavens verbruiken volgens Vermin veel energie op diverse aansluitingen. “Het bijhouden van al deze verschillende elektriciteits- en gasaansluitingen werd op den duur een flinke klus, dus ik vond vooral ontzorging heel belangrijk.” Ze is inmiddels al zes jaar lid van HISWA-RECRON Energie en is erg tevreden. “We hebben goed contact en ze houden ons altijd goed op de hoogte. Ik kan ze altijd bellen en soms bellen ze mij met een update. Dat vind ik nou samenwerken zoals het hoort.” Al ruim 130 bedrijven in de recreatieen watersportsector doen mee aan HISWA-RECRON Energie. Door de collectieve inkoop besparen zij honderden of sommigen zelfs duizenden euro’s per jaar op hun energiekosten. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecronenergie.nl. Praktische gids van ArboNed: goed omgaan met stress Iedereen weet waarschijnlijk wel hoe stress aanvoelt. Toch blijft stress een lastig onderwerp. Want waar ligt de grens tussen een gezonde werkdruk en ongezonde werkstress? Werken is gezond en werkdruk is niet per definitie slecht. Een beetje stress tijdens het werk kan prestaties zelfs verhogen. Maar als de werkdruk lang aanhoudt, zonder compensatie door rust of energiebronnen (zoals steun of hulp) ontstaat werkstress. Onze prestaties én onze gezondheid kunnen hieronder lijden. Zo erg zelfs dat we er ziek van kunnen worden. En verzuim door stress kan lang duren. Het goede nieuws is dat er vaak iets aan te doen is. Door op tijd de signalen te herkennen en actie te ondernemen, is verzuim door werkstress voor een groot deel te voorkomen. De praktische gids van ArboNed (HISWA-RECRON Kennispartner) biedt hulp. Bijvoorbeeld over wat de signalen zijn, de beste aanpak voor een gesprek en welke oplossingen er zijn. De gids is te vinden op: www.arboned.nl/werkstress. 06 2021 | HISWA MAGAZINE 45
HISWA-RECRON Business Club HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Altios E info@altios.nl T 055-2032180 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E edwin@vanemstedeslager.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E jeroen.drabbe@abelleisure.nl T 0573-280772 AgriSnellaad B.V. E info@agrisnellaad.nl T 0113-629000 ArboNed E marty.de.groot@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182-342088 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Bomondo E gerda@bomondo.nl T 085 065 326 7 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E j.wemmenhove@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413-285111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 De Rijk E info@derijkleimuiden.nl T 0172-508151 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 LDL Laudry E info@laundry.nl T 0186 57 29 00 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Liezenga Schoonmaak Groothandel E info@lsgbv.nl T 085-7920220 Lorrendraaier E contact@lorrendraaier.nl T 076-5032797 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 013-4677730 Novasol E ronald.van.beers@novasol.com T 0229-282999 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Prosuco E info@prosuco.nl T 0318-495887 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smart Finance Experts E info@smartfinance.expert T 0365483030 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SOLVOS4 E ad@solvos4.nl T 06-10380930 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Zilverlinde Consultancy E olavpetram@gmail.com T 06-22809505 46 HISWA MAGAZINE | 05 2021
We hebben de toegangstechniek opnieuw uitgevonden Bezoekers van recreatieparken, jachthavens en camperplaatsen willen maximale gastvrijheid, geen wachtrijen en effi ciënte toegang tot de accommodaties en voorzieningen. Maar ook een vlotte verkeerscirculatie, soepel parkeren èn dat onbevoegden buiten de hekken blijven. Daarom introduceert Seijsener nu SenTrance, de meest vernieuwende toegangstechniek. SenTrance vormt de ogen, oren en rechterhand van de beheerders. Het koppelt de toegangscontrole aan het reserveringssysteem. Het stuurt de hardware aan zoals slagbomen, hekwerken, tourniquets, toegangsdeuren en verlichting. Ook op onbemande camperplaatsen. SenTrance herkent kentekens en verstrekt en leest pin- en barcodes en QRcodes. Met de handige app heeft u altijd het overzicht en kunt u meteen handelen. Zo houdt u meer tijd over voor de gastvrijheid van uw bezoekers. Seijsener heeft de toegangstechniek opnieuw uitgevonden. Ga maar genieten. info@seij sener.nl Tel. 075-6810 610 sentrance.nl
1 Online Touch