0

Prijs € 4,25 - 23e jrg, nr 6 - januari 2018 Over de toppen van de Vogezen Culturele Hoofdstad Friese stadswandeling door Leeuwarden Inclusief 17 pagina’s Wandelen in de Ardennen 100 heerlijke plekken voor wandelaars Sfeervol Overnachten Verder in dit nummer: Nationale Blotevoeten wandeling in Amerongen • Koffi e drinken bij De Dames • Gouda exploren vanaf de telefoon • Wandelen langs én door de pronkjuwelen van Groningen

ADAPT TO OUR EOT 10:48AM TREKTOCHT CAMINO DE SANTIAGO Dankzij de vooruitstrevende ventilatietechnologie van AirZone blijf je altijd koel, want het rugpand met gespannen gaas garandeert een maximale luchtstroom. Het draagssysteem past zich aan jouw bouw aan en helpt je om je bepakking comfortabel te dragen. Welke route je ook kiest, met AirZone pas jij je aan je omgeving aan. www.lowealpine.com/airzone

Redactioneel In de vrieskou wandelen in een sprookjeslandschap langs boerderijen die ingepakt in de sneeuw liggen waar het haardvuur lekker ruikt. In de verte klinkt de midwinterhoorn – heel vaag. Dan weer ergens links vanaf een dorp en korte tijd later achter ons. Zo wandelden we vroeger als kind in ons gezin in de decembermaand door het Twentse landschap. Mooiere winterwandelingen heb ik daarna niet gemaakt. Nu, tientallen jaren later, lijkt de midwinterhoorn een steeds grotere rol te spelen, want het aantal midwinterhoornwandeltochten groeit fors. En terecht. Het is misschien zelfs mogelijk om die midwinterhoornklanken te horen door blootsvoets door de sneeuw te gaan, want in januari staan blotevoetenwandelingen als vervanger voor de nieuwjaarsduik op de agenda. In deze editie trok Frank Flippo zijn schoenen niet aan, maar juist uit. Om de langste wandeling uit zijn leven op blote voeten te lopen. Hij sprak met deelnemers die op deze wandeling graag door koeienvlaaien lopen. En die hun schoenen überhaupt niet meer aantrekken en op straat door agenten staande worden gehouden: ‘bent u niet iets vergeten, mijnheer?’ Tialda Hoogeveen verkende alvast de Europese Culturele Hoofdstad van 2018 aan de hand van een gids die de stad kent als zijn broekzak. Lichtvoetig VERSTENING Potjandorie. Weer een tuin versteend. In de container die de halve straat blokkeert zie ik de stoffelijke resten van een taxus, vlinderstruik en berk. Een twijgje steekt nog een laatbloeiend bloempje boven de roestige rand uit als een kramp achtige herinnering aan de lente die zij nooit meer zal opfl euren. De eigenaar van nummer X in de Y-straat koos ervoor om te stoppen met tuinieren. In plaats van geurende zwarte aarde waarin planten wortelen, liggen er nu grijze tegels die zelfs tussen hun naden geen sprietje groen gedogen. Lekker makkelijk toch? Geen rugpijn meer.Geen tuinman met bladblazer en benzinezaag. Geen lichtverduisterend blad in je tuin. Wel tegels. En de grasmaaier op Marktplaats. Kies voor gorgeous grey. Welkom in het stenen tijdperk. Mijn gedachten lopen tijdens de wandeling door de contreien van mijn woonomgeving gezellig mee. De OZB is een belasting. Huis en tuin zijn onroerende zaken. Onroerend Zaak Belasting, O.Z.B. vandaar. Blijkbaar nemen burgers dat letterlijk. Ik betaal voor mijn onroerende zaak dus mag ik er helemaal in mijn uppie over beschikken. Ik plemp de hele tuin vol stenen. Of het regenwater dan wel lekker wegloopt, of de wurmpjes wel kunnen ademen, of de merels bij hun eten komen? Joh, da’s mijn zaak niet, want mijn onroerende zaak is míjn zaak. Begrijpelijk ergens. Je wordt tureluurs van al die heffi ngen, leges en belastingen. We worden aan alle kanten geschoren: rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. Weet iemand wat een V.E. is? Iedereen woont samen met minstens één VE. Marijke en ik hebben er drie in huis. Een VE is een VervuilingsEenheid. Ik vervuil, jij vervuilt, wij vervuilen. Het water, de lucht. Wij zijn dus VE’en. Maar Marijke en ik zijn met ons tweeën, terwijl we worden aangeslagen voor drie VE’en! Vroeger toen onze twee kinderen nog thuis woonden, stonden er vier VE’en op het aanslagbiljet. Da’s logisch. Maar de kinderen zijn het huis uit. 4-2 = 2 lijkt me ook logisch. Nee hoor, overheidseconomen hebben becijferd dat 4 min 2 drie is. Maar de burger zit er ook dubbel in. Wel lid van Natuurmonumenten én het Parijse klimaat akkoord omarmen, maar ook twee vliegtrips per jaar boeken én een tuin willen hebben zonder er één druppel zweet in te stoppen. Daarom heb ik een voorstel: overheid, straf niet, maar beloon. Met z’n allen moeten we Parijs halen, willen we Nederland duurzaam maken. Beloon de tuinierende burger. Elke burger die in zijn tuin heggen, insecten en vogels de kans biedt, krijgt korting op de OZB. En fors! Let maar op, de tegels vliegen de tuintjes uit. Kijk wel uit voor laag vliegende Boeings! ■ George Knottnerus Onze verslaggevers gingen ook op ontdekking voor de Ardennen-special waar nieuwe routes zijn ontdekt in het woud van Anlier, rond de heuvels en de dalen van de Semois, in de omgeving van de Lessevallei, rondom Mons en door de landgoederen en in de tuin van het kasteel van Modave. Nanda Raaphorst liep in de Franse Vogezen van hut naar hut. De ronde bergtop in de Vogezen wordt door de Fransen een ballon genoemd. Met kristaldruppeltjes op het voorhoofd vervolgt Nanda haar huttentocht: ‘Ballon na ballon, wat is het hier mooi’. 16 Wim ten Brinke zette een eigen ‘te voet’-route uit tussen uitkijktoren De Kaap in Doorn en Wijk bij Duurstede aan de Rijn, waar middeleeuwse ridders de ridderhofsteden bouwden, zoals Sandenburg en Walenburg. 18 En wie op zoek is naar die perfecte winterwandeling, die zou nog richting het oosten kunnen afgaan op de klanken van al die midwinterhoornblazers. 20 ■ Frank Hamdorff ■ Hoofdredacteur ‘te voet’ 22 Wandelapp getest GOUDA EXPLOREN VANAF DE TELEFOON Eigen route Utrechtse Heuvelrug VAN KAAP TOT WIJK, VAN HEUVELRUG NAAR WATERLINT De Engherkaderoute HISTORIE EN NATUURSCHOON LANGS DE HOLLANDSE IJSSEL Verrassend, de Traversée du Massif des Vosges OVER DE TOPPEN VAN DE VOGEZEN 27 17 pagina’s WANDELEN IN DE ARDENNEN 46 Tweede Nationale Blotevoetenwandeling in Amerongen ‘IK HEB NOG NOOIT ERGENS PLEISTERS GEZIEN’ 61 100 heerlijke overnachtingsplekken voor wandelaars SFEERVOL OVERNACHTEN VERDER IN DIT NUMMER: NIEUWS 5/7 WANDELPRODUCTEN 8 UITGELEZEN 26 HET GEPELDE LAND 44 LOOPBAAN 54 VOETSTUK 55 AGENDA 56/57/58 ‘te voet’ is een uitgave van Hobri Pers Uitgeverij BV, Tuindorpweg 25, 3951 BD Maarn • tel. 0343-449499 • e-mail abonnee-administratie: abo@wandelkrant.nl • e-mail redactie: redactie@wandelkrant.nl • website: www.wandelkrant.nl • Vanuit België: tel. 0031-343449499 • Advertenties: Tarieven op aanvraag bij bovenstaand adres • Uitgever: Eef van den Brink • Hoofd redactie: Frank Hamdorff • Vormgeving: Punt Grafi sch Ontwerp Utrecht, www.puntgrafi schontwerp.nl • Foto voorpagina: Adobe Stock • Aan dit nummer werkten mee: Wim ten Brinke, Frank Flippo, John Jansen van Galen, Annemarie Heller, Tialda Hoogeveen, Femke Kazemier-Rongen, Tessa Klooster, George Knottnerus, Vladimir Mars, Nanda Raaphorst, Wim Huijser, Oscarine Vonk, Elvira Werkman • ‘te voet’ nummer 6, drieëntwintigste jaargang. Het volgende nummer van ‘te voet’ – nummer 1, vierentwintigste jaargang – verschijnt eind februari 2018. Inhoud 10 Lopen door Leeuwarden CULTURELE HOOFDSTAD 2018 14 Het Pronkjewailpad WANDELEN LANGS ÉN DOOR PRONK JUWELEN ‘te voet’ januari 2018 3

ontdek het plezier van samen wandelen DE WANDELPOOL IS ER VOOR MENSEN DIE VAN WANDELEN HOUDEN, GRAAG BUITEN EN IN DE NATUUR ZIJN ÉN HET GEZELLIG VINDEN OM ER MET EEN GROEPJE OP UIT TE TREKKEN. WANT WANDELEN MET ANDERE LIEFHEBBERS IS ALTIJD LEUKER DAN ALLEEN! VRIJHEID BLIJHEID Kenmerkend voor de Wandelpool zijn de ongedwongen sfeer, de gezelligheid en de vrijblijvendheid. Het is niet verplicht om activi teiten te organiseren of er aan deel te nemen. Al kan de Wandelpool natuurlijk niet bestaan zonder deelnemers die tochten aan bieden. SAMENSTELLING GROEPEN De wandelgroepen zijn meestal niet al te groot, zo’n 8 tot 15 wande laars. Juist genoeg om plezierig met elkaar op te trekken. De deelnemers zijn doorgaans een mooie mix van mannen en vrouwen van alle leeftijden. Essentieel is dat Wandelpoolers elkaar volop ruimte geven om zichzelf te kunnen zijn. AFSTANDEN EN SCHOENTJES Afstanden van wandeltochten varieren van 10 tot meer dan 30 kilometer. De wandelingen zijn met behulp van schoentjes ingedeeld in 5 categorieën. Eén schoentje betekent een wandeltempo van minder dan 4 kilometer per uur met veel rustpauzes. Meer schoentjes betekent dus een hoger wandeltempo. Zo is er voor elk wat wils! VRIJWILLIGERSORGANISATIE De Wandelpool is een vrijwilligersorganisatie zonder winstoogmerk. Zij brengt wandelliefhebbers bij elkaar, zodat ze met elkaar kunnen wandelen. De abonnementsgelden worden gebruikt voor het drukken en verzenden van het tweemaande lijkse boekje en voor vernieuwing en onderhoud van automatiseringssysteem en website. Meedoen? Neem een (proef)abonnement! proef)abonnem DE ORGANISATOREN Van de 5000 wandelpoolers zijn er zo’n 250 organisatoren. Sommigen bereiden elke wandeling tot in de puntjes voor; alles onder controle, een veilig gevoel. Anderen wandelen meer uit de losse pols; alles is open, een avontuurlijk gevoel. Alle 248 tussenliggende vormen komen ook voor. Deelnemers komen er vanzelf achter of ze zich beter thuis voelen bij de regelnicht of bij Jan Boerenfluit. 4 ‘te voet’ januari 2018 NA DE WANDELING Nadat je een dag lang gezellig met elkaar eropuit bent geweest is er na afloop meestal tijd voor een drankje of een hapje eten. Maar ook hierbij geldt: vrijheid, blijheid! De één gaat direct naar huis, de ander blijft gezellig eten en daarna nog lekker plakken. Ook dan is niemand iets verplicht! DE ABONNEMENTEN Wandelpoolers kunnen kiezen voor een boekjesabonnement van EU21 per jaar of een webabonnement van EU12 per jaar. Alle abonnees kunnen een jaarlang onbeperkt meedoen met wandeltochten van de Wandelpool. Net zoveel als je wilt, zonder verdere kosten. PROBEER GRATIS Om te kijken of het iets voor je is kun je eerst een proefabonnement nemen. Een proef ­ abonnement waarbij je alle informatie via de website tot je neemt (webproefabonnement) is gratis. Je kunt dan een maand lang zonder kosten aan alle tochten van de Wandelpool meedoen. Als je een proef abonnement met een boekje kiest, dan kost dat EU3,75 (voor de verzendkosten van het boekje). Fotografie: Ruud en Ellen Koppendraaier

Stuur uw nieuws en persberichten naar: Hobri Pers Uitgeverij BV, Tuindorpweg 25, 3951 BD Maarn, e-mail: redactie@wandelkrant.nl WWW.MEINDL.DE Vrouw aangevallen door Schotse hooglander ARNHEM - Een vrouw is gewond geraakt door een aanval van een Schotse hooglander tijdens een wandeling. Bij de aanval raakte een van de hoorns haar diep in haar buik. Ze verklaarde rustig langs de dieren te hebben gewandeld, waarop het dier op haar afkwam. Waarom het dier de 66-jarige wandelaarster aanviel is onduidelijk. Na de aanval werd de vrouw naar het ziekenhuis gebracht. Natuurmonumenten zegt dat de schade zal worden betaald. Wandelen op sneeuwschoenen EPINAL – Speciale sneeuwschoenwandelingen in een sprookjesachtig winterlandschap in de bergen. De Franse regio Lorraine wil zo wandelen in de sneeuw meer voor het voetlicht brengen. Voor avonturiers organiseert Voyages Maorn 2-daagse sneeuwschoenwandelingen waarbij ‘s avonds naar een berghut gewandeld wordt. Het is ook mogelijk om watervallen te beklimmen met stijgijzers of te abseilen. Meer informatie: www.toerisme-lorraine.eu/winter en www.massif-des-vosges.com. Nieuwe cultuurwandeling in designstad Roermond ROERMOND - Het Cuypershuis in Roermond organiseert tot en met 25 februari 2018 de bijzondere tentoonstelling ‘Vormgeving in het Voetspoor van Pierre Cuypers’. Centraal staan de werken van 6 jonge talentvolle ontwerpbureaus die werden genomineerd voor twee prestigieuze prijzen. Tegelijkertijd met de tentoonstelling komt het museum met een gloednieuwe cultuurwandeling door de stad Roermond. Voor de nieuwe tentoonstelling ontwierp het Cuypershuis een speciale cultuurwandeling waarmee bezoekers de leukste designadressen van de stad ontdekken en in het voetspoor treden van Pierre Cuypers. Pierre Cuypers is de eerste Nederlandse architect van internationale betekenis in de moderne tijd. Hij bracht de bouwkunst in Nederland op internationaal niveau en beïnvloedde andere bekende architecten zoals Hendrik Berlage. De speciale cultuurwandeling leidt bezoekers langs de mooiste ontwerpen en gebouwen van Cuypers in de stad Roermond. Bezoekers kunnen de cultuurwandeling gratis ophalen bij de VVV Roermond of bij het Cuypershuis. De route is ook te downloaden via www.cuypershuisroermond.nl. Opening historisch pad Vreugderijkerwaard VREUGDERIJKERWAARD – In het Overijsselse Vreugderijkerwaard is het Zalkerveerpad geopend in de omgeving van het rivierenlandschap. Het kerkepad is een oude veerdam, die eindigde aan de oever van de IJssel. Tot 1930 vertrok het pontveer dat de buurtschappen Veecaten en Vreugderijkerwaard met het dorp Zalk verbond. Aan de overkant staat nog steeds het ‘Olde Verhuus’. Winnaars De eerste wandelaar AMSTERDAM – Gefeliciteerd. Dit zijn de winnaars die het gratis boek De eerste wandelaar van Flip van Doorn hebben gewonnen: Peter en Marian Robert uit Warmenhuizen, Ron Simonsma uit Heerhugowaard, Nicosine Westeneng uit Amersfoort, Irma Mombarg en Bert Boetes uit Epe. Het boek wordt beschikbaar gesteld door Thomas Rap. De winnaars krijgen het boek gratis thuisgestuurd. ‘te voet’ januari 2018 5 Bijzondere uitkijktoren in De Onlanden toegankelijk GRONINGEN – Tussen Groningen en Peize is een nieuwe uitkijktoren in De Onlanden open voor publiek. In januari is de offi ciële opening, maar voor de eerste natuurliefhebbers is het uitzichtpunt alvast toegankelijk. De vijfentwintig meter hoge toren rijst op uit een van de houtwallen op het Beeld, aan de zuidkant van het gebied. De uitkijktoren heeft drie verschillende platforms, die een specta culair uitzicht bieden over het natuur- en water bergings gebied en de ‘skyline’ van Groningen. STAP Reizen en Oliva Travel samen verder UTRECHT - STAP Reizen en Oliva Travel, gespecialiseerde aanbieders van individuele wandelreizen in Zuid-Europa, hebben per 2018 de krachten gebundeld. Alle Oliva-reizen in Spanje en Portugal worden aan het bestaande STAPprogramma toegevoegd. De website van Oliva Travel blijft nog in de lucht, totdat de integratie in het STAP-aanbod zal zijn voltooid. Tot dan kan er gewoon worden geboekt via www.olivatravel.nl. © Thomas Deva

6 ‘te voet’ januari 2018

Veel onbewaakte spoorwegovergangen van belang voor wandelaars AMERSFOORT - Tweederde van de onbewaakte spoorwegovergangen is van belang voor recreanten. Dat blijkt uit een onderzoek in opdracht van de Adviesgroep Infrastructuur en Recreatie waarin de ANWB, Wandelnet, Fietsersbond, Fietsplatform en NOC*NSF vertegenwoordigd zijn. ProRail wil de komende jaren zoveel mogelijk onbewaakte overwegen opheffen. Beveiligde overwegen zijn namelijk veiliger. Van alle spoorwegovergangen in Nederland is zo’n vijf procent nog onbewaakt. De adviesgroep sluit zich aan bij ProRail dat veiligheid een belangrijk aspect is, maar wijst er ook op dat bij tweederde van de overwegen sprake is van recreatief belang: deze worden veelvuldig gebruikt door fi etsers, wandelaars en andere recreanten. De adviesgroep pleit voor behoud van deze verbindingen. Dat kan zijn door te beveiligen, maar ook door aanleg van een brug of een tunnel. Hoewel het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat extra geld beschikbaar heeft gesteld, is nu al duidelijk dat het beveiligen van alle onbeveiligde overwegen niet haalbaar is. ‘We hopen dat ons rapport aanleiding biedt om de 82 overwegen met recreatief belang per stuk te bekijken en zo tot oplossingen te komen. In de afgelopen jaren zijn zo veel overwegen verdwenen dat de nu nog resterende overwegen extra belangrijk worden’, aldus Ankie van Dijk, belangenbehartiger namens Wandelnet. Wandelaars omgekomen in Griekenland LIVADI – In Griekenland zijn tijdens verschillende tochten in de bergen wandelaars om het leven gekomen. Op de berg Olympus was een 55-jarige man uitgegleden vervolgens in een ravijn gevallen. Een vriend die betrokken was bij het ongeval raakte gewond en ligt in het ziekenhuis. Zaterdag kwam een bergbeklimmer (26) om toen ook hij uitgleed. Vanwege gladheid en ijs op de paden op de Olympus (2917 meter) moeten reddingswerkers in Griekenland regelmatig uitrukken. Foto van de Maand Wandelen in de geest van Jac. P. Thijsse ZAANSTAD – In Nederland zijn niet veel gepassioneerdere ambassadeurs voor het wandelen in de natuur geweest dan Jac. P. Thijsse. Met een wandel gids eren publicist Wim Huijser en routemaker Rob Wolfs de oprichter van Natuurmonumenten in 13 natuurwandelingen in de streken waarover Thijsse schreef. Leidraad voor de ontwikkeling van deze routes vormt de reeks geïllustreerde plaatjesalbums van Verkade, waarvoor Thijsse vanaf het begin van de vorige eeuw verantwoordelijk was. De routes gaan langs Onze groote rivieren en De IJsel en struinen door de Blonde duinen. Ook herleven zijn wandelingen Langs de Zuiderzee en Het Naardermeer. De wandelgids is verkrijgbaar bij de boekhandel of via www.gegarandeerdonregelmatig.nl 100% PASVORM …door MFS® Vakuum® technologie. De nieuwe defi nitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het MFS® Vakuum® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip® rubber profi elzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip. b-dynamic technologie in de inlegzool. WWW.MEINDL.DE ‘te voet’ januari 2018 7 December. Dennis Mulder. Hij fotografeerde de Liesberg op de Elspeetse Heide. ‘Ik kwam dit wandelpad tegen dat leidt naar de prachtige bomen. Het is een mysterieuze plek, er gaan verhalen dat dit vroeger een grafheuvel is geweest. Anderen zeggen dat het een plek was waar mensen en dieren die besmet raakten met de pest of andere ziektes, werden begraven. Ik hoop dat het een aanmoediging is voor mensen om naar deze magische plek toe te komen, die ook buiten het bloeiseizoen van de hei zeer de moeite waard is.’ Dennis ontvangt de Tatonka Single Pack en dingt mee naar de titel Foto van het Jaar. LEKKER GEWANDELD? Plaats je mooiste foto op www.wandelkrant.nl en in ‘te voet’. Stuur de foto’s per e-mail naar: redactie@wandelkrant.nl. Voeg de foto als jpg-bestand toe (max. 5 mb). Vermeld in de mail: naam, adres en woonplaats fotogr korte omschrijving van de streek, waarom fotogr arom m deze foto? De winnaars van Foto van de Maand dingen mee naar de Foto van het de het fl exJaar met als hoofdprijs een spiegelrefl camera inclusief objectief. graaf,

Het is winter en iedere wandelaar popelt om er op uit te trekken. Op deze pagina vind je nieuwe producten voor wandelaars, die wandelen nog aangenamer, leuker of comfortabeler maken. HONDENSCHOEN In de winter kan de hond last krijgen van kou, sneeuw en ijzel. Deze 4-season hondenschoenen van EQDOG beschermen de hond: ze zijn warm, geven meer grip én maken ze beter zichtbaar. Prijs: € 39,95. www.noho.nl OUTDOORJACK VOOR ALLE SEIZOENEN Het nieuwe Beta LT-jack van Arc’teryx is geschikt voor elk seizoen van het jaar: van de voordeur tot de bergen. De Beta LT-jas is licht in gewicht, duurzaam en functioneel. De jas heeft een verbetere ventialatie en drie lagen N40r-X Gore tex Pro. Te koop voor € 500,00. www.arcteryx.com AOTEA GTX Stoer, sportief en comfortabel… dus zo vanuit de stad of het werk genieten van een stevige wandeling in het winterlandschap met deze nieuwe multifunctionele damesschoen van HANWAG. De nieuwe MICHELIN V-ROUGH-zool, ontwikkeld naar het voorbeeld van de Michelin winterband, biedt een uitstekende grip op een gladde en natte ondergrond en de Gore-Tex- voering houdt de voeten warm en droog. Prijs: € 219,99. www.hanwag.nl TREKKINGSTOK Compact, licht in gewicht en makkelijk in het gebruik. Deze aluminium Trekkingstok TL 130 ADJ van Helinox is opgevouwen 37 centimeter lang en weegt 190 gram. Te koop voor € 180,00. www.helinox.nl LOWE ALPINE AEON 18 Lowe Alpine introduceert een nieuwe serie lichte, veelzijdige en technische dagrugzakken. De Aeon heeft revolutionaire Flexionschouderbanden. Deze innovatieve banden zijn gemaakt van een uiterst dun, fl exibel materiaal, dat de lading perfect over de schouder verdeelt en zo volledig draagcomfort garandeert. Te koop voor € 99,95. https://lowealpine.com/eu/aeon SUPERFEET BLUE De Superfeet Blue is een veelzijdige binnenzool die in alle schoenen gebruikt kan worden waar een binnenzool uit gehaald kan worden. Door de speciale Superfeetvorm zorgt deze zool voor een verbetering van de pasvorm, wordt het comfort verhoogd en zorgt voor een verbetering van de prestaties. Prijs: € 50,00. www.superfeet.com/en-eu/insoles-and-sandals/blue 8 ‘te voet’ januari 2018

advertorial Val di Fassa - zomervakantie in de Dolomieten De ultieme bestemming voor bergliefhebbers GROTE BOSSEN, MAJESTUEUZE BERGEN IN EEN PERFECTE OMGEVING, EEN GROEN FLUWEELACHTIG DAL EN SPIEGELS VAN WATER DIE DE BLAUWE LUCHT WEERSPIEGELEN: WELKOM IN VAL DI FASSA IN HET NOORDOOSTEN VAN TRENTINO, EEN BUITENGEWOON NATUURGEBIED TUSSEN DE MEEST SPECTACULAIRE EN BEROEMDE BERGEN VAN DE DOLOMIETEN. Val di Fassa heeft een breed scala aan natuurschoon, geologisch interessante bergen, een rijke fl ora en fauna, verschillende culturele evenementen en verrassende arrangementen, zoals ‘Actief, gourmet en wellness’. Deze elementen maken Val di Fassa tot de ideale vakantiebestemming voor ‘insiders’. UITZICHTEN, NATUUR EN LANDSCHAPPEN De Dolomieten zijn de onbetwiste sterren in Val di Fassa. Deze vertellen ons betoverende legendes, zoals het fenomeen ‘Enrosadira’, wanneer de bergen de rode kleur krijgen bij zonsopgang en zonsondergang. Mensen die op zoek zijn naar een vakantie in de meest wilde natuur, kunnen terecht in de berghutten en hutten, de herkenningspunten waar wandelaars verwend worden met echte lokale gastvrijheid, terwijl ze betoverende landschappen kunnen bewonderen. BERGDORPEN Je kunt overal naartoe wandelen, want Val di Fassa is een door mensen gemaakte vallei, met alle bestemmingen op wandelafstand. Dorpen hebben, ondanks de bouwwoede, hun traditionele en lokale bergaspecten behouden, dankzij het gebruik van hout, een van de belangrijkste en meest waardevolle materialen in Val di Fassa. Je kunt dit bijvoorbeeld zien in de ‘tobiè’ (hooizolder in Ladin), die de passie en de liefde van de bevolking voor de Ladinische cultuur en tradities onderstreept. Vakantiegasten kunnen informatie krijgen bij de VVVkantoren, die zich in elk dorp in Val di Fassa bevinden. ACTIVITEITEN Val di Fassa is de ideale bestemming voor een verkwikkende en energieke vakantie, zeker in de zomer. Met een enorm breed scala aan buitenactiviteiten voldoet Val di Fassa zeker aan de behoeften en de verwachtingen van elke gast, van gezinnen met kinderen tot fi tnessliefhebbers. Ook de niet-actieve rustzoekers, op zoek naar absolute ontspanning, zullen genieten van de rust en stilte in de afgelegen gebieden, waar het kabbelen van berg rivieren en de betoverende geluiden in de natuur met elkaar zijn verweven. Wandelen, klimmen en mountainbiken zijn slechts enkele van de meest populaire sporten, terwijl ook minder inspannende activiteiten te vinden zijn in de vallei. De vaste bezoeker van Val di Fassa weet al dat van juni tot oktober veel evenementen plaatsvinden in de gezellige dorpjes in de vallei. Val di Fassa kan dus bogen op een gevarieerd entertainmentaanbod, waar onder festivals (zoals de beroemde Sounds of the Dolomites), tentoonstellingen, concerten, vergaderingen, shows, eet- en drinkgelegen heden en internationale sportevenementen. Een legendarisch tour voor een geweldige ervaring Dolomieten-trekking in Val di Fassa Een onvergetelijke 360 graden-tour door de beroemdste bergen ter wereld. Keuze uit zes verschillende trekkingtours (individueel) inclusief: • Twee overnachtingen in het hotel (op de eerste en de laatste nacht) en 3, 4 of 5 overnachtingen in een berghut met halfpension • Kaart met GPS-tracks • Panorama-pas voor onbeperkt gebruik van liften en de bus van de vallei Voor het boeken van of voor meer informatie over deze onvergetelijke berghuttentochten kunt u terecht bij: Website: www.idtravel.nl E-mail: info@IDTravel.nl Tel: 073-5112314 ‘te voet’ januari 2018 9

Lopen door Leeuwarden Culturele hoofdstad 2018, met een fl inke vleug Friesland NA LISSABON, WROCLAW EN CORK VALT NU DE EER TE BEURT AAN LEEUWARDEN: DE STAD MAG ZICH IN 2018 CULTURELE HOOFDSTAD VAN EUROPA NOEMEN. IN HET KIELZOG HIERVAN NEMEN ZE DE HELE PROVINCIE MEE. MET TAL VAN ACTIVITEITEN, WAARONDER VELE WANDELINGEN, TOONT FRIESLAND ZICH VAN ZIJN BESTE KANT. Leeuwarden ■ TIALDA HOOGEVEEN ‘Wij zijn hofstad, Den Haag is maar een dorp,’ vertelt gids Henk Leutscher over de lange betrekkingen tussen Leeuwarden en de Nassau’s. We staan voor de Jacobijnerkerk, het oudste monument van de provinciehoofdstad dat inderdaad talloze verwijzingen naar deze adellijke familie herbergt. Zo is er het Oranjepoortje, een portaal met een boompje met oranjeappels – appeltjes van Oranje – en het wapen van Leeuwarden erop. Het is de oude ingang van de stadhouders van Friesland. Deze rechtstreekse voorouders van ons koninklijk huis zijn eeuwenlang in de Grote kerk begraven. 10 ‘te voet’ januari 2018 Daarmee behoort Leeuwarden met Delft en Breda tot de drie steden met een koninklijke grafkelder. A GUIDE TO LEEUWARDEN Dit is slechts een van de pareltjes die onze gids laat zien tijdens zijn Leeuwarden Free Tour. Leutscher is een zogeheten free guide; een nieuw fenomeen in steden waarbij wandelgidsen niet volgens een vooraf vastgesteld bedrag betaald worden, maar achteraf een bedrag krijgen van de groep mensen die hij heeft rondgeleid. Hoe hoger de waardering, hoe hoger het bedrag. Over de waardering van de gids, de route en de vele verhalen, geen twijfel. Leutscher studeerde geschiedenis en kent Leeuwarden op zijn duimpje, tot in detail. Zo leidt hij ons langs de oudste sporen; de hoogtes in de stad die verwijzen naar de drie terpen waar de stad zijn oorsprong vindt. Dit was in de tijd dat de Middel zee nog vanaf de Waddenzee Friesland doorboorde en zorgde voor verhogingen daar waar de zee haar klei afzette. Bewoners van het eerste uur verhoogden de natuurlijke afzettingen door er terpen op te bouwen en maakten zo van de Grote Kerkstraat met 5,27 meter boven NAP het hoogtepunt van Leeuwarden. EEN LIST Even verderop, alles is dichtbij in Leeuwarden, staat tegenover het verscholen Jugenstillpandje Utrecht, het kolossale postkantoor dat nu dienst doet als hotel en restaurant. Dat het postkantoor er nog staat, is te danken aan een list van het verzet. Toen de Duitsers het wilden opblazen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, wisten enkele verzetsleden dat te voorkomen door de explosieven te vervangen voor replica’s. Een dag na de mislukte opblaasactie – de Duitsers waren woedend – reden

Praktische informatie MEER OVER LEEUWARDEN CULTURELE HOOFDSTAD 2018 2018.nl mooileeuwarden.nl www.friesland.nl A GUIDE TO LEEUWARDEN De Leeuwarden Free Tour vangt aan iedere zaterdag 12.00 uur. De Mata Hari tour start iedere zaterdag om 14:00 uur. De Friese verhalen tour start iedere vrijdag 15.00 uur. Met regelmaat organiseert A Guide to Leeuwarden ook een Streetart- of Biertour. www.aguidetoleeuwarden.nl WANDELEN Ontdek zelf, met kinderen, de highlights. Izi.travel Met de Poëzie-route loop je ‘over’ gedichten die op grote plakkaten in de straat zijn gelegd. www.poezieroute.nl VVV Leeuwarden verkoopt een handige routegids over de sporen van De Nassau’s. www.mooileeuwarden.nl Voor historische- en zondagmiddagstadswandelingen kijk op: historischcentrumleeuwarden.nl/toerisme/ stadswandelingen-apps EN VERDER Fries Museum Openingstijden, planning exposities en reserveringen www.friesmuseum.nl BEKLIMMEN OLDEHOVE historischcentrumleeuwarden.nl VERVOER de Canadezen de stad binnen. Er zijn meer oorlogsverhalen die de stad kleuren. Zo is er de Blokhuispoort, de voormalige gevangenis waar in 1944 een spectaculaire bevrijdingsactie heeft plaatsgevonden en die nu dienst doet als vrijstaat voor culturele instellingen. Ook passeren we Bij de Put, de voormalige Joodse wijk, tragisch veranderd na de Tweede Wereldoorlog, toen het aantal overlevenden niet genoeg was om de grote synagoge open te houden. MATA HARI Leeuwarden is een stad als geen ander met zijn brede winkelstraat de Nieuwestad, het groene Sint Anthony gasthuis, de scheve Oldehove, de knusse winkelstraatjes en het gebrek aan een marktplein. Het is ver weg van alles, maar staat in nauwe verbinding met de wereld geschiedenis. Zo passeren we al wandelend de geboorte- en woonhuizen van grote Leeuwarders, of Liwwadders zoals ze heten in het stadse dialect, zoals Saskia van Uylenburgh, Alma Tadema, Mata Hari en M. C. Escher. Het Fries Museum mag dan ook zeker niet worden overgeslagen. Voor verdieping van veel dat tijdens de free tour aan bod komt en voor nog veel meer. Zo verwacht het museum dat de exposities over Mata Hari en Escher ware publiekstrekkers gaan worden. Maar ook de vaste expositie waarin de geschiedenis van Friesland aan de hand van voorwerpen wordt verteld is de moeite waard. FRIESLAND EN LEEUWARDEN KRUIPEN UIT HUN SCHULP Een voorstelling in een kas, kunst langs de waddendijk, stadse festivals, gruttominnend toneel op boerderijen en voor iedere Friese stad een door een internationaal vermaarde kunstenaar ontworpen fontein: naast de grootse exposities zijn er in 2018 talloze activiteiten in Leeuwarden en Friesland. ‘Het programma is bedoeld om uit de Friese schulp te kruipen,’ zegt Radboud Droog van Leeuwarden-Fryslân 2018. ‘Dat kunnen Friesland en Leeuwarden wel een beetje gebruiken.’ Of de Friezen het nodig hebben weet ik niet, maar dat de rest van Nederland dit stukje eigen land moet gaan ontdekken, staat buiten kijf. Leeuwarden heeft een intercity station en is goed te bereiken met de trein. Ook per auto is de stad goed te bereiken, de afstand vanaf Utrecht is 160 kilometer. OVERNACHTEN Centraal gelegen in het hart van de stad: het prachtig gerenoveerde oude postkantoor Post Plaza www.post-plaza.nl ETEN EN DRINKEN Voor lunch en koffie kun je zeer goed terecht bij Barrevoets in de Kleine Kerkstraat. Dit gezellige straatje is twee keer uitgeroepen tot de leukste winkelstraat van Nederland. www.barrevoetsleeuwarden.com Een geschikte plek voor een borrel of avondeten is De Walrus aan het Gouveneursplein. www.dewalrusleeuwarden.nl/home ‘te voet’ januari 2018 11

12 ‘te voet’ januari 2018

advertorial De Grimmsteig door het sprookjesland ONTDEK DE MOOISTE WANDELROUTES IN HET LAND VAN DE GEBROEDERS GRIMM, ZOALS DE GRIMMSTEIG DIE JE LANGS DE CULTURELE HOOGTEPUNTEN IN HET SPROOKJESLAND VAN DE GEBROEDERS GRIMM EN DOOR ONGEREPTE NATUUR VOERT. De Grimmsteig verbindt hoogtepunten in het land van Grimm, tussen de Hohe Meißner en de stad Kassel. De 77 kilometer lange wandelroute is onderverdeeld in vijf dagetappes. DE HABICHTSWALDSTEIG De 85 kilometer lange Habichtswaldsteig begint in Zierenberg en voert naar de Edersee – of omgekeerd. Schitterende beukenbossen, bizarre rotsen, kloven en jeneverbesheide worden afgewisseld met prachtige uitzichten, kabbelende beekjes, velden en weiden. De Habichtswaldsteig is een uitdagende wandelroute die ook bij de sportieve wandelaar in de smaak valt. De etappes zijn 22 kilometer lang en bevatten her en der pittige stijgingen. WERRA-BURGEN-STEIG HESSEN De complete Werra-Burgen-Steig Hessen X5 H is 133 kilometer lang en is door de Duitse Wandelbond onderscheiden met het predicaat ‘Qualitätswanderweg Wanderbares Deutschland’. Een schitterend middelgebergtelandschap in twee natuurparken in het Werratal met burchten en kastelen, dalen en rivieren en historische vakwerksteden en -dorpen doet het wandelhart sneller slaan. PREMIUMWANDELROUTE ‘LOCHBACHPAD’ In het ravijn tussen de Wildbach en bloemenweiden met wilde orchideeën links en rechts, uitzicht op Knüllköpfchen (634 meter), de Eisenberg (636 meter) en het Rinnedal tot aan het Keller woud. Zo beleven wandelaars het Lochbachpad, een 8,5 kilometer lange rondweg, met als hoogtepunt de romantische bedding van de Lochbach. Het pad leidt langs een deels steile kloof met stortbronnen, die zich over rotsen uitgieten, om vervolgens weer in een weidedal uit te komen. Meer informatie: www.grimmheimat.de advertorial Wandelen in Hessen WANDELEN IS EEN UITSTEKENDE MANIER OM TE ONTDEKKEN HOE AFWISSELEND HET LANDSCHAP VAN DE MIDDELGEBERGTES IN HET DUITSE HESSEN IS. OF JE NU OP PAD GAAT MET EEN WANDEL KAART OF DE WANDEL TOCHTEN-APP, OP HET GOED BEWEGWIJZERDE NETWERK VAN PREMIUM ROUTES MET EEN LENGTE VAN RUIM 3.000 KILOMETER VIND JE ALTIJD JE WEG. EN WANDEL VRIENDELIJKE HOTELS EN RESTAURANTS KOM JE ONDERWEG OVERAL TEGEN. De Rheinsteig verbindt via smalle paadjes spectaculaire uitkijkpunten tussen de Rheingau, de Loreley en de monding van de Lahn met elkaar. Het Limeserlebnispfad Hochtaunus leidt je via het gere - construeerde Romeinse fort Saalburg langs een groot aantal oude Romeinse vestingwerken. De Nibelungensteig, die van de Bergstraße dwars door het Odenwald naar het Maintal bij Freudenstadt loopt, is met zijn 4.000 hoogtemeters vooral geschikt voor ambitieuze wandelliefhebbers. Alles intensief ondergaan en ronddwalen als in een droom - dat is precies wat er kan gebeuren als je het pad van Lahn-Dill-Bergland bewandelt. Rotsblokken van elk formaat zijn het vaste thema voor de Felsentour in Herbstein. In het basalt is er op drie plaatsen een bres geslagen waar het pad doorheen voert. En langs de rand van de weg liggen grensstenen die naar de geschiedenis verwijzen. Dat alles bij elkaar is de vulkaan van Vogelsberg in zijn zuiverste vorm. De wandelroutes in NoordHessen, het land van Grimm, gaan door een bosrijk landschap met betoverende vakwerksteden, langs kastelen en burchten en bieden onderweg adembenemende uitzichten. Meer informatie: www.hessen-toerisme.nl ‘te voet’ januari 2018 13

Het Pronkjewailpad Wandelen langs én door de pronkjuwelen van Groningen GRONINGEN HEEFT EEN PRIMEUR MET EEN NIEUWE WANDELACTIVITEIT: EEN LANGEAFSTANDSPAD GECOMBINEERD IN EEN EVENEMENT! WANDELAARS GAAN HIERIN KENNISMAKEN MET ALLE TOERISTISCHE HOOGTEPUNTEN VAN DE PROVINCIE. HET BETREFT HET PRONKJEWAILPAD DAT MET EEN LENGTE VAN 2 KEER 250 KILOMETER ALLE PRONKJUWELEN IN GRONINGEN AANDOET. Het Pronkjewailpad (Pwp) is in feite het antwoord op de grote belangstelling voor de Tocht om de Noord, het Groningse wandel evenement dat ieder jaar vliegens vlug is volgeboekt. De druk op het populaire tweedaagse wandelevenement in september is groot. ‘We moeten zoeken naar een alternatief’, zegt organisator Peter Velthuis. ‘Er is ons gevraagd om de Tocht om de Noord uit te breiden, of twee keer per jaar te 14 ‘te voet’ januari 2018 organiseren, maar we willen juist dat dit een uniek en bijzonder evenement blijft. Boven dien is de jaarlijkse voorbereiding voor dit evenement veel werk. Alle onderdelen van het evenement, zoals de route, het thema en de dorpen zijn elk jaar nieuw. Daar zijn we echt een jaar mee bezig.’ PRIMEUR Daarom hebben we besloten een langeafstandspad als evenement te ontwikkelen met een Noord en Zuid route, die elk ongeveer 250 kilometer lang zijn. De Noordroute komt in 2018 gereed en de Zuidroute volgt een jaar later. Het Pronkjewailpad is ‘wandelen nieuwe stijl’. Onderweg kan de wandelaar van alles beleven en bepaalt zelf de tijd en de afstand. De elementen die Tocht om de Noord zo geliefd maken, zoals proeven, kunst, theater, muziek en cultuur blijven onveranderd in dit evenement een grote rol spelen. Peter Velthuis: ‘We noemen het de individuele Tocht om de Noord. Het is een wandel pad, maar tegelijk ook een evenement. Deze combinatie is een primeur in Nederland. PRONKJUWELEN Net als bij de Tocht om de Noord, vindt het Pronkjewailpad zijn oorsprong in het Gronings Volkslied: “Ain Pronkjewail in golden raand is Grunnen, Stad en Ommelaand”. Centraal staat de gastvrijheid in Groningen, die door middel van zogenaamde Pronkjewails (Pronkjuwelen) de wandelaar wordt aangeboden. De route loopt via de zogenoemde G7 van Groningen, de 7 highlights in de provincie. Het gaat om de borgen,

wierden, kerken, de Wadden, het Lauwersmeer, Bourtange en de stad Groningen. Wie het Pronkjewailpad volgt, komt deze G7 onderweg tegen. Er is echter veel meer, want tussen die G7 liggen honderden onontdekte pareltjes en zo loop je om de paar kilometer door een bijzonder juweeltje’, zegt Peter Velthuis. In het Pronkjewailpad ervaar je: “Gastvrij Grunnen”. Lokale ondernemers en organisaties bieden de wandelaar hun pronkjuweel aan, hun gebaar van gastvrijheid. Peter Velthuis: ‘Je kunt dan bijvoorbeeld ergens zien hoe mosterd gemaakt wordt, door een museum lopen, een stukje paling of een Groningse poffert proeven.’ PRONKJEWAIL APP Langs de route werken nu 130 toeristische, culturele en recreatieve ondernemers en organisaties mee aan het Pronkjewailpad. Zij zetten hun deur vanaf april tot 1 november elke donderdag tot en met zondag open om de wandelaars te kunnen ontvangen in hun boerderij, kaasmakerij, bakkerij, winkel, kanobedrijf, maïsdoolhof, museum, zeehondencentrum, palingrokerij of fruitboomgaard. De wandelaars kunnen via de Pronkjewail-app gemakkelijk de route volgen en zien welke pronkjuwelen ze onderweg tegen zullen komen. Ondernemers die van hun zondagsrust willen genieten, worden op die dag niet getoond in de app. De route is vanaf 2019 ook via wandel knooppunten te volgen. STEMPELEN EN PRONKJEWAILKAART Wandelaars kunnen zich vanaf eind maart inschrijven voor het evenement via www.Pronkjewailpad.nl. Ze ontvangen op vertoon van het inschrijfformulier bij een tiental Pronkjewail-posten de zoge naamde Pronkjewailkaart. Dit is een stempelkaart waarmee de pronkjuwelen ‘verzilverd’ en geproefd en beleefd kunnen worden. Degene die alle benodigde stempels heeft binnengehaald, wordt uitgenodigd voor een spectaculair slotevenement in november. Alle wandelaars lopen dan gezamenlijk een laatste tocht naar en door de stad Groningen met een huldiging in de Martinikerk. NIEUW LANGEAFSTANDSPAD OPEN VANAF APRIL Het Pronkjewailpad is een nieuwe langeafstandspad-route, Praktische informatie Periode: van 12 april tot 1 november Kosten (1e editie): 38 euro, inclusief het eindfestival en bezoek aan alle pronkjuwelen Startplaats: zelf te bepalen Route: dwars door Groningen Afstand: zowel de Noordroute als de Zuidroute zijn 250 kilometer, in meerdere etappes te lopen Karakter: een langeafstandspad gecombineerd met een wandelevenement, dat door de highlights van Groningen gaat. Dit evenement kan gedurende een half jaar gelopen worden. Maximum aantal deelnemers: onbeperkt Inschrijving en Informatie (vanaf eind maart 2018): www.Pronkjewailpad.nl MET DE PRONKJEWAILKAART KUNNEN DE PRONKJUWELEN VERZILVERD, GEPROEFD EN BELEEFD WORDEN die samen met het Routebureau Groningen, Marketing Groningen, de provincie Groningen en met meer dan 100 zogenoemde Voorlopers wordt ontwikkeld. Er komen twee routes van 250 kilometer: een Noordroute en een Zuidroute. Het startevenement van de Noord route zal plaatsvinden vanaf 30 maart, waarbij tien wandelaars in tien dagen het hele pad lopen en bij elke gemeentegrens worden ontvangen door de burge meester. Wandelaars kunnen het Pronkjewailpad vervolgens lopen vanaf donderdag 12 april tot 1 november. WARFFUM PIETERBUREN KLOOSTERBUREN MIDDELSTUM LOPPERSUM DELFZIJL ZOUTKAMP APPINGED STEEND BEDUM GRONINGEN OLHAM ‘te voet’ januari 2018 15

WandelApps De wereld achter een wandelapp Ineens lijkt elke gemeente, natuurorganisatie of uitgever ze te hebben: de wandelapp. Bits and bytes op een smartphone. Maar hoe handig is het eigenlijk? Heeft een app een toegevoegde waarde ten opzichte van een ouderwetse kaart? Kortom, welke wereld schuilt er achter de wandel app? ‘te voet’ test er elke editie een. voet’ test er elke editie een. Gouda exploren vanaf de telefoon Meer mensen naar Gouda trekken. Dat is de ge dachte van de gemeente Gouda achter xplreGouda. Samen met IT-bedrijf Centric en s tudenten van de Haagse Hogeschool en Hogeschool Rotterdam, ontwikkelde de gemeente Gouda de wandelapp. Op de app zijn in totaal 16 routes te vinden onderverdeeld in de categorieën: ‘highlights & events’, ‘kaas, stroopwafels & ambachten’, ‘cultuur & historie’ en ‘shoppen, eten & uitgaan’. Allemaal zijn ze wat aan de korte kant. De langste route van zo’n 9 kilometer, leidt de wandelaar langs alle bijzondere eettentjes van de stad. De meeste wandelingen zijn verder zo’n 3 kilometer lang en daarom misschien iets minder geschikt voor de langeafstandswandelaar, maar er is ook de mogelijkheid om meerdere wandelingen achter elkaar te maken. Behalve de winkelroutes overlappen ze elkaar namelijk bijna niet. Elke wandeling begint met een kaart waarop de hele route duidelijk uitgestippeld is. Bij het volgen van meerdere wandelroutes is het dus vrij simpel om te zien of tijdens de tocht dezelfde bezienswaardigheden zullen langskomen. Wanneer je bijvoorbeeld kiest voor ‘de verborgen plekjes wandeling’ krijg je gelijk te zien dat je zo’n 1,5 kilometer onderweg bent en na 20 minuten klaar bent met de route. Dat laatste ligt natuurlijk aan meerdere factoren. Zo zijn er door heel Gouda bijvoorbeeld verschillende exposities waar je naar binnen kunt en zo alweer wat meer tijd kwijt bent. Bij elke bezienswaardigheid binnen de route is een korte tekst te vinden met uitleg over de plek waar je op dat moment bent. Soms wordt er ook verwezen naar een website met meer informatie. De ‘wandeling Gouda Kaarsenpad’ is in elk geval een aanrader binnen deze app. De route leidt langs plekken vol geschiedenis en verhalen, zoals het Joodse Poortje, een monument voor de Tweede Wereldoorlog, en het Weeshuiscomplex. In de Vroesentuin bij de Sint-Janskerk kun je heerlijk even bijkomen als je inmiddels meerdere wandelingen hebt gemaakt en genieten van de prachtige kerk en de vogels in de tuin. De kerk is ook een museum en glas-in-loodramen zoals deze zie je nergens. Op wat spelfoutjes na is deze app een aanrader, maar het is jammer dat je door de korte straten meer op je telefoon kijkt om te zien waar je naartoe moet, dan dat je kunt genieten van het mooie Gouda. ■ Annemieke Heller 16 ‘te voet’ januari 2018 xplregouda INTERNET AAN Aan het begin van de wandeling valt gelijk op dat deze app niet werkt zonder internet en zeker voor buitenlandse toeristen is dat in eerste instantie niet zo handig. Wel merk je tijdens het wandelen dat over de routes is nagedacht. DUIDELIJK De app is overzichtelijk en het is meteen helder hoe deze werkt. Van tevoren kan alvast door het overzicht geklikt worden, op zoek naar de leukste routes. Wel moet je zelf tijdens de route bijhouden waar je bent en op het pijltje naar rechts klikken als je naar de volgende bezienswaardigheid wil. KORTE ROUTES XplreGouda bestaat uit 16 routes in verschillende categorieën. Hoewel deze routes in eerste instantie minder geschikt zijn voor lange afstandswandelaars, kunnen meerdere routes achter elkaar geplakt worden voor langer wandelplezier. De langste route binnen de app is 9 kilometer lang en de kortste 1 kilometer. Deze app is vooral geschikt voor de geschiedenis-, kunst- en cultuurliefhebber aangezien er veel exposities door heel Gouda te vinden zijn en de architectuur mooi is. KERSTSTEMMING Sommige routes eindigen volgens de app bij een kerstboom of komen langs verschillende kerstmarkten. Hoewel de buurten waar die wandelingen langskomen erg leuk zijn, is de kerstmarkt buiten december natuurlijk nergens te bekennen. SAMEN WANDELEN Het is een aanrader om deze wandeling(en) door Gouda met meerdere mensen te doen. Zo kan er afgewisseld worden wie er op de telefoon kijkt, omdat dat door de korte straatjes en het vele kijken toch wel afl eidt van het wandelgenot. © VVV Gouda

advertorial 6-daagse wandelvakantie dwars door Zuid-Limburg en het Belgische grensgebied VIA FRAAIE WANDELPADEN MAAKT U KENNIS MET ALLE BIJZONDERHEDEN VAN DEZE STREEK; NIET ALLEEN VAN DE PRACHTIGE NATUUR, MAAR OOK VAN DE TYPISCHE ZUID-LIMBURGSE CULTUURMONUMENTEN, ZOALS VAKWERKHUIZEN, WEGKRUIZEN, KAPELLETJES, WATERMOLENS EN KASTELEN. DE RIVIER DE GEUL Deze rivier staat centraal in deze wandeltocht en staat bekend als een van de mooiste rivieren van ons land. Bijzonder is dat u deze volgt langs fraaie oeverpaden, soms dwars door dichte bossen en dan weer door weilanden van draaihek naar draaihek, hier ‘stegels’ genoemd. In het verleden werd van het snelstromende water gebruik gemaakt om watermolens te bouwen, waarvan de mooisten, de Watermolen van Wijlre en de Volmolen van Epen, op de route liggen. LANDKRUIZEN Opvallende landschapselementen in deze voornamelijk katholieke streek zijn de karakteristieke landkruizen. De meesten zijn zogenaamde devotiekruizen, voortgekomen uit de verering van Maria. Soms herinnert een kruis aan een ongeluk en vaak zie je de hagelkruizen, die het gewas moesten beschermen. DRIELANDENPUNT U maakt wandelend kennis met het Belgische grensgebied, waar u langs de Geul het zeldzame zinkviooltje zult aantreffen. Via Plombières bereikt u het plaatsje Moresnet. Van 1816 tot 1920 was Neu-Moresnet een zelfstandige staat. U wandelt dwars door het Bois de Preuss naar het hoogste punt van Nederland, een bijzondere ervaring. Bij helder weer kunt u genieten van prachtige vergezichten! SFEERVOLLE HOTELS U wandelt van hotel naar hotel en zult genieten van de uitstekende maaltijden die geserveerd worden. Niet onvermeld mag blijven dat er onderweg tal van horeca-adressen zijn, die naast koffi e heerlijke Limburgse vlaai aanbieden! VOLLEDIG VERZORGD De wandelvakantie is volledig verzorgd; uw bagage wordt dagelijks van hotel naar hotel gebracht, u wandelt aan de U kunt dit wandelarrangement boeken bij: Van Paridon Natuurtochten Pasteurstraat 32, 7555 NG Hengelo (O) Tel. 074 – 2431804 Email: info@vanparidonnatuurtochten.nl www.vanparidonnatuurtochten.nl Gerrie, Hans en Alice van Paridon hand van een uitgebreide routebeschrijving met veel informatie over het gebied waar u wandelt. Tevens krijgt u elke dag een ingetekende topografi sche kaart mee. Uiteraard kunnen wij u op verzoek de GPS-tracks verstrekken. De prijs voor deze wandelvakantie bedraagt € 679,= per persoon Dit is inclusief: • toezending van routeboek en gedetailleerde kaarten • 6 overnachtingen, incl. ontbijt en lunchpakket (5x met diner) • bagagevervoer van hotel naar hotel De dagafstanden zijn respectievelijk: 18,0 – 16,7 – 21,3 – 16,4 – 20,7 en 22,3 kilometer. Een dagindeling en prijsinformatie van dit arrangement kunt u vinden op: www.vanparidonnatuurtochten.nl ‘te voet’ januari 2018 17

Van Kaap tot Wijk, van heuvelrug naar waterlint TUSSEN DE UTRECHTSE HEUVELRUG EN DE OEVERS VAN DE RIJN WISSELT HET LANDSCHAP ENKELE KEREN VAN GEDAANTE. TUSSEN DE KAAP VAN DOORN EN MOLEN RIJN EN LEK IN WIJK BIJ DUURSTEDE GAAT HET VAN DICHTE BOSSEN NAAR STRAKKE, OPEN WEILANDEN, EN TENSLOTTE DE LOME BOCHTEN VAN KROMME RIJN EN LEK. Doorn ■ WIM TEN BRINKE Meteen gaat het omhoog en helemaal hoog wordt het als je na een ruime kilometer De Kaap bereikt, de 26 meter hoge uitkijktoren op een van de toppen van de Utrechtse Heuvelrug. Van boven de bomen kijk je in de richting van Utrecht waar aan de horizon bij helder weer onder andere het nieuwe stadskantoor is te zien en ook de Domtoren, als is die nauwelijks zichtbaar; het wordt tijd wat bomen te toppen, want zicht op Utrecht zonder zijn eerbiedwaardige en hoogste toren, dat kan toch niet. Aan de Rijnzijde ligt het landschap waar de route straks doorheen gaat: in het tegenlicht van deze ochtend verheffen de bossen zich als heuvels; hun zwarte kronen als golvende lijnen die door de verwarrende werking van het tegenlicht een heuvel-op-heuvel-af-dag doen vermoeden. Lang leve de ijstijd, want deze heuvels – stuwwallen – zijn in de voorlaatste ijstijd omhoog geduwd door het landijs dat zich vanuit Scandinavië tot deze streken had uitgebreid; krachtige ijsstromen, met een doorsnee van meer dan honderd meter schoven de grond opzij. Die ijstijd is alweer 125.000 jaar geleden, daarna knabbelden grote rivieren aan de uiteinden van de stuwwallen en raakten de randen van de Heuvelrug met klei bedekt. In tijden toen er nog geen dijken waren reikte de invloed van de (Kromme) Rijn tot de voet van de Heuvelrug en bij vele winter overstromingen liet die een laag van fi jne rivierklei achter. HET OPEN LAND De overgang naar de klei laat zich vatten in vele facetten: besloten bossen worden open weiden, beuken verdwijnen, wilgen en populieren verschijnen, gebogen lijnen krijgen een strak karakter van rechte paden met loodrechte hoeken, en reliëf is er niet meer – het is zo plat als een pannenkoek met als enige hoogtevariatie het peil in poldersloten dat een fractie lager staat dan de aangrenzende weiden. Welkom in de Langbroekerwetering, waarvan de Gooyerwetering de achtergrens is. Na de afdamming van de Kromme Rijn in 1122 bij Wijk bij Duurstede kwam er een einde 18 ‘te voet’ januari 2018

aan de jaarlijkse overstromingen en was ontginning mogelijk. Dwars door het zompige kleigebied werd de Langbroekerwetering gegraven, haaks daarop sloten om de overvloed van water af te voeren en dat alles in een geweldige regelmaat: alle kavels even lang (1250 meter) als breed (55 meter). Bijzonder dat na al die eeuwen deze strakke verkaveling met één hoofd wetering, twee achterweteringen en talloze dwarssloten nog zeer herkenbaar is. Al gauw zochten middeleeuwse ridders zich er een plekje en bouwden versterkte huizen, met grachten en verdedigingstorens, zogenaamde ridderhofsteden. Sandenburg was er eentje, maar werd later herbouwd en kreeg een park in Engelse landschapsstijl dat ingekaderd was in de langgerekte en smalle kavels. Dat geeft verre doorzichten op het landhuis en een lang slingerpad in de lengterichting van het nauwe perceel. Deze winterdag zijn de geuren bevroren; onder nul laten zwammen, modderbladeren en rotte appels zich niet ruiken; kristalhelder, tintelend is de winterlucht en krakend de verijsde modder. Tegenover neogotisch Sandenburg staat ridderkasteel Walenburg; groot is het contrast: een woontoren, dubbele gracht; de vijand die nooit kwam, zou er een zware dobber aan hebben gehad. DE RIVIER Een klein stukje wandel je langs de Langbroeker wetering ‘himself’, daarna gaat het verder langs rechte sloten en paden die in al die eeuwen niets van hun strakheid hebben verloren – eerder gewonnen als ze grenzen aan monotone weilanden vol hoogproductief, maar soortenarm gras. Gelukkig zijn er griendbossen om de eenvormigheid te doorbreken. Al is de afwatering van hoog niveau, deze ‘natte’ bossen blijven het hier goed doen. Voorbij de zuidgrens van de Langbroeker ontginning stap je in het laatste landschap: de rivier. De boomgaarden langs de Landscheidings weg zijn de aankondiging, want de ooit zo wispel turige rivier liet in de buurt van haar bedding veel zand achter en op die grondsoort, vermengd met wat klei, komen appels en peren tot grote bloei. Even later volgen de slingerbochten van de HET WORDT TIJD WAT BOMEN TE TOPPEN, WANT ZICHT OP UTRECHT ZONDER ZIJN EERBIEDWAARDIGE EN HOOGSTE TOREN, DAT KAN TOCH NIET. Kromme Rijn, en wandel je over het grondgebied van het nu ver dwenen Dorestad. In de 8e eeuw was het een bloeiende havenstad, strategisch gelegen op de splitsing van de Rijn in twee hoofdstromen. Die ene hoofdstroom, de Kromme Rijn, werd in 1122 afgedamd, vanaf toen was de Lek de hoofdstroom, en aan haar oever ontwikkelde zich vanaf de 13 eeuw Wijk bij Duurstede. Dijkloos is de Kromme Rijn, anders is dat voor de Lek; via trappen klim je erop en net als in het begin van de route sta je hogerop, met dit keer geen ver weg gelegen steden, maar een trage rivier, een waterlint als tegenhanger van de Heuvelrug. Praktische informatie Deze route volgt delen van het Gerrit Achterbergpad, in het teken van de dichter, die in deze omgeving werd geboren en er opgroeide. Het pad is een Klompenpad. Via de app (zie www. klompenpaden.nl) is een groot deel van deze route te volgen. OPENBAAR VERVOER Bussen vanuit Utrecht Centraal (lijn 50 Utrecht - Doorn; lijn 41 Wijk bij Duurstede – Utrecht) Ook mogelijk met de auto: parkeren op Groene Entree, met bus terug van Wijk bij Duurstede naar Doorn (Werkdagen en za: 2x per uur; zondagen: 1x per uur; reistijd: 17 minuten). Neem in Doorn de Postweg en volg de paarse route (2 km) (zie op internet wandelroutenetwerk Doorn-Leersum). De route staat ook op de wandelkaart. EIGEN VERVOER Parkeerplaats De Groene Entree Kaapse Bossen aan de N225 Doorn – Leersum. ROUTEBESCHRIJVING EN KAART Op www.wandelkrant.nl staat de kaart en routebeschrijving van deze wandelroute. ‘te voet’ januari 2018 19

Historie en natuurschoon langs de Hollandse IJssel WANDELEN DOOR OER-HOLLANDS LANDSCHAP, MIDDEN IN HET GROENE HART VAN UTRECHT. DAT KAN LANGS DE ENGHERKADEROUTE, IN DE DRIEHOEK VAN MONTFOORT, LINSCHOTEN EN OUDEWATER. LANGGEREKTE WEILANDEN, TALLOZE POLDERSLOTEN, GROENE KADEN, NATUUR EN HISTORISCHE DORPEN KENMERKEN DIT GEBIED IN HET GROENE HART VAN UTRECHT. HET HOLLANDSE PLAATJE WORDT INGEKLEURD DOOR HAAR BEWONERS, WAARONDER GRAZENDE KOEIEN, BROEDENDE ZWANEN EN DE VELE WEIDEVOGELS, ZOALS GRUTTO’S EN KIEVITEN. ROUTE Engherkaderoute: Linschoten/Montfoort/Oudewater Afstand: 23 kilometer Startpunt: Kasteelplein Montfoort Routebeschrijving: De route van deze wandeling vindt u op de Wandelplanner van Recreatie Midden-Nederland. Deze kunt u vinden via https://recreatiemiddennederland.nl/routes/wandelen/ of downloaden als app. GROENE HART OPGENOMEN IN WANDELEN123 Het Groene Hart is de 19de regio die is opgenomen in de routeplanner van Wandelen123. Wandelaars hebben daarmee in de provincie Utrecht in totaal 1100 kilometer mooie wandelroutes tot hun beschikking. WANDELNETWERKEN Met “wandelen 123” heb je veel wandelnetwerken letterlijk binnen handbereik. De app biedt je zo’n 10.000 kilometer aan wandelnetwerken in de provincies Zuid-Holland, Gelderland (Achterhoek en Lunteren) en Noord-Holland. Via deze planner van Wandelnet plan je eenvoudig je route langs diverse wandelknooppunten. Je vindt de routeplanner Wandelen123 via www.wandelen123.nl of download de handige app. Deze is gratis te downloaden voor iOs of Android. KENMERKENDE GRASKADEN De route start in het stadje Montfoort, dat ontstond in 1163 en in 1329 stadsrechten kreeg. De route verlaat Montfoort via de IJsselpoort en gaat langs de Engherkade. Deze ligt langs de Hollandse IJssel, oorspronkelijk een zijarm van de Lek, die in de 13de eeuw werd afgedamd. De rivier loopt van IJsselstein tot Krimpen aan den IJssel, midden door het natuurgebied het Groene Hart. Je wandelt hier langs drie kilometer graskade, zó kenmerkend voor deze groene regio. Kades werden aangelegd om te voorkomen, dat water van de ene polder in de andere stroomde en zo overstroming zou veroorzaken. Dat is hier goed te zien: de weilanden en de sloten aan de ene kant liggen duidelijk hoger dan aan de andere kant. DE HISTORIE VAN LINSCHOTEN Het pad voert langs Landgoed Linschoten, bestaande uit een parkbos, een zeventiende-eeuws landhuis, landerijen en monumentale boerderijen. Linschoten wordt voor het eerst genoemd in 1172 als Lindescote, een samenvoegsel van ‘Linde’, de naam van een riviertje, en ‘scote’, een stuk land dat boven het laagland uitsteekt. Hoewel er in 1270 pas voor het eerst een vermelding is van een versterkt Huis te Linschofdzeten, was dit er waarschijnlijk ook al in 1172. Het nu wat slaperige riviertje, de Lange Linschoten, kende vroeger veel bedrijvigheid en voeren er schepen af en aan met kaas, graan en klei voor steen- en pannenbakkerijen. De historie van het dorp Linschoten gaat terug tot ver in de Middeleeuwen. Het plaatsje, met haar scheefgezakte kerktoren, heeft er een dorpskern aan te danken met tal van monumenten. Het dorpsgezicht is terecht beschermd. MONUMENTEN IN OUDEWATER De route voert verder richting Oudewater. Het eeuwenoude stadje lag oorspronkelijk op de grens van Holland en het Sticht Utrecht en stond in de middeleeuwen bekend om de productie van henneptouw. De vele monumenten, waaronder de heksenwaag en het historische stadhuis, maken een lange pauze in dit stadje de moeite waard. Deze bijdrage kwam tot stand door 20 ‘te voet’ januari 2018

VELUWE OUTDOOR TOTAAL CONCEPT VOOR AL UW WANDELINGEN WANDELEN ZONDER (PIJN)KLACHTEN Door het maken van een digitale voetscan wordt de lengte en breedte gezien van uw voet. Ook is te zien waar drukpunten zijn. Het juiste schoenadvies is afhankelijk van de gemaakte scan én waar u gaat wandelen. De stand van uw voeten, die ook op de scan te zien is, kan leiden tot knie, heup en rugklachten. Hiervoor bieden wij de mogelijkheid tot het op maat laten maken van steunzolen. Op maat gemaakte steunzolen kunnen ervoor zorgen dat deze klachten vaak verminderen en soms zelfs geheel verdwijnen. Voor de steunzolen maken wij gebruik van verschillende hardheden materiaal. De zolen worden computergestuurd gefreesd waardoor de zolen tot in detail correct zijn. Met hielspoor, beenlengte verschil, diabetes, artrose enz. houden wij natuurlijk ook rekening. Tevens maken wij aangepaste zolen voor verschillende sporten. Vergoeding van de steunzolen is afhankelijk van uw ziektekostenverzekering. VOETSCAN AFDRUK SCAN SCHUURMACHINE STEUNZOLEN STATIONSLAAN 41A, 8071 CL NUNSPEET, 0341270847 WWW.BREDEWANDELSCHOENEN.NL WWW.VELUWE-OUTDOOR.NL ‘te voet’ januari 2018

Verrassend, de Traversée du Massif des Vosges Over de toppen van de DE TRAVERSÉE DU MASSIF DES VOSGES IS EEN LANGE WANDELROUTE DIE DE TOPPEN VAN DE VOGEZEN VERBINDT. WIE VAN HUT NAAR HUT TREKT, KOMT GEMZEN EN GENTIANEN TEGEN, GRIEZELIGE AFGRONDEN EN GEZELLIGE HUTTENWAARDEN. NET ECHT. Belfort ■ NANDA RAAPHORST Een deinende zee, daar lijkt het op. Golven van diepblauw tot muisgrijs aan de horizon. ‘La ligne bleue’ heet het spectaculaire decor van vervagende bergkammen. We kijken ernaar vanaf het terras van Chalet Hotel du Grand Ballon. Nog even en de zon gaat onder. ‘Mooi toch?’, glimt de kersverse huttenwaard. Nog maar een maand terug werd hij aangenomen door de Club Vosgien, de bergsportvereniging die hier de hutten beheert, de wandelpaden onderhoudt en de markeringen aanbrengt. Van de negentien etappes van de Traversée du Massif des Vosges doen wij de vijf zuidelijkste, tussen Col de la Schlucht en Belfort. 22 ‘te voet’ januari 2018 DIKKE BUIK Droog en helder is het de volgende ochtend. Dat is bijzonder voor de Vogezen, omdat het de eerste bergketen is waarop wolken uit het westen stuiten. Fijn is wel dat door alle regen de bergweides malsgroen zijn en vol bloemen en kruiden staan. Ook hier, langs ons smalle avontuurlijke paadje dat dwars over de dikke buik van de Col de la Schlucht voert. We zien vinger hoedskruid, arnica, venkel, viooltjes, margrieten en overal bosbesstruikjes. Opvallend geval is de gele gentiaan, die als een lange antenne boven alles uitsteekt. Er wordt gefl uisterd dat haar hoogte de dikte van het komende pak sneeuw voorspelt. ‘Een meter dus!’, schat Leon, die kind aan huis is in de Vogezen. En dat is niets vergeleken bij het drie meter dikke pak van een paar winters terug. ‘Het kan er hier extreem aan toe gaan’, vertelt hij, ‘vooral in het zuiden waar het klimaat lijkt op dat van Reijkjavik en er jaarlijks gemiddeld 200 dagen vorst zijn.’ Vergis je dus niet in die bolle beginnersbergen, want aan de oostzijde van de Vogezen heb je gevaarlijke steiltes met afgronden en kans op lawines. Bij Honeck, een top verderop, zien we wat Leon bedoelt. Loodrecht rijzen de fl anken op uit de diepte, hier is niets ballonnerigs aan. GEMS VERSUS LYNX Maar niet iedereen trekt zich iets aan van steil of extreem. Op uitstekende rotspuntjes liggen gemzen te zonnen. Wat een acrobaten. De atletische geit kan enorme sprongen maken en in vijftien minuten 1000 meter klimmen (wij 100). Kortom, het diertje is een beziens waardigheid en toch heeft de mens de lynx op hem afgestuurd. ‘Om overpopulatie en verzwakking van de soort te voorkomen’, vertelt Leon.

Leading Quality Trail Praktische informatie De Europese wandelbond ERA (European Ramblers’ Association) verleent wandelroutes het keurmerk Leading Quality Trail. De eisen liggen hoog: veel variatie in natuurschoon, uitstekende markering, goede infrastructuur en minstens 35% onverharde paden. De Traversée du Massif des Vosges staat op de nominatie voor dit keurmerk, Frankrijks eerste. Zie www.era-ewv-ferp.com en www.wandelnet.nl. HET LANDSCHAP Kenmerkend voor de zuidelijke Vogezen zijn de bolvormige bergen, ballons, bedekt met bergweiden (chaumes) en beuken bossen. De hoogste top is de Grand Ballon, 1424 m. OPLETTEN GEBLAZEN De Vogezen hebben aan de oostzijde (zeer) steile hellingen. Je wandelt hier over paden met alpien karakter. DE TRAVERSÉE DU MASSIF DES VOSGES De 430 kilometer lange Traversée du Massif des Vosges (sinds 1897) valt samen met de GR53-GR5. Hij verbindt de toppen van de Vogezen tussen Lauterbourg (noord) en Belfort (zuid) en is opgesplitst in ca negentien (soms stevige) dagetappes. MARKERING Rode rechthoek (Traversée) en/of rood-witte streepjes (GR). ACCOMMODATIE Van abri’s en barakken tot ferme auberges en luxe hotels. Met de topogids stippel je je route uit langs hutten. Er zijn ruim 150 onbemande hutten in de Vogezen. De meeste worden beheerd door lokale afdelingen van de Club Vosgien. Op topografische kaarten staan de hutten aangegeven als ‘abri’ of ‘cabane’. Overnachten in de hutten is gratis. Wildkamperen is niet toegestaan maar wordt bij een hut meestal gedoogd. TOPOGIDS EN FOLDER Alle informatie in de Franstalige topogids Traversée du Massif des Vosges (ed. 2015), € 19,95, www.dezwerver.nl. Nederlandstalige informatie op www.massif-des-vosges.com. VERVOER Vanaf vliegveld Basel rij je in 1,5 uur naar bijvoorbeeld ferme auberge Langenberg, gelegen op de Ballon d’Alsace. De totale Traversée heeft 10 treinverbindingen. Vogezen Sinds kort is er een nieuwe vijand voor de gems: de wolf. Na het huttenfeest bij de Refuge des Crêtes slaan we dichtbij het kampvuur ons bivak op. EEN MACHTIG FEEST Het waait hard als we ‘s ochtends langs de rivier de Thur wandelen. We zien berkjes met woest vergroeide takken, gegrepen door de wind die met honderd kilometer per uur over de ballons kan razen. Vanaf Le Markstein stijgen we gestaag, slalommend om stenen, balancerend over smalle graspaadjes. En dan staan we op de top van de Grand Ballon (1424), de hoogste der ballonnen. MET 100 KILOMETER PER UUR RAAST DE WIND HIER OVER DE BALLONS Wind. Zon. Ruimte. Op heldere dagen kun je de Alpen zien, honderd vijftig kilometer verderop. Dichterbij ligt de Thannvallei, op de droge oostflanken zijn wijngaarden aangelegd. ‘Een glaasje pinot noir en marcairekaas, pas dán heb je de Vogezen geproefd’, zegt Leon. De lunch wordt een machtig feest. De kaart van ferme auberge Molkenrain bulkt van de kaas-aardappel-gerechten, van repas marcaire en tartiflette tot roïgabragueldi. Als toetje volgt myrtille-taart, zacht en zoet, precies wat we nodig hebben. Onderweg bezochten we ook het Hartmannswillerkopfmonument, een ondergronds mausoleum met militair kerkhof, aan de voet van een berg met een indrukwekkend topkruis. In de Eerste Wereldoorlog sneuvelden hier bij grensgevechten tussen Frankrijk en Duitsland 30.000 soldaten. Nog steeds komen er lichamen uit de bodem naar boven, had de gids verteld. TOT SLOT, DE NATSTE Ze is niet de hoogste ballon maar - bij haar voeteneind - wel de natste plek van de Vogezen. Bovenop deze Ballon d’Alsace, op 1247 meter, is het uitzicht om van te smullen. Het standbeeld op de top is van Jeanne d’Arc, het weitje dat je moet doorkruisen heet een chaume. Deze knusse weitjes - ‘veilige plek’ is de letterlijke vertaling - liggen boven de 1000 meter en zijn open gekapte plekken in het bos waar ‘s zomers de koeien grazen. Lager op de helling is het te steil. Verderop wandelen we door bos, opnieuw over weides en dan nog meer bos. Fluweelgroen mos druipt van takken en basten, tondelzwammen kleven als knoestige littekens aan de bomen, miljoenen varens worstelen zich tussen wortels door. Een beetje dalen, een beetje stijgen. Kristaldruppeltjes op ons voorhoofd, maar we huttentochten voort. Ballon na ballon, wat is het hier mooi. GEORGANISEERDE HUTTENTOCHTEN • Tour de Ballon de Vosges, www.tourdesballonsdesvosges.com. • Guillaume Brocker, guillaume.brocker@gmail.com, http://vers-les-cimes.fr HANDIGE SITES www.massif-des-vosges.com www.france.fr www.club-vosgien.com www.refuges.info/nav/747/zone/Vosges, interactieve kaart met hutten Vogezen www.skiinfo.fr/vosges/bulletin-neige.html - het weer in de Vogezen BESTE TIJD Half mei tot en met oktober. ‘te voet’ januari 2018 23

A D VER T ORI A L LUXEMBURG TE VOET ONTDEKKEN Het Groothertogdom Luxemburg inspireert met wandelpaden van uitstekende kwaliteit. Niet ver van de kosmopolitische hoofdstad beleven de wandelaars in de regio’s Eislek en Mullerthal - Luxemburgs Klein Zwitserland adembenemende uitzichten, romantische bossen, pittoreske dorpjes en mysterieuze kastelen, op de gecertificeerde wandelpaden Escapardenne en Mullerthal Trail. De Mullerthal Trail in de Regio Mullerthal – Luxemburgs Klein Zwitserland De Mullerthal Trail, die in 2017 voor de tweede keer als een “Leading Quality Trail – Best of Europe” is gecertificeerd, loopt via drie grote lussen van 38, 37 en 37 km door de natuurlijke en culturele bijzonderheden van de Regio Müllerthal - Luxemburgs Klein Zwitserland. Één van de high lights in de natuur zijn ongetwijfeld de unieke zandsteenrotsformaties die bijna een miljoen jaar geleden zijn ontstaan. De rotsformaties worden afgewisseld met romantische bossen, groene rivierdalen en grandioze uitzichten. Op Route 1 ervaart men weidse uitzichten op de vallei van de Sauer en rotsformaties, Route 2 is simpelweg dé route van de rotsen en Route 3 biedt naast de rotsformaties de elementen water en kastelen. Cultureel mag u Echternach, de oudste stad van Luxemburg, die zich op Route 1 en 2 bevindt, niet overslaan. De kastelen van Beaufort, Larochette en Bourglinster zijn ook een bezoek waard. 24 ‘te voet’ januari 2018 www.kacom.lu | Fotos: Thomas Bichler, Frigus.be, PNDO-escapardenne, Alsal Photography

De regionale kaart is beschikbaar voor 4 € in elke Tourist Info. De Pocket Guide bij de Mullerthal Trail biedt gedetailleerde informatie over het belopen van de 112 km in zes verschillende etappes. De Escapardenne : al wandelend de regio Éislek verkennen De kleinere Lee Trail (53 km) voert in drie dag-etappes langs smalle paden langs talloze rotsachtige bergruggen van leisteen, door de rustgevende riviervalleien van de Sauer en de Wiltz en de ongerepte dennenbossen vanaf het Luxemburgse Ettelbrück naar Kautenbach en ontmoet daar zijn grensoverschrijdende grote broer, de Eislek Trail (106 km). Een hoogtepunt van de Lee Trail is het prachtige uitzicht vanaf de Gringlee op de lus van de Sauer en het majestueuze kasteel Bourscheid, slechts één van de vele historische bezienswaardigheden langs het parcours. In het Eislek, zoals het gebied van de Luxemburgse Ardennen ook wel genoemd wordt, mogen de wandelaars met sportieve ambities twee uitstekende wandelwegen verwachten onder de noemer van de Escapardenne. Deze twee routes voldoen ook aan de strenge normen van het Europese kwaliteitskeurmerk “Leading Quality Trails - Best of Europe”. Op slechts een steenworp afstand van de eigenlijke route, kan de Escapardenne vanuit de hoofdstad worden bereikt naar acht treinstations. Zo zijn afkortingen naar hotels in de regio voor kortere familietochten mogelijk, maar ook de snelle terugkeer naar het startpunt verloopt soepel. Als u op zoek bent naar aanbiedingen voor een ontspannen etappe-wandeling zonder bagage, kunnen wij u zeker helpen. Verdere informatie kunt u hier opvragen : REGION MULLERTHAL Petite Suisse Luxembourgeoise Bureau voor Toerisme Regio Mullerthal – Luxemburgs Klein Zwitserland B.P. 152 L-6402 Echternach Tel.: (+352) 72 04 57-1 info@mullerthal.lu www.mullerthal.lu www.mullerthal-trail.lu Bureau voor Toerisme Éislek B.P. 12 L-9401 Vianden Tel.: (+352) 26 95 05 66 info@ortal.lu www.visit-eislek.lu ‘te voet’ januari 2018 25

Uitgelezen GRIEKSE EILANDEN: ZAKYNTHOS De Bloem van het Morgenland of wel ‘Il Fiori de Levante’ – zo noemden de Venetiaanse bezetters vroeger Zante of Zakynthos. En ook nu nog is de bloemenpracht van dit Ionische eiland aan de Griekse westkust in de lente overweldigend. Veldbloemen en orchideeën, in alle kleuren en geuren – net als de vlinders. Daarnaast natuurlijk olijfbomen, niet te missen in Griekenland. En ruige bergen, stille dorpjes, witte strandjes en azuurblauwe baaien met of zonder zeeschildpadden, al komen die vooral in het toeristenrijke Zuidoosten aan land. Dat wordt vooral zomers bevolkt door massa’s feestende en luidruchtige Engelsen. Maar in de zomer moet je ook niet op het eiland zijn. Zakynthos is iets voor de lente of het vroege najaar. Dan kun je er goed wandelen, al bestaat er nauwelijks een wandeltraditie met goede detailkaarten, gemarkeerde routes en gidsjes. Maar gelukkig zijn er voorlopers geweest, zoals Paul van Bodengraven en Marco Barten. Zij hebben het eiland verkend en kozen de 16 mooiste rondwandelingen, van 5 tot 20 kilometer, van kort tot lang, van licht tot zwaar. Liefdevol beschreven en mooi in beeld gebracht. Paul van Bodengraven & Marco Barten, Wandelen op Zakynthos. 16 duidelijk omschreven routes, 63 prachtige full colour foto’s, handige kaarten en GPScoördinaten (uitg. One Day Walks Publishing) 9/2017, ringbandje, 80 pag. in kleur, 4kantig formaat 16 x 18 cm, www.onedaywalks.com PASSIE VOOR BERGEN Een echte ‘bergroman’ – dat kom je niet zo vaak tegen. Een lyrisch verhaal van een jonge Italiaanse schrijver over de aantrekkings- én afstotingskracht van de berg wereld in de Italiaanse Alpen in een praktisch verlaten berg gehucht ergens boven de Valle d’Aosta. Over het harde en rauwe leven daar, over de puurheid en zuiverheid, over de grimmigheid en ongenaakbaarheid boven de boomgrens, over de onstuitbare behoefte om naar boven te lopen en verder te klimmen - over de rotsen, het ijs en de sneeuw, met of zonder stijgijzers, ijsbijl of sneeuwschoenen. Van binnen uit beschreven door Pietro, een jongen die daar op z’n elfde belandde, toen zijn ouders vanuit de grote stad een verlaten huisje als vakantiehuis inrichten. Pietro wordt door een buur jongen in het boerenleven op een ‘alm’ ingewijd. Hij gaat met hem op verkenning gaat, leert hem zich als een gems over rotsen en beken, sneeuwvelden en ijsmeren te bewegen en stroopt met hem verlaten boerderijen en hutten af. Pietro’s vader is een bergfanaat en neemt hen beiden mee naar de bergtoppen om hen heen, een inwijding. Beiden vinden vervolgens het geluk daar op ‘hun’ berg, maar later ook hun ongeluk. Aanrader! Paolo Cognetti, De acht bergen (uitg. De Bezige Bij) 8/2017, gebonden, 240 pag, formaat 14.3 x 22.5 cm, € 19.99, ook verkrijgbaar als e-book. Oorspronkelijke titel: Le otto montagne, vertaald uit het Italiaans door Yond Boeke & Patty Krone, www.debezigebij.nl DE MOOISTE TOCHTEN Schoonheid ligt om de hoek, in ons eigen land. Maar je moet er wel op gewezen worden, want ‘man sieht nur was man weist’ zoals het motto van de Duitse uitgeverij DuMont ooit luidde. En daar zorgt het dagblad Trouw voor met zijn reeds langlopende serie ‘Het mooiste Nederland’. Zestig wandel- en fi etstochten van uiteenlopende auteurs zijn nu gebundeld. Tochten ‘langs plekken die je gezien moet hebben’. Over wierdijken, door stuifduinen en langs onzichtbare landsgrenzen, kastelen, forten en loopgraven. Elke route wordt door een beeldende pen tot leven gewekt. En is voorzien van een simpel schetskaartje; de nodige praktische informatie ontbreekt overigens. Met bijdragen van wandeljournalisten als Flip van Doorn en Haro Hielkema. Verder werkten mee: Jeanette van Ditshuijzen, Hinke Hamer, Johan Nebbeling, Joop Bouma, Kees de Vré, Nicolien van Doorn en Sarah-Mie Luyckx. Monica Wesseling, Flip van Doorn & Annemieke Houben, Het mooiste Nederland. Langs de fraaiste streken van de Lage Landen. Met illustraties van Roland Sillem (uitg. Thomas Rap) 9/2017, paperback, formaat 13.5 x 21.5 cm, 297 pag. ill. & schetskaartjes in zwart-wit, € 19.99, als e-book € 12.99, www.thomasrap.nl, www.fl ipvandoorn.nl TOPOGRAFISCHE WANDELKAARTEN De ANWB heeft zijn uitgeverij opgeheven en de boel uitbesteed. En dat heeft ditmaal iets moois opgeleverd: een nieuw opgezette serie topografi sche wandelkaarten, gemaakt door een echte specialist, Reijers Kaartproducties. De kartografi e is gedetailleerder dan die van de oude. Zo kan je nu de hoogtelijnen van de heuvels beter afl ezen en komt de beschaduwing beter uit de verf. Het landschap kan beter ‘gelezen’ worden, zeker nu het opdringerige rood van wegen en bebouwing verzacht is. Hulde aan kartograaf Aad Mak. De kaart is ook minder ‘druk’ wat betreft informatie, want nu wordt alleen een beperkt aantal van de bestaande paaltjeswadelingen of netwerkroutes ingetekend, uitgekozen door twee ervaren routemakers, Rutger Burgers en Rob Wolfs, bekend van het Trage Tochtenproject. De kaart is verpakt in een plastic hoesje met daarbij een dun zakgidsje waarin de routes kort getypeerd worden en de praktische informatie wordt gegeven, inclusief het percentage verhard–onverhard, zoals het hoort. Rob Wolfs & Rutger Burgers, ANWB topografi sche wandelkaart Limburgs Heuvelland. Kanten-klare wandelroutes gedetailleerde kaart met begeleidend boekje, gedrukt op watervast en milieuvriendelijk papier, schaal 1:16.666 (6 cm = 1 km), uitgave ANWB Retail, € 11.99, 9/2017, www.anwb.nl. Tegelijk verschenen in deze serie: Zuid& West-Veluwe, Reestdal & De Wolden, Hollandse Waarden, Noord- & Oost-Twente, Utrechtse Heuvelrug, Kennemerland, Maasduinen, Ooijpolder, Winterswijk GR 512 VLAAMS BRABANT Oorspronkelijk verbond het witrood gemarkeerde Grote Routepad (GR) 512 de populaire GR 5 in Diest met de GR 12 Brussel – Parijs. Een dwarsverbinding door de heuvels, beken en bossen van het Hageland en het Dijleland naar het Zoniënwoud onder Brussel - langs oude vierkantshoeven en kastelen. Later kwam daar nog een westdeel bij door de Brabantse Leemstreek en het Pajottenland naar de Vlaamse Ardennen. Een golvend parcours naar de Muur van Geraardsbergen door de valleien van de Zenne en de Dender. Beide delen werden eerst apart beschreven en in kaart gebracht, later gecombineerd in één topografi sche gids onder de naam Vlaams Brabant. Aangezien deze gids al een tijd niet meer verkrijgbaar was en het tracé op veel plekken omgelegd was, werd het tijd voor een herziene editie: in een nieuw jasje, met een nieuwe naam, routebeschrijvingen in twee richtingen en Open Street Maps in plaats van topografi sche kaarten. In totaal 173 kilometer, opgedeeld in vier delen, die op hun beurt in 9 dagetappes van zo’n 20 kilometer gelopen kunnen worden. In Diest of in Geraardsbergen te starten. Brabantse Heuvelroute GR 512. Van Diest naar Geraardsbergen 173 km, wandelgids (uitg. Grote Routepaden) 9/2017, dunne paperback, formaat 12.5 x 21 cm, 127 pag. in kleur, foto’s, routekaartjes 1:25.000 (Open Street Maps), € 15, www.groteroutepaden.be Alles over nieuwe gidsen en wandelboeken. Door: Vladimir Mars. Tips: Hobri Pers Uitgeverij BV, Tuindorpweg 25, 3951 BD Maarn of redactie@wandelkrant.nl o.v.v. Uitgelezen. 26 ‘te voet’ januari 2018

Speciale bijlage over Wallonië­Ardennen Buitenland dichtbij Belgische Ardennen Deze speciale bijlage over de Ardennen en Wallonië is tot stand gekomen in samenwerking met België Toerisme voor Wallonië-Ardennen en haar partners ‘te voet’ januari 2018 27 © Natalie Glatter

Forêt d’Anlier: een woud met geschiedenis Over ijzersmederijen, kruizen en jagers HET WOUD VAN ANLIER IS ALLES BEHALVE KLEIN. MAAR LIEFST 7.000 HECTARE TELT HET BOS, GELEGEN TUSSEN DE PLAATSEN HABAY, LÉGLISE, FAUVILLERS EN MARTELANGE. IN HET BOS EN DE GROENE VALLEIEN VOLGEN WIJ DE KRONKELENDE RIVIER RULLES. CHATEAU ■ FEMKE KAZEMIER-RONGEN Dit keer niet één route, maar een combinatie van routes. We starten met wandelroute 1 groen, direct bij ons hotel. Als we de hoek omgaan, staan we prompt voor het imposante Chateau du Pont d’Oye, een van de vele kastelen in de regio. Dit kasteel uit 1644 was vroeger de woonplaats van de beruchte markiezin Louise de Lambertye. In 1932 kocht dichter en schrijver Pierre Nothomb het landgoed en werd het een ontmoetingsplek voor kunstenaars en schrijvers. Het pand, nu in verbouwing, wordt vandaag de dag gebruikt als 28 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen hotel, restaurant en kunst- en cultuurcentrum. We volgen een breed bospad omhoog. Een fris briesje laat enkele blaadjes naar beneden dwarrelen. Naast het wandelpad staan naambordjes van de boomsoorten die we zien. Het pad komt uit in park Châtelet bij een groot landhuis, dat dienst doet als gemeentehuis van Habay-la-Neuve. SMEDERIJEN Enkele ijzeren kunstwerken in het park verwijzen naar het industriële verleden van de regio. In de zestiende eeuw vestigden de ijzer- en staalindustrie zich aan de rivier Rulles. In de valleien en het bos was voldoende hout en water voor de ijzerfabrieken. Het ‘ijzer van Habay’ was zo goed van kwaliteit dat de fabrieken de naam Meesters van de Smederije kregen. De ijzersmederijen zorgden voor ontwikkeling en rijkdom in de regio, zoals voor markiezin Louise de Lambertye. Maar de omstandigheden van de werkers in de smeden waren zwaar. Hierover schreef Pierre Nothomb enkele verhalen. JACHT Een deel van route 2 groen is aan de beurt. Aan de rand van het dorp staat de Chapelle de Bonhomme. Deze witte kapel, gebouwd in 1886 door Baron de Bonhomme, werd gebruikt voor zegeningen in de hoop op genezing van ernstig zieke kinderen. Als we voorbij de kapel het bos willen induiken, zien we dat het is afgezet vanwege de jacht. In het woud leven onder andere herten, reeën, everzwijnen, vossen, marters en wilde katten. En we vermoeden een flink aantal, gezien het aantal jagers dat voorbij komt. Rechtsomkeert en een nieuw plan. Het wordt route 1 blauw en later 2 blauw, een rondgang om de twee meren aan de zuidkant van het bos. Een dik pak herfstbladeren knispert onder onze voeten. Aan de rechterzijde meandert een stroompje en verspreidt het © FemkeKazemier-Rongen © LaLorraineGaumaise-M.Laurent

Praktische informatie Forêt d‘Anlier kent meerdere gemarkeerde wandelroutes. Combinaties zijn goed mogelijk. Op verschillende websites vind je informatie over wandelen in dit bos en de regio. Controleer tijdens het jachtseizoen (van oktober tot december) of het bos toegankelijk is op habay-tourisme.be. foret-anlier-tourisme.be walloniebelgietoerisme.nl parcnaturel.be habay-tourisme.be marbehan-tourisme.be HOE ER TE KOMEN Vanuit Utrecht is het drie uur en een kwartier rijden naar Habay-la-Neuve, circa 340 kilometer. gelukzalige geluid van kabbelend water. Nog geen jachtschot te horen. KRUIZEN Rechts doemt het eerste meer op, Étang Pont d’Oye. Na het meer volgt het bospad de rivier Rulles, die zich een weg baant door een wildernis van omgevallen bomen en stenen met mos. Bij een oude brug met stuw zien we het tweede meer, Étange de la Fabrique. Op de brug staat een kruis, Croix à la Fille, uit de zestiende eeuw. In het bos staan veel kruizen, vaak op plaatsen waar men vroeger dode mensen heeft gevonden. De dorpen hier zijn zwaar getroffen door de Dertigjarige Oorlog en pestepidemieën. Na een pauze op een bankje met stevige boterhammen van het hotel gaan we op zoek naar route 2 blauw. We lopen de wandeling in tegengestelde richting; de bordjes hangen slechts aan één kant van de bomen. De markering van een GR-pad helpt ons met het vinden van de weg. Twee oude houten bruggetjes over kleine stroompjes en we zijn aan de andere kant van het meer. Ter-r wijl we de laatste etappe lopen horen we in de verte schoten. De jacht is begonnen. TRACTORS Als extraatje bezoeken we het dorp Nobressart, zuidwestelijk van Forêt d’Anlier. Een rondwandeling van 6,5 kilometer ALS WE DE HOEK OMSLAAN, STAAN WE PROMPT VOOR HET IMPOSANTE CHATEAU DU PONT D’OYE OVERNACHTEN In de omgeving van Forêt d’Anlier zijn tientallen hotels, gîtes en gastenkamers te vinden. Wij verblijven in het gastvrije Hotel Les Ardillières du Pont d’Oye aan de rand van het bos, met drie wandelroutes voor de deur. De tweede nacht zijn we welkom in Hotel Cap au Vert in Grandvoir, waar eigenaren Pierre en Colette Geers gasten op een persoonlijke manier welkom heten. We waren onder de indruk van de kookkunsten van chef Colette en de tropische binnentuin waar we mochten ontbijten. Op verschillende websites vind je een overzicht van overnachtingsmogelijkheden. foret-anlier-tourisme.be walloniebelgietoerisme.nl parcnaturel.be restauranthotelforgesdupontdoye.be capauvert.be Romeinse villa Mageroy Vlakbij het dorp Habay-la-Vielle onderzoekt de Archeology Group of Habay al jaren een bijzonder project: de Romeinse villa Mageroy. Deze archeologische opgraving dateert uit de eerste tot vierde eeuw na Christus. De Romeinse villa bestaat uit meerdere gebouwen en gedeeltes, waarvan stukken nog niet zijn uitgegraven. Tijdens een zomerbezoek kun je dan ook archeologen aan het werk zien. Op aanvraag mag je meehelpen. Rondleiding met gids van 5 juli tot en met 15 oktober: volwassenen € 3,-, kind € 2,-. www.villamageroy.com geeft een fraaie impressie van het Waalse platteland. De tocht start bij de kerk. Als we langs huizen met pleisterwerk in pasteltinten wandelen, puft een stoere oldtimer voorbij, een ééncilindertractor met vliegwiel. Zijn geluid weerklinkt in alle straten. Buiten het dorp gaat de route omhoog langs een bosrand en hebben we prachtig uitzicht over het dorp, de akkers en weilanden. Een afdaling over een landweggetje tussen de weilanden volgt. Een groepje schichtige maar nieuwsgierige pinken staat ons na te kijken. Na een kronkelend karrenspoor zijn we al weer op de weg naar het dorp. Op veel binnenerven en in schuren zien we er eentje staan, een tractor. Maar de alleroudste rijdt een stukje verderop, met rookkringen in de lucht als bewijs. HORECA Een overzicht van restaurants en bistro’s in de omgeving is te vinden op de onderstaande websites. Heb je direct na de wandeling trek, dan kun je aan de rand van het bos terecht bij Les Plats Canailles de la Bleue Maison. foret-anlier-tourisme.be walloniebelgietoerisme.nl ANDERE BEZIENSWAARDIGHEDEN Observatorium Centrum Ardennen, Grapfontaine, www.observatoirecentreardenne.be Slakkenboerderij La Ferme Helicicole, Winville, www.la-ferme-helicicole.be Abdij van Orval, Orval, www.orval.be WANDELKAARTEN Bij lokale vvv-kantoren kun je de onderstaande wwandelkaart kopen. Habay, Pays de la Forêt d’Anlier, Carte de promenades, Nationaal Geografisch Instituut, ISBN 9789462350816, € 8,-. ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 29 ‘te voet’ januari 2018 © MarkRossignol © OPT-JLFlemal © FemkeKazemier-Rongen © HotelCapauVert

Slingerend tussen burcht en bochten Klimmen en dalen in een kenmerkend Ardens landschap WANDELTOCHTEN IN EN ROND BOUILLON KOMEN MET EEN BIJSLUITER, WANT STEILE KLIMPARTIJEN EN RECHTE AFDALINGEN ZIJN NIET TE OMZEILEN INGREDIËNTEN. WIE DAAR GEEN MOEITE MEE HEEFT, WEET ZICH VERZEKERDHEID VAN SPECTACULAIRE HEUVELPANORAMA’S EN VERGEZICHTEN OVER HET DAL VAN DE SEMOIS. Het weer is tuitelig en weet niet welke kant het op wil gaan. Een talmend herfstzonnetje afgewisseld door nijdige windvlagen die aan onze regenjassen trekken en dreigende, donkere wolken wachtend achter heuvelruggen, klaar om het dal over te steken. ■ OSCARINE VONK Langszij glinstert en kronkelt de Semois als een donkerkleurige serpentine door de leistenen bedding in het dal. In reisgidsen staat dit stuk van de rivier 30 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen beschreven als wild en rebels, maar die woorden vinden geen reflectie in de kalme, onver-r stoorbare stroom beneden. Het water lijkt geen haast te hebben om zich in westelijke richting te begeven waar het uiteindelijk in de Maas zal stromen. LUSSEN IN DE SEMOIS Het beginpunt van onze wandeltocht ligt in Bouillon, een middeleeuws stadje genesteld in een van de vele lussen die de Semois nonchalant in het Ardense landschap werpt. Hoog erboven prijkt een robuuste burcht op drie rotspunten. De oorsprong ervan is terug te voeren tot de achtste eeuw waarmee het tot de oudste feodale overblijfselen in België behoort. Toch wordt dat indrukwekkende feit nog overtroffen doordat het kasteel in de elfde eeuw onderdak bood aan Godfried van Bouillon, leider van de eerste kruistocht naar het heilige land. Levensgroot uit zandsteen gehouden en op muren geschilderd, piepklein op bierglazen, ansichtkaarten en pannenlappen, zijn naam op hotels en cafés: Godfried van Bouillon mag dan al meer dan 900 jaar geleden een voortijdige dood – hij werd niet ouder dan 39 jaar - zijn gestorven, hier in zijn voormalige woonplaats in de zuidelijke Ardennen is hij nog altijd springlevend. De rondwandeling van acht kilometer voert van Bouillon, langs de Semois en terug via de beboste heuvelkammen in het noordwesten. De tocht bekent meteen kleur door te beginnen met een nijdige klim dwars over een glibberig pad door een naalden beukenbos. De herfst is al op zijn retour: hier en daar zijn nog rode en gele vlekken in het bladerdak te zien, maar de meeste bomen zijn al loodkleurig of kaal. OP DRIE ROTSPUNTEN PRIJKT DE ROBUUSTE BURCHT VAN BOUILLON © CFrancois

Het wandeltapijt, dik met bruine naalden en bladeren, knispert onder onze voeten. Van beneden echoën schelle kinderstemmen en de holle klanken van een ploffende voetbal op gras tegen de bergwanden. Praktische informatie HOE KOM JE ER Vanaf Utrecht is het met de auto 300 kilometer naar Bouillon. Onderweg kun je een tussenstop maken in Antwerpen, Brussel of Namen. LAND VAN DONKERE BOSSEN Een scherpe afdaling die we deels glijdend afleggen, brengt ons naar asfalt. Een lange muur met plaquettes waarop regels van het Franse ‘Onze Vader’ staan laat weten dat de abdij van Cordemois niet ver meer is. Achter de zandgele muren wonen nog 27 nonnen van de orde van Sint-Benedictus. Wie wil kan de kerk of de kloosterwinkel bezoeken, maar wij kiezen ervoor door te lopen. Voorbij de kloostergebouwen loopt de weg parallel aan de rivierbedding. Zelfs in de vallei is het uitzicht weids: begroeide hellingen in de verte en dichtbij de omgekeerde projectie ervan in het voortkabbelende rivierwater. Kort duurt het vlakke deel niet. Na weer een stevige klim, doorkruist de route een open plateau waar keuterboertjes de bergweiden laten afgrazen door OVERNACHTEN een handvol Blonde d’Aquitaines en Limousinkoeien. Tegen het grijze wolkendek tekenen zich de silhouetten af van twee buizerds die hun luchtsalto’s af en toe onderbreken om tussen de onverstoorbare herkauwers naar de grond te duiken. Getuige hun lege snavels lijken ze weinig succes te hebben. Lodderig nagestaard door de koeien, volgen we de weg naar een donker bos met eindeloze rijen dicht op elkaar staande douglassparren. Hoog priemen ze de hemel in alsof ze de competitie aangaan met de omringende bergtoppen. Stijgend en dalend vervolgt zich de weg: onze hartslag zet een tandje bij en de kuitspieren beginnen te trekken. Maar het venijn blijkt ‘m in de staart te zitten. Alsof het uitzicht nóg indrukwekkender kan worden, is op een heuvelrug een 150 meter hoge belvédère geplaatst. We kijken elkaar twijfelend aan. “Zullen we?” vragen we elkaar, maar uiteindelijk willen we ons niet laten kennen. Als we met tegensputterende kuitspieren uiteindelijk acht verdiepingen hoger staan, blijkt het uitzicht inderdaad nog super-r latieven te kunnen bieden. Ver beneden in het dal zien we in een oksel van de Semois Bouillon liggen met daarachter een reusachtig panorama van roestbruin bebladerde bergkammen. Bouillon is gericht op toeristen dus aan hotels geen gebrek. Voor een sfeervolle belevenis in een historische setting – ooit verbleef Keizer Napoléon III hier - is het 60 kamers tellende Hotel de la Poste (www.hotelposte.be) de meest voor de hand liggende keuze. De krakende, houten vloeren en de uit marmer opgetrokken receptie mogen getuigen van vervlogen tijden, het hotel biedt in ruime mate modern comfort. Liever een intiemer hotel? Boek dan een van de luxe kamers in Hotel La Ferroniere (www.laferronniere.be) dat beschikt over uitgebreide wellnessfaciliteiten. Beide hotels beschikken over een zeer goed restaurant met een uitgebreide (wild)kaart. Wie geen uitgebreid diner wil of iets wil drinken kan ook terecht in Bom - met een prachtig terras aan de Semois - of L’Aristide. WANDELROUTES IN DE OMGEVING Vanuit Bouillon vertrekt een handvol gemarkeerde wandelingen. De route Bouillon – Cordemois – Bouillon van 8 kilometer is te downloaden via www.gite-jehonville.be Wie meer keuze wil, vindt in een straal van 25 kilometer talloze andere routes. Vraag ernaar bij de VVV in Bouillon. HORECA Bouillon beschikt over een keur aan horecagelegenheden, maar eenmaal op pad, kom je niks tegen. Zorg daarom voor een lunchpakket en neem voldoende water. Godfried van Bouillon Het ruiterstandbeeld van Godfried op het Koningsplein in Brussel roept inmiddels vragen op, maar in Bouillon is de kruisvaarder nog altijd van onbesproken blaam. Een audiovisuele voorstelling in Het Archéoscope verhaalt over de heldendaden van Godfried die in 1099 Jeruzalem met zijn 15.000 manschappen Jeruzalem veroverde. Maar een heldenstatus in het verleden, biedt geen garantie voor de toekomst en tegenwoordig gaan er steeds meer stemmen op om het beeld van de kruisvaarders als godvrezende avonturiers met heldenmoed bij te stellen. ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 31 ‘te voet’ januari 2018 © C.Francois © OPT-JLFlemal © WBT-DavidSamyn

Een weelde aan planten en dieren in de Lessevallei Eindeloos dwalen langs dassen, wolven en een onstuimige rivier BOSSEN, KALKHELLINGEN, SNELSTROMENDE RIVIEREN EN EINDELOZE WANDELMOGELIJKHEDEN. TEL DAARBIJ OP BEZIENSWAARDIGHEDEN ALS GROTTEN, EEN WILDPARK, LEKKERE BIEREN EN KAZEN EN DE WANDELAAR VOELT ZICH AL SNEL THUIS IN DE LESSEVALLEI. EN OP PAD MET HET HELE GEZIN WORDT HET NOG LEUKER. ■ ELVIRA WERKMAN De Lessevallei bevindt zich diep in de Ardennen, Wallonië. Het is het stroomdal van de rivier de Lesse, onderdeel van het natuurreservaat Lesse et Lomme. De snelstromende Lesse heeft de beroemde grotten van Han uitgesleten en ze doorkruist deze nog steeds. Het is een van de grootste grottencomplexen van Europa, gelegen in het dorpje Han-sur-Lesse, nabij Rochefort. GEZINNEN In de wijde omgeving zijn diverse wandelroutes uitgezet, langs de rivier, langs mooie dorpjes, kerkjes en vele, vele bossen. Zo starten er vanuit Rochefort maar liefst 7 routes en ook vanuit Han-sur-Lesse zijn 6 gemarkeerde routes te volgen, variërend in afstand van 4,5 tot 8,5 kilometer. De geelgemarkeerde route vanuit Han-sur-Lesse is het kortst en laat zich –zeker voor gezinnen met kinderen- goed combineren met de vrije wandelroute door het Wildpark. De gele route start midden in het dorp bij de kerk, tegenover de kassa van de grotten. Het 32 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen dorp is erg klein en al snel komen weilanden en heuvels in zicht. In de kale boomtoppen tekenen warrige bollen zich als vogelnesten af. Maretakken! Niet zeldzaam in deze omgeving, maar toch altijd een opvallende verschijning. De plant is een halfparasiet die voor water en zouten afhankelijk is van de boom waarop hij leeft. Veel bomen zijn hier ‘versierd’ met deze bollen. DASSEN Een smal, slingerend paadje leidt door loof-en naaldbos met idyllische doorkijkjes naar weilanden en bonkige koeien. Kuif-, kool- en pimpelmezen tinkelen hun najaarsroepjes hoog in de bomen. Boomklevers klinken met hun kleverige tsit tsit tsit en sommige hebben t zichtbaar sporen achtergelaten: in de schors van een naaldboom steken opengehakte hazelnoten. Langs het pad groeien wilde aardbeien en prachtige varens. Typische kalkminnende soorten, zoals tongvarens, steenbreekvarens en schubvarens. En dan ineens een verrassing: een dassenburcht, pal naast het pad! Diverse grote gaten, waarvan sommige kakelvers gegraven, en loopsporen in de vorm van paadjes. De das stippelt zijn eigen wandelroutes uit. Na deze spannende ontdekking slingert het paadje verder en verder. Een kapvlakte dient zich aan, met een plantenrijkdom waar een botanicus zijn hart kan ophalen. Soorten die veel mensen wel kennen uit de tuin, zoals stinkend nieskruid, slangekruid, kleine maagdenpalm, bosrank, kruiptijm en veldsalie. Het pad heeft een paars randje van bloeiende vleugeltjesbloem. Dan duikt de route het loofbos weer in, dalen en klimmen, om te eindigen op een magnifiek uitkijkpunt: de Belvédère. Geelbloeiende asters aan de voeten en een rode wouw in © Natalie Glatter - www.wandermagazin.de

Praktische informatie Afstand Utrecht – Rochefort 275 kilometer OVERNACHTEN Hotel Malle Poste in Rochefort Rue de Behogne 46 B-5580 Rochefort www.malleposte.net/fr/ Oude postkoetshalte in stadje Rochefort, vrij luxueus, 4 sterren. Hotel Lafayette in Rochefort Rue Jacquet 87 B-5580 Rochefort www.hotellafayette.be/hotel.html Hotel Le Beau Séjour Rue de Masbourg 30 B-6950 Nassogne https://wallux.com/le-beau-sejour-nassogne Fijne plek in naburig gezellig dorpje Nassogne, 10km van Rochefort en Han Rochefort Bij een bezoek aan de Lessevallei kan de stad Rochefort beslist niet gemist worden. Cultuur en natuur komen hier samen. Wandelen door het natuurreservaat, een bezoek aan de Gallo-Romeinse villa, de ruïnes van het Gravenkasteel uit de elfde en veertiende eeuw en de monumentale Notre Dame de la Visitation. En ook de inwendige mens komt aan zijn trekken met de heerlijke Rochefort-kazen en het zelfgebrouwen trappistenbier van de monniken in de abdij Notre-Dame de Saint-Rémy: www.abbaye-rochefort.be/ index.php?lang=nl ETEN In de hotels kan gegeten worden. In Han-sur-Lesse aan te bevelen: L’ôthentique Rue des grottes 15c 5580 Han-sur-Lesse www.othentique.be/ de lucht. Uitzicht over bossen in allerlei tinten groen, geel, rood en weilanden die zich als een groene rivier er tussendoor slingeren. Vanuit hier loopt het laatste stukje gele route verder langs een autoweg naar het dorpscentrum van Han-surLesse. Dat is het snelst, maar fraaier is het om de route terug te volgen. WILDPARK IN DE KALE BOOMTOPPEN TEKENEN WARRIGE BOLLEN ZICH ALS VOGELNESTEN AF Niet alleen leven in Han-surLesse dassen en allerlei vogels in het wild, ook zijn hier onder meer wolven, lynxen en wilde katten te bewonderen. Weliswaar niet geheel vrij, maar al wandelend komt een bezoeker wel oog in oog te staan. Wanneer je voldoende tijd hebt, is een wandeling door het Wildpark aan te bevelen. Om in het Wildpark te wandelen, is een toegangskaart nodig. Deze is te koop bij de kassa van de grotten, waarna een 100 jaar oude tram je naar het startpunt rijdt. De wandelroute is naar keuze 2,5 of 5,5 kilometer. Het 250 hectare grote Wildpark bestaat al sinds 1970 en ligt op de heuvel boven de grotten van Han en de oude vallei van de Lesse. De route is klimmen en dalen door bossen met onder-r weg prachtige vergezichten. En af en toe de spiedende ogen van een wolf of de duistere blik van een bruine beer. WANDELROUTES De website van Wallonië België Toerisme is een goed startpunt voor oriëntatie en aanvraag brochures: http://walloniebelgietoerisme.nl/nl-nl/3/doen/wandelen-inwallonie-en-de-ardennen Van Rochefort en omgeving is een wandelkaart beschikbaar. Ook is er een gratis app te downloaden, met wandelroutes, bezienswaardigheden, horeca en meer: zoek ‘Val de Lesse’ in de App store of via Google play. TOERISMEBUREAU Wallonië België Toerisme Prins Hendrikkade 186 1011 TD Amsterdam informatie@wbtoerisme.nl www.walloniebelgietoerisme.nl ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 33 ‘te voet’ januari 2018 © A.Petit © WBT-DavidSamyn

Mons en Borinage, schakelen tussen Doudou en Van Gogh IN MONS ADEMT DE GRAND-PLACE EEN SFEER VAN VERFIJNDE STEDELIJKHEID, RAUW DAARENTEGEN OOGT DE BORINAGE. IN NO TIME WISSEL JE HIER VAN FRAAIE BAROK NAAR EEN INTRIGEREND MIJNVERLEDEN, MET EEN ROL VOOR VINCENT VAN GOGH. ■ WIM TEN BRINKE Verstopt in Wallonië ligt, ter-r zijde van de doorgaande weg naar Parijs, het eeuwenoude Mons – Bergen in Nederlandse vertaling. Wie vanaf de rand van de binnenstad omhoogloopt langs straten waar steeds meer woningen eeuwenoud aandoen met hun grijze natuursteen en donkerrode baksteen, krijgt als kroon op een toenemende schoonheid zicht over de Grand-Place, die omgeven is door herenhuizen, met als voornaamste het stadhuis en zijn klokkentoren. De meeste monumenten hebben een signatuur uit de zeventiende of achttiende eeuw; de stad zelf is een stuk ouder – al in de twaalfde eeuw was er een eerste omwalling – maar door een stadsbrand en oorlogen ging veel verloren. CULTURELE HOOFDSTAD Het historische Mons heeft een enorme poetsbeurt gekregen, nadat de nominatie voor ‘Culturele Hoofdstad van Europa in 2015’ was binnengehaald. Dat is bijzonder, zo’n kleine stad, minder dan 100.000 inwoners, en dan zo’n titel. Burgemeester en oud-premier van België Elio Di Rupo (altijd met vlinderstrik) heeft daar de nodige invloed op gehad. ‘Hij weet waar hij moet kloppen’, in de fijnzinnige woorden van onze gids, monsieur Masselus. Nieuwe musea, gerestaureerde gebouwen – de culturele hoofdstad straalt nog steeds. Vanaf de Grand-Place lopen we door de ‘tuin van de burgemeester’, gelegen achter het stadhuis, een oase van groen met rondom historische gebouwen. Verder omhoog gaat het, steil wordt het – ja, Mons doet z’n naam eer aan – naar de top van de stad. Daar staat het laat zeventiende-eeuwse belfort, baken van de stad, bijzonder door z’n barokke uitvoering. RELIGIEUS BOLWERK Mons was een religieuze stad, eeuwenlang hadden 30 nonnen (het kapittel van de kanunnikessen) het er voor het zeggen. ‘Alleen aan de paus wensten zij zich te onderwerpen,’ volgens Masselus. Symbool van hun almacht was hun kerk, de Sainte-Waudru, die zij rond 1450 lieten bouwen in Vlaamsgotische stijl. Overdonderend is het enorme schip, hoog reiken de bogen. De nonnen huurden de beste beeldhouwer van de Nederlanden, Jacques du Broeucq, om de kerk te versieren Wandelen in Mons en Borinage In de stad zijn twee wandelroutes uitgezet; in de korte zitten de hoogtepunten (Grand-Place, stadhuis, kerk, belfort), de langere laat meer van de binnenstad zien en komt langs meer musea, zoals BAM (Beaux-Arts Mons) met moderne kunst, Musee du Doudou over Sint Joris en de draak, Musee François Duesberg met pendules en porselein en maison Losseau met art nouveau. In de Borinage ligt wereldcultuurerfgoed Le Grand Hornu, de reconstructie van een 19e-eeuws mijncomplex, met een museum voor moderne kunst. In de Voetsporen van Vincent van Gogh wandel je vanaf zijn woonhuis in Wasmes (Rue Wilson 221, 7340 Wasmes; geopend zaterdag en zondag van 10 tot 16 uur). Er staat een bewegwijzerde route (met topografische kaart) van ongeveer 10 kilometer op de website van Filip Depuydt (zoek via Filip Depuydt en kijk bij Tourisme, Wasmes Circuit). De route start in Wasmes, maar is ook te beginnen bij het woonhuis van van Gogh. Vanuit Utrecht rijd je in 2,5 tot 3 uur via Antwerpen en Brussel naar Mons. Meer informatie over bezienswaardigheden, accommodatie en restaurants op www.visitmons.nl. 34 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen

Doudou 1348, een pestepidemie jaagt velen de dood in. In een wanhoopspoging de epidemie te bezweren worden de overblijfselen van Waudru, stichtster van Mons, op een kar door de stad gereden. Nog altijd gaan in het weekend na Pinksteren de relieken van Waudru – bewaard in de kerk in een vergulde kist – op een gouden koets rond. Op de terugweg geven honderden de kar en paarden een duwtje in de rug om de laatste steile helling naar de kerk te nemen. Lukt dat niet dan valt rampspoed de Monsenaren ten deel. Direct daarna breekt op de Grand-Place de strijd los tussen Sint Joris en de draak, en altijd overwint het goede het kwade. Processie en volksfeest heten samen Doudou. met beelden in die nieuwe stijl uit Italië: de renaissance. De levendige reliëfs, de beelden van de zeven deugden, ze zijn een lust voor het oog. De afgelopen decennia is de religie in hoog tempo uit Mons verdwenen; kerken, kapellen en kloosters kregen een nieuwe bestemming, zoals een oude abdij die nu conservatorium is, een kerk die werd veranderd in een hotel (kamers kijken uit via roosvensters), of een voor-r malige kapel, waarin duurzame appartementen zijn gebouwd. ‘Zie, een kerk voorzien van zonnepanelen op zijn dak, heeft u ooit zoiets gezien?, vraagt gids Masselus. DE BORINAGE EN VAN GOGH Hoe dicht Mons tegen de voor-r malige mijnstreek de Borinage aanligt, zie je vanaf het belfort: links de stad, rechts de terrils, de afvalbergen van de mijnen – ooit zwarte steenpuisten, nu vriendelijke heuvels, bosbegroeid. Hoewel dichtbij, was de afstand groot. ‘Zeg niet tegen iemand van Mons dat hij uit de Borinage afkomstig is’, meent Masselus. Groot was de afkeer van de streek, waar mijnwerkers in miserabele omstandigheden steenkolen dolven en waar bovengronds de armoede schrijnend was. De mijnbouw is al bijna vijftig jaar verleden tijd, maar nog altijd rijgen geringe arbeidershuisjes zich in eindeloze aantallen aaneen. Blaas er zwarte kolenstof en giftige cokesmist overheen en het wordt voorstelbaar dat de jonge Vincent van Gogh zich als beginnend predikant het lot van de arbeiders aantrok. Van december 1878 tot november 1880 verbleef hij er, zijn woningen zijn gereconstrueerd, zijn gangen nagelopen. ‘Vincent wilde één worden met de arme sloebers, en ging wonen in een boshutje; verzorgde zich niet meer en deelde alles wat hij had. Helaas zag men hem vooral als een vreemde snuiter,’ vertelt Vincent- en Borinagekenner Filip Depuydt. ‘Zendeling bleek niet zijn roeping, de schilderkunst wel, en die ontdekte hij in de Borinage.’ De erbarmelijke werkomstandigheden waren een voedingsbodem voor het ontstaan van het socialisme. In Mons moesten ze er weinig van hebben, maar door fusies smolt Mons samen met gemeenten uit de Borinage. Daardoor ver-r anderde Mons van een liberale naar een socialistische stad, en zodoende kon socialist Di Rupo, zoon van arme Italiaanse immigranten, er burgemeester worden, en daarmee voorbeeld van de toenadering tussen Mons en Borinage. Als bezoeker doe je je er voordeel mee, want gemakkelijk steek je over van de verfijnde Grand-Place naar de rauwe wereld van terrils, arbeidershuisjes en restanten van de mijnbouw – werelden van verschil overbrugbaar in een handomdraai. ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 35 ‘te voet’ januari 2018

Wandelen in het waterwingebied van Brussel Een prinsheerlijk verblijf in het kasteel van Modave ALS PRINS EN PRINSES IN EEN KASTEEL OVERNACHTEN EN VERVOLGENS IN JE EIGEN PARK EN OMLIGGENDE LANDGOED RONDKUIEREN. IN CHÂTEAU DE MODAVE IN DE ARDENNEN IS HET MOGELIJK OM TERUG TE GAAN IN DE TIJD EN HET LANDSCHAP TE VERKENNEN WAAR OOK HET DRINKWATER VOOR BRUSSEL GEWONNEN WORDT. ■ FRANK HAMDORFF Modav Modavee dave De koning van Tracië die zijn paarden met mensenvlees voerde. Het is een van de decoraties in de salon van Château de Modave, net onder Huy. Maar liefst 1130 porseleinen borden, schotels en kopjes van een servies dat uitgestald staat in de eetsalon. De schildersalon die uitkijkt over de vallei is behangen met 41 schilderijen van de Hollandse School. Een kleine zinken badkuip die is uitgehouwen in een rots waar de kasteelheren- en dames zich wasten. Graaf de Marchin woonde er, evenals Maximilian-Henrik van Beieren, prins-bisschop van Luik en de kardinaal van Fürstenberg. Normaal gesproken is een kasteel beperkt of bijna niet toegankelijk, maar hier is werkelijk alles van dichtbij te bewonderen in de twintig sier-r lijke vertrekken: de schilderijen, de gebeeldhouwde lambriseringen, wandkleden en meubelstukken. Dat maakt dat je het kasteelleven en de wandelingen eromheen veel sterker beleeft. ADELAARSNEST Een pallet met alle kleuren groen, bruin en geel. Het uitzicht vanuit de kantelen of het terras op de omringende natuur is spectaculair, omdat het kasteel is gebouwd op een rotspunt die 60 meter uitsteekt boven de vallei van de Hoyoux. Vanuit dit adelaarsnest kun je in één oogopslag zien waar je straks zal lopen. Niet alleen ín het kasteel, maar ook er omheen is het goed vertoeven. Rond het kasteel strekken de tuinen zich in een het park in Franse stijl uit, met rozenperken, taxushagen en enorme bomen van vele honderden jaren oud. DE KONING DIE ZIJN PAARDEN MET MENSENVLEES VOERDE. HET IS EEN VAN DE DECORATIES IN DE SALON VAN CHÂTEAU DE MODAVE ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen

Praktische informatie Afstand Utrecht – Modave: 245 kilometer OVERNACHTEN Domaine du Château de Modave Rue du Parc 2 B-4577 Modave VANUIT DIT ADELAARSNEST KUN JE IN ÉÉN OOGOPSLAG ZIEN WAAR JE STRAKS GAAT WANDELEN Hotel des Touristes Vallée du Hoyoux 4 4577 MOdave www.hoteldestouristes.be ETEN In de buurt van Modave ligt het exclusieve toprestaurant Arabelle Meirlaen waar je onthaald wordt als een prins en prinses. De obers doen hun best bij het opdienen en adviseren bij de wijnkeuze. Aan het roer staat een vrouwelijke chef die haar gelijke niet kent in België en kruiden en groenten bewerkt uit eigen tuin. Arabelle Meirlaen Chemin de Bertrandfontaine 7, 4570, Marchin Belgique www.arabelle.be In Château de Modave kan gegeten worden en ook Hotel des Toursites heeft een restaurant. Ook lekker eten kan in Durbuy, waar veel restaurants zijn. Restaurant Victoria Rue des Récollectines 4 6940 Durbuy WANDELROUTES Vanuit de kasteelpoort begint een wandelroute in het natuurgebied van 7,5 kilometer. De wandelroute is beschreven. Het is ook mogelijk een deel van de GR 576 te volgen in de omgeving van Huy en Modave. BEZIENSWAARDIGHEDEN In Nandrin besteedt Musée Communal De La Vie Rurale Condruse aandacht aan het verleden van de Condroz, waaronder geologie, landbouw, ambachten en volkstradities. Rue du Presbytère, 2 – 4550 Nandrin, www.nandrin.be TOERISMEBUREAU Wallonië België Toerisme www.walloniebelgietoerisme.nl Direct voor het kasteel begint een gemarkeerde route van 7,5 kilometer door het natuur-r gebied met bossen, heuvels en door de verstilde vallei van de Hoyoux waar marjolein, tongvaren en parelzaad groeit. Deze route over zand- en bospaden eindigt in een klimmetje met als beloning een geweldig zicht over de vallei van het gehucht petit-Modave. WATERWINNING VOOR BRUSSEL Een grotere ronde is te maken na de statige beukenlaan voor het kasteel uit te lopen en vandaar verder de heuvels in via petit-Modave richting het dorpje Les Avins. Eeuwen geleden was petit-Modave een gehucht met een papiermolen en een oliemolen. Maar sinds in dit gebied drinkwater wordt gewonnen, moesten ze plaats maken voor een ondergrondse galerij voor het watertransport. Niet alleen de molens, ook een kasteelhoeve, en eigenlijk het hele gehucht is daardoor verdwenen. Het is dan ook geen toeval dat het kasteel sinds de Tweede Wereldoorlog eigendom is van Vivaqua. Dit waterleidingbedrijf vergaarde het kasteel samen met het 450 hectare grootte natuurgebied waar meer dan honderd jaar lang drinkwater voor de inwoners van Brussel wordt opgepompt uit de bronnen. KABBELENDE BEEKJES Voortdurend hoor je onderweg het kabbelen van water in de beekjes die zich door de vallei kronkelen en bij Huy eindigen in de Maas. Juist door het hoogteverschil komt er een flinke snelheid in water. Het water lokt veel spreeuwen op zoek naar voedsel. HYDRAULISCH RAD Water speelt in deze omgeving de hoofdrol. Het kasteel is ook de plek van een bijzondere uitvinding, want hier werd in de 17e eeuw het hydraulisch rad gebouwd, waarmee het water tientallen meters omhoog gepompt kon worden voor de fonteinen op de binnenplaats. Dit model stond model voor de beroemde machine van Marly, dat het water uit de Seine in Frankrijk opstuwde naar het kasteel van Versailles. Legende van de zilveren beelden In 1792 drong de luide stem van de revolutie door tot aan de oevers van de Hoyoux. De laatste van het geslacht Montmorency en de eigenaar van het kasteel werd bang voor bepaalde rijkdommen die hij had vergaard in Modave, met name een dozijn zilveren beelden die de uren uitbeeldden. Op een nacht in 1792 ging hij samen met vier mannen naar de donkere bossen van zijn grote park en begroef daar de twaalf zilveren beelden. Tot op de dag van vandaag werd deze schat nooit opgegraven bleef het geheim ondergronds. Montmorency stierf zonder de verbergplaats opnieuw te laten openen, evenals de mannen die hem hadden geholpen. Geen van de drie mannen wilde er iets over zeggen. Toen de vierde op zijn sterfbed lag, rond 1850, werd ook hij aangemoedigd om te zeggen waar de geheime plek zich bevond. Maar hij draaide zich naar de muur en zei: “De anderen zijn gestorven zonder iets te zeggen. Dan zeg ik ook niks...”. Gebaseerd op een tekst van Abel LURQUIN, verschenen in 1926 in ‘La gazette de Huy’ ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 37 ‘te voet’ januari 2018

tips voor de Ardennen Toptips in de Ardennen De Ardennen lijken wel gemaakt voor wandelaars. Beekjes, bossen, heuvels, velden, dorpen met natuurstenen huizen die glanzen in het licht en…stilte. Vlakbij Nederland. Binnen een paar uur sta je in die andere wereld. Onze tips: www.walloniebelgietoerisme.nl Geocaching bij de Abdij van Floreffe Verrassend en een manier om ook jonge gezinsleden enthousiast te maken voor een wandeling. Laad je smartphone of gps en word een echte schattenjager, op zoek naar doosjes die anderen verstopt hebben om je op weg te zetten naar een kerk of bijzondere plek. Zoek maar eens bij het kasteel van Sombreffe of de Tour van Abdij Floreffe: mooie locaties ten westen van Namen. Rond Namen liggen maar liefst 2.652 geocaches! www.geocaching.com Lieflijk Picardisch Wallonië Bij de historische stad Tournai (Doornik) ten zuidwesten van Brussel ligt een knooppuntennetwerk met 350 kilometer wandelpad. Het is een zacht glooiend gebied met historische stadjes. Onderweg sta je onverwachts voor het kasteel van Beloeil met een tuin die Versailles-waardig is of je stapt binnen bij het middeleeuwse hospitaal Notre Dame à la Rose. De grootste verrassing is Pairi Daiza: een dierentuin, inclusief boeddhistische tempel, bierbrouwerij en twee reuzenpanda’s met een kleintje. Ga het Wapi Nature-netwerk ontdekken. www.visitwapi.be Nieuwe GR-route langs trappisten In 2017 werden de Trappistenabdijen van Wallonië door een GR-route met elkaar verbonden: Orval - Rochefort 116 kilometer en Rochefort - Chimay 174 kilometer. Tips voor of na de route: de ruïnes van de oude cisterciënzer abdij Orval zijn toegankelijk en in de herberg proef je exclusief het tafelbier van de monniken. In Rochefort word je stil van de eenvoud van het kerkje en bij Chimay dwaal je door de abdijtuin van Scourmont. Meer over de route (alleen in het Frans) via www.grsentiers.org 38 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen Heerlijk smullen Lekker eten zit in het DNA van onze zuiderburen. Van Belgische frites tot fijne gerechten van chef-koks. Je bezoekt een stad of dorp niet alleen voor het museum of het kasteel maar ook voor de streekspecialiteiten. Gemaakt met aandacht en vakkennis: trappistenbier, Ardenner ham, pralines, Luikse wafels, de Baisers de Marche, een abdijkaas uit Maredsous,…. Proef en neem wat mee voor thuis om in de Ardense vakantiesfeer te blijven. We boffen met dit buitenland om de hoek. www.walloniebelgietoerisme.nl © WBT - Olivier Legardien © WBT-EmmanuelMathez © www.wapinature.be-CoralieCardon © WBT-J.P.Remy

Hoge Venen met een app Het grootste natuurgebied van België ligt in het Duitstalige Ostbelgien, 30 kilometer ten zuiden van Maastricht: de Hoge Venen. Wandelen over houten knuppelpaden, de mysterieuze mistflarden boven het landschap, het beschermde zevenster bloemetje tussen het veen. De online-routeplanner app Go Eastbelgium is gratis beschikbaar en biedt een virtueel wandelnetwerk van 900 kilometer. ’s Avonds geniet je vast van een Bourgondisch Belgisch diner. www.eastbelgium.com Stilste wandelgebied België Volg je de Ardennen naar het zuidwesten dan kom je in de Viroinval met acht dorpen in het dal van het riviertje de Viroin. Waarschijnlijk het stilste wandelparadijs van België. Op korte afstand van elkaar vindt de wandelaar er loof- en naaldbossen, heidevelden en kalkrijke graslanden. De ongereptheid van het gebied wordt versterkt door de afwezigheid van industrie. Extra leuk: de routes door dit authentieke gebied passeren vaak de Franse grens. www.viroinval.be Streetart in Charleroi Wandelen bij de brouwer Waar je ook bent in België, er is altijd een streekbier te vinden. In Brasserie de Bellevaux bij Malmedy combineren de Nederlandse brouwer en zijn vrouw hun liefde voor wandelen met hun 4 soorten bier. De blanche, blonde, bruine en zwarte wandeling zijn telkens iets zwaarder in moeilijkheidsgraad. De biertjes met dezelfde namen zijn telkens iets steviger van smaak. www.brasseriedebellevaux.be Naar Charleroi ga je voor het industriële erfgoed. Het rauwe karakter trekt avant-garde en underground kunstliefhebbers. De stad is hard op weg street-art hoofdstad van Europa te worden. Ontdek de muurfresco’s op een wandelparcours en wandel ook eens over een oude inmiddels weelderig begroeide terril bij het Bois du Cazier (Unesco). Voor de afwisseling bezoek je het plattelandsplaatsje Thuin met de hangende tuinen of drink je een aperitief van vers onbehandeld fruit bij de Distillerie de Biercée. www.paysdecharleroi.be Leading Quality Trail EscapArdenne De wandelroute Escapardenne Eisleck Trail is een pittig traject van 104 kilometer dwars door de Ardennen tussen La-Roche-enArdenne en Kautenbach. Het is bekroond als ‘Leading Quality Trail’ volgens de laatste Europese normen. Ardense panorama’s, natuurgebieden, dorpen en meer dan 50 procent natuurpaden. Topogids, topokaart en bewegwijzering zijn allemaal dik in orde. www.trekkings.be/escapardenne.htm ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 39 ‘te voet’ januari 2018 © FTPL-P.Fagnoul © brasseriedebellevaux.be © LaLorraineGaumaise-M.Laurent © WBT-DenisErroyaux © Natalie Glatter

Ook leuk om te doen… Eindeloos genieten in de Ardennen Gezonde frisse lucht, de mooiste vergezichten en diepe valleien waar de Ourthe, de Semois en de Lesse zich een weg door banen. Uitgestrekte, wildrijke bossen die de helft van het gebied in beslag nemen, duizenden kilometers paden en weggetjes… Belgisch Luxemburg heeft alles om wandelaars en andere sportievelingen te bekoren. Wilt u Belgisch Luxemburg ontdekken. Dan is de brochure ‘Actief in de Ardennen’ met wandel-, fiets- en mountainbiketochten er voor u! Toeristische Federatie Belgisch Luxemburg www.luxembourg-belge.be/nl Charleroi, waag je aan het onverwachte Charleroi is een voormalig centrum van de staal-, glas- en steenkoolindustrie. Het landschap is een aaneenschakeling van terrils met een verbazingwekkende biodiversiteit. Er werden op deze terrils twee bewegwijzerde wandelingen van 1 en 5 km aangelegd. De vroegere industriële spoorwegen en het jaagpad van de Samber werden ingericht als wandelpaden. Een parcours van 4,6 km verbindt Marchienne-au-Pont met het station van Charleroi, langs de fabrieken en streetartkunstwerken. De metro brengt u terug naar uw vertrekpunt. Voor de geroutineerde stappers is er de “Zwarte lus”, een parcours van 20 km langs de terrils, het industriële jaagpad, het park van het kasteel van Monceau, de voormalige steenkoolwinplaats van Le Martinet en zijn terrils. www.paysdecharleroi.be Floréal La Roche-en-Ardenne U bent alleen, als koppel, met familie of in een groep? Zin om de dagelijkse sleur te doorbreken, een frisse neus te halen of te herbronnen? La Roche-en-Ardenne is Parel van de Belgische Ardennen met 250 kilometer uitgestippelde tochten voor wandelaars & fietsers. Floréal La Roche is gelegen in een groene omgeving, aan de rand van de rivier de ‘Ourthe’. Ideaal als startpunt voor al uw boswandelingen. 76 kamers – 38 appartementen – restaurants – taverne – terrassen – biljartzaal – bowling – Park van 4ha met GRATIS toegang tot: mini-golf, tennis, multisport, petanque, outdoor fitness & openlucht zwembad (open in juli & augustus). • Aangepaste menu’s voor sportievelingen (op aanvraag) • Mogelijkheid voor een lunchpakket • Fietsenstalling met hogedrukreiniger gratis ter beschikking, gratis parking Vzw Ontspanning & Vakantie ‘Toerisme voor allen’ Floréal La Roche-en-Ardenne - Avenue de Villez 6 - B-6980 La Roche-en-Ardenne T. 0032(0)84 219 446 - reception.laroche@florealgroup.be - www.floreallaroche.be De Haute Sûre Forêt d’Anlier: slow toerisme en genieten Liefhebbers van de natuur en wandelaars van allerlei aard: het Woud van Anlier is uw volgende vakantiebestemming voor een verblijf vol belevenissen. Uw ‘natuurkwaliteits’ bestemming bij uitstek. Gelegen aan de rand van de Ardennen en de Gaumestreek, in het hart van een authentieke en betoverende natuur. Dit is het grootste beukenbos van België met 7000 hectaren loofbomen. • 74 wandelroutes op 700km • 5 MTB­circuits op 175km • 6 fietsroutes van meer dan 50km • 2 paardentochten op 35km • een permanent oriëntatiepark met 28 bakens geocaching • ezel­ of huifkartochten. Neem de tijd om de dingen te waarderen, om gewoonweg de tijd zelf te waarderen… Kies de slow attitude voor uw volgende vakantie. Maison du Tourisme Haute Sûre Forêt d’Anlier en Ardenne Grand-place, 2 B-6870 Neufchâteau − Tourisme.en.Ardenne@gmail.com − +32(61)218005 Maison du tourisme HSFA 40 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen © WBT - Olivier Legardien © MT Forêt Anlier © P.Themans © Phileppe Geuse ©La Lorraine Gaumaise/M.Laurent

Ook leuk om te doen… PROEF VAN DE NATUUR IN HET LAND VAN DE MEREN! Snuif frisse lucht op in ons “Land van de Meren”, met 2.000 kilometer aan wandel-, fiets- en ruiterpaden of in het gezelschap van een lastezel. Leef je eveneens uit in het grootste watersportcomplex van België met talrijke watersport-, sport- en vrijetijdsactiviteiten van de meren van Eau d’Heure. Struin rond in de wilde en onaangetaste natuur van het natuurpark Viroin-Hermeton of in het authentieke bos van het Land van Chimay. Maak kennis met de idyllische landschappen van onze “Mooiste Dorpen van Wallonië” of onze middeleeuwse steden met een indrukwekkend beschermd erfgoed. MAISON DU TOURISME PAYS DES LACS Route de la Plate Taille 99 - 6440 BOUSSU-LEZ-WALCOURT +32(0)71/14.34.83 - info@visitpaysdeslacs.be - www.visitpaysdeslacs.be Download met de QR-code gratis circuits - wandelingen fiches te koop. Luik, een stad, een sfeer… Te voet ontdekt u de echte schatten van de stad Luik: in haar straten, verscholen steegjes, op binnenplaatsen, in tuinen en op pleinen... Wij stellen u talrijke wandelingen voor die u kan volgen naargelang van uw stemming en van waar u zin in heeft. Onder andere: het historische hart van de stad, de hellingen van de citadel, de buurt van de kathedraal en van het Calatrava station tot La Boverie (park en museum). Download onze brochures. www.visitezliege.be Maison du Tourisme du Pays de Liège Quai de la Goffe 13 4000 Liège Tel. 00 32 (0)4 221 92 21 info@visitezliege.be Op slag verliefd op Mons! Huur een klassieke of een elektrische fiets bij visitMons. Dankzij de mobiele app’ visitMons, die u gratis kan downloaden in de App Store of op Google Play, kan u heel wat routes uitstippelen om Mons en omstreken te (her)ontdekken. Bijvoorbeeld het parcours “In de voetsporen van Vincent van Gogh in de Borinage”, voor wie van Van Gogh en van fietsen houdt! Beleef unieke ervaringen bij onze ambachtslieden en producenten of ontdek de taalrijke routes die u kunt downloaden op www.visitMons.nl visitMons Grand-Place 27, 7000 Mons +32 (0) 65/33.55.80 info.tourisme@ville.mons.be www.visitMons.nl Over heuvels en langs bosbeken! Ga bij Maastricht de grens over en ontdek het (bijna) aangrenzende rivierenland Ourthe-Vesdre-Amblève: een prachtige streek om grenzeloos te bewandelen. Beken en rivieren hebben hier diepe valleien gevormd zoals bij de ‘Fonds de Quarreux’, waar de Amblève tussen grote rotsblokken doorstroomt; maar ook de vallei van de onstuimige bosbeek ‘Ninglinspo’ met haar vele watervallen is een natuurlijke schoonheid. Enorme rotsformaties, met sprookjesachtige namen, waar u mooie uitkijkpunten vindt zoals de ‘Valkenrots’ in Esneux met een adembenemend uitzicht over de Ourthe. Soms is het water diep in de kalksteen geslopen, naar een ondergrondse wereld van grotten: de grotten van Remouchamps en Comblain-au-Pont zijn de bekendste. Ontdek dit gevarieerde landschap net over de grens in de Belgische Ardennen, het biedt u ontelbare wandelmogelijkheden! www.ovatoerisme.be ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 41 ‘te voet’ januari 2018 © Alain Lennertz © WBT-SPRLCernix-PierrePauquay © GrégoryMathelot © Urbanisme Ville de Liège Jean-Pierre ERS ©WBT/D.Samyn

Ook leuk om te doen… Eindeloos “dwalen” door het bos Nog maar weinig wandelaars hebben hun weg gevonden naar de 120 km2 bos rondom Oignies-en-Thiérache, op de Belgisch-Franse grens. Stel je een gebied voor zoals de Veluwe of de Lüneburger heide, maar dan groter en met slechts één weg er doorheen en één klein chaletpark als centrale uitvalsbasis. Wat een rust! Wat een uitgestrekte leegte! Je kan er uren wandelen zonder anderen tegen te komen. Alleen maar bos, natuurpracht en wild zoals reeën en edelherten. En omdat het grotendeels loofwoud is, biedt elk seizoen andere uitzichten. De rijke kleuren van de herfst, de stilte van een besneeuwd bos, het frisse groen van de lente. Verdwalen hoeft niet, de wandelroutes zijn goed aangegeven. Ardennen Online Ourthe &Somme Village de Vacances de Oignies Oignies-en-Thiérache www.ardennen-online.com/vakantieparken/village-de-vacances-de-oignies info@ourthe-somme.be - tel.: 00 32 (0)86 32 21 19 Het land van de Vesder Zoals u al gauw zult merken, is het Land van de Vesder niet zomaar een streek met een rijk verleden. Het prachtige land bestaat uit weilanden, kleine steden, dorpjes en bossen. De dorpen Baelen en Membach liggen op de grens van het Hertogenwald. Limbourg, een van de mooiste dorpen van Wallonië, wordt gekenmerkt door de kleine, keurig gerestaureerde en met bloemen versierde huisjes en de bewegwijzerde wandelroutes die de bezoeker in de gelegenheid stellen om de naburige gehuchten te ontdekken. Talrijke wandelingen in Dison stellen toeristen in de gelegenheid om de natuurlijke rijkdommen en prachtige landschappen te ontdekken. Verviers, in het hart van de Blauwe Ardennen, is de Waalse Hoofdstad van het Water! Er is een fonteinentocht van 5 km in het centrum, een meer dan sprankelend circuit voor groot en klein! www.paysdevesdre.be Lekker ontspannen en wandelen midden in de natuur Het landschap van de provincie Luik is zeer divers en uitermate geschikt voor fijne wandelingen! Hier in de Ardennen vindt u maar liefst 5000 km aan bewegwijzerde paden, 13 RAVeL-routes en de beroemde Vennbahn. De stad Malmedy en het circuit van Spa-Francorchamps zijn vlakbij. De B&B “La Ferme du Père Eugène”, aan de rand van het grootste Belgische wandelgebied, de Hoge Venen, biedt 3 comfortabele kamers in een gerestaureerde boerderij. Gratis W-LAN, incl Wifi. Terras en parkeerplaats. Startpunten voor wandelingen door de ongerepte natuur in de omgeving. Honden niet toegestaan. Exclusief voor niet-rokers. Vanaf € 99/tweepersoonskamer inclusief ontbijt Reserveer in een paar klikken uw favoriete activiteiten en gewenste accommodatie op de website van de Toeristische Federatie: www.ouftitourisme.be Toeristische Federatie van de Provincie Luik – www.liegetourisme.be Wandeltochten, lekkernijen en arrangementen in het Belgische Land van de Valleien Op het rustige ritme van onze eigen stappen, nemen we het landschap in ons op. Trek uw wandelschoenen aan met de nieuwsgierigheid en de opwinding van een ontdekkingsreiziger! Het land der Valleien, dat wil zeggen de Belgische provincie Namen, herbergt de meest uiteenlopende landschappen met heuvels en dalen, tussen bossen en weilanden, in dorpen met steegjes en langs rivieroevers. Om u op weg te helpen: Een brochure “Tochten en lekkernijen in het Land van de Valleien”, 21 mooiste tochten van de provincie: 10 fietstochten, 10 wandelingen, 1 MTB-tocht en 2 packages van meerdere dagen op de wegen naar Santiago de Compostella. Tips voor verblijven, arrangementen voor iederéén: detox, kids welcome, met de fiets, cocooning, te voet, lekkernijen… www.paysdesvallees.be/nl 42 ‘te voet’ januari 2018 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen © WBT - J.P. Remy ©FTPN © D. Ketz eastbelgium.com © Patrick Outers Black Box Photo © ardennen-online.com

Sambre-Orneau voor een onbekend fijn uitstapje Kom ook eens naar het noorden van de Belgische Provincie Namen voor een uitstapje naar het land waar de ‘Spy-mens’ is ontdekt en waar Napoleon ooit zijn laatste overwinning boekte. Volg onze voorouders op de Romeinse Weg of kom de batterij opladen op de Pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Geniet van de lokale biertjes en streekproducten tijdens een pauze op de RAVeL en GR-routes. Overnacht comfortabel en verwen uw smaakpapillen samen met uw gezin of vrienden in de goede accommodaties. De app ‘Op naar Sambre-Orneau’ ontsluit 500 km routes voor wandelaar, fietser en auto en geeft 300 tips met interessante bezienswaardigheden, musea, hotels, restaurants en evenementen. www.sambre-orneau.be - in.sambre-orneau.be Nieuw in België “Kunstwerkpaden in Condroz-Famenne“ - Openlucht kunst Kom wandelen in de Ardennen (in de buurt van Ciney)! Langs een 38 km lang wandelpad, ontdek je, aan de rand van het bos, op een klein weggetje, of langs een kabbelend beekje, 10 Land’Art kunstwerken en artistieke magische rustplaatsen, verwezenlijkt door internationale kustenaars. De kunstroute opent nieuwe mogelijkheden om te wandelen met vrienden of familie. Ze is uniek in België, en zal tussen nu en 2019 worden uitgebreid tot 120km met een dertigtal kunstwerken in een landelijke omgeving. De 6 kunst-rustplaatsen bieden de mogelijkheid tot rust, alsook tot overnachten zodat je de wandelroute de volgende dag kunt voortzetten. Ontdek het pad op www.sentiersdart.be of vraag de kaart van de kunstweg 2017, gratis beschikbaar op enkel aanvraag om sentiersdart@gmail.com. 0032 (0)86/40.19.22 Met de steun van Wallonië en het “Commissariat Général au Tourisme”. “Europees landbouwfonds voor landelijke ontwikkeling: Europa investeert in landelijke zones”. Fiets- en wandelpaden vanaf de voordeur Een vakantie in een groen kader wordt een verblijf met een gouden randje. Valleien, rivieroevers en talrijke bossen zorgen ervoor. Na een trektocht door natuurpark de Hoge Venen of een fietsroute over de gloednieuwe RAVel ben je herboren. Zwem-, tennis- en pétanque- mogelijkheden zorgen voor een extra dimensie. Ontspannen kan in de hammam of jacuzzi, om vervolgens gezellig te eten in een brasserie. Waar? In Val d’Arimont Hotel-Resort*** Val d’Arimont Hotel-Resort*** Chemin du Val 30 - 4960 Malmedy Tel.: 00 32 (0)80 330 761 Mail: info@val-arimont.be Web: www.val-arimont.be FB: www.facebook.com/valarimont Picardisch Wallonië, natuurlijk vlakbij Langs 1600 km fietsroutes en 700 km wandelroutes neemt Picardisch Wallonië u mee naar tal van toeristische trekpleisters en betoverende landschappen. Een aangelegd netwerk met 1600 km knooppunten nodigt u uit om Picardisch Wallonië met de fiets te ontdekken. Autovrije wegen en kleine landweggetjes laten u kennis maken met de meest fantastische landschappen van Wapi. Picardisch Wallonië te voet: 700 km wandelroutes waarvan 350 km met knooppunten die voeren door de landelijke vallei-landschappen van het Pays des Collines. Het netwerk is aangesloten op dat van de Vlaamse Ardennen en Frankrijk zodat u kunt genieten van eindeloos wandelplezier. Ontvang 10% korting op de knooppuntenkaarten met de code ‘Wapi-knooppunten’ Kaarten beschikbaar op www.wapishop.be www.visitwapi.be Met de steun van het Algemeenn Commissariaat voor Toerisme van Wallonië.ë. Eerste Trek-Traque… trail bij de Gîtes d’Etape Wandelaars, u bent van harte welkom op 30 juni in Eupen voor onze eerste “TREK-TRAQUE…TRAIL”. Met de Gite d’Etape van Eupen als vertrekpunt, geniet u volop met familie of vrienden op de verschillende uitgezette parcours in het bos. Programma: • 3 trektochten (wandelingen) voor degenen die in de natuur willen wandelen en de schoonheid van de streek willen bewonderen. • 2 zoektochten voor degenen die een actiever parcours willen, op zoek naar verborgen schatten terwijl ze de spoorzoekers moeten vermijden. • Een trail (race): voor degenen die iets sportiefs willen, met hoogteverschillen en technische passages, zoals er veel zijn in de Oostkantons. Kom naar ons vertrekdorp, verblijf bij ons, maak kans een vakantiereis naar een gîte d’étape te winnen en geniet van de gezellige sfeer. Info en inschrijvingen binnenkort op www.gitesdetape.be ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen 43 ‘te voet’ januari 2018 © gitesdetape.be © C.Cardon Visitwapi.be © val-arimont.be © sentiersdart.be © Jean-Baptiste Van Achter

Het gepelde land STAD EN LAND HEBBEN HISTORIE EN TOEKOMST. DAARTUSSENIN VERANDERT ER VEEL. DAN GAAT ER VAN ALLES OVERHOOP, DAN WORDT HET LAND GEPELD. HET WATERLOOPBOS WAS EEN LABORATORIUM VOOR ONDERZOEK AAN WATERBEWEGINGEN, NU HEEFT DE NATUUR DE STUWEN, DAMMEN EN HAVENMODELLEN VEROVERD. Domzicht ■ WIM TEN BRINKE Bijzonder, op land dat op de Zuiderzee werd gewonnen en dat meters onder zeeniveau ligt, ontwierpen ingenieurs van het Waterloopkundig Laboratorium vanaf 1952 vele schaalmodellen om te testen of de dammen van de Deltawerken zeestromingen en beukende golven zouden kunnen weerstaan. Ze bouwden met stuwen en dammetjes de werkelijkheid na in verkleinde vorm; golfmachines brachten het water in beweging. De reputatie van het waterlab – te vinden in het zuidoosten van de Noordoostpolder – was groot en had vele opdrachtgevers uit binnen- en buitenland. Voor elke opdracht ontstond een schaalmodel en zo wandel je er in no time over de wereld, van Lagos via Rotterdam naar Bangkok en terug via IJmuiden naar een haven in Libië. Maar toen kwam de computer, en was voor het rekenen aan waterbewegingen steeds minder schaalgetrouwe nabootsing van de realiteit nodig. Sluiting volgde en de natuur nam bezit van de waterwerken. In het waterlab moest water kunnen stromen; daarom liggen er overal stuwen die water vasthielden tot het moment dat het mocht gaan stromen door de experimentele schaalmodellen. Die zijn vaak een ruïneuze schim van hun verleden, toch stroomt het water er nog altijd, ruist via watervalletjes dwars door het bos. Als mysterieuze sciencefiction ogen stalen stellages, strak in een rij en voorzien van ketting en elektromotor – het zijn machines die golven konden opwekken. Het bos kent unieke contrasten: in verstilde door hoge bomen omgeven sloten en vijvers liggen stuwen, muurtjes en balken. Kortgeleden heeft Natuurmonumenten, sinds 2002 beheerder van het Waterloopbos, 1,5 miljoen euro gekregen om waterloopkundige modellen op te knappen en de natuur te verbeteren. Speciale aandacht krijgt de Deltagoot, een betonnen kolos van ruim 200 meter, ontworpen voor onderzoek naar de pijlers in de Stormvloedkering. Dit wordt een groots monument, een verstrengeling van waterresearch en natuur – straks scheert de ijsvogel er langs betonnen randen, waarover ruisend water valt. WANDELEN Er zijn veel mogelijkheden, bijvoorbeeld de Wendelbosroute (10 kilometer) of de Havenroute (3,4 kilometer); een combinatie is goed voor een dagwandeling (google op Natuurmonumenten en Waterloopbos). Ook mogelijk is een combinatie met de Kraggenburgroute, binnenkort in ‘te voet’, of via www.wimtenbrinke.nl (Oud-Kraggenburg, van leidam tot landart). Voor DermagiQ Foot Cream DermagiQ Foot Cream is een hydraterende voetencrème met honing en ureum voor intensieve verzorging bij kloofjes. Tube 100 ml wandelaars Verzorging met de kracht van zuivere honing.. Foot Spray DermagiQ Foot Spray is een verkoelende en verfrissende spray met propolis die effectief de strijd aangaat bij kalknagels en zweetvoetengeur. Sprayfl acon 100 ml Dermagiq is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 • www.emonta.nl 44 ‘te voet’ januari 2018

Column WALKING STICK Mijn opa wandelde met een wandelstok. Het was een dikke tak die hij in het bos gevonden had. De knoesten zaten er nog aan. Hij had hem van onder en boven gelijk gezaagd en flink in de blanke lak gezet. Een ijzeren hoesje rond de onderkant voorkwam afslijten. Na zijn reisjes langs de Rijn, Rijn, Rijn schroefde hij er telkens een nieuw metalen plaatje op, ter herinnering aan de Drachenfels, aan Bacharach, aan Sankt Goar en de Loreley. Met die stok duwde hij ook het takje vlot dat wij tegelijk in de Beekhuizense Beek hadden gegooid, zodat het zijne altijd het eerst bij de waterval was en ik (8) verloor. Dat was omstreeks 1950. Sindsdien zag je decennia lang zelden iemand met een wandel stok wandelen. Het gold als ouderwets en oubollig. Totdat de wandel stok, nu als ‘walking stick’ of ‘walking pole’, in onze eeuw een glorieuze revival beleefde. Maar waarom? Waartoe? ‘De bergen zijn zeker vlakbij,’ oppert mijn verloofde als we weer eens op een verharde weg door ons vlakke land zo’n groep tegenkomen met stokken in de hand, veelal in elke hand één. Als ze die gebruikten voor ‘Nordic Walking’ kon ik het begrijpen. Dat is een hele kunst, waarvoor je cursussen volgt waarbij je leert hoe je die stokken achter je moet zetten om jezelf stevig af te zetten. Als je de techniek beheerst, haal je soepeltjes een tempo van wel acht kilometer en is het een genot voor het oog. Maar de meeste wandelaars doen niet aan Nordic Walking. Ze houden hun stokken losjes vast en laten ze naast hun benen bungelen. Mij lijkt het vooral hinderlijk: het is immers prettiger bij het wandelen niets in de hand te hebben. Toch werden walking sticks (een setje kost al gauw € 70) snel populairder. En dan ga je onwillekeurig geloven dat ze ergens toe dienen. Zoveel mensen kunnen toch geen ongelijk hebben? Zelfs onze stoere wandelmaat, die boswachter is, opperde ineens, dat zulke stokken je knieën misschien ontlasten. Waarop mijn verloofde, die fysiotherapeut is, vroeg: ‘Maar je wandelt toch niet om je knieën te ontlasten?’ Wat verklaart dan toch de populariteit van walking sticks? Ik denk dat ze net zo’n functie hebben als de hockeysticks die oudere heren vroeger meenamen als ze alleen maar naar hockey gingen kijken: ze deden er niks mee, maar zo kon iedereen tenminste zien dat ze bij de club hoorden. Zo zijn walking sticks een attribuut van wandelen geworden: net als met bergschoenen (ook al zo onhandig) maak je ermee zichtbaar dat je een Echte Wandelaar bent. ■ John Jansen van Galen IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer eide eer eineer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer gebruikte bovenleer op www identity-leder.de volge en! mamer oen ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het .de volgen! Op het ORIGINAL John Jansen van Galen (1940, Velp) studeerde politieke en sociale wetenschappen en is journalist (onder meer voor de -voormalige- Haagse Post, VPRO-radio, Het Parool, Met het Oog op Morgen), met speciale belangstelling voor de vroegere Nederlandse koloniën (over Suriname: ‘Kapotte plantage’, over de dekolonisaties: ‘Afscheid van de koloniën’). Hij wandelt al zijn hele leven en schrijft daarover artikelen, columns en boeken, zoals ‘Waar een wil is, is geen weg, Verdwalen in Nederland’. Tessin Identity Linosa Identity www.identity-leder.de ‘te voet’ januari 2018 45

Tweede Nationale Blotevoetenwandeling in Amerongen ‘Ik heb nog nooit ergens pleisters gezien’ SCHOENEN UIT, HOOFD LEEG. DAT IS HET MOTTO VAN DE NATIONALE BLOTEVOETENWANDELING. 10 KILOMETER ROND AMERONGEN OP BLOTE VOETEN OVER ASFALT, ZAND, MODDER EN GRAS. VOOR HET EERST ZO VER LOPEN ZONDER SCHOENEN. HET KAN ZELFS IN DE WINTER, WANT OP 14 JANUARI STAAN NIEUWJAARS-BLOTEVOETENWANDELINGEN GEPLAND. Amerongen Na betaling van een paar euro deelnamekosten wordt mij per e-mail de exacte startlocatie verklapt. Staand op picknicktafels spreken organisatoren Ludka Vloemans en Liesje Thienpont de deelnemers toe, zo’n 70 in totaal. Liesje heet welkom, Ludka geeft een warming-up. ‘Je krijgt de voeten los door soepel te draaien met je tenen, enkelgewricht en middenvoet.’ ■ FRANK FLIPPO Waarom op blote voeten? Deelnemer Henk Jansen (66): ‘Kinderen lopen het liefst altijd blootsvoets. Later worden ze 46 ‘te voet’ januari 2018 gevoelig voor wat anderen vinden en dan is het uit met de pret. Maar natuurlijker dan blote voeten bestaat niet. In Afrika waren de eerste mensen ook blootsvoets.’ Zelf gebruikt hij haast nooit meer schoenen. ‘Zeker sinds ik met mijn vaste werk ben gestopt, ga ik permanent blootsvoets. Ik krijg er zoveel geluksmomenten van. ‘ Ook ‘s winters? - ‘Wel met vrieskou. Niet bij twee graden, dan trek ik schoenen aan. Bij Den Haag Centraal hielden gisteren agenten mij staande. ‘Bent u niet iets vergeten meneer?’ “Nee hoor, helemaal niet” zei ik, toen mocht ik doorlopen. Ach, schoenen zijn maar steunzolen.’ KOEIENVLAAIEN Mijn eigen voeten voelen vandaag mos, rul zand, humus of gras, afhankelijk van waar we lopen. En modderplassen. Ik mijd ze, anderen willen er dwars doorheen, net als door koeienvlaaien. Ouderen, kinderen, jongeren, gezinnetjes; alles loopt door elkaar. Bijzonder is het ontbreken van een prestatiemoraal en van opzichtige sport kleding; alleen wat T-shirts met opschrift ‘Ik loop vandaag blootsvoets’. Iedereen neemt schoenen los mee, mochten we onverhoopt iets kneuzen of in een doorn stappen. Bijna niemand draagt ze, net zomin als ‘barefoot shoes’ of teensokken, behalve een drietal kinderen tegen het einde, als hun voetzolen na al die prikkels wat overgevoelig worden. Mijn eigen voeten houden zich aardig, al vind ik in het begin de grond koud en klam. Het lijkt op gewenning aan de koude buitenlucht; na een kwartier is alle leed geleden en loop ik fl uitend mee, althans tot ik op een karrenpad bespikkeld met steenslag vele minuscule keitjes in mijn voetzolen voel prikken. Ik spring zo, hup, de grasberm in met brandnetels en distels; die kan ik tenminste ontwijken. Om mij heen zie ik meer mensen omzichtig lopen. Alleen een jongen voor mij trekt strak door en roept: ‘Ik voel geen pijn. Ik voel geen pijn. Ik voel geen pijn.’Methode-Coué: als je het maar lang genoeg herhaalt, begin je het vanzelf te geloven.

‘Dat noem je geen eelt maar sterke huid. Eelt krijg je van schoenen.’ En kwetsuren gaan op blote voeten meestal over. Zo ook bij Ria die vertelt dat ze al drie keer haar tenen heeft gebroken, maar hier toch zonder klachten loopt. ‘Blootsvoets heelden ze vanzelf.’ Na de afdaling in de uiterwaarden en voorbij een fraai coulisselandschap lunchen we op een veldje achter het prachtige negentiende-eeuwse poortgebouwtje van Landgoed Zuylestein. Vanuit een ludieke minitruck wordt soep en koffie geschonken. KOUDE DOUCHE Een deelneemster beweert dat zij sinds zij blootsvoets leeft, alle rug- heup- en nekklachten kwijt is. En een voetzoolreflexzonetherapeute die meeloopt onderstreept het belang van ‘blootsvoets’ met de uitspraak:’Alle zenuwuiteinden eindigen in de voeten’. Een fysiotherapeute voegt daaraan toe: ‘Mensen zijn onvoldoende bezig met hoe ze precies bewegen. Voetspieren en andere spieren blijven sterk door ze niet te steunen. Zachte schoenen, stoelen en bedden werken verslappend.’ Beide dames omarmen het koude douchen. ‘Douche je ook langdurig koud’, vraag ik aan de fysiotherapeute. Ze glimlacht: ‘Tegenwoordig wel, in het begin niet.’ Ook Jaap, wandelcoach, zet ‘geen stap meer geschoeid’. Hij is nu in etappes blootsvoets het Pieterpad aan het lopen. ‘Ik durf de stelling aan, dat je op blote voeten zelfs olympisch kunt hardlopen.’ Omhoog klimmend door de lange beukenlanen van het Amerongse Bos, wijs ik op de man voor ons. ‘Moet je kijken wat een eelt die heeft.’ Jaap schudt zijn hoofd: WARME VOETEN Lang niet iedereen zweert bij lopen in vrieskou, hard zitten en koud afdouchen; veel deel nemers zijn voorzichtige aspiranten als ik, simpel genietend van het weer op een zonnige dag. Ik heb in ieder geval geleerd hoe lekker en vrij dit voelt. Tijdens de nazit op het sportterrein zijn teiltjes en kranen beschikbaar. Kalmerend, dat koude water achteraf. Enkele deelnemers maken gebruik van de teiltjes, maar niemand is gewond. Liesje: ‘Ik heb nog nooit een pleister gezien.’ Op blote voeten lopen lijkt denk ik op het effect van koude douches. Want mensen die veel koud douchen, zeggen dat ze het buiten haast nooit meer koud hebben. En verrek ja, ik heb na deze wandeling de hele avond gloeiend warme voeten! Praktische informatie Blote Voeten activiteiten Deelname aan een Landelijke Blotevoetenwandeling kost €6,50 inclusief een consumptiebon. Additioneel zijn T-shirts, extra consumptiebonnen en een lunch of diner te boeken, alles via http://voetaktief.nl/Ons-aanbod/Nationale-Blotevoeten-Dag/ Gratis wekelijks terugkerende blotevoetenwandelingen op locatie zijn er in alle Nederlandse en Vlaamse provincies, behalve in de noordelijke provincies in Nederland: http://blotevoetenwandelingen.nl/Gratis-Wandelingen/ In die noordelijke provincies vind je juist wel weer veel gratis toegankelijke Blote Voetenpaden. Dit zijn meestal korte paden door de natuur, waar je voeten over verschillende soorten ondergronden lopen, zoals grint, zand, water en gras: www.dewandeldate.nl/tips/top-10-blotevoetenpadennederland-en-belgie Bij VoetAktief kun je ook terecht voor manieren om je voeten te trainen, informatie over voorzorgen wanneer je op blote voeten gaat lopen en hoe je dit op een effectieve en gezonde manier leert doen. Onze voeten zijn door ons zittende en geschoeide leven vaak verzwakt. De 33 gewrichtjes in elke voet komen zeker niet altijd meer aan bod… http://voetaktief.nl/voetaktief-nl/Ons-aanbod/leef/ Zwakke voetjes Ons steenarme land leent zich voor wandelen blootsvoets, toch kun je beter niet zomaar ineens voorgoed de schoenen uit laten. Wij westerlingen hebben vaak chronisch verzwakte voetspieren en wie van de ene op de andere dag barrevoets hele einden gaat lopen, solliciteert naar blessures. Bouw het geleidelijk op; stukjes binnenshuis, stukjes in de tuin, eens een blotevoetenpad doen, en zo verder. ‘te voet’ januari 2018 47

Discover Beleef de mooiste wandelavonturen op England’s Great Walking Trails! The Valley of Rocks, South West Coast Path, Photographer: Bob Small southwestcoastpath.org.uk/nl 48 ‘te voet’ januari 2018

Wandelfestival Tocht om de Noord 2018 Praktische informatie Data: 29 en 30 september 2018 Starttijden: van 06:00 uur tot 11:00 uur Startplaats: Winsum Route: schilderachtige routes Afstand: 80 kilometer in twee dagen. Ook kortere etappes mogelijk van 40 en 20 kilometer Karakter: wandelfestival waarbij deelnemers niet langs, maar dwars door bijzondere locaties gaan Zintuig 2018: zien Thema: Vergezichten van de Groninger Ploeg Maximum aantal deelnemers: 5.000 Informatie en inschrijven (vanaf 1 maart 2018 om 18:00 uur): www.tochtomdenoord.nl Vergezichten van de Groninger Ploeg WAT WAREN DE VERGEZICHTEN IN GRONINGEN HONDERD JAAR GELEDEN EN HOE LEGDEN KUNSTENAARS DAT VAST? TOCHT OM DE NOORD STAAT VOLGEND JAAR HELEMAAL IN HET TEKEN VAN DE BEROEMDE KUNSTENAARSKRING DE PLOEG DIE EXACT HONDERD JAAR GELEDEN IN 1918 WERD OPGERICHT. De vergezichten van De Ploeg zijn voor organisator Peter Velthuis de aanleiding om Tocht om de Noord in het teken te zetten van dit jubileum. ‘Op elke kruising wordt het landschap verbeeld door de Groninger Ploeg. De wandelaars ervaren het landschap door de ogen van honderd jaar geleden. Je ziet ook hoe het landschap is veranderd. Reproducties van De Ploeg worden teruggeplaatst op dezelfde locatie in het landschap waar ooit werd geschilderd, hiermee werken we nauw samen met het Groninger Museum.’ SCHILDERS IN HET LANDSCHAP Het tweedaagse wandelfestival Tocht om de Noord op 29 en 30 september 2018 is een culturele ontdekkingstocht waarbij de wandelaar letterlijk de provincie Groningen van binnenuit ontdekt. Peter Velthuis: ‘Academie Minerva stond aan de wieg van De Ploeg, ook zij zullen nu schilderen bij Tocht om de Noord in het kader van 100 jaar De Ploeg. Verder zijn we in contact met veel amateurschilders die tijdens de twee dagen als de wandelaars voorbijkomen de landschappen gaan schilderen. Het wandel festival Tocht om de Noord wordt in 2018 een echte ‘Kunstexpeditie’.’ POPULAIR De populariteit van Tocht om de Noord is zeer groot. Binnen een half uur na de inschrijving is het evenement volgeboekt en zijn alle 5.000 plaatsen vergeven. Jaarlijks worden duizenden wandelaars die graag mee willen teleurgesteld. Maar organisator Peter Velthuis kan niet meer deelnemers toelaten. ‘We willen juist dat Tocht om de Noord een bijzonder evenement blijft, waarbij je niet constant in de file staat.’ NIEUW Om opstoppingen te voorkomen wordt dit jaar het aantal afstanden teruggebracht van drie naar twee. Het gaat om de afstanden 40 en circa 20 kilometer. Op de zaterdag wordt er 40 kilometer en iets meer dan 20 kilometer Kunst van De Ploeg De Ploeg. Dat was de naam van het kunstenaarscollectief dat in 1918 in Groningen werd opgericht. Kunstenaars als Jan Altink, Johan Dijkstra, George Martens, Alida Jantina Pott en Jan Wiegers gebruikten de ploeg als symbool om de kunst in Groningen te ontginnen en om te woelen. De schilders kozen juist het landschap van Groningen, ze waren onder de indruk over de vergezichten waarbij de horizon vrijwel nooit werd onderbroken. De provincie Groningen (met onder meer het Groninger Museum) staat in 2018 uitgebreid stil bij het honderdjarig bestaan van De Ploeg. ‘te voet’ januari 2018 49 gewandeld en op de zondag 40 kilometer en iets minder dan 20 kilometer. Op deze manier kan iedereen toch mee blijven doen. ‘We lopen tegen files aan op de plekken waar de afstanden 15 en 25 kilometer samen komen’, zegt Peter Velthuis. ‘We willen met deze ingreep onderzoeken of we de deelnemers beter kunnen spreiden over de gehele route.’ Een andere primeur is het Pronkjewailpad. Een nieuw alternatief voor wandelaars, die graag kortere of juist langere afstanden willen lopen. Deze individuele Tocht om de Noord is te lopen vanaf april tot november (zie artikel op pagina 14) ROUTE De centrale start- en finishplek is dit jaar in Winsum. Hier wordt op beide dagen verzameld en gefinisht. Dit jaar loopt de route op hoofdlijnen van Drente tot aan het Wad, volgens de tweede regel van het Gronings volkslied. In januari wordt het nieuwe campaginebeeld onthuld. FOTO’S OVER TODN THEMA EN OMGEVING De organisatie roept wandelaars op om dit jaar een mooie foto te maken van de route van Tocht om de Noord in combinatie met het thema De Ploeg. Hierbij kun je denken aan: Wat was het standpunt of perspectief van de schilders, wat of welk deel wilde hij of zij vastleggen van het Groningse landschap? Foto’s kunnen ingezonden worden tot 1 juni 2018 naar: info@tochtomdenoord.nl

Fiets en Wandelbeurs breidt uit naar drie dagen Fiets en Wandelbeurs, Jaarbeurs Utrecht • Vrijdag 2, zaterdag 3 en zondag 4 maart 2018 • Vrijdag van 12:00 tot 17:00 uur, zaterdag en zondag van 10:00 tot 17:00 uur. • Toegang aan de kassa: € 16,00, met bon € 14,00 en online via fi etsenwandelbeurs.nl/ticketshop/trvo € 11,50 • kinderen tot en met 15 jaar gratis. Meer informatie: www.fi etsenwandelbeurs.nl. DE FIETS EN WANDELBEURS BREIDT IN 2018 UIT VAN TWEE NAAR DRIE DAGEN ÉN PRESENTEERT EEN BREDER INHOUDELIJK PROGRAMMA DAN OOIT. THEMALAND VAN DEZE EDITIE IS OUTDOORWALHALLA ZWITSERLAND. Voor het eerst kunnen bezoekers, naast zaterdag en zondag, al op vrijdag terecht op de beursvloer, tussen 12:00 en 17:00 uur. Op vrijdag middag is er een aangepast lezing programma, dat in het teken staat van Zwitser land en pelgrimsreizen naar Rome en Santiago. Een van de aandachttrekkers is Frederike Bloemers, erkend berggids in Zwitserland. Zij neemt de bezoekers mee naar hogere regionen: tochten op sneeuwschoenen en berg schoenen in Wallis. THEMALAND ZWITSERLAND Zwitserland staat als themaland drie dagen lang in de schijn werpers. Het Alpenland presenteert de ‘Grand Tour of Switzerland’. Deze loopt dwars door negen hallen van de Jaarbeurs door middel van social media-walls, prijsvragen en andere activiteiten. Regelmatig klinkt het geschal van alpenhoorns door het Jaarbeurs-complex. Bezoekers kunnen Zwitserse specialiteiten proeven op het themalandterras en zich laten fotograferen in een Zwitsers landschap. 50 ‘te voet’ januari 2018 BESTEMMINGEN Voor wandelaars zijn landen als Frankrijk, Duitsland, Spanje, België, Zwitserland en Portugal sterk vertegenwoordigd. Nieuw is onder meer de aanwezigheid van de organisaties achter de National Trails in Engeland. Maar ook bestemmingen ‘om de hoek’ presenteren hun routes in de ‘Nederlandstraat’. LEZINGEN Tijdens het lezing- en workshop programma zijn meer dan honderd presentaties op zaterdag en zondag. Wanda Catsman geeft een cursus wandelbloggen en Dirk van Asselt vertelt over de GR11 door de Spaanse Pyreneeën. Schrijver John Jansen van Galen geeft een lezing over ‘Wandelparadijs Nederland?’. Ook is een een aparte Zwitserland zaal ingericht, waar de mooiste routes van dat land worden belicht. WANDELAARS INFORMEREN WANDELAARS De informatiemarkt Wandelaars Informeren Wandelaars is niet meer weg te denken bij de Fiets en Wandelbeurs. Niet alles is op internet te vinden, veel goede tips over uitrusting en routes komen nog altijd van collega-wandelaars. Voor veel bezoekers is deze ‘markt’ het startpunt van een geslaagde wandelvakantie of pelgrimstocht. De Fiets en Wandelbeurs vindt gezamenlijk plaats met E-bike Xperience. Een ticket voor de beurs geeft gratis toegang tot E-bike Xperience. © boom.nl © Kandertal Tourismus/Robert Boesch

Oeverloos genieten! 24e Internationale Drents Friese Woud wandelvierdaagse DIever - 24, 25, 26 en 27 mei 2018 Start: Groepsaccommodatie ʻHet Kasteelʼ Kasteel 19, Diever Bezoek Rivierenland en maak gebruik van ons regionale wandelnetwerk en steek onderweg over met een van onze pontjes. www.uiterwaarde.nl en www.wandeleninrivierenland.nl 40 km 30 km 20 km 10 km Informatie: Jan Winters, tel. 0592-414764, b.g.g. 0521-592466 (beide na 18.00 uur) www.dieversportief.nl — sportpromdiever@planet.nl imagoadvies & ontwerp ‘te voet’ januari 2018 51

2 juli t/m 5 juli 2018 WANDELTOCHTEN DOOR DE NATUURPARKEN VAN KLEIN ZWITSERLAND EN SUD-EIFEL Informatie: www.w4dlux.nl en www.sportwandelschool.nl 6-daagse busreis, Wandel4Daagse in Luxemburg Incl. hotel vanaf € 390,00 pp Vijf overnachtingen, incl. HP, heen- en& terugreis en de dagelijkse transfers naar de start/finish Vraag de aanmeldformulieren aan per email of download ze via www.w4dlux.nl Meer informatie: www.sportwandelschool.nl 10 mei t/m 1 8 (Hend) Informatie: wwwandel4daagsehaarlem.nl Ma. 22 Oktober t/m Do. 25 Oktober 2018 (Herfstvakantie) Prachtige wandelingen door het Schoorlse duingebied. Informatie: www.w4dschoorl.nl www.sportwandelschool.nl Nieuwjaarswandelingen in de Schoorlse Duinen 6 en 7 januari 2018 Info en inschrijven via de website: www.sportwandelschool.nl Wandelevents 2018 Wandel jij met ons mee? 27 en 28 januari Egmond Wandel Marathon tegen reuma 24 maart 30 van Zandvoort 7 t/m 10 mei en 4 t/m 7 juni Wandelvierdaagse Bali 10 mei Oer-IJ Expeditie 20 t/m 23 juni Plus Wandel4daagse Alkmaar 18 en 19 augustus Wandelweekend Soest & Baarn 22 september Dam tot Dam Wandeltocht 20 oktober Amsterdam City Walk 24 november Fjoertoer Egmond 27 december Amsterdam Light Walk Bekijk alle wandelevents en de voordelen van ons lidmaatschap op lechampion.nl 52 ‘te voet’ januari 2018

Testrapport ADRES Groenendijk 325 2911 BB Nieuwerkerk aan den IJssel T 0180 323 414 info@leefgoed.nl www.leefgoed.nl OPEN Restaurant is geopend van woensdag tot en met zondag van 11.00 tot 22.00 uur. De keuken is open van 12.00 tot 21.00 uur. MUZIEK Geen. Wel is er een activiteitenagenda met onder meer live muziek, toegang tot de beeldentuin en rondleidingen aan de steenoven. EXTERIEUR Gevestigd in voormalige wagenschuur, verwarmd buitenterras, landelijke en historische omgeving. INTERIEUR Eenvoudig, rustiek, houtkachel. BEDIENING Attent en beleefd. PRIJZEN Cappuccino kost € 2.60, biertje € 3,50. De lunchprijzen variëren van € 4,80 voor een broodje oude Rotterdamse kaas tot € 16,50 voor een maaltijdsalade met brood of frites. De prijs van een hoofdgerecht loopt uiteen van € 18,50 tot € 24,75. PRIJS-KWALITEIT Goed. Het eten is uitstekend. Het aanbod is ruim en gevarieerd. HYGIËNE Schoon, ruim en sfeervol toilet. WANDELMOGELIJKHEDEN De Dames ligt • direct aan Groene Hartpad (streekpad) • direct aan het netwerk van wandelknooppunten • vlakbij Grote Rivierenpad LAW 6 • vlakbij themawandeling Berkenwoudse driehoek BEOORDELING Locatie 7,5 Consumpties 8,5 Inrichting 6,5 Bediening 7,5 Eindcijfer 7,5 Restaurant en theehuis De Dames Vlakbij het pontje van Ouderkerk aan de IJssel naar Nieuwerkerk aan den IJssel ligt het restaurant en theehuis De Dames. Een perfecte pauzeplek voor wandelaars, bijvoorbeeld van het Groene Hartpad of de knooppuntenwandelroute. In het naast gelegen recreatiegebied Park Hitland kun je struinen door weilanden en bossen, of over knuppelpaden langs moeras en riet. De Dames ligt binnendijks, verscholen achter een haag en tientallen bloempotten. Het is gevestigd in een verbouwde wagenschuur met een verwarmd buitenterras. Binnen kun je plaatsnemen aan een van de tafels rondom de speksteenkachel. Het geheel ademt een sfeer van rust en onthaasten. De Dames vind je op Leefgoed de Olifant, een terrein met verschillende vergaderruimtes en een gerestaureerde steenoven die is verbouwd tot woonvilla voor de eigenaren. Langs dit deel van de Hollandse IJssel stonden vroeger veel steenovens. Tijdens de ontginningen bakte men langs de rivier stenen om er vervolgens kerken, forten en kloosters van te bouwen. Op de plek waar nu Leefgoed de Olifant ligt, werd in 1754 een steenplaats gesticht. De veldsteenoven de Olifant was tot 1917 in gebruik. De meeste steenovens langs de Hollandse IJssel zijn verdwenen. De Olifant heeft de tand des tijds wel overleeft. Het restaurant en theehuis is vernoemd naar de dames Bloot, twee notoire zussen van de familie Bloot en voormalige eigenaressen. Rob Stolk schreef over deze geschiedenis het boek ‘De Olifant en de dames Bloot’, dat je bij de bar binnen kunt kopen. Langs Nederlandse wandelroutes zijn vele pleisterplaatsen te vinden. Herbergen met roodwit geblokte kleedjes op tafel, waar de tweede kop koffie gratis is. Of chique restaurants waar de gastheer je de keuze biedt uit tientallen verschillende soorten thee. ‘Te voet’ beoordeelt pauzeplekken voor wandelaars. Dit keer het restaurant en theehuis De Dames aan de Hollandse IJssel Het restaurant en theehuis serveert grotendeels biologische producten en streekproducten. Ook de koffie en thee is biologisch. De appeltaart is huisgemaakt. Wij laten ons verrassen door de dagsoep, een zachte pastinaaksoep met dikke plakken desembrood en kruidenboter. Ook de clubsandwich met kip en spek, en het broodje garnalenkroketten met mosterdmayonaise bevallen goed. Bovendien zijn alle gerechten van flink formaat. Ruimte voor een stukje huisgemaakte appeltaart is er niet meer. Er zit niks anders op dan een keertje terug te komen. En dat is helemaal geen straf. ■ FEMKE KAZEMIER-RONGEN ‘te voet’ januari 2018 53

Loopbaan In deze rubriek komen wandelende schrijvers aan het woord. Hun belevenissen en gedachten onderweg leveren kleine en grote verhalen op. Wim Huijser (1960) is schrijver/publicist op het snijvlak van geschiedenis, literatuur en landschap. Over Klompenpaden en de ontwikkelingen in het cultuur landschap schreef hij twee boeken. In de afgelopen vier jaar werden drie van zijn boeken genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs: Voetsporen(2014), Het ruisen van de populieren (2016) en Wandelboekje voor natuur vrienden (2017). Over wandelen en onderweg zijn schreef hij, samen met Marinus van den Berg de bundel Levenspaden (2016). WARE RUIMTE Ik had mij voorgenomen een wandeling te langs de Eem te maken. Maar toen ik ’s morgens de gordijnen opentrok, keek ik in een ontmoedigende mist. Ik liet me echter niet van de wijs brengen en reed naar Eembrugge waar de grauwheid nog steeds over de velden hing. Het duurde nog lang voor hij zich losmaakte van het land. Het zicht op de omgeving kan zich volgens het ritme van de dag voltrekken, maar ook volgens de seizoenen. Sommige landschappen ontvouwen zich maar één keer in een mensenleven en zijn daarin een ware openbaring. Landschapsfi losoof Ton Lemaire spreekt over de ‘sprookjesachtige ruimte’ van het kind, waarin alles nog mogelijk is en die door opvoeding in overeenstemming wordt gebracht met de gevestigde ruimte van de volwassen samenleving: ‘de geografi e’. Zo raken de privéruimten uit je kindertijd - zolders, tuinen en geheime plaatsen - met het verstrijken der jaren verbannen naar de periferie van de geest. Van de privéruimten uit mijn eigen jeugd is weinig gespaard gebleven. Toch hoef ik alleen maar mijn ogen te sluiten om terug VAN SOMMIGE PLEKKEN WEET IK NIET ZEKER OF IK ER WERKELIJK HEB RONDGELOPEN OF DAT IK ZE ALLEN HEB GEDROOMD te keren naar wat ik zelf de ‘ware ruimte’ noem. Van sommige plekken weet ik niet zeker of ik er werkelijk heb rondgelopen of dat ik ze alleen heb gedroomd. Het blijkt in elk geval onmogelijk ze terug te vinden. De locaties die wel met zekerheid bestaan, zijn dierbare pleisterplaatsen langs mijn levenspad geworden. Ook daar keer ik graag naar terug. Zo zijn er routes die ik af en toe moet lopen, simpelweg om vast te stellen dat ze er nog zijn. Heimwee is daarbij regelmatig een metgezel. In een snel veranderend landschap kan zo’n bedevaart bepaald risicovol en confronterend zijn. De werkelijkheid kan de beleefde ruimte uit je kindertijd - zoals in mijn geval de schoolgebouwen - volledig hebben weggevaagd. ‘Kijk om je heen!’, raadde de schrijver C. Buddingh’ zijn lezers aan, ‘zoals je de wereld nu ziet, zie je hem nooit meer.’ Ik heb dat advies al vroeg ter harte genomen. Het zicht op de ‘ware ruimte’ ervaar ik vaak als ontroerend. Op die onbetreden paden moest de wereld zich nog ontvouwen. Het is de ruimte die ik niet kon vermoeden. Tot ik er onverwacht middenin stond. De mist trok op, het landschap toonde haar kleur. ■ Wim Huijser 10 13 juli 2018 kkeuze uit:ti 1 12, 20, 30, 40 ofo 50 km k0 f ooko deelae dgr lk! de Groenste van nederland gl e 65e o Cantharel InternatIonale 4daagse apeldoorn 54 ‘te voet’ januari 2018 t/m de 65e! jubileum ‘gewoon in Apeldoorn’

Voetstuk Naam: Astrid van de Nieuwenhof Leeftijd: 33 Beroep: Adviseur kwaliteit en voedselveiligheid Woonplaats: Utrecht Bijzonderheden: Organiseert de Reuma Walk (volgend jaar voor de vijfde keer) om mensen met reumatische klachten in beweging te krijgen. Ze kunnen zich laten sponsoren voor het Reuma Fonds. www.reumawalk.nl Totaal aantal kilometers: Zo’n 25.000 kilometer To do: ‘Het Olavspad in Noorwegen. Ik heb mooie foto’s gezien en verhalen gehoord. Deze pel grims route is minder druk dan die naar Santiago. En Noorwegen lijkt me een prachtig land.’ Wandelt sinds: ‘In 2011 trainde ik voor een zesdaagse trekking door Nepal. Die trekking was fantastisch, maar het trainen vond ik maar niets. Ik fi etste veel liever. Tot ik een wielrenongeluk kreeg en reumatische klachten ontwikkelde. Daarom ben ik 2013 gaan trainen voor de Egmond Wandelmarathon en begon ik het echt leuk te vinden.’ Waarom wandelen: ‘Een heerlijke manier om te ontspannen en in de natuur te zijn. Wandelen is ook goed om mijn reuma onder controle te houden. Ik heb ontstekingen in mijn gewrichten en hoe langer ik in één houding zit, sta of lig, hoe meer pijn ik heb. Als wandelen lukt, probeer ik het bij te houden. Maar soms lukt het ook niet.’ Mooiste wandelervaring: ‘De eerste Egmond Marathon die ik liep: twee keer ruim twintig kilo meter. Dat was heel bijzonder. Maar ook de Fjoertoer Egmond vind ik mooi. Je loopt in het donker in de winter met overal langs de route lichtjes, fakkels en bijzondere attracties. Prachtig.’ Nooit weer: ‘In een groep lopen waar ik niemand ken. Dat heb ik één keer gedaan met mensen die ik via Facebook ken. Maar met mijn reumatische klachten kon ik het tempo niet bijhouden en waren de pauzes te kort.’ WES ESTERWOLDE beleef het WANDELWEEKEND 23 & 24 juni ‘18 Hét wandelevenement van Westerwolde Ontdek Westerwolde tijdens het jaarlijkse Westerwolde Wandelweekend! Dáárom wandel je door Westerwolde: ■ Eén van de mooiste wandelgebieden van Nederland ■ Eén van de mooiste beekdalen van Europa Schrijf je in en wandel 1 of 2 dagen gezellig mee! DIRECT INSCHRIJVEN westerwolde.groningen.nl/ wandelen/westerwoldewandelweekend Westerwolde Wes Wandel Weekend W westerwolde.groningen.nl Friesland Beweegt je! ‘te voet’ januari 2018 55 5 Waddeneilanden Belevenis 2018 www.eilandvijfdaagse.frl eilandvijfdaagsefrl

WANDELAGENDA In deze wandelagenda vindt u een overzicht van de georganiseerde wandeltochten in Nederland gedurende de komende periode. Het verdient aanbeveling om van tevoren te informeren bij de organisatie of de wandel tocht doorgang vindt. Vanuit het buitenland dient u voor het telefoonnummer 0031 te draaien en de eerste 0 (nul) weg te laten. GRONINGEN 27-01-18 Winsum Marenland Wandeltocht, 40-25 km, www.flal.nl 27-01-18 Appingedam Wintereditie Fivelstadtocht 2018, 25-15-5 km, www.fivelstadtocht.nl 24-02-18 Vlagtwedde Mussel-Ruiten AA Wandeltocht, 50-40-25 km, www.flal.nl 10-03-18 De Wilp Dauwtraptocht, 30-20-10-5 km, https://dewilpsterdauwtrappers.nl 17-03-18 Winschoten Tellerlikkertocht, 30-15-10-5 km, uildriks74@ziggo.nl FRIESLAND 06-01-18 Harkema Nieuwjaarswandeltocht, 25-20-15-10-5 km, www.wsv-wik.nl 13-01-18 Oldeberkoop Struuntocht 1, 5 km, www.doelgerichtwandelen.nl 20-01-18 Beetsterzwaag 35e Winterwandeltocht, 25-15-10-5 km, www.trochsetters.com 03-02-18 Mûnein 10e Snertkuier, 25-15-10-5 km, t.j.spanjer@planet.nl 24-02-18 Drachten Wandeltocht Het Goede Doel, 25-20-15-10-5 km, www.wsv-wik.nl 24-02-18 Noordwolde Witte Wieven Avondwandeltocht, Nachttocht, info@svdeblaren.nl 10-03-18 Oudemirdum Gaasterland Wandeltocht, 60-40-25 km, www.flal.nl DRENTHE 13-01-18 Roden Vrijbuiter Wandeltocht, 35 - 25 km, www.flal.nl 17-01-18 Assen Rondje Eendracht, 10 km, www.eendrachtassen.nl 20-01-2018 en 21-01-2018 Odoorn 2e tocht Winterkwartet, 30-20-15-10-5 km, www.wandelverenigingbargermarke.nl 03-02-18 Exloo 5e Schutrups/Jumper Dogwalk, 10-5 km, www.schutrups.nl 04-02-18 Exloo 20e Schutrupswandeldag, 25-15-10-5 km, www.schutrups.nl 17-02-2018 en 18-02-2018 Wezuperbrug 3e tocht Winterkwartet, 30-20-15-10-5 km, www.wandelverenigingbargermarke.nl 21-02-18 Assen Rondje Eendracht, 10 km, www.eendrachtassen.nl 10-03-18 Hoogeveen 6e Weidebliktocht, 40-30-20-10-5 km, www.weidebliktocht.nl 17-03-18 Coevorden 31e Vestetocht, 30-20-15-10-5 km, d.meijerink-assen@home.nl 21-03-18 Assen Rondje Eendracht, 10 km, www.eendrachtassen.nl OVERIJSSEL 07-01-18 Luttenberg Lekker uitwaaien, 18-12-3 km, www.delaarman.nl 07-01-18 Markelo Winterwandeltocht Goor, 15-10-5 km, www.wsvtempodmg.nl 20-01-18 Hengelo Kennedymars Winter, 80 km, www.kennedymarshengelo.nl 21-01-18 Hengelo Winterwandeling, 18-12-6 km, www.hengelo-wandel.nl 27-01-18 Deventer 13e Over de IJssel Wandeltocht, 20-15-105 km, www.wandelverenigingdeventer.nl 04-02-18 Markelo Winterwandeltocht Markelo, 15-10-5 km, www.wsvtempodmg.nl 10-02-18 De Krim Onder Ons Wandeltocht, 50-40-25 km, www.flal.nl 17-02-18 Vollenhove 35e Winterkwartet Vollenhove, 40-25-15-10-5 km, www.tigosteenwijk.nl 17-02-18 Wierden Snertwandeltocht, 20-15-10-5 km, www.ambulare.org 17-02-2018 en 18-02-2018 Zwolle Peperbuswandeltocht, 30-20-15-10-5 km, www.zwolle-wandel.nl 18-02-18 Haaksbergen Veen- en Heidewandeling, 30-20-15-10-5 km, www.wkdio.nl 24-02-18 Holten Holterbergwandeltocht, 30-20-15-10-5 km, www.almelosewandelkring.nl 04-03-18 Diepenheim Winterwandeltocht Diepenheim, 25-15-10-5 km, www.wsvtempodmg.nl 10-03-18 De Lutte Voorjaarstocht, 30-20-15-10-5 km, www.wsv-ewb.nl 11-03-18 Enschede Voorjaarswandeling, 18-12-6 km, www.hengelo-wandel.nl 17-03-18 Balkbrug 3e Reestdaltocht, 40-30-20-10 km, www.swos.nu 17-03-18 Steenwijk Romke van de Bergtocht, 40-25-15-10-5 km, www.tigosteenwijk.nl GELDERLAND 06-01-18 Geldermalsen 42e Prinses Marijke Winterseriewandelingen, 25-15-10-5 km, www.cwsvprinsesmarijke.nl 07-01-18 Nijmegen 12e Snertmars, 20-15-10-5 km, www.wios81.nl 10-01-18 Wenum Wiesel Kroondomein met Boomstronk-Kathedraal, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 13-01-2018 en 14-01-2018 Apeldoorn 18e Oliebollenwandeling, 25-20-15-12-6 km, eawcwandellust.wordpress.com 14-01-18 Barchem Winter5maandse 3e tocht, 25-15-10-6 km, www.wsvdosbarchem.nl 14-01-18 Wijchen 3e tocht 38e Winterwandelserie, 20-10-5 km, www.wsv-paschalis.eu 17-01-18 Lunteren Rondje Lunteren, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 20-01-18 Epe 26e Boerenkoolwandeltocht, 15-10-5 km, www.wios-epe.nl 20-01-18 Wichmond Wintertocht, 20-15-10-5 km, voorzitter@wkwarnsveld.nl 20-01-18 Nijmegen Hatertse Vennentocht, 40-20 km, www.ws78.nl 27-01-18 Nunspeet 10e Midwintersnertwandeling, 25-20-15-10-5 km, www.molendeduif.nl 27-01-2018 en 28-01-2018 Aalten 13e Winterwandelweekend, 30-20-1510-5 km, www.dewandelvriendaalten.nl 03-02-18 Geldermalsen 42e Prinses Marijke Winterseriewandelingen, 40-25-15-10-5 km, www.cwsvprinsesmarijke.nl 03-02-2018 t/m 04-02-2018 Velp Bourgondisch Winters Wandelweekend, 22-15 km, www.bourgondischbewegen.nl 04-02-18 Wijchen 4e tocht 38e Winterwandelserie, 20-10-5 km, www.wsv-paschalis.eu 07-02-18 Voorthuizen Rondje Voorthuizen, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 10-02-2018 en 11-02-2018 Apeldoorn Winterwandeling, 25-20-15-10-5 km, www.apeldoornsewandelfederatie.nl 11-02-18 Ruurlo Winter5maandse 4e tocht, 25-15-10-6 km, www.wsvdosbarchem.nl 14-02-18 Harskamp Woestijntocht, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 17-02-2018 en 18-02-2018 Dieren Winterserie, 15-10-5 km, 06-21991333 18-02-18 Vorden Winterwandeling, 20-10-5 km, www.delindeschemolen.nl 18-02-18 Nijmegen AVOM Wandeltocht, 25-15-10-5 km, hennie_santana@hotmail.com 24-02-2018 en 25-02-2018 Ugchelen Zwientjestocht, 30-25-20-15-12-6 km, www.wsvdesugchelen.nl 03-03-2018 en 04-03-2018 Gorssel Wvg Ooievaarstocht, 30-20-15-10-5 km, katsuyuugo@gmail.com 03-03-18 Geldermalsen 42e Prinses Marijke Winterseriewandelingen, 40-25-15-10-5 km, www.cwsvprinsesmarijke.nl 03-03-18 Bennekom Dorretakkentocht, 15-10-5 km, www.heidelopers.nl 04-03-18 Varsseveld Varsseveldse Wandeltocht, 25-18-13-8 km, www.varsseveldsmannenkoor.nl 04-03-18 Wijchen 5e tocht 38e Winterwandelserie, 30-20-10-5 km, www.wsv-paschalis.eu 07-03-18 Oosterbeek Rondje Oosterbeek, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 11-03-18 Zevenaar 7e Rondje om Martinuskerk, 20-15-10-6 km, www.wsvzandlopers.simplesite.com 11-03-18 Ooij 48e Poldermars, 30-20-15-10-5 km, 024-6632708 14-03-18 Wijchen Vennentocht, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 18-03-18 Varsselder 20e Hen & Weerum, 24-12-6 km, www.henenweerum.nl 18-03-18 Barchem Winter5maandse 5e tocht, 20-15-10-6 km, www.wsvdosbarchem.nl 23-03-2018 op 24-03-2018 Klarenbeek 6e Kennedymars Klarenbeek, 80 km, www.ws78.nl 23-03-2018 op 24-03-2018 Klarenbeek 6e Nacht van Klarenbeek, 60-40 km, www.ws78.nl 23-03-2018 op 24-03-2018 Klarenbeek 2e Long Distance Walk Klarenbeek, 110 km, www.ws78.nl FLEVOLAND 13-01-18 Almere Almeerse Parkentocht, dag 1, 30-2520-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl 14-01-18 Almere Almeerse Parkentocht, dag 2, 30-25-20-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl 10-02-18 Almere Almeerdaagse weekend Nobelhorst, dag 1, 25-20-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl 11-02-18 Almere Almeerdaagse weekend Nobelhorst, dag 2, 30-25-20-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl 10-03-18 Almere Almeerdaagse weekend Poort, dag 1, 30-25-20-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl 11-03-18 Almere Almeerdaagse weekend Poort, dag 2, 30-25-20-15-10-5 km, www.almeerdaagse.nl WWW.HANWAG.NL

UTRECHT 05-01-2018 t/m 07-01-2018 Utrecht Le Rallye Paris Tour Eiffel - Lichtjes Wandeling Parijs, 23-16-15-10 km, www.sportwandelschool.nl 24-01-18 Huis ter Heide Natuurtocht Soesterberg, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 31-01-18 Soest Natuurtocht Soest, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 10-02-18 Amersfoort Sporen bij een vliegbasis, 40-20 km, www.ws78.nl 17-02-18 Woerden 378e wandeltocht RS80 nr. 8, 25-15 km, www.rs80.nl 24-02-18 Maarn Trainingswandeling Verbinding, 15 km, www.wscdeverbinding.nl 25-02-18 Driebergen-Rijsenburg Groepswandeling Verbinding, 25 km, www.wscdeverbinding.nl 28-02-18 Austerlitz Pyramidetocht, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 18-03-18 Nieuwegein Atverni Voorjaarswandeltocht, 30-20-10 km, www.atverni.nl NOORD-HOLLAND 03-01-18 Laren Nieuwjaarstocht, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 06-01-18 Wormer Zaanse natuurpaden tocht, 40-20 km, www.ws78.nl 06-01-2018 en 07-01-2018 Schoorl Nieuwjaarswandeling De Schoorlse Duinen, 25-20-15-10 km, www.sportwandelschool.nl 07-01-18 Wijk aan Zee 30e Winter Strand Duinwandeling, 25-2015-10-5 km, www.wsvdezwervers.nl 07-01-18 Den Hoorn Winterwandeltochten Texel, 10-5 km, www.hetgoudenboltje.nl 13-01-2018 en 14-01-2018 Amstelveen AWV Winterserie 2017-2018, 25-15-10-5 km, www.awv-aalsmeer.nl 14-01-18 Laren 3e Groepswandeling Wandelvierdaagse Het Gooi, 18 km, www.wandelvierdaagsehetgooi.nl 15-01-18 Wormerveer Het Ommetje Guisveld, 10 km, www.wsvdelaatsteloodjes.nl 21-01-18 Den Hoorn Winterwandeltochten Texel, 10-5 km, www.hetgoudenboltje.nl 27-01-2018 en 28-01-2018 Egmond aan Zee Egmond Wandel Marathon tegen reuma, 21-10,5 km, www.egmondwandelmarathon.nl 28-01-18 Amsterdam Winterserie Snelwandel - Prestatietochten Amsterdam, 20-15-10-5 km, www.delat.nl 28-01-18 Castricum Groepswandeling Verbinding, 25-15 km, www.wscdeverbinding.nl 04-02-18 Den Burg Winterwandeltochten Texel, 10-5 km, www.hetgoudenboltje.nl 10-02-2018 en 11-02-2018 Amstelveen AWV Winterserie 2017-2018, 25-15-10-5 km, www.awv-aalsmeer.nl 11-02-18 Laren 4e Groepswandeling Wandelvierdaagse het Gooi, 18 km, www.wandelvierdaagsehetgooi.nl 13-02-18 Koog aan de Zaan De Valentijns Route, 10 km, www.wsvdelaatsteloodjes.nl 17-02-2018 en 18-02-2018 Bergen aan Zee Voorjaarswandeling de Zilte Zoenen, 30-2520-15-10 km, www.sportwandelschool.nl 18-02-18 Amsterdam Winterserie Snelwandel - Prestatietochten Amsterdam, 20-15-10-5 km, www.delat.nl 21-02-18 Zandvoort Sponsortocht Nieuw Unicum, groeps wandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl 04-03-18 De Cocksdorp Propagandawandeltocht, 15-10-5 km, www.hetgoudenboltje.nl 10-03-2018 en 11-03-2018 Amsterdam Wandeltocht door Oud-Amsterdam, 25-2015-10-5 km, www.asv-onsgenoegen.com 11-03-18 Laren 5e Groepswandeling Wandelvierdaagse het Gooi, 20 km, www.wandelvierdaagsehetgooi.nl 14-03-18 Heemskerk Rondje Heemskerk, 10 km, www.wsvdelaatsteloodjes.nl 17-03-2018 en 18-03-2018 Ankeveen Gooise Lente, 40-33-25-15-10-5 km, www.wscdeverbinding.nl ZUID-HOLLAND 06-01-18 Dordrecht 66e Oliebollentocht, 15-10-5 km, www.wsvdedordtsevierdaagse.nl 06-01-18 Zevenhuizen Snertwandeltocht Rottemeren, 21-17-105 km, www.ijsclubzevenhuizen.nl 06-01-2018 en 07-01-2018 s-Gravenhage 1e soepentocht, 25-20-15-10-5 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 07-01-18 Rotterdam Prestatie Wedstrijd RWV, 10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.nl 07-01-18 Rotterdam 34e RWV-winterserie (4e tocht), 15-10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.nl 13-01-18 Leerdam Winterwandeltocht, 30-20-15-10-5 km, www.wsv-prinsbernhard.nl 13-01-18 s-Gravenhage 376e wandeltocht RS80 nr. 6, 25-15 km, www.rs80.nl 14-01-18 Wassenaar Winterstrand wandelmarathon, 31-2110-5 km, www.denhaagmarathon.nl 14-01-18 Hazerswoude-Dorp Koek & Lopie Winterwandelingen 2018, 30-20-10, www.koekenlopie.nl 20-01-2018 en 21-01-2018 s-Gravenhage Wateringseveldtocht, 30-25-20-15-10 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 20-01-18 Giessenburg Koek en Zopietocht, 25-15-10-5 km, www.stichting-wandelsport-dordrecht.nl 20-01-18 De Lier Midwinterwandeltocht, 40-25-17-10-5 km, bergboys@kabelfoon.nl 27-01-18 Bergambacht 377e wandeltocht RS80 nr. 7, 25-15 km, www.rs80.nl 27-01-2018 en 28-01-2018 Rhoon 11e Rhoonse Griendentocht, 40-30-25-20-15-10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.nl 28-01-18 Nieuwkoop Koek & Lopie Winterwandelingen 2018, 30-20-10 km, www.koekenlopie.nl 03-02-2018 en 04-02-2018 s-Gravenhage Westduin Parkentocht, 25-20-15-10-5 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 04-02-18 Rotterdam 34e RWV-winterserie (5e tocht), 15-10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.n 04-02-18 Rotterdam Prestatie Wedstrijd RWV, 15-10 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.nl 10-02-2018 en 11-02-2018 s-Gravenhage 20e SDS Wintertocht, 25-15-10-5 km, www.sdsdenhaag.nl 11-02-18 Hazerswoude-Dorp Koek & Lopie Winterwandelingen 2018, 30-20-10 km, www.koekenlopie.nl 17-02-2018 en 18-02-2018 s-Gravenhage Kijk-Hoek-duinentocht, 30-25-20-15-10 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 17-02-18 Leerdam Winterwandeltocht, 40-30-20-15-10-5 km, www.wsv-prinsbernhard.nl 24-02-2018 en 25-02-2018 Scheveningen Strand-2-daagse (wintereditie), 20-15 km, www.stours.nl 24-02-18 Dordrecht Zuurkooltocht, 35-25-15-10-5 km, www.stichting-wandelsport-dordrecht.nl 25-02-18 Nieuwkoop Koek & Lopie Winterwandelingen 2018, 30-20-10 km, www.koekenlopie.nl 03-03-2018 en 04-03-2018 s-Gravenhage Westlandtocht, 30-25-20-15-10 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 03-03-18 Sassenheim 379e wandeltocht RS80 nr. 9, 25-15 km, www.rs80.nl 04-03-18 Rotterdam Prestatie Wedstrijd RWV, 10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.nl 04-03-18 Rotterdam 34e RWV-winterserie (6e tocht), 15-10-5 km, www.rotterdamsewandelsportvereniging.n 09-03-2018 op 10-03-2018 Ooltgensplaat Waterpoortloop, 110-80-40-20 km, www.waterpoortloop.nl 10-03-18 Maassluis 33e Kilometervretermars, 40-30-20-10 km, www.wandelcentrum-vtm.nl 11-03-18 Hazerswoude-Dorp Koek & Lopie Winterwandelingen 2018, 30-20-10 km, www.koekenlopie.nl 17-03-18 Leerdam Winterwandeltocht, 40-30-20-15-10-5 km, www.wsv-prinsbernhard.nl 17-03-18 Rotterdam 45e RET Wandeltocht, 40-30-25-2015-10 km, facebook.com/retwandel 17-03-2018 en 18-03-2018 s-Gravenhage Scheveningse Bostocht, 30-25-20-15-10 km, www.hwsvdevierdaagsche.nl 17-03-18 Honselersdijk Wandeltocht Eva Demaya, 24-18-12-6 km, www.evademaya.nl 21-03-18 Dordrecht Stads en Landtocht Dordrecht, groepswandeling, 25 km, www.samenoppad-wandelen.nl ZEELAND 06-01-18 Burgh-Haamstede Zeeuwse wintertocht Westenschouwen, 20-15-10-5 km, www.wandelendzeeland.jouwweb.nl 06-01-18 Wissenkerke 11e ATB Toer- en Wandeltocht NoordBeveland, 21-15-5 km, www.hoteldekroonzeeland.nl 13-01-18 Middelburg 41e Snertwandeltocht, 15-10-5 km, www.wandelsportmiddelburg.nl 20-01-18 Vlissingen Wintertocht, 30-20-15-10-5 km, www.wikvlissingen.nl 20-01-18 Axel 20e Zelden Rust Wintertocht, 21-14-7 km, www.wsvzeldenrust.nl 27-01-18 Oud-Vossemeer Winterwandeling WSC Vosmeer, 20-15-10-5 km, www.wandelsportclubvosmeer.nl 03-02-18 Goes 8e A.L.S. Sponsortocht, 20-15-10-5 km, www.alszeeland.nl 10-02-18 Vlissingen Wintertocht, 30-20-15-10-5 km, www.wikvlissingen.nl 17-02-18 Kruiningen Zeeuwse wintertocht Kruiningen, 30-20-15-10-5 km, www.wandelendzeeland.jouwweb.nl 24-02-18 Sint-Maartensdijk 6e Kees Wessels Wintertocht, 30-20-15-10-5 km, www.oosterscheldestappers.nl 03-03-18 Vlissingen Lentetocht, 30-20-15-10-5 km, www.wikvlissingen.nl 17-03-18 Heinkenszand 4e Wandeltocht A.L.S. Nisse, 30-25-20-1510-5 km, www.alszeeland.nl/index.php/ wandel/wandel.html WWW.HANWAG.NL

NOORD-BRABANT 01-01-18 Roosendaal Nieuwjaarswandeltocht, 10-8-5 km, www.thor-roosendaal.nl 06-01-18 Breda 48e Oliebollenwandeltocht, 20-15-10-5 km, www.wiego.nl 06-01-18 Made Nieuwjaarstocht, 25 km, www.theworldofwalking.nl 07-01-18 Herpen Winterwandeltocht Het Herperduin, 20-15-10-5 km, www.deossemaaskant.nl 07-01-18 Mill 44e Winterserie, 25-20-15-10-5 km, www.wsvamicitia.nl 07-01-18 Waalwijk Winterserie, 30-25-20-15-10-5 km, www.wsvwaalwijk82.nl 07-01-18 Bergeijk Maandwandeling, 16-8 km, www.nwvdewitrijt.nl 12-01-2018 t/m 14-01-2018 Wintelre 27e OLAT Trainingsweekend, min. wandelsnelheid 6,5 km, www.olat.nl 13-01-18 Huijbergen Pannenkoekentocht, 28-21-14-7 km, www.vivoo.nl 13-01-18 Wijk en Aalburg Wandelvreugd Winterseriewandeltochten, 25-20-15-10-5-2,5 km, w.s.v.wandelvreugd@tele2.nl 14-01-18 Tilburg 3e tocht Winterserie Hart van Brabant, 33-23-13-5 km, www.wsv-hartvanbrabant.nl 14-01-18 Erp JJC Winterwandeltocht, 30-20-12-6 km, www.jjc-erp.nl 14-01-18 Zundert Winterwandeltocht, 10-15 km, www.dja-zundert.nl 14-01-18 Veldhoven Witvenwandelevent, 21,5-13,5-7,5 km, www.gvac.nl 20-01-18 Roosendaal 15 winterwandeltocht, 25-17-10-6 km, 0165-543864, 0167-533195 20-01-18 Breda 2e Winterseriewandeltochten 2017-2018, 40-30-25-20-15-10-5 km, www.wiego.nl 21-01-18 Roosendaal 24e Winterwandelserie, 25-15-10 km, www.aknroosendaal.nl 21-01-18 Diessen 51e OLAT winterserie, 40-30-20-15-10 km, www.olat.nl 21-01-18 Grave Winterserie, 25-20-15-10-6 km, www.dew-escharen.nl 21-01-18 Gemert Winterserie, 20-12-7 km, www.wsvzuth.nl 27-01-18 Schaijk Snerttocht, 25-20-15-10-6 km, www.wandel-og.nl 27-01-18 Made Snerttocht, 23 km, www.theworldofwalking.nl 28-01-18 Oeffelt 03-03-18 Breda 9e Wintertenentinteltocht, 25-20-15-10-5 km, www.maasenviltmars.nl 28-01-18 Deurne Winterwandeltocht, 30-25-20-15-10-5 km, www.av-lgd.nl 31-01-18 Postel België De Smokkelroute, 20-12-8 km, www.degrenslopers.nl 03-02-18 Breda 3e Winterseriewandeltochten 2017-2018, 40-30-25-20-15-10-5 km, www.wiego.nl 04-02-18 Boxtel Midwintertocht, 30-20-12-7 km, www.dekeistampers.nl 04-02-18 Tilburg 4e Winterserietocht Hart van Brabant, 33-23-13-5 km, www.wsv-hartvanbrabant.nl 04-02-18 Gilze Snerttocht, 20-12-6,5 km, www.walkingactivities.nl 04-02-18 Bergeijk Maandwandeling, 16-8 km, www.nwvdewitrijt.nl 10-02-18 Wijk en Aalburg Wandelvreugd Winterseriewandeltochten, 25-20-15-10-5-2,5 km, w.s.v.wandelvreugd@tele2.nl 11-02-18 Waalwijk Winterserie (Carnaval), 30-25-20-15-10-5 km, www.wsvwaalwijk82.nl 17-02-18 Made Bratwursttocht, 26 km, www.theworldofwalking.nl 18-02-18 Roosendaal 24e Winterwandelserie, 40-25-15-10 km, www.aknroosendaal.nl 18-02-18 Soerendonk 51e OLAT winterserie, 40-30-20-15-10 km, www.olat.nl 18-02-18 Grave Winterserie, 30-20-15-10-6 km, www.dew-escharen.nl 24-02-18 Etten-Leur Bijloop en Turfvaarttocht, 60-40-20 km, www.ws78.nl 24-02-18 Prinsenbeek 27e Snertwandeltocht, 25-20-15-10-5 km, www.wiego.nl 25-02-18 Mill 44e Winterserie, 42-25-20-15-10-5 km, www.wsvamicitia.nl 25-02-18 Oss Lustrumwandeltocht De Ossemaaskant, 20-15-10-5 km, www.deossemaaskant.nl 25-02-18 Sterksel Winterserie Hermode, 20-14-7 km, www.hermode.nl 4e Winterseriewandeltochten 2017-2018, 40-30-25-20-15-10-5 km, www.wiego.nl 04-03-18 Baarle-Nassau 6e Enclavewandeltocht, 25-18-12-6 km, www.gloria-atletiek.nl 04-03-18 Tilburg 5e Winterserietocht Hart van Brabant, 33-23-13 km, www.wsv-hartvanbrabant.nl 04-03-18 Bergeijk Maandwandeling, 16-8 km, www.nwvdewitrijt.nl 10-03-18 Wijk en Aalburg Wandelvreugd Winterserie wandeltochten, 25-20-15-10-5-2,5 km 10-03-18 Oudenbosch Rondje Halderberge, 40-25-15-10 km, www.avo83.nl 11-03-18 Waalwijk Winterserie, 30-25-20-15-10-5 km, www.wsvwaalwijk82.nl 11-03-18 Heeswijk-Dinther Openingswandeltocht, 30-25-20-15-10-5 km, www.jeugdvierdaagse.nl 11-03-18 Etten-Leur Voorjaarswandeling, 30-25-20-15-10 km, www.delossefeeter.nl 17-03-18 Bergen op Zoom 30e Gertrudistocht, 40-25-18-12-6 km, www.dewandelendekrabben.nl 17-03-18 Made Lentetocht, 25 km, www.theworldofwalking.nl 18-03-18 Oosterhout ATV Scorpio Nelly Adriaanse Memorial, 25-15-10 km, www.atvscorpio.nl/groepen/ sportief-wandelen 18-03-18 Den Dungen 51e OLAT winterserie, 60-50-40-30-20-15-10 km, www.olat.nl 18-03-18 Eersel De Koperteutentocht, 29-21-15-7 km, www.degrenslopers.nl 18-03-18 Macharen De Maasakkers wandeling, 30-20-15-10-5 km, www.deossemaaskant.nl LIMBURG 07-01-18 Ransdaal Wintertocht, 20-15-10 km, rene.linden@ziggo.nl 07-01-18 Nuth Winterwandeling, 24-18-12-8 km, wsvgriezegrubbe@gmail.com 14-01-18 Stevensweert Wintermaaswandeling, 20-13-7 km, ekie@ziggo.nl 14-01-18 Wijlre Wintertocht Etenaken, 25-18-12-9 km, www.facebook.com/buurtverenigingetenaken 21-01-18 Tegelen Winterwandeling, 25-15-10-5 km, www.doorwandelenfit.nl 29-01-18 Merselo 50+ Wandeling, 10 km, gonnyfranssen@hetnet.nl 04-02-18 Neeritter Grensstapperstocht, 25-15-7 km, grensstappers@gmail.com 04-02-18 Schinveld Grensdorpentocht, 28-21-14-7 km, wsvdegrenslopersschinveld.weebly.com 18-02-18 Tegelen Winterwandeling, 25-15-10-5 km, www.doorwandelenfit.nl 18-02-18 Gulpen Winterwandeltocht, 24-18-12-6 km, www.veldlopersgulpen.nl 21-02-18 Gulpen Midweekwandeltocht, 15-10-5 km, www.veldlopersgulpen.nl 25-02-18 Mheer Heuvellandtocht, 22-13-7 km, www.harmoniemheer.nl 25-02-18 Schin op Geul Wintertocht, 21-14-7 km, paulvanweersch123@gmail.com 26-02-18 Merselo 50+ wandeltocht, 10 km, www.wsv-de-natuurvrienden.nl 04-03-18 Simpelveld Poort van het Mergellandwandeltocht, 20-15-10-5 km, wsv-noad.nl 10-03-18 Roggel Voorjaarswandeling, 20-15-10-5 km, info@wandellustleudal.nl 11-03-18 Roggel Voorjaarswandeling, 40-30-25-20-15-10-5 km, info@wandellustleudal.nl 11-03-18 Noorbeek Voorjaarswandeling, 25-18-12-8 km, rogersluijsmans@hotmail.com 11-03-18 Schinnen Canisius Strooptocht, 20-15-10-6 km, www.hetjis.nl 11-03-18 Merselo Winterserie, 30-20-15-10-5 km, www.wsv-de-natuurvrienden.nl 11-03-18 Tegelen Winterwandeling, 25-15-10-5 km, www.doorwandelenfit.nl 18-03-18 Weert Bob’s Adventure Store Lentewandeling, 30-20-15-10-7 km, www.desluis.nl, www.avweert.nl 18-03-18 Koningsbosch Grensstreektocht, 50-42-33-25-19-13-8 km, www.wsvecht.nl 18-03-18 Sittard Sittardse Fanfaremars, 40-25-15-6 km, 06-42455705 18-03-18 Margraten Lammertocht, 30-22-15-12-8 km, 043-5491932 21-03-18 Gulpen Midweekwandeltocht, 15-10-5 km, www.veldlopersgulpen.nl WWW.HANWAG.NL

31e Dichter bij de natuur kun je niet komen Vilt - Valkenburg 9 - 12 augustus 2018 4 dagen wandelen en genieten in het 5 sterrenlandschap van Zuid-Limburg! Start dagelijks vanaf café-zaal ‘t Vöske in Berg en Terblijt Bij opgave vóór 15 juni 2018 korting op het inschrijfgeld. Info: +31 (0)43 6040885 www.heuvelland4daagse.nl gemakkelijk zoeken, rechtstreeks boeken! Ontdek het, beleef het, doe mee met de Wandelpool. www.wandelpool.nl Wandelen met anderen Wandelreizen Sportwandelschool Wintersportreis Scharnitz in Tirol • Wandelen, langlaufen of skien • van 2 t/m 11 februari 2018 Lang wandelweekend Luxemburg • do 12 t/m zo 15 april 2018 • over de Mullerthal Trail Berdorf 6-daagse wandelreis Petite Suisse (Lux) • van zo 27 mei t/m vrij 1 juni 2018 • over de Mullerthal Trail Berdorf 6-daagse wandelreis Langs de Lieser • van zo 8 t/m vrij 13 april 2018 • hotel in Manderscheid-Eifel www.sportwandelschool.nl • info@sportwandelschool.nl ‘te voet’ januari 2018 59 7 km • 14 km • 21 km • 28 km • 42 km

Laat je verrassen Afstanden 18 / 30 km M24 2018 RT Schrijf je nu in op 30vanzandvoort.nl 60 ‘te voet’ januari 2018

speciale bijlage Sfeervol overnachten 100 heerlijke overnachtingsplekken voor wandelaars Prettig overnachten in een sfeervol bed and breakfast of guesthouse, charmant hotel, gezellig vakantiehuis of in de natuur op de camping

Charmant hotel Gastvrij bed and breakfast Sfeervol vakantiehuis Gezellige camping Een charmant hotel, een gastvrij bed and breakfast, een sfeervol vakantiehuis of een gezellige camping in de natuur. Dát vind je op prettigovernachten.nl. Prettigovernachten.nl brengt je in contact met zelfstandig opererende aanbieders van accommodaties, waar je prettig overnacht. Stuk voor stuk logeeradressen waar SERVICE, GASTVRIJHEID en PERSOONLIJKE AANDACHT met hoofdletters wordt geschreven. www.prettigovernachten.nl Meer dan 500 overnachtingsadressen

Adressen waar wandelaars van harte welkom zijn Wandelen en overnachten in bijzondere sferen Overdag lekker wandelen door de bossen, over de heuvels of de heide. En ’s avonds aankomen op een warm adres waar je als wandelaar echt welkom bent. Als je er korte of lange tijd op uit wilt, ben je op zoek naar een leuk adres met goede wandelmogelijkheden. En misschien wil je meer dan alleen wandelen. Een goede maaltijd met een vriendelijke gastheer of gastvrouw. Een adres waarbij je het gevoel krijgt echt welkom te zijn. Iedereen wil op vakantie ook een beetje vertroeteld worden, ook de wandelaar. Daarom vind je in deze exclusieve bijlage bijzondere adressen waar je sfeervol kunt overnachten met een legio aan wandelmogelijkheden. In ons eigen land en ook over de grens. In deze special staat dit keer het Pieterpad, de bekendste langeafstandswandelroute van Nederland, in de schijnwerpers. Je vindt een selectie van de mooiste overnachtingsadressen die pal aan het route liggen. Juist door de combinatie van wandelen en deze unieke overnachtingsplekken is het mogelijk om meerdere etappes te wandelen of om het Pieterpad een weekend lang te wandelen. Veel plezier bij de zoektocht naar een gezellige camping en een sfeervol bed en breakfast, guesthouse of charmehotel. Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 63

Sfeervol Overnachten in Nederland 04 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie cte positie 01 NEDERLAND - Buitenverblijf ’t Herfse Buitenverblijf ’t Herfse … idylle te midden van de Zuid-Limburgse heuvels! Even ontsnappen aan het jachtige leven van alledag? Heerlijk tot rust komen op een bijzondere plek te midden van de Zuid-Limburgse heuvels? Dan bent u bij ons aan het juiste adres! Buitenverblijf ‘t Herfse is een idyllisch vakantieparadijsje in het buitengebied van de dorpjes Mechelen, Epen en Slenaken en ligt hoog op een heuvel met een schitterend panoramisch uitzicht over het schilderachtige heuvellandschap. Onze gerenoveerde boerderij herbergt in totaal 4 gastenverblijven (met privé-terras of -balkon) die met veel liefde en aandacht zijn ingericht in een warme, landelijke sfeer. De boerderij wordt omringd door een grote, fraaie hoogstamboomgaard. Hier hebben we diverse lounge- en relaxplekken ingericht en geniet u te midden van de fruitbomen van veel privacy en een oase van rust. Vanuit onze gastenverblijven start u direct aan de mooiste wandelingen en fietsroutes! T. 043-4551701 – info@herfse.nl – www.herfse.nl 02 NEDERLAND - Goed logeren in de Suikerschuur Alles wat de innerlijke mens en het wandelhart begeert. Lekker genieten van een aangename bijna Franse boerderijsfeer? Zo voelt het bij de Suikerschuur! Na een actieve dag kom je ’s avonds volledig tot rust. Als je wilt, kun je genieten van de kookkunsten van de gastheer.’s Nachts is het fijn wegdromen in de comfortabele bedden. Een heerlijk Limburgs ontbijt zorgt voor voldoende energie voor de volgende wandeling. De Suikerschuur in Neeritter (Midden-Limburg) is centraal gelegen aan het Pelgrimspad (LAW 7-2), Grenslandpad (LAW 11) en dicht bij het Pieterpad (LAW 9-2). In de omgeving zijn ook heel veel mooie grensoverschrijdende wandelroutes. De fietsroutes LF5 en LF7 komen door en nagenoeg langs het dorp. Er is goed openbaar vervoer naar Weert en Roermond. Het is ook mogelijk om gehaald/gebracht te worden van/naar de wandelroute. T. 06-21245990 / 0475-565828 – info@suikerschuur.nl – www.suikerschuur.nl 03 NEDERLAND - B&B ’t Stalhoes Gastvrijheid is ons vakwerk in het mooie Zuid-Limburg. B&B ’t Stalhoes vindt u in het dorp Heijenrath in het meest heuvelachtige deel van Zuid-Limburg. Het mooie vakwerkhuis is van oorsprong een stal uit 1870. In 1970 verbouwd tot woonhuis en in 2006 aangepast tot B&B. Niet alleen het huis maar ook onze gastvrijheid is vakwerk. U komt logeren in een persoonlijke en huiselijke sfeer. Voor LAW-wandelaars passeert de route van het Krijtlandpad - zowel de hoofdroute als de aftakking - onze B&B op ca. 300m. De bewegwijzering voor fietsers van de Amstel Gold toer passeert direct aan ons huis. Ook buslijn 57 (Maastricht- Gulpen vv) stopt direct voor de deur, zodat we voor veel wandel- en fietsroutes in het heuvelland een ideaal uitgangspunt bieden. T. 043-8502693 – bedenbreakfast@stalhoes.nl – www.stalhoes.nl 04 NEDERLAND - B&B Residence La Vie en Rose Onthaasten in luxe. Wij zijn gevestigd in een monumentale bierbrouwerij in het rozendorp Lottum. De naastgelegen boerderij is in 2010 geheel verbouwd tot luxe B&B waar persoonlijkheid, gastvrijheid, rust en ontspanning hand in hand gaan. Wij beschikken over 3 luxe kamers met Auping bedden en goed uitgeruste badkamers waarvan 1 met sauna. U overnacht bij ons inclusief heerlijk ontbijt en onbeperkt koffie en thee. Noord Limburg is het ultieme wandelgebied van Nederland met zijn vlakke wandelpaden en een diversiteit aan natuur. U vind hier watersport, bos, stuifduinen, moeras en authentieke dorpjes. Wij zitten langs het Pieterpad en op 500 m. van de Maas en Arcen (kasteeltuinen) waar diverse wandelroutes lopen. We beschikken over diverse wandelroutes die u kunt wandelen vanuit onze B&B. T. 031-6-41497542 – info@residencelavieenrose.nl – www.residencelavieenrose.nl 64 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 02 01 03

04 03 Sfeervol Overnachten in 01 Nederland cte positie 02 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 NEDERLAND - B&B Drentse krent Ontdek het rijke aanbod van Zuidwest Drenthe te voet. Wandel je weg vanuit onze comfortabele gastenverblijven en laat je verrassen door het afwisselende en historische landschap van Zuidwest Drenthe. Dichtbij het ROOTS LANGSTE NATUURPAD van Nederland, het idyllische Reestdal, het Nationaal park Dwingelderveld, het Holtingerveld, de Weerribben en het veelzijdige Meppel. Met een wandelknooppunt op steenworp afstand van het eerste Nederlandse 270 km lange wandelnetwerk. Na een goede tocht is het heerlijk vertoeven in onze buitenlounge met houtkachel en fantastisch uitzicht over ons boomgaardje en de landerijen. En de volgende morgen na een goede nachtrust op onze heerlijke bedden een uitgebreid vers ontbijt op jouw tijdstip. Lunchpakket en doorbrengen van bagage behoren tot de mogelijkheden. Vermeld bij je reservering “wandelkrant” en je ontvangt alvast een informatiepakket met wandelnetwerkkaart. T. 0636507531 – an.bergsma@hotmail.nl – www.drentsekrent.nl 02 NEDERLAND - Bed & Breakfast Op den Buiten * Grensoverschrijdende wandel- en fietsroutes. * een goed bed in sfeervolle kamers met uitgebreid ontbijt. * Rust-Ruimte en kwaliteit in een landelijke omgeving. In Zeeuws-Vlaanderen op 3 km van de Belgische grens aan de Vlas-en Fortenroute ligt ons Bed & Breakfast appartement. De voormalige stallen, hebben we omgebouwd tot een gastenverblijf met 3 slaapkamers, 2 badkamers (privébadkamer mogelijk), grote gezamenlijke ruimte met houtkachel (en cv), zithoek en keuken, gebruik van koelkast en magnetron, gratis wifi. Alle kamers zijn op de begane grond met uitzicht op de tuin en/of weilanden en eigen terras. Goede uitvalbasis om Zeeland of België te ontdekken. T. 0115-608739 / M. 06-53115875 – info@bnb-opdenbuiten.nl – www.bnb-opdenbuiten.nl 03 NEDERLAND - Slapen en wandelen in terpdorpjes Tussen de Friese steden Leeuwarden, Sneek, Bolsward, Franeker, Harlingen gaat de wereld voor je open in het uitgestrekte land van de Greidhoeke. Een brede horizon alom. Altijd veranderende luchten boven grasgroene weilanden. De tijd staat hier bijna stil. Je leest in het landschap de agrarische geschiedenis van Nederland en het eeuwenoude spel met de zee. Beleef de boeiende cultuurhistorie vol verrassende verhalen en de rijke natuur in het voortdurende ritme van dag. Ontdek de Greidhoeke. Ga aan de wandel, stap op de fiets, maak een vaartocht of toer met de auto. Lekker freewheelen over eindeloze wegen langs bijzondere bezienswaardigheden en gezellige dorpen. Drink een kopje thee, neem een biertje, eet een smakelijke lokale maaltijd en slaap genoeglijk in een gastvrij bed. Je bent van harte welkom. secretaris@greidhoeke.com – www.greidhoeke.com 04 NEDERLAND - B&B aan de Fluessen WSC De Fluessen beschikt over 4 sportieve B&B kamers. Deze kamers liggen op de 1e etage van het oude laboratorium van de voormalige melkfabriek in Elahuizen. Daarnaast is er een zeeschouw ‘Puts’ geschikt voor 2 gasten. Ook is er een luxe B&B kamer op de begane grond met eigen badkamer geschikt voor mindervaliden. Alle gasten kunnen gebruik maken van het ruime dakterras met uitzicht over de Fluessen. WSC De Fluessen ligt direct aan natuurgebied het Swin, waar u het gehele jaar (trek)vogels vindt. Vanaf deze centrale plek in Gaasterland zijn er vele wandel- en fietsroutes voorhanden. Eindigt uw wandeling wat verderop in Gaasterland? Geen probleem, via onze pick-up service halen we u op. Na een dag buiten is het heerlijk ontspannen in de aanwezige wellness en bent u zo weer klaar voor een volgend avontuur. Op het terrein is ook een gezellig restaurant gevestigd waar u kunt genieten van lokale producten: www.denieuwemelkfabriek.nl T. 0514 60 25 25 – info@fluessen.nl – www.fluessen.nl Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 65

07 Sfeervol Overnachten in Nederland 03 08 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie cte positie 01 06 0 05 01 NEDERLAND - Hotel Crasborn in “het witte stadje” Thorn Hotel Crasborn ligt midden in het historische centrum van “Het witte Stadje” Thorn recht tegenover de Abdijkerk uit ca. 970 en is de ideale uitvalsbasis voor een fiets- of wandelvakantie langs de Maas en de Maasplassen in Midden-Limburg. Hotel Crasborn beschikt over 11 comfortabele *** hotelkamers, welke allen voorzien zijn van privéfaciliteiten zoals bad en of douche, toilet, LCD TV, telefoon etc. Gratis WiFi is beschikbaar in zowel het restaurant als uw hotelkamer. In het restaurant “De Hoeskamer”, daterend uit 1912, op het voor- en achterterras of in de Wintertuin kunt u kennismaken met onze Bourgondische keuken van de uitgebreide lunch- en dinerkaart met o.a. Limburgse streekgerechten, seizoensspecialiteiten (zoals o.a. asperges en wild) en pannenkoeken die nog op grootmoeders wijze in de koekenpan met boter worden gebakken. T. 0475-561281 – info@hotelcrasborn.nl – www.hotelcrasborn.nl 02 NEDERLAND - Hotel Wymerts Gerieflijk overnachten in Hotel Wymerts. Het hotel is een Familiehotel in de Friese 11-stedenstad Workum. Gelegen aan het Grootfrieslandpad en het Zuiderzeepad. Midden in het centrum van Workum en overburen van het Jopie Huisman museum. Het hotel heeft 12 Comfortkamers met Aupingbedden en eigen luxe douche en 5 Deluxekamers met Hästensbedden, luxe douche, tweede badkamer met whirlpool en zitkamer. Alle kamers hebben een eigen koffie/theemachine. Het ontbijt gebruikt u in ons restaurant Pickwicks, waar u ’s avonds ook heerlijk kunt dineren. Er is een ruim terras en een grote tuin met meerdere zitjes. De tuin kijkt uit over de weilanden en IJsselmeerdijk. Vanuit hotel Wymerts kunt u mooie wandelingen maken, de Friese zuidwesthoek heeft een zeer gevarieerd landschap langs meren, door bossen en weilanden. T. 0515 540004 – info@hotelwymerts.nl – www.hotelwymerts.nl 03 NEDERLAND - Hotel Hoogland Hotel Hoogland Zandvoort voor een blij en vrolijk verblijf voor mensen, die graag happy zijn. Een verrassingshotel - totaal anders dan u wellicht verwacht - met themakamers, een kabouter in de gang en een engelentuin. De kracht van Hotel Hoogland Zandvoort is de steeds wisselende seizoensdecoratie. Wij willen een glimlach op uw gezicht toveren. • Welkom aan de wijnbar en bij het uitgebreide ontbijt. • Welkom in Zandvoort, waarover wij graag uitputtend informatie geven. • Welkom in de Waterleidingduinen, een prachtig wandelgebied waarvoor u van ons kaartjes krijgt. En of lekker uitwaaien aan zee. • Hotel Hoogland Zandvoort is goed als uitvalsbasis, voor een bezoek aan Haarlem en Amsterdam. En om op adem te komen... T. 023-5715541 – info@hotelhoogland.nl 04 – www.hotelhoogland.nl NEDERLAND - Hotel in Schoorl Op de kruising van zee, strand, polder en duin Strandhotel Camperduin bevindt zich op slechts 100 meter van het strand en beschikt over een restaurant met uitzicht over zee! Het gehele jaar een plek waar de gast heen gaat voor een ultieme natuurbeleving in vier verschillende landschappen. Een vertrouwd startpunt voor mooie wandelingen en lange fietstochten door de duinen, over de dijk, langs het strand of in de polder. Overnachten midden in de natuur, wakker worden met uitzicht over de polder of duinen en dineren met zicht over strand en zee. Een plek met rust en ruimte, stiltes en stormen. T. 072 509 2773 – receptie@strandhotel-camperduin.nl – www.strandhotel-camperduin.nl 66 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 04 09 02

05 NEDERLAND - Abdij Rolduc, ervaar de historie! Was jij altijd al nieuwsgierig hoe het voelt om in een klooster te overnachten? In Abdij Rolduc, één van de top 100 UNESCO monumenten van Nederland, kun je dit ervaren! Midden in een natuurgebied, op de grens van Nederland en Duitsland, kun je talrijke prachtige wandelingen maken. Het Hertog Limburg Pad, de Abdijroute en ook enkele grensoverschrijdende routes. Maar vergeet vooral de abdij zelf niet! Wie door de eeuwenoude kruisgangen dwaalt, even rustig gaat zitten in de abdijkerk of afdaalt naar de meer dan 900 jaar oude crypte, beseft dat Rolduc een unieke beleving is. Neem deel aan een historische rondleiding, geniet van een hapje en een drankje in Kloosterbrasserie de Kanunnik of op het pittoreske terras. Een stukje buitenland in eigen land! T. 045-5466888 – info@rolduc.com – www.rolduc.com 06 NEDERLAND - Hotel B&B De Karsteboom*** Net buiten het centrum van Valkenburg (Limburg) ligt ons Hotel B&B De Karsteboom. Het is een klein, comfortabel hotel Bed & Breakfast met acht kamers, elk voorzien van een eigen badkamer met douche/toilet, flatscreen, haardroger, gratis WiFi + koffie- en theefaciliteiten en gratis parkeren. De sfeer in ons hotel is informeel en gastvrij. Wij ontvangen veelal wandelaars, fietsers, cultuur liefhebbers en rustzoekers. ‘s Morgens wordt u verwend met een goed en smakelijk ontbijt. Ons hotel heeft een grote achtertuin met diverse terrassen waar u heerlijk van de rust, een prachtig uitzicht en hapje/drankje kunt genieten. Vanuit het hotel kunt u talloze wandel- en/of fietsroutes volgen. Ons hotel ligt ongeveer 10 minuten lopen vanaf het gezellige centrum met de vele terrasjes en restaurants die Valkenburg rijk aan is. Wij heten u van harte welkom in ons Hotel B&B De Karsteboom*** T. (+31) 043 -6011123 – info@dekarsteboom.nl – www.dekarsteboom.nl 07 NEDERLAND - Herberg oom Lammert en tante Klaasje Slapen in de bedstee. De herberg van oom Lammert en tante Klaasje is een klein gezellig hotel en op een zeer originele manier verbouwd. Aan een straatje met oude lantaarns vindt u de huisjes in middeleeuwse sfeer. Elk huisje heeft een tweepersoons bedstee waarin u zich waant in vroeger tijden. Een koeiedrinkbak als wasbak, een oude gieter als douche (wel lekker warm water) en het toilet “een oude poepdoos”. En de achter achter achternicht- en neef van oom Lammert en tante Klaasje zullen u op ouderwetse gastvrijheid verwennen in het restaurant “de Wijnberg”. T. 0515 541370 – info@oomlammertentanteklaasje.nl – www.oomlammertentanteklaasje.nl 08 NEDERLAND - Landgoed Zonheuvel WANDELEN IN NATIONAAL PARK UTRECHTSE HEUVELRUG. Hotel Landgoed Zonheuvel ligt middenin een uitgestrekt wandelbos bij Doorn, midden in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Luister naar het geroffel van spechten, zoek paddenstoelen in het bos en geniet van een geweldig uitzicht vanaf uitkijktoren De Kaap. Bij de receptie vindt u een officieel VVV informatiepunt, waar u verschillende wandelroutes kunt verkrijgen. Op onze websitepagina ‘er op uit’ vindt u ook de beste tips om te wandelen. Na inspanning volgt ontspanning met een heerlijke lunch, diner en / of borrel in Restaurant Fleuri. Hotel Landgoed Zonheuvel is een uitstekende start voor een dagje uit, attracties, wandel- en fietstochten in Doorn, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede, Utrecht en Amersfoort. T. 0343-473500 – receptie@landgoedzonheuvel.nl – www.landgoedzonheuvel.nl 09 NEDERLAND - Hotel Meyer De kracht van het “niets” vindt u in Bergen aan Zee. Al sinds 1969 is Hotel Meyer een gerenommeerd en gastvrij hotel van de familie Meyer in Bergen aan Zee. Gunstig gelegen op slechts 100 meter afstand van zowel zee en strand als ook bos en duin. Een compleet vakantiehotel, waar de persoonlijke service en de gastvrijheid u aangenaam zullen verrassen. In grand café Maz (Meyer aan Zee) serveren wij een uitgebreide ontbijt buffet van 08:00 tot 11:00 uur, vanaf 12:00 uur kunt u van de lunchkaart genieten en ’s avond staat onze keuken brigade klaar om de lekkerste internationale en streekgerechten voor u ambachtelijk te bereiden. Op het verwarmde terras kunt onderbegeleiding van muziek en een wijntje heerlijk “loungen” tot de u de zon ziet ondergaan. Wij heten u namens het hele team van Hotel Meyer & Grand café Maz van harte welkom. T. +31(0)72 5812488 – www.hotelmeyer.nl Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 67

Sfeervol Overnachten in 05 Nederland 02 08 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie cte positie 04 01 NEDERLAND - Veluwe Bush Camp Veluwe Bush Camp: van ‘back to basic’ tot ‘glamping’ Luxe Safaritenten voor 2 tot 8 personen! Gelegen op ruime plaatsen met veel privacy en gratis wifi. Vrij uitzicht vanaf de overdekte veranda op de prachtige bossen van Ermelo op de Veluwe. Geniet van het kampeergevoel met alle luxe van thuis! Prachtige Safaritenten, compleet met woonkamer met pelletkachel, keuken, veranda, badkamer met douche en toilet en aparte slaapkamers. Of heerlijk “back tot basic” kamperen op het nieuwe natuurkampeerterrein. Prachtig wandelen en fietsen direct vanaf de camping. Genieten van de natuur is “natuurlijk” genieten op De Kriemelberg. T. 0341-552142 – info@veluwebushcamp.nl – www.veluwebushcamp.nl 02 NEDERLAND - Camping De Krabbeplaat Camping De Krabbeplaat ligt in de bosrijke omgeving van een uitgestrekt en schitterend recreatiegebied, direct aan het Brielse Meer, op een steenworp afstand van zee en grenst aan een gebied met uitgestrekte polders, leuke dorpjes en historische stadjes. De grote stad in de vorm van Rotterdam is dichtbij. De wandel- en fietspaden zijn goed onderhouden en zeer talrijk. Zij voeren u door prachtige polders, mooie natuurgebieden en wonderschone plaatsen zoals Brielle en Hellevoetsluis. Camping De Krabbeplaat heeft een waardering van 4 sterren (ANWB). Jong en oud voelt zich thuis op De Krabbeplaat. Ons sanitairgebouw is geheel nieuw en ook hier is rekening gehouden met alle leeftijden. Tevens minder valide toilet en douche aanwezig. Geen tent of caravan? Er zijn ook trekkershutten en apart cabins te huur! T 0181 412 363 – info@krabbeplaat.nl – www.krabbeplaat.nl 03 NEDERLAND - Camping de Holterberg Camping de Holterberg is gelegen op de Sallandse Heuvelrug, bij de kruising van het Pieterpad en het Marskramerpad. Het gezellige centrum van het mooie dorpje Holten is maar 1 km vanaf de camping. De camping is een ideale uitvalsbasis voor het ontdekken van deze mooie omgeving en u bent met elk kampeermiddel welkom. Heeft u geen eigen kampeermiddel? Dan kunt u kiezen uit trekkershutten of stacaravans/chalets. Voor iedere gast is er bij aankomst een gratis wandelkaartje van de Zuidhelling en gratis WIFI. T. 0548 36 15 24 – holterberg@ardoer.com – www.ardoer.com/holterberg 04 NEDERLAND - Groenpark Simpelveld ‘Stoomstadje Simpelveld’… daar begint het! Enkele kilometers van het drielandenpunt vindt U Simpelveld; een plekje buitenland binnen Nederland. Wij bieden U de perfecte basis om te genieten met de Limburgse G. Groen, ruimte en een verkwikkende rust, slechts af en toe doorbroken door de fluit van onze buren; de stoomtrein. Centraal tussen Parkstad met de Gaiazoo en cultuurrijke steden als Aken en Maastricht. Door de geriefelijke opzet van het park zijn bijna alle bungalows vrijstaand en omgeven door veel groen. Daarnaast bieden wij gratis wifi op het hele park. Ontspan op het park of wandel – fiets een van de talloze mooie routes vanaf het park. Wij bieden de mogelijkheid om veelal zelf uw dag van aankomst - vertrek te bepalen. Daarnaast ontvangen wij ook graag uw trouwe viervoeter op het park. info@groenparksimpelveld.nl – www.groenparksimpelveld.nl 68 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 01 1 06 03 07 3 09

05 NEDERLAND - Wees Welkom in Dopersduin Schilderachtig mooi ligt Dopersduin, verscholen onder de Schoorlse duinrand. Al sinds de jaren ‘30 staat het open voor mensen, individueel of in groepsverband. De karakteristieke bouw en de ongedwongen sfeer maken Dopersduin tot een huis waar mensen zich snel thuis voelen. De ligging is uniek; pal onder de hoogste natuurlijke duinen van Nederland waar je door een rijke bos- en heidevegetatie je pad naar de zee vindt. De Zijper polders die in het voorjaar prachtig kleuren door hun weelderige bloemenpracht beginnen waar de duinen ophouden. Het Buitencentrum Schoorlse Duinen waar vele wandelroutes starten is letterlijk naast de deur. Kunstdorp Bergen en Kaasstad Alkmaar liggen op een steenworp afstand. Verblijf op basis van zelfverzorging, Bed & Breakfast, of volledig verzorgd is mogelijk. Neem contact met ons op voor de mogelijkheden. T. 072-5091274 – info@dopersduin.nl – www.dopersduin.nl 06 NEDERLAND - Vakantieoord het Caitwickerzand Heerlijk genieten van de rust, ruimte en natuur op ons vakantieoord kan het gehele jaar door. Het park is gelegen tussen Kootwijk en Garderen op de grens van bos, zandverstuiving en weide. Door de unieke ligging is het een klein rustig park met veel natuurschoon, wandel- en fietsroutes. U kunt bij ons kamperen met tent of caravan, een 4 pers. bungalow, trekkershut (standaard/plus/comfort) of ons groepsgebouw ‘Het Praathuis’ huren. Wij hopen dat dit alles u aanspreekt en u te mogen ontvangen in ons vakantieoord. T. 0577- 456295 – info@caitwickerzand.nl – www.caitwickerzand.nl 07 NEDERLAND - Natuurkampeerterrein ’t Scharvelt Overnachten in een oase van rust en genieten van het buitenleven. Ons terrein is centraal gelegen in de Achterhoek en is een paradijsje in het wild. Er zijn twee-, vier- en vijfpersoons Trekkershutten aanwezig. Boerenland wandeltochten vanaf het terrein door het afwisselende coulisselandschap in verschillende afstanden nu ook allemaal op GPS. ’s Avonds sfeervol genieten van een vuurkorf of buitenkachel voor je eigen trekkershut onder de sterrenhemel. T. 0545 261308 – scharvelt@hetnet.nl – www.campingtscharvelt.nl 08 NEDERLAND - Eurocamping Vessem Wandelen en fietsen in de Brabantse Kempen vanaf Eurocamping Vessem. In wandelgemeente van het jaar 2014 ligt de camping midden in de natuur, tegenover Beekdal de Beerze, waar u heerlijk kunt wandelen en fietsen. U kunt bij ons heerlijk overnachten met tent, caravan of camper en lekker van de omgeving genieten. Of in een safaritent. U kunt ook een chalet huren met alle comfort van thuis. Op de camping zijn alle faciliteiten aanwezig die de tegenwoordige tijd gevraagd worden: WiFi, speeltuin, tennisbaan, luchtkussen, buitenzwembad, visvijver, dierenverblijf, kantine, cafetaria, camping winkel, midgetgolf. Ook zo nieuwsgierig geworden? Kom dan onze camping bezoeken, ontdek de omgeving en laat u verrassen in de Brabantse Kempen, op een paar kilometer van de Belgische grens. T. 0497-591214 – info@eurocampingvessem.nl – www.eurocampingvessem.nl 09 NEDERLAND - Villapark Eureka Prachtige fiets- en wandeltochten door het Twentse coulissen landschap. Welkom op Villapark Eureka! Wij zijn een 5-sterren vakantiepark waar rust en natuur centraal staan. We hebben een prachtige locatie aan de rand van landgoed Het Hulsbeek in Overijssel, middenin de natuur. Op ons Twentse familiepark treft u 55 luxe vakantiehuizen aan. U krijgt comfort naar wens. Van standaard (en die is al zeer luxe) tot een luxe wellnessbungalow met privé-sauna, solarium, stoom-douchecabine en whirpool. Onze bungalows zijn geschikt van 4 t/m 12 personen. Laat u ‘s ochtends wekken door fluitende vogels en begroet de eekhoorntjes op uw terras. Het is Twente op z’n best voor jong en oud. T. 074-2776688 – Info@villapark-eureka.nl – www.villapark-eureka.nl Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 69

02 Sfeervol Overnachten in NIVON­accommodaties in Nederland 03 01 04 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, 01 Nivon ABK-huis en kampeerterrein Het Hallse Hull Aan de rand van de Veluwezoom liggen het ABK-huis en kampeerterrein Het Hallse Hull. Het natuurvriendenhuis is milieuvriendelijk gebouwd en zeer rolstoelvriendelijk. Verblijf in een eigen slaapkamer met medegebruik van keuken, sanitair en grote eetzaal. Verwarmde toiletgebouwen, een speciale kampvuurplaats en een kapschuur als beschutting bij slecht weer, maken dat kamperen heerlijk is. Speciaal huisdierenveld voor kampeerders. Voor groepskamperen zijn drie aparte veldjes. Kinderen kunnen heerlijk spelen in (zelfgemaakte) hutten in het bos op het terrein. Ligging aan de LAW’s Trekvogelpad en Maarten van Rossumpad met het streekpad Veluwe Zwerfpad om de hoek. Ga op ’koninklijk bezoek’ in paleis Het Loo in Apeldoorn of geniet van de capriolen van de dieren in Apelheul. Het sfeervolle Openluchtmuseum Arnhem ligt in de buurt. Goede uitvalsbasis voor deelname aan de Apeldoornse Vierdaagse. Kamperen en feest vieren? Huur dagverblijf De Deel met keuken. T. 088 0990970 – www.nivon.nl/abkhuis / T. 088 0990979 – www.nivon.nl/hallsehull 02 Nivon Natuurvriendenhuis Allardsoog Nivon Natuurvriendenhuis Allardsoog ligt in Een-West op het drieprovinciënpunt. Aan de Friese kant liggen de bossen, heidevelden en duinen van Bakkeveen. Drenthe biedt esdorpen en het grote Fochteloërveen met kans op het spotten van kraanvogels. Het Groninger Noorderveld is een landschap met langgerekte vaarten waar vroeger platbodems turf vervoerden. Struin door het ’Pauperparadijs’, de voormalige koloniën van Weldadigheid in Veenhuizen waar landlopers, armen, en ook criminelen naar toe werden gestuurd om te leven en te werken. Ga een dagje naar Groningen, de Hortus Botanicus in Haren, Borg Nienoord of Landgoed Mensinge. Allardsoog is een goed vertrekpunt voor fiets- en wandeltochten. Het voormalige schoolgebouw met 61 bedden in tweepersoonskamers is geschikt voor individueel én groepsverblijf. Sporten kan in de speel- of sportzaal, de ruimte wordt ook vaak gebruikt door muziekverenigingen om te repeteren. In de goed geoutilleerde keuken worden vaak kookcursussen gegeven. T. 088 0990971 – www.nivon.nl/allardsoog 03 Nivon Natuurvriendenhuis en kampeerterrein Banjaert Op loopafstand van het strand staat in een duinvallei in Wijk aan Zee, het nieuwste Nivon Natuurvriendenhuis Banjaert. Ernaast ligt het familiekampeerterrein dat het hele jaar geopend is. In het doe-het-zelf-hotel liggen pannen, servies en bestek klaar voor gebruik door individuen en groepen. Huisdieren zijn niet toegestaan in het huis en ook niet op het kampeerterrein. De ruime plaatsen voor tenten, caravans en campers zijn deels voorzien van een elektra aansluiting. Banjaert ligt aan de Noordzee fietsroute LF1A en het Nederlands Kustpad (LAW). Via dit wit-rood gemarkeerde pad wandelt u van Banjaert naar het ongeveer 30 km verderop in Bergen aan Zee gelegen Nivon Natuurvriendenhuis Het Zeehuis. De Zaanse Schans met haar fiere molens geeft een goede indruk hoe de Zaanstreek er in de 17e en 18e eeuw uitzag. T. 06 43458185 – www.banjaert.nivon.nl / T. 088 0990973 – www.banjaert.nivon.nl/kampeerterrein 04 Nivon Natuurvriendenhuis De Bosbeek Dit grootste Nivon Natuurvriendenhuis ligt op de Veluwe, midden in het bos, in de nabijheid van de Ginkelse Hei waar schaapskudden grazen. Reeën komen tot aan de achterdeur. Met de hand gegraven heldere sprengenbeken stromen rondom het natuurvriendenhuis bij Bennekom. Overnacht in deze accommodatie als u mee doet aan de Nijmeegse Vierdaagse. De gemarkeerde wandelpaden Veluwe Zwerfpad en Trekvogelpad doen dit huis aan: ideaal dus om hier te slapen en meerdere dagen achtereen te wandelen. Ook dit natuurvriendenhuis biedt haar gasten een goed geoutilleerde keuken en gezamenlijk gebruik van de eetzaal en sanitair. Het vierpersoons vakantiehuisje De Karbonkel huren kan ook. De musea Kröller-Müller en het Van Gogh in Nationaal Park De Hoge Veluwe liggen op een half uurtje rijden. En als u daar toch bent, neem dan ook een kijkje in het Jachthuis Sint Hubertus. T. 088 0990974 – www.nivon.nl/bosbeek 70 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’

03 Sfeervol Overnachten in NIVON­accommodaties in Nederland 01 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, 02 01 Nivon Natuurvriendenhuis Den Broam Wie rust, cultuur en natuur zoekt, gaat naar het Nivon Natuurvriendenhuis Den Broam in het Twentse kerkdorp Buurse. Het kleinste Nivon Natuurvriendenhuis ligt op slechts enkele kilometers van de Duitse grens. Gasten krijgen een eigen slaapkamer met medegebruik van keuken, eetzaal en sanitair, zodat u privacy met gezelligheid combineert. In de serre komt u makkelijk in contact met de andere gasten. Vrijwilligers beheren ook dit ‘doe-het-zelf’-hotel. Wandel langs de 17e eeuwse watermolen ’Haarmühle’, het bijzondere natuurgebied het Buurserzand met haar 100 jaar oude jeneverbessen, het Witteveen met droge en natte heide of het Haaksberger- en Buurserveen. Onderweg verwondert u zich over de karakteristieke Twentse boerderijen van het type ’los hoes’ met de geveltekens op de nok. Ahaus met haar barokke kasteel ligt in de buurt. De wandelpaden Noaberpad en Trekvogelpad lopen langs het huis. T. 088 0990975 – www.nivon.nl/denbroam 02 Nivon Natuurvriendenhuis Eikhold Rijksmonument Eikhold ligt aan de rand van Heerlen. Naast twee authentieke eetzalen en goed uitgeruste keuken om zelf te koken, heeft dit Nivon Natuurvriendenhuis een grote multifunctionele ruimte en huisbibliotheek. Meerdere groepen kunnen tegelijk van dit ’bourgondische’ huis gebruik maken. In de parkachtige tuin kun je heerlijk zitten. Het voormalige koetshuis naast de villa is een vakantiewoning voor acht personen. Waan je in het buitenland in de Limburgse heuvels: kasteelhoeven, vakwerkboerderijen, watermolens, mergelgroeven, beekdalen, doornheggen en holle wegen, sfeervolle dorpjes en adembenemende uitzichten. Proef de heerlijke vlaai! Wereldse wandeltochten over het Pieter-, Krijtland- of Pelgrimspad. De Brunsummer Heide is grensoverschrijdend. Snuif cultuur in het Thermenmuseum Heerlen, het Nederlands Mijnmuseum, kasteel Hoensbroek, kijk kunst in het Bonnefantenmuseum Maastricht of de oude keizersstad Aken op maar dertien kilometer afstand. Binnen een uur ben je in de Ardennen of Luik. T. 06 18792104 – www.nivon.nl/eikhold 03 Nivon Natuurvriendenhuis De Hondsrug De Hondsrug is het enige Nivon Natuurvriendenhuis gelegen aan het bekende Pieterpad én het enige Nivon Natuurvriendenhuis met een rieten kap. De accommodatie, beheerd door vrijwilligers, staat in het Noordlaarder Bos. Wandelaars hebben hier de luxe om een goed gevulde ontbijtmand met broodjes, beleg, vruchtensap, koffie of thee en een vers gekookt eitje te bestellen. Het eerste lange-afstandwandelpad, het Drenthepad, voert langs dit zelfverzorgingshuis met goed ingerichte keuken. Medegebruik van sanitair en eetzaal. Naast het huis ligt een Nivon natuurkampeerterreintje. Cultuurlandschappen als Nationaal Park Drentsche Aa, het Hunzedal, de Veenkoloniën, het Groninger Hogeland en de Hondsrug omringen het huis. Strijk neer in één van de gezellige café’s in de binnenstad van Groningen, ga met het gezin naar Wildlands Aventure Zoo Emmen, Drents Museum Assen en Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Varen, surfen of kanoën op het Zuidlaardermeer kan ook. T. 088 0990980 – www.nivon.nl/hondsrug 04 Nivon Natuurvriendenhuis Het Hunehuis Bovenop de Havelterberg ligt het moderne en sfeervolle Nivon Natuurvriendenhuis Het Hunehuis. Het huis in de Bauhaus-stijl, gelegen aan het Drenthepad, wordt gekenmerkt door duurzaam bouwen. Vier tweepersoonskamers zijn voorzien van douche en toilet op de kamer. Medegebruik van keuken. De grote zaal biedt een prachtig uitzicht op de heidevelden en bossen van het Westerzand. Het Holtingerveld is dichtbij, de hunnebedden op slechts enkele honderden meters. Het Nationaal Park Het Drents-Friese Wold, het bekende Dwingelderveld, de moerassen van de Rottige Meenthe, de Weerribben en de Wieden liggen op fietsafstand. Ontdek ze met een zeilpunter, kano of fluisterboot. Vergaap je aan mooie brinkdorpen, zoals Diever en Ruinen, esdorp Orvelte, oude (vesting)stadjes als Steenwijk, Vollenhove, Zwartsluis en bezoek het Noorder Dierenpark Emmen. Het natuurkampeerveld naast Het Hunehuis biedt plaats voor tien tenten. T. 06 18791255 – www.nivon.nl/hunehuis Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 71 04

06 07 Sfeervol Overnachten in NIVON­accommodaties in 05 Nederland 02 09 01 04 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, 08 01 Nivon Natuurvriendenhuis De Kleine Rug ’Schipper mag ik overvaren’? De ’Heen en Weer Wolf’ zet je met bagage en boodschappen over naar het schier-r eiland waar Nivon Natuurvriendenhuis De Kleine Rug staat. Het enige natuurvriendenhuis dat alleen via het water te bereiken is. Pannen, servies en bestek staan klaar in de keuken. Ook de eetzaal en het sanitair deel je met anderen. Verblijf in een tweepersoonskamer. De gezellige woonkamer kijkt uit op het Wantij. Ook verhuur van twee blokhutten. Achter het Dordtse huis ligt een natuurkampeerterrein. Huur een kano en peddel door de kreken in de Hollandse Biesbosch; misschien spot je wel bevers. De volgende dag laat je je weer naar het ’vaste land’ overzetten om de historische stad Dordrecht te bezoeken. In het veenweidelandschap van de Alblasserwaard kronkelen wegen en houtkaden langs knotwilgen en geriefbosjes. De molens van Kinderdijk liggen op fietsafstand en met de Waterbus kom je er ook. T. 088 0990982 – www.nivon.nl/kleinerug 02 Nivon Koos Vorrinkhuis Dit Nivon Natuurvriendenhuis op de Utrechtse Heuvelrug is genoemd naar de politicus Koos Vorrink. Het Koos Vorrinkhuis ligt op een steenworp afstand van de Randstad en toch buiten. Vanuit het natuurvriendenhuis stap je zo de eindeloze bossen van de Utrechtse Heuvelrug en ’t Gooi in, de markeringen van het Trekvogelpad of Utrechtpad volgend. Tweepersoonskamers en medegebruik van keuken, sanitair en eetzaal. Lage Vuursche heeft ook genoeg restaurantjes. Een koninklijke wandeltocht voert langs Kasteel Drakensteyn, woonstede van prinses Beatrix en paleis Soestdijk. Landgoederen Pijnenburg en Groeneveld met buitenhuizen en aangelegde tuinen, contrasteren mooi met de polders van Utrecht. Klimbos Gooi Eemland is er voor avontuurlijke gasten. Dwaal door het Hilversum van architect Dudok, ga naar het museum voor Beeld & Geluid in Hilversum of het Singermuseum in Laren. T. 088 0990983 – www.nivon.nl/koosvorrink 03 Nivon Natuurvriendenhuis Krikkenhaar In het coulissenlandschap met houtwallen en essen in Twente ligt het oudste Nivon Natuurvriendenhuis: Krikkenhaar, geheel aangepast aan de eisen van deze tijd. Het huis ligt op een beschutte haar (zandrug) in een bos. De zonnige serre en de intieme kleine zaal zijn heerlijke plekken. De grote zaal is geschikt voor groepen. Slaapvleugel met tweepersoons- en gezinskamers, medegebruik van keuken en sanitair. Naast het huis in Bornerbroek liggen het trekkersveld en de vakantiehuisjes ’t Krikske en Op den Haar. Vlakbij Krikkenhaar beginnen tientallen wandel- en fietsroutes door het gebied dat rijk is aan kerkdorpen, water-r molens, havezaten en zouthuisjes. Het Overijssels Havezatenpad, Pieterpad, Twentepad en Marskramerpad en via het Knooppuntennetwerk Twente is er voor de wandelaars. Geniet van het landgoed Twickel (met kasteel), de havezate Weldam bij Diepenheim, het Zoutmuseum Delden, en Rijksmuseum Twente in Enschede. T. 088 0990984 – www.nivon.nl/krikkenhaar 04 Nivon Natuurvriendenhuis en kampeerterrein Morgenrood ‘Het leven is goed in het Brabantse land’. Dat geldt zeker voor een verblijf in het moderne Nivon Natuurvriendenhuis Morgenrood en het aangrenzende gelijknamige ruim opgezette (winter/natuur)kampeerterrein. Honden zijn welkom op het deels in het bos gelegen kampeerterrein. Overnacht in een tweepersoonskamer of geschakelde kamer speciaal voor gezinnen. Voor groepen is er het vakantiehuis Klein Morgenrood. De hoofdaccommodatie is rolstoel toegankelijk. Maak de maaltijden klaar in de goed geoutilleerde keuken. Morgenrood grenst aan de heidevelden en vennen van de Kampina en de Oisterwijkse bossen. Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen, een uniek levend stuifzandgebied is dichtbij. Er liggen kilometers aan fiets- en wandelroutes, waaronder het Nivon-Brabantsvennenpad. Het 2 kilometer verderop gelegen Staalbergven is een heerlijk natuurzwembad. Safaripark Beekse Bergen en de betoverende Efteling liggen dichtbij. T. 088 0990987 – www.nivon.nl/morgenrood / www.nivon.nl/morgenroodkampeerterrein 72 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 03

05 Nivon Natuurvriendenhuis Het Zeehuis In Bergen aan Zee staat in een prachtig duinlandschap Het Zeehuis op 500 meter van het strand. Dit monumentale Nivon Natuurvriendenhuis was ooit een vakantiekolonie van het Burgerweeshuis van Amsterdam. Gasten hebben twee keukens en meerdere zalen tot hun beschikking. Kinderen kunnen naar hartelust in en om het huis spelen. Dankzij een stoellift is het huis geschikt voor minder validen. Lekker uitwaaien op het strand, vliegeren, zwemmen en surfen. In het huis zijn toegangskaartjes te koop voor het Noord-Hollands Duinreservaat. Hierachter liggen de bollenvelden en de oude polders de Schermer en de Beemster met dijken, vaarten, sloten en gemalen. Bezoek de kaasmarkt in historisch Alkmaar en het kleine kunstenaarsdorp Bergen met de Amsterdamse School-architectuur. Via het wit-rood gemarkeerde lange-afstandwandelpad Nederlands Kustpad wandelt u van Het Zeehuis naar het ongeveer 30 km verderop in Wijk aan Zee gelegen Nivon Natuurvriendenhuis Banjaert. Het Zeehuis is startpunt van het Nivon-Trekvogelpad. T. 072 5816919 – www.nivon.nl/zeehuis 06 Nivon natuurkampeerterrein Lettelbert In de oeverlanden van het Leekstermeer in Groningen ligt het Nivon natuurkampeerterrein Lettelbert, omringd door houtwallen en water. Hier kunnen zo’n dertig tenten, caravans en campers staan. Het terrein heeft elektriciteit, warme douches, zonneboiler voor het tappen van afwaswater en een centrifuge. Ook staan er koelkasten en picknicktafels in de kapschuur (eenvoudige slechtweervoorziening). In de zomer maakt de terreinwacht regelmatig een kampvuur, waarboven de kinderen stokbrood mogen bakken. Vanaf het kampeerterrein stap je zo in de kano. Op het Leekstermeer kun je roeien, vissen, surfen en zeilen. De Lettelberterplas - op loopafstand- heeft een lekker zwemstrand voor kinderen. Een weids weidelandschap met wierden, kromme sloten en kronkelende wegen. Fietsen of te skeeleren op de stille landweggetjes is een genot. Verhuur van fietsen en kano’s. Natuurkampeerkaart ter plaatse te koop. T. 088 0990985 – www.nivon.nl/lettelbert 07 Nivon kampeerterrein De Meenthe De Meenthe, een kampeerterrein van Nivon Natuurvrienden ligt midden in het bos in de Friese Wouden. Kamperen rond een vijver, het voormalige zwembad. Het sanitair bevindt zich in de verbouwde kleedhokjes. Het terrein in Noordwolde biedt ruimte aan veertig tenten, caravans en campers. Koelkasten, wasmachine en droger. Voor kinderen zijn er speeltoestellenn een heerlijke speelhut en een volleybalveldje. Dit natuurkampeerterrein gelegen in een prachtig coulissenlandschap is toegankelijk voor houders van de Natuur-r kampeerkaart, ter plaatse te koop. Trekkers kunnen terecht op een apart veldje. Het riviertje de Linde meandert door de groene Stellingwerven. Nationaal Park Het Drents-Friese Wold strekt zich uit van Noordwolde tot Diever en Appelscha: heerlijk om te wandelen en fietsen. De moerassen van de Rottige Meenthe, de Weerribben en de Wieden liggen op fietsafstand. Al kanoënd of in een fluisterboot vogels en planten spotten is er fantastisch. T. 088 0990986 – www.nivon.nl/meenthe 08 Nivon kampeerterrein De Gele Anemoon In een oude boomgaard aan de Geul, diep in het Limburgse Heuvelland, ligt De Gele Anemoon. Dit autovrije kampeer-r terrein van Nivon Natuurvrienden in Wijlre beschikt over 58 plaatsen, bijna allemaal voorzien van een stroomaansluiting. Er is een peuterbad, speeltuintje, tafelvoetbalspel en een sportveld. Het moderne sanitair is verwarmd en rolstoeltoegankelijk, ook is er een slechtweeraccommodatie. Het trekkersveldje heeft een overdekte kookplaats. Verkoop van gekoelde dranken, ijs, kranten, eieren en gas. Oplaadpunt voor e-bikes. Het kampeerterrein biedt plaats aan tenten, caravans (geen dubbele as) en campers (max 10 meter). Met handige bagagewagentjes vervoer je de bagage naar de kampeerplaats. De beheerder rijdt de caravans met een trekkertje naar de standplaats. Fiets je stuk op de Cauberg en Keutenberg… Geniet van het Bourgondische leven op de terrassen van idyllisch Gulpen, Valkenburg, Maastricht of Aken. T. 088 0990977 / seizoen: 088 0990957 – www.nivon.nl/geleanemoon 09 Nivon natuurkampeerterrein De Grutto Weidevogels als de grutto en kievit laten zich horen als je neerstrijkt op Nivon Natuurvrienden-terrein De Grutto bij Delft. Dit natuurkampeerterrein ligt op een voormalig boerenerf in de weilanden van Midden Delfland tussen Delft, Schiedam en Vlaardingen. Een onverwachte oase van rust in het historische weidenlandschap midden in de Randstad. De karakteristieke erfbeplanting zorgt voor beschutte veldjes om heerlijk te kamperen, zonnepanelen zorgen voor warm water. Het terrein telt 25 kampeerplaatsen. Vijf zijn geschikt voor caravans en campers tot 6 meter lang. Heerlijk vertrekpunt voor fietstochten langs de weiden of bezoek aan musea. Natuurkampeerkaart verkrijgbaar. Open van Pasen tot en met de herfstvakantie. T. 088 0990958 seizoen / T. 088 0990978 buiten seizoen – www.nivon.nl/grutto Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 73

Sfeervol overnachten in Nederland Wandelen en overnachten langs het Pieterpad 01 02 03 04 05 06 07 09 10 11 12 13 08 NEDERLAND - Havezathe Carpe Diem Buitengewoon genieten bij Havezathe Carpe Diem. Havezathe Carpe Diem is gevestigd in een gemoderniseerde boerderij gesitueerd in Vethuizen. Een wijds uitzicht, landbouwgronden en op de achtergrond de Montferlandse bossen vormen het decor voor de ideale plek om tot rust te komen. Het landelijke hotel beschikt over zeventien sfeervol ingerichte kamers. Kies bijvoorbeeld voor het populaire 3-daags wandel- & fietsarrangement. Met dit arrangement kunt u al vanaf €159,- p.p. buitengewoon genieten bij Havezathe Carpe Diem. Het 3-daags wandel- & fietsarrangement is inclusief: Een kopje koffie/thee bij aankomst • Twee overnachtingen in een sfeervol ingerichte hotelkamer • Twee keer een uitgebreid ontbijtbuffet • Twee keer een driegangen à la carte diner in ons restaurant, gesitueerd op de oude deel • Verschillende routes om te voet of met de fiets het prachtige Achterhoek te verkennen. T. 0314-651424 – info@hotelcarpediem.nl – www.hotelcarpediem.nl 74 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ © Melissa Schalke

Het Pieterpad is niet voor niets de bekendste langeafstandswandelroute van Nederland. De route van Pieterburen naar de Sint­Pietersberg met een lengte van 492 kilometer en gemarkeerd met de bekende rood­witte paaltjes voert door afwisselende en prachtige landschappen van Nederland. In deze special vind je een selectie van de mooiste overnachtingsadressen die pal aan het Pieterpad liggen. Juist door de combinatie van wandelen en deze unieke overnachtingsplekken is het mogelijk om meerdere etappes te wandelen of te kiezen om het Pieterpad een weekend lang te wandelen. Veel plezier bij de zoektocht naar een sfeervol bed en breakfast, guesthouse of charmehotel langs het bekendste wandelpad van Nederland. Leeuwarden De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van betreffende accommodatie, niet de exacte positie. Assen Heerenveen Den Helder 03 01 02 Groningen Emmen 04 Alkmaar Purmerend Velsen Haarlem Amsterdam Amstelveen Leiden Den Haag Delft Vlaardingen Spijkenisse Rotterdam Dordrecht Oosterhout Hotel-Restaurant Crasborn Middelburg 6017 AR Thorn “Het witte Stadje” +31 (0)475 561 281 asborn.nl .hotelcrasborn.nl 15 14 Breda Roosendaal Bergen op Zoom Tilburg Eindhoven Helmond 11 12VeV 13 Venlo Alphen Zoetermeer Nieuwegein Gouda Capelle Nijmegen Oss 09 's-Hertogenbosch 10 Almere 06 Deventer Hilversum Amersfoort Utrecht Zeist Veenendaal Ede Arnhem 07 08 Apeldoorn Hengelo Enschede Almelo Hoorn 05 Zwolle Lelystad 15 Heerlen Kerkrade 14 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 75

Sfeervol Overnachten in 02 België De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie t de exacte positie 01 BELGIË - Vakantiehuis Seeblick Dit vakantiehuis is een geweldige bestemming voor wandelaars en fietsers: de 16 ruime tweepersoonskamers hebben elk een badkamer en een terras met een fabelachtig zicht op het prachtige meer van Bütgenbach. De accommodatie is zeer comfortabel en gezellig ingericht, in de authentieke stijl die zo typerend is voor de huizen van de Eifel. Veel mogelijkheden: wandelen, fietsen, MTB, water, bossen, Belgische Ardennen, Belgische Eifel, Oostkantons. Beddengoed is inclusief en opgemaakte bedden en verwarmd huis bij aankomst! Onze gasten kunnen rekenen op een toponthaal! Korting voor de midweek: Onze richtprijs bedraagt normaal € 50 per dag voor een tweepersoonskamer. Gasten die boeken voor een midweek (ergens tussen maandag tot vrijdag, zonder het weekend) genieten van een korting van 16% (€ 42 per tweepersoonskamer per dag). Vergeet niet de kortingscode ‘tevoet’ te vermelden. T. +32 80 44 53 86 – info@seeblick.be – www.seeblick.be 03 BELGIË - Velotel in Brugge Het unieke Velotel Brugge is een hotel gelegen aan de rand van de stad op 2,4 km van de Grote Markt. Velotel is gelegen in een groene omgeving, perfect om te genieten van het prachtige Brugge. Er is gratis parking voor alle gasten en natuurlijk fietsverhuur. Gebruik van de sauna en fitness is inclusief de kamerprijs. Verder is er gratis wifi in het ganse hotel. In de kamer bevinden zich koffie en thee-faciliteiten die onze gasten gratis kunnen gebruiken. Het vernieuwde restaurant O’vélo verwent u dagelijks met verse gerechten. Wij beschikken ook over een taxiservice die u van het hotel naar de eiermarkt brengt en terug. U kunt er gratis tennis- en petanque spelen en er zijn gezelschapsspellen beschikbaar. Wij kijken ernaar uit om u te verwelkomen! T. +32 (0) 50 25 25 25 – info@hotelvelotel.com – www.hotelvelotel.com 04 BELGIË - B&B en camping Leeuwerikenveld Nicole & Jos ontvangen al 15 jaar met dezelfde intentie hun gasten in de - inmiddels uitgebouwde - B&B Leeuwerikenveld met 8 kamers en een capaciteit van 29 slaapplaatsen. In de prachtige achtertuin ontdek je de éérste erkende mini-camping van Vlaanderen, bestaande uit een trekkersveld voor 15 tenten en 2 trekkershutten, aangevuld met 30 camper-en caravanplaatsen. De combinatie van deze twee overnachtingsmogelijkheden - met aanhorige parking – zorgt voor een uitzonderlijk verblijf voor families en groepen met diverse interesses: natuurliefhebbers, wandelaars, fietsers, ruiters en menners, tractor- en andere oldtimerverenigingen, sportfietsgroepen, bromfietsgroepen, hondenliefhebbers en geocaching. Tevens is onze locatie uitermate geschikt voor kampeergroepen! T. +32 11 784040 - M. +32 475350385 – Info@leeuwerikenveld.be www.leeuwerikenveld.be – www.mini-camping-leeuwerikenveld.be 03 01 Charmant hotel Gastvrij bed and breakfast Sfeervol vakantiehuis Gezellige camping www.prettigovernachten.nl 76 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’

Sfeervol Overnachten in Frankrijk 01 03 02 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie xacte positie 01 FRANKRIJK - Chambres d’hôtes Le Pech Grand Wandelen, fietsen, een zacht bed en lekker eten ..... meer moet het niet zijn! Veelzijdig en authentiek, dat zijn de sterke punten van de Lot. Hier kun je ver weg van het massatoerisme nog eindeloos wandelen en fietsen zonder iemand tegen te komen. Oude paden, groene valleien, grotten, streekprodukten, aangenaam weer en middeleeuwse dorpjes zoals Rocamadour, Sarlat en Collonges-la-Rouge: het is allemaal aanwezig in onze mooie streek. In onze chambres d’hôtes, vind je het echte vakantiegevoel terug. Wij proberen dan ook aan al jullie wensen te voldoen. T. 0033 (5) 65 32 27 98 – info@pechgrand.com – www.pechgrand.com 02 FRANKRIJK – Wandelen tussen de Alpen en de Provence Glimlach naar de Alpen onder de hemel van de Provence in de Drôme. Ontdek de ongekende flora en fauna, afgewisseld met zonnebloem- en lavendelvelden, wijngaarden, indrukwekkende natuurmonumenten, rivieren, ruige bergtoppen en lieflijke weides. De geuren en kleuren zijn een feest voor iedere natuurliefhebber. De ongerepte natuur is bij uitstek geschikt voor het maken van prachtige wandel- en fietstochten in de Haut Diois en het Parc du Vercors met zijn plateaus en bergkammen. De combinatie van Provençaals middelgebergte en mooi weer maakt de streek uitermate boeiend. Wij hebben zelf veel wandelingen en fietstochten gemaakt en in het Nederlands voor u beschreven, variërend in lengte en niveau. Hierdoor kunt u heel ontspannen zelfstandig op stap. U verblijft in comfortabele gastenkamers met uitgebreid ontbijt of vakantiehuisjes, met zwembad en avondmaaltijden in een gemoedelijke en rustige ambiance. Prijs vanaf € 70 per nacht. T. 0033 4 75 21 29 83 – info@aumoulindantan.com – www.aumoulindantan.com 03 FRANKRIJK - culinaire wandel- of fietstocht Sfeervol overnachten bij Nederlanders en een Vlaming op de mooiste vakantieplekjes in de Aveyron in Zuid-Frankrijk. Wandelend of fietsend van het ene logeeradres naar het andere door het ongerepte heuvellandschap van de rivier de Tarn in het Parc Naturel Regional des Grands Causses tussen Albi en Millau. Hoogtes tussen 250 en 600 m. Elke accommodatie (chambre d’hote of gite) heeft een eigen sfeer en karakter en je wordt door de bewoners gastvrij onthaald met een drie-gangen diner, een gerieflijke gastenkamer en de volgende ochtend een uitgebreid ontbijt. Je krijgt routekaarten en een picknick mee voor onderweg en de bagage wordt vervoerd naar het volgende adres. De tochten worden op maat gemaakt, desgewenst met rustdagen. Welkom van april t/m juni en in september en oktober. T. +33 5 659 947 33 – info@lacazette.com Wandeltocht: www.franse-valleientocht.nl – Fietstocht: www.tourdutarn.com 04 FRANKRIJK - Wandelvakantie in mooi Bretagne (Gr34) Buiten juli/augustus organiseren we mooie individuele wandelarrangement in Bretagne. Langs de Bretonse kust loopt één lang wandelpad met beklimmingen over de beroemde roze granieten rotsen en afdalingen naar de parelwitte stranden. De grote getijdenverschillen laten bij vloed complete stukken strand onder water staan. Tijdens eb is het aanzicht geheel anders; de vele oesterkwekerijen en eilanden worden zichtbaar en te voet bereikbaar. Je wandelt door bossen en langs historische plaatsjes. Ons arrangement: met eigen auto rijdt je naar het beginpunt. Einde wandeling halen we je op en brengen je terug naar je auto. ‘s Ochtends: een uitgebreid ontbijt met verse en huisgemaakte producten (lunchpakket neem je mee). ‘s Avonds: een heerlijk 3 gangen menu, grotendeels biologisch uit eigen tuin en indien gewenst vegetarisch. Ontdek de schoonheid van Bretagne. Prijs 2 pers.: vanaf 1180euro/wk T. +33(0)296470774 / +33(0)643030478 – info@opvakantieinbretagne.nl – www.opvakantieinbretagne.com Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 77

Sfeervol Overnachten in 02 06 Frankrijk 07 09 03 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie xacte positie 01 FRANKRIJK - Wandelen in de Montagne Bourbonnaise Wandelen in de Montagne Bourbonnaise vanuit de B&B van Rudolf en René. In de Montagne Bourbonnaise in de Auvergne hebben wij een sfeervolle B&B gerealiseerd, waar u iedere avond kunt meegenieten van de table d’hôtes. En wij, dat zijn Rudolf en René, misschien bij u ook wel bekend van het tv-programma Ik Vertrek uit 2007. Verblijfsmogelijkheid bij ons zijn: drie ruime kamers en een suite, allen met eigen badkamer, twee gÎtes (2 en 4 personen) en een minicamping met drie plaatsen. Meer dan 30 beschreven wandelingen in de buurt in het boekje van Topoguides en ook de mogelijkheden om ‘wild’ te wandelen. Veel recreatiemogelijkheden in de omgeving. In onze tuin is een zwembad, sauna en voldoende zon en schaduwplekjes. Ook voor groepen hebben wij leuke mogelijkheden. Vragen of wensen: mail ons! T. 0033(0)477657894 – lesbiefs@lesbiefs.eu – www.lesbiefs.eu 02 FRANKRIJK - Folie à deux, Chambre d’hôtes en gîte Rust, ruimte en eindeloos wandelen of fietsen. Je bent van harte welkom bij Folie à deux, een sfeervolle B&B vlakbij Langres en de A31, op doorreis naar het zuiden of voor een langer verblijf. Wij bieden comfortabele kamers met ontbijt en eigen sanitair of een volledig ingerichte gîte. Mogelijkheid tot 3-gangendiner voor alle gasten, óók de vegetarische, met veel zelfgemaakte producten uit eigen moestuin. Je vindt ons in een sfeervol oud huis aan de rand van Corgirnon, een klein dorp in het zuiden van de Haute Marne. Het landschap is afwisselend en heuvelachtig. De omgeving leent zich bij uitstek voor wandelen en fietsen. Wij hebben meerdere routebeschrijvingen voor zowel korte als langere afstanden. Graag tot ziens, Charlotte en Vincent. T. +33(0)954411629 – info@folie-a-deux.eu – www.folie-a-deux.eu 03 FRANKRIJK - B&B Domaine Méditerranée Onze sfeervolle Zuid-Franse B&B Domaine Méditerranée ligt in Paraza, een dorpje aan het ’Canal du Midi’ (UNESCO Werelderfgoed), nabij Narbonne. Het ligt centraal tussen diverse grote Natuurparken waardoor u direct van uit huis veel en zeer diverse wandelingen en fietstochten kunt maken. Op een half uur westelijk rijden liggen de uitgestrekte stranden van de Middellandse Zee, en zuidelijk de prachtige robuuste ruines van de Katharen kastelen. Onze B&B is op Franse leest geschoeid, met een Nederlands kwaliteitsniveau. Na een actieve dag is het goed nagenieten in onze groene tuin met zwembad. Naast een continentaal ontbijt, kunt u ook bij ons ’s avonds dineren. Onze heerlijke eerlijke keuken is Frans – Italiaans met een knipoog naar de Aziatische keuken. Transfer van en naar de vliegvelden Carcassonne, Perpignan en Béziers is mogelijk. T. 0033468433645 – info@domaine-mediterranee.fr – www.domaine-mediterranee.fr 04 FRANKRIJK - Auvergne, Chambre d’hôtes Le Vertige • Ongerepte natuur • Fantastische vergezichten • Oase van rust en ruimte • Comfortabele sfeervolle kamers • Riante kampeerplaatsen • Gevarieerd en lekker eten • Eindeloos wandelen en fietsen in directe omgeving • Duurzaamheid • Gastvrijheid • Ongedwongen sfeer Le Vertige is een sfeervol verbouwde boerderij met vijf comfortabele tweepersoonskamers en een natuurkampeerterrein, midden in natuurpark ‘Livradois-Forez’. De tuin met zijn vele sfeervolle plekjes gaat als vanzelf over in de aangrenzende natuur, velden en bossen. Het terrein biedt u een prachtig uitzicht op het gelaagde landschap en de Chaine de Puys, waaronder de Puy de Dôme. Vanuit Echandelys kunt u dagtochten maken naar Puy en Velay, Chaise Dieux, Issoire, Ambert, Clermont Ferrand en natuurlijk de vulkanen om ‘s avonds weer te genieten van de rust en het comfort van Le Vertige. T. 0033 473728668 – contact@levertige.nl – Bekijk onze arrangementen op www.levertige.nl 78 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 088 01 04 05

05 FRANKRIJK - Sportief genieten op Goute la vie! Goute la vie, ‘proef het leven’, is een plek waar je volop van het leven kunt genieten. Dat kan ter plekke, in alle rust op de camping , op je kamer of buiten. Vanaf Goute la vie zijn fantatstische wandelingen te maken. Deze wandelingen gaan door de bergen, langs watervallen, meren en beekjes. De vergezichten zijn prachtig, zowel richting de Mont Blanc als het Rhonedal. Ook zijn er mooie fietstochten te maken. Rustig, via de ‘via Rhona’ of pittige colletjes, waarbij de Colombier en de Mont du Chat bereikbaar zijn. En daarna volop genieten van een lekkere maaltijd, goede gesprekken en gezelligheid. Kortom, ben je sportief en hou je van het goede leven, dan is Goute la vie de plek voor jou! T. (0033)674976027 – goutelavie@hotmail.com – www.goutelavie.com 06 FRANKRIJK - B&B La Perle d’ Anrosey: een adellijk landhuis met Ruimte om te Zijn B&B van Nederlandse eigenaren in een adelijk landhuis met 5 ruime gastenkamers, elk met eigen badkamer. La Perle is gelegen in een verrassend mooi gebied op 600km van Utrecht. Stil en rustig, nog niet ontdekt door het massa toerisme. Bosrijk, groen en heuvelachtig met kleine riviertjes en niet ver van de bron van de Maas; een uitgebreid wandelgebied. Wandelkaarten en -tochten aanwezig. Elke avond mogelijkheid om mee te dineren aan de table d’hôtes. T. 0033 325 88 20 01 – ebrehm@orange.fr – https://laperledanrosey.nl 07 FRANKRIJK - Excellent Sarlat, dichtbij centrum Sarlat In het prachtige, bourgondische Sarlat (Périgord Noir/ Dordogne) liggen 2 geschakelde zelfstandige vakantiehuizen in een rustige wijk tegen een heuvel met vrij, groen uitzicht rondom. Je waant je in een dorpje, maar wandelt in precies 10 minuten naar het levendige historische centrum van de stad. In de omgeving is er van alles te doen: kastelen en tuinen, een boottocht over de Dordogne of fietsen over een oude treinbaan. En natuurlijk liggen er wandelroutes voor u klaar. Beide recent gerenoveerde vakantiehuizen hebben een ruime woonkamer, (semi-) open moderne keuken, badkamer, apart toilet, 1 of 2 slaapkamers voor 2 personen en een schaduwrijk tuin-terras. Veel privacy, ruimte en groen, met het gezellige Sarlat letterlijk aan uw voeten. De nederlandse eigenaren zijn goed bereikbaar en heten u graag persoonlijk welkom. T. 00 33 6 45086290 – info@excellentsarlat.com – www.excellentsarlat.com 08 FRANKRIJK - Hotel Camping sur Yonne** Sur Yonne ligt in de Bourgogne aan de westrand van het Parc du Morvan. Wilt u wandelen of fietsen in deze prachtige omgeving, dan hebben wij schitterende wandel- en fietstochten beschreven en ingetekend op kaart voor u klaarliggen. De tochten gaan door een fraai heuvelachtig landschap van bossen afgewisseld met weilanden en dikwijls langs water. Sur Yonne is een kleinschalig bedrijf met Bourgondische gastvrijheid. Het hotel met 10 kamers heeft de knusse uitstraling van een Chambres d’Hotes. Gescheiden van het hotel ligt de camping met 10 plekken. Tevens verhuren wij ons vakantiehuis Maison du Bois Tordu. In het restaurant serveren wij een Bourgondisch 3-gangenmenu. Denkt u bij Frankrijk - net als wij - aan rust, ruimte, lekker eten, wijn en (actief) genieten van de natuur? Dan zult u het bij ons prima naar uw zin hebben! T. +33-386 22 46 67 – info@sur-yonne.com – www.sur-yonne.com en http://morvan-wandelen-fietsen.com 09 FRANKRIJK - La Garnasette, vegetarische B&B Wij ontvangen nog steeds met veel plezier “wandelaars en smulpapen”, dat is een motto dat we volgens onze gasten echt waar maken: sommige mensen kwamen hier al 10 jaar… De prachtige rustige natuur zorgt voor heerlijke wandelmogelijkheden en wij hebben kaartmateriaal voor u ter beschikking. Na een lange tocht (of na een luie dag, dat kan ook) wacht u het apéritief en dan een heerlijke 4 of 5-gangenmaaltijd! Biologisch, vegetarisch of glutenvrij, altijd een feest… U kunt logeren op ons grote terrein in uw eigen tent, in onze caravan, in een mooie kamer of in onze ingerichte yourt onder de sterrenhemel; de nieuwste aanwinst voor rustzoekers… Hartelijk welkom op la Garnasette! De sfeer: groen, liefde voor de natuur, respect voor elkaar! T. +33 471574096 of +33 630352386 – lagarnasette@laposte.net www.lagarnasette.net – www.yurtvakantiefrankrijk.nl Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 79

Sfeervol Overnachten in Portugal De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 PORTUGAL - Studio B&B Quinta da Perdiz, 06 011 04 z Costa da Prata e 05 03 t 02 Luxe logeren aan de Zilverkust, midden in de natuur, In een rustig landelijk gebied en aan het einde van een doodlopende weg, ligt B&B Quinta da Perdiz. De perfecte locatie voor onze bed and breakfast. Wij, Pieter en Anita, hebben in 2006 onze quinta gekocht na een lange speurtocht. De quinta bevat 7500 meter eigen terrein en is voorzien van zwembad en intieme patio, waaraan 2 van de 4 B&B studio’s en ons eigen huis zijn gelegen. Een prachtige omgeving, geweldig uitzicht; een plek met een heerlijk ontspannen sfeer in en om het huis. Wij hebben al vele wandelingen in de prachtige natuur en de pittoreske dorpjes gemaakt en elke keer is het weer genieten geblazen! Natuurlijk zijn er ook mooie wandelingen langs de stranden en de natuurgebieden in de omgeving. Het natuurgebied de Candeiros is een dik half uur rijden en er zijn prachtige hike trails. Ook hebben wij folders en kaarten met wandelingen. Wij ontvangen onze gasten met trots en veel plezier. T. 00351-262979054 / M. 00351-917499492 – holiday@quinta-da-perdiz.com – www.quinta-da-perdiz.com 02 PORTUGAL - Beleef The Art of Joy! Vier het leven op een paradijselijke plaats met magistrale uitzichten op de Atlantische Oceaan in Portugees Algarve. Geniet van de overweldigende natuur, diverse landschappen, pittoreske plaatsjes, vergezichten, de zuid- en westkust op korte afstand en overheerlijke eten. Onthaast en relax in ons ecologische bed & breakfast. Proef zuiver water uit onze bron. In 2014 door Zoover uitgeroepen tot tweede bed & breakfast in Portugal. Gastvrijheid staat bij ons hoog in het vaandel! Comfortabele ruime accommodatie met oceanview en luxe boxspringbedden: 3 x 2 persoonskamer, 1 x 4 persoonskamer en 2 appartementen. Kosteloos gebruik van jacuzzi met adembenemend uitzicht. Sabbatical en inspiratiebron voor schrijvers. Wandelen (met eigenaresse als gids), GPS wandelingen, routebeschrijvingen, Wandelen, Yoga en op Adem komenweek, Wandel Relaxweek, en all-inclusive Wandelweken. Tevens wandelcoaching, massage en levensloopbaantraject. T. 00351 282 912893 – M. 00351-911058633 – info@theartofjoy.nl – www.theartofjoy.nl 03 PORTUGAL - Guesthouse Monte Rosa Weg van het massatoerisme, op 9 km van de Atlantische kust, vind je Monte Rosa in het prachtige boerenland. Vlakbij liggen het authentieke dorpje Barão (2km) en het historische stadje Lagos. Oude boerenwoningen (“montes”) zijn omgetoverd tot sfeervolle gastenkamers en huisjes, met kookgelegenheid. In de gezellige gemeenschappelijke ruimte, met selfservicebar, vind je spelletjes en een bibliotheek. Je kunt yogalessen volgen, gemasseerd worden en relaxen aan het zwembad. Dagelijks kun je heerlijk en gezond ontbijten en van april tot oktober kun je inschrijven voor verrukkelijke gemeenschappelijke maaltijden, met vegetarische optie. In de maanden dat er niet gekookt wordt een kostenloze transportservice geboden naar het dorpsrestaurant. Op Monte Rosa kun je vakantie combineren met persoonlijk ontwikkeling en andere activiteiten, zoals wandelen, fietsen, yoga, surf, paardrijden, coaching/ wandelcoaching, massage, dans en schilderen. De sfeer is gemoedelijk en er is aandacht voor het milieu. T. +351 2826 87002 – M. +351 9185 52400 – info@monterosaportugal.com – www.monterosaportugal.com 04 PORTUGAL - Quinta Japonesa Quinta Japonesa is gelegen in een groene vallei met appel- en perenbomen, 20 minuten van zee en mooie zandstranden, 1 uur van Lissabon. Verder centraal gelegen voor het bezoeken van wel 6 UNESCO world heritage-plekken. Twee natuurparken met gemarkeerde wandelpaden zijn binnen 30 minuten aan te rijden. Wij hebben twee appartementen die het hele jaar door geopend zijn, met (vloer) verwarming. Van maart t/m oktober zijn er drie luxe tenten om direct in verbinding te staan met de natuur. Prijzen vanaf 2 personen, 69 euro per nacht (alleen juli en augustus is hoogseizoen). Vakantieprogramma en vervoer is mogelijk, vraag naar de mogelijkheden. Kruidenier en heerlijke restaurants op 3 tot 10 minuten afstand. Kom ook genieten van de Portugese gastvrijheid. T. + 00351-262-926300 – info@quintajaponesa.com – www.quintajaponesa.com www.Facebook.com/QuintaJaponesa 80 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’

05 PORTUGAL - Monte Maravilhas Monte Maravilhas is een 8,5 ha groot landgoed in de Alentejo. Het ligt in de omgeving van het Santa Clarameer, aan de voet van het Monchique gebergte in het zuiden van Portugal. Op het landgoed bevinden zich drie zonnig gelegen vakantiehuizen, een kleinschalige camping en een zwembad. Monte Maravilhas biedt rust, privacy en ruimte en is een uitstekend vertrekpunt voor wandelaars. Er zijn 9 beschreven wandelingen met gedetailleerde kaarten, 7 wandelingen vanuit Maravilhas, 1 langs de Atlantische westkust en 1 bij het Santa Clarameer Naast individuele wandelvakanties bieden we groepswandelvakanties met een gids, yogavakanties en schildervakanties. ‘Maravilhas’ betekent ‘wonderen’ en het natuurgebied draagt niet voor niets die naam. Welkom in ons paradijs voor een wonderbaarlijke vakantie! T. +351 283925397 of +351 964235864 – info@maravilhas.nl – www.maravilhas.nl 06 PORTUGAL - Bonjardim: Waar cultuur natuur ontmoet! Beste wandelaars, we zijn erg blij met uw interesse voor onze streek. Onze wandelaars geven aan dat de wandelingen bij ons erg mooi en divers zijn en dat ze het gevoel hebben ‘thuis’ te komen op onze quinta. We geven u een indruk van de Portugese cultuur en gastronomie en vertellen graag over onze manier van biologische wijn maken. De maaltijden (op aanvraag) zijn gebaseerd op lokale recepten en lokale ingrediënten. Onze bijdrage aan de lokale economie, het beschermen van het milieu en het respect voor de cultuur worden vaak geprezen door onze gasten op onder meer Zoover en Tripadvisor. Bel ons gerust voor reisadvies over vluchten, huurauto, bus, trein etc. voor uw vakantie naar Portugal; we hebben 28 jaar ervaring. Of kom in de winter gewoon bij ons langs in Nijmegen. Huub en Wil T. Nederland: 0031-618852022 – T. Portugal 00351-969080788 – info@bonjardim.eu www.bonjardim.eu onjardim.eu Sfeervol Overnachten in Ierland De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 IERLAND - Tigh Fitz Bed and Breakfast st Tigh Fitz B&B is een ‘family run’ guesthouse op Inishmore, het grootste eiland van de drie Aran Islands in Galway Bay, Ierland. Het eiland is 12 mijlen lang en heeft een breedte van 3 mijl. Inishmore heeft 840 vaste bewoners. Het eiland is beroemd om haar Ierse cultuur, haar loyaliteit aan de Ierse taal en de enorme rijkdom aan archeologische overblijfselen, die zelfs uit de tijd van vóór Christus dateren. Dit is inclusief het ‘Dun Aengus’ fort, omschreven als het meest barbaarse monument in Europa. Vanuit de meeste kamers in Tigh Fitz kijkt u uit over de oceaan. Verder hebben alle kamers een eigen toilet en badkamer, een TV, een telefoon en thee­ en koffiefaciliteiten. U kunt Inishmore het hele jaar per vliegtuig of per boot bezoeken. Het vliegveld is slechts 10 minuten lopen van Tigh Fitz en naar de haven loopt u in 30 minuten. Ook de pubs, restaurants en het strand liggen in de directe nabijheid van Tigh Fitz. BEL DIRECT voor de beste deals! T. 00353 99 61213 – info@tighfitz.com – www.tighfitz.com + 099 61213 – info@tighfitz.com – www.tighfitz.com 02 IERLAND - Fuchsia House, guesthouse in Killarney Op een stille, afgelegen plek, op enkele minuten loopafstand van het centrum van Killarney, vindt u Fuchsia House, een luxe 4-sterren guesthouse. In onze gastvrije accommodatie - gelegen aan de Ring of Kerry - zult u zich direct zeer welkom voelen! Wij bieden u een betaalbare, luxe accommodatie met kamers die ruim, gezellig en schoon zijn. Kamers met een unieke, eigen stijl, grote kingsize bedden met orthopedische matrassen en kussens en een eigen badkamer met ligbad. Vanzelfsprekend is er gratis WiFi. Fuchsia House biedt dagelijks verse, zelfgemaakte gerechten voor een rijkgevulde ontbijttafel. Fuchsia House heet u van harte welkom: alles wat u nodig hebt voor een ontspannen en comfortabel verblijf vindt u bij ons in Killarney. T. +353 64 6633743 – fuchsiahouse@eircom.net – www.fuchsiahouse.com Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 81 01 02

Ontvang ‘te voet’ twee jaar voor de prijs van één jaar Nú een abonnement nemen op ‘te voet’ hebben we wel heel aa gemaakt. Want als u zich nu abonneert ontvangt u ‘te voet’ twe voor de prijs van één jaar. Dat is een besparing van liefst 50%! Zo bent u voor 26 euro twee jaar lang op de hoogte van alles op het gebied van wandelen. op U ontvangt in die twee jaar in totaal twaalf geprinte edities en a online edities van ‘te voet’. Dat is slechts iets meer dan één eur per nummer! Twijfel niet langer en grijp deze buitenkans. Ga naar: www.wandelkrant.nl De echte wandelaar kiest voor ‘te voet’. Actueel, informatief en inspirerend. acht uro aantrekkelijk ee jaar Gebruik de kortingscode AD16TV en ontvang 50% korting! Van EU52 voor EU26

01 Sfeervol Overnachten in Spanje 03 02 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 02 SPANJE - B&B Lasnavillasmm, Montefrio, Andalusie B&B Lasnavillasmm ligt in het mooie bergdorpje Montefrio tussen Granada en Cordoba. Montefrio is één van de dorpen met de mooiste zichten ter Wereld! (cfr National Geographic) Lasnavillasmm staat voor rust en stilte. Het zalige genieten van de omgeving, de zon, de natuur. Kortom even heerlijk op adem komen. Voor de wandelaars hebben we vele wandelingen en speciale arrangementen van 4 dagen tot een week. Je kan in lussen wandelen vanaf onze Cortijo of wandelen zonder bagage. Fietsers komen aan hun trekken zowel met de koersfiets als MTB. Marc gidst je langs de mooiste paden. Fietsen kan je huren ter plaatse. T. +34 680573077 – lasnavillasmm@gmail.com – www.lasnavillasmm.com 03 SPANJE - B&B Cueva La Solana Bed and Breakfast Cueva la Solana is gedeeltelijk onder de grond gebouwd, wat typerend is voor deze omgeving. Gelegen in een rustige omgeving in de bergen tussen de dorpen Hondon de las Nieves en Hondon de los Frailes, een gebied dat zeer geschikt is voor wandel- en mountainbiketochten. Ontdek ‘s nachts de totale rust en constante temperatuur van 18 tot 20 graden die een grotkamer biedt. Tevens zijn er twee kamers met mooi uitzicht op de bergen, de amandelbomen en het zwembad. De B&B ligt tussen de amandel- en olijfbomen. Bij het verkoelende zwembad met groot zonneterras heeft u een prachtig uitzicht op het dal en de omliggende bergen. Voor de wat koelere dagen (of erg warme dagen) kunt u in de originele bodega genieten van de lokale wijn. T. +34 622 003 761 – inge_2666@hotmail.com – www.bbspanje.com Charmant hotel Gastvrij bed and breakfast Sfeervol vakantiehuis Gezellige camping www.prettigovernachten.nl Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 83

Sfeervol Overnachten in Luxemburg De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie ie 01 LUXEMBURG - Camping Neumuhle Genieten en kamperen midden in de natuur op Camping Neumuhle, een terrassencamping in het Mullerthal in Luxemburg. In het hoogseizoen een familiecamping met kinderanimatie, zwembad, frituur en bistro. In voor- en naseizoen vindt u rust en ruimte als op een minicamping, met ’s avonds de gelegenheid voor een lekker hapje eten en een drankje in de bistro. Verder elke morgen verse broodjes op bestelling, wandel- en fietsmogelijkheden direct vanaf de camping en de wandelroute GR5 op korte afstand. De camping is ideaal gelegen voor vele uitstapjes in de omgeving, zoals een bezoek aan een van de kastelen in Beaufort, Vianden of Larochette, de Schiessentumpfel, Trier, stad Luxemburg enz. Geen eigen kampeermiddel? Wij hebben luxe mobilhomes voor de verhuur met twee of drie slaapkamers. Tevens 2 blokhutten; hierin is ook uw huisdier welkom! T. 00352 879391 – info@camping-neumuhle.lu – www.camping-neumuhle.lu 02 LUXEMBURG - Logis - Gourmet & Relax Hôtel de la Sûre**** • Logis hotel • restaurant • bar-brasserie • groot terras • rock spa, wellness en beauty center • vergaderruimtes EEN ORIGINEEL CADEAU-IDEE: EEN VERBLIJF OP MAAT, DE MOGELIJKHEDEN ZIJN EINDELOOS! T. 0352 839 110 – www.hotel-de-la-sure.lu 01 02 Sfeervol Overnachten in Italië De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 ITALIË - Agriturismo Residenza Torre del Colle rre del Colle Zeer centraal gelegen en in een van de mooiste streken van Umbrië (juist onder Perugia en dichtbij Bevagna), tussen velden vol olijfbomen, wijngaarden en zonnebloemen, schittert Residenza Torre del Colle, een agriturismo die wordt gerund door de Nederlandse Hans en José. Het complex bestaat uit een typisch Umbrisch landhuis met twee grote appartementen en een loggia met vier appartementen. Ze zijn stuk voor stuk zeer sfeervol ingericht en voorzien van alle comfort, elk appartement een eigen zitje op het terras en uitzicht op het zwembad, zodat je heerlijk buiten kunt eten. De perfecte uitvalbasis voor uw wandelingen rond Assisi, Spello de natuurparken Monte Subasio en Monte Sibilini of de Sagrantino route langs de wijngaarden en olijfbomen! CI VEDIAMO? T. +39 0742 362083 – info@residenzatorredelcolle.com – www.residenzatorredelcolle.com 84 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 01

Sfeervol Overnachten in Duitsland 01 02 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie dies sitie 01 DUITSLAND - Hotel-Pension zum Paradies Dit traditionele hotel-pension ligt in de vallei “Strycktal” van Willingen in het mooie Sauerland en biedt landelijke kamers inclusief ontbijt. De rookvrije kamers van het hotel-pension zijn voorzien van een satelliet-tv en een zithoek. Het gezellige restaurant serveert een uitgebreid ontbijtbuffet dat bij de kamerprijs is inbegrepen. Tevens kunnen wij u ´s avonds een menu aanbieden. Het Strycktal is een geweldige keuze voor reizigers die geïnteresseerd zijn in natuurwandelingen, mountainbiken en bergwandelingen. Ons hotel-pension is een goede uitvalbasis van de vele wandelroutes van het natuurpark Diemelsee, deze lopen langs ons hotel-pension. De wandelroutes Uplandsteig, Uplander Pelgrim en geselecteerde Speedhiking-routes starten in Willingen. Het centrum van Willingen ligt op slechts 2 km van het hotel-pension. Wij heten u graag van harte welkom, Miranda en Peter T. 0049 5632-6239 – www.hotelzumparadies.nl 02 DUITSLAND - Hotel-Restaurant Heidsmühle In de bosrijke omgeving van Manderscheid ligt een bijzondere, idyllische overnachtingsaccommodatie: Hotel-Restaurant Heidsmühle. Het vulkaanlandschap dat u hier aantreft is uitermate geschikt voor iedereen die van een weldadige rust in de natuur wil genieten, maar er ook als wandelaar of fietser op uit wil trekken. Heidsmühle is een ideale accommodatie voor zowel groepen als voor individuele natuurliefhebbers. Vers gevangen forellen zijn de specialiteit ‘van het huis’. De keuken van Heidsmühle gebruikt voor haar gerechten zoveel mogelijk de producten uit directe omgeving. En rond koffietijd zit hier iedereen heerlijk te smullen van de befaamde, versgebakken taartjes en koeken uit eigen bakkerij. Deze lekkernijen worden al meer dan 40 jaar dagelijks vers gemaakt! T. 0049-6572-747 – post@heidsmuehle.de – www.heidsmuehle.de Sfeervol Overnachten in Oostenrijk 01 De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie 01 OOSTENRIJK - Wandelroutes vanaf Pension Adlerhorst*** Op 5 wandelminuten van de oevers van de Ossiacher See staat ons 3*** ontbijtpension en appartementenhuis. Wandelingen beginnen al vanaf ons pension maar u kunt natuurlijk in de omgeving talloze wandelingen maken in alle gradaties. De ‘huisberg’ Gerlitzen is op 7 min rijden en daar kun je de gondel pakken om op de berg mooie wandelingen te maken. Deze berg biedt een prachtig uitzicht over Karinthië. Al onze kamers (7) en appartementen (6) hebben een douche en wc, satellietTV en DVD speler. Ze zijn huiselijk ingericht, wat bijdraagt aan het gevoel je thuis te voelen op vakantie. Wilt u ook bij ons in de gezonde en schone berglucht genieten van mooie wandelingen en/of fietsroutes? Kijk dan snel op onze website voor meer informatie. Wij verheugen ons op uw bezoek! T. +43 4243 23305 – info@pensionadlerhorst.at – www.pensionadlerhorst.at Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 85

Sfeervol Overnachten in Zwitserland De nummers op het kaartje zijn een indicatie van de ligging van de betreffende accommodatie, niet de exacte positie t d t iti 01 ZWITSERLAND - Val Sinestra Val Sinestra is midden in de hoge bergen van Zwitserland gelegen. Ondanks het feit dat je er verblijft in een sprookjesachtige omgeving is Val Sinestra een zeer betaalbaar hotel op 1500 meter hoogte. Een accommodatie met zelfs een eigen busverbinding met Nederland! Val Sinestra biedt o.a. zomer- en winterwandelprogramma‘s, kinder-, jeugd- en volwassenen activiteiten, wandelroutes die beginnen voor de deur en begeleide huttentochten. Onze accommodatie is vlakbij het prachtige Zwitserse nationaal park gelegen. T. 41.81.8663105 – val@sinestra.ch – www.sinestra.ch 02 ZWITSERLAND - Voel je thuis in familiehotel Clarezia In het hart van de Zwitserse Alpen organiseren wij (Tim Zoetmulder en Renate Valkenburg) persoonlijke wandelvakanties voor jong en oud. In ons hotel aan de rand van een karakteristiek bergdorp kun je tot rust komen en gelijkgestemden ontmoeten. Wij kennen de omgeving op ons duimpje en brengen je met onze eigen wandelbusjes graag naar de mooiste plekken in de omgeving, waarna je deze op eigen gelegenheid kunt verkennen. Na een heerlijke dag buiten zijn, word je verwend met een vers bereid 4-gangen diner. Omdat onze gasten een handje helpen, kunnen wij onze prijzen laag houden en er ontstaan snel leuke contacten door de informele sfeer. T. 0041 81 941 1960 – info@clarezia.ch – www.clarezia.nl 03 ZWITSERLAND - La Randulina Ons gezellige pension met 14 kamers vind je in het uiterste zuid-oostelijke hoekje van Zwitserland, tussen Silvretta en Dolomieten, vlakbij het Nationaal Park aan de rand van het dorpje Ramosch. Een fantastische bergwandelomgeving. Vanaf ons terras heb je een schitterend uitzicht en een wandeltocht kunt u van huis uit beginnen. Drie maal per week - tegen een kleine vergoeding - vervoer naar en van de verschillende wandeltrajecten. Ook begeleide wandelingen, div. themaweken met Nederlandse deskundigen (vogelen, tekenen-schilderen, alpenflora, fotograferen, nationaal park met Ned. boswachter). We zijn ook partnerhuis van Naturfreunde Schweiz en te vinden op de kaart van natuurvriendenhuizen. Onze prijzen? Laag. De maaltijden bestaan altijd uit drie gangen. Ook vegetariers hebben het bij ons erg goed. T. 0041 81 8601200 – larandulina@bluewin.ch – www.larandulina.com 03 01 02 Charmant hotel Gastvrij bed and breakfast Sfeervol vakantiehuis Gezellige camping www.prettigovernachten.nl 86 Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’

Dichter bij de natuur kun je niet komen Kom kamperen midden in de natuur! Er zijn 150 Natuurkampeerterreinen in Nederland en Frankrijk, waar rust, ruimte en vrijheid centraal staan. Wandelaars zijn bijzonder welkom! Met de Natuurkampeerkaart (in Het Groene Boekje) kun je op alle terreinen terecht. Kijk voor meer informatie op www.natuurkampeerterreinen.nl, of download de gratis Kamperen app. Op 2, 3 en 4 maart staan we op de Fiets en Wandelbeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Kom gezellig langs! te gast bij moeder natuur Beleef het plezier van buiten zijn, met het comfort van overnachten in een Trekkershut. Ideaal voor een fi etsen wandelvakantie of een weekendje weg in je favoriete streek. ER EVEN OP UIT HUUR EEN TREKKERSHUT! Je vindt zo’n 750 Trekkershutten in de Benelux op 250 diverse terreinen, van recreatieparken met grote zwembaden tot rustige campings met veel groen. Een Trekkershut is altijd per nacht te huur, eenvoudig ingericht en voordelig geprijsd. Kijk op www.trekkershutten.nl en vind de geschikte Trekkershut! “om nieuwe wegen te bewandelen” Sfeervol overnachten, speciale bijlage ‘te voet’ 87

Wandel- en fietsreizen wereldwijd Vraag nu onze brochure aan www.djoser.nl of 071 - 512 64 00

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81
82. 82
83. 83
84. 84
85. 85
86. 86
87. 87
88. 88

Home