Uw uitdagingen zijn onze zorg Jaarverslag2018
2
Inhoud Voorwoord Goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt Professionele cultuur Talentbenutting en loopbaanontwikkeling Veilige werkomgeving Gezonde en vitale werkomgeving Overige activiteiten in 2018 Bestuur Voion Financiëel Vooruitblik 4 8 20 22 26 28 34 38 40 46 >
4 Voorwoord INHOUD >
Voor u ligt het jaarverslag van 2018. Hierin kijken we terug op alweer het zevende ‘levensjaar’ van Voion. Voor veel scholen in het voortgezet onderwijs was 2018 weer een jaar met verschillende uitdagingen zoals lerarentekorten, teruglopende leerlingenaantallen, hoge werkdruk en veiligheidsincidenten. Allemaal uitdagingen die raken aan de belangrijkste thema’s van Voion. 5 Dit digitale jaarverslag geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste activiteiten van Voion in 2018 op deze thema’s: ‘Goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt’, ‘Professionele cultuur’, ‘Talentbenutting en loopbaanontwikkeling’, ‘Veilige werkomgeving’ en ‘Gezonde en vitale werkomgeving’. Dit zijn niet alleen onze thema’s maar ook cruciale voorwaarden voor scholen om het beste onderwijs te kunnen geven. Want goed onderwijs vereist een professionele, prettige en veilige werkomgeving. En dat is waar wij ons ook in 2018, samen met werkgevers en werknemers in het voortgezet onderwijs, weer voor hebben ingezet. Mariëtte Pennarts onafhankelijk voorzitter Voion >
6 INHOUD >
Over Voion 7 Voion zet zich samen met werkgevers en werknemers in de sector in voor: de verdere ontwikkeling van het voortgezet onderwijs tot de aantrekkelijkste werkomgeving van Nederland. Dit is een professionele, veilige en gezonde werkomgeving waar bevlogen en enthousiast wordt gewerkt aan het beste onderwijs. De dialoog tussen werkgever(s) en werknemer(s) is cruciaal daarin. In 2018 werken we, in de rol van kenniscentrum, ontwikkelaar en aanjager, hieraan via de volgende thema’s: Goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt Professionele cultuur Talentbenutting en loopbaanontwikkeling Veilige werkomgeving Gezonde en vitale werkomgeving >
8 Goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt Op een goed werkende en toekomstbestendige arbeidsmarkt is er voldoende goed opgeleid personeel en zijn schoolbesturen in staat in hun eigen regio grote schommelingen in aanbod en vraag op te vangen en knelpunten, waar nodig, samen aan te pakken. Voion zet zich in 2018 op verschillende manieren hiervoor in. INHOUD >
9 Verkenningen en onderzoek Om te kunnen voorspellen hoe de arbeidsmarkt voor onderwijspersoneel in het vo er de komende jaren uit zal zien en om inzicht te krijgen in instroommogelijkheden van nieuwe doelgroepen, voert Voion verschillende analyses, onderzoeken en verkenningen uit. • Voion stelt in 2018 18 regionale arbeidsmarktanalyses op en een SWOT-analyse van de arbeidsmarkt in het voortgezet onderwijs. • Voion publiceert in 2018 de in 2017 uitgevoerde verkenningen naar kansen en mogelijkheden voor instroom van nieuwe doelgroepen. • In het kader van ‘anders organiseren’ in onderwijs starten we onderzoek op naar wat anders organiseren van onderwijs betekent voor het personeel op school. Met o.a. enkele ervaringen van scholen met anders organiseren. Oplevering van het onderzoeksrapport verwachten we medio 2019. >
10 INHOUD >
11 Instroom in de sector Een belangrijk knelpunt op de onderwijsarbeidsmarkt is het tekort aan docenten voor bepaalde vakken. Wiskunde, scheikunde, natuurkunde, informatica, Duits, klassieke talen en Frans zijn de vakken waar de komende jaren de grootste knelpunten worden verwacht. Om de tekorten te verminderen richt Voion zich op verschillende doelgroepen: • Om studiekiezers en masterkiezers te enthousiasmeren voor werken in het onderwijs voert Voion de campagne ‘Helden voor de klas’ uit. • Via de subsidieregeling Vierslagleren van OCW halen in 2018 158 van de 184 (startende) leraren een (extra) bevoegdheid in een tekortvak. De zittende leraren krijgen daarbij extra studieverlof vanuit Vierslagleren. • Om universitair afgestudeerden te stimuleren een eerstegraads lerarenopleiding te volgen, verzorgt Voion in 2018 de voorlichting, communicatie en hepdesk van de regeling Tegemoetkoming Studiekosten Onderwijsmasters (TSO) van OCW. DUO voert de regeling uit. >
12 • Zowel Vierslagleren als TSO stoppen eind 2018. Met een uitgebreide schriftelijke evaluatie kijken we terug op de leerpunten en successen voor toekomstige soortgelijke regelingen. • Om meer (potentiële) zijinstromers kennis te laten maken met het leraarschap, ontwikkelt Voion de ‘Stimuleringsregeling oriëntatietrajecten zij-instromers’. We honoreren vier oriëntatietrajecten voor zij-instromers. . • Ook ontwikkelen we op basis van eerdere leerervaringen een aanpak om meer medewerkers van het bedrijfsleven te interesseren voor een baan in het (voorgezet) onderwijs en bereiden we samen met partners en stakeholders een landelijk convenant voor met financiële instellingen. INHOUD >
13 • De website Wordtleraarinhetvo.nl geeft potentiële leraren actuele informatie over het leraarschap en de verschillende routes ernaar toe. • In het kader van de banenafspraak (instroom arbeidsgehandicapten) doet Voion onderzoek naar goede praktijkvoorbeelden en succesfactoren bij plaatsingen van arbeidsgehandicapten. >
14 Regionale samenwerking Omdat de arbeidsmarkt per regio verschilt en niet alle knelpunten op school- of bestuursniveau kunnen worden opgelost, stimuleren we de samenwerking en kennisdeling van besturen in de regio om samen te komen tot oplossingen voor regionale arbeidsmarktproblemen. • Als vervolg op de bijeenkomsten van 2017, organiseren we in de eerste helft van 2018 in samenwerking met OCW regionale bijeenkomsten met schoolbesturen, lerarenopleidingen en andere stakeholders over het lerarentekort en andere arbeidsmarktvraagstukken. • Om scholen te ondersteunen bij een goed functionerende regionale arbeidsmarkt ontwikkelt Voion de handreiking ‘Regionale samenwerking op personeelsgebied’: een handreiking gericht op samenwerken. INHOUD >
15 • Voion faciliteert deze regionale gesprekken met een eigen ‘Stimuleringsregeling regionale aanpak lerarentekort voortgezet onderwijs‘. Tien regio’s krijgen de mogelijkheid om aanpakken die ze in de regio bedenken ook ten uitvoer te brengen. Via de website van Voion zijn deze aanpakken te volgen. • Vanaf het najaar ondersteunt Voion, op verzoek van OCW, een regionale aanpak van het lerarentekort met de ‘Subsidieregeling Regionale aanpak lerarentekort’. Schoolbesturen in het po en vo, MBO-instellingen en lerarenopleidingen kunnen samen met werkgevers in andere sectoren, gemeenten enzovoort plannen indienen om het tekort aan leraren aan te pakken. >
16 • In alle gevallen vormen de regioadviseurs van Voion de schakel tussen de wensen en behoeften van het vo-veld en het aanbod van activiteiten en projecten van Voion. Zij bezoeken in 2018 bijna 80 scholen en samenwerkingsverbanden. Daarnaast spreken zij met en/of leveren zij aan 32 stakeholders en vakbondsvertegenwoordigers een bijdrage over de onderwijsarbeidsmarkt. • Ter inspiratie delen we diverse publicaties en goede praktijkvoorbeelden van scholen via voion.nl, parelsuitderegio.nl en social media. INHOUD >
17 ScenariomodelVO Het Scenariomodel-VOis een prognose-instrument waarmee scholen kunnen analyseren hoe leerlingenaantallen zich gaan ontwikkelen. In 2018 breiden we het model uit met een module voor strategische personeelsplanning. Hiermee krijgen scholen inzicht in de aanwezige en benodigde formatie per vak en functie op bestuurs-, school- en regionaal niveau voor de komende jaren. Daarmee is het mogelijk een lange termijn visie op de ontwikkeling van scholen te maken en strategisch HRM beleid te ontwikkelen. Ter ondersteuning breiden we de bestaande workshops Scenariomodel-VO uit met leerwerkbijeenkomsten strategische personeelsplanning. >
18 INHOUD >
19 >
20 Professionele cultuur In een professionele organisatie is er duidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden in de school en is er ruimte voor reflectie. Door het voeren van een professionele dialoog ontstaat er een klimaat van onderling vertrouwen hetgeen ten goede komt aan de kwaliteit van het onderwijs. Voion stimuleert het voeren van deze professionele dialoog niet alleen via onderstaande projecten, maar bij alle thema’s waar Voion aan werkt. INHOUD >
21 • Voion ondersteunt in 2018 tien pilotscholen met een tegemoetkoming in de kosten voor het ontwikkelen van een professioneel statuut. De pilotscholen delen hun ervaringen met de sector via interviews, praktijkverhalen, presentaties, workshops en congressen. Op 5 juni vindt het webinar ‘Invloed op je eigen werk, het professioneel statuut helpt daarbij’ plaats. In 2019 ronden we het project af met een publicatie over de resultaten en opgedane kennis. • Voion verstrekt subsidie aan het TedEx event ‘Dutch DNA’ dat op 31 oktober 2018 plaats vindt. Het programma biedt in de volle breedte aanknopingspunten voor de zelfbewuste professional om zich te ontwikkelen en de eigen ruimte met collega’s te benutten. • In de nieuwe CAO VO zijn afspraken opgenomen over lestaakreductie en meer ontwikkeltijd. Op verzoek van sociale partners informeert, faciliteert en inspireert Voion de sector met o.a. een kennisdossier op de website met informatie, instrumenten en praktijkvoorbeelden, het webinar ‘Minder werkdruk, meer ontwikkeltijd’, de Week van de ontwikkeltijd, diverse bijeenkomsten in het land en een digitale helpdesk. >
22 Talentbenutting en loopbaanontwikkeling In een professionele organisatie worden talenten van medewerkers optimaal benut en worden medewerkers gestimuleerd hun eigen loopbaan vorm te geven. Voion ondersteunt dit. INHOUD >
23 • Het Professionaliseringsportaal-VO is een digitale omgeving waarin medewerkers 24 uur per dag zelfstandig aan hun persoonlijke en professionele groei, loopbaan, werkplezier en vitaliteit kunnen werken. Scholen kunnen een vrijblijvend proefaccount aanvragen. • Voion onderzoekt in opdracht van de sectortafel welke rollen leraren vervullen en welke bijdrage die rollen leveren aan hun loopbaanontwikkeling. Dit onderzoek, uitgevoerd door het Kohnstamm Instituut en de Hogeschool van Amsterdam, resulteert in het eindrapport ‘Loopbanen van leraren in het voortgezet onderwijs’. • Samen met sociale partners organiseren we themabijeenkomsten om van loopbaanbeleid onder onderwijsondersteunend personeel meer werk te maken. Ook actualiseren we de folder ‘Scholingsmogelijkheden van onderwijsondersteunend personeel in de CAO VO’. >
24 INHOUD >
25 >
26 Veilige werkomgeving Een veilige werkomgeving is een basisvoorwaarde voor goed onderwijs. Docenten zijn de eerst aangewezenen om, onder eindverantwoordelijkheid van de bestuurder, ongevallen in praktijklokalen en bij practica te voorkomen. Voion ondersteunt hen hierin. INHOUD >
27 • De portal Veilige praktijklokalen krijgt er in 2018 een nieuwe website bij voor Techniek & Technologie. De website bevat informatie, checklists en instructiehulpmiddelen om van het technieklokaal een veilige werkplek te maken. Ter ondersteuning bij het geven van veiligheidsinstructie in de klas maken we veiligheidsinstructiefilmpjes. We maken een start met de uitbreiding van de veiligheidsinstructiefilmpjes voor andere machines. • In navolging van andere platforms in het vmbo, starten we in 2018 samen met het Platform Mobiliteit en Transport (M&T) met de beschrijving van de arbeidsrisico’s voor M&T. Naar verwachting zal in 2019 een website worden gelanceerd met de arbeidsrisico’s van M&T. • In overleg met stakeholders zoals de NVON en KVLO publiceren we een advies over het gebruik van stoffen die op de SZW-lijst van kankerverwekkende stoffen staan. >
28 Gezonde en vitale werkomgeving Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is nog steeds het voornaamste gezondheidsrisico in het voortgezet onderwijs. Overspannenheidsklachten en burn-out zijn de belangrijkste redenen van verzuim. De werkgever moet beleid voeren om werkstress ten gevolge van werkdruk en ongewenst gedrag te voorkomen of te beperken. Voion ondersteunt werkgevers op verschillende manieren hierbij. INHOUD >
29 • In 2018 starten we met het pilot-project ‘Over werk(druk) gesproken’. Het project is gebaseerd op een ‘evidence-based’ werkmethodiek uit de zorg en wordt vertaald naar het onderwijs. Kern van de aanpak is een dialoog over werk(druk) tussen alle lagen van school: team, teamleider en directeur/ bestuurder. We ontwikkelen ook een Werkbelevingscan-VO en bieden een teamcoachingstraining voor teamleiders. • Voion werkt mee aan een themanummer van het magazine ‘Van 12 tot 18’ over werkdruk. In een zestal artikelen komen verschillende diensten en projecten van Voion aan bod. • Op basis van een behoefteonderzoek naar ondersteuning van vo-scholen op het gebied van verzuim, bieden we sparringgesprekken aan scholen aan. In 2018 vinden in totaal zeventig sparringgesprekken bij bijna vijftig vo-scholen plaats met gespecialiseerde adviseurs. Uit de evaluatie blijkt dat deelnemende scholen (zeer) tevreden zijn over dit aanbod. Het bestuur besluit de verzuimgesprekken in aangepaste vorm te continueren in 2019. • We publiceren de verzuimcijfers van 2017 van DUO en actualiseren de Verzuimbenchmark-VO. Ook dit jaar is er vanuit de vo-scholen weer veel belangstelling voor de verzuimcijfers en de benchmark. >
30 • In het derde tertaal verschijnt de arbothema-uitgave ‘Ziekteverzuim in het voortgezet onderwijs’. • Met betrekking tot taakbeleid ontwikkelen we, samen met TNO, een digitale ‘tool’ waarmee werknemers verschillende aspecten van taken kunnen scoren. Dit instrument is onderdeel van de nieuwe aanpak waarbij in een aantal breed samengestelde dialoogsessies een nieuw takenpakket wordt samengesteld en verdeeld. Inmiddels is de nieuwe aanpak voor taakbeleid bij twee pilot-scholen van start gegaan. • De Veiligheidsmonitor 2017 rond sociale veiligheid in voscholen, geeft aanleiding om dieper in te zoomen op de problematiek in vo-scholen rond dit thema. In overleg met de klankbordgroep en een groep deskundigen besluiten we in 2018 om effectieve aanpakken voor sociale veiligheid te gaan inventariseren en te beoordelen welke daarvan kansrijk zijn om te implementeren in het vo. De eerste resultaten verwachten we in de loop van 2019. INHOUD >
31 >
32 • We maken en publiceren een nieuwe versie van de Handreiking Arbobeleid(splan) voor het voortgezet onderwijs. • We splitsen het tevredenheidsonderzoek (NEA 2017) uit voor werknemers in het voortgezet onderwijs en publiceren de resultaten in een rapportage. • Om meer zicht te krijgen op de werktevredenheid in de sector laat Voion in kaart brengen hoe tevreden het personeel in het voortgezet onderwijs is en welke factoren hierop van invloed zijn. De resultaten publiceren we in het rapport ‘Tevreden werken in het onderwijs’. • De Arbo-adviesdesk is telefonisch bereikbaar tijdens kantooruren en via de mail 24 uur, 7 dagen in de week. • We organiseren verschillende cursussen Arboscan-VO en Preventiemedewerker. INHOUD >
33 Websites en instrumenten Om werkgevers te ondersteunen om te kunnen voldoen aan de geldende wet- en regelgeving op het terrein van arbeidsomstandigheden onderhouden en actualiseren we in 2018 de volgende websites en instrumenten: • ArbocatalogusVO • ReintegratiegidsVO • Voortgezetwerkplezier.nl • ArboscanVO • Inkoopwijzer AgressietrainingenVO • IncidentenvensterVO • WelzijnscheckVO >
Overige activiteiten 2018 34 • De kennisbank www.voion.nl vullen we het hele jaar aan met nieuwe actuele content, publicaties, onderzoeksrapporten en praktijkvoorbeelden. • De helpdesk beantwoordt het hele jaar (digitaal en telefonisch) vragen op het werkterrein van Voion. • In 2018 versturen we 13 keer de digitale Voion nieuwsbrief en 5 keer het SZ-bulletin. Ook publiceren we het jaarverslag 2017. • De volgende social media zetten we in 2018 in: - Twitter Voion: @Voion AenOfonds - Twitter Arbocatalogus: @ArbocatalogusVO - LinkedIn Companypage Voion - LinkedIngroep Voion - Facebookpagina Wordleraarinhetvo.nl - Youtube Voion INHOUD >
35 • We leveren een bijdrage (o.a. in de vorm van workshops) aan verschillende congressen en bijeenkomsten. • Gedurende het hele jaar publiceren we praktijkvoorbeelden over de verschillende thema’s van Voion via www.voion.nl/inspiratie, parelsuitderegio.nl en social media. De praktijkverhalen die gepubliceerd zijn tot en met november 2018, bundelen we in een jaarboek. • Voion vind het belangrijk zicht te hebben op de resultaten, opbrengsten en impact van de activiteiten die zij uitvoert. Dit inzicht biedt niet alleen handvatten om (toekomstige) activiteiten beter aan te laten sluiten op de behoeften van de sector, maar biedt ook sturingsinformatie voor het maken van strategische (beleids)keuzes. In 2018 starten we in de vorm van een pilot met onderzoek naar de impact van onze activiteiten. Dit onderzoek, de zogenaamde impactmonitoring, zullen we de komende jaren verder uitbreiden. >
• In verband met de nieuwe privacywetgeving (AVG) per mei 2018 spreken we verwerkersovereenkomsten af met organisaties waar we mee samenwerken. Verder nemen we alle processen onder de loep en maken we de websites AVGproof. • Op 17 april organiseren we onze conferentie ‘Samen werken aan de schoolorganisatie van de toekomst’. De uitkomsten en opbrengsten van deze conferentie dienen als input voor ons meerjarenbeleidsplan 2019-2023. INHOUD >
>
38 INHOUD >
Bestuur Voion 39 Het bestuur van Voion bestaat uit een evenredige vertegenwoordiging van werknemers- en werkgeversorganisaties. De bestuurssamenstelling is in 2018 als volgt: Onafhankelijk voorzitter: De heer J.J. van Dijk (tot 19-09-2018) Mevrouw M. Pennarts-Pouw (vanaf 19-09-2018) Werkgeversleden: De heer H. van Asseldonk VO-Raad (penningmeester) De heer H. Fledderus Penta College CSG (tot 01-06-2018), De heer T. Roelofs Penta College CSG / CVO Rotterdam (vanaf 1-06-2018) De heer A. Hoekstra Regius College Werknemersleden: De heer B. Hoogenboom AOb (vicevoorzitter), vertegenwoordigd door de heer H. de Moel Mevrouw L. Schueler CNV-Onderwijs vertegenwoordigd door mevrouw K. Keybets De heer J. Veenstra FvOv >
40 Financieel Jaarverslag2018 INHOUD >
41 De financiering van Voion is geregeld via een separate, specifiek voor dit doel opgestelde cao (cao A&O-fonds VO). Daarin is opgenomen dat de schoolbesturen, op basis van leerlingenaantal, een financiële bijdrage leveren aan Voion. De hoogte van deze financiële bijdrage is voor 2018 gesteld op €3,12 per leerling en gebaseerd op: • een bijdrage voor arbeidsmarktmiddelen (€1,- per leerling); • een bijdrage voor de arbo-, verzuim- en re-integratiemiddelen (€2,12 per leerling) Voion heeft de bijdragen begin 2018 bij de schoolbesturen geïnd; alle schoolbesturen hebben betaald. >
Balans per 31 december 2018 (na resultaatbestemming) x e 1.000 42 Activa Vlottende activa Debiteuren Overlopende activa Liquide middelen Totaal activa Passiva Eigen vermogen Bestemmingsreserve Algemene reserve Kortlopende schulden Crediteuren Overlopende passiva Totaal passiva 31122018 31122017 2 5 359 1.095 1.456 1.138 3.172 4.315 181 237 999 237 67 106 971 1.456 2.973 4.315 INHOUD >
Toelichting balans De debiteuren betreffen gefactureerde deelnemersbijdragen voor cursussen of workshops. De overlopende activa omvatten vooruitbetaalde kosten met betrekking tot de dienstverlening in 2019 en nog te ontvangen bedragen met betrekking tot projecten en de rente over 2018. In het eigen vermogen is een bestemmingsreserve opgenomen om uitgestelde projectlasten in de komende jaren te financieren. Tevens is in het eigen vermogen een algemene reserve voor onvoorziene omstandigheden opgenomen. Bij de crediteuren zijn facturen begrepen die net voor het jaareinde zijn ontvangen. De overlopende passiva bestaan voornamelijk uit de te verrekenen projectsubsidie (€ 90.000), een vooruit ontvangen projectsubsidie (€ 186.000), alsmede aangegane verplichtingen waarvan de betaling in 2019 zal plaatsvinden (€ 318.000). Het overige bedrag (€ 377.000) bestaat uit nog te ontvangen facturen. 43 >
Staat van baten en lasten (periode 01-01-2018 t/m 31-12-18) x e 1.000 44 Baten Bijdragen scholen Projectsubsidies ministerie van OCW Projectsubsidies ministeries van SZW: Sectorplan VO Overige baten Totaal baten Lasten Directe projectlasten Overige bedrijfslasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2.906 587 - 28 3.521 2.930 - - 5 2.935 2017 2.934 2 1.925 17 4.878 3.981 358 4.339 (818) 3.442 348 3.790 (855) 4.638 313 4.951 (73) INHOUD >
Toelichting staat van baten en lasten De bijdragen scholen betreffen een bijdrage per leerling vanuit de vo-scholen. De projectsubsidies van het ministerie van OCW hebben betrekking op de projecten ‘Regionale aanpak lerarentekort’, Onderwijstraineeship, ‘Vierslagleren’ en ‘Tegemoetkoming Studiekosten Onderwijsmasters’. Alle projectsubsidies zijn opgenomen voor zover hier kosten tegenover staan. De subsidie voor het Sectorplan VO is in 2017 afgerekend. De directe projectlasten zijn de voor de projecten gemaakte kosten, inclusief de aan de projecten toegerekende kosten voor ondersteuning. De overige bedrijfslasten betreffen de kosten voor het ambtelijke secretariaat van Voion. Het exploitatiesaldo is verrekend met de bestemmingsreserve. 45 >
46 INHOUD >
Vooruitblik 47 Kwalitatief goed onderwijs. Dat wil iedereen. Goede leraren voor de klas zijn daarvoor cruciaal. Ook nu en in de toekomst wil Voion hieraan blijven bijdragen. Gezien de uitdagingen waar de vo-sector voor staat en signalen uit de sector ligt onze focus daarbij de komende jaren op het: • terugdringen van personeelstekorten en personeelsoverschotten • bieden van perspectief en aantrekkelijk werk • verbeteren van de werkbalans en een veilige en gezonde werkomgeving In 2019 werken we door aan lopende activiteiten en starten natuurlijk ook weer nieuwe projecten. Onze rol is die van aanjager, adviseur, ontwikkelaar en kenniscentrum. Onze missie blijft, samen met u, het voortgezet onderwijs de aantrekkelijkste werkomgeving van Nederland maken. En ons uitgangspunt daarbij blijft de versterking en verbinding van werkgevers en werknemers! >
48 48 Voion, het Arbeidsmarkt & Opleidingsfonds voor het voortgezet onderwijs, zet zich in om samen met scholen vraagstukken op te lossen op het gebied van arbeidsmarkt, mobiliteit, professionalisering en veilig, gezond en vitaal werken. Voion ondersteunt schoolbesturen, directies, P&O’ers, mr’en, arbocoördinatoren, maar ook docenten, oop’ers en sociale partners. Voion ontsluit kennis, doet onderzoek, ontwikkelt nieuwe instrumenten en adviseert en begeleidt scholen in (pilot)projecten. Ook initieert en faciliteert Voion netwerken op verschillende niveaus, publiceert good practices en biedt trainingen aan. Voion werkt voor en samen met werkgevers en werknemers in het voortgezet onderwijs, en wordt bestuurd door de sociale partners in het voortgezet onderwijs. www.voion.nl INHOUD >
VOIOn POSTBuS 556 2501 Cn Den HAAg TeL: 070 -376 5756 WWW.VOIOn.nL e-MAIL: InFO@VOIOn.nL 49 >
50 INHOUD >
1 Online Touch