Mandeguod 36e jaargang mededelingen- en activiteitenblad van Mantgum oktober 2021 O.a. in dit nummer: 12 Wietske van der Zee, opbouwwerker, stelt zich voor 16 Waarom gaan jullie weg? 40 Nei twa jier wer nei Hongarije
2 Mandeguod Yoga Pilates Bodyflow studio Fitaal 06 420 122 03 Workshops en retreats Stoelshiatsu Ontspannings- Yogamassage Kijk voor meer informatie op studiofitaal.nl
oktober 2021 3 Hoor en wederhoor. Mei inoar yn petear. Elkoars ideeën besjen, hifkje, wurdearje of miskien minder wurdearje. In oar wat gunne. It libben is faak in kwestje fan give and take – geven en nemen. As der plannen opset wurde yn in mienskip kinne je der foar wêze, of je kinne der minder gelokkich mei wêze, kinst oare mooglikheden yntsjinje by de plannemakker, of kinst dyn beswieren uterje sadat de plannemakkers rekken hâlde kinne mei dyn beswieren. Soms sil dat mooglik wêze, soms sil soks minder goed yn te passen wêze. Mar om al dy plannen de foet dwers te setten, om radikaal tsjin plannen te wêzen en om de plannen eins de grûn yn te boarjen – wurdt dêr no immen better fan? It tryste resultaat fan de negative reaksjes op de nije inisjativen, plannen en ideeën is de lêste wiken spitigernôch op in tige ferfelende manier nei boppen kommen. Mei as gefolch dat minsken inoar mei in skeef each oansjogge omdat se inoar fertinke… In doarp as Mantgum is al iuwen oan it groeien, feroarjen, oanpassen en modernisearjen - ast dat no moai fynst of net. Mar sa’t in part fan de ynwenners fan Mantgum sa’n hûndert jier lyn wenne, sa wolle je no net mear wenje. It húske boppe de feart foar in stik of 5 húshâldingen tagelyk, in keatsfjildsje dêr’t de skieppestront earst opfandele wurde moast foardat je los koene – nimmen dy’t dêr nei werom ferlanget. Ja, kloppet, we ha no mear romte en mear earmslach nedich èn krigen as yn dy tiid, sawol foar it wenjen as foar de sport en de ferdivedaasje. De befolking is yn dy tiid ek mear as ferdûbele. Dat hat lykwols ek tal fan foardielen mei him meibrocht: in skoalle, in winkel, in protte sportferienings, in doarpshûs, in boartersplak, in tsjerkemienskip, in treinstasjon, in skatebaan, in kafee, ferskate bedriuwen, in iisbaan, you name it, en it is der. Soks moatte we ek koesterje, net elk doarp hat safolle foarsjennings. En sûnder foarsjennings en sûnder ‘reuring’ lìbbet in doarp gewoan minder. Dêrom: gun inoar wat – ek al binne je der net altyd like gelokkich mei – mar dan gunt dy oare dy faaks ek wer wat yn de takomst. Kinst de wrâld – yn dit gefal ús doarp – dochs net presys sa ha sa astó it ha wolst… Lys Scarse Prakkesaasjes fan de redaksje
4 Mandeguod
oktober 2021 5 In dit nummer: Prakkesaasjes fan de redaksje Wjukkennieuws Praat vanaf de Clincke Bericht vanuit de doarpskeamer Nij Baarderadiel Wietske van der Zee, opbouwwerker, stelt zich voor Waarom gaan jullie weg? Collecte Alzheimer Soos 60+ Vader en zoon, oandwaanlike teaterdialooch yn Mantgum Wat hinget der by dy oan ‘e muorre? Zomer op Kids First kinderopvang Verenigingen Activiteiten oktober Weekagenda Instellingen Boules in Easterein Mantgum Foar Inoar Eetcafé Nei twa jier wer nei Hongarije Lytse PC 2021 Nieuws uit de Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Himmel en Skjin Kookkunsten vanaf It Hiem Witte jim dat… Colofon 3 6 6 8 12 16 20 21 22 24 28 31 32 33 34 36 38 40 46 50 53 54 59 62 Kopij inleveren uiterlijk de 14de van elke maand Himmel en skjin, side 53 mandeguod@gmail.com www.mantgum.com Omslagfoto Maaike Kuipers
6 Mandeguod Wjukkennieuws Praat vanaf de Clincke Zo, alweer een maand verder verwijderd van zomer 2021! Voor sommigen een zomer om snel te vergeten in verband met het weer. Voor alle anderen even een kleine terugblik op wat we zoal hebben meegemaakt deze zomer. Allereerst begonnen we de vakantie met onze tweede VRIMIBO. Omdat de kinderen net vakantie hadden zagen een aantal ouders een mooie aanleiding om gezellig met de kinderen het begin van de vakantie te vieren met een patatje op het terras. Lekker in het zonnetje! Een heerlijke gemoedelijk sfeer. Het bestuur heeft daarom ook besloten om iedere laatste vrijdag van de maand een VRIMIBO te houden. Zet dus maar vast in de agenda: Volgende vrijdagmiddagborrel op vrijdag 29 oktober ’s middags vanaf 16:00 uur. Op 21 augustus hebben heel veel mensen genoten van een spetterende Boppeslachdei! Wat een opkomst en wat een gezellige activiteiten op en rond het sportveld! Allemaal blije gezichten. Het wachten op de muntjes en de patat behoeft nog enige aandacht, maar doet niks af aan de prachtige dag! Je kunt merken dat mensen weer zin hebben om elkaar te ontmoeten, bij te praten, met elkaar te sporten en gezamenlijk de schouders te zetten onder dit bijzondere project. Extra aandacht is op zijn plek voor de dames die de bloemstukken hadden verzorgd voor deze dag.
oktober 2021 7 Met een minimaal budget zulke bloemstukken in elkaar zetten; dan heb je uitzonderlijk talent. Dank daarvoor! de gemeente Leeuwarden, de enorme verhoging van de WOZ op de politieke agenda te zetten. We zijn erg benieuwd naar het vervolg hiervan en houden jullie op de hoogte via Facebook, Instagram, Twitter en de Mandegoud. Op het gebied van de media had Mantgum ook niks te klagen. De geweldige winst op de Jonge Fammen Partij, de presentatie van plan Boppeslach en als klap op de vuurpijl het initiatief van het bestuur van de Wjukken om, namens alle dorpen in Daarnaast stond voor september ook nog de officiële opening van de doarpskeamer op het programma. Op 25 september, nationale burendag, werd de doarpskeamer Nij Baarderadiel officieel geopend. In de volgende Mandeguod blikken we terug op deze midddag. Kijk vooral ook in de agenda naar de activiteiten die vanuit de doarpskeamer worden georganiseerd! Het bestuur van de Wjukken
8 Mandeguod Bericht vanuit de doarpskeamer Nij Baarderadiel Afgelopen zaterdag 25 september op Nationale burendag is de doarpskeamer Nij Baarderadiel dan eindelijk officieel geopend. Een verslag van deze happening komt in het volgende nummer. De officiële opening heeft enige tijd op zich laten wachten. Dit heeft natuurlijk alles te maken met alle Coronabeperkingen. Inmiddels wordt de meerwaarde van de doarpskeamer langzaam meer duidelijk. In september heeft Dbieb een start gemaakt met een training DIGID. Voor veel jongeren is DIGID een onderdeel van hun dagelijks leven. De ouderen onder ons moeten al die nieuwerwetse ontwikkelingen maar volgen en er wordt van uit gegaan dat we dat ook allemaal zo maar even onder de knie hebben. De werkelijkheid is iets weerbarstiger. Vandaar deze training. Zo kunnen er in de toekomst meer trainingen worden georganiseerd en het ligt in de bedoeling om dit in samenwerking met de andere dorpen ook daar plaats te laten vinden en niet uitsluitend in de Wjukken. Amaryllis is vanaf het begin in januari op dinsdagmiddag en vrijdagmorgen aanwezig in de Wjukken. Langzaamaan begint ook de toeloop hier naar toe meer vorm te krijgen. Inmiddels heeft deze organisatie een bus aangeschaft waarmee ze een tour door Nij Baarderadiel gaan maken. In de flyer staan de data en tijden waarop de bus de dorpen zal aandoen. Iedereen heeft inmiddels het interview met de nieuwe wijkagent kunnen lezen. Ook Nadine zal regelmatig de dorpen bezoeken om op de hoogte te blijven van alle wederwaardigheden. Zo komen er langzaam allerlei activiteiten op gang die allemaal zijn bedoeld om de verbinding en eenheid binnen de dorpen te ondersteunen en waar nodig te versterken. Het zou mooi zijn wanneer de doarpskeamer ook de verbinding tussen de dorpen gaat versterken. Nifelmoarn Wat staat er nog op het programma? Van oktober tot en met april 2022 starten we in de Doarpskeamer met een ‘Nifelmoarn’. Iedere laatste vrijdag van de maand van 9:30 tot 12:00 uur kun je met je eigen handwerk aanschuiven bij de ‘Nifelmoarn’. De plannen zijn om iedere maand op dit tijdstip ook een workshop aan te bieden. Dit zal steeds weer iets anders zijn bijvoorbeeld schilderen/keramiek/ vilten/kaarten maken of een bepaalde handwerktechniek. Aan deelname workshop zijn kosten verbonden,
oktober 2021 9 afhankelijk van het soort workshop. Wil je er meer over weten? Je kunt bellen of mailen met Doete Anema. doeteanema@hotmail.com / 058 250 1603 / 06 38 945 737. Houdt zeker de website en de facebookpagina in de gaten! Ook is het de bedoeling dat we starten met een dorpen-pubquiz. Ieder dorp stelt een pubquizteam samen om daarna gezamenlijk te strijden om het pubquizkampioenschap Nij Baarderadiel. Voor precieze data en andere informatie kan iedereen de facebookpagina van de doarpskeamer volgen (@Doarpskeamernijbaarderadiel). Oh ja (ps); wanneer er mensen zijn die denken: “leuk, ik zou ook wel een dagdeel als vrijwilliger in de Wjukken willen staan.” Schroom niet en meld je aan. Even een mailtje naar bestuur@wjukken.nl en Karin roostert je in! Het bestuur van de Wjukken Eef Heinhuis - ervaren trainer Mindfulness categorie 1 MBSR - MBCL - IMP Zenmeditatie Meer weten? Telefoon: 0612822712 eefheinhuis@8je.nl - www.8je.nl Dokter Fokkewei 10/12, Mantgum
10 Mandeguod
oktober 2021 11
12 Mandeguod Wietske van der Zee, opbouwwerker, stelt zich voor Tekst: Marina van Rossum ‘Ik ben Wietske van der Zee, 43 jaar. Mijn gezin bestaat uit mijn partner en onze twee kinderen. Vanuit mijn functie als sociaal werker in Leeuwarden heb ik gesolliciteerd naar de vacature van opbouwwerker bij het stedelijk team opbouwwerk van Amaryllis en ben ik gestart in september 2020.’ Waar staat Amaryllis voor? ‘Amaryllis is een organisatie die laagdrempelig en dichtbij ondersteuning wil bieden aan alle (kwetsbare) bewoners die problemen in het dagelijks leven ervaren. Ik werk nu bijna een jaar als opbouwwerker voor dorpen Zuid en ik geniet ervan. In mijn takenpakket zit onder andere de Doarpskeamer Nij Baarderadiel, die is ondergebracht in de Wjukken in Mantgum en ik wil de inwoners van Nij Baarderadiel graag leren kennen en daarom stel ik me voor.’ Wat is je opdracht als opbouwwerker ten aanzien van de Doarpskeamer? ‘Kort gezegd: het aanjagen en mee vormgeven van de Doarpskeamer. Dat betekent een plek creëren waar laagdrempelig ontmoeting, contact en ondersteuning kan plaatsvinden. Daartoe hou ik me bezig met mensen enthousiasmeren, contacten leggen, netwerken bouwen en in samenwerking met andere partijen activiteiten organiseren.’ Hoe ziet dat er praktisch uit? ‘Ik ben begonnen met contact te leggen met het bestuur van de Wjukken. Om voldoende bezetting te krijgen voor twee dagdelen Doarpskeamer, waarbij ook standaard een sociaal werker aanwezig is, hebben ‘Mantgum Foar Inoar’ en het bestuur van de Wjukken vrijwilligers geworven en er heeft zich iemand aangemeld via de vacaturebank van Samen Leeuwarden. Daar is een mooi vrijwilligersteam gastvrouwen en gastheren uitgekomen. We willen het team nog versterken met bewoners uit andere dorpen van Nij Baarderadiel. Corona heeft helaas vertraging bij de opbouw gegeven, maar er zijn inmiddels wel mooie contacten gelegd. De wijkagent, Nadja Pijper, en de vrijwilligerswerker, Gertruud van der Veen, zullen eens per maand aanwezig zijn in de Doarpskeamer voor een
oktober 2021 13 inloopspreekuur, waarbij inwoners met hen in gesprek kunnen gaan, vragen beantwoord kunnen worden en informatie kan worden verstrekt. dBieb gaat een cursus verzorgen omtrent digitale vaardigheden. Ik kan me voorstellen dat daar in ieder dorp wel behoefte aan is. De Doarpskeamer wil aanbieden waar de inwoners van de dorpen, naast de eigen sociale structuren, behoefte aan hebben. Een activiteitencommissie denkt mee over wat we zoal laagdrempelig aan kunnen bieden, maar ik zou het ook fantastisch vinden als bewoners mij weten te vinden met hun ideeën, vragen en wensen. Wat dat betreft werk ik het liefst vraaggestuurd. Wat leeft er bij de bewoners en waarmee kan ik ze het beste bedienen.’ Hoe wil je alle dorpen bereiken? ‘Het liefst wil ik in ieder dorp een contactpersoon en zo een netwerk opzetten. Dat helpt bij het zicht krijgen op de behoefte van de bewoners en het creëren van passend aanbod. In het persoonlijke contact hoop ik inwoners te ontmoeten, die hun talenten willen aanbieden in de Doarpskeamer. Vraag en aanbod van en voor iedereen. Toegankelijk voor iedereen, want binnen de Doarpskeamer staat inclusiviteit hoog in het vaandel.’ Wanneer ben je tevreden over de gang van zaken bij de Doarpskeamer? ‘Als de bewoners van meerdere dorpen de weg vinden naar de Doarpskeamer en het een “brûs-hûs” wordt van ontmoeting en activiteiten. We zijn bezig met het opstellen van een maandelijkse agenda met wie, wanneer aanwezig is en wat er te doen is, met in ieder geval de officiële opening van de Doarpskeamer Nij Baarderadiel op 25 september a.s. in de Wjukken.’ Wat is je grootste wens, Wietske? ‘Dat inwoners mij kennen en gemakkelijk contact met mij maken. Dat ze gewoon bellen of mailen met hun ideeën en vragen, want: “de Doarpskeamer is fan en foar de minsken en ik hoopje dat minsken dat ek sa fiele sille.’ Vanaf half september rijdt Wietske, samen met haar collega’s van het dorpenteam Zuid met “de Doarpsbus” van Amaryllis langs alle dorpen van hun werkgebied. Het betreft voor Nij Baarderadiel dan de dorpen: Leons, Jellum, Bears, Baard, Hilaard, Húns, Easterlittens, Weidum, Jorwert en Mantgum. Nadere informatie daarover volgt nog. Om met Wietske in contact te komen kunt u mailen naar: w.vanderzee@amaryllisleeuwarden.nl of bel: 06-13341181
14 Mandeguod Ambachtsbakker Sybesma * Mantgumer Preamke, een heerlijk lekkernij maar ook een leuke tip als kado. * Kadomand vullen naar keuze terwijl u wacht, u kunt deze ook bestellen. * Suiker/krentenbrood in cijfers. leuk voor kado verjaardag of trouwdag! Openingstijden Mantgum: Dinsdag t/m donderdag: 8.30 - 18.00 uur Vrijdag: 8.00 - 18.00 uur Zaterdag: 8.00 - 16.00 uur email: bakkerijsybesma@hetnet.nl Mantgum tel.: 058-2502070 / Boksum tel.: 058-2541323 / 06-22632617 * Reklame’s staan in de Skille vermeld. * Ontbijtservice. * `s Maandags kunt u gebak afhalen op bestelling in onze winkel te Boksum. Ook kunt u s`ochtends vroeg altijd in Boksum terecht om uw gebak af te halen of mee te nemen naar uw werk bijvoorbeeld. * Bestellen kan in de winkel of via telefoon of whatsapp of website www.ambachtsbakker.nl maand aanbieding 750 gram iedere dinsdag bij de Poiesz in Mantgum van 15.30 tot 18.00 uur kibbeling + gratis saus voor € 10,
oktober 2021 15
16 Mandeguod Waarom gaan jullie weg? Tekst: Diny de Vries Dat riep ik uit bij het zien van de foto. Zo’n echt statig Frans hotel in de Dordogne. Franser dan Frans. Ja, soms maak je keuzes die onbegrijpelijk lijken.
oktober 2021 17 Monpazier Ik ben bij Marije en Arjan CapelleGerlsma. In de boerderij aan de Hegedyk 2. Waarom hebben ze Frankrijk ingeruild voor Fryslân, ja voor Mantgum? Na 19 jaar hard werken in Frankrijk met als resultaat een hotel en 2 restaurants vroegen ze zich af of het moest blijven zoals het was. Beiden hebben een horeca-achtergrond. Opgeleid aan de hotelschool in Den Haag. Daarna de aardbol rondgezworven. Een droom om samen een bedrijf te beginnen. Waar kon het beter dan in het land van ruimte, natuur, cultuur, gastronomie en een heerlijk klimaat? La France. Het werd Monpazier, verkozen tot één van de mooiste Franse dorpen (Les Plus Beaux Villages de France). Begonnen met z’n tweeën met een klein hotel. In 2021 uitgegroeid tot een groot hotel en twee restaurants. Inmiddels was het gezin Capelle ook gegroeid met Amélie, nu 16 jaar, Maxime 14 jaar en Aloïse 11 jaar. Vaarwel Frankrijk Na 19 jaar waren ze toe aan iets anders. In Franrijk gaan de kinderen die ver van school wonen als ze 14 jaar zijn naar een school met internaat. Amélie reist al 2 jaar in de weekenden heen en weer van school naar huis. De jongere kinderen zijn van de vroege morgen tot de late middag op school en hebben daarna nog huiswerk. Dit jaar zou Maxime ook naar een internaat gaan. Ze willen de kinderen vaker zien. Hun ouders worden ook een jaartje ouder. En in een bedrijf met 25 man personeel is het altijd werken geblazen. Dus – zo niet nu – wanneer dan wel? Fryslân Het bedrijf werd in april verkocht en Marije en Arjan zochten een woonplek. Fryslân was niet onbekend voor Marije; haar roots liggen in Franeker en Schingen. De Friese taal is voor Marije geen probleem. Arjan, in Rotterdam geboren, en de kinderen moeten het nog leren (verstaan). Vanuit Frankrijk een huis vinden in Fryslân was door de afstand en de moeilijke huizenmarkt lastig. Maar via een nichtje van Marije, de vrouw van Arjen Schoustra van de boerderij verderop aan de Hegedyk in Easterwierrum, konden ze – wat een toeval - terecht in de lege boerderij aan de Hegedyk in Mantgum. Geëmigreerd ! Marije en Arjan zijn “teruggekomen”, maar de kinderen zijn geëmigreerd. Geboren en getogen in de Dordogne. Ze zijn zo Frans! En dan nu naar Sneek! De twee oudsten zitten op de RSG in 3 en 4 VWO. Maar ze hebben het prima naar hun zin en fietsen elke dag op en neer. Het vak Frans is te makkelijk voor ze, maar bijv. natuurkunde in het Nederlands is dan weer lastig. Op de vraag van Marije aan Aloïse hoe →
18 Mandeguod haar eerste schooldag was in groep 8 van de Gielguorde, was het antwoord: “Heeeel leuk”. En ze zit op voetbal in Easterlittens en heeft al een paar wedstrijden gewonnen! Arjan is gaan tennissen met de twee jongsten. Marije en Amélie hadden in Frankrijk hun eigen paarden. Zij gaan deze hobby hier vast weer oppakken. Nu eerst maar eens inburgeren. Genieten van ruimte, natuur en vrijheid in het Friese land. En het wonen in Mantgum voelt goed. Contact met Frankrijk Één keer per maand vertrekt of Marije of Arjan nog naar Frankrijk om naar het kantoor van hun huidige bedrijf te gaan. Dat is een reisorganisatie voor wandelen fietsreizen in Frankrijk. Ze zijn dus nog niet helemaal weg! Hun Franse dorp heeft ruim 500 inwoners en bij hun afscheid was de burgemeester aanwezig. Ook kwam er een interview in de “Gazette”, de dorpskrant van Monpazier. Nu in de Mandeguod, de dorpskrant van Mantgum. Waar blijft de burgemeester?
oktober 2021 19
20 Mandeguod Collecte Alzheimer Veel mensen kennen wel iemand met Alzheimer in hun omgeving, onderzoek is erg belangrijk! Daarom lopen wij dit jaar weer met veel plezier voor de stichting om geld in te zamelen voor dit onderzoek. In 2020 hebben we geen collecte gelopen voor de Alzheimerstichting maar dit jaar gaan we weer op pad. In de week van 7 tot en met 13 november komen we langs de deuren. Op dit moment hebben we vier collectanten in Mantgum en zijn we nog op zoek naar een paar mensen extra. Wil jij graag bijdragen aan de Alzheimerstichting en ben je bereid een gedeelte van ons dorp voor je rekening te nemen? Neem dan contact met mij op. Margriet Hartmans email mwhartmans@ziggo.nl telefoon 06 44 068 713
oktober 2021 21 Soos 60+ Op 6 oktober begint het klaverjassen van Soos 60+ weer. We spelen elke woensdagmiddag vanaf 2 uur. Er worden 2 bomen gespeeld en aan het eind van het kaartseizoen krijgt de winnaar een beker. Het seizoen loopt van oktober t/m maart. De kosten voor deze middag zijn 4 euro per keer incl. 2 koffie of thee. Heeft u belangstelling dan bent u van harte welkom. Inlichtingen bij C. Kaspers, Gibbeflecht 24. tel 058 250 1405 of 06 82 691 430
22 Mandeguod TRYATER Vader en zoon, oandwaanlike teaterdialooch yn Mantgum Op woansdei 27 oktober spilet Tryater de foarstelling Vader en zoon by De Wjukken yn Mantgum. Tweintich jier lyn spilen Joop en Mads Wittermans Vader en Zoon. No stean se wer tegearre op it toaniel mei Vader en zoon, mar der is wol wat feroare. De humoristyske, oandwaanlike en soms pynlike teaterdialooch giet op freed 8 oktober yn premjêre by Tryater. De foarstelling – dy’t regissearre wurdt troch Liesbeth Colthof – spilet oant en mei 18 desimber yn teaters en doarpssealen troch Fryslân en Grins. Yn de foarstelling fan tweintich jier lyn hie heit lêst fan in midlifecrisis en wegere soan, nettsjinsteande ynspanningen fan syn heit, te foldwaan oan de noarmen fan de maatskippij. Anno 2021 sit de soan tsjin in midlifecrisis oan en liket er konformist wurden te wêzen. Wylst yn heit de anargist wekker wurdt; hy set him ôf tsjin alle regels dy’t it âlder wurden en de oankommende dea mei har meibringe. De rollen binne dus folslein omdraaid, of leit it wat oars? Foto: Florian Cats
oktober 2021 23 Seis skriuwers Bouke Oldenhof, Joeri Vos, Rob de Graaf, Marijke Schermer, Bodil de la Parra en Jan Veldman krigen alle seis de opdracht om in sêne te skriuwen. Troch Jan Veldman en regisseur Liesbeth Colthof binne dy op keunstige wize mei elkoar ferflochten ta it úteinlike skript. Vader en zoon is in spul tusken feit en fiksje, doe en no. In hertstochtlik petear oer âlder wurde, jierrenlange patroanen en elkoar los doare litte. De foarstelling is foar in grut part Nederlânsktalich mei sa no en dan Frysk. Joop en Mads Wittermans Vader en zoon is in koproduksje fan Tryater en Theater Producties Wittermans. Joop Wittermans spile yn tv-searjes as GTST, Vrouwenvleugel en Fort Alpha. Dêrneist is er bekend fan tal fan teaterrollen. By Tryater wie er ûnder mear te sjen yn Karlsson fan it dak en Trouwerijen en rjochtsaken ensf. Mads Wittermans wie fan jongs ôf te sjen yn ferskate teater-, film-, en tv-produksjes. Sa spile er û.o. yn Van God Los, Penoza en Scheepsjongens van Bontekoe. By Tryater spile er ûnder mear yn Raze om Protters. Tsjinwurdich makket en produsearret er by Theater Producties Wittermans syn eigen foarstellingen. Maatregels Foar de foarstellingen wurdt rekken hâlden mei de maateregels fan it RIVM. Tekst Bouke Oldenhof, Joeri Vos, Rob de Graaf, Marijke Schermer, Bodil de la Parra en Jan Veldman Spul Joop Wittermans, Mads Wittermans Regy Liesbeth Coltof Dramaturgy Jan Veldman Foarmjouwing Guus van Geffen Kostúms Mathilde van der Hoop
24 Mandeguod
oktober 2021 25 Wat hinget der by dy oan ‘e muorre? Begjin augustus kaam Geart Room mei syn hûntsje by ús del en fertelde dat hy foar Mandeguod in stikje skriuwe soe. It gie oer it artikel “Wat hinget der by jim oan de muorre.” Yn it augustusnûmer wie it resultaat te lêzen. Jantsje, syn frou, hat der wat moais fan makke, dat tige nijsgjirrich wie om te lêzen. Dat der yn harren hûs (it âlde plysjeburo) in sel sit mei in betonnen bêd. Nea witten! Wy meie dus wol oppasse as wy dêr oan ‘e doar komme. Je witte mar noait. Foar ‘t selde helje se in grap út en hâlde se ús in nacht fêst! Jim begipe fansels wol dat wy it stokje oernaam ha. Mar as it dan safier is om wat te fertellen oer dingen dy ’t by ús oan de muorre hingje, dan falt dat noch net iens ta. Op it lêst kaam der in idee op. De Toscaanse Kapel Om’t der yn ús hûs in soad muzyk makke is en noch wurdt, foel de kar op de fotokollaazje fan de Toscaanse Kapel. In programma dat ik yn 2013 skreaun ha foar it ôfskie by de Friesland Bank yn Ljouwert. Om’t ik myn gefoel oer ôfskie nimmen en alles wat ik belibbe hie yn myn wurksume perioade in plakje jaan woe, ha ik doe de direksje frege of ’t dêr de mooglikheid ta wie. Ik krige grien ljocht en koe myn plan útwurkje. Der waard in band gearstald mei dêryn in pear kollega’s, werûnder Greetje Wiersmade Groot, bekend fan it duo Bauke en Greetje. Fierder dienen der twa soannen fan my mei (Wouter en Jelmer) en in freon Klaas de Jong út Menaam. It wie in pear moanne hurd wurkjen want tekst en muzyk moasten noch skreaun en makke wurde. Nei in prachtige perioade fan skriuwen en repetearjen koene wy op 31 maaie 2013 de earste útfiering ûnder de grutte glêzen koepel fan de Friesland Bank (no Rabo Bank) sjen en hearre litte. Fanwege it grutte súkses mochten wy it programma op 20 juny 2013 nochris foar it fuotljocht bringe. Ek wer ûnder de koepel fan de bank. In prachtige herinnering. Nei dit súkses binne wy trochgien as ‘Hy en Sy” theater en muzyk. Mei in nij programma “Alles op Oarder” wêr’t wy ferskate kearen mei fuort west ha. Spitich is it, dat fanwege koroana dit al hast 2 jier stil leit. De flyers fan ús nije en tredde programma lizze noch yn in doaze op souder te wachtsjen. Lokkich wurdt hjir noch altyd muzyk makke. Sa kaam Jaap Noorman ferline jier del en frege of’t ik him it gitaarspyljen leare woe. Hy hie ien lizzen en woe it graach →
26 Mandeguod ris besykje. Sa komme wy no ien kear wyks byelkoar en spylje en sjonge wat. Jaap hat yntusken in nije gitaar en ek al in elektryskenien. It smakket nei mear! Dêrom ferdjipje wy ús yn allerhande moaie nûmers werûnder ek country. Sa sjogge je mar wer hoe’t de dingen soms rinne kinne. In plaatsje dêr’t je blier fan wurde Ek hinget der in moai plaatsje oan de muorre mei in famke en in jonkje dy’t oan it sjongen en spyljen binne. It is it kaftwurk fan in akkordeonmuzykboek. It jonkje bespilet de trekzak en it famke hâldt in muzykblêd yn har hân. In plaatsje dêr’t je blier fan wurde. Want is it net sa dat muzyk it bêste medisyn is dat der bestiet? Gryt spilet gauris yn ferpleechhuzen en sjocht tagelyk ek dat minsken hielendal begjinne op te libjen. Hoe moai is dat! Sy begeliedt ek it shantykoar “Sterk Spul” út Lollum. Fansels wurdt in jierdeifeest of jubileum ek net oerslein. Sa set sy ek moaie nûmers oer op muzyk. Faak is de muzyk allinne mar op noaten te finen en makket sy it geskikt foar trekzak. Komt der in moai nûmer oan har foarby, dan wurdt dat al gau op papier set, sadat sy nei wat repetearjen dat dan ek wer hearre litte kin. In pracht hobby! “Met muziek door het leven” dat is ús motto en dat wolle wy noch graach wat jierren folhâlde. Foar it oktobernûmer jouwe wy de pinne oan ús buorlju Piet en Micora de Jong. Wy binne benijd hokker nijsgjirrichs dêr oan de muorre hinget. Hette en Gryt van der Wal-Hylkema
oktober 2021 27
28 Mandeguod Zomer op Kids First kinderopvang Afgelopen zomervakantie was er op Kids First kinderopvang in Mantgum weer van alles te beleven. BSO De Vrijbuiters had verschillende themaweken en op KDV It Flinterke werd er lekker gespeeld en activiteiten gedaan. In de eerste 3 weken van de zomervakantie was Coffie de Koffer weer op bezoek. Hij had rondgereisd over de wereld en allerlei leuke dingen voor de kinderen meegenomen. In de eerste en de laatste week stond het thema ‘Fit en fun’. We deden activiteiten om fit te blijven én plezier te hebben zoals een voetbalwedstrijd, smoothies maken, estafette, een beweegspel, gezonde spiesjes maken en tennissen. In de tweede week was het thema ‘Olympische zomerspelen’. We maakten vlaggen, bakten Olympische koekjes, deden verschillende wedstrijden – en wat was iedereen fanatiek – en deden een speurtocht door het dorp. De derde week ging over ‘muziek’. We maakten muziekinstrumenten, dansten op muziek, deden geluidsbingo, geluidsmemorie en een muziekmemorie. Het was een gezellige week waar vooral de geluidsbingo groot favoriet was.
oktober 2021 29 In de vierde en vijfde week passeerden verschillende beroepen de revue. Wat doet een bakker bijvoorbeeld of een timmerman of bouwvakker? De kinderen waren kunstenaars of nagelstyliste. Op de BSO veranderde een kamer in een BSO-supermarkt! Met twee echte winkelkarretjes kon er geshopt worden. Erg handig voor de ouders ;-) De kinderen vonden het erg leuk om in de winkel te werken of er te gaan ‘shoppen’. Zelfs nu de scholen weer zijn begonnen, is de supermarkt er nog steeds en wordt er graag gespeeld. Esmaralda, KDV/BSO Mantgum
30 Mandeguod
oktober 2021 31 Verenigingen Vereniging Biljartvereniging Mantgum Bridgeclub Doarpsmienskip Mantgum Fûgelwacht Mantgum Gymnastiekvereniging Weidum Herensociëteit Vriendenkring Iisclub De Twa Doarpen Contactpersoon / email M. Visser Telefoon J. W. Verhoef doarpsmienskip@mantgum.com E. van der Hem K. Bosma S. Cnossen J. van der Werf Jeu de Boulesvereniging Wjukslach G. Kuperus Keatsferiening Jacob Klaver Korfbalvereniging WWC Loopgroep Rûnom Mantgum Mannenkoor Mantgumer Maten Mantgum Leeft Mantgumer Tennisclub Merke Commisje Mantgum D. Lont J. Noorman Maaike Kuipers - mantgumleeft@gmail.com P. Kuipers Fam. Nutma Muziekvereniging Harmonie Weidum J. de Boer - info@harmonieweidum.nl Oudercommissie De Gielguorde Plan Boppeslach ocgielguorde@gmail.com Resitearkolleezje Frisia 1874 Soos 60+ Speeltuinvereniging De Pôle Stichting Freed Stichting Wjukken Uitvaartvereniging De Laatste Eer Voetbalvereniging Oosterlittens Werkgroep Historie Mantgum Wietwetterklup Jant van Dijk - boppeslach@wjukken.nl Frisia1874@gmail.com C. Kaspers J. Nijboer bestuur@wjukken.nl G. Terpstra D. Ottema R.W. Steensma R. de Groot 06 20 49 43 45 058 250 14 05 058 255 25 85 058 250 10 90 058 822 27 63 058 250 14 34 058 250 13 09 058 250 10 38 058 254 20 51 J.Cuperus - info@jacobklaver.nl Jant van Dijk 06 10 05 79 01 058 250 18 13 058 251 96 81 058 251 93 93 058 250 15 97 058 250 11 44 058 250 40 97 06 20 55 71 23 06 20 49 43 45 06 51 22 11 65 06 15 04 77 98 06 14 41 16 80 058 250 22 41 058 850 63 92 058 251 94 02
32 Mandeguod Activiteiten oktober Datum Zondag 3 oktober Woensdag 6 oktober Zondag 17 oktober Dinsdag 19 oktober Vrijdag 22 oktober Woensdag 27 oktober Donderdag 28 oktober Vrijdag 29 oktober Zondag 31 oktober Dinsdag 2 november Activiteit Kerkdienst Klaverjassen Soos 60+ Eetcafé Mantgum Foar Inoar *aanmelden voor 11 oktober Kerkdienst Knutselmiddag voor groep 1 t/m 3 en groep 4 t/m 6 Workshop Droogbloemen krans maken. *aanmelden voor 12 oktober Voorstelling: Vader en zoon Ophalen oud papier Tijd Locatie 10.00 uur 14.00 uur 17.00 uur 10.00 uur 14.00 – 15.00 en 15.30 – 16.30 uur Mariakerk Mantgum MFC de Wjukken MFC de Wjukken Mariakerk Mantgum Freedkelder van de Wjukken 20.00 – 22.00 uur MFC de Wjukken 20.00 uur Vanaf 18.00 uur MFC de Wjukken Hele dorp Vrijdagmiddagborrel Nifelmoarn Vanaf 16.00 uur MFC de Wjukken 9.30 – 12.00 uur MFC de Wjukken/ Doarpskeamer Kerkdienst Gedachtenis aan hen die zijn gestorven 10.00 uur Mariakerk Mantgum 14.00 – 17.00 uur Mariakerk Mantgum Wijkagent Iedere eerste dinsdag van de maand aanwezig voor vragen in de Wjukken van 14.00 - 16.00 uur. Oud papier wordt 13 keer per jaar opgehaald. U kunt deze data terugvinden op de afvalkalender 2021 van Omrin. De data zijn ook te vinden op de Omrin-website. www.omrin.nl/bij-mij-thuis/services/afvalkalender. Of Googlen naar Afvalkalender Mantgum.
oktober 2021 33 Weekagenda Maandag AMV Fanfare ’Harmonie Weidum’ Yoga Dinsdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Urker Vishandel Doarpskeamer Judo, 4 t/m 7 jaar Judo, 7 t/m 8 jaar Judo, 8 t/m 9 jaar Judo, 10 jaar en ouder Bootcamp door Sander Hageman Medische fitness Yogalessen Marian Ypma/Studio Fitaal Woensdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Kaartmiddag Biljarten 60+ Bodyflow, Studio Fitaal Pilates, Studio Fitaal Malletband ‘Harmonie Weidum’ Donderdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Pianoles Kids swing 4 t/m 7 jaar Pizzabakker Funky kids 7 t/m 10 jaar Modern dance 10 jaar en ouder Bootcamp door Sander Hageman Fifty + fit. door Sander Hageman Jeu de boules competitie Clinic beginnen met Hardlopen Yoga Yoga, YogaRutger Vrijdag Peuteropvang ‘de Pukkewjuk’ Doarpskeamer Bridgen Pilates Studio Fitaal Vrouwen in beweging (gymnastiek 55+) Vrouwen in beweging (gymnastiek 55+) Biljartcompetitie Zaterdag Bootcamp door Sander Hageman Oefenavond Mannenkoor Mantgumer Maten Zenmeditatie 15.30 uur OBS de Gielguorde 19.30 - 21.00 uur Dorpshuis Weidum 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 20.00 uur MFC de Wjukken 19.45 - 21.30 uur Dokter Fokkewei 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 15.30 - 18.00 uur Bij de Poiesz 13.00 - 17.00 uur MFC Wjukken 15.45 - 16.30 uur Gymzaal 16.30 - 17.15 uur Gymzaal 17.15 - 18.05 uur Gymzaal 18.05 - 19.00 uur Gymzaal 19.00 - 20.00 uur Sportveld 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 19.45 - 20.45 uur Basisschool Mantgum 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 14.00 uur MFC Wjukken 14.00 - 16.00 uur MFC Wjukken 18.45 - 19.40 uur Basisschool De Gielguorde 19.45 - 20.40 uur Basisschool De Gielguorde 19.30 - 21.30 uur Dorpshuis Weidum 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 14.50 - 21.30 uur MFC Wjukken 15.45 - 16.30 uur Gymzaal 16.30 uur Bij de Poiesz 16.30 - 17.15 uur Gymzaal 17.15 - 18.05 uur Gymzaal 19.00 - 20.00 uur Sportveld 20.00 uur Sportveld 19.30 uur Stal fam. Odinga Skillaerd 19.30 uur Bij mfc Wjukken 19.00 - 20.30 uur Fysiopraktijk Sybesma 20.00 - 21.00 uur Basisschool De Gielguorde 08.15 - 12.15 uur MFC Wjukken 9.00 - 12.30 uur MFC Wjukken 14.00 - 17.30 uur MFC Wjukken 09.00 - 09.55 uur Dorpshuis Weidum 09.15 -10.15 uur MFC Wjukken 10.30 -11.30 uur MFC Wjukken 19.30 uur Café Bonnema 08.30 en 9.30 uur Sportveld
34 Mandeguod Instellingen Instelling Apotheekhoudende Huisarts Bergwerff Buitenschoolse opvang De Vrijbuiters Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Dokterswacht Friesland Fysiotherapiepraktijk Mantgum Gastouderopvang It Swânnennest Gastouderopvang Seerôvers en Lânrotten Gastouderopvang Us Wouterkes Gemeente Leeuwarden, klein leed Gezondheidscentrum It Kleaster Kinderopvang It Flinterke Logopediepraktijk Mantgum Mantgum Foar Inoar Mindfulnesstraining en zenmeditatie J. Sybesma G. van der Heide J. Wijnja R. van der Veen itkleaster@ezorg.nl E. Hartvelt A. Wijnstra foarinoar@mantgum.com Eef Heinhuis Peuteropvang ‘De Pukkewjuk’ (‘Kids First’) E. Hartvelt Politie Service Centrum Shiatsu & Massagetherapie Sportcentrum Akkermans Studio Fitaal YogaRutger Ant Folkerts Info@massagepraktijkantwerk.nl V. Akkermans M. Ypma Rutger Feitsma info@yogarutger.nl Wilt u ook bij deze instellingen vermeld staan? Stuur dan een e-mail naar mandeguod@gmail.com en wij nemen contact met u op. Contactpersoon / email praktijkbergwerff@ezorg.nl apotheekbergwerff@ezorg.nl E. Hartvelt R. de Groot rsdegroot@terphus.nl Telefoon 0517 34 12 72 0517 34 27 26 088 035 04 00 06 51 96 89 90 0900 112 71 12 058 250 14 14 058 250 15 23 058 250 19 52 058 250 13 63 058 257 66 66 058 763 45 13 088 035 04 00 06 27 06 49 94 058 250 15 57 06 12 82 27 12 088 035 04 00 0900 88 44 06 52 13 31 30 0515 42 56 12 06 42 01 22 03 Waar zijn in Mantgum AED’s aanwezig? MFC Wjukken (dag en nacht) hoofdingang gebouw Poiesz Supermarkt, alleen tijdens openingstijden Fysiotherapie Jelle Sybesma, werkdagen 08.00 - 18.00 uur Wat te doen bij een incident: eerst 112 bellen.
oktober 2021 35
36 Mandeguod Nieuws Jeu de Boules vereniging De Wjukslach Boules in Easterein Op 17 augustus was er in Easterein een jeu de boules-toernooi waar ook een aantal boulers uit Mantgum aan meededen. Het was naast een gezellige middag ook een spannende middag. Na het spelen van 3 rondes waren er 3 boulers met eenzelfde eindstand. Na een uiterst spannende extra beurt werd Trees Paques uit Mantgum de winnares van het toernooi. Niet alleen Trees was trots; met haar de andere Mantgumers ook. De Boppeslachdei Op 21 augustus was er opnieuw een zeer geslaagde Boppeslachdei. Naast fietsen, kaatsen, tennis en voetbal was er een jeu de boules-toernooi. Er werden paren gevormd uit leden van de vereniging en mensen die het graag een keertje wilden proberen. Na drie ronden was er geen team dat alle drie partijen had gewonnen, je kunt dus spreken van een goede samenstelling van de teams. Winnaars van deze dag waren Gjetsje Terpstra en Popke Veenstra, tweede waren Harm van der Werf en Anke van Eiff en als derde Klaasje de Jong en Peter Edes. Het was een mooie dag en zeker voor herhaling vatbaar. Wjukslach op stap Op zaterdag 4 september zijn we weer met 20 leden op stap geweest. Om 13.00 uur zijn we vertrokken richting de Potten bij Sneek. Door loting werden de teams gevormd en er werd door iedereen een plekje ergens in het gras gezocht om te spelen. Hierna weer de auto in en naar de Dille bij Easterwierrum voor koffie/ thee met wat lekkers. Van de jeu de
oktober 2021 37 boules vereniging van Wiuwert mochten we gebruik maken van hun baan en na een nieuwe loting werd er weer fanatiek gespeeld. Om niet te lang in de auto te zitten was besloten de laatste wedstrijd op onze thuisbaan te spelen. Na deze laatste wedstrijd werden we in de Wjukken verwacht waar een heerlijk buffet voor iedereen klaar stond. De winnaar van deze middag was Elske Veenstra en Joost Lotgering eindigde als tweede. Popke Veenstra
38 Mandeguod Mantgum Foar Inoar Eetcafé Zondag 17 oktober organiseert Mantgum Foar Inoar weer een Eetcafé, waarvoor we u van harte uitnodigen! Jong, ouder, alleen of samen! Natuurlijk met in achtnemen van de dan geldende Coronaregels. Locatie: Aanvang: Kosten: Grote zaal in MFC Wjukken met voldoende afstand tussen de tafels. 17.00 uur 7 euro p.p. excl. drankjes Voor dat bedrag kunt u aanschuiven om te genieten van een menu, gekookt en verzorgd door dorpsgenoten! Het menu is, zoals altijd, een verrassing! Mee eten? (of mee koken!) Meldt u dan aan bij de coördinatiegroep (bij onderstaande nummers) of via de mail: foarinoar@mantgum.com Graag voor 11 oktober. Wij zijn blij dat het Eetcafé weer kan worden gehouden en zien uit naar de 17e! Coördinatiegroep Mantgum Foar Inoar Siebolt en Aukje 06 51 058 186 Ria Ank Marja Pieter en Roelie 06 25 310 743 058 250 1557 06 12 068 990 06 83 713 210
oktober 2021 39
40 Mandeguod Nei twa jier wer nei Hongarije Nei sa’n twa jier sparjen, stiene der op ferskillende plakken 660 doazen mei twaddehânsk klean en boarstersguod opslein. Klear om ferfierd te wurden nei Hongarije. It bleau lang spannend oft we dizze simmer ôfreizgje koene. Mar úteinlik gong ein juny de grins fan Hongarije iepen, in wike letter wie it foar toeristen mooglik om in hotel te boeken, de tehuzen yn Hongarije wiene iepen foar besikers en wy hiene beide de faksinaasjes hân. Grien ljocht dus! Op freed 30 july kaam de frachtauto yn Hilaard en stie der in hiele ploech manlju klear om yn te laden. Geweldich dat der altyd safolle minsken helpe mei it sortearen en it ynladen! Doe’t wy de woansdeis dêrnei oankamen yn Kisléta stiene alle doazen al kreas opsteapele yn de gymseal. We moasten ús earst melde by de direktrise, mar it duorre wol even foardat wy boppe wiene. De bern hiene ús al spotten en dy woene fansels oankrûpe, byprate en foto’s fan ús bern sjen. Neidat we elkenien begroete hiene, koene wy fuort in begjin meitsje mei it sortearen fan de doazen op kleur. Omdat de gymseal foar de helte fol stie mei bêden wie dat noch in hiele puzel. It slagge dan ek net om it yn ien kear te dwaan. Tongersdeitemoarn hawwe wy de rest dien. In karre wie ek samar regele en dus koene wy de jûns de tehuzen maile wannear’t we komme soene. It lange wykein waard ynfolle mei in dei Debrecen, coktails drinke op it terras en in bbq by minsken thús. In hiele middei Hongaarsk praten, we wiene it noch net ferleard. Moandeitemoarn koene we de karre al betiid ophelje en we hoegden dizze kear sawier net lâns de garaazje om de achterljochten repareare te litten. Nei it ynpakken dêr’t in soad bern mei helpe woene (allegear op kop en earen derby) hawwe wy earst kofjedronken mei in
oktober 2021 41 kocht fan de donaasjes dy’t ferskate minsken dien hawwe. freon dy’t sûnt koart yn it tehûs wurket as fersoarger. Wy seagen even op syn ôfdieling dêr’t foaral jongere bern lizze. It rekket ús alle kearen wer as we sjogge hoe’t guon bern de hiele dei allinne mar yn harren bêd lizze. Se wurde goed en mei leafde fersoarge, mar jild en tiid foar terapy of om se wat te learen is der net. Nei dizze pauze rieden we nei Nyírbátor. It foel ús op dat der yn dit ynternaat no folle mear bern binne mei sichtbere problemen. En dat hâldt yn dat it wurk foar it personiel ek net makliker wurdt. Dêrnei troch nei Nyírbéltek. Flak foardat wy yn Hongarije oankamen, hiene se in simmerstoarm yn de provinsje. Trije dagen gjin stroom, wetter ensfh. Se hiene ús mailtsje dus mist en it wie in ferrassing dat we kamen. Mar gjin noed, der waard fuort fan alles oantúgd en we koene sa oanskowe by it ebéd (lunch). Werom yn Kisléta bêdeguod en sokken foar it A-paviljoen ôflevere yn de wasserette, It ôfrûne jier Foar tiisdei stiene earst Tiborszállás en Mérk (âldereintehuzen) op it programma. Fansels gie it petear mei de meiwurkers yn de tehuzen faak oer it ôfrûne (koroana)jier. Yn Tiborszállás binne in soad minsken earnstich siik rekke of ferstoarn. Yn Mérk, dat mar in pear kilometer fierderop leit, hiene allinne wat meiwurkers siik west. Ferrassend, al moatte we sizze dat de iennige kear dat wy kontrolearre waarden yn Mérk wie. De portier moast ús temperatuer mjitte en it faksinaasjeboekje sjen. Fierder wie it krekt of bestie koroana yn Hongarije net mear. Der waard yn in soad gefallen mei ús fûstke, we waarden oankrûpt, der waard op ús omtute en by de winkel yn de rij krûpten minsken je ek hast yn ’e bûse. Yntusken hie wol elkenien it oer de fjirde golf dy’t oansteande is en dat de skoallen yn septimber wierskynlik wer ticht moatte. We wiene yn beide plakken gau klear. Faak wurdt yn Mérk ek ebéd regele, mar dizze kear wiene se danich yn de stress. We moasten earst útlade want de hege baas kaam del foar ynspeksje. Nei in koarte pauze by ús appartemint koene we nei Nábrád (dei-opfang handikapten). Dêr koene we aardich wat doazen kwyt, dy’t allegearre brocht wurde by earme famyljes yn de →
42 Mandeguod omkriten. Mei Káta, de mem fan ien fan de bern, en de twa nije direktrises giene we út te iten yn Fehérgyarmat. Toeristyske rûte Woansdeis hoegden we allinne mar nei Gönc, mar dêr wiene we wol hast de hiele dei mei besteld. It is al in ein riden en as der dan ek noch op ferskillende plakken oan de dyk wurke wurdt! De weromreis in toeristyske rûte dien, in bytsje spannend wol mei de karre skerpe bochten yn heuvelachtich gebiet. De deis dêrnei moasten we earst even wat langer mei ‘ús eigen direktrise’ prate. We mochten dit jier net yn it hûs dêr’t we oars ferbliuwe. Net komfortabel genôch fûnen se yn Kisléta. Takom jier, as de bern allegearre wer meiwolle, kin it wol. De direktrise soe in potsje jild sykje foar it skjinmeitsjen en lytse reparaasjes. En dan bliuwt de taal- en kultuerbarriêre dochs wol wat lestich. Wy hawwe besocht út te lizzen dat dat foar ús net hoecht (wy kinne sels himmelje en dat der wat ferve fan de muorre falt is ek gjin probleem), mar it wie gjin punt fan diskusje! No ja, meglátjuk (we sille it sjen) takom jier. Dêrnei nei it blijf van mijn lijf huis yn Nyíregháza riden om spul te bringen. De bewenners en foaral de bern wiene bliid mei al it (nije) spul. De froulju fan de ferskillende breiklups hiene dan ek prachtige truikes, sjaals en tekkens breide en poppen moai oanklaaid.
oktober 2021 43 Middeis arrivearren we oan de lette kant yn Berettyoújfalu. It kantoarpersoniel soe al nei hûs. Dochs wie de ûntfangst hiel hertlik. We hawwe noch even Nederlânsk praten mei in jonge dy’t earder faak yn de fakânsje by in Nederlânsk gastgezin kaam. Koe hy moai wer even oefenje, al waard it wol wat in babiloanyske tastân mei Nederlânsk, Ingelsk, Dútsk en Hongaarsk trochinoar. Op de weromreis kamen we troch Bocskaikert dêr’t ús favorite restaurant stiet. Tradysjegetrou in houten planke mei ferskillende soarten fleis en as dessert somlói galuska besteld. Foar wa’t sels somlói meitsje wol, sjoch it resept op de folgende side. It Reade Krús En doe kaam de freed en dêr hiene we wol wat tsjinoan sjoen. Freeds geane wy altyd nei it Reade Krús en Julia giet dan mei. Yn Nederlân hiene wy har besocht te beljen, mar har telefoan wie ôfsletten. Yn Kisléta hawwe se doe foar ús belle mei it Magdaleneum dêr’t Julia earder wurke en dêr fertelden se dat se foarich jier ferstoarn is. We sille har sa ferskriklik misse! Safolle moaie en bysûndere mominten mei har belibbe en no is se der net mear by. Foardat we nei it Reade Krús gongen, hawwe we earst nei de tsjerke yn Mariapócs west om in kearske foar har oan te stekken. Yn Nyíregyháza koene we ek sa’n 85 doazen achterlitte en de meiwurkers lieten ús sjen wat se de kommende tiid dwaan sille. Foar 130 famyljes stiene der foedselpakketten en pakketsjes mei fersoargingsprodukten klear. De meiwurkers fan it RK hawwe it ferskriklik drok hân it ôfrûne jier, want ek hjir binne in soad minsken wurkleas rekke of faillyt gien. De lêste doazen wiene foar Kisléta sels. De meiwurkers fan de wasserette en de bern wiene yn elk gefal al wer hiel wiis mei de t-shirts en wurkklean dy’t ek yn de doazen sieten. Wy hawwe wer in moaie tiid hân! It wie moai fansels om alle bekenden wer te sjen, mar ek fertrietlik dat guon der net mear binne. Moai dat we dit wurk dwaan meie, mar ek tryst dat it noch altyd nedich is. Tank foar alle help, donaasjes en it meilibjen! De earste doazen foar takom jier steane alwer klear..... Jelle en Renske Swannedrift 28 Mantgum →
44 Mandeguod Somlói Ingrediënten Cakes • 6 eieren • 6 eetlepels suiker • 6 eetlepels bloem • vanillesmaakstof • 2 eetlepels cacaopoeder met kop Walnotenroom • 100 gram boter • 100 g walnoten • 200 ml melk • 1 eetlepel suiker met kop • 1 eetlepel rum • 1 theelepel bloem met kop Chocoladeroom • 200 ml melk • 1 ei • 1 eetlepel suiker met kop • 100 g boter • 1 theelepel bloem met kop • 2 eetlepels cacao Topping • 300 ml zure room • 100 ml melk • 1 eetlepel rum • 100 g suiker • 2 eetlepels cacao • 1 handvol rozijnen geweekt in rum Bereiding • Beboter en bebloem twee rechthoekige cakevormen. • Verwarm de oven tot 180 °C. • Maak een vanille en een chocoladecake als volgt: scheidt het eiwit van de dooiers. Klop de dooiers met suiker tot ze dik en schuimend zijn. • Vermeng ze met de bloem. Sla het eiwit tot het stijf is en vermeng het in het beslag. • Verdeel het cakebeslag in twee delen. • Voeg aan één deel 2 eetlepels cacao met kop toe en aan het andere deel vanille smaakstof. • Zet elk beslag in de cakevorm. • Bak beide vormen ongeveer 15 min, tot de cakes van de randen van de vorm komen. • Haal de cakes uit de vormen en laat ze op een rooster afkoelen. • Bereid de walnotenroom door de walnoten met de boter, de melk, de bloem, de suiker en de rum te mengen. • Breng het mengsel aan de kook, ondertussen goed roeren, haal het daarna van het vuur en laat het afkoelen. • Giet het mengsel over één van de cakes, bestrooi met rozijnen en zet de andere cake er bovenop. • Om de chocoladeroom te maken, mengt u de melk met het geslagen ei, de boter, de bloem, de suiker en de cacao. Verwarm langzaam terwijl u langzaam roert totdat het dik wordt. Niet koken! • Laat het een beetje afkoelen en verdeel het dan over de bovenkant van de cake en leg deze weg om te rusten. • Wanneer de room stijf is, snijd de cake in kleine vierkante stukken en stapel het op een schotel op. Meng de melk met 50 g suiker en de rum, giet deze over de cake. • Verfraai met slagroom. • Alvorens op te dienen, meng de resterende cacao met suiker en wat water om een dikke saus te maken en over de slagroom te gieten.
oktober 2021 45
46 Mandeguod Lytse PC 2021 Foto: Jelmer Jonker. Tekst: Jan Heida Snein 12 septimber 2021, de dei fan de Lytse PC. Ferline jier frije formaasje, dit jier troch inoar lotsjen. De opjefte is lyts mei acht partoer op de list, dat binne we oars wend en dat moat einliks ek oars. Acht partoer op de list mei ien keatser út it eigen doarp. Ferline wike ha we op it NK keatst yn Tsjom mei 42 partoer op de list, dat is fansels ek in útsjitter nei ûnderen ta. Giet it dan min mei it keatsen? Miskien wol, mar der binne ek echt wol positive punten. Seker as we nei Mantgum as ferieniging sjogge. In protte jeugd op it fjild te trainen, yn de federaasje geane se der al op út. It stapke as stap moat noch makke wurde nei de KNKB, dan sjogge je ek wat oare keatsers. Op alle NK’s wie Mantgum fan de partij, manlju, froulju twadde yn Froubourren, junioaren en 50+. En net te ferjitten de earste priis op de Jong Famme partij. Mar no werom nei de Lytse PC, yn de earste omloop wurdt der yn fjouwer perken keatst, sadat we om goed alve oere klear binne mei de earste omloop. De lêste partij is wat letter klear want Jelle Cnossen hat wat opstartproblemen. Bauke Triemstra, de kening fan ferline jier, giet der de earste omloop ôf mei 1-5 6-6. Bauke daacht út, prikelet, mar it mei net helpe. De beide Littensers Simon Zijlstra en Pier Piersma winne harren partij mei 3-5 2-6. ‘Pier do hiest dochs ôfskied nommen?’ ‘Kloppet’, seit Pier, ‘mar ik wie bang dat it oars net trochgean soe, dus ha my mar opjûn.’ Klasse natuerlik en hy slacht lekker fan him ôf. Yn de twadde omloop kinne se net op tsjin Wessel v.d. Woud-en-dy, mei 5-4 6-2 is it dien. De oare partij op de twadde list wurdt ienfâldich wûn troch Haye Jan Nicolay mei 3-5 0-6.
oktober 2021 47 De finale liket hurd te gean. Haye Jan komt flot op in foarsprong fan 4-1. Troch flaters, mar ek troch it knappe keatsen fan Wessel, Marco en Redmer komme se werom: 4 earsten gelyk. It is dan spitich dat it fyfde earst te ienfâldich fuort jûn wurdt. It wurdt noch 5 earsten gelyk mar ek it lêste buordsje giet nei Haye Jan en syn maten. Sa komt der noch foar trije oere in ein oan de 71ste Lytse PC. Yn sifers. Earste Omloop: 1 Wierd Baarda Dronryp Jelle Cnossen Bolsward Jesse Heida Mantgum – 2 Simon Zijlstra Easterlittens Pier Piersma Easterlittens Thom Stellingwerf Makkum: 3-5 2-6; 3 Jesse Kroondijk Sint Annaparochie Elgar Boersma Stiens Luka van der Weg Wommels – 4 Wessel v.d. Woud Goutum Marco de Groot Franeker Redmer Cnossen Bolsward: 3-5 2-6; 5 Bauke Triemstra Sint Jacobiparochie Jorn Lars van Beem Dronryp Jelmer Miedema Goutum – 6 Corné Tuinenga Berltsum Jari Visser Witmarsum Jurrit Osinga Ingelum: 1-5 6-6; 7 Auke Boomsma Morra Willem Miedema Hitzum Jorrit van Smeden Franeker – 8 Haye Jan Nicolay Britsum Germ Epema Arum Yannick Hielkema Bitgum: 4-5 0-6. Twadde omloop: 2 Simon Zijlstra - 4 Wessel v.d. Woud: 4-5 2-6; 6 Corné Tuinenga - 8 Haye Jan Nicolay: 3-5 2-6. Finale: 4 Wessel v.d. Woud - 8 Haye Jan Nicolay 5-5 0-6. Priiswinners: 1 Haye Jan Nicolay Britsum (k), Germ Epema Arum en Yannick Hielkema Bitgum; 2 Wessel v.d. Woud Goutum, Marco de Groot Franeker en Redmer Cnossen Bolsward
48 Mandeguod
oktober 2021 49 zorgvuldig en met aandacht Dag en nacht bereikbaar T 0566 60 29 22 I www.dejonguitvaartzorg.nl www.dejonguitvaartzorg.n .nl nl
50 Mandeguod Nieuws uit de Doarpstsjerke Mantgum & Skillaerd Vieringen in oktober 2021 Op 3, 17 en 31 oktober is er om 10.00 uur een dienst in de Doarpstsjerke. Na de viering drinken we gezamenlijk koffie en is er ruimte voor ontmoeting. Daarbij is iedereen welkom, ook als u niet de viering bijwoont. Fan herte wolkom! Breek de week In de coronatijd begonnen we met openstelling van de kerk op woensdag om elkaar bij een bakkie te ontmoeten. Wat later werden er meer beperkende maatregelen genomen en in diezelfde periode werd de restauratie van kerk en orgel met voortvarendheid aangevat. Die restauratie is nog steeds gaande en - zoals het er nu uit ziet - zal die voltooid zijn rond half november. In verband daarmee is op dit moment de kerk niet geschikt en veilig genoeg voor ontmoeting op woensdag. Zodra het mogelijk is om deze nieuwe oude gewoonte in ere te herstellen, laten we u dat weten. We verheugen ons erop - als het zover is - u weer te zien bij breek de week. Op 2 en op 7 november in de Mariatsjerke: gedachtenis aan hen die zijn gestorven Uitnodiging De kerk gedenkt ieder jaar haar doden. In de traditie van de moederkerk is dat op Allerzielen, 2 november. In de Mariakerk sluiten we daarbij aan op de eerste zondag na deze datum: 7 november. Traditioneel worden dan de namen van de overledenen van het afgelopen jaar genoemd en daarbij wordt er een kaars voor hen aangestoken. De uitgenodigde familie kan die kaars zelf aansteken en meenemen naar huis. Gebeden, lezingen en liederen staan in het teken van deze dag van gedenken. In dat gedenken ligt ook de toekomst besloten, van opnieuw je toevertrouwen aan het leven. Op 2 november is de kerk open tussen 14.00 en 17.00 uur. U bent daar van harte welkom om de stilte te zoeken, een kaarsje aan te steken, naar muziek te luisteren. Er is daar voor u ook een luisterend oor, alleen als u dat wilt.
oktober 2021 51 De kerkdienst op zondag 7 november begint om 10.00 uur. Mocht u graag willen dat de naam van iemand die in het afgelopen jaar of eerder is gestorven, wordt genoemd, dan bent u van harte welkom. U kunt daarover contact met mij opnemen. Dat is belangrijk om te voorkomen dat er in de dienst op 7 november storende fouten optreden bij het noemen en schrijven van de naam, geboorte- of sterfdatum. “De mensen van voorbij wij noemen ze hier samen. De mensen van voorbij wij noemen ze bij name. Zo vlinderen zij binnen in woorden en in zinnen en zijn wij even bij elkaar aan ‘t einde van het jaar.” Strofe uit een gedicht van Hanna Lam Op de website van de Mariakerk kunt u alle diensten van de komende maanden - ook in Advents- en Kersttijd - vinden: www.pkn-mantgum.nl/vieringen. Willemien Keuning 0643637575 wjkeuning@me.com
52 Mandeguod
oktober 2021 53 Himmel en Skjin As it net kin sa as it moat, dan moat it mar sa as it kin, tochten Antsje Kuipers en Johan Heddema. Je kinne sizze: ‘It is in taak fan de gemeente’, mar as je je der oan steure kinne je der sels ek wat oan dwaan. It wite brechje by it spoar wie sa fersmoarge dat doe tochten we: ‘We stekke sèls de hannen út de mouwen!’. En dat kin elkenien yn it doarp fansels ek dwaan. Dus wat let dy om....... Johan Heddema en Antsje Kuipers
54 Mandeguod Kookkunsten vanaf It Hiem Na twee recepten voor hartige gerechten is het hoog tijd voor een zoet nagerecht. Nu vind ik het altijd tijd voor een zoet nagerecht, maar dat is een verhaal voor een andere keer. In mijn missie om Italiaanse gerechten een Friese draai te geven en andersom, kwam ik deze keer uit bij Dokkumer koffie. Ik ben opgegroeid in Drenthe en ook in Drenthe is de Dokkumer koffie een populaire manier om de maaltijd af te sluiten. Warme koffie, zachte slagroom en een flinke scheut Berenburg, het is natuurlijk ook een gouden combinatie. Natuurlijk kun je zoiets ‘veritaliaansen’ door er een Italiaanse drank in te gooien, maar dan is het geen Dokkumer koffie meer. Nee, ik pak het anders aan. Ik neem de Dokkumer koffie en maak er een Panna cotta van. Win-win, want veel lekkerder dan zo’n Italiaans puddinkje wordt het niet. Panna cotta is Italiaans voor ‘gekookte room’. De slagroom kunnen we dus afvinken. Als we die room vervolgens naar koffie laten smaken en er een rijke Berenburgsaus aan toevoegen, is de Dokkumer koffie compleet. Wil je er nog een Fries schepje bovenop doen, dan kun je een paar Dúmkes verkruimelen over of rond het puddinkje. Dokkumer koffie, maar dan anders Voor 4 a 5 kleine panna cotta’s Dit heb je nodig: Panna cotta: 500 ml slagroom 3 blaadjes gelatine 2 buisjes oploskoffie (of een hoeveelheid voor 2 kopjes) 25 gram bruine basterdsuiker Saus: 100 ml berenburg + wat extra 150 ml gecondenseerde melk (te koop in blikjes in de supermarkt) Klein snufje zout, optioneel
oktober 2021 55 Week de gelatineblaadjes in koud water. Breng intussen de slagroom zachtjes aan de kook met de suiker. Voeg de oploskoffie toe en roer tot het helemaal opgelost is. Knijp de gelatine goed uit en voeg toe aan het roommengsel. Draai het vuur uit en verdeel de room over kleine vormpjes of schaaltjes. Laat eerst buiten de koelkast afkoelen en als ze op kamertemperatuur zijn kunnen ze de koelkast in om een paar uur op te stijven. Ergens in die uren kun je de saus maken door de gecondenseerde melk aan de kook te brengen met de 100 ml berenburg. Laat dit een minuut zachtjes koken. Zelf doe ik er graag een snufje zout in, om de karamelachtige smaak wat meer diepte te geven. Alleen zoet is ook maar gewoon zoet. Laat de saus afkoelen. Als de saus is afgekoeld wordt hij dik, roer er voor het serveren nog wat Berenburg doorheen, tot de saus weer mooi vloeibaar is. Hiermee wordt het dus ook een alcoholisch toetje. Mocht je het voor kinderen maken, laat dan de saus achterwege als je geen ruzie met de ouders wilt. Voor het serveren, stort je de panna cotta op een bordje. Wat ik zelf een prettige methode vind is om met een mesje even voorzichtig langs de rand van het vormpje te gaan om de panna cotta los te maken (niet te diep gaan met het mes, gewoon alleen de rand) en daarna het vormpje even in een bak met heet water te zetten. Net lang genoeg om de buitenkant van het puddinkje een beetje te laten smelten. Vervolgens zet je het vormpje omgekeerd op het bordje, houd je de hele boel stevig vast en schudt een paar keer stevig heen en weer. Als het goed is voel je de panna cotta loskomen van de vorm. Je weet dat je panna cotta goed gelukt is, als hij lekker wiebelig is. Niets zo teleurstellend als een panna cotta waarvoor te veel gelatine is gebruikt. Schenk de afgekoelde saus om de panna cotta en klaar is je Dokkumer koffie. Maar dan dus anders. Buon appetito, oftewel lekker ite! Ester van Baarle
56 Mandeguod Vers gebakken, ambachtelijk bereide steenoven pizza’s met dunne knapperige bodem en verse ingrediënten. Iedere donderdag bij de Poiesz in Mantgum van 17.00-19.00 uur. Ook aan de wagen verkrijgbaar: Sambrini Pizzabon, leuk om te geven, lekker om te krijgen! Om te bestellen bel of app: 06 - 53877841, of bestel aan de wagen. Het is niet nodig om vooraf te bestellen, maar wel handig! Alleen op bestelling verkrijgbaar: antipasti/borrelplank, huisgemaakte roomboter appeltaart. Menu kaart Margherita: tomatensaus, kaas, mozzarella, basilicum Verdura: tomatensaus, kaas, champignons, olijven, ui, knoflook, zongedroogde tomaatjes, mozzarella Quattro Formaggi: tomatensaus, kaas, mozzarella, gorgonzola, parmezaanse kaas Funghi: tomatensaus, kaas, mozzarella, champignons Quattro Stagioni: tomatensaus, kaas, champignons, ham, olijven, artisjokken Picanto: tomatensaus, kaas, salami, jalapeño pepers, champignons Pollo: tomatensaus, kaas, kipfilet, champignons, paprika, ui Della Casa: tomatensaus, kaas, zwarte olijven, knoflook, zongedroogde tomaatjes, spekreepjes, champignons, gorgonzola Hawaii: tomatensaus, kaas, ham, ananas Carbonara: tomatensaus, kaas, ham, salami, spekreepjes Prosciutto: tomatensaus, kaas, ham, paprika Sambrini: tomatensaus, kaas, champignons, paprika, ham, salami, spekreepjes, ui Shoarma: tomatensaus, kaas, shoarmavlees Shoarma speciaal: tomatensaus, kaas, shoarmavlees, ui, paprika Pescatore: tomatensaus, kaas tonijn, paprika, ui Kip Cajun: tomatensaus, kaas, pittige kipreepjes, verse tomaatjes, rode ui € 8,50 € 10,50 € 11,50 € 10,00 € 12,00 Vesuvius: tomatensaus, kaas, knoflook, olijven, jalapeño, pepers, spekreepjes, ei, mozzarella € 12,00 Salame: tomatensaus, kaas, salami € 9,50 € 10,00 € 12,00 € 13,00 € 10,50 € 11,00 € 10,50 € 13,00 € 12,50 € 13,50 € 12,50 € 13,50 Naar wens kan de pizza met verse knoflook worden belegd en/of de rand met knoflookolie worden ingesmeerd. Extra kaas, groente, olijven, ei € 0,75; extra vlees, gorgonzola € 1,25 / vis € 2,25; bakje knoflooksaus € 1,00.
oktober 2021 57 Met hart voor dieren, in het hart van Fryslân Voor spoedgevallen 24 u./7d. bereikbaar. Oedsmawei 13, 9001 ZJ GROU Tel. 0566 - 60 14 64 E-mail: info@dierenartsgrou.nl Websites: www.dierenartsgrou.nl en www.bistedokter.nl Telefonisch spreekuur: maandag t/m zaterdag van 8.00 - 9.30 u. Spreekuren gezelschapsdieren uitsluitend op afspraak! Balie geopend: Maandag t/m vrijdag: 8.00 – 18.00 u. en zaterdag: 8.00 – 9.30 u.
58 Mandeguod
oktober 2021 59 Witte jim dat… → … der by Trui en Inne Schots wer kalebassen binne? Se jouwe dizze kalebassen fergees (gratis) wei. It ienige dat se freegje is in frijwillige bydrage foar Handicap. nl. Dit omdat der op dit stuit net in koördinator mear is foar dit fûns yn Mantgum. De fraach is dan ek tagelyk oft der immen yn Mantgum is dy’t dit op har/him nimme wol. Dyjinge kin kontakt opnimme mei Tryntsje van der GaliënJellema of Trui Schots. → … der op freed 26 novimber 2021 wer in ‘Verhalenavond’ wêze sil? It tema fan dit jier is “Taal fan myn hert”, in tema dêr’t in skala oan ferhalen oer te fertellen is. Op sa’n jûn binne yn hiel Fryslân hûnderten fertellers te finen op bysûndere lokaasjes, sa as tsjerken, bibleteken, húskeamers, kelders, neam mar op. Plakken dêr’st miskien dyn buorlju tsjin it liif rinst, mar faaks komst ek folslein ûnbekenden tsjin. Aardich idee foar Mantgum? Mear witte? Sjoch op verhalenavond.nl.
60 Mandeguod
oktober 2021 61 Heb jij een probleem en wil je ervan af? Ik help je graag Via Sil! Hypnotherapeut Silvia Fokkema 06 46 376 520 www.via-sil.nl
62 Mandeguod Colofon Mandeguod is een uitgave van Doarpsmienskip Mantgum en verschijnt 11 keer per jaar Doarpsmienskip Mantgum Ewoud Westrik secretaris, Bert van der Weide penningmeester Algemeen lid: Maaike Kuipers, Annemarie Meetsma, Ydwine Willemsma E-mail: doarpsmienskip@mantgum.com Website: www.mantgum.com Redactie Mandeguod Vacature hoofdredacteur, Lys Scarse eindredacteur, Maaike Kuipers redacteur, Diny de Vries redacteur, Jacob Scheffer redacteur, Schelte de Jong vormgever, Rinse Westerdijk vormgever Financieel beheer Hotze Bonnema penningmeester. Bankrekening Mandeguod: NL77 INGB 0005 0727 04 Verspreiding Yme en Ary Meintema coördinatie. Verspreiding door veel vrijwilligers uit Mantgum Druk CSLdigitaal Tarieven Mandeguod Jaaradvertentie (binnenwerk) Eenmalige advertentie (alleen binnenwerk) Formaat (bxh) Hele pagina € 160,00 Halve pagina € 85,00 47,50 Kwart pagina € Hele pagina € Halve pagina € Kwart pagina € 27,50 15,00 11,00 Aanleveren advertenties Bij voorkeer in zwart wit en PDF formaat. Aanleveren van een advertentie kan ook in TIFF, JPG, JPEG of PNG. Aanleveren van een advertentie in WORD is ook mogelijk. U loopt dan wel de kans dat er afwijkingen optreden, met name in de fonttypes en fontgrootte. Verenigingsmededelingen (alleen binnenwerk) Jaarbijdrage € 30,00 Oplage 510 exemplaren Inleveren kopij Uiterlijk de 14e van elke maand E-mail: mandeguod@gmail.com Algemeen In uw mail met de bijdrage(n) dient u - voor eventuele vragen - uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden. De bijdrage moet - tenminste - voorzien zijn van de naam van de afzender. Eventuele foto(‘s) ook apart en bewaard als TIFF, JPG, JPEG meesturen. De redactie behoudt zich het recht voor om uw tekst te redigeren, zo nodig in te korten of om uw bijdrage(n) eventueel niet te plaatsen. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van stukken die zijn geschreven door niet-redactieleden. Tevens dient u zich er rekenschap van te geven dat Mandeguod ook in pdf-formaat op www.mantgum.com geplaatst wordt. © MANDEGUOD Overname van artikelen en foto’s alleen na verkregen schriftelijke toestemming van de redactie van Mandeguod. 128 x 180 mm 128 x 87,5 mm 61,5 x 87,5 mm 128 x 41,25 mm
oktober 2021 63
1 Online Touch