0

NUMMER 7 DECEMBER 2021 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL 2021 7 Duurzaamheid Circulaire IC ICT Ins and outs van de WEGIZ op de drempel van 2022 De zorg draait door GEZONDHEIDSZORG

goossentepasbouw.nl Samen bouwen aan de zorg Wij zijn een ontwikkelende aannemer actief in vele marktsegmenten waaronder de zorg. Onze kracht is de diversiteit aan opdrachten van zowel nieuwbouw, renovatie als vastgoed onderhoud. Wij realiseren voor de toekomst van mens, milieu en maatschappij. Doen wat wij zeggen: Samen bouwen. enschede almelo +31 53 433 04 10 +31 54 686 62 66

| editorial Een nieuw jaar in STILLE WENSEN Het is geen jaareinde zoals we dat kennen. Natuurlijk, ‘de zorg’ is een volcontinubedrijf, en de decembermaand brengt altijd al extra drukte voor facilitaire diensten, roosterplanners, instellingspastoraat of diensten geestelijke verzorging en andere zorg- en dienstverleners. Maar we zijn toch ook gewend om een sfeer van rust en bezinning te creëren, zowel voor patiënten, cliënten en bewoners als voor collega’s. Dit jaar lukt dat nauwelijks. De meesten van ons kunnen zich geen jaar heugen met zo’n hectiek, zoveel schaarste aan technisch en verzorgend personeel, zoveel politieke spanning rond de zorg en zoveel onzekerheid of ‘we’ het gaan redden zonder draconische maatregelen die echt niemand wil. In al die hectiek en onzekerheid gaan er ook nog zaken door buiten het primaire zorgproces om. Er wordt gebouwd. Zowel aan zorg- als aan onderzoekshuisvesting. In dit nummer leest u verhalen over de nieuwbouw van het Sint Jansdal Ziekenhuis en de bouw van het multi-tenant onderzoeksgebouw Plus Ultra in Amsterdam. Het uitwerken van zorgfaciliterende processen als standaardisatie van meetnormen en uitwisselbaar maken van medische data gaat gewoon door. U krijgt in deze editie van FMT Gezondheidszorg een kijkje achter de schermen. En ondertussen ontdekken we hoe kortcyclisch de corona-episodes zijn, en wordt er keihard gewerkt om lering te trekken uit de ervaringen van vorig jaar (nog maar!) om ons geen tweede keer aan dezelfde steen te stoten. PPRC deed onderzoek naar strategieën van inkoop en voorraadbeheer rond pbm’s; ook daar leest u meer over in dit nummer. Er is geen mens in de zorg en de dienstverlenende branches die daaromheen cirkelen die in zijn werk niet wordt geraakt door corona. Dan hebben we het nog niet oer ieders persoonlijke le wensen u v eestdagen toe, met hopelijk toch ook ruimte voor verstilling, bezinning, geloofsbele t wilt en ruimte om een op te laden voor we een nieuw jaar ingaan. En daarna hopen w en vruchtbaar jaar voor u allen. wens u spankracht en alle goeds. Cor van Litsenb Redactie Ad Commissie Ik wens u spankracht en alle goeds 3

     stedenbouw & landschap creatief partner bij ruimtelijke vraagstukken Kom langs voor    of een biertje... of een wijntje... of gewoon een gezellig gesprek! IAA Architecten www.iaa-architecten.nl +31(0)53 480 4444 info@iaa-architecten.nl iaa-architecten iaa_architecten Enschede M.H. Tromplaan 55 7513 AB Enschede Amsterdam Sem Presserhof 108 1087 JG Amsterdam

In deze uitgave december | 2021 14 Nieuwbouw Sint Jansdal Going concern een ziekenhuis renoveren en uitbreiden blijft een enorme uitdaging Kop Kop Plat MEETSTANDAARDEN VSL ontwikkelt meetstandaarden, waardoor zorginnovaties versnellen 18 Het multi tenantgebouw Plus Ultra Kruisbestuiving door onderzoeksdisciplines samen te huisvesten 06 5 27 Inkoopoplossingen medische materialen Dr.ir. Niels Uenk, Onderzoeker PPRC 06 32 Op weg naar een circulaire IC Dr. Nicole Hunfeld, Erasmus MC NVTG Bestuurslid Victor Pastoor blikt terug op de discussies die NVTG-leden dit jaar voerden in de FMT-kolommen 22 12 Uitwisseling van medische data De actualiteit rond de Wet EGIZ 17 Toekomstbestendige zorg Column van Angela Verbrugge, Croonwolter&dros 20 De IC als stille en veilige haven Dräger over faciliterende apparatuur en applicaties 35 Lichtarchitectuur Nog onderbenut in de zorg 38 Het ‘nieuwe Slotervaart’ Nieuwe zorgbestemming van het voormalige ziekenhuis komt op stoom 41 Agenda

huisvesting | tekst • Wilma Schreiber St Jansdal bouwt verder aan maatpak voor de zorg Met de aanbouw van Bouwdeel Zuid zet St Jansdal in Harderwijk een volgende stap in de modernisering van het ziekenhuis. Gezien de positieve ervaringen met Goossen Te Pas Bouw, is de samenwerking gecontinueerd. Begin december is gestart met de bouwplaatsinrichting en in januari gaan de eerste boorpalen de grond in. In het nieuwe Bouwdeel Zuid komen veel meer eenpersoonskamers. 6 FMT | December 2021

Artist Impressions: IAA Architecten | huisvesting De renovatie moet het ziekenhuis weer een stuk toekomstbestendiger maken. B ouwdeel Zuid is onderdeel van het masterplan Harderwijk en tevens een belangrijke stap in de schuifbeweging die het ziekenhuis moet maken om zo snel mogelijk met de renovatie van het beddenhuis en andere ziekenhuisonderdelen te kunnen beginnen. Het huidige ziekenhuis dateert uit 1987, delen zijn al gerenoveerd, zoals vorig jaar nog radiologie, HCK en de centrale installaties. Komend jaar staat Bouwdeel Zuid op de planning. In de nieuwe aanbouw is ruime aandacht voor duurzaamheid en komen veel meer eenpersoonskamers. “We zijn altijd bezig met patiëntbeleving, gastvrijheid, patiëntveiligheid en een healing environment. Privacy is heel belangrijk en draagt bij aan goede zorg. Meer eenpersoonskamers is ook gewoon de klantvraag”, aldus Anita van der Haar, manager Bouw & Huisvesting bij St Jansdal. Doordat er veel meer eenpersoonskamers komen in plaats van meerpersoonskamers, blijft de totale beddencapaciteit van St Jansdal gelijk: rond de vierhonderd patiëntplaatsen/bedden. ‘ In het ontwerp is niet de architect of de bouwmanager leidend, het gaat erom dat de zorg beter en efficiënter wordt’ 7

huisvesting | Zuidgevel St Jansdal gebouw zuid. ‘ Door eerlijk te zijn over overlast heb je al een eerste slag gewonnen’ Zorg leidend Niet alleen de gebouwen worden gerenoveerd en vernieuwd, ook de zorgprocessen worden aangepast. “De acute-opnameafdeling wordt tussen de SEH en de reguliere verpleegafdeling geplaatst om de doorstroom van patiënten te bevorderen. In het ontwerp is niet de architect of de bouwmanager leidend, het gaat erom dat de zorg beter en efficiënter wordt. We willen echt een maatpak voor de zorg”, stelt Van der Haar, die aangeeft dat een ziekenhuis een heel dynamisch gebouw is. “Na oplevering starten bij wijze van spreken de eerste aanpassingen alweer vanwege nieuwe technologie, innovaties of nieuwe wet- en regelgeving. Bij de bouw moeten we twintig jaar vooruitkijken, terwijl zorgbeleid geregeld een tijdhorizon van één jaar heeft.” Dan is een aannemer met ziekenhuiservaring een uitkomst. “Vorig jaar hebben we samen met Goossen Te Pas Bouw uit Enschede de radiologieafdeling vernieuwd. Hun ervaring merk je op alle vlakken, zij hebben een bewezen reputatie om de zorg verder te brengen. Maar bovenal is er verbinding, de mensen passen bij elkaar en zijn open en transparant naar elkaar. Natuurlijk zit er ook scherpte in als er sprake is van meerwerk of tegenvallers. Maar als je eerlijk het traject ingaat, is één en één al snel drie”, aldus Van der Haar. Een conclusie die gedeeld wordt door Niels Slotman, projectleider bij Goossen Te Pas Bouw en verantwoordelijk voor het gehele bouwproces. “We weten wat belangrijke items zijn in een ziekenhuis en kunnen deze medisch-technische inventarisspecificaties tijdig verwerken in het technische 8 FMT | December 2021 plan”, zegt hij. “Dat geeft de opdrachtgever het vertrouwen dat we weten waar we het over hebben.” Ook het feit dat Goossen Te Pas Bouw onderdeel is van VolkerWessels draagt hieraan bij. “Een groter bedrijf op de achtergrond geeft opdrachtgevers toch extra zekerheid, ook gezien de aanwezige knowhow. Daar voegen wij een platte organisatiestructuur en onze Twentse mentaliteit aan toe: nuchterheid en grote inzet.” Flexibiliteit van twee kanten Het opstellen en bewaken van een goed proces is volgens Slotman dan ook het allerbelangrijkste. “Dat geef het ziekenhuis inzicht – en dus de flexibiliteit – om te weten wanneer ze nog speling hebben met beslissingen. Ook kunnen ze onze werkplannen communiceren verder het ziekenhuis in.” Ook van Goossen Te Pas Bouw zelf wordt flexibiliteit verwacht. “Bouwen tegen een bestaand ziekenhuis is best spannend. Je komt op grondgebied waar zorg wordt verleend. Als wij aangeven dat in week x de zorgverlening hinder kan verwachten en het ziekenhuis vraagt: kan dat anders, dan steken we er energie in om de puzzel op een andere manier te leggen.” Zo was er tijdens de renovatie van radiologie zelfs sprake van een fysieke rode knop. Van der Haar: “Tijdens boorwerkzaamheden bij een specifieke behandeling hebben we die knop ook gebruikt en heeft Goossen Te Pas Bouw de bouw meteen stilgelegd. Patiënten en zorgverlening staan altijd voorop, Goossen Te Pas Bouw is een aannemer die dat snapt.” Dat blijkt ook uit de maatregelen die getroffen worden om de bouwoverlast voor patiënten en medewerkers zo veel mogelijk te beperken. “Waar gewerkt wordt, wordt overlast geproduceerd. Dat kunnen we helaas niet voorkomen. Maar door hier eerlijk over te zijn, heb je al een eerste slag gewonnen. St Jansdal brengt elke week een bouwbulletin uit, waarin wij onze ‘overlastmomenten’ communiceren”, schetst Slotman. “In samenwerking met het ziekenhuis maken we werk

| huisvesting Niels Slotman (Goossen Te Pas Bouw) en Anita van der Haar (St Jansdal) gaan voor het Bouwdeel Zuid opnieuw de samenwerking aan. plannen voor specifieke bouwonderdelen, waarin we alles van tevoren bespreken, werkvolgordes en acties vastleggen. Dit om het proces ze goed mogelijk te laten verlopen met zo min mogelijk overlast. In dit project bouwen we tegen, in en over het bestaande ziekenhuis heen. Met specifieke ‘stofschotplannen’ bakenen we de overgang tussen de bouwplaats en de ‘bewoners’ goed af. En wel zo dat gebruikers zo lang mogelijk op hun werkplek kunnen blijven zitten zonder dat het bouwproces of de planning in gevaar komt.” Linking pin St Jansdal heeft op zijn beurt personeel en patiënten betrokken bij de nieuwbouw. Van der Haar: “Het personeel denkt mee over de toekomstige werkplek. En door goed naar ideeën van patiënten te luisteren, ontstaat een bouwdeel dat voldoet aan hun wensen.” Daarbij fungeert Gea Rozenberg, projectleider Bouw-Zorg, als linking pin. “Zij organiseert gebruikersgroepen en informatiebijeenkomsten en vertaalt de uitkomsten in het programma van eisen en het ontwerp. Artsen, patiënten, verpleegkundigen, ondersteunend personeel en adviesgroepen hebben nog weleens het idee dat de bomen tot in de hemel reiken, maar wij moeten uiteraard voldoen aan financiële kaders. Dat is de grote uitdaging”, zegt Van der Haar. “Maar iedereen die betrokken wil worden, wordt betrokken. Zo ook bijvoorbeeld een gemeentelijke afdeling die toeziet op de toegankelijkheid van gebouwen. Daar nemen we de tijd voor, want dat krijgen we in veelvoud terug dankzij een beter ontwerp.” Verder wordt bij elk project een ruimteboek opgesteld met alle losse inventaris, meubilair, medische apparatuur en ICT-middelen en wat na oplevering waar geplaatst moet worden. Per item staat ook vermeld of het nieuw gekocht dan wel meeverhuisd wordt. Parallel aan de bouw van Bouwdeel Zuid is St Jansdal al bezig met de ontwerpen van het beddenhuis, de poliklinische OK’s en een aantal poliklinieken. Duurzaamheid speelt daarin een belangrijke rol, voor ziekenhuis én aannemer. “Natuurlijk zijn we afhankelijk van de beschikbare middelen, maar als ziekenhuis vervul je wel een voorbeeldfunctie. De renovatie van het beddenhuis grijpen we dan ook aan om verdere stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid”, zegt Van der Haar. De afgelopen jaren heeft St Jansdal een onstuimige groei doorgemaakt en is het ziekenhuis naast de Noordwest-Veluwe ook verantwoordelijk geworden voor Oostelijk Flevoland. Voor 2024 staat aanpassing van de poliklinische OK’s en renovatie van de poliklinieken op het programma; in 2025 volgt de ziekenhuisapotheek. Vervolgens wordt in 2026-2028 gestart met de nieuwbouw in Lelystad. Tussentijds wordt bovendien nog de polikliniek in Dronten verhuisd. Maar eerst dus de aanbouw van Bouwdeel Zuid, die begin december van start is gegaan met de bouwplaatsinrichting en sloop van de bestaande ambulancehal. In januari gaan dan de eerste boorpalen, het fundament van bouwdeel Zuid, de grond in. “Hieraan voorafgaand hebben we ook al diverse andere projecten uitgevoerd om de bouwactiviteiten te kunnen laten starten. Zo zijn de bestaande interim-units verwijderd en hebben we een extra ingang bij de SEH gerealiseerd voor de ambulancepost, die de komende anderhalf jaar tijdelijk verplaatst wordt”, vertelt Slotman die, net als Van der Haar, uitziet naar de volgende stap in de renovatie om het ziekenhuis weer een stuk toekomstbestendiger te maken.” Een healing environment is een belangrijk aandachtspunt bij de bouw. ‘ De renovatie van het beddenhuis grijpen we dan ook aan om te verduurzamen’ 9

huisvesting | tekst • IAA Architecten IAA Architecten IAA Architecten (Amsterdam en Enschede) telt ca. 60 medewerkers en kent vier kerndisciplines, namelijk architectuur, interieurarchitectuur, stedenbouw & landschap en engineering. Na een recente partnerwisseling is IAA Architecten een jonge organisatie met meer dan 50 jaar ervaring met de focus op zorg, onderwijs en woningbouw. Het bureau is gedreven en bedreven in het zoeken naar een optimum tussen bouwkundige kwaliteit, duurzaamheid, fl exibiliteit, architectonische schoonheid en budgethandhaving. H et team van IAA Architecten dat aan het ontwerp van ‘Bouwdeel Zuid’ werkt bestaat uit Henk Gersen, Michelle Booltink, Martijn Oude Luttikhuis, Arlette Kock, Harne Potgieter en Frank van der Vegt. Afdelingen Zomer 2020 is gestart met het ontwerp van de nieuwe vleugel aan de zuidzijde van het St. Jansdal ziekenhuis in Harderwijk, genaamd ‘Bouwdeel Zuid’. Als onderdeel van het masterplan leidt het tot de huisvesting van verschillende verpleegafdelingen, een ambulancehal en ondersteunende kantoorvoorzieningen. Het betreft de Acute Opname Afdeling (AOA), Intensive Care Unit (ICU) / Cardio Care Unit (CCU), de kinderafdeling, verpleegafdeling oncologie en de dagopname chirurgie. Tevens kunnen de nieuwe verpleegafdelingen dienen als schuifruimte voor bedden tijdens de verbouwing van het bestaande beddenhuis, die aansluitend zal plaatsvinden. Een groot deel van de verpleegkamers bestaat uit eenpersoonskamers met eigen sanitair en een deel van deze kamers is zelfs gesluisd. Bovenop de nieuwe ambulancehal bevindt zich een groot speelterras met uitzicht op de groene omgeving als onderdeel van de kinderafdeling. Daarnaast heeft ook de oncologische verpleegafdeling op de derde verdieping een overdekte buitenruimte. Vanaf de ICU en de CCU op de eerste verdieping wordt een rechtstreekse verbinding gemaakt met het OK-complex. Dit zelfde gebeurt op de begane grond zodat de AOA een rechtstreekse verbinding heeft met de Spoedeisende Hulp (SEH). Ontwerp De gevels van ‘Bouwdeel Zuid’ sluiten in materialisatie aan bij de baksteengevels van de bestaande bouwdelen. De glasopeningen voorzien de kamers van voldoende daglicht en uitzicht, en zorgen voor geborgenheid door de verticaliteit van de openingen. Het interieur zal in kleur10 FMT | December2021 gebruik rustig zijn en in materialisatie aansluiten bij de onlangs opgeleverde nieuwbouw voor radiologie en de poli cardiologie. Gedurende het ontwerpproces is onder leiding van Gea Rozenberg de huisvestingsbehoefte voor deze klinieken vastgesteld, in samenwerking met de gebruikers en ondersteunende diensten. Op grond van keuzes en ontwikkelingen van de processtappen resulteerde dit in een Programma van Eisen en een ontwerp voor ‘Bouwdeel Zuid’. Vervolgens heeft IAA Architecten het ontwerp samen met aannemer Goossen te Pas Bouw geëngineerd in een 3D BIM model. Dit model wordt aangevuld met de 3D informatie van de constructeur en de installateur. Deze samenwerking heeft geleid tot een betaalbare, effi ciënte, fl exibele en duurzame uitbreiding. Begin november 2021 zijn de aannemings-overeenkomsten met de aannemers ondertekend en januari 2022 zal gestart worden met de uitvoering van ‘Bouwdeel Zuid’. Meer informatie www.iaa-architecten.nl

tekst • Unica/Halmos | huisvesting St Jansdal gereed voor duurzame uitbreiding en verbouwing Met de ondertekening van de aanneemovereenkomsten voor de nieuwbouw van Bouwdeel Zuid zet het bouwteam ook op installatietechnisch vlak haar samenwerking voort. Bouwteampartners Unica en Halmos werken daarbij intensief samen. Radiologie “Sinds 2017 is Halmos betrokken bij het St Jansdal. Eerst ondersteunend aan de afdeling huisvesting met betrekking tot de centrale E-installaties, maar al snel mochten we meewerken aan de uitwerking van de Masterplannen”, vertelt Rob Franke, E-Adviseur van Halmos. Opvolgend zijn de ontwerpen en contractstukken gemaakt voor de nieuwbouw Radiologie en de HCK. In mei 2019 heeft Unica de selectie gelopen en stapte Unica als bouwteampartner in het bouwteamtraject voor de uitbreiding en renovatie van de Radiologie. Binnen het bouwteam is Unica opgetreden als uitvoeringspartner voor zowel de elektrotechnische als werktuigbouwkundige installaties. De uitvoering startte in januari 2020. Om het huidige zorgproces niet te verstoren, is de nieuwbouw en verbouw van de afdeling radiologie gefaseerd uitgevoerd. De nieuwbouw grenst aan de huidige afdeling en is als eerste gebouwd, om een aantal functies uit de bestaande bouw te kunnen overhevelen naar de nieuwbouw. Aansluitend is de bestaande bouw in drie fasen worden gerenoveerd ten behoeve van onder andere de functies CT-en angio onderzoek. De nieuwbouw is eind 2020 opgeleverd en de verbouw in september 2021. Centrale energievoorziening “Gedurende de ontwerpfase Radiologie hebben we uitbreidingsmogelijkheden onderzocht van de centrale opwekking voor warmte, koude en noodstroom die noodzakelijk was voor de Masterplannen”, vertelt Ronald Hessing, W-Adviseur van Halmos. Het doel was om alle toekomstige uitbreidingen en verbouwingen gasloos te realiseren en naar 2030 de bestaande opwekking meer gasarm te maken. Hessing: “Er zijn plannen uitgewerkt om in de toekomst volledig duurzaam op te wekken. Daarbij is hoog temperatuur-koeling en laag temperatuur-verwarming een voorwaarde om de huidige, voornamelijk gasgestookte, installatie te kunnen faseren.” Halmos heeft de ontwerpen vervaardigd voor de realisatie van een compleet nieuw centraal opwekkingssysteem. Daarnaast is de toepassing van step up-trafo’s en een 2e NSA geïmplementeerd. Voortkomend uit de succesvolle samenwerking bij de Radiologie en HCK zijn ook de centrale energieopwekking en distributie door Unica uitgebreid, aangepast en verduurzaamd. Het aanpassen van de centrale installaties is in bouwteamverband met Unica opgeleverd, halverwege 2021, aansluitend op de ingebruikname van de nieuwbouw Radiologie. Daarmee is het St Jansdal Ziekenhuis klaar voor de toekomstige uitbreiding/ verbouwplannen en heeft een grote verduurzamingsstap gezet. Franke: “Medio 2020 startte de voorontwerpen voor de nieuwbouw van het Beddenhuis Zuid. Tijdens het DO is Unica als bouwteampartner ingestroomd en na het DO is het stokje overgedragen aan Unica. Het TO is nu afgerond en uitvoeringsovereenkomst met Unica is inmiddels gesloten. Halmos zal net als bij voorgaande projecten de directievoering en het installatietoezicht gaan verzorgen.” Perspectiefrijke samenwerking Ludo Koetsier, manager projecten bij Unica: “Met het voortzetten van de samenwerkingen borduren we voort op de positieve samenwerkingen van de afgelopen projecten. Door de korte lijnen tussen de bouwteampartners zijn we fl exibel en pakken we de diverse uitdagingen gezamenlijk snel op.” Met de voorgaande projecten in het achterhoofd, zijn Halmos en Unica enthousiast over de vernieuwde samenwerking voor Bouwdeel Zuid. Wederom met hetzelfde succesvolle bouwteam! Meer informatie www.unica.nl, www.halmos.nl 11

ict | tekst • Betty Rombout Ins en outs van de Wegiz Samen met de zorg en de ict-leveranciers werkt het ministerie van VWS aan het wetsvoorstel Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg: de Wegiz. Het wetsvoorstel regelt dat het mogelijk wordt gegevensuitwisselingen tussen zorgaanbieders aan te wijzen die voortaan in ieder geval verplicht elektronisch gaan verlopen. Dus niet meer via papier, dvd, cd-rom of fax. Dat leidt tot betere, snellere én effi ciëntere zorg voor de patiënt. D e Wegiz bepaalt niet wélke gegevens er voor goede zorg uitgewisseld moeten worden. En alleen ‘verplicht elektronisch’ is niet genoeg voor goede gegevensuitwisseling. Daarom maken zorgpartijen en ict-leveranciers afspraken over hóé moet worden uitgewisseld, en leggen die afspraken vast in een norm. De Wegiz verplicht vervolgens (delen van) deze norm, zodat iedereen zich aan de afspraken moet houden. Raamwerk De Wegiz biedt een raamwerk om regels te stellen en afspraken vast te leggen over de zorggegevens die zorgverleners onderling uitwisselen. Om welke gegevensuitwisselingen het gaat, regelt de wet niet. Ze kunnen bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) worden aangewezen. De AMvB verwijst naar gegevensuitwisselingen die in kwaliteitsstandaarden (of wet- en regelgeving) zijn neergelegd en – als die afspraken er zijn – naar normen. Spoor 1 en 2 Hoe wordt een gegevensuitwisseling verplicht? Dat kan op twee manieren. Spoor 1: zorgaanbieders moeten gegevens verplicht op elektronische wijze uitwisselen. Dus rechtstreeks van computer naar computer. Fax, usb-stick, dvd, of andere informatiedragers mogen dus niet meer gebruikt worden. Spoor 2: hierbij geldt hetzelfde als bij spoor 1, maar daar komt bij dat zorgaanbieders zich moeten houden aan hóé er moet worden uitgewisseld. Ze moeten werken volgens NEN-normen én met gecertifi ceerde ict-producten en -diensten. Ook ict-leveranciers moeten dus met hun producten aan de eisen voldoen. Voor alle gegevensuitwisselingen wil men uiteindelijk naar spoor 2. 12 FMT | December 2021 Tweede Kamer Ron Roozendaal (directeur Informatiebeleid VWS) en Esther Spaans (beleidsmedewerker Wetgeving en Juridische Zaken) hebben op 23 november jl. een aantal leden van de Tweede Kamer bijgepraat over de Wegiz. In deze technische briefi ng, die online plaatsvond, hebben Roozendaal en Spaans het wetsvoorstel toegelicht in een uitvoerige presentatie. De sprekers diepten de beoogde werking en invoering van de Wegiz uit. Ze brachten de problematiek in beeld met een fi lmpje over een verpleegkundige die laat zien welke gegevensuitwisseling er komt kijken bij de overdracht van een patiënt. Diverse onderwerpen kwamen vervolgens langs: normering en certifi cering, het belang van kwaliteitsstandaarden, verplichtingen van zorgaanbieders, bekostiging, en meer. De vragen van Kamerleden gingen onder andere over de mogelijkheden voor versnelling, toezicht en handhaving, privacy en toestemming, en de acceptatie van beelden van andere zorgverleners. Moet een arts per se de beelden van een andere arts accepteren? Ook was er een vraag over het verschil tussen de Wegiz en het EPD, en over de rol van de kwaliteitsstandaard. Planning De Tweede Kamer heeft de behandeling van het wetsvoorstel voor de Wegiz gepland in de week van 17 januari 2022. Bron artikel en meer informatie: www.gegevensuitwisselingindezorg.nl www.nen-egiz.nl

| ict In de praktijk: Het verhaal van Karin op patientfederatie.nl Blogs en podcasts over elektronische gegevensuitwisseling Voor iedereen die geïnteresseerd is in digitale gegevensuitwisseling in de zorg brengt Nictiz een reeks blogs en podcasts uit. De vraag die in elke editie centraal staat is: ‘wat is er nodig voor goede digitale informatie-uitwisseling in de zorg?’ Meer informatie: www.nictiz.nl “Mijn digitale patiëntendossier helpt mij regie te houden over mijn huidaandoening. Ik kan met één bericht op hetzelfde moment mijn huisarts, dermatoloog én specialist op de hoogte stellen van mijn situatie. Mijn artsen en ik kunnen binnen dit dossier ook gegevens uitwisselen: foto’s van mijn huid of een behandelplan bijvoorbeeld. Ook kan ik via de berichtenmodule vragen stellen. Het geeft een gevoel van regie. Eerder ging ik apart naar de huisarts, dermatoloog en specialist. Iedere keer vertelde ik mijn verhaal opnieuw en soms wisten ze niet van elkaar welke behandeling ik had gekregen. Ik voelde mij hierdoor niet altijd serieus genomen.” 13

inkoop | tekst • Nieuwsredactie FMT Gezondheidszorg Er is geen simpele oplossing voor de inkoop van medische materialen in crisissituaties De COVID-19-crisis veroorzaakte wereldwijd zowel ongekende pieken in de vraag naar persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en beademingsapparatuur als verstoringen in de bevoorradingsketen voor deze producten. Deel I van het onderzoek ‘Material Supply Strategy in a Crisis’ (MaSSC), dat eind september openbaar is gemaakt, presenteert zes onderling samenhangende oplossingsrichtingen. In dit onderzoek is een analyse gemaakt van de inkoop van schaarse medische materialen zoals mondkapjes en beademingsapparatuur tijdens de eerste fase van de COVID-19 pandemie. Het onderzoek werpt licht op de diverse uitdagingen waar ziekenhuizen, zorginstellingen en de landelijke initiatieven tegenaan liepen – en hoe deze uitdagingen onderling verband houden. Nadenken over inkoop eventuele volgende pandemie Niels Uenk, directeur van PPRC en projectleider van het onderzoek: “Wij wilden weten wat we kunnen leren van de eerste fase van de COVID-19 crisis, daar waar het gaat om de inkoop en logistiek van schaarse medische materialen voor organisaties in de zorg. Op basis van 60 interviews met betrokkenen uit organisaties op landelijk niveau en uit de care en cure sector presenteren wij zes samenhangende oplossingsrichtingen. Eén daarvan is het beperken van afh ankelijkheid van buitenlandse producenten door opzetten van productiefaciliteiten dichterbij huis, of door middel van een ijzeren voorraad. Het bundelen van inkoopmacht (tijdens crises) en het professionaliseren van de inkoop, zijn twee andere. Ook de bestuurlijke aspecten zijn niet vergeten, zoals het opzetten van een crisisprotocol en informatiesystemen. Door de inzichten van verschillende betrokkenen te bundelen kunnen we nu nadenken over de strategieën tijdens een eventuele volgende pandemie.” Van routine-inkoop naar crisissituatie: gebrek aan vertrouwen en coördinatie In stabiele tijden is de inkoop van deze materialen, met name van PBM’s, een routineoperatie. Dit veranderde drastisch, en de schaarste van medische materialen dreigde een knelpunt te worden voor de capaciteit van gezondheidszorgsystemen wereldwijd. Kees Ahaus, hoogleraar Health Services Management & Organisation bij Erasmus Universiteit Rotterdam: “Tijdens deze crisissituatie lag een aantal zaken onder vuur. Denk aan directies en medewerkers van verpleeg- en verzorgingshuizen die zich niet gezien voelden, of dat niet alle organisaties 14 FMT | December 2021 PPRC-onderzoeker dr.ir. Niels Uenk bereid waren hun informatie over voorraden te delen. Dat heeft onder andere te maken met vertrouwen en gebrek aan coördinatie. In dit onderzoek waren we daar ook kritisch op. We wilden dit beeld zichtbaar maken en onderkennen.”

| inkoop Coverafb eelding van deel I van het onderzoek ‘Material Supply Strategy in a Crisis’ (MaSSC) ‘De studie geeft bouwstenen voor een coherenter systeem, waarmee we op toekomstige crises beter kunnen reageren’ Erik van Raaij, hoogleraar Purchasing & Supply Management in Healthcare bij Erasmus Universiteit Rotterdam vult aan: “Het blijkt dat er gedurende de looptijd van de crisis een verschil is tussen de eerste fase, waarbij je veel creatieve strategieën ziet op het niveau van de individuele zorginstellingen en de latere fases waarin de nadruk meer komt te liggen op nationale coördinatie van inkoop en voorraadbeheer.” Voorbereid zijn op toekomstige crises – Geen eenvoudige oplossingen Zorgen voor een grotere aanvoer van kritieke materialen is een duidelijk en voor de hand liggend doel, maar het is verre van eenvoudig te bereiken. Esmee Peters, PhD onderzoeker Public Procurement and Crisis Management aan de Universiteit Twente en PPRC: “We weten bijvoorbeeld van tevoren niet precies welke producten bij een volgende crisis nodig zijn, laat staan wanneer en waar. Voorraden aanhouden is ook duur en producten hebben een houdbaarheidsdatum. Moeten we de eindproducten opslaan, of beter de grondstoff en waarmee we snel een grotere verscheidenheid aan producten kunnen produceren? Er zijn geen eenvoudige oplossingen als het gaat om de aanschaf van schaarse medische materialen in tijden van crisis. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar internationaal, zoals we begin 2022 in deel II zullen laten zien.” Louise Knight, hoogleraar Public Sector & Healthcare Procurement aan de Universiteit Twente voegt toe: “Een belangrijke les uit ons onderzoek is dat we moeten kijken naar het onderliggende inkoopsysteem; niet naar één organisatie of één mogelijke oplossing. Ons onderzoek beperkt zich niet tot het opmerken van belangrijke gebeurtenissen en in het oog springende initiatieven alleen; het is een holistische analyse van een zeer complex, dynamisch systeem. Elk van de zes oplossingsrichtingen is slechts één bouwsteen voor de ontwikkeling van een coherenter systeem waarmee op toekomstige crisissituaties beter kan worden gereageerd”.  Meer informatie Het onderzoek (bestaande uit twee delen) is een samenwerking tussen PPRC (Public Procurement Research Centre), Universiteit Twente, Erasmus Universiteit Rotterdam en IRSPP (International Research Study of Public Procurement) en wordt gefi nancierd door ZonMw als onderdeel van het COVID-19 programma. Het rapport is te downloaden van de PPRC-site www.pprc.eu 15

halmos stelt de mens centraal INSTALLATIES. BOUWFYSICA. ENERGIE. Wassenaarseweg 30 2596 CJ Den Haag www.halmos.nl Unica realiseert de technische installaties voor de nieuwbouw St Jansdal ziekenhuis Harderwijk

| column huisvesting TOEKOMSTBESTENDIGE ZORG De eindstreep van 2021 is in zicht. Wát een jaar hebben we achter de rug! Er is veel gevraagd van onze wendbaarheid. Het goede nieuws: in een wereld die onvoorspelbaarder lijkt dan ooit, hebben we bewezen samen fl exibeler te kunnen zijn dan we vooraf hadden durven hopen. Die fl exibiliteit zullen we ook de komende tijd nodig hebben. COVID-19 heeft nog eens onderstreept dat omstandigheden (snel) kunnen veranderen. Het zorggebouw moet daarbij de zorgorganisatie ondersteunen. Onze relaties in de zorg zijn zich daar van bewust. In hun plannen voor de toekomst is een grote rol weg gelegd voor fl exibiliteit: ruimtes moeten voor meerdere functies kunnen worden ingezet, zonder aanpassingen. En chronische zorg moet ook op een buitenpoli of thuis aangeboden kunnen worden. Dat stelt eisen aan het gebouw en de technologie. Wat is de optimale indeling, routing en compartimentering? Wat betekent dit voor de luchtbehandeling? En hoe integreren we digitalisering – Ehealth en Smart Hospital? Een andere trend is de behoefte aan uitbreiding, renovatie of nieuwbouw van de acute zorg; de SEH, het OK-complex, de radiologie en de acute opname. Rondom deze acute as – de 'Hotfl oor' – krijgen de andere voorzieningen hun plek, zoals de polikliniek en het beddenhuis. Maar hoe realiseren we die toekomstbestendige Hotfl oor, dat fl exibele zorggebouw? Hoe garanderen we dat een project, ook bij een krappe arbeidsmarkt, toch conform plan wordt uitgevoerd, opgeleverd en desgewenst onderhouden? Door samen te werken. Steeds vaker betrekken het ziekenhuis en zijn adviesteam onze technische expertteams al in de planvormingsfase bij dergelijke vragen. Ook de bouwkundig aannemer en leveranciers van medische apparatuur en inrichting denken mee. Zo kunnen we alle best practices van andere ziekenhuizen en innovaties meenemen in een integraal plan. Een plan dat al een eerste toets doorstaan heeft op de technische en fi nanciële haalbaarheid, de toekomstige exploitatiekosten en de tijdsplanning. Zo maken we de zorg toekomstbestendig tegen aanvaardbare kosten. En houden we budget over voor de patiëntenzorg. Ik wens u een gezond en fl exibel 2022. Angela Verbrugge Directeur Marktontwikkeling Croonwolter&dros angela.verbrugge@croonwolterendros.nl Hoe maken we het zorggebouw fl exibel? 17

zorginnovatie | tekst • Wilma Schreiber Meetstandaarden versnellen innovatie in de zorg VSL is het Nationaal Metrologisch Instituut van Nederland. Het is door de rijksoverheid aangewezen om als onafhankelijke en onpartijdige organisatie zorg te dragen voor het beheer en de ontwikkeling van de nationale primaire meetstandaarden, onder andere voor de gezondheidszorg. Zo droeg de ontwikkeling van een meetstandaard voor de MR-Linac bij aan winst voor patiënt, ziekenhuis en zorgverzekeraar. D aarnaast levert VSL wereldwijd kennis en diensten op maat en kalibreert het bedrijf meetmiddelen in opdracht van klanten. Ook neemt dit Delftse instituut deel aan (Europese) onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten en initieert het zelf dergelijke projecten. Hierbij wordt gebruikgemaakt van VSL's expertise en kennis van metrologie op uiteenlopende vakgebieden, waaronder chemie, elektriciteit, geometrie, licht, temperatuur, viscositeit, druk, ioniserende straling, massa, stroming, tijd & frequentie en vocht. Jacco de Pooter, eerste wetenschappelijk medewerker bij VSL, is gespecialiseerd in ioniserende straling en de standaarden daaromtrent. Hij werkt veel in Europese projecten samen met andere meetinstituten, ziekenhuizen en bedrijven. Een ander deel van zijn tijd besteedt hij aan interne ontwikkelingen rond standaarden: meetopstellingen die een natuurkundige grootheid bepalen volgens een internationale defi nitie. “Het is onze taak dat die standaarden in een zo goed mogelijke conditie zijn en beschikbaar zijn voor bedrijven, ziekenhuizen en overheden in Nederland en het buitenland. Zo kunnen die organisaties hun metingen herleiden naar de standaarden van VSL. Op die manier geven we betrouwbaarheid aan hun metingen en leveren we een bijdrage aan de kwaliteit van bijvoorbeeld behandelingen van patiënten.” Internationale afspraken Ziekenhuizen gebruiken ioniserende straling om patiënten mee te behandelen, bijvoorbeeld voor radiotherapie. “Dan wil je exact weten hoeveel stralingsdosis aan een patiënt wordt afgegeven. De metingen die ziekenhuizen hiervoor doen met hun meetapparatuur, zijn te herleiden naar onze standaard. Want als patiënt wil je dat je onafh ankelijk van het ziekenhuis dezelfde dosis krijgt: niet te veel en niet te weinig”, stelt De Pooter. Daarnaast moeten ziekenhuizen voldoen aan specifi eke dosislimieten, zowel in binnen- als buitenland. Nationale meetinstituten leveren daarvoor de standaarden. Metingen in ziekenhuizen zijn 18 FMT | December 2021 vervolgens weer terug te leiden naar die standaarden. “Internationaal gelden afspraken over het vergelijken van de nationale standaarden en het accepteren van elkaars meetresultaten.” Voor radiotherapie wordt bijvoorbeeld een behandelplan opgesteld waarin rekening wordt gehouden met twee aspecten. “Artsen willen zo veel mogelijk dosis afgeven aan de tumor, maar aan de andere kant ook zo weinig mogelijk, om schade aan het omliggende gezonde weefsel te beperken. Dergelijke dosislimieten worden bepaald in klinische trials, vastgelegd in behandelprotocollen en doorgaans is er ook nationaal en internationaal consensus over de limieten in gray (Gy, eenheid om stralingsdosis te meten, red.)”, vertelt De Pooter. Bijdrage aan innovatie Meer dan 50 procent van het werk dat De Pooter en zijn collega’s uitvoeren op het vlak van ioniserende straling, is gericht op de gezondheidszorg. Andere afdelingen binnen VSL verrichten soms ook projecten voor de zorg. “Zo houden collega’s zich bijvoorbeeld bezig met lengtemetingen van kleine deeltjes, zogeheten microvesicles. Het betreft deeltjes die worden afgegeven door (tumor)cellen en een rol spelen bij de communicatie tussen cellen. Hiernaar wordt samen met onder andere het Amsterdam UMC veel onderzoek gedaan. Ze vormen een indicatie voor bepaalde ziekten, ook als de patiënt nog geen klachten heeft”, verklaart hij. “Als de concentratie van die deeltjes toeneemt, gaat er kennelijk iets mis. De vraag is dan: om welke deeltjes gaat het precies en hoe kun je dat betrouwbaar meten?” Andere processen waarbij metrologie een grote rol speelt, zijn bijvoorbeeld de toepassing van zuurstof, het meten van temperatuur en het bepalen van de door-stroom van bloed door de hartspier, wat kan bijdragen aan het vroeg-tijdig opsporen van een hartinfarct. Als in één of meer ziekenhuizen een innovatie plaatsvindt is standaardisatie noodzakelijk, zodat deze innovatie ook in andere ziekenhuizen gebruikt kan gaan worden. “Dat toont een andere manier waarop VSL

| zorginnovatie Toepassing meetstandaard VSL bij een lineaire versneller. Foto: VSL bijdraagt aan innovatie. Standaardisatie zorgt dat een ontwikkeling sneller gaat en uitgerold kan worden naar andere ziekenhuizen”, aldus De Pooter. “Nog een ander voorbeeld: als ziekenhuizen klinische trials opzetten, wil je dat zij dat allemaal op eenzelfde manier doen. Vaak zijn er ook meerdere ziekenhuizen tegelijkertijd bij een trial betrokken. Dan is het van belang dat metingen goed te herleiden zijn tot de standaarden. Dat is voor trials extra belangrijk, omdat deze onderzoeksgegevens in literatuur worden gepubliceerd en de basis vormen voor behandelingen in de toekomst.” Ook voor het verkrijgen van een CEmarkering op apparaten of voor goedkeuring door de Amerikaanse FDA moeten metingen herleidbaar zijn tot de standaard. “Bij bestralingsapparatuur bijvoorbeeld, moet je de stralingsdosis op absolute manier kunnen bepalen. Pas dan mag je apparatuur in gebruik nemen en pas dan kunnen fabrikanten ze gaan verkopen en nieuwe markten gaan ontsluiten.” Koploper Radiotherapie is momenteel sterk in ontwikkeling en kent heel veel nieuwe technieken. Nederland geldt daarbij wereldwijd als een van de koplopers. Een recent voorbeeld is de ontwikkeling van de MR-Linac, door het UMC Utrecht. Dit bestralingsapparaat voor radiotherapie combineert een lineaire versneller met een diagnostische MRI. “Voorheen werd gewerkt met twee losse appa-raten: een CT-scanner en een bestralingsapparaat. Hoewel een MRI geen stralingsdosis afgeeft en daarmee de ideale afb eeldingsmodaliteit voor die behandeling is, is er wel sprake van een magnetisch veld dat de meetapparatuur beïnvloedt. Daardoor zijn de metingen in ziekenhuizen vervolgens niet goed terug te leiden naar de meetstandaarden. De afgelopen acht jaar is er veel eff ort gestoken in de ontwikkeling van een standaard voor deze apparatuur, zodat metingen wel herleidbaar zijn en ziekenhuizen de MR-Linac kunnen gebruiken en de behandeling met die apparatuur konden starten”, schetst De Pooter. Deze nieuwe manier van behandelen is een fl inke stap voorwaarts, voor artsen, ziekenhuizen én hun patiënten. “Artsen zien tijdens de bestraling precies wat er gebeurt in het lichaam, iets wat eerder niet mogelijk was, kunnen daar hun behandeling op aanpassen en zo nog gerichter tumoren behandelen. Dankzij de integratie van deze twee behandeltechnieken wordt minder schade toegebracht aan het weefsel. Dat verbetert de kwaliteit van de behandeling enorm”, aldus De Pooter. Daarnaast betekent de combinatie van MRI met lineaire versneller dat een patiënt niet meer van het ene naar het andere apparaat hoeft te gaan en dus maar één apparaat bezet houdt. Door de effi ciëntere behandeling zijn wellicht minder behandelfracties nodig, wat weer kan leiden tot lagere kosten. Kortom, zowel patiënt, ziekenhuis als zorgverzekeraar ondervindt hier voordeel van.”  ‘ Standaardisatie zorgt dat een ontwikkeling sneller gaat en uitgerold kan worden naar andere ziekenhuizen’ 19

veiligheid | tekst • Dräger, Egwin Vugts en Marc van Houwelingen De IC als stille en veilige haven Aangekomen in het oog van de storm, hebben de kapitein en zijn bemanning eindelijk tijd voor de hoognodige rust en ontspanning. Vanwege schaarste van alle noodzakelijke dagelijkse behoeften en tekort aan handen op het dek, dient er echter snel koers gezet te worden naar de dichtstbijzijnde haven. Dit vraagt om een drastische koerswijziging. D e afgelopen jaren is de IC een vertrouwde, veilige en rustige plek geweest. Door de storm van de afgelopen twintig maanden is het momenteel een lastig te bereiken en ruwe haven. Alleen de beste loodsen, met hun specifieke kennis en kunde, zijn in staat gebleken om met behulp van alle beschikbare informatie de patiënt in veiligheid te brengen. Nodige koerswijziging In de Gouden Eeuw werd de koers onder andere bepaald door gebruik te maken van een sextant. Die is inmiddels allang achterhaald door nieuwe ontwikkelingen zoals GPS, sonar en digitale Navionics vaarroutekaarten. Een vergelijkbare ontwikkeling zien we ook binnen de zorg. Vroeger hadden we alleen een klinische blik tot onze beschikking, ondersteund met vaak heel basale en manuele metingen. Tegenwoordig zien we veel therapie- en diagnose-ondersteunende apparatuur met daarnaast diverse klinische informatiesystemen die het zorgproces ondersteunen, maar indirect ook zorgen voor alarmmoeheid en regis20 FMT | December 2021 tratielast. De COVID-19-periode laat zien dat de huidige beschikbare en gekozen koers ons nog niet brengt naar een haven die ons volledig faciliteert in onze nieuwe noodzakelijke behoeften. Met als gevolg dat er opnieuw een koerswijziging nodig is. De ‘oude’ haven IC’s zijn of worden tegenwoordig ingericht met veel aandacht voor het creëren van een ‘healing environment’ voor de patiënt en het optimaliseren van de werkomgeving van het IC-personeel. We worden echter door het toenemende aantal medische apparaten en informatiesystemen geconfronteerd met nieuwe uitdagingen om tot een dergelijke omgeving te komen. In het eerdere artikel ‘Varen met compassie’ wordt beschreven dat het toenemende aantal audiovisuele alarmen moet worden gemanaged. De hoeveelheid alarmen dat per apparaat gegenereerd wordt, leidt ertoe dat zorgprofessionals vaak gestoord worden tijdens medische handelingen doordat zij op dat moment gedwongen worden deze alarminformatie te interpreteren en er al dan niet naar te handelen. Tot 90% behoeft namelijk geen verdere actie

' Alleen dan wordt het mogelijk om het zorgpersoneel te ondersteunen door het veilig automatiseren van simpele (administratieve) zorgtaken' (Koomen, Anesthesia and Intensive Care 2021). Dit resulteert in onnodige stress voor zowel de patiënt als de zorgmedewerker. Verder kan het leiden tot een verhoogde werkdruk of zelfs uitval van zorgpersoneel. Er is dus een drastische verandering nodig om dit op te lossen. De ‘nieuwe’ haven in zicht Er zijn verschillende manieren om tot een stillere IC te komen, waarin alarmen van medische apparatuur op de kamer kunnen worden uitgezet, op afstand aangepast of afgehandeld. Het is hierbij van belang dat alle klinische informatie van zowel medische apparatuur als ziekenhuisinformatiedeelsystemen (bijv. EPD, PDMS, Lab) veilig met elkaar worden gedeeld binnen één werkstation, waarbinnen deze systemen interactie hebben op basis van betrouwbare data. Al deze losse systemen zullen tot één systeem verbonden moeten worden. Alleen dan wordt het mogelijk nieuwe functionaliteiten en applicaties in te zetten die klinische therapieën ondersteunen door middel van bijvoorbeeld Decision Support meldingen voor het zorgpersoneel en/of automatiseren van eenvoudige taken. Voorbeelden staan al in de markt, waarbij op basis van actuele gegevens en trenddata aanpassingen op therapieapparatuur zoals een ventilator zijn geautomatiseerd. De gekozen koers Dräger ontwikkelt medische apparatuur en ondersteunende applicaties op basis van leveranciersonafhankelijke communicatiestandaarden die deze ‘nieuwe haven’ mogelijk maken. Op deze manier wil Dräger een bijdrage leveren aan het verder verbeteren van de patiëntenzorg, het vergroten van het werkplezier en optimaliseren van de beschikbare tijd voor zorgtaken van het medisch personeel.  Meer informatie: www draeger.nl/mdi 21 Bekijk ook de andere artikelen in FMT Gezondheidszorg 2021, #4 en #5:

NVTG | tekst • Esmee Meijs, Zakmes Agency Modulair opschalen en downsizen is key Terugblikken en vooruitkijken met NVTG Als we terugblikken op het afgelopen jaar domineert de coronapandemie nog steeds de agenda’s van het management van technologie in de gezondheidszorg. Mede daarom was er ook behoefte aan kennisverbinding en -verbreding via het netwerk van NVTG. In de afgelopen zes edities van FMT Gezondheidszorg Magazine is moderator Victor Pastoor (Arcadis en NVTG bestuurslid) met diverse NVTG-leden in gesprek gegaan. Zij vertelden over hun dagelijkse werk aan de hand van onderwerpen zoals CO2 -reductie, energietransitie, trends in installaties, technische werkprocessen, schaarste op de arbeidsmarkt en kennismanagement bij brandveiligheid. We blikken samen terug op de ontwikkelingen van afgelopen jaar én kijken vooruit naar 2022. Terugblik 1: care pal achter de cure De opname van coronapatiënten in de ziekenhuizen en de bezetting van de Intensive Care Units is nog steeds elke dag in het nieuws. Maar ook in de caresector heeft de coronapandemie het gehele systeem ontregeld. Gert Ligtenberg (Manager Facilitaire Dienst bij zorgorganisatie Carinova) en Johan ten Cate (Manager Vastgoed bij Cosis) benadrukken dat in beide instellingen de pandemie een grote impact heeft gehad op de dagelijkse gang van zaken. Terugkijkend op de laatste twintig maanden stond de gehandicapten- en ouderenzorg onder grote druk. Gert: “Ziekenhuizen staan in de frontlinie, maar wij zitten er vlak achter. We doen de opvang vanuit ziekenhuizen en hebben ook cohorten om de revaliderende cliënten op te vangen, dat is de afgelopen tijd onderbelicht geweest.” Het gehele artikel is terug te lezen in FMT juli 2021. 22 FMT | December 2021 Terugblik 2: de waarde van gezondheid en gezonde gebouwen Zoals iedereen weet, is het strategisch en tactisch management van technologie en vastgoed in de zorgsector ook in het afgelopen jaar volop bezig geweest met het modulair opschalen en downsizen van coronacohorten. Corona heeft ons echter ook veel geleerd over de waarde van zelf gezond zijn en daarnaast ook over de waarde van gezonde gebouwen en goede ventilatie. Victor ging met NVTG-leden in gesprek over de impact van de coronapandemie op de voortgang van de energietransitie. “Het werk aan de CO2 -routekaart heeft even stilgelegen, maar hebben we inmiddels weer opgepakt”, zegt Marcel Barendregt, Unithoofd Vastgoed en Infrastructuur bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). “Met de uitvoering begint het pas echt. We hebben onderzoek gedaan naar zonnepanelen, maar die voorzien slechts in 1,0 tot 1,5 procent van onze energiebehoefte. Onze keuken is aardgasloos:

| NVTG Victor Pastoor (Arcadis en NVTG Bestuurslid): “Door de coronapandemie moesten we telkens anticiperen, modulair opschalen en downsizen is key” er wordt gekookt op inductie. En we zullen op termijn ook afscheid nemen van de aardgasgestookte ketels waarmee we nu stoom opwekken.” De grootste zorg van deelnemende NVTG-leden aan deze ‘ronde tafel’ over de energietransitie betreft dan ook de (fi nanciering van de) uitvoering. “De afgelopen jaren hebben we qua energie-effi ciency de vaatdoek al drie keer uitgeknepen. Als je verder wilt besparen, moet je investeren”, stelt Perry van de Graaf, Manager Energie bij het UMC Utrecht. Het gehele artikel is terug te lezen in FMT februari 2021. Terugblik 3: Hoe bereik je een succesvolle energietransitie? Welke trends en ontwikkelingen zien we op het gebied van technische installaties in de zorg? Hoe bereik je als vastgoedmanager in de gezondheidzorg een succesvolle energietransitie? Een roadmap naar CO2 - neutrale installaties en duurzaam vastgoed helpt om dat kosteneffi ciënt in te plannen en moedigt stakeholders aan om samen slimmere afwegingen over technische functionaliteiten te maken. Stop met het denken in terugverdientijden van duurzaamheid. Victor ging in gesprek met vier NVTG-leden - werkzaam bij ingenieursbureaus actief zijn in de ziekenhuissector - over de uitdagingen rond technische installaties in Foto: Flashing by Kiki zorgvastgoed. Wilfried van Mierlo (partner en senior adviseur bij Valstar Simonis) merkt dat naast belangrijke trends als verduurzaming en digitalisering van technische installaties, de roep om innovatie ook steeds luider klinkt: “Opdrachtgevers zijn op zoek naar innovatieve oplossingen voor diverse gebieden: van de klimaatbeheersing van OK’s tot hoe je omgaat met techniek in isolatiekamers. Er is daarnaast veel aandacht voor duurzaamheid en energietransitie. Je hebt natuurlijk de Green Deal Duurzame Zorg waar veel organisaties op aansluiten: toch zie je organisaties worstelen met de vorm die ze moeten kiezen en de fi nanciering daarvan. Op dat gebied zie je een continue spanning tussen ambities en middelen. Daar ligt een belangrijke taak voor ons als adviseurs: wij willen deze organisaties goed adviseren en helpen. Dat lukt door ze te prikkelen om een langetermijnvisie te ontwikkelen over de energietransitie. Ik zie nu dat grote zorginstellingen gefaseerd gerenoveerd of verbouwd worden: CO2 -neutraal worden werkt alleen als er ook op lange termijn middelen zijn gealloceerd voor de resterende renovaties.” Letty Kil (Manager Gezondheidszorg bij Deerns) haakt daar op in: “Ik zie ook een andere ontwikkeling in het ziekenhuis: je ziet een duidelijke verschuiving van care- naar cure-activiteiten in het ziekenhuis. 23

NVTG | Publicatie NVTG rapport ‘Techniek omarmt de zorg’ tijdens NVTG college op 30 september 2021 in Nijkerk De care-activiteiten vinden steeds vaker buiten het ziekenhuis plaats. Corona heeft die ontwikkeling ook zeker versneld. Als je het dan over duurzaamheid hebt, dan zie je dat ziekenhuizen op vierkante meters kunnen besparen en daarmee de CO2 -voetafdruk kunnen reduceren. De activiteiten die plaats blijven vinden binnen het ziekenhuis, zijn dan ook in de hoogwaardige gebouwdelen. De vraag is dus: hoe zorgen we dat het compacte ziekenhuis dat steeds meer techniek bevat zo flexibel mogelijk wordt ingericht om makkelijk mee te bewegen? Het is daarom de vraag of de BENG-eisen uit het Bouwbesluit ook in de toekomst helemaal kunnen blijven aansluiten op de ontwikkelingen die we in het zorglandschap zien.” Het gehele artikel is terug te lezen in FMT april 2021. Terugblik 4: Technologie leidend maken óf de werkprocessen volgen? Techniek in de zorgsector wordt steeds complexer. Daarom is veel aandacht nodig voor de werkprocessen. Steeds méér technologie moet geïntegreerd worden in het operatiecomplex: denk dan aan robotchirurgie, digitalisering en de intrede van een hybride OK. Een mooie ontwikkeling, maar dat levert ook een grote verantwoordelijkheid op het gebied van infectierisico’s. Welke ontwikkelingen juichen technisch experts toe? Janet Vissinga (managing director bij OK Consultancy Nederland) onderstreept het belang van het in kaart brengen van de werkprocessen: “Wij brengen bij aanvang van onze werkzaamheden, samen met de medische staf en medewerkers, de logistiek van personen, materiaal en apparatuur in beeld. De logistiek van patiënten, medewerkers en bezoekers moet van entree tot verkoever op orde zijn: deze stap heeft al te maken met infectiepreventie. Wie brengt de patiënt? Waar wordt het bed geparkeerd? Welke deuren kunnen er open? Dat willen we van tevoren al in beeld hebben. Daarna kijken we naar goederenlogistiek: als er materialen worden gebracht met karren, dan moeten die ergens ontvangen worden. Heel vaak zit de centrale sterilisatieafdeling niet tegen het operatiecentrum aan. Is er een schone 24 FMT | December 2021 ingang en vuile uitgang? Je wilt voorkomen dat die twee stromen elkaar onnodig kruisen. Vervolgens hebben we het over medische apparatuur: zeker op de oudere complexen zie je dat er onvoldoende ruimte is om die apparatuur te parkeren. Het komt op de gang terecht. Al die stromen moeten ook nog op de juiste manier aansluiten op de fysieke operatiekamer: dat is ons vak. Die fysieke operatiekamer is een meter rondom gegroeid: van zes bij zes naar zeven bij zeven. De hybride OK's zijn natuurlijk groter. Zoveel is er door de jaren heen niet veranderd in die operatiekamers, maar wat wel veranderde: de intrede van beeldvormende technieken en robot-OK’s. Bovendien is het inrichtingsplan verfijnder geworden. Alles is een beetje meegegroeid in een moderner jasje. Dat geldt ook voor de luchtbehandelingssystemen.” Het gehele artikel is terug te lezen in FMT mei 2021. Terugblik 5: Techniek omarmt de zorg, ook in crisistijd Zoals we hierboven kunnen lezen, is de zorgsector hard geraakt door de uitbraak van Covid-19. Op alle fronten waren een aangepaste werkwijze en aangescherpte maatregelen vereist. Helaas zijn we dit voorjaar ook opgeschrikt door een ernstig incident in een ziekenhuis met dodelijke afloop. De NVTG heeft daarop gelijk een digitale intervisiebijeenkomst geïnitieerd, waar 80 deelnemers uit ziekenhuizen bij aanwezig waren om gezamenlijk kennis en ervaringen te delen. Vervolgens is een NVTG-werkgroep opgericht. Afgelopen september trokken tien NVTGinstellingsleden naar aanleiding van vijf NVTG-intervisiebijeenkomsten de conclusie in het eindrapport dat ten tijde van een pandemie de mensen die verantwoordelijk zijn voor medische technologie meer in hun kracht gezet kunnen worden en nauwer betrokken kunnen worden om technische kennis in te brengen bij de processen van medische zorgprofessionals. Het is belangrijk dat zorg- en technische collega’s elkaar proactief blijven opzoeken. Ongeacht de hoge tijdsdruk en soms prangende omstandigheden in een crisissituatie: zij moeten samen blijven afstemmen én ervoor zorgen dat protocollen worden gevolgd. Hoe pak je dat aan?

| NVTG De NVTG-instellingsleden die deelnamen aan deze intervisiebijeenkomsten pleitten unaniem voor meer aandacht voor de impact van een veranderende (tijdelijke) strategie op gebouwbeheer en (medische) techniek. De impact van technische risico’s mag niet vergeten worden. Door bijvoorbeeld ook een stoel aan tafel van het crisisteam te reserveren voor technische specialisten krijg je aandacht voor dit aspect: ‘hebben we voldoende nagedacht over de technische aspecten en risico’s? Zijn de medische staf en verpleegkundigen goed genoeg geïnformeerd in een veranderde bouwtechnische zorgomgeving?’ Het NVTG rapport is aangeboden aan diverse vakverenigingen van zorgprofessionals en is te downloaden op www.nvtg.nl/kennisbank. Het gehele artikel is terug te lezen in FMT september 2021. Terugblik 6: De impact van vergrijzing en gewijzigde regelgeving Hoe kan brandveiligheid geborgd worden op (kosten)efficiënte wijze? Crisistijd of niet: onze samenleving vergrijst. De impact van een vergrijzende bevolking vraagt steeds vaker om maatwerk aan preventieve maatregelen in gebouwen. Daarnaast moeten zorginstellingen nadrukkelijker anticiperen op veranderende wet- en regelgeving die verschuift van regelgericht naar risicogericht. Fire safety consultant Joric Witlox beaamt in een ronde tafel met Victor dat dit belangrijke topics in zijn werkveld zijn: “Op dit moment valt brandveiligheid in de caresector onder de woningwet. Dat was zo en dat is nog steeds zo. Hoe ga je dan bijvoorbeeld om met brandveiligheid? Met name bij de extramurale zorg gaat dat impact hebben en dus een rol spelen.” Victor: “Als collectief signaal horen wij als NVTG dat er behoefte is om dit onderwerp verder uit te diepen met een aantal zorginstellingen uit de caresector. Ziekenhuizen hebben de brandveiligheid goed op orde, maar care-instellingen lopen tegen hele andere problemen aan, met name in de kleinschaliger gebouwen en extramurale zorg. Het is goed om samen een pragmatische leidraad op te zetten, gebaseerd op best practices – specifiek voor care-instellingen – die houvast biedt als de aanpak verschuift van regelgericht naar risicogericht. Dat pakken we in 2022 op!” Het gehele artikel is terug te lezen in FMT november 2021. Vooruitblikken: wat staat er op de NVTG-agenda in 2022? De Nederlandse Vereniging voor Technologie in de Gezondheidszorg (NVTG) is het kennisnetwerk voor het management van technologie en vastgoed in de zorgsector. Ook in 2022 zullen we in gesprek gaan met NVTG leden over hun dagelijkse werkzaamheden in het management van technologie in de gezondheidszorg voor artikelen in FMT Gezondheidszorg. Door kennisverbinding brengen de Instellingsleden en Bedrijfsleden samen de zorgsector vooruit.  NVTG nodigt je uit Word ook lid van de NVTG. Praat mee over actuele onderwerpen en vertel ons waar jij zoal tegen aan loopt, deel kennis hoe je daar mee omgegaan bent. Neem als NVTG-lid deel aan één van de ronde tafelgesprekken in 2022! Heb je interesse? Kijk op www.NVTG.nl Heijneman Medical BV is gespecialiseerd in het inrichten van: •(Hybride) operatiekamers •Holding/ Recovery •Spoed Eisende Hulp •Care afdelingen •Poliklinieken Heijneman Medical BV E info@heijnemanmedical.nl T 088 11 81 000 Copenweg 17, 3411 NX Lopik Kijk op www.heijnemanmedical.nl voor meer informatie. 25 medical

Alles zeker alles COMFY® Met Comfy® verspilt u nooit meer zuurstof Benut u de zuurstofcilinders in uw ziekenhuis optimaal? Het is niet altijd makkelijk om goed in te schatten hoeveel zuurstof er nog in een cilinder zit en hoe lang deze een patiënt nog van zuurstof kan voorzien. We krijgen regelmatig cilinders retour die nog voor meer dan de helft zijn gevuld. Dat is zonde én onnodig. De oplossing: Comfy® Met Comfy® bieden we een innovatieve tool waardoor u geen zuurstof meer verspilt. Comfy® geeft per cilinder aan hoeveel zuurstof er nog in zit. Op een digitaal display leest u eenvoudig de hoeveelheid zuurstof en de resterende gebruikstijd af. Comfy® is het antwoord op vragen als: Hoelang kan ik met de zuurstofcilinder een patiënt nog van zuurstof voorzien? Moet ik de cilinder retourneren en wisselen voor een volle? Hoe groot is mijn cilindervoorraad? Met Comfy® is het mogelijk om 40 tot 45% meer zuurstof uit een cilinder te benutten. Bovendien kan Comfy® worden voorzien van Simplinic-software waarmee u de cilinder realtime kunt volgen en lokaliseren. Zo raakt er nooit meer een cilinder zoek. Meer weten? Voor meer informatie neem gerust contact met ons op. Westfalen Medical BV - Tel 0570-858404 - www.zorginstellingen.westfalenmedical.com - verkoop@westfalenmedical.nl

huisvesting | tekst • Loes Elshof Kruisbestuiving tussen bedrijven en wetenschap in duurzame werkomgeving Op het Medical Business Park in Amsterdam ontwikkelt Kadans Science Partner een zeer duurzaam gebouw voor bedrijven in de Life Sciences & Health. ‘Plus Ultra Amsterdam’ biedt ruimte voor kantoren en laboratoria én veel mogelijkheden voor onderlinge ontmoeting. Dankzij aanvullende diensten aan huurders moet deze gebruiksvriendelijke werkplek dicht bij het Amsterdam UMC uitgroeien tot een levend, duurzaam ‘ecosysteem’ voor medische ontwikkeling. 27

huisvesting | H et Medical Business Park is een nieuw bedrijvenpark op het terrein van Amsterdam UMC, locatie AMC in Amsterdam Zuidoost. Het park is zo'n 100.000 m2 groot en is bedoeld voor startup en scale-up bedrijven in de medische technologie. De nabijheid van andere bedrijven en het AMC moet leiden tot synergie tussen de wetenschap en bedrijven. Het eerste gebouw op dit park wordt Plus Ultra Amsterdam en is ontworpen door cepezed. In Plus Ultra Amsterdam, met een vloeroppervlak van -bovengronds8.200m2 , kunnen diverse groeiende medisch-technische bedrijven onderdak vinden. “Alle verdiepingen zijn zowel als kantoor of als laboratorium in te richten. Hiervoor zijn de basisvoorzieningen aanwezig: alle ruimten hebben dezelfde plafondhoogte, waardoor er ruimte is voor de toe- en afvoer van lucht en technische leidingen. De flexibiliteit is een groot pluspunt voor de huurders”, zegt Tom Straeter, ecosysteemstrateeg bij ontwikkelaar Kadans, dat gebouwen ontwikkelt, exploiteert en beheert voor life sciences en andere kennisintensieve organisaties. De variatie in gebruik zorgt voor een levendige, afwisselende werkomgeving voor startende en groeiende bedrijven. Veel daglicht Uit onderzoeken blijkt dat een aangename en duurzame werkomgeving een belangrijke reden is om bij een bedrijf te willen werken, met name voor professionals tot 35 jaar. De architecten van cepezed hebben daarom een gebruikersvriendelijk gebouw met een open uitstraling ontworpen, waar het daglicht volop binnenvalt. Er is een ruime entree en een atrium, met een doorlopende -deels- brede trap die alle etages met elkaar verbindt. De openheid is doorgezet op de werkverdiepingen door veel glazen wanden toe te passen. Verder zijn er overal ontmoetingsplekken gecreëerd, voor geplande en onverwachte contactmomenten. Ook een compleet restaurant is een basiswaarde in het gebouw. “Dit zorgt bij elkaar voor een omgeving waar Life Sciences en Health professionals graag willen werken”, zegt Straeter. Duurzaam Deerns is betrokken als adviseur en ontwerper voor de bouwfysica (licht, warmte, lucht, vocht en geluid), brandveiligheid, duurzaamheid en installaties van Plus Ultra Amsterdam. “Meestal gaat het bij verduurzaming om de energie die voor het gebouw zelf nodig is, voor verwarming, ventilatie en verlichting. Bij Plus Ultra Amsterdam zijn we ‘ Kadans stimuleert de kennisuitwisseling en samenwerking tussen life sciences organisaties’ 28 FMT | December 2021

| huisvesting ‘Plus Ultra Amsterdam wordt het meest duurzame multi-tenantgebouw van Nederland’ twee stappen verder gegaan”, zegt Arnoud Matser, technisch adviseur van Deerns. “Plus Ultra Amsterdam wekt zelf alle benodigde energie voor het gebouw op, maar ook voor de computers en faciliteiten van de gebruikers én voor het transport; elektrische auto’s kunnen in de garage worden opgeladen met eigen opgewekte stroom.” BREEAM Outstanding Dankzij de verregaande duurzaamheid ontvangt Plus Ultra Amsterdam een BREEAM Outstanding certificaat. Het wordt hiermee het meest duurzame multi-tenant (meerdere huurders) gebouw van Nederland. Ook de EPC van het gebouw is zeer goed: -0,7. De grootschalige toepassing van zonnepanelen (1.550 m2) is hierin een belangrijke factor. Deze zonnepanelen worden zowel op het dak als op de gevel geplaatst. Matser: “Voor het gevelontwerp is een digitale gebouwsimulatie gemaakt om een perfecte balans te kunnen vinden tussen daglichttoetreding, de warmte- en koudevraag en de energieopwekking van de gevel. Hier is een ontwerp uitgekomen met zonnepanelen in vorm van driehoekige vinnen, die ook de naastgelegen lichtkoepels van schaduw voorzien, zodat er niet te veel direct zonlicht binnenvalt. Om te voorkomen dat het gebouw te warm wordt in de zomer heeft de zuidgevel daarnaast minder glas en juist meer zonnepanelen.” Het nulop-de-metergebouw heeft tot slot een thermische schil met HR++ glas in de gevel. Retentiedak In Plus Ultra Amsterdam komen nog meer voorzieningen voor duurzame gebouwen, zoals warmte-koudeopslag, warmtepompen, ledverlichting en vraaggestuurde klimaatregeling. Ook voor waterberging is gezorgd: “Onder een waterabsorberend groen dak met mos en sedum bevindt zich een ‘retentiedak’, dit is een laag kunststof kratten die een extra waterbuffer vormt bij zware regenval. Als het droog is, wordt het regenwater geleidelijk afgevoerd op eigen terrein. Het regenwater wordt daarnaast als toiletspoeling ingezet”, licht Matser toe. Het gebouw is extra duurzaam door een zuinige en brandwerende toepassing van materialen, waarbij alle componenten slank zijn ontworpen. Doordat het vloeroppervlak per verdieping niet boven de 1000 m2 uitkomt, kon een sprinklerinstallatie en bijbehorend leidingenwerk worden uitgespaard. Minder (overbodig) materiaalgebruik is duurzamer en kostenefficiënt, zonder dat het ten koste gaat van de brandveiligheidseisen. ‘Innovatie-ecosysteem’ Maar de ambities van Kadans reiken verder dan een optimale fysieke werkomgeving. “Behalve een zeer aangename werkomgeving moet Plus Ultra Amsterdam de huurders een complete huisvestingsoplossing bieden,” vertelt Straeter. Daarbij wordt het multi-tenant gebouw in combinatie met het omliggende Medical Business Park beschouwd als een ‘innovatie-ecosysteem’. De Life Sciences & Health organisaties krijgen in Plus Ultra Amsterdam meer dan kantoor- en laboratoriumruimte en facilitaire diensten. Via Kadans is er ook toegang tot een netwerk van life sciences en andere kennisintensieve organisaties op de campus (bedrijvenpark) en in Europa. Via dit netwerk hebben de huurders volgens Straeter de beschikking over extra ‘ecosysteem-diensten’. “Dit houdt in dat huurders op diverse manieren ondersteuning kunnen krijgen die hun innovatieve onderzoeks- en ontwikkelingswerk ten goede komt.” Kadans wil de kennisuitwisseling en samenwerking tussen de life sciences organisaties in Plus Ultra Amsterdam en met het omliggende Medical Business Park blijvend stimuleren. Hiervoor zet het bedrijf onder andere een ecosysteem-manager aan het werk in het gebouw. Straeter: “Face-to-face contact blijft voor life sciences organisaties ontzettend belangrijk om te kunnen innoveren. Daarom organiseren we diverse live business-events, een jaarlijks themacongres en career events. Op deze bijeenkomsten ontmoeten de ondernemers in het gebouw elkaar en maken kennis met andere ondernemers op de campus. Zij leggen contact met medisch specialisten van de nabijgelegen grote onderzoeksinstelling of met groepen master- en phd-studenten.” Extra services Naast fysieke bijeenkomsten, lanceert Kadans aankomend jaar een online platform en organiseert het online events voor huurders. Onlangs is zelfs samen met huurders een podcast-serie over grote maatschappelijke uitdagingen gemaakt, zoals over de digitalisering en robotisering in de zorg. Al deze ecosysteemdiensten moeten bijdragen aan de kruisbestuiving tussen bedrijven en wetenschap. Vanuit de ecosysteemgedachte biedt Kadans tot slot ondersteuning aan bedrijven op andere gebieden, zoals financiering, laboratoriumfaciliteiten of patenten. De extra diensten kunnen worden geboden dankzij partnerships met andere organisaties. Straeter: “Kadans is actief op 23 scienceparken en campussen in Nederland, België, Duitsland en Verenigd Koninkrijk. Hierdoor onderhouden we contacten met vele bedrijven, die weer oplossingen kunnen bieden voor andere bedrijven. In ons Europese netwerk brengen wij onze huurders met de juiste lokale, nationale en internationale partijen in contact. Op deze wijze ontstaan waardevolle samenwerkingen. Bij het gebruik van de extra services hebben onze huurders voordelen ten opzichte van andere organisaties, dankzij de afspraken die we met deze dienstverleners hebben gemaakt. Bijvoorbeeld gratis toegang tot internationale congressen, gratis workshops of adviezen van experts op het gebied van financiering, patenten en werving van nieuw talent.” Sinds enkele jaren draagt Kadans de ecosysteemfilosofie uit op scienceparken en campussen in Nederland en in andere Europese landen. Voorbeelden zijn de Wageningen Campus en de Novio Tech Campus bij Nijmegen (Health & High Tech en het Oxford Science Park. Volgens Tom Straeter worden de aanvullende diensten door de bedrijven gewaardeerd: “We zijn een completere partner voor onze huurders, die hierdoor ook langer bij ons verblijven.” In december zijn de bouwvoorbereidingen van Plus Ultra Amsterdam gestart.  29

veiligheid | tekst • EIZO Intelligent Alert-to-Action communicatiesysteem zorgt voor beveiligingsoplossing in ziekenhuis De toegenomen vraag naar zorg in instellingen is wereldwijd een grote uitdaging voor zorgstelsels. Er is behoefte aan geavanceerde, geïntegreerde oplossingen om de last voor het medisch personeel te verlichten. Een effi ciënt werkende faciliteit is sterk afhankelijk van het feit of het verplegend en het veiligheidspersoneel op het juiste moment over de juiste informatie beschikken, zodat zij snel op kritieke situaties kunnen reageren. Security Systems H et verplegend personeel is van cruciaal belang voor de optimale verzorging van intramurale patiënten en vervult verschillende sleutelfuncties. Naast het toezicht op de patiënten, zijn zij verantwoordelijk voor ondersteunen en beantwoorden van vragen van bezoekers, verpleegkundige documentatie, medicatievoorbereiding, en andere taken. Hoge bezettingsgraden en de daaruit voortvloeiende werkdruk van het personeel vergroten de behoefte aan eff ectieve real-time meldingen die de behoefte aan klinische aandacht kwalifi ceren en het verplegend personeel in staat stellen snel te reageren op kritieke situaties. Actieve alarmering Met de alert-to-action-functie van EIZO maken de IP-decoderoplossingen een confi gureerbare integratie met beveiligings-, alarm- en toegangscontrolesystemen mogelijk. Ze maken communicatie in twee richtingen mogelijk en kunnen alarmmeldingen rechtstreeks naar zorgverleners sturen als reactie op bepaalde kritieke situaties. Bewegingssensoren of warmtebeeldcamera's kunnen bijvoorbeeld de beweging van een patiënt die dreigt te vallen of bedlegerig is, detecteren en via het netwerk een alarm naar de monitor sturen. De monitor kan zo worden geprogrammeerd dat hij automatisch het beeld vergroot of visuele waarschuwingen weergeeft, zoals een tekstbericht of een gekleurd kader, als reactie op de noodsituatie. Deze actieve alarmering maakt een snellere reactie van het verplegend personeel mogelijk. Want zelfs met een centraal gelegen verplegerspost is het niet altijd mogelijk om elke patiëntenkamer in het oog te houden. Een alarmoplossing kan ervoor zorgen dat patiënten die bijvoorbeeld de neiging hebben te gaan dwalen of nauwlettend in de gaten moeten worden gehouden, zoals patiënten op intensive-careafdelingen, sneller hulp krijgen. 30 FMT | December 2021 Access Control IP Camera Hazard Detection Alert FULL 1 3 4 9 16 8 SEQ PAGE PAGE System Camera Control Camera --------Brightness Preset Focus Zoom Auxiliary Command ----VMS FULL 1 3 4 9 16 8 SEQ PAGE PAGE System Camera Control Camera --------Brightness Preset Focus Zoom Auxiliary Command ----FULL 1 3 4 9 16 8 SEQ PAGE PAGE System Camera Control Camera --------Brightness Preset Focus EIZO IP Solution Action Zoom Auxiliary Command ----FULL 1 3 4 9 16 8 SEQ PAGE PAGE System Change Layout ATTENTION Camera Control Camera --------Brightness Preset Focus Activate Signal Light Zoom Auxiliary Command ----Change Camera PTZ Display Message or Frame Met zoveel mensen die dagelijks medische instellingen betreden, zijn real-time meldingen nodig om ongeoorloofde toegang tot gevoelige zones te voorkomen en snel te reageren op kritieke situaties. Automatisch Door de integratie met het lokale toegangscontrolesysteem kunnen de IPdecoderoplossingen van EIZO een actieve rol spelen bij de beveiliging van het ziekenhuisterrein. Met de Alert-to-Action functie kan de monitor visuele alarmen activeren wanneer een onbevoegd persoon een gevoelige

| veiligheid ‘IP-decoderoplossingen met geïntegreerde API maken een integratie met lokale veiligheidssystemen en -apparaten mogelijk’ zone betreedt, zoals een quarantaine- of steriele zone, wanneer deur- of raamsloten zonder toestemming worden geopend, of wanneer onbekende of verdachte personen de faciliteiten betreden of vreemd gedrag vertonen. Specifieke voorbeelden: wanneer iemand een zone betreedt waarvoor een ID-scan of een toegangscode vereist is, kunnen de referenties automatisch op het scherm worden weergegeven, of als een bewakingscamera achtervolgingspogingen detecteert, kan de monitor automatisch een alarm op het scherm weergeven. Vermijding van onnodige risico's Brandalarmen en rookmelders geven soms vals alarm doordat ze blootgesteld worden aan aerosolen, stoom, stof of onbedoelde acties. Valse alarmen in een ziekenhuis veroorzaken een ernstige verstoring van de patiëntenzorg. Alarmen dienen daarom onherroepelijk geverifieerd te worden volgens het ziekenhuisprotocol, voordat de veiligheid van de patiënt door onnodige evacuatie in gevaar komt. De integratie van rookdetectoren of branddetectoren in het beveiligingsnetwerk maakt een snelle en betrouwbare controle van gevaarlijke situaties mogelijk. Wanneer een melder een noodsignaal geeft, kan een alarm naar de EIZO IP-decoderoplossingen worden gestuurd. Het alarm kan zo worden ingesteld dat het onmiddellijk en schermvullend op de monitor verschijnt, zodat personeel snel de potentiële gevarenlocatie kan onderzoeken. Als blijkt dat een vals alarm is afgegaan, hoeven patiënten niet in gevaar te worden gebracht door evacuatie. Tevens kan de normale patiëntenzorg gehandhaafd blijven. Bovendien kunnen de aankomende brandweer- en reddingsdiensten onmiddellijk worden geïnformeerd, waardoor kostbare tijd en middelen worden bespaard. Aanpasbaar De EIZO IP-decoderoplossingen met de geïntegreerde API maken een integratie met lokale veiligheidssystemen en -apparaten mogelijk, zodat via het netwerk met alarmmeldingen kan worden gecommuniceerd en daarop kan worden gereageerd. Wanneer zich een gebeurtenis voordoet en een waarschuwing wordt verstuurd vanaf IP-camera's, toegangscontrole, gevaardetectie, VMS of andere systemen, reageert de EIZO-oplossing met een vooraf toegewezen actie, zoals beeldaanpassing, alarmmelding, audioactivering, camera-aanpassing, maskering et cetera. Kortom, het implementeren van een intelligent visueel communicatiesysteem in de workflow is een stap voorwaarts in het verlichten van een deel van de druk die wordt veroorzaakt door een snelle, informatieintensieve omgeving voor verpleegkundigen, beveiligingspersoneel en andere ziekenhuismedewerkers. Het uiteindelijke doel hiervan is om te zorgen voor een optimale patiëntenzorg en zorg voor een veilige locatie. Meer informatie: www.eizo.nl 31

duurzaamheid | tekst • Lucy Holl Nicole Hunfeld over de lange (maar haalbare) weg naar een duurzaam ziekenhuis “We moeten in co-creatie naar andere ontwerpen en materialen kijken” Een volledig circulaire intensive care binnen Erasmus MC in 2030. Dat doel hebben ziekenhuisapotheker Nicole Hunfeld en haar collega’s van de IC voor ogen. Ze lieten inventariseren hoeveel materialen er in één jaar tijd op de IC verbruikt worden en schrokken zich rot van de ecologische voetafdruk. Product voor product kijken ze hoe het anders kan. Ziekenhuisapotheker Nicole Hunfeld won onlangs de allereerste Sustainability Award van Erasmus Universiteit. De EUR wil dat duurzaamheidsdenken in het DNA van de organisatie komt. De prijs van 5.000 euro besteedt Hunfeld aan een fi lmpje om alle data over de materialen en milieu-impact op een heldere manier te delen met collega-ziekenhuizen. Foto: Michelle Muus E en tijdje geleden was er op de IC van Erasmus MC een modeshow. De groene loper lag uit, de hapjes en drankjes stonden klaar. Wat er geshowd werd? Wasbare jassen van zeven fabrikanten. “Iedereen mocht komen passen en er kwamen maar liefst zestig zorgprofessionals. We wilden iets leuks organiseren in coronatijd waarmee we ook verder kunnen. Mensen pasten, lieten weten wat ze van de materialen vonden, van het strikken aan de achterkant, van de maat en het draagcomfort. We hebben veel feedback gekregen. Een jas is een belangrijk deel van de identiteit op een verpleegafdeling.” Wasbare jassen bewijzen zich met twintig keer wassen al als duurzamer vergeleken met wegwerpvarianten van PP/PE-geweven stof. Wegwerpjassen in de zorg staan hoog in de lijst van veelgebruikte producten met grote impact op het milieu. “Per IC-patiënt gebruiken we dagelijks gemiddeld 16 plastic jassen”, zegt Nicole Hunfeld. Plus onder meer 108 handschoenen, 24 spuiten, 12 meter plastic slangen, 57 kompressen en 8 onderlegmatjes. Tel daarbij op de bijbehorende enorme berg verpakkingsmateriaal. Hunfeld heeft exacte data paraat. Vorig jaar liep het project Materiaalstroomanalyse waarbij de IC, de afdeling Inkoop en het gespecialiseerde Amsterdamse 32 FMT | December 2021 bedrijf Metabolic precies uitrekenden hoeveel materiaal er over heel 2019 op de afdeling gebruikt is en wat dat voor impact heeft op het milieu. “We kwamen uit op 250.000 kilo materiaal in één jaar. Dat is bizar. De footprint van ons werk op zich, de apparaten en de gebouwen hebben we nog niet eens meegerekend. We wisten dat het veel was, maar hadden er nooit een maat bij. Erasmus MC is het eerste ziekenhuis dat het voor de IC op detailniveau heeft uitgezocht.” Nul procent risico Ziekenhuisapotheker en projectleider duurzaamheid Hunfeld is verantwoordelijk voor het medicatieproces op de IC. In het recente verleden paste ze al complete processen aan. Hoe zet je medicijnen duurzaam in, hoe is dat te stroomlijnen op de IC, OK en SEH? “Ik loop rond op de afdeling, kijk wat patiënten krijgen en overleg met de specialisten of sommige medicijnen nog echt wel nodig zijn. Ik stop zoveel dat het veel bespaart, zeker ook voor het milieu. Dit gebeurt ook op andere afdelingen. Daarin loopt Erasmus MC echt voorop.” Ze zit in een aantal commissies over de kwaliteit van medicatie en in de taskforce ‘Een duurzaam Erasmus MC’. Ook is ze voorzitter van de commissie ‘de Groene IC’ van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care. “Die hebben we zo’n jaar geleden opgericht. Ik zie al langere tijd dat we met elkaar in de zorg wel heel veel spullen gebruiken, en ook wel verspillen. Het is in de ziekenhuizen zo ingericht dat alles op 0 procent risico is gestoeld. Maar dat is wel heel slecht voor het milieu. Ik zie alleen maar volle vuilniszakken, die in coronatijd ook nog eens opgestapeld staan op de gangen en niet in de patiëntenkamers. Kan dit niet anders? Zo kunnen we niet met elkaar verder. We zijn met zijn allen de

De IC bleek 250.000 kilo materiaal in één jaar te gebruiken De top 7 van IC-materialen met de grootste impact op het milieu Foto: Marcel van den Bergh aarde aan het uitputten.” In haar werk wordt ze bovendien dagelijks geconfronteerd met het grondstoff entekort dat maakt dat veel medicijnen niet te krijgen zijn. De coronacrisis heeft aanvankelijk de schaarste aan mondkapjes en jassen laten zien. “In het begin wisten we veel nog niet. Corona is heel besmettelijk, dus valt het onder de strenge regelgeving. Het moet allemaal extreem veilig, daar valt wat voor te zeggen, maar daardoor verbruiken we gigantisch veel spullen.” Breed denken Strategisch inkoper Maarten Timmermann van de afdeling Inkoop kwam bij IC-afdelingshoofd Diederik Gommers dat hij een project wilde doen. Hunfeld: “Maarten denkt breed. Hij heeft heel goed op zijn netvlies dat we van een lineair naar een circulair systeem moeten. Diederik vond dat project meteen iets voor mij.” Binnen het project Materiaalstroomanalyse werd exact geïnventariseerd welke materialen door de IC gaan, van naaldendopjes tot aan grote materialen voor bijvoorbeeld intuberen. Wat is het gewicht ervan, wat voor plasticsoorten zitten erin? Wat is de CO2 -uitstoot, maar ook het waterverbruik bij de productie? Hoeveel bomen heeft het omgerekend gekost? Metabolic ontleedde elk materiaal, elk voorwerp minutieus. Het gebeurde in 2020, met als referentiejaar 2019, omdat daar de data van bekend waren. “Dat was heel veel werk. Waar het afval blijft, is wel eenvoudig: al het vaste materiaal gaat de vuilnisbak in en wordt verplicht verbrand.” Over grenzen kijken Veel ziekenhuizen, verenigingen en farmaceutische bedrijven hebben de Green Deal Duurzame Zorg ondertekend om te werken aan systematische verduurzaming van hun bedrijfsvoering. De deal focust op reductie van de CO2 • Verpakkingen van vloeibare stoff en, zoals infusen • Handschoenen • Wegwerpkleding • Mondkapjes • Incontinentiematten • Spuiten • Infuusslangen van pvc Hotspots Ook op de eigen IC heeft Nicole Hunfeld een beweging in gang gezet. Collega’s denken na over duurzaamheid, ze komen met veel vragen. “We hebben afgesproken dat we het even laten rusten als het niet lukt door de coronawerklast. Metabolic heeft ons enorm geholpen. Elke twee weken hadden we digitaal overleg: zitten we op de goede weg, kloppen de getallen, hebben we de juiste aannames? Op de IC ben ik het Green Team gestart om te klankborden: herkennen jullie dit, moeten we hier iets mee? Mensen willen er graag tijd in steken om even iets anders aan hun hoofd te hebben dan corona.” Aan het eind van de inventarisatie was er een grote workshop met verpleegkundigen, specialisten, onderzoekers en mensen van inkoop, afvalverwerking en infectiepreventie. “Er zijn zeven hotspots, de meest -uitstoot, circulair werken, het verminderen van de hoeveelheid medicijnresten in grond- en oppervlaktewater en het bevorderen van de gezondheid door een goede leefomgeving in instellingen. Dit jaar is de Groene Zorg Alliantie gestart, een platform voor groene zorgcommissies: inmiddels zijn tientallen werkgroepen en commissies met zorgprofessionals aangesloten. “Normaal is er best competitie tussen ziekenhuizen, maar iedereen is meteen vóór groene zorg. Mensen gaan elkaar helpen en kijken over elkaars grenzen heen. We willen samen ergens komen. Het maakt mensen bewust. ‘Hé, wij gebruiken zestien wegwerpjassen per patiënt per dag, hoe is dat bij jullie?’ En ‘Hoe lang laten jullie een katheterzak hangen?’ Die hoeft niet steriel te zijn. De één gooit hem elke dag weg, de ander elke week.” vervuilende producten, uit het onderzoek gekomen. Binnen het project ‘The Green Intensive Care’ bekijken we in ons Green Team nu stuk voor stuk wat we daarmee kunnen. De TU Delft is aangehaakt. Ze hebben veel materiaal- en ontwerpkennis. Bij ons lopen nu drie studenten van de opleiding Industrieel Ontwerpen rond om materialen te fi leren.” Nicole Hunfeld voelt zich soms een halve Sherlock Holmes. “Het is verbluff end hoe weinig informatie er beschikbaar is vanuit fabrikanten. We hebben dialysezakken met een omzak, je voelt dat de omzak van ander materiaal is, valt die dan misschien wel te recyclen? We moeten echt in co-creatie naar andere ontwerpen kijken.” Gigantische klus Hunfeld realiseert zich dat fabrikanten hun spullen ook niet zomaar kunnen aanpassen, er zitten dure goedkeuringsprocedures en keurmerken op. En de strikte regelgeving rond infectiepreventie is een heikel punt: moeten we blijven gaan voor 100 procent veiligheid, wat is haalbaar en acceptabel? “Ons doel binnen de afdeling is een volledig circulaire IC in 2030, tien jaar eerder dan het landelijk streven. De raad van bestuur ondersteunt ons enorm. Het is een gigantische klus. Maar ja, het is 10 procent per jaar, denk ik dan. Dat moet kunnen.”  33

medisch-technische voorzieningen | tekst • Heijneman Medical Heijneman Medical, groot geworden door klein te blijven In familiebedrijven wordt vaak vol passie gewerkt. Vaak bestaan ze jarenlang en dat straalt vertrouwen uit. Familiebedrijven worden gezien als bestendiger en meer gericht op de lange termijn. Ze hebben een bepaalde charme. Bij Heijneman Medical is dat niet anders, zo vertelt Marco Heijneman trots. In 2018 nam hij het bedrijf offi cieel over van zijn vader, Nelis Heijneman, die het bedrijf in 1975 oprichtte. “A 34 FMT | December 2021 ls kind ging ik al graag mee met mijn vader mee naar het werk”, herinnert Marco zich nog goed. “In die tijd merkte ik al dat dit werk mij op het lijf geschreven is. Ik heb de fi jne kneepjes van het vak dan ook goed kunnen afk ijken van mijn vader. Voordat ik in zijn voetsporen trad, vond ik dat ik ook elders werkervaring moest opdoen. Zo kon ik het vak in een breder perspectief leren. Dat bleek een goed besluit. Ik heb daardoor ook in een andere keuken kunnen kijken. Tot op de dag van vandaag heb ik daar nooit spijt van gehad, integendeel.” Iedereen die op de OK werkt kent de naam Heijneman Medical. Op welke producten richten jullie je vooral? “Heijneman Medical is marktleider op het gebied van LED operatielampen van KLS Martin en de voorzieningsbruggen voor operatiekamers van modul technik, dus op de meeste OK’s in Nederland ‘hangt’ wel iets van ons. Maar we verkopen niet alleen investeringsproducten, zoals de genoemde producten offi cieel heten, we hebben ook positioneringsmateriaal, zoals de gele Yello fi ns beensteunen. Ons team is echter gespecialiseerd in investeringsproducten en blijft tijdens het hele proces - van initiatie tot montage - persoonlijk betrokken. We besteden niets uit, daardoor kunnen we de topkwaliteit garanderen die we als standaard aanhouden.” Familiebedrijven kijken vaak naar de langere termijn, wat is jullie toekomstvisie? “We zijn niet bezig met uitbreiding of groeien. Onze visie is dat we goed moet blijven in wat we nu al goed doen. Dat betekent vooral blijven investeren in goede producten van onze leveranciers, feeling met de werkvloer houden, weten wat er speelt en daarop inspelen. Die persoonlijke benadering is belangrijk, en laten familie-bedrijven daar nou toevallig juist heel goed in zijn...” Meer informatie: www.heijnemanmedical.nl

tekst • Vermeulen Lichtarchitectuur BV | interieur Lichtarchitectuur in de zorg zet instellingen in een ander licht Lichtarchitectuur is een bijzondere expertise, met gespecialiseerde ontwerpers en adviseurs. Daarvan maakt de zorg tot dusver weinig gebruik. Onderzoek wijst evenwel uit dat het juist toepassen van licht het welbevinden van mensen positief beïnvloedt. Met lichtarchitectuur in de zorg valt dus veel te winnen. Om te beginnen aan zorgkwaliteit. En mogelijk ook aan kwaliteit van arbeid voor zorgpersoneel dat wisselende diensten draait. V ermeulen Lichtarchitectuur BV is een uitvoerend adviesbureau voor bijzondere lichttechniek, met ruim twintig jaar ervaring in het verlichten van kerkgebouwen en andere monumentale panden. Daarbij is oog voor detail en de juiste verlichting voor elke omstandigheid cruciaal. Sinds kort is het lichtadviesbureau ook actief binnen zorginstellingen. ‘Onderbelicht’ “De verlichting in zorginstellingen draagt over het algemeen niet echt bij aan het welbevinden van bewoners”, vertelt lichtarchitect Hendrik Jan Vermeulen. Die ontdekking deed hij in de periode dat zijn dochter Deborah (directeur-eigenaar bij Vermeulen Lichtarchitectuur BV) studeerde aan de ‘Lighting Design Academy’ in Amersfoort. Tijdens de studie werd ze geraakt door de onderzoeken die lieten zien welke invloed licht heeft op ouderen. “Daar houdt de praktijk weinig tot geen rekening mee.” “Over de invloed die licht op het welbevinden van mensen heeft, is de laatste jaren veel meer bekend geworden”, vertelt Deborah. “Naast de visuele aspecten van verlichting heb je namelijk ook te maken met de biologische aspecten van verlichting. Met name dat biologische aspect is lang een onbekend terrein geweest, maar daarin komt nu verandering.” Veranderend gezichtsvermogen Als mensen ouder worden verandert hun gezichtsvermogen; dat is geen nieuws. Niet alleen het lees- en kijkvermogen verandert echter. Het zicht heeft ook invloed op de biologische klok van mensen. De invloed van ‘blauw licht’ speelt hierbij een rol. “Blauw licht hebben we nodig. Het zorgt ervoor dat de productie van cortisol wordt gestimuleerd, waardoor we energie krijgen om ons dagelijkse werk te doen. Maar ’s avonds is blauw licht juist een belemmering. Men kan moeilijker tot rust komen doordat de productie van melatonine dan juist wordt geremd.” Deborah verwijst naar experimenten in de zorg, waarbij het personeel tijdens nachtdiensten gedurende korte tijd een speciale bril droeg met blauw licht. Na de dienst droeg men de bril met daarin oranje glazen geplaatst, die het blauwe licht juist filterden. Zo kon het biologische ritme van de zorgmedewerkers verschuiven. “Met lichtarchitectuur in de zorg kun je de verlichting gedurende de dag aanpassen om, zeker bij ouderen, het slaap- en waakritme in stand te houden.” Voor het verpleeghuis in de voormalige Margarita Maria Alacoque kerk in Tilburg leverde Vermeulen Lichtarchitectuur BV het lichtontwerp en -installatie 35 Ontwikkeling eigen LED-armaturen voorzien van biodynamische verlichting Het eerste project dat Vermeulen Lichtarchitectuur BV binnen de zorg met succes uitvoerde betreft de verlichting van de voormalige Margarita Maria Alacoque kerk in Tilburg. Deze kerk is vanwege herbestemming getransformeerd tot een verpleeghuis. “In nagenoeg alle openbare ruimtes hebben we onze eigen ontwikkelde LED-armaturen toegepast, voorzien van biodynamische verlichting. Daardoor paste de lichtkleur en lichtsterkte zich aan aan de natuurlijke daglichtcyclus”, vertelt Deborah. Samen met de Duitse producent Schmidt Leuchten GmbH is Vermeulen druk bezig om LED-armaturen te ontwikkelen die ‘op maat’ zijn afgestemd op elke situatie. “Op het gebied van licht kunnen zorginstellingen nog veel verbeteren. Wij zijn in staat om deskundig advies te geven en kunnen een heel project verzorgen, vanaf het ontwerpen tot en met het plaatsen van de armaturen”, aldus Deborah. Meer informatie: www.lichtendekerk.nl

veiligheid | tekst • Ropa Systems BV Tinnemans Medical Design en Ropa Systems smelten samen Het is alweer ruim tien jaar geleden dat Tinnemans Medical Design (TMD) en Ropa Systems de handen ineen sloegen en voor een ware innovatie zorgden in de wereld van het OK- en Cleanroom bouwen. Nu is het tijd om deze succesformule verder te optimaliseren: Beide bedrijven gaan fuseren en per 1 januari 2022 onder één naam verder: Ropa Systems BV. Hoe het begon… TMD (10 jaar geleden al een gekende naam in de zorg, die haar sporen al ruimschoots had verdiend op het gebied van röntgenbescherming in het High-Care segment daarvan) en Ropa systems vonden het tijd om de niveau van de wandafwerking in het meest kritische deel van een ziekenhuis onder de loep te nemen. Snelle Doorlooptijd Daarna ging het snel, in de afgelopen jaren zijn verschillende noemenswaardige nieuwbouw- en verbouw projecten met succes opgeleverd. Het MST in Enschede en het Amphia ziekenhuis in Breda zijn daar voorbeelden van, maar ook de renovatie van het bestaande ziekenhuis in Breda of het Dijklander ziekenhuis te Purmerend heeft Ropa Systems voortvarend aangepakt. Met het modulaire systeem zijn in Purmerend 4 OK’s met opdekruimten gerenoveerd in een totale doorlooptijd van 5 weken! TMD en Ropa Systems bleken een perfecte tandem om projecten zoals hierboven geschetst succesvol aan te vliegen. Elk bedrijf bracht zijn haar eigen kwaliteiten en know how in, met als eindresultaat een zeer tevreden klant en eindgebruiker. Het is niet meer dan een logische stap om deze bewezen succesformule een offi ciële status te geven. Tinnemans Medical Design BV en Ropa systems BV gaan fuseren en onder één naam verder: Ropa Systems BV. Traditionele bouw Het is nog niet zo lang gelden dat men een nieuw OK-complex in een ziekenhuis of kliniek vooral traditioneel opbouwde, dat wil zeggen met een Metal Stud frame en gipsplaten, die weer werden afgewerkt. Al met al een arbeidsintensieve manier van bouwen. Daarnaast is een dergelijk systeem stoot- en krasgevoelig. Dat is met name op het gebied van de schoonmaakbaarheid en hygiëne niet wenselijk. Modulair wandsysteem Het is om die reden dat Ropa Systems met een eigen modulair systeem is gekomen, waarbij sneller en schoon kan worden gebouwd. Het systeem bestaat uit cleanroompanelen, die per wand en per OK op maat op de bouw aankomen. Waar gewenst zijn de panelen voorzien van nissen voor de inbouw van OK-apparatuur, nursing stations, geïntegreerde whiteboards, Bender-panelen,et cetera. Dit compleet met E- en W- voorbereiding, plug and play dus! De cleanroompanelen zijn afgewerkt met een antibacteriële HPL toplaag; prima schoon te maken en zeer kras- en stootbestendig. Maar ook een afwerking in Volkern of homogene PVC behoort tot de standaard mogelijkheden. 36 FMT | December 2021

| veiligheid Custom made Naast de afwerking van ‘schone’ ruimten in het high care-segment van een zorginstelling, is Ropa Systems dé partij voor het leveren en monteren van medisch maatmeubilair. Geheel custom made gemaakt voor juist díe ruimte, op díe afdeling van het ziekenhuis! Denk hierbij aan bijvoorbeeld doorgeef- en medische strippenwandkasten, pantry’s, bedkolommen, maar ook aan bedienschermen voorzien van verschillende loodinlagen. Stralingsbescherming Het laatst genoemde product (loodbedienscherm) is een meubel met loodinlage. TMD heeft omvangrijke expertise en ervaring ingebracht in Ropa Systems BV in het bedenken van stralingwerende oplossingen. Naast het volledige pakket bouwkundige röntgenbescherming zoals loodkozijnen en -deuren, is zij de grootste leverancier van Röntgenglas in de Benelux en staat bekend om haar op maat gesneden oplossingen op het gebied van stralingsbescherming in de breedste zin. Het bedrijf heeft ook een informatie- en adviesfunctie op het gebied van laserbescherming. Ropa Systems BV heeft deze expertise al vaak kunnen inzetten, wanneer een OK-ruimte voorzien moet worden van een loodinlage. One stop shopping Bovenstaande aspecten laten zien dat u bij Ropa Systems voor al uw specifi eke vragen, eisen en wensen aan het juiste adres bent. Het bedrijf is in staat om de OK-ruimte compleet met draai- en schuifdeuren en vloerafwerking op te leveren. Kortom, de volledige bouwkundige schil van de OK is er in goede handen. Met de fusie ontstaat een effi ciëntere nieuwe organisatie, die slagvaar37 dig kan optreden in de snel veranderende zorgmarkt. Ropa Systems is nu beter dan ooit in staat om te blijven innoveren, producten te blijven ontwikkelen en vooral te groeien, om aan de specifi eke wensen van zorginstellingen te kunnen blijven voldoen. Ropa Systems BV toont klanten graag dat het dé bouwpartner is voor bouwprojecten in de zorg! Meer informatie: www.ropasystems.nl

huisvesting | tekst • Croonwolter&dros “ Samen bouwen aan project met impact” Op 11 oktober 2021 opende Cardiologie Centra Nederland de deuren in het voormalige Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam. Als grootste en meest innovatieve vestiging van Cardiologie Centra Nederland is dit het vlaggenschip van de keten. Ook voor het voormalige Slotervaart Ziekenhuis, dat volop bezig is zich te transformeren tot het veelzijdig Slotervaart Centrum voor Zorg, is de opening een mijlpaal. I n 2018 sloot het Slotervaart Ziekenhuis de deuren. Het was een klap voor de inwoners van Amsterdam Slotervaart: hun vertrouwde zorgaanbieder verdween uit de wijk. De band met het Slotervaart bleek hecht. Inmiddels is het drie jaar later. Op de fundamenten van het voormalige ziekenhuis verrijst een compleet nieuwe zorgomgeving. Zadelhoff zag mogelijkheden voor het complex. Eind 2019 maakte Zadelhoff met de gemeente Amsterdam afspraken over een maatschappelijke invulling. Daarna is voortvarend gewerkt aan de uitvoering. Fase 1: Vier laagbouwtangenten Directeur Centrum voor Zorg Geertjen Pot van Zadelhoff: “Fase 1 is voltooid. Dat is het deel met de vier laagbouwtangenten. Al deze tangenten zijn in gebruik. Eén tangent is bestemd voor eerstelijnszorg: het Gezondheidscentrum, waar ongeveer twintig zorginstellingen dagelijkse zorg verlenen. Het tweede is ingevuld met het diagnostisch centrum van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Het derde is 'Louwes Lab' en het vierde tangent is in gebruik voor logistieke doeleinden.” Louwes Lab opende eind oktober dit jaar de deuren. Behalve buurtkamer Casa Sofia en een broedplaats voor 'Social Care & Design', heeft hier ook het Health Experience Center van ROC Amsterdam zijn thuisbasis. Pot: “Studenten van het ROC kunnen hier simulatieonderwijs volgen. Het is voor hen moeilijk om een stageplek te vinden, zeker in tijden van pandemie. In het Health Experience Center vinden ze praktijksimulatieruimtes, zorgtechnologie en een wijkleercentrum. Het is een ideale omgeving om aan hun skills te werken zonder de zorg te belasten.” Fase 2: Renovatie kruisgebouw Inmiddels is fase 2 van start, de grootschalige renovatie van het karakteristieke kruisgebouw van 50.000 m2, verdeeld over 11 verdiepingen. Directeur Ontwikkeling Martine Gründemann van Zadelhoff: “Eind 2022 moet het kruisgebouw gerenoveerd zijn. Daarna komen er nog twee verdiepingen bovenop - de 'kroon' - en nieuwbouw eromheen. Het kruisgebouw is bestemd voor cure in de onderbouw en care - wonen met zorg - in de bovenbouw. In de kroon komt ruimte voor de kantoorfunctie van zorgorganisaties.” De renovatie is een gigantisch project, waarbij alles gesloopt wordt behalve het robuuste betonnen 38 FMT | December 2021 Liselot Dalenoord, Croonwolter&dros en Martine Gründemann, Zadelhoff casco en de kenmerkende betonstroken aan de gevel. Een andere optie was er niet, want het gebouw uit 1976, door Gründemann liefkozend de 'Grande Dame' genoemd, was verwaarloosd, om niet te zeggen in verval geraakt. “Het was hier en daar wel enthousiast opgeknapt, maar om weer vijftig jaar mee te kunnen, moet je gewoon alles in één keer grondig vernieuwen en verduurzamen, van de gevels tot de installaties”, zegt ze. Het projectteam van Zadelhoff doet de renovatie, de huurders verzorgen hun eigen inrichting en installaties. En daar doet zich iets bijzonders voor. Want tegelijk met de sloop heeft Cardiologie Centrum Amsterdam Slotervaart zich hier gevestigd. Dat betekent dat er twee bouwstromen tegelijk aan de slag zijn. Of eigenlijk; aan de slag waren. Want op 11 oktober j.l. opende Cardiologie Centrum Amsterdam Slotervaart de deuren.

| huisvesting ‘ Patiënten zijn gewoon gehecht aan het voormalige Slotervaart Ziekenhuis’ Cardiologie Centrum in kruisgebouw Rosa Remmerswaal is manager bedrijfsvoering van Cardiologie Centra Nederland (CCN). Zij begeleidde de bouw van de CCN-kliniek in het voormalige Slotervaart Ziekenhuis. Waarom heeft CCN niet gewacht met verhuizen tot de renovatie van het casco achter de rug was? “We groeiden uit onze vestiging aan het Osdorpplein. Het Slotervaart bood ons de kans om een nieuwe locatie te ontwikkelen waar we een breder zorgaanbod kunnen realiseren en mogelijk ook samen kunnen werken met andere innovatieve zorgaanbieders. Tja, en wij zitten zo in elkaar dat áls we een plan hebben, we dat gewoon gaan uitvoeren.” In juli 2020 stelde CCN het plan op voor de locatie. “We wilden een vestiging die drie keer zo groot was als onze andere locaties, om onze bekende cardiologische zorg te kunnen bieden plus twee nieuwe, innovatieve zorgconcepten. Ons poliklinische zorgconcept is opgezet volgens het ‘one-stop-shop’ principe, waarbij de patiënt alle onderzoeken al bij het eerste bezoek krijgt. Wij noemen dit onze ‘zorgstraat’. Na de deelonderzoeken vindt er meteen een gesprek met de cardioloog plaats en wordt een behandelplan besproken. Zo weet de patiënt meteen waar hij of zij aan toe is.” Zodra de eisen voor het zorgaanbod duidelijk waren, ging CCN met de ontwerpers van het renovatieplan van het Kruisgebouw (architect INBO en installatieadviesbureau DWA) en Zadelhoff om tafel om een goed ontwerp op te stellen. “Vervolgens hebben we het bouwteam samengesteld, met Croonwolter&dros voor de engineering en uitvoering van alle werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties, bouwkundig aannemer Senko BV, de architect, de adviseur, Zadelhoff , de opzichter en een medisch technicus. Samen hebben we bepaald wat er nodig was en hoe we dat gingen realiseren. Ondertussen werd ons bouwdeel in opdracht van Zadelhoff door hun renovatie bouwcombinatie gestript en voorzien van een nieuwe, eigen entree en een gevel. Daarna begonnen Senko en Croonwolter&dros met de bouw van onze kliniek.” Alex de Jonge, Croonwolter&dros en Rosa Remmerswaal, CCN Visitekaartje Het voordeel van werken met een bouwteam, vindt Remmerswaal, is dat je steeds samen op zoek kunt naar de beste oplossing. “Je spart vanaf het begin over de verwachtingen, de mogelijkheden en de consequenties van beslissingen. Zo voorkom je problemen in het verdere traject en kun je ook heldere prijsafspraken maken.” In een half jaar tijd is een prachtige kliniek gebouwd. “Het is het visitekaartje van onze hele keten geworden”, aldus een trotse Remmerswaal. “We hebben een eigen entree op de begane grond en een huisstijl ontwikkeld die we ook op de andere locaties gaan doorvoeren. Onze cliënten zijn verrast door hoe mooi en hoe fi jn het is, ze ervaren het als een warme omgeving waar ze zich welkom voelen.” Ook aan de medewerkers is gedacht. “Comfort is belangrijk. Onze medewerkers zetten zich de hele dag volop in voor onze patiënten, dus wilden we hen dan ook een zo perfect mogelijke locatie bieden. Dat betekent een logische lay-out, de juiste voorzieningen, maar ook een klimaatplafond. En vanwege de duurzaamheid hebben we overal LED-verlichting geïnstalleerd.” 39

huisvesting | ‘ Het voordeel van werken met een bouwteam is dat je steeds samen op zoek gaat naar de beste oplossing.’ Slimme oplossingen Het bouwtraject kende de nodige uitdagingen. Voor een deel waren die te wijten aan de gelijktijdige renovatie van het kruisgebouw en de bouw van de kliniek van CCN. “Je komt elkaar soms letterlijk tegen”, zegt Martine Gründemann. “Je moet heel goede afspraken maken en samen met de opzichter de planning en de veiligheid op de bouwplaats bewaken. En de teams van Zadelhoff en van CCN hebben veel energie gestoken in de afstemming.” “Dat klopt”, beaamt Rosa Remmerswaal. “Gelukkig waren de aannemers fl exibel en steeds op zoek naar oplossingen.” Soms moesten er slimme oplossingen worden gezocht, bijvoorbeeld toen de nieuwe luchtbehandelingsunit aangesloten moest worden op het centrale systeem dat nog gesloopt moest worden. Projectleider Alex de Jonge van Croonwolter&dros: “Zadelhoff laat de huidige luchtbehandelingskast voorlopig in stand voor dit deel van het pand, zodat we de unit van CCN tezijnertijd op de nieuwe centrale installatie kunnen aansluiten.” Ook De Jonge is tevreden over de samenwerking. “Er was goede communicatie in het bouwteam, zodat we allemaal de scope van het werk kenden, samen konden engineeren en aan de voorkant de knelpunten neutraliseren. We gingen vloeiend van schetsontwerp naar defi nitief ontwerp en konden effi ciënt werken.” Knelpunten De sloop van het kruisgebouw is nog wat minder ver dan gehoopt. “Hierdoor is onze entree nog niet zo goed te vinden voor onze patiënten als wij zouden willen. Tijdelijke extra verwijsbordjes bieden gelukkig uitkomst.” Het grootste knelpunt bleek uiteindelijk de COVID-pandemie te zijn, vertelt Remmerswaal: “De containers uit Azië liepen vertraging op en er was een tekort aan chips. Daardoor werd materiaal later geleverd dan gepland. Desondanks bleef de vertraging binnen de perken.” 40 FMT | December 2021 Geertjen Pot, Zadelhoff Impact op de zorg en het stadsdeel Alle betrokkenen zijn content. “Die laatste weken waren toch nog spannend”, zegt Remmerswaal. “Onze medewerkers zijn in hun sas met de locatie en we hebben zoveel positieve reactie ontvangen van patiënten. Ze zijn gewoon gehecht aan het voormalige Slotervaart ziekenhuis.” Dat herkent Geertjen Pot. “Dit is een groot en uniek project, waarbij we echt impact hebben op de zorg en het stadsdeel waar we gevestigd zijn. Ook wij van Zadelhoff moeten extra inzet leveren om alles goed rond te krijgen. En samenwerken kan soms best lastig zijn. Maar onze partners voelen dat dit project authentiek goed zit en dat het alle inspanning waard is.” Dat bevestigt ook Liselot Dalenoord, manager commercie Croonwolter&dros: “Dit project heeft echt maatschappelijke meerwaarde. Dat past bij ons als Croonwolter&dros. Onze moederorganisatie TBI is een stichting die haar middelen ook inzet voor maatschappelijke doeleinden, zoals een studiefonds, leerstoelen en cultureel erfgoed.” Gründemann besluit: “Samen maken we iets mogelijk waar echt behoefte aan is. Het is gaaf om daar onderdeel van te zijn.”  Meer informatie: www.croonwolterendros.nl

Agenda 2022 FMN Connect XL Maak(t) de Verbinding 13 januari Amsterdome, Amsterdam www.fmn.nl/kalender Congres Gastvrij leiderschap in de zorg 10 februari Van der Valk Hotel, Utrecht www.skipr.nl/events/gastvrij-leiderschap Congres Crisismanagement in de zorg 17 februari Van der Valk Hotel, Utrecht www.zorgvisie.nl/congressen Health Valley Event 15 t/m 17 maart Pathé Nijmegen www.healthvalleyevent.com DMEA 2022 Connecting Digital Health 26-28 april Messe Berlijn www.dmea.de Zorgfestival Inspire HEALTH&CARE 26-28 april Flanders Expo, Gent www.health-care.be Interclean Amsterdam 10-13 mei RAI Amsterdam www.intercleanshow.com/amsterdam Dutch Technology Week 31 mei t/m 5 juni Online www.dutchtechnologyweek.com Vakevent Zorgtotaal 14 t/m 16 juni Jaarbeurs Utrecht www.zorgtotaal.nl Support 15 t/m 18 juni, voor het eerst samen met Zorgtotaal en Zorg & ICT live gehouden tijdens de Dutch Health Week. Jaarbeurs Utrecht www.supportbeurs.nl ARCH22 Conferentie Zorgarchitectuur 22 t/m 24 augustus TU Delft en Erasmus MC, Rotterdam www.arch21erasmusmc.tudelft.nl FMT Totaal OK Congres en beurs 15 september 2022 Jaarbeurs Utrecht www.totaalok.nl Data onder voorbehoud, check altijd de site van de organisator. Colofon Met medewerking van o.a. Hogeschool Arnhem en Nijmegen, IHE, KIVI, NEN, NVTG, TU/e, FHI Medical Technology FMT als crossmediaal platform Vakblad, informatieplatform, over actuele ontwikkelingen (cure & care) op het gebied van Facilities (realisering, onderhoud, beheer en exploitatie van zorghuisvesting en verwante facilitaire voorzieningen), Management en Technologie (medische en gebouwgebonden technologie, ICT, eHealth, artifi cial intelligence etc.). Verschijnt 7x per jaar, zowel in print als digitaal ISSN 1873-8877 www.fmtgezondheidszorg.nl Twitter: @FMTzorg LinkedIn: FMT Gezondheidszorg Uitgever AcquiMedia, Henk van der Brugge Amstelwijckweg 15, 3316 BB Dordrecht Eindredactie Dietske van der Brugge info@fmtgezondheidszorg.nl Redactie Lucy Holl, Henk Postema, Betty Rombout, Wilma Schreiber, Frank van Wijck, Loes Elshof Redactie Advies Commissie • Ing. Peter Karsman, directeur Karsman Advies en Interimmanagement • Ing. Luc Knaven, branchedirecteur FHI Medical Technology • Prof. dr. Jos Lichtenberg, (em.) hoogleraar bouwtechnologie TU/e • Cor van Litsenburg, founder FMT Gezondheidszorg • Prof. dr. ir. Masi Mohammadi, hoogleraar slimme architectuur TU/e, lector bouwen voor gezondheid • Ir. Victor Pastoor, bestuurslid NVTG • Mr. drs. Jack Thiadens, interim zorgbestuurder • Janet Vissinga, consultant OKCN Bladmanagement en advertenties Wim Boer, 0184-481042, wim@fmtgezondheidszorg.nl Henk van der Brugge, 0184-481041, henk@acquimedia.nl Vormgeving Dock35 Marketing, Maarten Molenaar Druk Damen Drukkers B.V. Abonnement € 120,- per jaar excl. BTW, biedt tevens toegang tot het digitale magazine. Buiten Nederland, binnen Europa € 145,- per jaar excl. BTW. Informeer vrijblijvend naar een collectief abonnement. NUMMER 7 DECEMBER 2021 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL 2021 7 Duurzaamheid Circulaire IC ICT Ins and outs van de WEGIZ op de drempel van 2022 De zorg draait door Coverfoto: Dräger Disclaimer & Copyright AcquiMedia heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. AcquiMedia, (hoofd)redactie en auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. Het is niet toegestaan om zonder toestemming van de uitgever (incl. bronvermelding en fotocredit) beelden of artikelen uit deze uitgave over te nemen. GEZONDHEIDSZORG

bedrijvenindex | ADVIESBUREAU CLEANROOMS HUISVESTING KRANEN EN SANITAIRE TOEBEHOREN Deerns Nederland B.V. Anna van Buerenplein 21F 2595 DA Den Haag T +31 88 3740000 www.deerns.nl Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com INSTALLATEUR Delabie Benelux BVBA Kommenstraat 20 BE 1070 Brussel T +32 (0) 2520 1676 www.delabiebenelux.com MEDISCHE GASSEN DISTRIBUTIE SYSTEMEN Sweegers en de Bruijn bv Europalaan 12g 5232 BC ’s-Hertogenbosch T 088 030 7300 www.swebru.nl Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T (0227) 60 28 44 www.interflow.nl ULC Installatietechniek b.v. Labradordreef 18 Postbus 2405 3500 GK Utrecht T +31 30 26 50 500 www.ulcgroep.nl IT & SOFTWARE OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102 5202 CC ’s-Hertogenbosch T (0)73 62 34 381 www.okcn.nl ARCHITEKTENBUREAU Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com Dräger Nederland B.V. Huygensstraat 3-5 2721 LT Zoetermeer T 079 – 344 44 888 www.draeger.com MEDISCHE INRICHTING & ACCESSOIRES Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3, 8071 RR Nunspeet T +31(0)341 – 423737 www.ultimo.com KRANEN EN SANITAIRE TOEBEHOREN IAA Architecten Sem Presserhof 108 1087 JG Amsterdam T +31 (0)20 520 00 80 M.H. Tromplaan 55 7513 AB Enschede T +31 (0)53 480 44 44 www.iaa-architecten.nl M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl HUISVESTING CLEANROOMS Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0)493 473637 www.ropasystems.nl Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Vertegenwoordigd in Nederland door Hamers en Kesber Warandebergstraat 43 1271 ZC Huizen T 0031 (0)356566888 M 0031 (0)628978209 E AH@hamersenkesber.nl SCHELL GmbH & Co. KG Raiffeisenstrasse 31 57462 Olpe, Duitsland T +49 2761 892-0 www.schell.eu Waardenburg Medical Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 078 M +31 61066 4074 www.waardenburgmedical.com 42 FMT | December 2021

MEDISCH TECHNISCHE VOORZIENINGEN OPERATIEKAMERS OPERATIEKAMERS | bedrijvenindex STRALINGSBESCHERMING Interflow Heijneman Medical BV Copenweg 17 3411 NX Lopik T 088 11 81 000 www.heijnemanmedical.nl MEDISCHE PERSLUCHT Berko Kompressoren Havenweg 14, 6603 AS Wijchen T 024 - 641 11 11 www.berko.eu NOODSTROOMOPLOSSINGEN PROJECTINRICHTING A Q-bital Company Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T +31 (0)180 72 13 59 www.elinex.com Young Medical B.V. Rob van Liefland E robvanliefland@young-medical.com M +31 6 54785876 www.young-medical.com ZORGTECHNOLOGIE, BOUW EN INRICHTING MANN+HUMMEL Vokes Air BV 1e Garnizoensdok 7 3539 JA Nieuwegein Tel 030-6868080 www.airfiltration.mann-hummel.com De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T (0227) 60 28 44 www.interflow.nl Rontgenglas.nl M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0) 493 472399 www.rontgenglas.nl WANDBEKLEDING Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T + 31 76 57 230 30 www.ooperon.nl M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl M-Projectservice BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 40 292 79 50 www.m-projectservice.nl REINIGING & DESINFECTIEOPLOSSINGEN Zwart Techniek B.V. Middenhavenstraat 76 1976 CM IJmuiden T +31 (0)255 530 304 www.zwarttechniek.com OPLEIDINGEN Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl VAMED Nederland B.V. Orteliuslaan 897, 3521 BE Utrecht T +31 (0)30 303 64 30 www.vamed.nl Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T 034-73 78 884 www.miele-professional.nl E professional@miele.nl STRALINGSBESCHERMING Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T 010 794 48 90 www.hogeschoolrotterdam.nl Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com Tinnemans Medical Design BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0) 493 472399 www.4medicaldesign.com Volg ons zusterbedrijf op twitter: @RopaSystems 43

VAMED UW PARTNER VAMED is uw partner voor gezondheidszorg-projecten. Van ontwerp tot turnkey. VAMED garandeert met het leveren van kwaliteit, effi ciëntie en betrouwbaarheid het blijvende succes van uw projecten en uw partners in de gezondheidszorg. VAMED onderscheidt zich onder meer door merk onafhankelijk ontwerp, levering en full-service onder-houd van medische technologie in zorginstellingen. VAMED staat in uw project voor persoonlijke aandacht en een duurzame relatie! Geïnteresseerd? Neem geheel vrijblijvend contact op met 030 303 99 44. WERELDWIJDE ERVARING VAMED is wereldwijd een toonaangevende partner van ziekenhuizen en gezondheidszorginstellingen bij projectontwikkeling, planning, bouw, inrichting en operationeel management. Wij hebben de afgelopen 3 decennia meer dan 900 ziekenhuisprojecten, revalidatiecentra, verpleeghuizen en gezondheids-resorts in 90 landen gerealiseerd en verlenen overal ter wereld diensten op maat. NIEUWBOUW, UITBREIDING, RENOVATIE ADVIES / ONTWIKKELING VAMED begrijpt de gezondheidszorg in de volle breedte en volgt een integrale aanpak. We hebben voortdurend de interacties en alle processen in de patiëntenzorg in beeld. Zo eindigt de verantwoordelijkheid van VAMED in het lifecycle-model niet met een succesvolle overdracht, maar vormt deze met de bijbehorende beschikbaarheidsgarantie en bijvoorbeeld operationeel management een integrale verantwoordelijkheid in de gezondheidszorg. OPERATIONEEL MANAGEMENT PROJECTONTWIKKELING / PLANNING DIENSTEN FINANCIERING BOUW Vamed Nederland B.V., 3528 BE Utrecht Tel: +31 (0) 30 303 64 30 Email: info@vamed.nl www.vamed.nl © Herbst

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44

Home