1 Ledenblad nr 90 – januari 2019 jaargang 9 De wereld is diep Maar ook d d d ²ééééééééééééééééééééééééé En dieper dan de dag zich dacht. d l l d d l Secretariaat Pictores Beauvoorde: Marie-Cécile Clerinx tel 058 51 52 96 of GSM 0476 752 404 , Dijkweg 5 8670 Oostduinkerke. Bezoek onze Website: www.pictores.be Ons Atelier Gouden-Hoofdstraat 44 Beauvoorde / elke woensdag open Inhoudstafel 1. Voorwoord 2. Art and Fear - Kunst en Angst (14) 3. Citaten (23) 4. Ons aller Ilias (5) 5. Gehoord, Gelezen, Gezien (17) 6. Een schets: kritiek gevraagd 7. 8. Schildercursus Aristides (8) 9. Kernenergie 1. Voorwoord Een Nieuw jaar is een gelegenheid voor nieuwe wensen. De ‘Redactie’ wenst haar lezers alle geluk en aan de kunstenaars onder hen de moed om vol te houden. ‘Mooie’ dingen maken is meestal een voorrecht van ‘mooie’ mensen. d ‘Vreemde’ maar Boeiende composities
2 Er is een relatie tussen het product van zijn handen en de persoonlijkheid van een kunstenaar. Van hen die kunst maken opteren de enen voor zelfexpressie, anderen laten zich inspireren door de wereld om hen heen. Mooie mensen en een mooie wereld waarborgen dus het resultaat. De jaren glijden voorbij en onze werkstijl evolueert. In het hierna volgend artikel wordt dit vergeleken met een reis waarbij we vertrekken en terug arriveren in een zelfde wereld, onze wereld, die dan toch helemaal anders geworden is. 2. KUNST EN ANGST (14) ( uit het Engels met titel ‘Art and Fear’ ISBN 0-9614547-3-3 Schrijvers: David Bayles en Ted Orland vertaald door Marleen Herpelinck Deel IV - Vervolg Hoofdstuk VIII Conceptueel werken →‘Sommige kunstenaars kijken naar de wereld als naar iets dat ‘buiten hen’ ligt, alsof ze door een venster kijken, anderen zien de wereld als iets van henzelf, alsof ze in een spiegel kijken’. Kunst en Wetenschap (vervolg) In de hedendaagse wereld betekent werken op basis van een cirkel echt iets anders als werken aan een wiel. De wetenschap gaat vooruit naarmate haar technologische werktuigen preciezer worden. Kunst daarentegen evolueert veel trager op het ritme dat inzicht rijpt. De stenen werktuigen uit de voorhistorie waren hopeloos primitief in vergelijking met de courante hedendaagse technologische standaarden. Maar de kunstwerken van de grotschilders blijven elegant en expressief en kunnen wedijveren met moderne kunst. Honderd beschavingen hebben (sommige eeuwenlang) zich kunnen handhaven zonder gebruik van computers of windmolens en zelfs zonder de kennis van het wiel. Geen enkele heeft de tijdspanne van enkele generaties overleefd zonder kunst.
3 Wij bedoelen echt niet kunst en wetenschap tegenover elkaar uit te spelen in een morele wedloop. Wij willen enkel zeggen dat zowel in wetenschap als in kunst de antwoorden die je krijgt afhangen van de vragen die je stelt. Een wetenschapper zal zich afvragen welke wiskundige formule de baan beschrijft van een meteoriet, de kunstenaar wil ervaren wat het betekent een steen te gooien. ‘Wat je vooral moet onthouden’ zegt Douglas Hofstadter, ‘is dat wetenschap het heeft over verzamelingen van verschijnselen, niet over aparte voorvallen’. De kunst is juist het tegengestelde hiervan. Kunst heeft te maken met een of andere concrete steen, met zijn inspirerende variaties, zijn bijzondere vorm, het ongelijke erin, het lawaai dat hij maakt. De grote levenswaarheden zoals wij ze ervaren – en kunst drukt die uit – zijn onderworpen aan invloeden uit de natuur die toevallig zijn en soms tegengesteld. Theoretische gesteenten behoren tot het domein van de wetenschap; concrete stenen behoren bij kunst. De rijkdom van de wetenschap ontstaat door precieze vraagstelling van slimme mensen rond zorgvuldig controleerbare verschijnselen – die controle bestaat er juist in dat ze het toeval en de tegenspraak uitsluit. Als een wetenschapper gevraagd wordt of een experiment kan herhaald worden met dezelfde resultaten, dan moet hij met een ja antwoorden – anders zou het geen wetenschap zijn. Het uitgangspunt is dat na afloop van het wetenschappelijk experiment noch de onderzoeker noch de wereld veranderd zijn en dat aldus de herhaling van het experiment dezelfde resultaten moet opleveren. Inderdaad, wie ook het experiment correct zou herhalen, moet dezelfde resultaten bekomen – het gebeurt wel eens dat juist hierdoor een zelfde ontdekking door verschillende personen opgeëist wordt. De kunstenaar echter, indien hem gevraagd wordt een kunstwerk opnieuw en identiek te maken zal neen antwoorden - anders zou het geen kunst zijn. Door kunst te maken veranderen en de maker en de wereld. Wordt de vraag naar herhaling gesteld dan zal de confrontatie met het nieuwe schilderslinnen een ander resultaat opleveren. Hierdoor ontstaat een paradox: goede kunst schept rond het kunstwerk een ring van waarheid, het bewustzijn dat iets belangrijks gebeurd aan de wereld. Die waarheid wordt echter gerealiseerd door één enkele persoon op één wel bepaald moment. Voor elke kunstenaar is er een beslissend moment waarop hij tot een waarheidsrealisatie kan komen en als het dan niet komt, komt het nooit meer terug. Niemand zal ooit nog het scheppingsmoment van Hamlet beleven. Dat is dan ook het bewijs dat de betekenis van de wereld gemaakt wordt en niet ontdekt als vooraf bestaand. Hoe wij de wereld verstaan verandert door deze woorden hier nu neer te schrijven. Je kunt daar niet op terugkeren …evenmin als Shakespeare kon.
4 Deze veranderde wereld is inderdaad gewijzigd want voortaan omvat ze de veranderingen die wij aanbrachten. De wereld zoals we ze hedendaags zien is ons nagelaten door mensen die ze observeerden en ze veranderden door vormente scheppen die ons ook zijn overgeleverd. Het is inderdaad nogal moeilijk je in te beelden dat paarden geen vorm hadden vooraleer iemand ze schilderde op rotsmuren, maar het is echt niet moeilijk in te zien dat als resultaat hierdoor de wereld verruimd werd, rijker werd, complexer en betekenisvoller Verwijzing naar zichzelf Naar jezelf verwijzen door herhaling, parodie of satire heeft in kunst een echt niet storende plaats. Kijk naar de tekening waarop het handen tekenen van de handen tekenende Escher afgebeeld is . De kunst van de twintigste eeuw heeft een traditie ingesteld van naar zichzelf refererende werken – schilderijen over schilderen, boeken over schrijven. Meer nog: nagenoeg elk kunstwerk verwijst naar zichzelf, door herhaling van ritmen. Muziek levert de beste voorbeelden – zo bouwde Beethoven de eerste beweging van zijn Vijfde Symfonie rond welgeteld vier noten – maar alle media doen het. Wanneer kunstwerken niet naar zichzelf verwijzen, herinneren ze aan vroegere kunst: de meesterlijke viola sonata (opus 147)van Shostakovitch herinnert aan de Maanlicht Sonate van Beethoven door de melodie over te nemen, door de aandacht te trekken op het feit dat naar iets anders verwezen wordt. Op een minder hoogstaand niveau ontstaan hierdoor satire en parodie, als in Woody Allens Speel het opnieuw, Sam. Een activiteit als schilderen bijvoorbeeld zegt niet alleen iets over zichzelf maar over alle schilderen in het algemeen. Rembrandts werken gaan we anders bekijken – de verf lijkt met meer overleg uitgestreken – nadat we Pollocks werk zagen. Ze lijken zelfs anders nadat je zelf geschilderd hebt. Ons begrip voor het verleden wordt onder meer bepaald door onze hedendaagse ervaringen. Indien we meer persoonlijke vergelijkingspunten zoeken merken we op dat alle kunst in zekere mate autobiografisch is. Je penseel schildert naargelang je je gedraagt, je
5 Word Processor typt zinnen die alleen maar bepaald worden door de toetsen die je indrukt. Tennessee Williams merkte op dat om het even welk werk, fictief of fantasie, emotioneel autobiografisch is. John Szarkowski organiseerde ooit een show in het museum voor Moderne Kunst met als titel Spiegels en Vensters. Zijn vooropstelling was de idee dat sommige kunstenaars naar de wereld kijken als iets dat ‘buiten hen’ ligt, alsof ze door een venster kijken, anderen zien de wereld als ‘iets van henzelf’, alsof ze in een spiegel kijken. Hoe ook, impliciet werken beiden autobiografisch. Indien kunst iets is dat rond jezelf draait, volgt hieruit dat kunst maken neerkomt op zelfexpressie. Dat is het inderdaad maar dat is niet alles. Het kan een voorbijgaand kenmerk zijn van onze tijd dat uitdrukken wat je zelf zijt de voornaamste bron is voor het maken van kunst. Wat in deze interpretatie verloren gaat is de oude gedachte dat kunst met de wereld te maken heeft om je heen, in verband staat met die wereld, wellicht met iets dat je voor die wereld presteert. De behoefte kunst te maken stamt misschien niet enkel af van de behoefte jezelf uit te drukken, maar eerder van een behoefte een verband uit te drukken met iets dat buiten jezelf ligt. Als kunstproducent ben je de hoeder van zaken die je eigen ik overstijgen. Sommige mensen die kunst maken zijn gedreven door inspiratie, anderen door provocatie, noch anderen door het wanhopig besef van hun onmacht. Kunst maken opent voor u werelden die gevaarlijk kunnen zijn, heilig, verboden, bekoorlijk kunnen zijn of dat alles overstijgen. Je komt in werelden terecht waarin je anders je nooit zult riskeren. Misschien is het niet zozeer de kunst die je zoekt, misschien wel het engagement. Het verschil is dat kunst maken je toelaat en waarborgt de nek uit te steken. Kunst is contact en je werk openbaart zeker de aard van dat contact. Als je kunst maakt verkondig je duidelijk wat je belangrijk vindt. Metafoor Als je vertrekt voor een lange reis, zijn bomen bomen, water is water, en bergen zijn bergen. Als je een tijd onderweg zijt, zijn bomen niet langer bomen, water is niet langer water, bergen niet langer bergen. Maar als je dan weer veel verder gevorderd zijt zijn de bomen opnieuw bomen, water is opnieuw water en bergen opnieuw bergen. Een Zen-gedachte
6 Kunst maken hangt af van de manier waarop je naar de wereld kijkt – dingen die verband houden met je zelf, met uw manier van werken, de zaken die u belangrijk vindt. Vroeg of laat bijvoorbeeld beseft de visuele kunstenaar dat er een verband is tussen een lijn en de rand van een schilderij. Voordien bestond dat verband niet en later is het moeilijk je voor te stellen dat dit verband niet bestaat. En vanaf het moment dat je dat beseft gaat elke nieuwe lijn interfereren met de rand van het schilderij. mensen die die stap nog niet gezet hebben bekijken een schilderij anders dan zij die dat wel deden. Feitelijk leven ze conceptueel in twee verschillende werelden. Je werk genereert een ontzaglijk aantal zulke verbanden. En deze verbanden zijn dan de voornaamste bron van de rijkdom en de complexiteit van je kunst. Naarmate je kunst zich ontwikkelt gaan conceptuele verbanden meer en meer de vorm en de structuur bepalen van de wereld zoals u ze ziet. Op een bepaald ogenblik zijn ze die wereld. Onderscheiden tussen u, je werk en de wereld vervagen, worden doorschijnend en verdwijnen tenslotte. Ooit komt dan het moment dat bomen weerom bomen zijn, uw bomen. Gezien over een verloop van jaren vertonen veranderingen in iemands kunst zonderlinge patronen, onregelmatig schommelend tussen lange perioden van rustige verfijning en occasionele veranderingen in het wilde weg. Soms evolueert ons inzicht in de wereld heel geleidelijk van de ene toestand naar een andere. Maar soms ook slaat de situatie bruusk om onverwachts en onomkeerbaar. Op school leerden we beroemde voorbeelden kennen – zoals de appel van Newton die hem onverwachts de natuurkundige Gravitatiewet opleverde. Maar telkens leerden we ook dat zo’n momenten erg dun gezaaid liggen. Alles samengenomen, hoe klein is niet de kans dat een waarnemer vanaf de vallende appel ertoe komt een universele natuurwet te formuleren? Toch is het waar dat ieder van ons (van tijd tot tijd) zulke conceptuele gedachtensprongen maakt. Als ons denken weliswaar niets te maken heeft met de omloop van planeten, toch tasten zij sterk ons wereldbeeld aan. Frans studeren bijvoorbeeld is aanvankelijk maandenlang een zware vertaalkarwei woord voor woord. En dan, plots op één dag – voilà – ervaren wij dat we Frans lezen zonder moeite n zonder het te vertalen: een proces dat aanvankelijk dubieus was en plots automatisch verloopt. Of ga paddestoelen plukken met iemand die er iets van kent. Aanvankelijk zul je vernedering ervaren als je gids alle eetbare paddestoelen vindt en jij helemaal geen. Maar ook daar is er een kantelmoment, de wouden vullen zich als bij toverslag - met eetbare paddestoelen – in overvloed. Je zicht op paddestoelen verheldert op slag. Voor de kunstenaar zijn zo’n lichtmomenten onherroepelijk verbonden met veranderingsmechanismen. Zo ontstaat een metafoor in zijn zuiverste vorm:
7 verbanden worden gelegd tussen zaken die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, betekenissen die bij het ene passen vullen betekenissen van het andere aan, ongelijke dingen worden onafscheidelijk. Vooraleer dit gebeurde was er licht en schaduw. Later zien we de voorwerpen als het ware zweven in een ijle ruimte waar licht en schaduw niet te onderscheiden zijn van het voorwerp dat ze omhullen. Onlangs maakten we het mee dat een bedreven kunstenaar (maar niettemin even onzeker als wij allen) bij de koffie zijn droom vertelde aan een vriend. Het was een van die levendige technicolor dromen, het soort dat we in detail beleven tot aan ons ontwaken. In die droom bevond hij zich in een kunstgalerie waar de muren vol hingen met schilderijen – wondere en boeiende schilderijen, gepassioneerd en betoverend. ‘Ik zou er alles voor geven’, vertelde de kunstenaar,’zo’n schilderijen te kunnen maken’. ‘Een ogenblikje’, repliceerde zijn vriend, ’zie je het dan niet. Die schilderijen waren jou werk! zij kwamen uit uw hersens. Wie anders zou ze geschilderd hebben?’ Wie anders inderdaad. Je kunt natuurlijk je dromen niet voor ernstig nemen, maar het resultaat zal pover zijn. Bij de overtuiging blijven dat de wereld altijd moet blijven staan op het punt x levert ook niet meer op dan x. En ook je kunst zal op x blijven hangen. Er is een gezegde dat als je enige werktuig een hamer is, je alles gaat zien als een nagel. Verbeelding en uitwerking stoelen beiden in dezelfde grond van mogelijkheden: schilderbare schilderijen, dansbare dansfiguren, speelbare noten. Je groei als kunstenaar is een groei naar volwaardig realiseerbare werken – werken die tot stand komen in het licht van alles wat je weet… Met inbegrip van alles wat je weet over jezelf. 3. Citaten (23) CITATEN... WIE IS WIE? (23) Ter inleiding De mens en de natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een gevonden definitie van 'natuur' : "dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd" (voorbeeld : wandelen in de vrije natuur). "Het waarnemen van de natuur heeft de
8 kunst voortgebracht", aldus de Romeinse staatsman-schrijver Cicero (106-43 voor Chr.). De natuur is inderdaad bijzonder belangrijk voor de ontwikkeling van de mens. Maar omstreeks 1600 stelde de Engelse politicus-denker Francis Bacon vast : "De natuur kan men alleen overwinnen door zich ernaar te schikken." En wat gedacht van wat de Romeinse filosoof Seneca reeds in het begin van onze tijdrekening beweerde : "Als de natuur niet meewerkt, is de arbeid vergeefs." In de negentiende eeuw wist de Franse schrijver Victor Hugo : "De dichter moet slechts één voorbeeld hebben : de natuur, en slechts één gids : de waarheid." Nog niet zo lang geleden lanceerde de Duitse aforist Wolfgang Eschker de kritisch-spottende bedenking : "De industrie bloeit, dat zie je aan de dode natuur." Vergeten wij ook niet dat het begrip 'natuur' nog andere dimensies bezit zoals datgene wat aangeboren is, of de manier waarop iets of iemand in elkaar zit, of alles dat vanzelf aanwezig is in de economie, of het vrije onbebouwde landschap of ... De vijf citaten staan in willekeurige volgorde. Bijdrage 23 : vijf citaten in verband met de NATUUR 23.1 "Kijk diep in de natuur, en dan zal je alles beter begrijpen." (Albert Einstein) De in Duitsland geboren Albert Einstein (1879-1955) is één van 's werelds meest bekende geleerden. Deze joodse natuurkundige vereeuwigde vooral zijn naam door zijn relativiteitstheorieën (de speciale in 1905 en de algemene in 1915) en zijn formule E=mc². Op school was hij geen modelleerling. Zijn middelbaar realiseerde hij uiteindelijk in Zwitserland. Zijn topvakken waren toen al natuurkunde, waarin hij later doctoreerde, en wiskunde. Hij speelde zijn hele leven viool. Tijdens de Eerste Wereldoorlog woonde hij nog altijd in het neutrale Zwitserland. Hij verfoeide het geweld. Hij was dan ook één van de ondertekenaars van het Manifest voor Europeanen (1915) dat opriep tot dialoog en vrede onder de staten. In 1921 werd hij onderscheiden met de Nobelprijs. Dat was toen voor zijn studies over het fotoelektrisch effect (Als je licht op metaal schijnt, geeft het elektronen af.) Na de oorlog keerde hij terug naar Duitsland, maar toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, werd Einstein als Jood maar ook als pacifist meteen in de gaten gehouden. Hij trok daarom naar de Verenigde Staten waar hij naast zijn Zwitserse nu ook het Amerikaanse burgerschap verwierf. In de jaren '50 voelde hij zich niet gelukkig met de heksenjacht op communisten aldaar. En ook de opkomende bewapeningswedloop in het kader van de groeiende Koude Oorlog baarde hem zorgen. In april 1955 overleed deze wereldbekende figuur.
9 23.2 "Eenvoud is de eerste stap der natuur en de laatste der kunst." (Philip James Bailey) De Engelse dichter Philip James Bailey, geboren (in 1816) en overleden (in 1902) te Nottingham is vooral bekend door zijn werk 'Festus'. Dit wijsgerig getinte reuzengedicht van meer dan veertigduizend verzen had vooral de combinatie/tegenstelling tussen rede en geloof als thema. "Wie nooit twijfelde, heeft nooit zelfs ten halve geloofd. Waar twijfel is, is waarheid; het is haar schaduw.", aldus Bailey. Hij studeerde rechten en kreeg hiervoor in 1901 op het einde van zijn leven een eredoctoraat aan de universiteit van Glasgow. Een jaar later werd een griepaanval hem op 86-jarige leeftijd fataal. Bailey wordt in literatuurmiddens beschouwd als één der pioniers van de zogenaamde 'krampachtige school' ('the spasmodic school'). In het midden van de negentiende eeuw was die richting een korte periode populair, al kwam die poëzie nogal geforceerd, eigenwijs en egocentrisch over. Nu wordt 'krampachtig' eerder spottend gebruikt om onnatuurlijk en weinig vloeiend dichtwerk aan te duiden. Heel wat dichtbundels van Bailey draaiden uit op een flop, maar met 'Festus' (eerste editie in 1839, tweede verruimde uitgave in 1845) sloeg hij toch de nagel op de kop. 23.3 "De minachting voor onze natuur is een dwaling van ons verstand." (Luc de Vauvenargues) De Franse schrijver-filosoof Luc de Clapiers, beter gekend als markies de Vauvenargues, zag het levenslicht te Aix-en-Provence in 1715. Hij was amper 31 jaar bij zijn voortijdige dood in 1747 te Parijs. Van hem zijn honderden aforismen bewaard en die maakten hem bijzonder populair. Voltaire was hierbij voor hem de grote stimulator. Andere uitspraken van Vauvenargues in verband met de natuur : "De onvolmaaktheid van de natuur is de oorsprong van de kunst.", en "Het verstand bedriegt ons vaker dan de natuur." Eigenlijk had de man, gedwongen door zijn toch minder rijke afkomst, een militaire loopbaan opgebouwd waarbij hij het zelfs tot kapitein bracht. Maar hij had geen te sterke gezondheid en een aantal legeroperaties takelden hem nog meer af. Het fysieke noodlot werd alleen maar erger : pokziekte, toenemende blindheid, permanente hoest. Hij verliet dan ook voortijdig het leger, ging te Parijs een erg teruggetrokken leven leiden en stierf veel te vroeg. Zijn droom een diplomatiek ambt te kunnen verwerven kwam dan ook niet meer uit. Pas op het einde van zijn leven kwam hij tot het publiceren van zijn geschriften, zoals 'Introduction à la connaissance de l'esprit humain' in 1746. Op basis daarvan betitelde men hem als een moderne stoïcijn.
10 23.4 "De stilte van de natuur heeft veel geluiden." (Adriaan Roland Holst) De Nederlandse dichter Adrianus Roland Holst leefde van 1888 tot 1976. Zijn woonplaats in Bergen in Noord-Holland is nu een pleisterplaats voor literair actieve personen. Reeds op jonge leeftijd publiceerde hij gedichten in het tijdschrift 'De twintigste eeuw'. Meer dan veertig verzenbundels kwamen van zijn hand, met 'Verzen' (1911) als eerste en na zijn dood 'Trouw in ontrouw' (2000) als laatste. In 1948 werd hij onderscheiden met de gewaardeerde Constantijn Huygens-prijs voor zijn totale werk. In de jaren 1960 ontving hij tot tweemaal toe de Poëzieprijs van de stad Amsterdam. De bekende schrijfster Henriette Roland Holst - van der Schalk was zijn tante. Het letterkundig talent zat hem dus in het bloed. Zijn dichtkunst valt nogal plechtstatig of oubollig uit en wordt momenteel dan ook minder gesmaakt. Dat belette niet dat de dichter tweemaal werd genomineerd voor de Nobelprijs Literatuur. Tot slot nog een typische Holst-uitspraak : "Een groot deel van de moderne kunst ontstaat uit een gewilde verwildering. Zij is dus óf leugenachtig, óf mallotig." 23.5 "De mens is de enige fout van de natuur." (William Schwenck Gilbert) De Engelse libretto- en toneelauteur William Schwenck Gilbert zag het levenslicht te Londen in 1836. Hij was ook dichter en illustrator. Hij verwierf wereldfaam door zijn komische opera's (of operettes) die hij in samenwerking met de gekende componist Arthur Sullivan creëerde. Het begon met 'Trial by Jury' (1875) om over 'HMS Pinafore' (1878) en 'The Pirates of Penzance' (1880) een waar hoogtepunt te bereiken in 1885 met 'The Mikado' (een operette in twee bedrijven). Samen kwamen ze tot veertien producties waarvan 'The Grand Duke' in 1896 de laatste was. We zijn nu bijna een eeuw na zijn overlijden (1911), maar dat belet niet dat zijn stukken nog altijd worden opgevoerd en dat uittreksels ervan nog steeds een leven als citaat kennen. Arthur Sullivan was niet de enige toondichter met wie W.S. Gilbert samenwerkte. Zo was Edward German de componist voor Gilberts laatste opera ' Fallen Fairies' (of: 'The Wicked World') (1909). Met 'The Hooligan' schreef hij in 1911 zijn allerlaatste stuk. Nog dat jaar stierf hij aan een hartaanval toen hij een vrouw wou redden uit een vijver op zijn landgoed. Stef Declerck, Poperinge
11 4. Ons aller Ilias (5) Vertaling Ben Bijnsdorp 1,318 - 344: Agamemnon laat Briseïs weghalen. 320 - Zo regelden zij dat in het legerkamp; maar Agamemnon zette de twistappel niet uit zijn hoofd waarmee hij Achilleus gedreigd had, nee, hij sprak tot Talthybios en Eurybates, 325 beiden herauten van hem en trouwe dienaars: "Ga samen naar de tent van de Pelide Achilleus en leid Briseïs met de mooie wangen bij de hand mee; en als hij haar niet afstaat zal ik haar zelf komen halen met een overmacht: dat zal hem dan berouwen". 330 - Aan deze woorden voegde hij een krachtterm toe en zond hen uit; en zij liepen met tegenzin langs het strand van de onmetelijke zee en bereikten het tentenkamp van de Myrmidonen, en zij troffen hem aan, gezeten bij zijn tent en donkere schip, en Achilleus werd niet blij toen hij hen beiden zag. 335 Bevreesd en beschroomd voor de vorst bleven zij staan, en zij zeiden niets tegen hem en vroegen niets,
12 maar hij doorzag hen en nam het woord: "Gegroet, herauten, boodschappers van Zeus en ook van mensen, kom gerust dichterbij: niet jullie misdoen mij iets, nee Agamemnon, 340 die jullie beiden eropuit stuurt om het meisje Briseïs. Wel, godgeboren Patroklos, breng het meisje naar buiten en sta hen toe haar mee te nemen: maar zij beiden moeten getuigen bij de gelukzalige goden en de stervelingen en ook bij hem, de norse vorst: als ooit nog behoefte aan mij rijst om het gruwelijk verderf af te weren voor de anderen - werkelijk: hij is helemaal dolgedraaid en weet noch in toekomst noch in verleden te onderscheiden hoe de Grieken bij de schepen een goed gevecht moeten voeren". 1,345 - 363: Achilleus roept zijn moeder Thetis aan. 350 - Dat zei hij, en Patroklos gaf gehoor aan zijn vriend en bracht de blozende Briseïs de tent uit en droeg haar over. Zij gingen daarop weer langs de schepen der Grieken. Zij, de vrouw, ging tegen haar wil met hen mee; maar Achilleus verwijderde zich in tranen ver van zijn vrienden en zette zich neer op het strand, uitziende over de grauwgrijze grenzeloze zee, 355 en luid bad hij met uitgestrekte armen tot zijn moeder: "Moeder, terwijl je me baarde voor slechts een kort leven had de hoogdonderende Olympiër Zeus mij toch eer moeten
13 schenken; maar nu schonk hij me zelfs niet een greintje, want de Atride, de wijd heersende Agamemnon, kwetst mij: 360 zelf nam hij mijn eergeschenk af en houdt het voor zich". - Zo sprak hij in tranen, maar hem hoorde zijn verheven moeder, gezeten in de diepte van de zee bij haar oude vader; snel dook zij op uit de grauwgrijze zee als een nevel en ging bij hem zitten terwijl hij tranen vergoot, en streelde hem met haar hand en sprak tot hem het woord: "Zoon, wat ween je? Welk leed trof je zo diep? Spreek je uit, houd het niet verborgen, opdat we het delen". 1,364 - 412: Achilleus vraagt Thetis te bemiddelen bij Zeus. 365 - Tot haar sprak de snelvoetige Achilleus met een zware zucht: "Je weet het al! Waarom moet ik dat dan toch allemaal vertellen? 370 Wij trokken op tegen Thebe, de verheven stad van Eëtion, plunderden haar grondig en voerden alles mee hiernaartoe. De buit verdeelden de zonen der Grieken eerlijk onder elkaar, maar zij kozen voor de Atride Chryseïs uit met de mooie wangen. Chryses, de priester van de vertreffer Apollo kwam hierop 375 naar de snelvarende schepen van de gepantserde Grieken om zijn dochter vrij te kopen met onmetelijk losgeld, in zijn handen droeg hij de wimpel van de vertreffer Apollo boven aan zijn staf, en hij hij richtte zijn bede tot alle Grieken,
14 maar vooral de twee zonen van Atreus, aanvoerders van het krijgsvolk. 380 Toen stemden alle Grieken erin toe de priester te respecteren en de schitterende losprijs te accepteren; maar bij de Atride Agamemnon viel dit niet in goede aarde, nee, kwaad stuurde hij hem weg met ongezouten commentaar. Verbolgen ging de grijsaard weer terug; maar toen hij bad tot Apollo 385 verhoorde die hem, want hij was erg gesteld op hem, en hij stuurde verderfelijke pijlen af op de Grieken; en het krijgsvolk viel in dichte drommen want de pijlen van de godheid vlogen aan alle kanten door het wijdse legerkamp der Grieken. Een kundige waarzegger openbaarde ons toen de godsspraak van de vertreffer. 390 Terstond pleitte ik ervoor de god gunstig te stemmen: maar toorn maakte zich meester van Agamemnon: hij vloog overeind en sprak een bedreiging uit die ook in vervulling ging: want haar sturen de Grieken met wakkere blik wel op een snel schip naar Chryse en zij namen geschenken mee voor de heerser, 395 maar nu kwamen herauten de andere halen, het meisje Briseïs, uit mijn tent, hoewel de Griekenzonen haar mij hadden geschonken. Maar, als jij kunt, kom dan op voor je zoon, ga naar de Olympos en richt een bede tot Zeus, als je toch ooit in woord of in daad Zeus tegemoet bent gekomen.
15 400 Dikwijls immers hoorde ik je in het huis van mijn vader erop beroemen, dat jij als enige onder de onsterfelijken de vreselijke ondergang wist te keren voor de donkeromwolkte zoon van Kronos toen ooit andere Olympiërs hem wilden knevelen, Hera en Poseidon en Pallas Athene. 405 Maar jij kwam hem te hulp, godin, en bevrijdde hem uit zijn boeien door snel de honderdarmige naar de hoge Olympos te roepen, die de goden Briareos noemen, maar alle mensen Aigaion, die nog sterker was dan zijn vader Poseidon; die zette zich neer naast Kronos' zoon, glimmend van trots, 410 hem vreesden de gelukzalige goden, van boeien geen sprake meer! Herinner hem daaraan en omvat zijn knieën, in de hoop dat hij op de hand wil zijn van de Trojanen, en dat die dan de Grieken terugdringen naar de schepen en de zee, moordend, opdat zij allen plezier beleven van hun vorst, en ook de Atride, die wijds heersende Agamemnon, zijn verblinding leert inzien: dat hij de beste der Grieken gekrenkt heeft". 1,413 - 427: Thetis stemt toe. 415 - Hem antwoordde in tranen daarop Thetis: "Ach, mijn zoon, waartoe bracht ik, ongeluksmoeder, jou nu voort? Zat je nu toch zonder tranen en ellende neer bij de schepen 420 aangezien toch al jouw levenslot maar kort is en zeker niet lang!
16 Nu ben je zowel spoedig stervend alsook meer dan allen rampzalig: voor een slecht lot baarde ik jou dus in onze woning. Heus, om dit verzoek over te brengen aan Zeus die graag dondert zal ik zelf gaan naar de besneeuwde Olympos, om te zien of hij luistert. 425 Blijf jij nu hier zitten bij de snelvarende Grieken en wrok, maar houd je geheel buiten de oorlog; Zeus is namelijk gisteren vertrokken naar de Oceaan voor een maaltijd bij de voortreffelijke Ethiopiërs, alle goden vergezelden hem; maar over twaalf dagen zal hij terugkeren naar de Olympos, dan zal ik naar de woning van Zeus gaan met de bronzen drempel en hem mijn smeekbede laten horen, volgens mij zal hij luisteren". 5. Gehoord, gelezen, gezien (17) Het weten of overwegen waard... of niet? Ter inleiding Wie belangstelling heeft voor cultuur staat ook open voor de maatschappij en de wereld waarin hij of zij leeft. In deze rubriek 'Gehoord, gezien, gelezen' speuren wij interessante berichten over die leefwereld op. Wij vermelden daarbij uiteraard telkens onze bron en de oorspronkelijke auteur. 17.01 VROUWELIJKE BAROK. In 'Knack' had Dave Mestdach het in 'Dames van de barok' over een speciale tentoonstelling (tot 20 januari) in het MSK te Gent : "It is a man's world" croonde James Brown, en dat gold zeker in het Italiaanse kunstwereldje van de zestiende en zeventiende eeuw. Als vrouwen al toegelaten werden tot het schildersambt moesten ze zich beperken tot bloemstukken of (zelf)portretten, zelfs al staken ze hun leermeesters naar de kroon. Deze expo levert vijftig bewijzen van het feit dat goede kunst geen geslacht heeft. Spilfiguur is Artemisia
17 Gentileschi (1593-1652), de bekendste schilderes uit de zeventiende eeuw. Haar caravaggeske werk wordt gelinkt aan haar tijdgenotes - vaak dochters, zusters en echtgenotes van bekende kunstenaars - die soms subtiel, soms doortastend de conventies ombogen. Maak kennis met Sofonisba Anguissola, Lavinia Fontana, Orsola Maddalena Caccia en andere Italiaanse barokkunstenaars die ongetwijfeld tot de canon hadden behoord mochten ze geen XX-chromosomen hebben gehad." 17.02 KINDERRECHTENCOMMISSARIAAT. Midden 2018 vierde het commissariaat voor kinderrechten zijn twintigste verjaardag. In ‘Visie’ peilde Amélie Janssens naar de opdracht(en) van deze instelling : “Het Kinderrechtencommissariaat is een paraparlementaire instelling van het Vlaams Parlement. De opdracht situeert zich op twee sporen. Primo : ombudsdienst voor kinderen en jongeren. Als kinderen en jongeren in hun rechten geschonden zijn, als ze vastlopen, kunnen ze contact opnemen. Dan doet het Kinderrechtencommissariaat aan klachtenonderzoek, bemiddeling, geven ze informatie, verwijzen ze door. In de praktijk nemen ook veel ouders, grootouders en professionals (leerkrachten, jeugdadvocaten, artsen, CLB’s, jeugdhulp) contact op. Secundo : advies aan het Vlaams Parlement. Vanuit de ombudsfunctie wijst het op structurele knelpunten. En ook op vraag van het parlement wordt advies verleend, over alle mogelijke thema’s en regelgeving die voor kinderen en jongeren van belang is. Maar het Kinderrechtencommissariaat probeert ook zelf proactief thema’s op de politieke en maatschappelijke agenda te krijgen.” Het nummer van de klachtenlijn is 0800-20.808 (klachtenlijn@kinderrechten.be). 17.03 KLIMAAT EN LUCHTVAART. Onder de titel ‘Wereldwijd 100.000 vluchten per dag’ wees Chris Dutry in ‘De Bond’ op het verband tussen de klimaatverandering en het vliegen. Een stuk hieruit : “Zowat een jaar geleden steeg het kwik in de Amerikaanse stad Phoenix tot bijna 50 graden. Er werden vijftig vluchten afgelast of afgeleid naar andere luchthavens. De verklaring? Bij zo’n temperatuur is de lucht veel ijler, waardoor de ‘lift’ van vliegtuigvleugels vermindert. Dat schept een probleem bij het opstijgen met volle brandstoftanks en volle bezetting… Maar ook de luchthavens komen in de problemen. Landingspistes in het Hoge Noorden dreigen onstabiel te worden doordat de ondergrond smelt, terwijl grote luchthavens aan de kust bij zwaar weer dreigen onder te lopen. Maar de klimaatopwarming laat zich ook hoog in de lucht voelen. De straalstroom in het noordelijk halfrond neemt toe in kracht, waardoor de oostwaartse vluchten sneller gaan, maar zorgwekkender is dat die sterkere winden voor meer ‘clear air turbulence’ zorgen. Dat zijn luchtwervelingen die optreden bij heldere weersomstandigheden en moeilijk tijdig waargenomen worden door de piloten Wellicht zal bij toekomstige vluchten het ‘fasten seatbelt’-lampje gewoon aanblijven. Waar de piloten echter het
18 meest voor beducht zijn, is ijsvorming op grote hoogte. Dat fenomeen hangt samen met zwaar onweer dat tot op tien kilometer hoogte kan voorkomen.” 17.04 STRESS DOORBREKEN. In 'Leef' zocht Elise Rummens in haar bijdrage "Hoe kun je stress doorbreken?" naar een mogelijke aanpak van het stressprobleem : "Bij acute stress, bijvoorbeeld door een nare gebeurtenis, ga je het best op zoek naar sociale steun of afleiding. Probeer bij chronische stress te achterhalen wat je precies stress geeft. Welke dingen kosten je veel energie? Praat erover met iemand die je vertrouwt, of schrijf je gedachten op papier. Bedenk gericht oplossingen en probeer je problemen direct aan te pakken. Kijk of je taken kunt verdelen, of vertel iemand met wat je het moeilijk hebt. Soms is het nodig om keuzes en afspraken te maken. Blijf goed voor jezelf zorgen. Ga op tijd slapen, maar sta ook op tijd op. Probeer gezond te eten en veel te bewegen. Beweging kan psychische klachten verminderen. Bouw momenten in om te ontspannen. Zo doorbreek je de stressreactie van je lichaam en kan het zich weer herstellen. Ga op zoek naar iets wat je graag doet. Lukt het je niet om de stress te verminderen, of komt die steeds terug? Zie je zelf de oplossing niet meer? Spreek er dan over met je huisarts. Zeker als je meer klachten krijgt." 17.05 DE RISICO'S VAN NARCOSE. Operaties en narcose kunnen de hersenen beschadigen. Ze zouden ouderen zelfs richting dementie kunnen duwen. In 'Eos' weidde Liesbeth Gijsel hierover uit : "Tot de helft van de 65-plussers die een zware operatie ondergaat, is achteraf verward en heeft last van geheugenproblemen en hallucinaties. Minstens een derde van de senioren blijft jaren nadien nog kampen met leer- en geheugenproblemen. Steeds meer onderzoek bevestigt dat postoperatieve moeilijkheden maanden tot jaren kunnen aanslepen. Wie na een operatie verward is, gaat cognitief veel sneller achteruit. De wetenschap onderzoekt mogelijke oorzaken. Een aantal studies wijst op algehele verdoving als trigger voor mentale problemen. Andere studies wijzen echter net op een beschermende factor van narcose. Ook de chirurgische ingreep zelf, en de ontstekingsreactie die ze veroorzaakt in de hersenen, zouden aan de basis kunnen liggen van de verwardheid en het geheugenverlies. De precieze oorzaak aanwijzen, lukt dus nog niet. Wel kan je de risico's op zogeheten postoperatief delier (verwardheid) en postoperatieve cognitieve disfunctie beperken. Experts raden aan ouderen cognitief te testen voor ze onder het mes gaan. Als er problemen aan het licht komen, kan je een alternatief voor de operatie overwegen. Er bestaan ook ingrepen voor een vlotter herstel, of de dosis van de verdoving kan minimaal gehouden worden. Ook details kunnen een verschil maken, zoals de patiënt vanzelf wakker laten worden uit de verdoving en zijn of haar bril en gehoorapparaat binnen handbereik leggen."
19 17.06 NEUS VOOR LASTIGE KLUSSEN. In de rubriek 'Mens & Lichaam' in het Nederlandse 'Quest Braintainment' werd de hond voorgesteld als een topspeurder : "Honden zijn topspeurders. Ze hebben meer dan 200 miljoen geurreceptoren in hun neus. Mensen hebben er maar vijf miljoen. Honden pikken zo het geringste geurspoor op. 'Maar veel interessanter nog dan die gevoeligheid is hoeveel verschillende geuren een dier kan onderscheiden', vertelt Adee Schoon van Animal Detection Consultancy, dat speurhonden onderzoekt. Hoeveel soorten geurreceptoren heeft zo'n dier? Wij hebben er volgens haar zo'n 400, een hond 900. Daarmee kan hij dus veel meer geurcombinaties ruiken. En nog belangrijker: hij kan die ook veel beter van elkaar onderscheiden dan wij. Met hun neuzen helpen honden de politie bij het zoeken naar vermiste kinderen, wapens en drugs. Maar ze kunnen bijvoorbeeld ook ruiken of er bij brandstichting benzine is gebruikt, of er onzichtbare bloedsporen op een misdaadplek zijn, en of er ergens landmijnen of andere explosieven liggen. Maar ook of een bezoeker stiekem een mobiel de gevangenis in probeert te smokkelen, of er een schadelijke schimmelsoort in een citrusboomgaard zit, en nog veel meer." 17.07 EEN KUNSTENAAR. Voor een bijdrage in de reeks 'Het Atelier' in 'Weekend' trok Nathalie Le Blanc naar artiest Quinten Torp (°1960) die werkt in de oude loketruimte van het station te Heusden-Zolder : "Ik kom hiernaartoe gefietst, trek de deur dicht en het is van mij... Of ik altijd inspiratie heb? Schilderen heeft weinig met inspiratie te maken. Het is iets wat je doet. De ideeën komen als ik ermee bezig ben. Soms weet ik echt niet waar ik aan begin, en niet alles lukt. Ik werk vandaag nat in nat, en dat moet vooruitgaan. Als het niets is, dan is het niets. Het is een manier van werken waarbij je je blootgeeft. Vroeger verstopte ik mij achter lagen en lagen verf, nu is het opener. Het is goed of niet, in een trek. Take it or leave it. Dat voelt beter. Het is vermoeiend, schilderen. Je hoofd en je lichaam zijn aan het werk, en je loopt veel heen en weer. Als ik voel dat een werk af zou kunnen zijn, hang ik het op en maak er foto's van. Dat schermpje zorgt voor afstand, en als ik de foto's bekijk, zie ik andere dingen. Het is een soort check-up, soms zet ik het werk terug op mijn ezel. Tot het klaar is. Soms is dat een paar uur, soms duurt het langer. Een werk is nooit echt af, het is klaar als ik dat beslis." Stef Declerck, Poperinge
20 6. Een Schets: Kritiek gevraagd Wij schetsten naar model deze verdienstelijke tekening. Graag willen we van onze lezers kritiek ontvangen hierop: positief en negatief. Deze respons wordt dan naamloos nog eens gepubliceerd in het volgende nr van ons ledenblad. Dit is dan een nieuw initiatief: wie wenst kritiek te ontvangen op een of ander werk, stuurt ons een foto van het bewuste werk. De publicatie en de kritiek gebeuren naamloos . Aan de lezers wordt gevraagd kritiek in te sturen. In elk geval krijgt U een opbouwende kritiek vanwege de ‘redactie’. frans.herpelinck@skynet.be 8. ‘ Vreemde ‘ maar Boeiende Composities Isaac Cordal Cement Eclipses Cordal is geboren in 1974 in Pontevedra, Galicia, Spanje. Hij studeerde de Schone Kunsten aan de Universiteit (beeldhouwkunst) van Pontevedra en in het Camberwell College of Arts in London. ‘Cement Eclipses’ behoort bij zijn meest bekende werken. Het gaat hier over kleine cementen beeldjes die opgesteld worden in een
21 grootstadsomgeving. Men kan ze terugvinden bovenop busstations, muren, dakgoten en gezien hun geringe afmetingen (ongeveer 15 cm) is het wel moeilijk ze in het vizier te krijgen. De beeldjes zijn door de kunstenaar bedoeld als metaforen (voorbeelden) om over na te denken in het politieke domein, om de overdadige bureaucratie en machtsmisbruik aan te klagen, enz. Zijn werk is ook te zien in kunstgalerieën of zoals gezegd onopvallend in het straatbeeld in Brussel, Londen, Berlijn, Zagreb, Nantes, San Jose, Barcelona, Wenen, Malmo, Parijs, Milaan, Bogotá. Zijn werk laat ons kritisch nadenken over vooruitgang, menselijke ellende, klimaatwijziging en de geleidelijke afbraak van de kwaliteit van ons menselijk bestaan. De foto hierboven is de reproductie van een installatie van sculpturen met als titel: ‘de Kiescampagne’ . Isaac Cordal exposeerde het werk in Berlijn in 2011 onder de titel ‘ Politiekers discussiërend over de opwarming van onze wereld’, een installatie uit een serie met als titel ‘Volg je leiders’. 9. Schildercursus Juliette Aristides (8) Nog Vervolg Deel 2 - Hoofdstuk Vier- KLEUR Kleurencompositie Kleur wordt deels waargenomen (en in zover meestal overgenomen in het schilderij) deels zelf gecreëerd (van uit het palet). Je model is een natuurlijk gegeven: hou dus ook de materialen waarmee je werkt in je grondschets zo eenvoudig mogelijk. Beperk je palet tot enkele kleuren die je nodig hebt om ze te mengen tot een kleurengamma passend bij je onderwerp (je kleuren moeten passen bij het voorgestelde jaargetijde / leeftijd model / uit te drukken impressie…): een paar kleuren leveren honderden paletvariaties op.. Er bestaan geen goede vormen noch goede kleuren : een schilderij is goed als vormen zich goed verhouden tot elkaar en als kleuren zich goed verhouden tot elkaar. Goede verhoudingen van kleuren en vormen betekent dat kleuren en vormen die tegelijk op een schilderij voorkomen niet sterk in karakter mogen afwijken: plaats tussen hoekige vormen niet plots een ronde vorm, tussen gedempte mengkleuren
22 niet plots een zone van frisse kleuren. Streef dus eenheid na in vormen onderling en in kleuren onderling. EN TOCH:’ te veel eenheid doet eentonig en ongeïnspireerd aan; te veel variatie is overstimulerend en chaotisch. ZOEK EEN EVENWICHT ! Er is eenheid in vorm - De voorgrond bevat uitsluitend aan elkaar verwante antieke voorwerpen alle donker uitgewerkt. Er is eenheid in kleur - De achtergrond toont een lucht en een wazige skyline waar vooral de kleur belangrijk is. Die kleur is John Morra Merz 1 warm en variërend. De voorgrondkleuren zijn donkerder maar ook warm. De mogelijke eentonigheid van een al te grote eenheid is vermeden door: -een vormcontrast: voorgrond: welbepaalde variërende maar verwante vormen achtergrond: wazige variërende vormen in de wolkenmodulatie -en kleurcontrast: voorgrond/achtergrond: licht en donker maar telkens in variatie Het contrast trekt de aandacht. De variatie beklemtoont een niet overdreven eenheid Er is eenheid in vorm De rechthoekige vorm van de tafel en de afgeknotte kegel van de emmer zijn beiden meetkundige figuren. Sarah Lamb Een krab en een emmer Er is eenheid in kleur: tafel,emmer en krab zijn geschilderd in donkere tinten die dicht bij elkaar liggen.Zelfs die achtergrond is in een (veel lichtere) verwante warme kleur geschilderd.
23 *De blauwe tinten in de krab hebben een verwaarloosbare oppervlakte en storen dus niet. De mogelijke eentonigheid van een al te grote eenheid is vermeden door die enkele blauwe vlekken en de lichttoetsen op krab en emmer : zeer belangrijk te oordelen naar de Photoshopbewerking waar de enkele contrasterende blikvangers-lichtstreepjes op de emmer en de lichtinval op de krab ontbreken en hierdoor het schilderij plots helemaal niet meer interessant wordt. Toch wel verwonderlijk hoe een paar lichtlijntjes een resultaat kunnen beïnvloeden. Dit hoofdstuk 4 sluit Aristides af met twee zogenaamde ‘Lessen’. In die lessen wordt een beschrijving gebracht van: 1. het ontstaan van een warm/koelstudie van een gipsmodel met beperkte kleuren en een meesterkopie (kopie naar een grootmeester) schilderen in kleur Wij beseffen hoe moeilijk het was voor Aristides om zo’n werkprocédé in woorden te vatten laat staan dat wij er een bruikbare résumé van zouden kunnen maken. De beschrijving poogt weer te geven wat een technisch gearriveerd artist doet om aan zo’n opdracht te voldoen. Deze beschrijving is noodzakelijk erg onvolledig en onzes inziens onbruikbaar. Veel zaken die niet in de tekst staan komen woordeloos op het schildersdoek van uit de zwijgende ervaring die de uitvoerders ongetwijfeld bezitten. Om een voorbeeld te noemen: de ‘beperkte’ gebruikte kleuren van Les 1 sommeren zich tot 12 tubekleuren (is dat beperkt als je rekening houdt met alle mogelijke mengkleuren ?). Bovendien wordt in de tekst nergens vermeld
24 tot welke kleurresultaten deze paletkleuren aanleiding geven. 2. Wij beperken ons tot een grove schets van wat met Les 2 bedoeld wordt. • Meesterkopie schilderen in olieverfkleur Torsostudie François-Léon Benouville De bedoeling is dus niet een persoonlijk origineel werk te maken. Dit zou een totaal andere werkwijze veronderstellen. Vooraf zijn studies uitgevoerd: - een toonwaardenstudie in zwart-wit en ook nog in kleur - de kleurenstudie laat toe de samenstelling van lokale kleurmengsels op te zoeken door vergelijking met (een kleurenfoto van) het origineel. * wij menen dat het belangrijk is die samenstelling approximatief te noteren gebonden aan de coördinaten van de bestudeerde fragmenten. Zwart-wit en kleurenstudies
25 Materialen: de gewone schildersbenodigdheden + tubekleuren - Flakewhite = Loodwit (in gesloten pot verkrijgbaar bij Windsor en Newton) is giftig maar legaal mits bepaalde voorzorgen. Loodwit droogt vlugger dan Titaanwit en is gemakkelijker mengbaar voor het ophelderen van warme kleuren. Hiernaast nog: Ivoorzwart, Napelsgeel licht, Napelsgeel, Gele Oker, Rauwe Sienna, Cadmium roos, Alizarine Crimson, transparant Aardoranje(?), Koningsblauw, Groene Aarde en Rauwe Omber. 1. Meesterwerk kiezen: De Aristidesschool is bij definitie een school waarin klassieke kunst gepropageerd wordt. Hier werd gekozen voor een Torsostudie van François-Léon Benouville. Tegelijk werd een zwart-witfoto gemaakt en afgedrukt op glanzend fotopapier op dezelfde afmetingen van het origineel. Deze foto (vroeger werd gewerkt met een zwarte spiegel) wordt als hulp ingeroepen in alle verschillende fasen van het werk, vooral in verband met de waardenstudie. 2. Schilderij opzetten: Het originele werk en het beschilderen kopiedoek worden in gelijke grootte naast elkaar geplaats op twee schildersezels. Voor de belichting werd er gekozen voor daglichtlampen om kleuraantasting te voorkomen. 4.Tekening opbrengen op doek: met fijn penseel en een verdund mengsel van lichte Ultramarijnblauw en Gebrande Sienna. Deze pigmenten zijn goed oplosbaar en wegen niet door in het eindresultaat. 5. Onderschildering: het doek werd egaal afgedekt met een laag rauwe omber gemengd met transparant aardoranje (zonder medium). Deze grondlaag waarborgt al vanaf het begin een warm schilderij. *Wij veronderstellen dat deze laag transparant genoeg is om de tekening niet af te dekken. ’Zonder medium’ begrijpen we niet. Wellicht is het bindmiddel in de tubeverf voldoende.
26 In deze onderschildering zijn de lichtere partijen aangebracht door de opgestreken pigmenten geheel of gedeeltelijk te verwijderen met een doek droog en uiteindelijk (voor de lichtste partijen) met terpentine. Geleidelijk kunnen dan kleuren toegevoegd worden en de kleurovergangen genuanceerd worden tot aan het eindresultaat. Overschildering 1° en 2° fase Eindresultaat
27 10. Kernenergie De ‘Hesjesmensen’ protesteren terecht tegen een te hoge levensduurte waarbij tegelijk op hoger niveau een ware graaicultuur heerst. Het armoedeprobleem, de migratie van grote bevolkingsgroepen, de klimaatwijziging, de klimaatbezoedeling en de energievoorziening zijn één pot nat. Alles houdt verband met alles. Iedereen houdt verband met iedereen. Daarom stellen we voor dat iedereen in dat verband nu eens in eigen vel zou snijden. Laten we internationaal wetten maken die een evenwichtiger situatie scheppen, rechtvaardiger voor de verschillende inkomensgroepen. Aan zo’n wetten zullen wel achterpoortjes te vinden zijn maar niets doen is ook geen optie. …Staatshoofden, Politiekers, Zakenkapiteins en… Voetballers, mogen voor hun verplaatsingen ook wel eens van first en businessclass naar toeristen of economyclass verhuizen. Het zou hun ‘volksverbondenheid’ en het klimaat zeker ten goede komen. ‘Honi soit qui mal y pense’ !
1 Online Touch