0

verwonder magazine Laat de oxytocine stromen DE KRACHT VAN ONTSPANNING ANNA VERWAAL Het begint al (ver) voor je geboren wordt Bewonder en DE MOOISTE GEBOORTEFOTO’S EN OOK: FLOATEN VOOR BABY’S | DE MOOISTE MAMA- EN BABYMUSTHAVES | VADERS AAN HET WOORD | VOORBEREIDEN OP JE BEVALLING | BEVALLEN IN BAD | ALS HET ANDERS LOOPT verwonder Alles rondom zwangerschap, baby's en moederschap voor (aanstaande) ouders in Noord-Nederland

VOORWOORD verwondering K MARJOLEIN ROOSSIEN | Samenwonend in Assen met Harriët | Mama van Ruben*, Tess & Finn | Geboortefotograaf sinds 2015 ♥ verwonder momentjes ♥ mooie gesprekken ♥ uitwaaien op Ameland ♥ kleuren van de zonsondergang ♥ warme chocolademelk met slagroom Liefs erwonder fotografie Marjolein verwonder magazine 3 NU IS HET MOMENT DAAR EN KAN DE BEGINNEN Kan iemand me even knijpen? Ik kan het soms nog steeds niet geloven dat ik gewoon het voorwoord schrijf van mijn eigen Verwonder magazine. Een wens die jaren geleden in mijn gedachten is gekropen en een droom die nu uitkomt. Geboortefotografie was toen ik begon in 2015 nog erg onbekend. Ik heb op veel verschillende beurzen en markten gestaan om (aanstaande) ouders kennis te laten maken met deze krachtige foto’s van zo’n belangrijk moment uit het leven. Tijdens deze beurzen ging het van “iewl” en “je laat je ontplofte egel toch niet vastleggen” naar “wauw” en “dit is prachtig!”. Tijdens al deze momenten ontmoette ik veel andere geweldige ondernemers. Allen werkend vanuit hun hart en allemaal met een enorme drive om het verschil te maken voor ouders. Alle evenementen waren waardevol en toch voelde ik dat het ook anders kan. Ik voelde dat wanneer we zouden gaan samenwerken er veel moois zou kunnen ontstaan. Zo plantte ik een zaadje in mijn gedachten en stilaan ontkiemde dit zaadje en ontstond er een droom. Een droom om al het moois te bundelen in één magazine. Een magazine voor jou als (aanstaande) ouder. Zonder oordeel maar wel met het letterlijk op tafel leggen van verschillende opties. Waardoor je weet dat er altijd keuzes zijn en of je nou linksom of rechtsom gaat, dat je weet dat alles goed is. Ik geef je mooie, eerlijke, positieve en warme verhalen om jou te laten voelen dat je niet alleen staat. Het ouderschap is soms rauw (en rouw) en toch overstroomt je hart keer op keer van liefde. De ontwikkeling van het magazine voelde ook een beetje als opnieuw moeder worden; verheugd uitkijkend naar het moment waarop het magazine zou worden geboren.. Ik heb slapeloze nachten gehad, tranen laten rollen, maar ik heb vooral ontzettend veel dankbaarheid mogen voelen. Nu is het moment daar en kan de verwondering beginnen. Geniet van al het moois wat je nu in je handen hebt!

verwonder magazine INHOUD Jouw bevalling Hoe bereid je je voor? 7x cursus Zeven fijne zwangerschaps cursussen uit Noord-Nederland Things we love Prachtige producten met zorg uitgekozen, speciaal voor jou! Doula? doen! Een doula is er écht voor jou Je bevalling in beeld Zo waardevol is geboortefotografie Interview met Anna Verwaal “De prenatale en perinatale periode is de meest vormende tijd van je hele leven” Ontspan en geniet 3x ontspannen tijdens je zwangerschap Dragen van je kindje Zo doe je dat veilig De baby spa Méér dan ontspanning alleen Een succesvol borst - voedingsavontuur Natuurlijk, maar niet vanzelfsprekend Fit tijdens je zwangerschap Gezond en actief op weg 4 verwonder magazine 46 42 36 39 39 32 26 20 16 20 14 06 08

Lekker slapen Het ouderschap stopt niet op het moment dat de zon onder gaat Als het anders loopt Liefdevolle verhalen met een randje Vaders in gesprek Als kinderen krijgen niet vanzelf gaat Worstelingen in het moederschap Een sneak preview uit Aanmoederen 58 36 26 Ken je dit al? Heb jij al eens gehoord van Moxa, Rebozo of Lutje Potje? 64 60 EN OOK NOG Hypnobirthing Het geboorteplan Pak je eigen regie Bevallen in bad Shopping Wist je dat? Waar was jij? De pretecho Shopping Je bent moeder! Taal voor taal Shopping Column 1 1 1 2 1 3 1 8 1 9 2 5 2 9 3 0 3 1 3 5 4 5 5 0 5 1 Van de redactie en colofon 6 2 De favorieten van Judith 6 6 52 58 48 verwonder magazine 5

A JOUW Anders dan je misschien denkt, blijkt uit onderzoek dat hoe er tijdens je bevalling met je werd omgegaan belangrijker is, dan welke ingrepen zijn gedaan en of de bevalling fysiek zwaar was. Mirjam Medema, verloskundige, geeft aan: “Ik denk dat het belangrijker is dat je als zwangere begrijpt én instemt met wat er gebeurt, dan wát er precies gebeurt. Het is belangrijk dat je jezelf gehoord voelt, serieus genomen bent en er met je gecommuniceerd is. Ook als het anders loopt dan gehoopt. Hoeveel pech je ook hebt; als je gehoord en gezien wordt, neemt dat een groot deel van de kater weg.” VOORBEREIDEN Óf en hóe je je als zwangere het beste kunt voorbereiden op je bevalling? Dat is voor iedereen verschillend. Mirjam vertelt: “De één leest bij 12 weken alles wat los en vast zit. De ander wacht tot een vraag in haar opkomt en begint ‘pas’ bij 34 weken te kijken richting de bevalling. Maakt alles weten wel gelukkig? Je kunt natuurlijk veel willen weten, omdat je graag voorbereid bent en zo keuzes kunt maken. Maar teveel informatie kan ook zorgen voor verkramping. Als je controle wilt hebben op het lichamelijke proces van bevallen en teveel ‘in je hoofd kruipt’, wordt je bevalling vaak niet veel gemakkelijker. Controle hebben op waar, hoe en met wie je wilt bevallen werkt juist weer heel goed.” 6 verwonder magazine Uit onderzoek blijkt dat moeders die een gevoel van regie hadden tijdens hun bevalling gemiddeld veel beter op hun bevalling terugkijken. Maar hoe bereid je je voor en hoe pak je die regie? TEKST JOSÉ BUITER & ELIEN PADJE BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE I.S.M. MIRJAM MEDEMA bevalling Het is dus belangrijk om je gezien en gehoord te voelen. Tijdens je bevalling is dit soms lastiger dan je denkt. Aan de ene kant door het huidige zorgsysteem en aan de andere kant doordat in ons systeem de overtuiging Doctor knows best zit. Mirjam geeft aan dat de drukte op de verloskamers, de cultuur binnen de geboortezorg en doordat het in onze cultuur niet altijd gebruikelijk is om voor jezelf op te komen, maakt dat veel vrouwen niet gehoord worden. Toch zijn er manieren om de omstandigheden zó te maken dat je de grootste kans krijgt op goede zorg. Onderschat allereerst je eigen instinct, zeker als je zwanger bent, niet. Voor hoe je straks op deze memorabele dag terugkijkt, is het belangrijk om dit instinct niet te onderdrukken. Door bewust te zijn dat je bevalling de volle aandacht vraagt, te weten dat je écht wat van je zorgverlener mag vragen én je te beseffen dat je assertief mag zijn tijdens je bevalling, kun je voor jezelf de beste omstandigheden creëren. Weet wat lastig is en maak vooraf als vangnet een ‘gebruiksaanwijzing’ voor de mensen rondom jouw bevalling. KIJK NAAR JEZELF Mirjam geeft aan: “Ik denk dat het belangrijk is te kijken naar hoe jij bent. Niet teveel praten over de scena

KIJK NAAR WAT WERKT VOOR JÓU rio’s, maar vooral veel over jezelf. Wat werkt voor jou? Waar voel jij je goed bij? Ben je iemand die graag beslissingen over laat aan de professional (de verloskundige of dokter) óf vaar jij liever op je eigen koers en intuïtie? Maar het kan natuurlijk ook dat je er tussenin zit en graag overlegt met je zorgverlener. Je partner kan je hierbij ook inzicht geven; die weet soms heel goed waar jij goed op vaart.” Kijk ook naar hoe je partner is. Bekijk waar zijn jullie samen goed in als team? En weet ook dat als je partner niet degene is die jouw grenzen heel goed kan bewaken of communiceren met de zorgverlener niet fijn vindt, je altijd een doula of andere geboortepartner (extra) mee kunt nemen. Iemand die juist het stukje kan oppakken waar jij of jullie moeite mee hebben. Niet om voor jou te beslissen, maar wel om die time-out te pakken en om te overleggen of even mee te sparren. DE KEUZE IS AAN JOU Bedenk: het is jullie bevalling. Niet die van je zorgverlener. Op het moment dat je zegt ‘ik wil zelf beslissen’, wil je niet dwars zijn of is het niet zo dat je de zorgverlener niet vertrouwt. Mensen willen namelijk graag over hun eigen lijf beslissen (en mogen dat ook). Niet zo gek ook: als we kijken naar de psychologie zijn mensen het gelukkigst als ze autonomie ervaren, als de relatie met anderen om hen heen goed voelt en als ze iets zinvols doen. Zelf willen weten wat je mogelijkheden zijn (er is zoveel meer mogelijk dan je denkt!) en zelf ook (mee) beslissen. Weet dat je ook echt in alles een keuze hebt en altijd mag vragen om uitleg en/of meer tijd. ZWANGER NA EEN NARE ERVARING? Als je een eerdere bevalling als naar of zelfs traumatiserend hebt ervaren, weet dan dat je hier juist ook met de zorgverleners over kunt praten. Je kunt alleen of met je verloskundige een afspraak maken in het ziekenhuis om te praten over wat je vorige keer als onprettig hebt ervaren, zodat daar rekening mee kan worden gehouden voor je volgende ervaring. Mirjam geeft aan: “Alvast iets vast laten leggen in je dossier is niet gek. Dan is het beschikbaar op het moment dat jij bevalt en hoef je er dan niet meer over te praten of voor te strijden”. verwonder magazine 7

LEONIE WINKEL Leonie bereidt je, met haar cursus, graag fysiek, mentaal en emotioneel voor op de bevalling. Ze combineert hierbij Hypnobirthing, Spinning Babies, Mindfulness en fysiologische kennis. Je leert meer over de fysiologie van bevallen en over je opties thuis en in het ziekenhuis. Leonie daagt je uit om te kijken naar welke opties het beste passen bij jullie. De cursus is net zo leerzaam voor je partner als voor jou, omdat juist hij of zij ook veel handvatten krijgt voor bijvoorbeeld pijndemping, massage en praktische voorbereiding. Zo kunnen jullie als stel samen bewust tijd en ruimte vrijmaken voor het voorbereiden op je bevalling en het komende ouderschap. leoniewinkel.com (in Groningen en online) WELCOME TO MANKIND Even wat anders.. een zwangerschapscursus speciaal voor mannen! Welcome to Mankind. Deze volledige online cursus met community bestaat uit meer dan vijftig afleveringen verdeeld over drie modules: zwangerschap, bevalling en je nieuwe leven. In de cursus gaan ‘de Ervaders’, een mannelijke verloskundige en een psychologe alle onderwerpen bij langs. Nu heeft je man geen excuus meer! Perfect om cadeau te doen en zelf kun je dan stiekem natuurlijk ook meekijken. welcometomankind.nl (online) DE EARREBARRE Op zoek naar een actieve zwangerschapscursus, waarbij je niet alleen veel over je bevalling te weten komt, maar ook aan de slag gaat met oefeningen voor je rug en bekkenbodem? Halberta van de Earrebarre is Oefentherapeut-Mensendieck en gebruikt haar kennis over houdingen en beweging om de kans op klachten als lage rugpijn en bekkenpijn te verminderen of voorkomen in haar ZwangerFit cursus. De oefeningen zijn op verschillende niveaus te doen, waardoor de lessen ook te volgen zijn als je al bekkenklachten hebt. De oefeningen worden gecombineerd met voorbereiding op de bevalling. Natuurlijk komen ook de houdingen aan bod, net als ademhalingstechnieken, mogelijke complicaties en het maken van een bevalplan. deearrebarre.nl (in Hardegarijp en Goutum /Leeuwarden) 7x 8 verwonder magazine cursus Een zwangerschapscursus kan een fijne voorbereiding zijn op je bevalling. Met je partner, zonder partner, in een groep of juist live of online. Er is volop keuze. Er zijn tal van mogelijkheden waardoor jij de zwangerschapscursus kunt kiezen die helemaal bij jou past. Wij hebben zeven fijne cursussen, allemaal uit Noord-Nederland, voor jou op een rijtje gezet. TEKST JOSÉ BUITER SAMEN BEVALLEN De naam zegt het al: Samen Bevallen is een zwangerschapscursus die je in z’n geheel samen volgt. Zijn jullie nieuwsgierig hoe een geboortedag er écht uit kan zien, met jullie verloskundige of (misschien onverwacht) met de gynaecoloog? Samen bevallen geeft jullie beiden praktische informatie over de verschillende fases van de bevalling, pijnbestrijding, houdingen en medische hulp. Naast de theorie, leer je in het praktische gedeelte van de cursus onder andere ademhalingsoefeningen die de kans op hyperventilatie serieus verkleinen en is er aandacht voor verschillende (pers)houdingen. samenbevallen.nl (op verschillende plekken door heel Nederland)

BABY & CO Naast het geven van zwangerschapscursussen, is Olga ook doula. De informatie en ervaring die ze ziet, voelt en ervaart tijdens ‘haar’ bevallingen als doula, neemt ze mee in de cursus. Hierdoor is een praktische, nuchtere en positieve cursus ontstaan. Ademhalingstechnieken, natuurlijke pijnbestrijding – denk aan ontspanning, massagetechnieken met een rebozodoek, bevallen in bad en de geboorteTENS – en alles over keuzes die je hebt tijdens de bevalling komen aan bod. Wanneer het Corona-wise weer kan, geeft Olga ook speciale Spraakwater-cursussen waarbij je in zeven bijenkomsten naast de theorie uit de reguliere cursus, ook met een sportdocent aan de slag gaat in het water. Een zwangerschapscursus en –zwemmen in één dus. babyenco.nl (in Leeuwarden, Akkrum en online) DUBBEL ZEN O WEE! Vanaf de 27e week van je zwangerschap kun je terecht bij de zwangerschapscursus van het Groene Kruis: O Wee! In zes bijeenkomsten wordt je door de zwangerschapsdocent voorbereid op jullie bevalling. De cursus is ontwikkeld in samenwerking met verloskundigen, lactactiekundigen, fysiotherapeuten en kraamverzorgenden. Naast informatie over de bevalling, is er ook veel aandacht aan de ongemakken tijdens de zwangerschap, hoe een goede houding verschil kan maken, de kraamtijd en periode daarna. De helft O Wee! volg je samen met andere zwangeren, de andere helft mag je partner ook mee. kraamzorghetgroenekruis.nl/cursussen/o-wee (in Groningen, Hoogezand, Stadskanaal, Veendam en Winschoten) In haar uitgebreide online zwangerschapscursus combineert Doete haar verloskundige kennis & ervaringen met de ontspantechnieken van Hypnobirthing. Vanuit positiviteit, vertrouwen en ontspanning begeleidt ze jou én je partner naar een meer ontspannen geboorte. Met veel kennis, affirmaties, visualisaties en ademhalingstechnieken krijgen jullie de tools in handen voor een meer ontspannen geboorte, ongeacht hoe het verloop is. Naast videomodules en werkboeken, gaat Doete 1x per week live met haar cursisten. Hierdoor wordt de cursus nog interactiever. Elke zaterdagochtend zijn er bonuslessen met een bepaald thema (zoals borstvoeding, bekkenbodem, natuurlijke pijnstillers, de kraamtijd), soms met een gastdocent. Het leuke is: al deze lessen zijn, je hele zwangerschap lang, terug te kijken in de online omgeving. dubbelzen.nl (online) DE 9 MAANDEN PODCAST MOM & CO PODCAST Doete, verloskundige en zwangerschapsexpert bij Dubbel Zen, begeleidt al jaren ouders bij een ontspannen zwangerschap. In de 9 maanden podcast neemt ze je mee in haar eigen zwangerschap én geboorte. Hoe is deze periode voor haar? Doete deelt haar kennis, ervaring en tips met jou. Verloskundige Aline en haar man René nemen je mee in de wereld van zwangerschap, geboorte en het ouderschap, door middel van geboorte- en kraamtijdverhalen én adviezen van experts. Om je te inspireren met realistische informatie en je te helpen aan die positieve mindset voor dit avontuur. verwonder magazine 9 PODCAST i.s.m. Leonie Winkel, Doete Reitsma (Dubbel Zen), Halberta Tuinenga (De Earrebarre), Olga ter Hart (Baby & Co), Bert van Asperen (Welcome to Mankind), Marjan Groeneveld (Samen Bevallen), Ati Kleine (O Wee!), Maria Falkena (Mom & co)

Verkort de geboorte met minstens een uur door gebruik te maken van verschillende geboortehoudingen. Benieuwd naar deze en meer tips voor een ontspannen geboorte? Volg dan het gratis webinar van verloskundige Doete. Scan de QR code om je aan te melden. WWW.DUBBELZEN.NL

VHYPNOBIRTHING Spanning en stress hebben een negatief effect op je geboortelijf. Het omgekeerde is trouwens ook waar: vertrouwen en ontspanning zorgen voor een grotere kans op een geboorte waar je fijn op terug kunt kijken. Door positieve gedachten, een rustige ademhaling en ontspanning wordt je geest kalm. Je hoofd leert te vertrouwen in het proces en je lijf volgt. Happy birthing day! TEKST JOSÉ BUITER I.S.M. KLAZIENA VAN DER MEULEN DE HYPNO IN HYPNOBIRHTING De hypno in Hypnobirthing staat voor zelfhypnose. Bij hypnose popt misschien de tekst ‘als ik in mijn vingers knip’ en een heen-en-weer-slingerendklokje bij je op. Maar eigenlijk is zelfhypnose iets heel natuurlijks en normaals en doen we het onbewust vaker dan we denken. Denk maar eens aan dat je auto hebt gereden, maar bij aankomst eigenlijk niet meer weet hoe je er nu al kunt zijn, of aan jezelf ‘verliezen’ in een boek. Je bent dan nog volledig wakker en hebt controle over wat er gebeurt, maar bent tegelijk in een staat van focus en diepe ontspanning. HYPNOBIRTHING CURSUS Klaziena helpt je vol vertrouwen voor te bereiden op dit bijzondere moment: de ontmoeting met jullie kindje. Meer informatie vind je op hypnobirthing-friesland.nl Diepe ontspanning kun je jezelf aanleren. Door middel van een rustige ademhaling en (geleide) meditaties wordt je brein steeds rustiger en laat het zich als vanzelf meevoeren naar een ontspannen staat van zijn. Dit is een zelfde staat van zijn waarin je ook bent als je de overgang maakt naar slapen. De innerlijke wereld wordt echter dan de wereld waar je nu in bent. Door affirmaties en positieve visualisaties te herhalen, leren je hersenen deze te registreren en herkennen als een positieve ervaring. Hierdoor groeit het vertrouwen in een fijne, kalme geboorte. HORMONENBOM Wanneer je tijdens de geboorte ontspannen bent, komt een ware hormonenbom vrij met endorfine en oxytocine. Oxytocine is het liefdeshormoon; dit hormoon zorgt dat je bevalling op gang komt en blijft. Hoe ontspannener je bent, hoe meer er vrijkomt. Het zorgt, naast het op gang houden van je bevalling, ook voor een betere borstvoedingsperiode en een goede hechting. Endorfine is het lichaamseigen pijnstillingshormoon. Door de endorfine kan je lijf ontspannen blijven en kunnen geboortespieren ontspannen samenwerken. Je kunt beter omgaan met wat er komt. Die endorfine zorgt ook dat angst- en stresshormonen (cortisol en adrenaline) minder kans krijgen. Van deze hormonen wil je niet teveel, omdat ze zorgen dat je lichaam verkrampt en in de vecht-vluchtbevries-stand schiet. DE OXYTOCINE-BEWAKER Ontspannen lukt het best wanneer je je vertrouwd voelt met de mensen om je heen. Je (geboorte)partner speelt hierin een grote rol; hij of zij weet als geen ander hoe jij je het fijnst voelt. Door je samen voor te bereiden op de geboorte krijgt je partner een echte rol in de bevalling. Hij of zij is jouw oxytocine- bewaker. Zo ontstaat bij jou meer rust en ruimte om je bezig te houden met de geboorte. MAGISCH Hoe je bevalling ook loopt en wat je ook kiest (want er is heel wat te kiezen), het is zo waardevol als jij je in je kracht voelt staan. Dat je het gevoel hebt: 'Ik kan dit!' Dan is bevallen, naast een heel intense ervaring, vooral empowerend en magisch. verwonder magazine 11 ol ontspanning en vertrouwen

GEBOORTEPLAN Het Een geboorte kun je niet plannen, dat is zeker. Maar door vooraf na te denken over wat werkt voor jou, heb je wel invloed op hoe jij op je bevalling terugkijkt. Hoewel je het verloop van de bevalling niet kunt voorspellen, kun je wel voorbereiden op hoe jij wilt dat er met jou wordt omgegaan. TEKST JOSÉ BUITER In je geboorteplan kun je allerlei wensen opnemen, denk aan bevalhoudingen, het uitkloppen van de navelstreng en wel of geen pijnbestrijding. Maar een geboorteplan is ook een manier om aan je zorgverlener te laten weten hoe jij op bepaalde dingen reageert. Waar ga je goed op, wat vind je fijn? Wil je dat alles met jóu wordt besproken of juist met je partner? Wil je veel gecoacht worden of kruip je liever in je eigen bubbel? De één vindt het heel prettig als de verloskundige de beslissingen neemt, die heeft er immers voor gestudeerd. De ander wil alle beslissingen zélf nemen. De grootste groep schippert daar ergens tussenin. Juist in het ziekenhuis kan deze informatie van extra waarde zijn. De zorgverleners daar hebben heel kort de tijd om jou te leren kennen. Een uitleg op papier kan dan ontzettend handig zijn. Maar weet ook dat wat je ook hebt opgeschreven of vooraf besproken, jij mag altijd en op elk moment in je bevalling afwijken van jouw plan. EEN PAAR TIPS VAN DE PROFESSIONALS Leonie “Alles is op te zoeken en op Instagram zie je van alles voorbij komen. Laat je niet té veel beïnvloeden. Vaar vooral op je eigen innerlijke kompas. Wat voor een ander werkt, hoeft voor jou niet te werken.” Halberta “Houd het simpel. Korte zinnen. En schrijf op wat jij echt belangrijk vindt.” Doete “Als verloskundige word ik blij van een geboorteplan. 'Fijn! Zo kan ik jullie ondersteunen'. Schrijf vanuit wat je graag wilt, hoe kan het geboorteteam jou/jullie ondersteunen?” Gonny sluit daarbij aan: “Schrijf wat je nodig hebt. Wat helpt jou? Werk niet vanuit wat je niet wilt.” Klaziena “Een geboorteplan schrijf je niet (alleen) voor je zorgverlener. Je schrijft het vooral ook om jezelf beter te leren kennen en je opties te ontdekken. Bedenk: een geboorteplan is geen verwachting.” Mirjam “Denk bijvoorbeeld ook aan hoe je bent als je ziek bent. Denk jij: ‘Je moet mij helemaal met rust laten. Geen prikkels.’ Dat geeft mij hartstikke veel informatie.” Marije “Mijn tip is om onderaan deze zin (of een variant) te gebruiken: "We hopen op een mooie herinnering aan de bevalling, hoe deze uiteindelijk ook gaat verlopen. Jouw inzet en ondersteuning draagt daar aan bij." BRAINS Omdat je niet alle mogelijke opties en scenario’s in een geboorteplan kan vatten (liever niet zelfs), is het ontzettend fijn als je weet welke vragen je kunt stellen. Want vragen stellen mag altijd. Zelfs als het spoed is, is er (bijna) altijd wel 30 seconden om te overleggen of na te denken. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld de BRAINSmethode gebruiken. 12 verwonder magazine B R A I Benefits Wat zijn de voordelen van deze methode of interventie? Wat is het doel? Risks Wat kunnen de gevolgen zijn? Hoe groot zijn de risico’s? En is de kans op volgende interventies dan ook groter? Alternatives Zijn er andere opties die we zouden kunnen proberen? Zijn er opties die misschien minder bekend zijn? N S Intuition Wat zegt mijn gevoel? Wat denk ik? Wat zou ik graag willen? Nothing Wat als we niets doen? Of nog een tijdje wachten? ‘Scuse me Time-out! Hoeveel tijd heb ik om na te denken? Je mag altijd aangeven dat je nog even wilt nadenken of dat je nog met je partner (of bijvoorbeeld doula) wilt overleggen. i.s.m. Leonie Winkel, Doete Reitsma, Marije Dijkma, Halberta Tuinenga, Klaziena van der Meulen, Gonny Cappers, Mirjam Medema

PAK JE eigen REGIE Of je nu in het ziekenhuis bevalt of thuis… op alle plekken kun jij in control zijn en blijven. Twee ervaringen waar regie een mooie rol speelt. TEKST JOSÉ BUITER TRIJNIE: Mijn man werkt in de landbouw en was tot zaterdagavond laat nog druk aan het wortelen rooien. Ik ging alvast naar bed. Rond vier uur ’s nachts ging ik half slapend even naar de wc. Totdat er wel een heleboel kwam… het vruchtwater was (heel netjes) op de wc gebroken. Snel terug om mijn bril op te halen, want met -6 in het donker zie je niet zoveel: gelukkig, de kleur was goed. Ik nam een handdoek mee en ging weer naar bed. Want tja, het kon wel even duren had ik begrepen. Rond half 7 werd de kramp heviger. Omdat de weeën elkaar redelijk snel opvolgden, belandde ik na wat ongemakkelijke houdingen, op armen en knieën in bed. Rond half 8 werd mijn man wakker: “Huh, wat ben je aan het doen?”. Het duurde even voor het besef van de bevalling zich bij hem aandiende. De adrenaline vloeide ineens rijkelijk: “Wat moet ik doen, wie moet ik bellen?” De verloskundige, een voor ons onbekende vanwege vakanties, was er vrij snel. Na even ‘gepraat’ te hebben, eens even kijken. Complete verbijstering: volledige ontsluiting! Het plan was, gezien onze locatie – meer dan 30 km rijden – om naar het ziekenhuis te gaan. Ik zag die ambulancerit toen echt niet meer zitten. Snel werd de logeerkamer opgestookt tot tropische temperaturen. Omdat de wc en op handen/knieën de beste houdingen bleken te zijn, heb ik zo de weeën weg gepuft. Uiteindelijk naar het logeerbed en om 10.32 uur is onze zoon Niek geboren. Achteraf ben ik ontzettend blij dat ik thuis heb kunnen bevallen. In mijn eigen omgeving, zelf bepalen in welke ruimte en houding ik de tijd door wilde komen. En hoe bijzonder met de sokken van mijn overleden vader aan m’n voeten. JOSÉ: Dat ik met een medische indicatie zou bevallen was al vrij snel duidelijk; bloed en pijn zijn grote triggers voor mijn flauwvallen. Op aanraden van een vriendin volgden we een cursus hypnobirthing, om meer te kunnen ontspannen, te vertrouwen op mijn lichaam en vanuit positiviteit naar de geboorte te kijken. Op dé dag kwamen we tegen middernacht aan in het ziekenhuis. Mijn vriend dimde gelijk het licht, deed de gordijnen dicht en gaf aan dat we het liefst zo min mogelijk gestoord wilden worden. De verpleegkundige liet ons helemaal onze eigen gang gaan. Ze was er wel, maar ze was niet duidelijk aanwezig. Naar onze wens liet ze het toucheren achterwege. Hierdoor kon ik echt in mijn bubbel kruipen. M’n vriend dacht nog wel even de tas uit te pakken en misschien ook nog wel even koffie te halen. Maar dat liet ik niet meer gebeuren. Ik wilde hem graag naast me. Om me te ondersteunen en light-touch massages te geven. Na een korte nacht, was hij er: onze zoon! Wat een mooie, krachtige ervaring! MEER REGIE? 1 2 3 Alles mag en niets moet Onthoud: het is jóuw bevalling. Jij mag altijd vragen om extra uitleg of meer tijd en je mag altijd ‘nee’ zeggen. Voorbereiding kan je helpen Door je voor te bereiden word je minder snel overvallen door keuzes die je on the spot moet maken. Positieve ervaringen Zoek de informatie en ervaringen die jouw zelfvertrouwen voeden. verwonder magazine 13 THUIS ZIEKENHUIS

THINGS WE LOVE Marjolein en José zetten een aantal hele mooie producten en diensten op een rijtje. Met zorg uitgekozen, speciaal voor jou! KINDERKAMERSTYLIST Je wilt een prachtig gestyled kamertje voor je kindje, maar waar begin je? Kinderkamerstylist inspireert jou om de baby-, kinder- en tienerkamer origineel in te richten. Je raakt geïnspireerd met het kleuren en mixen van patronen, toffe DIY ideeën en misschien kun je een item zelfs gewoon hergebruiken. Ben je op zoek naar de mooiste webshops? Deze vind je op de website, gemakkelijk gecategoriseerd. kinderkamerstylist.nl YOU STUDIO BODYPRINT Je buik is de plek waar je kindje 9 maanden veilig en geborgen zit. Hoe bijzonder is het om dit prachtige eerste huisje van je baby vast te leggen? Bij Studio Bodyprint kun je je zwangerschap laten vereeuwigen met een prachtig, handbewerkt 3D beeldje. NEWBORN VIDEO Als jouw baby is geboren, zijn de eerste momenten ontzettend bijzonder. Je leeft als het ware in een 'waas', herstelt nog van de zwangerschap en dat terwijl jouw baby met de dag groter wordt. Vaak is het lastig om terug te halen hoe deze tijd exact was. Door een newborn video vang je deze tijd letterlijk met mooie details van de babykamer, jouw liefdevolle blikken of een lachje. mijnnewbornvideo.nl 14 verwonder magazine Maar ook een moeder/kind-beeldje, borstvoedings- of lichaamsbeeldje kan worden gemaakt. studiobodyprint.nl ARE A PIECE OF ART BIRTH LINES Het groeien van een kleintje in je buik, het blijft iets magisch. Birth Lines vangt dit bijzondere moment en verandert jouw echo's in een herinnering voor het leven. Deze handgemaakte minimalistische kunstwerkjes geven jouw eigen kindje gedetailleerd weer, op de manier waarop hij/zij in jouw buik zat. birthlines.com

BOEKEN INZICHTKAARTEN Je verwacht een baby, maar waar te beginnen met voorbereiden? De inzichtkaarten zijn een aanmoediging voor dat waardevolle gesprek over de komst van je baby. Je gaat ontdekken wat jouw behoeften én die van je partner zijn, welke kennis er al is en waar je nog meer over wilt weten en in mag gaan verdiepen. 88 kaarten met 9 thema's. hetmoederinstinct.nl/inzichtkaarten-info DE MOEDERKOEK Wist je dat je kunst kunt maken met de placenta? De Moederkoek maakt de meest mooie afdrukken op aquarelpapier met de placenta die jouw baby'tje heeft gevoed en verzorgd. Elke placenta heeft een uniek bloedvaten patroon, wat je prachtig ziet op de afdruk. demoederkoek.nl AANMOEDEREN Aanmoederen is geen boek met opvoedtips, maar eerlijke ervaringsverhalen uit de praktijk van een psychotherapeut. Van gewone moeders die gewoon worstelen met wat het ouderschap teweegbrengt. Omdat het zo’n ongelooflijk grote verandering is in je leven. Gek? Helemaal niet! Deze mensen zochten hulp. Lees mee hoe het ze verging. Het boek komt in 2022 uit. Interesse? Stuur dan een mailtje naar info@meja-psychologie.nl HELLOWOMAN Moeder worden is natuurlijk en aardverschuivend tegelijkertijd. De reis in het moederschap is een uitnodiging om je te verbinden met wie je in essentie bent. Dit boek BIJZONDERE SIERADEN De periode na de geboorte van je baby is intens, bijzonder en intiem. Veel moeders vinden de periode dat ze borstvoeding geven een bijzondere tijd. Elize vangt deze periode in de meest mooie sieraden van goud of zilver gecombineerd met jouw vloeibare goud (moedermelk). Een mooie herinnering aan de periode dat je borstvoeding gaf. Elk sieraad is uniek en speciaal voor jou met de hand gemaakt. edelsmederij-elize.nl ondersteunt je praktisch om het moederschap vol vertrouwen en in verbinding met jezelf in te gaan. Door de godin in jezelf te eren vind jij de weg terug naar je innerlijke kracht. hellowoman.nl MAMA’EN BELLYDROP Hoe groter je buik wordt, hoe lastiger het slapen lijkt te worden. De Bellydrop ondersteunt je zwangere buik en helpt je een fijne slaaphouding te vinden. Dit duurzame kussen wordt gemaakt van natuurlijke materialen en is heerlijk klein en handzaam. Na je zwangerschap gebruik je hem ook als voedingskussen. allaboutstov.nl Mama'en navigeert elke aanstaande moeder door de negen maanden van haar zwangerschap, de bevalling en de eerste weken na de geboorte van haar kindje. Of ze nu voor het eerst of opnieuw moeder wordt. Met dit boek wil Nina Pierson je helpen om je sterk te voelen en leren op jezelf te vertrouwen, in een fase waarin er veel verandert. mamaen.nl verwonder magazine 15

DOULA? Geboorte geven aan je kindje; het gaat heel erg over regie en overgave aan je instincten. Zijn met wat er is en daarin meebewegen. De mensen om je heen tijdens de bevalling zijn voor jouw gevoel en ervaring van groot belang. Heb je wel eens nagedacht over een doula? Iemand die er écht is voor jou (en je eventuele partner), die jou in je kracht zet en jouw wensen volgt. En het belangrijkste: ze laat je niet alleen, ook niet als je bevalling lang(er) duurt of verplaatst naar het ziekenhuis. TEKST JOSÉ BUITER Baren gaat over regie en overgave aan je instincten. In je oer-weten weet jij wat je moet doen; jij weet wat klopt. Door te vertrouwen, je over te geven aan je eigen instinct en te geloven in je eigen kracht, kunnen je lichaam en je kindje beter samenwerken naar een mooie geboorte. JOUW BEVALLING Zijn met wat er is, overgeven en meebewegen lukt het beste als je in balans bent, jezelf goed kent en weet waar jij waarde aan hecht. In de gesprekken met je doula kijken jullie samen naar wat goed voelt voor jou. Je leert niet alleen veel meer over het geboorteproces, maar ook over jezelf en je partner. Een doula heeft ontzettend veel kennis over de fysiologie, bevallingshoudingen, over de kracht van ontspanning, maar helpt je bijvoorbeeld ook na te denken over de medische interventies. Door je te informeren over de bevalling, de fysiologische, maar ook de emotionele kant, zorgt ze dat jij de regie kunt houden over jouw bevalling. Van een doula ontvang je fysieke en mentale steun voor, tijdens en na je bevalling. Een doula is geen vervanging van een verloskundige of arts. Ze heeft geen medische taken en doet geen interventies. Ze helpt je wél zoeken naar fijne houdingen, bemoedigt je, brengt rust en houdt je vast als je dat wilt. Een doula is een gecertificeerde professional die er is voor jou 16 verwonder magazine én je partner. Ze bekrachtigt jullie, geeft je een veilig(er) gevoel en kan een sparringpartner zijn. Eigenlijk kun je en doula het beste zien als je geboortecoach, net zoals sporters ook een persoonlijke coach hebben. CONTINUE ZORG Je doula blijft je hele bevalling bij je, ook als je wordt overgedragen aan het ziekenhuis of als je bevalling langer duurt. Dit heeft al ontzettend veel positieve effecten op je bevalling. Uit onderzoek blijkt namelijk, dat moeders die continue begeleiding hebben gehad niet alleen fijner terugkijken op hun bevalling, maar ook minder behoefte hadden aan pijnbestrijding. Ook zorgde continue begeleiding voor verminderde kans op een kunstverlossing of keizersnede. Het werkt ontzettend bekrachtigend om een vertrouwd gezicht te hebben bij de bevalling. Iemand die er echt voor je is: die jou en je partner onvoorwaardelijk volgt en steunt, die door de gesprekken vooraf, weet waar eventuele pijnpunten liggen en die kan helpen je veiliger en gehoord te voelen. Een doula is onafhankelijk en kan er dus helemaal voor je zijn. Je doula helpt je tijdens je bevalling jouw keuzes te maken en regie te voelen, zodat jij een positieve bevalervaring kunt hebben, óók als het anders loopt dan je vooraf had gehoopt. En hoe fijn is het om na de geboorte samen na te praten en het hele proces terug te lezen in een uitgebreid geboorteverslag. doen! i.s.m.: Gonny Cappers, Linda Schra, Olga ter Hart en Marije Dijkma.

Op dinsdag merkte ik verandering in mijn lichaam. Ik belde onze doula en nam met haar door wat ik voelde. Ze vertelde mij dat ik morgen misschien wel een baby op de arm zou hebben. Dit lachte ik weg, maar ze voelde het goed aan. De nacht die volgde belde mijn vriend onze doula om te vertellen dat het was begonnen. STIL VAN ONTSPANNING Ondanks dat ik relatief laat, een aantal weken voor de uitgerekende datum, aanklopte bij mijn doula hebben we zo’n fijne band kunnen opbouwen. We dronken thee en spraken over alles. Ik mocht zelf aangeven hoe ik onze momenten van voorbereiding wilde invullen. We lachten veel, maar waren ook stil van ontspanning. Fijne en goede stiltes. Het weten dat je stil mag zijn, niets hoeft, dat de tijd niet bestaat. Maar altijd wetende dat iemand dicht bij je is. Samen maakten we een bevalplan. Voor mijn eigen geruststelling vond ik het fijn dat alles er tot detail in stond. Ze liet mij hierin compleet vrij en moedigde mij vooral aan eigen identiteit er in te verwerken, zodat het hele bevalproces ook mijn eigen proces werd, dát wat enorm van belang is tijdens de bevalling. Binnen enkele weken hadden we samen een sterk fundament gemaakt. Wauw! Ik keek gewoon uit naar mijn bevalling. Ik kon niet wachten ons kindje te baren… D-DAY Toen mijn vriend had gebeld, kwam ze al snel. Ik zat helemaal in mijn ‘eigen cocon’. Ze liet me heerlijk mijn eigen gang gaan. In mezelf, maar in de verte voelde ik haar aanwezigheid. Toen de weeën echt frequent werden, reden we naar het ziekenhuis, waar het al gepland stond om te bevallen. Hier ging ik in het warme bad, dit zorgde zowel fysiek als mentaal voor ontspanning. Daarna volgde een moment van angst. Ik ben bekend met CPTSS en psychosomatische pijnklachten. Ik voelde een paniek in mijzelf opkomen en ik ‘bevroor’. Gelukkig wist ze me in korte tijd terug te brengen in het hier en nu, dat het veilig was. En dat de pijn, die er op dat moment was, gezonde en realistische pijn was. Ik heb dit als één van de meest bijzondere momenten ervaren in mijn hele bevallingsproces. Tijdens de persweeën die volgden, is ze niet van mijn zijde geweken. Ik vond het heel prettig dat ze zo dicht bij me was en bleef tot onze dochter geboren was. TERUGBLIK Later thuis kwam ze nog een keer bij ons om terug te blikken op de bevalling, kennis te maken met onze dochter én het geboorteverslag met prachtige foto's van het bevalproces te overhandigen. Hierin schrijft ze aan het geboren kind hoe de bevalling is verlopen, maar ook het proces daarvoor. Zo ongelofelijk waardevol. 4 DOULA'S VOOR JOU! GONNY CAPPERS PRAKTIJK EIGENWIJZ! Gonny is één van de eerste doula's in NL en is al bij tal van geboortes gevraagd. Ze begeleidt je liefdevol (in alles wat je bent) en bekrachtigt je in je behoeftes en jouw eigen-wijsheid naar een geboorte-ervaring waar je tevreden op terug kunt kijken. praktijkeigenwijz.nl LINDA SCHRA DOULA LIN Linda gelooft dat jij vanuit je natuur weet hoe je bevalt. Ze helpt jou om je te verbinden met je oerkracht, intuitie en baby en inspireert je om bewuste keuzes te maken in wat belangrijk is voor jou en de baby. doula-lin.nl OLGA TER HART DOULA OLGA Olga is er helemaal voor jóu tijdens de bevalling, hoe deze ook verloopt. Ze helpt je te voelen dat je veel sterker bent dan je ooit had gedacht! doulaolga.nl MARIJE DIJKMA HET MOEDERINSTINCT Marije "has got your “WETEN DAT NIETS HOEFT, DAT DE TIJD NIET BESTAAT” back!". Ze geeft je inzicht in alle opties die er zijn, waardoor jij jouw behoeften helder krijgt. Ze helpt je durven. Durven keuzes te maken die bij jullie passen. Durven over te geven aan de bevalling. hetmoederinstinct.nl verwonder magazine 17 MARIEKE

EEN NATUURLIJKE PIJNSTILLER Het warme water in het bevalbad zorgt voor ontspanning in je lichaam. Hierdoor maak je endorfine aan, wat werkt als natuurlijke pijnstiller. Door deze natuurlijke pijnstiller kun je tussen de weeën door beter ontspannen én de weeën beter opvangen. Uit onderzoek is zelfs naar voren gekomen dat er bij badbevallingen tien procent minder ruggenprikken gezet worden. In het water ben je gewichtloos en kun je makkelijker verschillende houdingen aannemen: dit bevordert het geboorteproces. NATUURLIJKE EN VEILIGE OVERGANG Voor je kindje ontstaat een natuurlijke overgang van de baarmoeder naar het warme water, waardoor kindjes vaak een rustige start hebben. Na de bevalling kun je samen in bad heerlijk bijkomen, genieten en verwonderen. Je kunt op het speciale zitje gaan zitten, waardoor je makkelijker het gezichtje van je kindje boven water kunt houden. Daarnaast hou je je kindje lekker warm door de natte doeken steeds opnieuw warm te maken met het warme badwater. Let er wel op dat de ruimte warm en tochtvrij is en dat het water goed op temperatuur blijft. Bevallingsbaden pleit voor hygiëne en veiligheid doordat ze werken met enkel disposables. Hierdoor is er geen verhoogde kans op infecties en kun je veilig in bad bevallen. Bevallen IN BAD TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN I.S.M. BEVALLINGSBADEN BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE DE BEVALLING IS BEGONNEN, EN NU? Je kunt het bad gaan opzetten en vullen wanneer de verloskundige heeft vastgesteld dat de bevalling is begonnen. Je vult het bad tot de minimale hoogte met water van 37 graden celsius. Veel vrouwen stappen al iets eerder in bad, maar je kunt echt pas in bad bevallen wanneer het bad gevuld is tot de minimale hoogte. Wanneer je elk uur á anderhalf uur minimaal vijftien minuten uit bad gaat, zorg je voor een reset van de hormoonhuishouding. Je hebt dan opnieuw de maximale voordelen van het bad! Een perfect moment voor je partner of het geboorte team om het water op temperatuur te houden, door het aan te vullen met echt heet water. 18 verwonder magazine BEVALBAD HUREN OF KOPEN Eigenlijk begeleiden alle verloskundigen en bijna alle ziekenhuizen een badbevalling. Informeer bij jouw zorgverlener naar hun werkwijze of kijk op de website (bevallingsbaden.nl) voor alle aangesloten praktijken, voordat je een bad huurt of koopt. Vanaf week 36, een week voordat je thuis zou mogen bevallen, wordt jouw complete set verstuurd. Een fijne tip, zet vooraf het bad een keer op en test de kraankoppelingen. Zo ben je goed voorbereid en heb je geen onnodige verrassingen wanneer de bevalling echt is begonnen.

SHOPPING HANDGEMAAKT Mooie handgemaakte babykleding Broekjes € 9,95, Boxpakjes € 19,95. Te bestellen bij Kinderroosjes op Facebook facebook.com/kinderroosjes en op Instagram @kinderroosjes. LEKKER SPELEN! Handgemaakte duurzame gepersonaliseerde houten speelbak van Grennn. Ideaal voor uren speel plezier! € 29,95 grennn.nl MOM-BAG VAN STUDIO NOOS Voor de mama met héél veel HEERLIJK SLAPEN Heerlijk rustig slapen met een veilig gevoel dankzij dit knuffelbeertje Humming Bear van Moonie. Deze slaapknuffel heeft een lampje in het buikje zitten dat warm licht geeft. De Humming Bear van Moonie is gemaakt van zacht organisch katoen en heeft vijf natuurlijke, kalmerende geluiden die een rustige slaap bevorderen. Prijs € 69,95 mae-lou.nl spullen... Alle mama's dus. ;-) Deze hippe én praktische tas draag je aan je schouder, cross-body óf aan de kinderwagen. Ook verkrijgbaar; een bijpassend verschoonmatje, toilettas, portemonnee én rugtasje voor je mini. Mom-bag vanaf € 49,95 babyplanet.nl FIJN VOOR DE TANDJES Bijtring van 100% natuurrubber afkomstig van de Hevea boom € 14,95 alittlelovelycompany.nl SPARKLE BABY SPA MASSAGEOLIE Deze voedende olie bevat geen schadelijke stoffen en is een hele fijne olie om je kindje mee te masseren. Ook zeer geschikt voor gevoelige (eczeem) babyhuidjes. € 34,95 sparklebabyspa.nl NATUURLIJK KRAAMPAKKET Het Dalalou natuurlijke kraampakket is een duurzaam en liefdevol alternatief. De kraamtas bevat alle verzorgingsproducten en kraamartikelen om jouw bevalling ontspannen en natuurlijk te laten verlopen. De producten zijn waar mogelijk ecologisch, biologisch afbreekbaar en van natuurlijke oorsprong. dalalounatuurlijk.nl/product/kraampakket verwonder magazine 19

Je bevalling in beeld Het moment dat je kindje geboren wordt, is een van de meest bijzondere momenten in je leven. En hoewel het vastleggen van de zwangerschap en je pasgeboren kindje al heel gewoon is, is dat bij een geboorte veel minder vanzelfsprekend. Terwijl juist het verhaal van de geboorte van je kindje prachtig te vertellen is met foto’s. TEKST LISANNE MANSHOLT BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE 20 verwonder magazine

K Krachtig, puur en soms ook wel een tikkeltje rauw. Maar altijd echt. De liefde tussen jou en je partner, hoe je in je eigen bubbel kruipt, de kracht die je uitstraalt bij het opvangen van de weeën, de eerste blik naar je kindje… het zijn emoties gevangen in beeld. Verwonder Fotografie werd vijf jaar geleden geboren uit de wens de meest liefdevolle herinneringen voor altijd vast te leggen. Marjolein is het gezicht van Verwonder Fotografie en werkt samen met een klein team geboortefotografen. “Het meest bijzondere aan mijn vak vind ik dat je iedere keer opnieuw weer zo dichtbij nieuw leven kan staan, zo dichtbij de echte emoties. Ik mag de puurheid, mooiheid en het unieke van de mens ervaren. Geen geboorte is hetzelfde en ik voel me elke keer zo enorm dankbaar. Ik heb echt het gevoel dat ik iets kan betekenen voor een ander. Ik ben begonnen met fotograferen na de vroeggeboorte en het overlijden van mijn oudste zoontje Ruben. Juíst door zoiets te hebben meegemaakt, weet ik hoe waardevol het is om mooie beelden te hebben. Hoe belangrijk het is om de échte momenten te fotograferen. Toen ik in 2015 begon, was geboortefotografie nog erg onbekend. Toch was ik direct getriggerd, toen ik zag dat Marry Fermont een workshop geboortefotografie gaf voor fotografen uit Noord-Nederland. ‘Wil ik dat? Het is nog zo onbekend, misschien vooral wel in het Noorden. Wil ik die kar trekken om mensen daar kennis mee te laten maken?’ Ik heb besloten de sprong te wagen. Voordat de workshop begon had ik al twee geboortes gefotografeerd. Daar is de liefde ontstaan. In de workshop leerde ik álles over geboortefotografie.” Vooraf vinden ouders het vaak best spannend; een onbekende aanwezig bij zo’n intiem en persoonlijk moment. Maar Marjolein durft te zeggen dat voor alle gezinnen de foto’s van onschatbare waarde zijn en dat ze haar aanwezigheid tijdens de bevalling als prettig hebben ervaren. “Ouders geven vaak aan dat ze me helemaal niet hebben opgemerkt. Hierdoor kan ik ook de echte emoties vastleggen. De blikken naar elkaar, een hand op een schouder, de hevigheid van de weeën, een traan of de ontlading. Het zijn juist die dingen die je terugvoeren naar dat moment en hoe het voelde. En die herinneringen zijn (later) goud waard. Vrouwen zeggen nadien vaak: “Ik ben zo trots op mezelf als ik de foto’s zie”. Hoe mooi is het als dit is wat die beelden doen?” Het complete verhaal van de geboorte dag van jullie kindje a verwonder magazine 21

Vrouwen Vanaf het moment van boeking staan we direct 24 uur per dag, 7 dagen per week stand-by voor jullie. Dus ook als jullie kindje wordt geboren voor de 37e week. Soms zijn we enkele uren aanwezig, soms gaat er zelfs (bijna) een etmaal voorbij. Ook wanneer jullie onverwachts moeten verplaatsen naar het ziekenhuis, rijd ik achter jullie aan. Ook als het anders loopt dan gepland, blijft Marjolein er dus bij. “Soms grijpen situaties mij ook aan en tegelijk besef ik me dat juist dan mijn geboortefoto's van onschatbare waarde zullen zijn.” Op wacht staan brengt ook wel eens wat uitdagingen met zich mee. “Maar ik hou van denken in mogelijkheden. Een goede balans tussen het op wacht staan en tijd voor mezelf nemen wanneer ik niet op wacht sta, is ontzettend belangrijk.” KEIZERSNEDE & GEBOORTEFOTOGRAFIE? Ook bij een keizersnede kun je in veel gevallen geboortefoto’s laten maken. In verschillende ziekenhuizen in Noord-Nederland mag een geboortefotograaf mee. WAT DE TOEKOMST BRENGT “Gelukkig wordt de waarde van geboorte fotografie steeds meer ingezien: het zijn echt krachtige, mooie en emotionele beelden.” zeggen vaak: “Ik ben zo trots op mezelf als ik de foto’s zie” “In mijn ideale wereld komt geboortefotografie in de basisverzekering, omdat duidelijk is geworden dat de foto’s van de bevalling kunnen bijdragen aan een stukje verwerking. Dat is wellicht niet haalbaar. Maar het lijkt me prachtig dat de waarde van geboortefotografie nog meer bekendheid krijgt. Zo’n belangrijke dag in je leven wil je vastgelegd hebben!” MEER INFORMATIE Wil je meer informatie , ben je benieuwd wat je precies kan verwachten of wil je graag persoonlijk kennis maken? Kijk op verwonderfotografie.nl of stuur een mail naar info@verwonderfotografie.nl 22 verwonder magazine

Je krijgt zelf niet alles mee Marjolein en Stephan: We hebben bij de geboorte van onze beide kinderen een fotograaf van Verwonder Fotografie bij de bevalling gehad. We hadden nog nooit van geboortefotografie gehoord, tot we via familie in aanraking kwamen met Verwonder Fotografie. We vonden de foto’s die we zagen prachtig, maar het leek ons in eerste instantie toch raar om iemand die je niet kent bij zo’n intiem moment te laten zijn. Uiteindelijk zijn we het gesprek aangegaan en hebben we besloten om het toch te doen. We zijn nog elke dag enorm blij met die keuze. Tijdens beide bevallingen hebben we nauwelijks doorgehad dat de fotograaf aanwezig was. Wij konden ons ding doen, zij deed ook haar ding. De foto’s zijn voor ons enorm waardevol. De bevalling van onze oudste duurde lang en eindigde in het ziekenhuis. Ik had op dat moment zelf niet zo goed meer door wat er allemaal gebeurde en met ons zoontje ging het niet meteen goed na de bevalling. Door de prachtige foto’s kun je toch je hele geboorteverhaal terugzien. Het was een zware bevalling en de foto’s hebben enorm bijgedragen aan het verwerken hiervan. De tweede bevalling verliep totaal anders, maar ook dan is het enorm waardevol om foto’s te hebben. Het ging erg snel en je krijgt toch niet alles mee als barende vrouw. Het is zo mooi om dat proces later nog eens te kunnen terugkijken. Dat doen we regelmatig! Tegen (toekomstige) ouders die nog twijfelen over een geboortefotograaf bij de bevalling zouden we willen zeggen; “Als het financieel mogelijk is, niet langer over nadenken maar echt doen. Wij raden het iedereen aan.” verwonder magazine 23

Kraamzorg voor jou en je gezin www.isiskraamzorg.nl Zorgkaart Nederland klantwaardering

WIST JE 10 dat... Op de eerste verjaardag is je baby ongeveer de geboorte en gemiddeld 25 70 13 Na 75 3 x zo zwaar als bij cm in de lengte gegroeid % van de bevallingen begint met het breken van de vliezen Als ouder mis je het eerste jaar gemiddeld 16 dagen aan slaap Je baby wordt geboren met ongeveer verschillende reflexen weken zwangerschap heeft je kind zijn/haar unieke vingerafdruk De baarmoeder van een zwangere vrouw is aan het einde van haar zwangerschap ongeveer 500 % VAN DE MOEDERS PRODUCEERT MEER MELK MET DE RECHTERBORST DAN MET DE LINKER Als je baby op volle kracht huilt, maakt hij of zij evenveel geluid als een F16 die op 300 meter hoogte komt overvliegen verwonder magazine 25 x zo groot

ANNA Verwaal “ De prenatale en perinatale periode is de meest vormende tijd van je hele leven” Een baby is in de baarmoeder een bewust wezen dat alles registreert en onthoudt wat het meemaakt. Wanneer ik voor het eerst hoor over dit thema, denk ik aan mijn eigen zwangerschappen en de angst die ik voelde. Ik werd opnieuw zwanger na de extreme vroeggeboorte en het overlijden van mijn eerste zoontje Ruben*. Ik had gewild dat iemand met mij hierover gesproken had. Om die reden neem ik je graag mee in de vormende tijd voor een kindje rondom conceptie, zwangerschap en geboorte. TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN, I.S.M. ANNA VERWAAL BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE N 26 verwonder magazine Negen maanden lang bij iemand wonen is een hele lange tijd. Een kindje wordt gevormd door de gedachten van de moeder, hoe zij zich voelde in de zwangerschap en wat zij meemaakte. De omgeving waarin een kind groeit in de buik heeft een sterke invloed op het welzijn van het kind na de geboorte; zowel positief als negatief. Anna Verwaal werkt met pre- en perinatale thema’s (thema’s voor en rond de geboorte) en zegt: “Er wordt te weinig rekening gehouden met dit bewustzijn.” Ik ontmoet Anna op haar droomplek in Drenthe. Een plek, waar professionals en (aanstaande) ouders straks naar toe kunnen komen voor workshops en proces - werk op eigen thema’s óf ter voorbereiding op het ouderschap. Een plek waar dit gedachtegoed een thuis zal hebben. We praten in haar toekomstige ‘womb room’. Een prachtig idee om juist hier alles te horen over hoe de conceptie, de tijd in de baarmoeder én hoe je geboren bent vormend is voor de rest van je leven. Hoe je met je imprints kan leren leven in plaats van er door geleefd te worden. Anna heeft jarenlang gewerkt op de kraamafdeling en de verloskamers in een druk ziekenhuis in LA. Ze heeft specialistische (moeder en kind) thuiszorg gedaan en is daarna als birthconcultant aan het werk gegaan. Ze nam haar camera mee naar de bevallingen en legde op beeld niet alleen vast wat er gebeurde, maar vooral wat ze voelde. In haar werk zag ze dingen die ze niet goed kon plaatsen en ze besefte dat de geboorte-ervaring die de ouders zelf gehad hadden van invloed kon zijn op de bevalling van hun kind. In haar werk kon Anna nergens met haar vragen naar toe. Tijdens een lunch met een klinisch psycholoog (Dr. David Chamberlain) in San Diego, voelde ze dat

je met bewustzijn begint aan het conceptieproces, en je bewust bent van eigen imprints en of trauma, bied je je kind een neutraal veld. Nu geven we kinderen vaak een rugzakje mee. Dat is niet per se erg, maar hoe mooi zou het zijn wanneer we allemaal voelen dat een nieuw mensje op de wereld zetten het meest belangrijke is wat je ooit zal doen in je leven. Samen, als partners een kindje op de wereld zetten is niet alleen een ongelooflijke verantwoordelijkheid, maar ook een enorme eer. Je hebt zoveel invloed op hoe je kindje zich gaat vormen, gaat voelen en gaat denken. Ga samen met je partner kijken naar welke thema’s er spelen: hoe ben je zelf ontstaan, wat gebeurde er toen je moeder zwanger was van jou, wat heeft dit te maken met hoe je je nu voelt of waar je staat in je leven? Als je dit samen doet, zal je veel meer op elkaar afstemmen wat ook nog eens enorm versterkend is voor je relatie. Bruce Lipton, Amerikaanse celbioloog, beschrijft: “hoe een aanstaande moeder zich voelt over haar omgeving is al van belang.” In het rijpingsstadium van de eicel, de paar maanden voor ovulatie, wordt er al bepaald welke genen er geactiveerd gaan worden. Moeder natuur kijkt dan al hoe een kindje de beste overlevingskansen heeft in de omgeving waarin het wordt geboren. Als je bijvoorbeeld in een omgeving wordt geboren waar veel geweld is, heb je niet zoveel aan veel intelligentie, maar meer aan spierkracht. ANNA VERWAAL PIONIER in de pre- en perinatale psychologie. MISSIE: een wereld creëren waarin er bewust - zijn is voor de vormende tijd rondom conceptie, zwangerschap en geboorte er ruimte was om vragen te stellen. Anna stelde hem de vraag ‘Zou het kunnen zijn dat baby’s hun geboorte kunnen herinneren?’. Hij legde toen het boek ‘babies remember birth’ voor haar neer; een boek dat hij net had geschreven. Daarna is het balletje gaan rollen en ontmoette ze tijdens conferenties meerdere professionals die antwoord hadden op haar vragen. Ze is vanaf dat moment nooit meer gestopt met kijken, praten en lezen over dit onderwerp. Je wordt al ouder als je je gaat voorbereiden op de komst van je kind Anna merkt dat in het werken met prenatale psychologie veel thema’s worden aangewakkerd wanneer een vrouw alleen maar denkt aan zwanger willen worden. Bepaalde angsten vanuit eigen conceptie, zwangerschap en geboorte komen dan al naar boven. Wanneer De allereerste relatie die je vormt in je leven is het moment van implantatie, de tweede week na conceptie. Voelde het welkom of was je niet welkom? Was het een gezonde baarmoeder of niet? Was het een warme gezellige baarmoeder of juist een kille baarmoeder? Hoe dit moment voelde vormt een imprint, voor de rest van je leven. Zwanger na verlies Tijdens het gesprek met Anna denk ik aan mijn eigen dochter en krijg ik heel sterk het gevoel ‘Ach, mijn arme meisje...’. Ik vertel over mijn eerste zwangerschap, de vroeggeboorte van Ruben* en zijn overlijden twee dagen later. Ik ben me nooit bewust geweest van de impact van mijn gevoelens en angsten gedurende de zwangerschap. Anna omschrijft het heel pakkend: “Je dochtertje kwam in een baarmoeder gevuld met verdriet, een baarmoeder van een moeder die niet helemaal meer durft te vertrouwen. Dat meisje zat in een baarmoeder van een moeder die bang is om te hechten, uit angst om weer een kindje te verliezen. Dat heb je misschien tot 26 a verwonder magazine 27

“Door samen met Anna te werken aan deze thema’s voel ik me veel minder dwalend” LUISTER MAMA'EN # 7 In deze podcast is Nina Pierson in gesprek met Anna Verwaal. Anna vertelt over de invloed van onze gemoedstoestand, onvoorziene gebeurtenissen en het verloop van de bevalling op het bewuste kind. Ze deelt verhelderende voorbeelden uit ruim dertig jaar praktijkonderzoek, legt uit hoe we ons kunnen voorbereiden op een bewuste zwangerschap, en geeft motiverende handvatten hoe te kunnen omgaan met een negatieve of soms zelfs traumatische ervaring. weken zo gevoeld en dan is dat moment voorbij en blijft ze zitten. Stilaan durfde je te vertrouwen en toch bleef de angst aanwezig. Al die gevoelens, daar heeft ze wel aan bloot gestaan.” Een ervaring zoals ik had, zit voor altijd en eeuwig in je hart. Dat stop je niet zomaar weg in een volgende zwangerschap. Wel had ik meer bewust willen zijn van het bewustzijn van mijn kindjes in de buik. Dan had ik kunnen zeggen; “Mama vindt het heel moeilijk. Ik wilde zo graag nog een kindje, maar ik heb zoveel verdriet gehad dat jouw oudere broer is doodgegaan. Ik ben een beetje bang en dat zal je misschien wel voelen. Het ligt niet aan jou, ik ben zo blij dat jij nu in mijn buik zit”. Er zijn zoveel dingen die gebeuren die van invloed zijn op je kindje in de baarmoeder. Als zwangere kun je ondanks dat er nare dingen gebeuren, je kindje betrekken bij wat er gebeurt. Benoemen wat je voelt en dat het niet aan je kindje ligt. Er bij stilstaan dat je kindje in de buik bewustzijn heeft is zo’n grote stap. Hoe mooi is het om op aarde te komen? Wanneer ik Anna vraag naar haar ideale wereld, dan ziet ze een hele generatie van gewenste kinderen voor zich. Kinderen die heel bewust door ouders zijn binnengehaald. Kinderen waarvoor een ontvangstcomité bestaat, dat op de hoogte is van het bewustzijn van het kindje. Als de bevalling niet helemaal loopt zoals we zouden willen, bijvoorbeeld gelijk zeggen; ‘lieve schat ik moet even dit doen, het voelt niet zo fijn maar je moet er nu echt uit’. In een wereld waarin we allemaal ons eigen proceswerk doen op pre- en perinatale thema’s, zal men met veel meer begrip en compassie naar elkaar kijken. BIANCA: ERVARINGSVERHAAL “Ik heb veel gesprekken gehad met Anna, al voor de zwangerschap van Noor. Ondanks dat de bevalling pittig was en hetgeen ik bang voor was gebeurde, kijk ik er wel met een goed gevoel op terug. Ook in mijn familiekring heeft het werken met deze thema’s veel goeds gebracht. Zo is het contact tussen mijn man en zijn broertje veel respectvoller geworden. Zijn broertje is geboren na een miskraam waardoor zijn moeder zich minder durfde te hechten aan hem. Nu mijn man dit weet, is er veel meer respect en mildheid naar elkaar. In mijn eigen gezin is de band met mijn moeder heel erg veranderd en zijn we veel closer geworden. Door samen met Anna te werken aan deze thema’s voel ik me veel minder dwalend. Ik weet nu echt wie ik ben en vooral waarom ik ben wie ik ben.“ PRE- EN PERINATALE PSYCHOLOGIE Met meer dan vier decennia onderzoek in Pre- en Perinatale Psychologie en gezondheid heeft men over kinderen ontdekt: • Bewustwording, het geheugen en het leren worden beïnvloed door vroege prenatale en perinatale zintuiglijke capaciteiten. • Wat er wordt geleerd in deze periode draagt bij aan psychologische en persoonlijke ontwikkeling. • Stressvolle of traumatische prenatale of perinatale gebeurtenissen en ervaringen hebben blijvende gevolgen. • Deze blijvende gevolgen kunnen langdurige patronen veroorzaken die geïdentificeerd kunnen worden. bron: The Association of Pre and Perinatal Psychologie and Health 28 verwonder magazine

PUFFEND ACHTER HET STUUR “Bij de eerste begon het met het breken van de vliezen, gewoon in mijn eigen bed. Bij de tweede deed ik een autosterrit met Marieke en Kimberley toen ik ineens weeën kreeg. Ze werden er behoorlijk zenuwachtig van. Ik heb de sterrit toch maar gewoon afgemaakt, met af en toe wat puffen achter het stuur.” SANNE BRONTSEMA SCHOLTENS “Ik zat met gebroken vliezen bij de kapper! Ik heel relaxed, de kapster heel nerveus” HALBERTA “In de fietsenwinkel, een cadeautje kopen voor de oudste zoon die de volgende dag jarig zou zijn. Uiteindelijk zijn ze dus tegelijk jarig.” MONIKA WEEËN OP HET IJS “Zondag 14 februari, ik was 41+2 weken zwanger en ging met de kinderen schaatsen. Ik kreeg steeds vaker harde buiken maar dacht dat het kwam doordat ik met de kids op het ijs aan het rennen was. Het was mijn moeder die het niet helemaal vertrouwde begin van de avond en me de verloskundige liet bellen. Ik bleek al 8 centimeter ontsluiting te hebben. Achteraf waren het dus geen harde buiken maar weeën op het ijs.” SANNE DE BOER Waar was jij... ... TOEN DE BEVALLING BEGON? OP EEN BRUILOFT “15 juni 2019. Ik liep al 4 dagen over tijd. We hadden die dag een bruiloft en ik besloot toch om mee te gaan. De hele ceremonie heb ik (achteraf gezien) in de weeën gezeten. Na het avondeten gingen we naar huis omdat het serieus werd. Om 00.30u is Noud geboren.” LAURA DE JONG “Zo toevallig alle drie keren thuis, alle drie keren begon het op vrijdagavond te rommelen en alle drie zijn op zaterdagavond rond 19.30 uur geboren.” AMANDA verwonder magazine 29

DE PRETECHO een sneak peek van je baby! Hoe maak je de voorpret rond het ontmoeten van je kindje compleet? Met het laten maken van een pretecho! Deze echo is niet medisch, maar puur voor het plezier, om je baby te kunnen zien, nog warm in de buik! TEKST ELIEN PADJE Je kindje zit nog veilig in je buik! Toch ben je vast al benieuwd hoe hij of zij eruit ziet? Hoe bijzonder is het om samen met de grootouders-to-be of de ooms en tantes alvast een sneak peek te nemen? Of om dat juist intiem met alleen jou en je baby of met z'n tweeën als partners te doen? Lijkt hij of zij op jou? Kun je al haartjes zien? Naast de bekende (2D) zwart-wit echo's kun je je kindje ook bekijken in 3D (dieptebeeld) of 4D (bewegend dieptebeeld). Via het scherm kun je je baby zien bewegen in de buik en met een beetje geluk zien gapen of duimen. Als je kindje zijn voetjes of handjes voor zijn hoofd houdt, is het zicht wat moeilijker maar zijn karakter duidelijk te zien! Bij veel praktijken krijg je foto’s en video’s van de show die je kindje voor jullie heeft opgevoerd. Zo kun je zijn lieve neusje, kleine voetjes en karakteristieke bewegingen steeds opnieuw aanschouwen (en straks natuurlijk vergelijken als je kindje is geboren)! WAT IS ER ZOAL TE ZIEN OP EEN PRETECHO? 7-8 weken Dan kun je het hartje al zien kloppen! Bij acht weken zit de hartslag gemiddeld op 170 slagen per minuut, terwijl dat bij de uitgerekende datum daalt naar een gemiddelde van 125 slagen per minuut 10 weken Nu kun je het hartje ook horen! 14-20 weken Alles is nog zo klein! Je kunt het geslacht van je baby laten bepalen. Met een beetje geluk zie je je baby ook duimen. Tot 22 weken Je baby volledig in beeld, gapend, drinkend of duimend! Je ziet bewegingen die je zelf nog niet voelt. 26-30 weken De beste periode voor 3D/4Decho’s Na 30 weken Beelden van dichtbij, bijvoorbeeld van het gezichtje. Op wie lijkt je kindje? WAAR KUN JE PRETECHO(‘S) LATEN MAKEN? DUBBEL ZEN (Groningen) Bij Dubbel Zen kun je terecht voor een pretecho bij je thuis in de omgeving Groningen. Doete Reitsma is verloskundige en echoscopiste en zorgt met passie voor een ontspannen zwangerschap. Een bijzonder moment bij jullie thuis, samen of met vrienden/familie. dubbelzen.nl 30 verwonder magazine MIA STELLA (Tolbert, Groningen) Angeliek Visser is de trotse eigenaresse van Mia Stella, een sfeervolle praktijk voor pretecho’s, medische basis echo’s en spiraaltjes zorg (plaatsen, verwijderen en controleren). Haar kernpunten: rust, tijd en aandacht voor jou! Terugkijken op een fijne echo of spiraal plaatsing. miastella.nl ECHOCENTRUM SICHT (Leeuwarden, Friesland) Sicht is een breed gezondheidscentrum met meerdere specialisten onder één dak. Zij zijn specialist in Echoscopie, Vrouw zijn en Leefstijl. Bij Sicht draait alles om kwaliteit en de beste zorg voor jou. Je vindt hen in Wommels en in het MCL. sichtfriesland.nl BABYVIEW (Oosterwolde, Friesland) Je zwangerschap is een bijzonder moment in je leven. Tijdens een echo maak je voor het eerst kennis met het kindje dat in je buik groeit. Bij BabyView kun je terecht voor een zwangerschapsecho zonder medische indicatie, ook wel bekend als de pretecho. babyview.nl beeld: Kelly Sikkema - unsplash

SHOPPING IN DE WOLKEN Door de verschillende kleuren viltballetjes kijkt je kleintje z'n ogen uit bij deze custom-made mobile. De wolken maken 'm extra dromerig. Het perfecte (kraam)cadeau! Op de website kan je zelf de kleuren kiezen.€ 26,95 lotsoffreckles.nl LYTSE BOEF Dit gecertificeerde siliconen bijtspeeltje van Lytse boef is flexibel, maar toch stevig. Daarnaast kunnen ze ook nog eens in de vriezer voor extra verkoeling van het tandvlees én mogen ze gesteriliseerd worden: ideaal! lytseboef.com DRENTSE WOL De 'heilwolle' heeft een verzorgende en genezende werking. Bevordert het herstelproces van luieruitslag en tepelkloven. Vanaf € 9.95 drentsedames.jimdofree.com KLEINTJESCONSULT In het Het Nieuwe Borstvoeding Boek lees je alles over het voeden van je kind: aan de borst of met de fles. Jij bent alles wat je kindje nodig heeft. € 24,95 borstvoeding.com/product/ het-nieuwe-borstvoeding-boek KONIJN AAN DE MUUR Dit super schattige konijntje wordt met de hand gemaakt van 100% wolvilt. Met keuze uit verschillende kleuren en designs past 'ie altijd perfect in het kamertje van je kleintje. €14,95 lotsoffreckles.nl BY JESS BOX De By Jess box is het perfecte cadeau voor een babyshower, kraambezoek of natuurlijk voor jezelf. Er zijn 4 varianten van de By Jess box, voor ieder budget een leuke cadeaudoos. De afgebeelde box is de By Jess box XL voor € 75,- (waarde €87,75) byjess-musthaves.nl WIE WAT BEWAART.... Echo's worden gedrukt op speciaal papier dat na verloop van tijd kan vervagen als het blootgesteld wordt aan (zon)-licht. Bewaar je echo's daarom in een houten bewaarboekje of echokistje van By Bineke. Echokistje: € 14,95 Houten bewaarboekje: € 19,95 bybineke.nl verwonder magazine 31

ONTSPAN Als je zwanger bent is ontspanning geen overbodige luxe. Je lichaam is natuurlijk hard aan het werk: er wordt gewoon een kindje gemaakt in jouw buik! Goed voor jezelf zorgen is daarom erg belangrijk. Dit doe je door gezond te eten, te blijven bewegen, voldoende te slapen en vooral te ontspannen. Je mag extra lief voor jezelf zijn. TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN EN CARESSA VAN GROENENBERGH BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE (SPARKLE), URSULA FOTOGRAFIE (YOGA050), MURUELLEOLDENBURGER (LOFF) Extra lief voor jezelf zijn is iets wat veel (aanstaande) moeders lastig vinden. We her - kennen het vast allemaal: je werk vraagt genoeg van je, je staat continu aan en daarnaast heb je nog een actielijstje vol. Ontspannen is iets wat snel op de achtergrond raakt. Terwijl juist de balans tussen inspanning en ontspanning in je zwangerschap ontzettend belangrijk is. Soms geeft je lichaam zelf signalen af dat je meer zou moeten ontspannen: harde buiken, bekkeninstabiliteit, slecht slapen etcetera. en geniet Door goed voor jezelf te zorgen, geef je je baby de beste start die hij of zij zich kan wensen 32 verwonder magazine Ontspanning heeft een gunstig effect op zowel jou als je kindje: zodra jij ontspant zal je kindje dit ook doen. Door bewust een moment in te plannen voor ontspanning, creëer je tijd en rust om stil te staan bij de veranderingen in je lichaam (en hoofd) en ben je je echt bewust van je kindje in je buik. Het stofje endorfine (ook wel het gelukshormoon) komt vrij en via de navelstreng komt dit stofje ook bij je kindje. Ontspanning zorgt dat je cortisol (stresshormoon) daalt en de oxytocine (liefdes- of knuffelhormoon) stijgt. Tijdens je bevalling is ontspanning essentieel om je baarmoeder te laten ontsluiten: ontspanning zorgt voor effectieve weeën, de juiste hormonen én ontspanning geeft een natuurlijke pijnstilling. We zetten drie fijne manieren van ontspanning in je zwangerschap op een rijtje.

SPARKLE BABY SPA Sparkle baby spa is de plek waar ontspanning, wellbeing en beleving voor mama (to be) en baby samen komen. In de sfeervolle ruimtes kom je heerlijk tot rust tijdens je massage. Je bent bij Sparkle letterlijk in goede handen, in Emmen, Franeker, Groningen en Winterswijk. sparklebabyspa.nl LEUTJELAIFDE Geniet van een massage Een fijne manier om echt even te ontspannen is een zwangerschapsmassage. Een zwangerschap is een behoorlijke belasting voor je spieren en gewrichten. Door je groeiende buik kunnen (lage) rugklachten, bekkenpijn en nekpijn ontstaan. Een massage maakt je spieren soepeler; hierdoor ervaar je minder pijn en last. Een zwangerschapsmassage doet meer: • de massage stimuleert het lymfatisch stelsel en de bloedcirculatie. Hierdoor krijgt je baby meer zuurstof en voedingsstoffen en worden afvalstoffen beter afgevoerd • je houdt minder vocht vast. Een massage zorgt dat het vocht wordt afgedreven. Hierdoor krijg je minder gezwollen handen, enkels en voeten • je immuunsysteem krijgt een boost • je slaapt beter en dieper na een ontspannen massage Tijdens een zwangerschapsmassage wordt rekening gehouden met de drukpunten die in verbinding staan met je baarmoeder, met de grootte van je buik en natuurlijk ook met jouw eventuele klachten. Heb je nog een extra duwtje nodig om een ontspanmomentje in te plannen voor jezelf? Onderzoek wijst uit dat zwangerschapsmassage een positief effect heeft op slapen, rugpijn en stress. Er is zelfs gebleken dat door massages het percentage vroeggeboortes kleiner is en dat er minder complicaties tijdens de bevalling optreden. Een massage verbetert de doorbloeding, waardoor er meer zuurstof en voedingsstoffen beschikbaar komen voor zowel moeder als kind. LeutjeLaifde praktijk voor moeder en kind verzorgt zwangerschapsmassages en postpartum massages aan huis. Op de prenatale massagetafel is het mogelijk om comfortabel, goed gesteund, in buikligging de massage te ontvangen. Werkzaam in een straal van 45 km rondom Leek (GN) leutjelaifde.nl MASSAGEPRAKTIJK HET HOGELAND Massagepraktijk Het Hogeland, gevestigd in Usquert; een mooie plaats op Het Hogeland van Groningen. Binnen de praktijk worden verschillende soorten massages gegeven, van ontspanning tot klachtbehandeling voor baby’s, kinderen en volwassenen. Naast massages kun je hier ook terecht voor magnesium suppletie advies. massagepraktijkhethogeland.nl a verwonder magazine 33

Gewichtloos en prikkelvrij drijven Even geen prikkels ervaren en die buik niet te hoeven tillen. Door te floaten ben je je even niet bewust van tijd en ruimte. In een speciaal ontwikkelde floatroom, gevuld met zout water op lichaamstemperatuur, blijf je drijven. Je bent voor even gewichtloos en ervaart een diepe ontspanning. Floaten heeft tal van voordelen voor jou en je kindje: • de gewichtloosheid zorgt ervoor dat de druk van spieren, gewrichten en aderen af gaat. Je lichaam kan zich dus volledig ontspannen • in je zwangerschap heb je extra behoefte aan magnesium. Door de grote hoeveelheid magnesium in het water én doordat magnesium het best door de huid wordt opgenomen, wordt je magnesiumtekort aangevuld • magnesium heeft ook een helende werking bij huidproblemen • tijdens het floaten herstel je • de circulatie van je lichaamsvocht wordt bevorderd, heel fijn wanneer je als zwangere vocht vasthoudt zo’n twintig procent sneller doordat je lichaam, zowel fysiek als mentaal, in de meest optimale staat komt om te kunnen herstellen • het vermindert de aanmaak van stress - hormonen Maar niet alleen je lichaam krijgt ontspanning: floaten verhoogt ook je bewustzijn. Hierdoor ben je je niet alleen bewuster van je eigen lichaam, maar voel je ook de nabijheid van je kindje. Een uniek gevoel, waardoor de band met je kindje al tijdens de zwangerschap versterkt wordt. Ook je denkvermogen, creativiteit, geheugen en concentratie krijgen een boost door het floaten. Best een fijne gedachte wanneer je door de ‘zwangerschapsdementie’ nogal eens iets vergeet. DOOR HET FLOATEN KRIJGEN CREATIVITEIT EN GEHEUGEN EEN BOOST LOFF HOUSE OF WELLNESS & LOFF BOUTIQUE WELNESS Jezelf even he-le-maal in de watten laten leggen. Hier kom je voor (privé) sauna, ruime float kamers, hamam-behandelingen, massages, een uitgebreid aanbod op gebied van beauty treatments, lekker eten en drinken en een warme sfeer. loff-wellness.nl FLOATEN ZWOLLE Onze hersenen en ons lichaam hebben zelden gelegenheid om volledig te ontspannen en los te komen van alles. Tijdens het floaten ben je even volledig ‘offline’; de ideale manier om weer even helemaal op te laden. floatenzwolle.nl 34 verwonder magazine Bewust rustig ademhalen Wanneer door een druk leven als (aanstaande) moeder ontspanning op de achtergrond is geraakt, adem je vaak sneller en oppervlakkiger. Ook zorgen je veranderende lichaam en hormonen voor een snellere en kortere ademhaling. Bij zwangerschapsyoga leer je je ademhaling bewust te gebruiken. Een bewuste ademhaling, concentratie en zachte bewegingen zijn ontspanningstechnieken die worden ingezet tijdens de yoga. Door een rustige en gelijkmatige buikademhaling voel je je ontspannen en groeit het vertrouwen in je eigen kunnen. Je vertrouwen richting de bevalling groeit dus ook! Als je rustig ademt kan je lichaam optimaal functioneren; er komt meer rust in je hoofd, meer ontspanning in je spieren en je ervaart meer energie. Door wekelijks te oefenen, ontspan je gemakkelijker tijdens je zwangerschap, maar ook tijdens je bevalling en de kraamtijd. Door yoga leer je te luisteren naar wat je lijf en je gevoel je vertellen. NUCHTER ZWEVEN Met Aerial zwangerschapsyoga, ook wel hangmatyoga, zweef je als het ware boven de grond. De doek biedt ondersteuning bij alle houdingen. Dit zorgt voor ontspanning en ruimte in je bekken. En hoe fijn: in de geweven doek kun je zelfs op je buik liggen! Bij Yoga050, in Groningen, wordt Aerial zwangerschapsyoga gegeven. yoga050.nl i.s.m. Sparkle Baby Spa, Leutjelaifde, Massagepraktijk Het Hogeland, Yoga050, Loff-Wellness en Floaten Zwolle

Je bent moeder! ZORG JE GOED VOOR JEZELF? En dan ‘ineens’ is hij of zij er: je baby! De eerste periode na je bevalling kan ontzettend mooi en tegelijk ontzettend overweldigend zijn. Niet alleen de zorg voor dit nieuwe kleine wezentje, de slapeloze nachten, maar ook jij bent compleet veranderd. TEKST JOSÉ BUITER BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE Voor je eerste kindje geboren is, kun je je waarschijnlijk niet voorstellen hoeveel impact dit kleintje zal hebben op je leven. Er verandert echt iets wezenlijks. Niet alleen je kindje is geboren, maar ook jij als moeder wordt geboren. OVERWELDIGEND Zoals gezegd: moeder worden is overweldigend. Fantastisch, zwaar, onzekerheid, verliefd zijn op je eigen kind, angst, vermoeidheid… alles kan voorbij komen. Veel vrouwen vergeten om óók goed voor zichzelf te zorgen, juist door die hele rollercoaster. Geef je lichaam de tijd, rust en juiste voeding om te herstellen. Je lichaam heeft een topprestatie geleverd. En vergeet ook de tijd voor jezelf niet! 1 2 3 EN DAN BEGINT HET EIGENLIJK ALLEMAAL PAS... De online cursus 'Het Vierde Trimester' van Mom & co bereidt je voor op een fijne start als gezin. Wat kun je doen voor een goed herstel na de geboorte? Wat komt er allemaal kijken bij de verzorging van een baby? En hoe ga je om met veranderingen in je relatie? Welke voeding ga je geven en waar moet je dan op letten? Dit en nog veel meer over de eerste maanden na de geboorte van je kindje leer je in de interactieve online cursus vol video- en audiobestanden. momenco.nl/het-vierde-trimester 4 5 EEN PAAR FIJNE TIPS: Voed je lichaam met gezond en voedzaam eten. Als het kan: laat mensen voor je koken (en bijvoorbeeld avondeten meenemen als kraamcadeautje). Vergeet ook het water drinken niet (vooral als je borstvoeding geeft, heb je extra water nodig). Probeer te slapen als je baby slaapt. Voel je absoluut niet schuldig dat jij ook even gaat liggen. Lukt dit niet, voel je daar dan ook niet schuldig over. Bedenk (en bespreek met je partner) of je wel of geen kraamvisite wilt ontvangen. Het is natuurlijk ontzettend leuk om je baby te showen. Maar bedenk dat het behoorlijk vermoeiend kan zijn. Je mag het kraambezoek zeker beperken en eerst even wennen aan jullie nieuwe gezin. Extra tip: als je je geboortekaartjes iets later verstuurt, krijg je de meeste vragen voor kraamvisite ook later. Laat voor je zorgen: je mag om hulp vragen en zorg dat jij ook echt de rust krijgt om (samen met je partner) jullie baby’tje beter te leren kennen. Waar je de ene dag misschien met je handen in je haar zit, kan het er twee dagen later compleet anders uit zien. Heb vertrouwen dat je een weg vindt met elkaar en bespreek je uitdagingen in je omgeving. Vaak zullen anderen jouw uitdagingen herkennen. verwonder magazine 35

Het dragen van je kindje MET DEZE TIPS DOE JE DAT ERGONOMISCH Het dragen van je baby is iets heel natuurlijks: over de hele wereld wordt al eeuwenlang gedragen. Niet zo gek als je bedenkt dat onze kinderen biologisch gezien draaglingen zijn. Ook in Nederland zijn draagdoeken en draagzakken niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Met recht; want het dragen van je baby, peuter of kleuter heeft veel voordelen. Maar wél ergonomisch! TEKST ELIEN PADJE & SUSANNE JONGEJAN BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE IKDRAAGJEVERDER.NL & LANACREATES.NL 36 verwonder magazine

GEMAAKT OM TE DRAGEN Voor je kindje is het erg fijn om zo dicht mogelijk bij je te zijn: dit bevordert de hechting en geeft een veilig gevoel. Daarnaast bevordert het dragen van je kindje de fysieke, sociale, emotionele ontwikkeling en ook de spraak-/ taalontwikkeling. Biologisch gezien zijn onze kindjes draaglingen. Dat betekent dat ze net als bijvoorbeeld kleine aapjes en koala's gemaakt zijn om gedragen te worden. Voor jou als ouder kan het dragen van je kindje ook erg prettig zijn, zo dichtbij je op je buik. Misschien heeft je kindje wel beweging nodig om in slaap te vallen, of wil je graag je handen vrij hebben onderweg: dragen met behulp van een draagzak of - doek stelt je in staat je kindje langdurig te tillen. WAAR DENK JE AAN BIJ HET DRAGEN VAN JE KINDJE? Ten eerste is dat het aanschaffen van de juiste draagzak of draagdoek, die passend is bij jou en je kindje. Ga je voor knopen met een doek? Leer dan goed hoe je deze moet knopen. Draag je liever met een draagzak? Let er dan op dat het een ergonomische drager is, zodat het lichaam van je kindje (en die van jou) in de natuurlijke houding wordt ondersteund. Advies van een draagconsulent is hierbij gewenst, aangezien er veel verschillende mogelijkheden zijn en je zo kunt vinden wat bij jou persoonlijk past. Met een pas- en/ of draagconsult, krijg je altijd advies op maat, zodat jij en je kindje veilig en ver3x trouwd kunnen (beginnen met) dragen. Je krijgt tijdens een consult de mogelijkheid om verschillende type dragers te passen of je leert de juiste knooptechniek onder de knie te krijgen. Een tweede belangrijk punt is dat je weet hoe je je doek of drager goed gebruikt. Verder krijg je ook van een draagconsulent uitleg over het belang van ergonomisch dragen en de veiligheid van je kindje in de doek of drager. ERGONOMISCH DRAGEN: EEN PAAR TIPS Een aantal van de belangrijke aandachtspunten voor ergonomisch dragen: • De benen van je kindje moeten in de M-positie (ook wel kikkerhouding) zitten, zijn ruggengraat moet gebogen zijn (J-vorm), zijn billen moeten worden ondersteund van knieholte tot knieholte en ook de nek moet goed worden ondersteund. Ook moet er voldoende ruimte zijn om te ademen (twee vingers tussen borst en kin) en qua draaghoogte moet je je baby op zijn hoofdje kunnen kussen. • Je draagt je baby op de buik het liefst met zijn lijfje naar je toe voor voldoende ondersteuning en contact met je baby. • Wil je kindje meer zien? Dan kan heupof rugdragen een optie zijn. • Draag je ergonomisch met een draagsysteem dat bij jou past? Dan is je baby dragen helemaal niet zwaar, zo voorkom je klachten van je lijf en blijft je baby heerlijk dichtbij! Draagconsulenten waar je terecht kan voor meer informatie en advies over ergonomisch dragen: Susanne Jongejan, Leeuwarden Susanne is gecertificeerd draagconsulent. In haar draagwinkel in Leeuwarden en praktijkruimte in Boelenslaan, heeft ze een groot assortiment aan draagdoeken en ergonomische dragers. Ze biedt draagconsulten aan om veilig en vertrouwd te leren dragen met een doek of een ergonomische drager. ikdraagjeverder.nl Margreet Enting, Leek e.o Ergonomisch dragen is een grote passie van Margreet, als draagconsulent gespecialiseerd in de zorg. Zij biedt hulp bij het dragen van prematuren, het dragen van tweelingen, dragen in bijzondere situaties en dragen met hulpmiddelen. Ze is ervaringsdeskundige door het dragen van haar eigen vijf kinderen. LeutjeLaifde.nl Myrthe van der Veen, Groningen, Friesland en Drenthe Myrthe & Aranka zijn samen 'de Buideldames'. Naast draagconsulenten zijn zij jeugdverpleegkundigen, waardoor ze veel kennis en ervaring meebrengen naar elk consult. Hechting tussen ouder en kind staat centraal. Samen met jou maken ze een waardevol moment van een consult! Instagram: @buideldames verwonder magazine 37

Van speen tot kinderwagen, van romper tot babykamer... Laat je in onze babywinkels inspireren door de beste babymerken! Shop via babyplanet.nl of natuurlijk in onze winkels in: • Drachten • Groningen • Assen • Meppel • Sneek 2. BabyPlanet’s Favorites! 3. 1. 6. 4. 5. 7. 8. 9. 10. 11. 1. Bednest 449,- de allermooiste co-sleeper • 2. Feetje pyjama v.a. 16,99 al meer dan 25 jaar de musthave pyjama • 3. Joolz Aer 419,- hip en comfy wandelen met je kleine • 4. Trybike 139,90 van driewieler naar tweewieler! • 5. Naïf verzorgende crème 14,95 met Hollands weer de fijnste crème voor de tere huidjes • 6. Sophie de Giraf 18,99 een klassiek babycadeau • 7. Naïf zwangerschapsolie 19,95 smeren, smeren, smeren 8. Stokke Tripp Trapp Oak brown 269,- al meer dan 40 jaar dé design kinderstoel • 9. Bopita Cloë van 319,- voor 289,- zwart met goud: een gouden combi • 10. Flow Amsterdam Apollo slaaptrainer 54,95 leert je kindje later opstaan én klokkijken • 11. Wheelybug Leeuw 79,95 leren lopen is leuker met deze leeuw of één van zijn vriendjes

Een ultiem VERWENMOMENT VOOR JOU EN JE BABY Na 9 maanden in de baarmoeder te hebben rondgezwommen, is je baby een volleerd zwemmer te noemen. Warm water zorgt niet alleen voor ontspanning, maar heeft ook positieve effecten op de fysieke ontwikkeling van je baby. Bij Sparkle baby spa wordt warm water gebruikt in combinatie met babymassage om zo de fysieke en mentale ontwikkeling van je baby te stimuleren. Een bezoekje aan Sparkle is dus niet alleen leuk, maar heeft ook vele voordelen. Sparkle baby spa is niet voor niets uitgeroepen tot Baby Spa of the Year. TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE I.S.M. SPARKLE BABY SPA verwonder magazine 39

Bij Sparkle baby spa komen gezondheid, ontwikkeling en ontspanning samen. Ultieme Hydrotherapie heeft een fijne werking op de coördinatie en balans van je baby ONTSPANNING VOOR JOU EN JE BABY 40 verwonder magazine

V SPARKLE BABY SPA Bij Sparkle baby spa vinden baby’s en hun ouders een fijne, rustige plek om te genieten van ontspanning en van elkaar. In een sfeervolle omgeving, waarbij het aantal prikkels zo laag mogelijk wordt gehouden, zijn jullie even echt met elkaar bezig; er is geen afleiding van andere ouders of baby’s. Maar de spa is meer dan ontspanning. Babymassage en floaten hebben zowel fysiek als mentaal positieve effecten op jouw baby. Voor je baby is het een hele overgang: van de warme, fijne baarmoeder naar de lichte, luide wereld. Pijn, prikkels, belevenissen en ongemak kunnen zorgen voor spanning en stress. Denk bijvoorbeeld aan honger, kou of een vieze luier. Je baby kan zichzelf nog niet redden. Er ontstaat stress, met als gevolg dat je baby actie zal ondernemen: hij of zij gaat huilen. Contact met je baby, liefdevolle aanrakingen en echt quality time zijn goede manieren om stress te verlagen. Een beetje stress is nuttig en ook helemaal niet erg. Een teveel aan prikkels of wanneer stress langer aanhoudt, kan je baby onrustig maken. Je baby kan slechter gaan slapen, meer huilen of overstrekken. QUALITY TIME MET JE KINDJE Babymassage is echt een momentje voor jullie samen en een goede manier om je baby volledig te laten ontspannen. In de spa leer je hoe jij je baby op een fijne manier kunt masseren. Lichamelijk contact is ontzettend belangrijk voor de emotionele, lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van je baby. Bij jullie beiden gaat de oxytocine stromen. Dit liefdeshormoon helpt jullie band versterken en zorgt dat je beter met stress en prikkels om kunt gaan. Aanrakingen hebben niet alleen op het moment zelf voor je baby een positief effect, dit werkt zelfs door op latere leeftijd. Daarnaast heeft een massage ook een positief effect op het slaapritme van je kindje. Kindjes die regelmatig gemasseerd worden geven zich vaak sneller over aan hun slaap en slapen dieper. DE KRACHT VAN WATER Na de massage mag je baby floaten in warm en gezuiverd water. Warm water zorgt voor ontspanning; het brengt je baby terug naar de tijd in de baarmoeder. Je ziet dat de jonge baby’tjes nog zwemreflexen hebben en zich gemakkelijk bewegen in het water. De opwaartse druk van het water zorgt ervoor dat je baby zijn of haar lichaam helemaal vrij kan bewegen. Het lichaamsgewicht van je baby wordt grotendeels door het water gedragen. Doordat je baby beweegt in het water, ontstaan kleine golfjes. Deze helpen je baby zijn of haar balans en coördinatie verder te ontwikkelen. De tegendruk zorgt dat de reactietijd verlengt. Hierdoor heeft het lichaam extra tijd om te corrigeren en anticiperen. Doordat je baby alleen in het bad is, wordt ook het zelfbewustzijn geprikkeld. Meer bewegen leidt immers tot meer golfjes. De zachte tegendruk van het water heeft ook een positief effect op de spijsvertering en de ontwikkeling van de spieren. Door de tegendruk worden zelfs de kleinste spiertjes versterkt. Ondanks dat water een grote dichtheid heeft en je dus bij elke beweging meer weerstand krijgt dan op het land, voelt dit niet zo. Je baby kan dus gemakkelijker bewegen en trainen zonder al te veel kracht te hoeven zetten. Door het versterken van de spieren en het stimuleren van de spijsvertering, kunnen klachten als reflux en darmkrampjes verminderen. Het kabbelende water heeft vaak ook een verlichtende werking op de krampjes. Warmte, wat druk op het buikje en beweging stimuleren de darmen, waardoor ze gemakkelijker op gang komen. Het gebeurt regelmatig dat baby’s na een bezoek aan de spa hun luier flink vol hebben. MEER WETEN? Een bezoekje aan Sparkle baby spa is niet alleen ontspannen en leuk. Babymassage en floaten hebben zowel fysiek als mentaal positieve effecten op jouw baby. De spa biedt verlichting bij klachten als reflux, buikkrampjes en overstrekken. En het versterkt jullie onderlinge band. Sparkle baby spa heeft vestigingen in Groningen, Franeker, Emmen en Winterswijk. Voor meer informatie kijk op sparklebabyspa.nl verwonder magazine 41

EEN SUCCESVOL BORSTVOEDINGS AVONTUUR Eigenlijk is het best uniek hoe de natuur het allemaal geregeld heeft. In de eerste uren na de bevalling zoekt je kindje vaak al naar de borst. Als je goed oplet zie je dat het hele lichaam van je kindje meedoet in dit zoekproces. Borstvoeding zit boordevol voedingsstoffen en antistoffen. Wist je dat de borstvoeding precies wordt aangepast op jouw kindje? De samenstelling van de melk verandert voortdurend en past zich aan aan de behoefte van jouw kindje. Wonderlijk toch? TEKST CARESSA VAN GROENENBERGH BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE I.S.M. DR. KIRSTEN SLAGTER, ROXANE LIEWES EN STEFAN KLEINTJES NATUURLIJK, MAAR NIET VANZELF Hoewel borstvoeding heel natuurlijk is, is het ook iets wat je samen moet leren. Goed aanhappen gaat soms vanzelf, maar heeft vaak wat aandacht nodig. Belangrijk is dat je kindje een flinke 'hap' neemt en niet alleen de hele tepel, maar ook een groot deel van de tepelhof in zijn mondje heeft. Wanneer je kindje te weinig van de tepel(hof) pakt, kan borstvoeding pijnlijk worden. Er zijn verschillende houdingen om 42 verwonder magazine te voeden. Een prettige houding voor jou en je kindje vinden, kan een (kleine) zoektocht zijn. Je kraamverzorgende of een lactatiekundige kunnen hierbij helpen. Wanneer je borstvoeding goed loopt helpen de kaakjes van je kindje de borst leeg te masseren. Ondertussen maak je alweer nieuwe melk aan. Zo blijft je melkproductie op peil en kun je langer blijven voeden. Daarnaast zorgt borstvoeding dat je baarmoeder en lichaam sneller herstellen.

VOEDING VOOR 6 - 9 MAANDEN PROBEER DE KLEINTJESMETHODE Wanneer je als ouder de keuze van borstvoeding hebt gemaakt, wordt door de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) geadviseerd om je kindje minimaal zes maanden borstvoeding te geven. Hierna kan je hem of haar daarnaast laten wennen aan vaste voeding met allerlei nieuwe smaken en structuren. Je kunt er voor kiezen om het eten van je kindje te pureren: je ouders en veel van je vriendinnen doen het vast ook. Kant-en-klare hapjes zijn gemakkelijk en overzichtelijk: je weet precies wat er in gaat. Ook is het geven van borstvoeding goed voor de hechting doordat je meer oxytocine aanmaakt. LACTATIEKUNDIGE Wanneer borstvoeding niet als vanzelfsprekend gaat, is er niet direct een reden om je zorgen te maken. Een lactatiekundige IBCLC kan jou deskundig en professioneel begeleiden bij de borstvoeding. Of het nu gaat om het aanleggen, je melkproductie, het kolven of als het gewoon even niet lekker loopt. Een lactatiekundige kijkt met je mee, geeft deskundig advies en helpt jullie op weg naar een fijn borstvoeding avontuur. Als je kindje ziek is of jij, of als je kindje te vroeg geboren is, kun je soms wel wat extra steun gebruiken. Ook als je nog geen problemen hebt, of zelfs voor je kindje geboren is, kun je advies inwinnen bij een lactatiekundige. Zo krijg je meer rust en vertrouwen, iets wat je borstvoeding absoluut ten goede komt. TONGRIEM EN LIPBAND Iedereen heeft een tongriem en een lipband. Wanneer de tongriem of lipband te strak is, kan dit zorgen voor functionele problemen. Denk aan verslikken, kokhalzen, refluxklachten, luchtklachten, open mond gedrag, mondademhaling of overstrekken, klemmen en bijten. Als je borstvoeding geeft, kan dit leiden tot pijn bij het voeden. Wanneer je dit soort klachten ervaart, is het verstandig om een behandelaar of beoordelaar te zoeken met ervaring op het gebied van tongriempjes. Zij kunnen een te strakke tongriem of lipband herkennen aan de anatomie óf aan de problemen die er zijn. Of een tongriem of lipband te strak is, wordt bepaald door de gehele mond én door de omringende spieren en weefsels van de mond. Wat voor de Leuker en leerzamer is het als je je kindje zelfstandig kennis laat maken met vaste voeding. Jouw kindje heeft al weken afgekeken hoe het moet en hij wil het o zo graag zelf ook proberen! Zodra je kindje rechtop in een kinderstoel aan tafel kan zitten, kun je er mee starten. Geef hem een broodkorst met boter, een stuk broccoli of een halve appel. Geloof me of niet: je kindje zal geheel zelfstandig leren eten. En… het is een feestje en zorgt voor minder stress aan tafel. ene baby strak is, hoeft voor de andere baby niet strak te zijn. Bij de Tongriemkliniek kun je terecht voor een uitgebreid mondonderzoek en wordt meegekeken bij het voeden van je kindje. Soms kan een andere (voedings)houding, andere aanlegtechniek of een andere fles al een goede oplossing zijn. Als toch blijkt dat een tongriem/lipband te strak is, zijn er twee mogelijkheden. Als eerste kun je het compenserend gedrag accepteren en waar mogelijk aanpassen zonder chirurgische ingreep. De tweede mogelijkheid is wél een chirurgische ingreep, ofwel klieven (frenulotomie). Deze ingreep is een voorbehouden handeling door een BIG geregistreerde (tand)arts. Het is het beste om de ingreep op zo’n jong mogelijke leeftijd te doen, omdat jonge baby’s op reflex drinken en daardoor sneller leren hoe er effectiever gedronken kan worden met meer ruimte en minder compenserend gedrag. De precieze oorzaak van te korte tongriempjes en lipbandjes is wetenschappelijk nog niet gevonden. Wel is bekend dat de oorzaak met name erfelijk is. Dat foliumzuur slikken zorgt voor een strakker tongriempje is dus een fabeltje. STEFAN KLEINTJES Lactatiekundige IBCLC & NLG én kinderdiëtist in Bedum. Stefan begeleid en coacht jou bij borstvoeding, eigen voeding of de voeding van je kindje. In 1981 publiceerde hij zijn eerste boek over kindervoeding. lactatiekundigegroningenbedum.nl BABYPRAKTIJK NOORD Roxane Liewes biedt jou begeleiding in allerlei situaties, waarbij borstvoeding niet vanzelfsprekend is. Samen gaan jullie op zoek naar de beste oplossingen die passend zijn binnen jouw gezin. Zo kun je (opnieuw) plezier beleven aan het voeden. babypraktijknoord.nl DE TONGRIEM KLINIEK Dr. Kirsten Slagter, tandarts-implantoloog is werzaam bij de Tongriem kliniek. De Tongriem kliniek is de eerste kliniek in Nederland voor consulten, behandelingen, wetenschappelijk onderzoek en het verstrekken van informatie over tongriempjes en lipbandjes. Meer informatie is te vinden op nvlborstvoeding.nl, wetenschappelijk onderzoek vind je op boefjesstudie.nl. tongriem.com verwonder magazine 43

Wellness Assen Floaten Origineel zwangerschapscadeau Floaten is een unieke en effectieve manier om maximaal te ontspannen, pijn te verlichten en stress te verminderen. Je krijgt het aangename gevoel alsof je zweeft. Floaten verlicht rugpijn en geeft totale ontspanning voor moeder en kind. Daarnaast vult floaten extra magnesiumbehoefte aan tijdens de zwangerschap en ben je helemaal één met je baby. Steeds meer gynaecologen en verloskundigen adviseren zwangere vrouwen om te gaan floaten tijdens de zwangerschap, omdat zowel moeder als kind hiervan aantoonbaar profiteren. Met een floatsessie maak je moeder en kind blij! Ga naar onze website voor een leuke kennismakingsaanbieding. Zwangere vrouwen kunnen bij LOFF terecht voor diverse relax arrangementen. WWW.LOFF-WELLNESS.NL studio.bodyprint studio.bodyprint STUDIO.BODYPRINT Jouw lichaam, jouw herinnering. Jouw zwangerschap veredeld in een 3D-beeldje, een tastbare herinnering voor altijd. Boek je afspraak via www.studiobodyprint.nl STUDIO.BODYPRINT Duinkerkenstraat 5, ruimte 3 9723 BN Groningen info@studiobodyprint.nl

“IK WILDE MIJN KIND BEGRIJPEN” Zou het niet fantastisch zijn wanneer we als ouders onze kinderen al op jonge leeftijd begrijpen? Wanneer we met hen kunnen communiceren en bij hun belevingswereld kunnen aansluiten? Petra van Taal voor Taal zet zich hier al jaren voor in en haar missie is helder: ‘baby- en kindergebaren normaliseren’. TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN I.S.M. PETRA NELL BEELD TAAL VOOR TAAL Stel je eens voor, je bent een dreumes en je gaat naar de kinderboerderij. Je ziet tal van dieren en wilt hier enthousiast over communiceren. Je kunt alleen nog niet praten. Hoe vertel je dan wat je allemaal hebt gezien? Of je zoon gaat op schoolreisje, je zwaait hem uit en wilt hem nog even veel plezier wensen. De symboliek van een hartje kennen we allemaal, het is een simpel handgebaar om liefde te geven. Daarbij kun je, met nog een simpel handgebaar, hem ook veel plezier wensen. Petra kwam in aanraking met baby- en kindergebaren toen ze zwanger was van haar zoon. Ze gebruikte Google en de zoekterm ‘Wat kan ik met baby’s?’. Toen haar zoon drie maanden oud was volgde ze een cursus in Utrecht. Hij was toen nog te jong, maar vanaf acht maanden ging hij gebaren gebruiken en hierdoor zijn gedachten delen. Ondanks dat ze niet heel veel bezig was met de gebaren, zag ze groot effect. ‘Dat moeten meer ouders leren’, dacht zij. Dat gevoel heeft ze omgezet in de methode Taal voor Taal. Vanuit haar achtergrond als omgangskunde docent en haar master Learning & Innovation heeft Petra de bestaande methodiek over het aanleren van baby- en kindergebaren een verdieping gegeven. In de nieuwe methode van Taal voor Taal draait het om inzichten over de ontwikkeling (waaronder breinontwikkeling) van jonge kinderen én hoe je als ouder of professional het contact, de binding, met jonge kinderen vergroot. Baby- en kindergebaren spelen hierin, als middel om te communiceren, een belangrijke rol. Juist door dit middel geef je kinderen een taal in handen; omdat ook jonge kinderen al een heleboel te vertellen hebben. Door deze vorm van communiceren geef je kinderen, volgens Petra, de kans om autonoom op te groeien. Het gebruik van gebaren geeft een positieve aanvulling op de taal- en spraakontwikkeling. Wat is nu een goed moment om te starten met babyen kindergebaren? Uit eigen ervaring weet Petra dat communiceren met gebaren voor iedereen leuk is. Ze maakte gebruik van gebaren toen haar zoon Hugo drie maanden oud was. Gezien de breinontwikkeling van jonge kinderen, worden gebaren steeds makkelijker begrepen rond de leeftijd van zes maanden. En vanuit de motoriek gezien is het mogelijk dat kinderen vanaf acht maanden zelf gebaren maken (nadoen en zelf inzetten). Niet in de verfijning zoals je zelf doet, maar zeker herkenbaar als je goed blijft observeren. TAAL VOOR TAAL Hoe maak je contact met je kind, hoe laat je je kind zichzelf zijn? Krijg zicht op de ontwikkeling van je kind en weet hoe je kunt aansluiten bij hem of haar. Taal voor Taal geeft letterlijk de taal in handen. taalvoortaal.com RUPS Probeer het zelf maar eens uit met het gebaar: ‘Rups’ (wandel met je vinger over je arm). Het begrip ‘Rups’ komt op drie manieren binnen. 1. Je hoort rups. 2. Je ziet rups. Met het gebaar vorm je een plaatje en vaak is er in een boek o.i.d. een rups te zien. 3. Je voelt rups. Je wandelt met je vinger over je arm. Een gevoel wordt in het brein goed opgeslagen. Een kind krijgt de mogelijkheid om het begrip ‘rups’ makkelijker te onthouden. En kan hierdoor zijn eigen woorden en emoties makkelijker delen met de buitenwereld, wat mede uit onderzoek van Michel S. Hubler (2015) is gebleken. verwonder magazine 45

zwangerschap FIT TIJDENS JE 46 verwonder magazine

Wanneer je zwanger bent of net bevallen, kan je een heleboel vragen hebben over hoe je een goede lichamelijke conditie kan krijgen of houden. De vraag waar de meeste mensen mee lopen: ‘Wat mag ik juist wel of juist niet doen met mijn zwangere lichaam?’. Jumping jacks zouden dan niet bovenaan de lijst van van oefeningen staan...toch? TEKST CARESSA VAN GROENENBERGH BEELD MOM IN BALANCE I.S.M. ROBSPORT, MOMINBALANCE, THERAFIT Kort gezegd is alle beweging goed, zolang het 'prettig' aanvoelt. Voldoende beweging zorgt ook voor een gezonde hormoonspiegel en mentale gesteldheid. Zeker wanneer je zwanger bent is het van belang dat je jouw lichaam fit houdt, het zorgt er namelijk voor dat je minder zwangerschapskwaaltjes hebt en sneller herstelt na jouw zwangerschap. Natuurlijk moet je niet direct keihard gaan sporten, maar enige beweging is wel goed. Denk aan dagelijks dertig minuten wandelen of fietsen en wanneer je jouw bekkenspieren aanspant, train je gelijk je bekkenbodem, wat instabiliteit verkleint. Naast zelf het initiatief nemen om genoeg beweging te krijgen, kan je natuurlijk ook een sportcentrum opzoeken zodat je onder de juiste begeleiding en op eigen niveau op conditie kan komen en blijven. Als je op zoek gaat, kom je op internet een enorm aanbod tegen van sportscholen. Niet elke sportschool heeft aanbod voor zwangeren of net bevallen vrouwen. Wanneer je de zoekterm iets aanpast met het woord zwanger komt er al gauw een leuk en gevarieerd aanbod tevoorschijn. SPORTEN TIJDENS JE ZWANGERSCHAP OF NA JE BEVALLING Als je zwanger bent kun je bij TheraFit in Hasselt de juiste begeleiding krijgen, om fit te blijven. Tijdens de trainingen wordt er een divers aanbod van beweging gegeven, gericht op het behouden van uithoudingsvermogen en spierkracht, waarbij spiergroepen worden getraind als benen en armen, maar ook rompspieren en bekkenbodemspieren krijgen de aandacht. Naast dit aanbod is er aandacht voor ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen. Er wordt tijdens de oefeningen aandacht besteed aan de houding. De combinatie van deze verschillende oefeningen maakt dat je deze trainingen tot aan de bevalling kunt blijven doen, ieder op haar eigen niveau. Ook om weer verantwoord op te starten met sporten na de bevalling, kunnen de mamafit trainingen gevolgd worden. Deze trainingen bieden een mooie overgang naar het opstarten van de eigen/oude sportactiviteiten. therafit.nl Wanneer je in omgeving Groningen woont en je graag in een groep sport met gelijkgestemde vrouwen is Mom in Balance waarschijnlijk dé plek waar jij je thuis voelt. Je sport buiten met andere vrouwen in dezelfde fase van hun leven. Het Mom in Balance sportprogramma is speciaal ontwikkeld voor vrouwen tijdens de zwangerschap, voor een goed herstel daarna en voor een goede worklife balance. Onder begeleiding van ervaren trainers en ontwikkeld door gynaecologen en bekkenfysiotherapeuten, sport je op een verantwoordelijke en veilige manier. De total body workouts helpen je sterker te worden en je conditie te verbeteren, maar ze geven je ook energie en een positieve mindset. Mom in Balance biedt drie verschillende workouts aan. Een zwanger workout voor tijdens je zwangerschap, een back in shape workout gericht op het herstel van je lichaam na je bevalling en een Mpower workout voor als je weer goed hersteld bent na je bevalling en je weer toe bent aan wat extra uitdaging. Er is ook een app waar je als member gebruik van maakt om je aan en af te melden voor workouts. Hierin staan ook online workouts voor thuis en andere interessante informatie over bijvoorbeeld je bekkenbodem. mominbalance.com BIJNA GEWICHTLOOS BEWEGEN Wat ook een goed alternatief is om fit te blijven, is zwemmen. Bij Rob Sports in Assen kun je op de donderdagavond deelnemen aan zwangerschapszwemmen. Een voordeel van zwemmen is dat je bijna gewichtloos bent in het water en bewegen dan makkelijker gaat. Door te zwemmen blijf je fit! Het zwembadwater heeft altijd een temperatuur van 33 graden Celsius. Deze warmte zorgt ervoor dat er een verhoogde zuurstofopname in het bloed plaatsvindt. Dit is voor zowel jouzelf als je kindje belangrijk. Het zwangerschapszwemmen is bij Rob Sports altijd onder leiding van een fysiotherapeute. Wanneer je bevallen bent, dan kan je ook verder gaan met babyzwemmen of Aquafit. Bij babyzwemmen staat het creëren van een band met je kindje centraal en bij Aquafit zorg je ervoor dat je conditie weer toeneemt. Dit is redelijk uitgebreid omdat het bestaat uit een combinatie van zaaltraining en zwembadtraining. Beide activiteiten doe je op eigen niveau en onder begeleiding van een ervaren lesgever. robsports.nl verwonder magazine 47

LEKKER slapen Mogelijkheden voor de slaap van je kindje (en jou!) op een rijtje De slaap van je kindje: het is één van de meest besproken onderwerpen van het ouderschap. Slaap heeft invloed op jullie welzijn. Het belangrijkste is dat jij, samen met je kindje, een manier van slapen vindt die voor jullie prettig is én die jullie het meeste slaap bezorgt. Volg je gevoel. Welterusten! TEKST ELIEN PADJE & MILDRED VUYK BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE SAMEN SLAPEN Het ouderschap stopt niet op het moment dat de zon onder gaat. Ook dan heeft je kindje behoefte aan nabijheid van zijn of haar veilige haven: jou! Samen slapen biedt die nabijheid én de slaap die jullie nodig hebben. Het advies in Nederland: slaap tot minstens zes maanden op dezelfde kamer (in de Verenigde Staten: de eerste twaalf maanden). Samen slapen vermindert het risico op wiegendood met maar liefst vijftig procent: jullie slapen beiden lichter en je bent hierdoor in staat (onbewust) te reageren op gevaar. DE VOORDELEN Samen slapen kan op verschillende manieren: met een co-sleeper of een ledikantje op de slaapkamer óf samen in één bed. Het heeft een aantal wetenschappelijk bewezen voordelen: • Kindjes drinken meer en makkelijker, doordat het hormoon dat je borstvoeding stimuleert ‘s nachts sterker aanwezig is: dit houdt je productie op peil! • Borstvoedende moeders komen sneller in een diepe slaap, waardoor je beter én meer slaapt. Het knuffelhormoon oxytocine houdt je slaperig en relaxed • Je kindje slaapt beter: de hormonen melatonine en prolactine komen vrij bij borstvoeding en werken ontspannend en slaapopwekkend 48 verwonder magazine • Het reguleert de ademhaling en lichaamstemperatuur van je kindje • Op lange termijn zorgt het voor een betere relatie met slapen voor je kindje. Afhankelijkheid kweekt onafhankelijkheid! VEILIG SAMEN SLAPEN Kies je ervoor om samen in hetzelfde bed te slapen? Probeer dit dan altijd veilig te doen! Het belangrijkste bij samen slapen zijn de zeven veilige slaapregels (zie kader). Lukt niet alles? Kijk dan naar samen slapen op de kamer, zonder op hetzelfde matras te liggen. Veilig samen slapen en borstvoeding gaan altijd samen. Borstvoeding zorgt namelijk voor een biologisch proces dat moeder en baby perfect op elkaar afstemt. Het zuigen, de hormonen en voeding nodigen uit tot slapen op de meest natuurlijke en veilige manier. LIEFDE VAN EEN MOEDER Meer weten over samen slapen? Je kunt terecht bij Mildred Vuyk van Liefde van een Moeder. Mildred helpt ouders van jonge kinderen naar meer rust en meer slaap. Door te werken met het natuurlijke ritme van je kindje en jullie gezin, helpt zij je met het optimaliseren van jullie slaap. liefdevaneenmoeder.nl DE 7 VEILIGE SLAAPREGELS 1. De baby krijgt borstvoeding 2. De moeder drinkt geen alcohol en gebruikt geen medicatie of drugs 3. De baby slaapt op zijn rug 4. De baby is niet ingebakerd en niet te warm aangekleed 5. De moeder rookt niet 6. De moeder heeft geen extreem overgewicht 7. De baby is gezond Heb je lang haar? Vlecht het in, doe het in een staart: zorg ervoor dat het niet om je baby heen kan raken. Dekens (geen dekbed!) tot aan de heup van de moeder, niet over of bij de baby. Investeren in een voedingstrui is dus geen overbodige luxe.

VEILIGHEIDSTIPS Het bed is een veilig oppervlak om samen te slapen. Dat houdt in: Gelukkig hoef je slaapproblemen niet alleen te tackelen Geen hoofdkussen(s) in de buurt van de baby; slaap daarom in de maternale houding. Slaap is belangrijk voor jou en je kindje maar soms gaat het niet zoals gehoopt en twijfel je waar je goed aan doet. Gelukkig zijn er slaapexperts die je kunnen begeleiden, passend en naar wens van jou en je kindje. De baby kan niet van het bed afrollen en ook niet de kant oprollen van de partner (slaap dus met je baby aan de buitenkant, met bijvoorbeeld een co-sleeper als buffer, of leg je matras op de vloer) José Gossen van ZoeteSlapers is Gentle Sleep kinder slaapcoach. “Ouders verwachten vaak dat slapen vanzelf gaat. Toch is het lastig voor baby’s, zeker tot 6 maanden, om zonder hulp in slaap te vallen. Je kindje is qua ontwikkeling gewoon nog niet zo ver. Sommige baby’s kunnen dit al wel en dat is super knap, maar het is niet de norm.” Gebruik een stevig matras waarop moeder en baby niet wegzakken. Na ongeveer vijf à zes maanden kun je beginnen om je kindje zelf te leren slapen. En toch kan dat best lastig zijn. José vertelt dat slapen een aangeleerde vaardigheid is. Met zachte en liefdevolle methodes - en dus niet door je kindje baby in slaap te laten huilen - kun je je kindje steeds beter leren slapen. zoeteslapers.nl “OM JE KINDJE Spleten opvullen (of het bed ruim van de muur houden), koorden weghouden en geen speelgoed in het bed. LEKKER TE LATEN SLAPEN HEB JE GEEN TRANEN NODIG.” Er slapen geen andere kinderen bij een baby (tot één jaar) in bed. Ook Willemijn Bosgraaf van PuurBeebie werkt op een liefdevolle en responsieve manier aan meer slaap voor je kindje. Als mama van vier slechte slapers, waaronder een drieling, is ze naast slaapcoach ook een echte ervaringsdeskundige. “Wat ik zelf heb gemist is iemand die met me mee keek als ik het even niet wist. Ik voelde me soms best onzeker, alles was immers nieuw.” Willemijn kijkt per leeftijdsfase en per kindje wat de gebruikelijke wakkere tijden zijn en speelt hierop in. Zeker bij prematuur geboren baby’s zie je veel uitdagingen. Ze geeft je fijne handvatten, om de slaap en rust bij je kindje te laten terugkeren. Met de methode ‘Baby Behoefte in Kaart’ achterhaalt Willemijn wat je kindje jou wil vertellen. Als ouders ga je vervolgens met een stappenplan en tal van tips en tricks aan de slag. puurbeebie.nl SLAAPTIPS Elke baby slaapt anders. Toch een paar tips voor een fijn(er) slaapritme. • Bij het verzetten van de klok (winter- of zomertijd) is je kindje een uur uit het ritme. Wanneer je in de week vooraf het hele ritme per dag 10 minuutjes verschuift, ben je tegen het verzetten van de klok terug in het nieuwe ritme. • Te vroege vogels voorkomen? Zorg dat je kindje niet oververmoeid en te laat op bed komt. • Voor de aanmaak van het slaaphormoon melatonine, is overdag een goede portie aan daglicht nodig wat dus goed is voor het biologische ritme. verwonder magazine 49 tekst: Caressa van Groenenbergh. met dank aan: José Gossen (Zoeteslapers), Willemijn Bosgraaf (Puurbeebie)

SHOPPING HERINNERINGSKIST Bewaar spulletjes met een dierbare herinnering in een herinneringskist. Laat de herinneringskist bedrukken of graveren met je mooiste foto, een ontwerp naar aanleiding van je geboortekaartje of een van de ontwerpen uit de collectie van By Bineke. Herinneringskist vanaf €32,50 bybineke.nl HERINNERINGSBEER Herinneringsbeer verwerkt jouw dierbare kleding of foto’s in een tastbare herinnering. Herinneringsproducten vanaf € 9,95 herinneringsbeer.nl CIRKELS OP DE MUUR Muurcirkels zijn de trend van het moment in de baby/kinderkamer. Bij Kleine Binky shop je ze in verschillende formaten. Met een groot assortiment heb je voor een ieder iets moois. PJUT Shirts en sweaters voor kinderen in de maten 86 t/m 128. Allemaal voorzien van een originele opdruk van Atelier Pjut. Sweater € 34,95 pjut.nl kleinebinky.nl ACCESSOIRES VOOR HERINNERINGSKIST Om spulletjes met een dierbare herinnering op een zo mooi mogelijke manier te bewaren verkoopt By Bineke ook diverse accessoires voor de herinneringskisten. Bijvoorbeeld een bewaarzakje voor het geboortepakje van je kindje of een kit om de voetafdruk van je kindje te vereeuwigen. Vanaf €9,95 bybineke.nl GEBOORTEKAARTJES Unieke, moderne geboortekaartjes met onder andere goudfolie. chantaltenbrink.nl WASBAAR WONDERLAND De Ecopipo wasbare luier is leuk, makkelijk, duurzaam en voordelig. €17,99 wasbaarwonderland.nl 50 verwonder magazine

COLUMN ROBIN VELDWIESCH | 29 jaar | Kliniek Coördinator in het Martini Ziekenhuis | Pleeg Papa IK BEN ALLEENSTAAND, HOMOSEKSUEEL EN EEN MAN. ALLE INGREDIËNTEN DIE HET BIJNA ONMOGELIJK MAKEN OM EEN KIND OP TE VOEDEN. Vanaf de lagere school wist ik zeker dat ik een geboren vader was. Ik speelde graag met poppen en was graag de vader tijdens het rollenspel "vadertje en moedertje" spelen. Nadat ik op mezelf ging wonen en eindelijk uit de kast was gekomen na een lange strijd, wist ik dat ik nog steeds een kindje in mijn leven wilde verwelkomen. Maar wat zijn nu de mogelijkheden? Ik vond het maar lastig. Die vriend waarmee ik dacht een gezin te kunnen vormen kwam niet. Iedereen om mij heen begon zich wat te settelen en gezinnen werden gevormd. Behalve bij mij. Tot ik in contact kwam met iemand die pleegouder was. Haar verhalen hoorde ik aan tot diep in de nacht, ik werd steeds enthousiaster en ineens lagen er mogelijkheden. Ik dacht er nachten over na. Uiteindelijk heb ik het in de doofpot gestopt en ben ik er niet meer mee bezig geweest. Na een paar jaar voelde ik me nog steeds alleen. Een nicht van mij zat in een fertiliteitstraject en ik zag met lede ogen aan hoe moeilijk het bij hun ging. Ze had een instagramaccount en ik vond het mooi hoe iedereen elkaar steunde. "Dit moet jij ook gaan doen", zei ze tegen me. Maak een account aan en kijk wat het je brengt. Misschien krijg je op die manier inzicht hoe je je leven wil invullen en wat de mogelijkheden zijn voor eventueel pleegouderschap. Ik heb een account gemaakt en zo ontstond @papainspe Ik kreeg gelijk allemaal volgverzoeken en kwam steeds meer en meer in contact met mensen in een fertiliteitstraject. Ook ouders waarbij het traject niet was geslaagd en die nadachten over pleegzorg. Deze gedachte kwam ook steeds meer bij mij op en ik voelde dat ik er eigenlijk gewoon voor moest gaan. Ik heb me ingeschreven voor een voorlichting en ben daar stiekem met een nicht van mij heengegaan. Ik had bewust niks tegen mensen in mijn omgeving gezegd, omdat ik bang was voor reacties of meningen. Echt stom van mij, want achteraf steunde iedereen mij. Ik weet niet waar ik bang voor was. Misschien wel door het nieuws wat de afgelopen jaren in de media was. Ik weet het niet. Een man alleen voor kinderen zorgen? Kan dat wel? Juist die kinderen die beschadigd zijn? Ik vond van wel. Pleeg Papa Robin was geboren. Ik ging mijn avontuur aan om als alleenstaande, homoseksuele man het pleegzorgtraject te rocken! Met goede moed ging ik er voor! Benieuwd naar mijn verhaal? Op Instagram - @papainspe - kun je mijn hele traject volgen. Misschien is pleegzorg ook wel wat voor jou. Ik vind het het mooiste wat er is! verwonder magazine 51

anders ALS HET LOOPT... TEKST MARJOLEIN ROOSSIEN BEELD MARJOLEIN ROOSSIEN (VOOR STICHTING EARLYBIRDS) 52 verwonder magazine V Vanuit mijn persoonlijke ervaring én mijn werk als (geboorte) fotograaf weet ik dat zwanger worden, een gezond kindje mogen krijgen en je kindje zien opgroeien geen vanzelfsprekendheid is. Soms maak je (onverwachts) kennis met een wereld die je voorheen helemaal niet kende. Wanneer je kindje prematuur wordt geboren, ziek is óf wanneer je zelf te maken krijgt met een postnatale depressie. Misschien stapt iemand die dichtbij je staat wel ineens in zo’n ‘onbekende’ wereld. Zelf kwam ik erachter dat al die werelden die zo ver van je af lijken te staan eigenlijk heel dichtbij staan. Door open te delen en mijn kwetsbare kant te laten zien ontstonden er zulke mooie gesprekken, kreeg ik zoveel steun en voelde ik me veel minder alleen staan. Laat de verhalen ‘als het anders loopt’ je raken, je hart verwarmen en laten we met z’n allen beseffen dat het een groot geschenk is, een zwangerschap en geboorte. Laten we delen en er voor elkaar zijn.

ALS HET anders Met lege armen het ziekenhuis verlaten Het is de allergrootste nachtmerrie van iedere ouder. In Nederland overlijden jaarlijks ongeveer 1200 baby’s voor, tijdens of kort na de geboorte. Dit is het verhaal van Ellen en haar man over hun zoontje Sylvan. TEKST LISANNE MANSHOLT EN ELLEN VAN DER VEEN BEELD STICHTING STILL Onze verloskundige sprak bij de dertig weken echo de woorden uit die geen enkele ouder wil horen; ‘Ik wil jullie dit toch vertellen, ik zie iets wat er niet hoort te zitten’. Op dat moment begon onze rollercoaster. Op de echo werd vocht gezien in de borstholte van ons kindje. De verschillende onderzoeken boden geen uitsluitsel, en niemand kon ons vertellen wat de gevolgen hiervan zouden zijn voor ons zoontje Sylvan. Met drieëndertig weken en vier dagen braken mijn vliezen en werd ik met spoed per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. SPOEDKEIZERSNEDE We hebben de bevalling nog twee dagen kunnen uitstellen, maar omdat Sylvan het moeilijk kreeg in mijn buik is hij toen met een spoedkeizersnede gehaald. Sylvan werd geïntubeerd terwijl hij nog aan de navelstreng zat en zo snel mogelijk gestabiliseerd. Er werden twee drains in zijn borstkas geplaatst om het vocht zo snel mogelijk af te voeren. Daarna ging hij in de couveuse naar de neonatologie IC. Op dag twee werd er epileptische activiteit gezien op de monitor, maar pas als hij stabiel zou zijn konden ze een MRI–scan maken. Hij kreeg meerdere keren een klaplong, maar er leken ook lichtpuntjes te zijn. Helaas bleef er epileptische activiteit zichtbaar op de monitor. Vier dagen na zijn geboorte was Sylvan stabiel genoeg voor de MRI-scan en we bleven goede hoop houden voor de uitslag. Diep van binnen had ik een slecht voorgevoel, maar ik wilde hier niet aan toegeven. De behandelend neonatoloog en haar team kwamen na de scan naar onze kamer en haar lichaamstaal sprak boekdelen. Ze hadden geen goed nieuws en het hele team was geschokt van wat ze op de beelden hadden gezien. Uit de scan was gebleken dat Sylvan zijn hersenen voor 75% waren afgestorven en dat dit niet met het leven verenigbaar zou zijn. Mijn man en ik bleven stil en staarden voor ons uit. Na enige tijd begon het binnen te dringen en kwam het besef dat Sylvan nooit mee naar huis zou gaan. De tranen rolden over onze wangen en we konden beiden geen woord meer uitbrengen. Na veel tranen en gesprekken besloten we de volgende dag dat het voor Sylvan beter zou zijn om hem niet langer te laten lijden. Hij mocht uiteindelijk, vijf dagen na zijn geboorte, veilig in mijn armen zijn laatste adem uitblazen. DICHTER NAAR ELKAAR Ondanks het grote verdriet en het gigantische gemis, heeft Sylvan ons ook heel veel meegegeven. We zijn als gezin nog dichter naar elkaar gegroeid. We kunnen nu enorm genieten van de hele kleine dingen en ons minder druk maken om dingen waar we ons eerder heel druk om konden maken. En ondanks het dubbele gevoel, hopen wij in 2022 ons derde kindje te mogen verwelkomen. De uitgerekende datum is 2-2-2022. Het voelt als een prachtig teken, want Sylvan is geboren op 2-2-2020. LOOPT... STICHTING MAKE A MEMORY Bij ernstig zieke, terminale of overleden kinderen maken de fotografen thuis of in het ziekenhuis een blijvende herinnering. Foto's bieden de ouders troost en kunnen wezenlijk helpen bij de verwerking. Voor de ouders zijn er geen kosten verbonden de foto's. makeamemory.nl VLINDERKUSJE Wanneer alleen de liefde overblijft... Liefdevolle troostkadootjes, lichtpuntjes en kaarten met gedichtjes bij verlies. Om de liefde en de herinneringen te koesteren, en om te zorgen voor je verdriet. vlinderkusje.nl HERINNERINGSBOEK ‘KOESTER, MET LIEFDE GEDRAGEN’ Dit boek is voor ouders die tijdens de zwangerschap (hoe pril ook), geboorte of kort daarna hun kindje zijn verloren. Om jullie verhaal, emoties, herinneringen en dromen die er al waren vast te leggen en te koesteren. doula-lin.nl verwonder magazine 53

ALS HET anders LOOPT... Wanneer je niet op een roze wolk zit Het overkomt zo’n één op de tien vrouwen: ze worden depressief na de geboorte van hun kindje. Wat een prachtige nieuwe periode in hun leven had moeten zijn, was dat allesbehalve. Inge en Melanie vertellen over hun ervaring. TEKST LISANNE MANSHOLT INGE Ik kreeg een postpartum depressie na de geboorte van mijn eerste kindje. Ik was erg verdrietig en angstig. Het voelde letterlijk zwaar op mijn schouders. Tijdens de zwangerschap was ik juist erg blij dat alles goed ging. Tot twaalf weken na de bevalling heb ik elke week gesproken met mijn verloskundige. Zij beantwoordde alle vragen die ik had en dat keer honderd. Daarnaast heb ik gelukkig veel met mijn man kunnen praten. Uiteindelijk kreeg ik steeds meer vertrouwen in mijzelf als moeder, mijn man als papa en onze nieuwe rol als gezin. Ik kijk met gemengde gevoelens terug op deze periode. Het was moeilijk om te ervaren dat ik zo de weg kwijt was. Of misschien was het dat niet eens. Het moederschap en al die nieuwe emoties, gevoelens en vooral kwetsbaarheden die daarbij kwamen kijken. Ik had een kindje gekregen maar om mij heen draaide de wereld gewoon door. Het voelde als een sneltrein die maar doordenderde; ik rende ernaast en probeerde me steeds vast te houden. Het was een ongrijpbaar gevoel, maar onze zoon was mijn houvast. Ik ben vol vertrouwen de zwangerschap van ons tweede kindje aangegaan. Het hielp dat we weer dezelfde verloskundige hadden, ook de kraamverzorgende was dezelfde. Zij wisten van mijn sombere gevoelens en we vormden samen echt een team. Wat ik mee zou willen geven aan toekomstige ouders: een depressie sluipt erin en kan door iedereen anders worden ervaren. Vraag je dierbaren om je goed in de gaten te houden en probeer ook open te zijn naar hen. Geef aan als het echt wollig is in je hoofd of somber. En wees niet bang om hulp te vragen. Dat verdien je, dat heb je nodig. De zon gaat weer schijnen, echt! POSTPARTUM DEPRESSIE Postpartum depressie (dat is de officiële benaming voor wat de meeste mensen als 'postnatale depressie' kennen) komt veel voor. Eén op de tien pas bevallen vrouwen wordt depressief (en vaak ook angstig). Het is daarmee de meest voorkomende complicatie in de periode na de bevalling. Het is echter ook een complicatie waarvan de ernst en de impact lang niet altijd serieus wordt genomen. Ten onrechte, want depressief of erg angstig zijn terwijl je net moeder bent geworden, is een ingrijpende en zeer verwarrende ervaring. Niet voor niets noemen veel vrouwen hun postpartum depressie, terugkijkend, een dief. Een dief die het hen onmogelijk heeft gemaakt te genieten van de babytijd van hun kind. Gelukkig gaat een postnatale depressie in principe altijd weer over. Onderzoek laat zien dat sociale steun en deskundige begeleiding het herstelproces bespoedigen. Blijf dus niet alleen tobben met je negatieve emoties, maar praat erover, hoe moeilijk je dat ook vindt. Je hoeft deze zware last niet alleen te dragen. MELANIE 54 verwonder magazine Ik heb een postnatale depressie gehad na de geboorte van ons tweede kindje. Mijn zwangerschap was zwaar, ik had HG (hyperemesis gravidarum – extreme zwangerschapsmisselijkheid, red.) en tijdens de zwangerschap kwamen ze erachter dat ons kindje een aantal afwijkingen had. Desondanks was ik tijdens mijn zwangerschap niet depressief. Ik merkte na de bevalling dat het niet goed met me ging doordat ik slecht sliep, ik had weinig energie, kon niet meer relativeren. Ik had veel chaos in mijn hoofd terwijl ik normaal erg gestructureerd ben, was enorm snel emotioneel en heel snel geïrriteerd. Ik heb uiteindelijk professionele hulp gehad, maar achteraf had ik eerder aan de bel moeten trekken. Ik ben gelukkig terecht gekomen bij een gespecialiseerde psycholoog die ervaring heeft met gecompliceerde zwangerschappen en kindjes met een aangeboren afwijking. Middels EMDR-sessies ben ik er weer bovenop gekomen. Met dank aan Melanie en Inge

ALS HET anders Onzichtbare ouders Als je vanaf kinds af aan een kinderwens hebt, sta je er niet bij stil dat een zwangerschap bij één op de zes stellen niet vanzelfsprekend is. Wat als het door medische hulp uiteindelijk wel lukt, maar je keihard van de roze wolk af dondert en je als onzichtbare ouders door het leven gaat? Het overkwam Janneke en John. TEKST JANNEKE JANNINK BEELD JENNIFER GROSMAN T LOOPT... Toen wij elkaar leerden kennen, gingen onze gesprekken al snel over onze toekomst. We wilden graag onze liefde bezegelen met de komst van een kindje. Na een jaar van proberen, bleven de testen wit. Een afspraak met de huisarts en een verwijzing naar het streekziekenhuis volgden. Dat beetje extra hulp door middel van IUI leverde niets op. Een doorverwijzing naar een academisch ziekenhuis volgde. Spuiten zetten, hormonen en echo’s waren ondertussen helemaal onderdeel van ons leven geworden. Jaren gingen voorbij. Maar met resultaat! Driemaal IVF was scheepsrecht. En daar was dan eindelijk de welbekende roze wolk. En hoe bijzonder zijn dan de eerste schopjes! De medische twintig weken echo volgde. Spannend maar ook zo blij om de schopjes niet alleen te voelen maar ook weer even te mogen bewonderen. En toen werd het stil… heel stil. Ons kindje waar we zo hard voor geknokt hadden, was ziek. Zo ziek, dat ze buiten mijn buik niet kon overleven. In juni 2015 zijn we trotse ouders geworden van onze mooie dochter Fae en hebben we ook afscheid moeten nemen van onze dappere strijdster. Want wat heeft ze het lang volgehouden in mama’s buik. Er zijn nooit aanwijzingen gevonden waarom wij één op de zes stellen zijn waarbij een zwangerschap niet vanzelfsprekend is en het uiteindelijk zo mis is gegaan. In een maatschappij waarin het ‘normaal’ is om kinderen te hebben, is het als onzichtbare ouders soms lastig. Hoe antwoord je als iemand aan je vraagt of je kinderen hebt? Wat vul je in bij formulieren waar deze vraag gesteld wordt? Ons hart breekt als we dit ontkennen, maar vertel je wildvreemden over het verlies van je dochter? Na de geboorte van Fae kregen we geen geboorteakte en werd ze niet ingeschreven in de basisregistratie personen (BRP). Na een wetswijziging werd dit in 2019 mogelijk: iets wat voor ons als ouders zo belangrijk was. Sinds haar vierde verjaardag staat ze ook ingeschreven in de BRP. Hierdoor werden we ook op papier ouders. We noemen haar naam, vinden het fijn om met mensen in onze omgeving over haar te praten en we eten een taartje op haar verjaardag. We zijn een gezinnetje, maar voor buitenstaanders niet zichtbaar of hoorbaar. Ons hart is gevuld met liefde voor Fae. Hopelijk komt daar ooit nog liefde voor een regenboogbroertje of -zusje bij. STERRENLIEFS Een waardevol invulboek voor ouders en naasten van een sterrenkindje. Ervaringen, foto's en gevoelens rondom geboorte, het overlijden maar ook over het gemis, kunnen hierin gedeeld worden. Juist door te delen in verlies, wordt het verdriet niet minder maar wel dragelijker. sterrenliefs.nl ONZICHTBAAR BIJ MIJ Pure, eerlijke en liefdevolle foto’s van het dagelijks leven om zichtbaar te maken dat ieder kindje zijn/haar eigen plekje heeft binnen het gezin, ook na het overlijden. Een kindje onzichtbaar aanwezig, maar zo zichtbaar wanneer je goed kijkt! verwonderfotografie.nl/onzichtbaarbijmij KLEINE BINKY Passende kleding voor je overleden baby is erg belangrijk: je wilt natuurlijk het mooiste setje kleding dat er maar is. Kleine Binky maakt speciale omslagdoeken en kleren vanaf de kleinste maatjes. Voor een prachtig afscheid kun je zelf alles samenstellen. kleinebinky.nl/sterrenkindjes verwonder magazine 55

ALS HET anders LOOPT... Te vroeg op de wereld “Hé, wie zijn die 2 baby’s op de foto en waarom hebben ze een slangetje in hun neus?” Een vraag die hier regelmatig voorbij komt als er vriendjes of vriendinnetjes komen spelen. “Dat zijn wij, wij hebben eerst in het ziekenhuis gewoond want we waren te vroeg geboren!”. Annemiek vertelt haar verhaal over de vroeggeboorte van haar tweeling. TEKST ANNEMIEK VELZEN BEELD MARJOLEIN ROOSSIEN (VOOR STICHTING EARLYBIRDS) Na een zwangerschap van 33 weken en 2 dagen wilden jullie de wereld zien. Een tweelingzwangerschap; wat een verrassing bij de eerste echo. Ook wel even slikken en vanaf toen werd het een medisch verhaal met de controles in het ziekenhuis. Veel echo’s en vooral veel oog voor hoe de zwangerschap ging en minder hoe het met mij ging. Gelukkig was er de verloskundige in het dorp waar ik heen mocht voor de sociale controles. Jullie grote broer Jesse vond het erg leuk twee baby’s. Hij hoopte op een broertje én een zusje. Wat een geluk want bij de 20 weken echo bleek dat inderdaad zo te zijn! Wij waren vooral dankbaar dat alles goed leek te zijn met jullie. De zwangerschap verliep verder goed. Ik voelde me fit maar ergens in mijn achterhoofd zweefde het gevoel: ‘als ze maar niet eerder komen’. En met 31 weken leek ik gelijk te krijgen: met vage rugpijn naar het ziekenhuis en daar bleek dat ik beginnende weeën Had. Ik moest aan de weeënremmers en longrijping en met de ambulance naar het UMCG. Alles bleef rustig en na één week was ik weer thuis, bij jullie papa en Jesse die net op school begonnen was. Thuis rustig aan gedaan: wat was het spannend. Op een avond rond een uur of twaalf verloor ik vruchtwater. Halsoverkop naar het ziekenhuis en zes uur later waren jullie er. Eerst kwam Niels en daarna Ires in stuitligging. Wat waren jullie klein (2 kilo en 40 cm beide), maar zo compleet en zo mooi! Even een minuut bij mij, snel een foto en toen gingen jullie in je glazen huisje, elk apart. En ik, met papa, een paar uur later naar huis naar Jesse toe. Onmenselijk, maar jullie waren daar in goede handen en Jesse had mij ook nodig! De fijnste momenten waren die dat jullie bij me lagen samen, lekker buidelen en de stapjes die jullie maakten om naar huis te mogen. Prachtige foto’s van Marjolein van Stichting Earlybirds als zichtbare herinnering aan deze heftige periode. Na drie weken mochten jullie (al) mee naar huis, dappere sterke vechtertjes! Het voelde als een eeuwigheid! En nu zijn jullie alweer zes! Hebben jullie er wat aan ‘overgehouden’? Ik denk weinig, lichamelijk gezien niet. Sociaal-emotioneel wel: gevoeliger voor prikkels, emotie-regulatie wat best lastig is soms en het mij leren loslaten toen jullie naar school moesten. Maar elke dag groeien jullie en ben ik, zijn wij, enorm trots op jullie! STICHTING EARLYBIRDS Stichting Earlybirds maakt belangeloos fotoreportages van te vroeg geboren baby's in het ziekenhuis, met als doel de ouders een mooie herinnering te bieden aan een heftige en emotionele periode. Onze fotografen leggen de situatie op een mooie en liefdevolle manier vast. stichtingearlybirds.nl 56 verwonder magazine MAATJE PREMATUUR Bij Maatje Prematuur zijn we gespecialiseerd in het ontwerpen en maken van accessoires & kleertjes vanaf maatje 30. Met aandacht voor pasvorm en afwerking worden alle items met veel liefde gemaakt. Bovendien is de kwaliteit van de super lieve gecertificeerde biologische stofjes fantastisch! maatjeprematuur.nl KLEINE KANJERS Hou in dit speciale babyboek, dat al begint bij zwangerschapsweek 24, alles bij wat jullie meemaken in het ziekenhuis. Om terug te lezen als alle hectiek voorbij is, en aan je kind te laten zien hoe speciaal zijn start was. kleinekanjers.nl

ALS HET anders LOOPT... Er is iets goed mis Soms blijkt er al in de zwangerschap of na de geboorte iets aan de hand met je kindje waardoor je baby langer in het ziekenhuis moet blijven. Dat overkwam Lisanne en haar man Jochum na de geboorte van hun derde kindje Thijmen. TEKST LISANNE MANSHOLT BEELD LISANNE MANSHOLT FOTOGRAFIE K Kort na zijn geboorte moest Thijmen voor extra ondersteuning naar de afdeling neonatologie. Toen ze een voedingssonde probeerden in te brengen en dit niet lukte, bleek al snel dat er iets goed mis was. Omdat de aandoening van Thijmen zeldzaam is, moest hij voor zijn behandeling een dag na de geboorte worden overgebracht naar het Amsterdam UMC. Daar werd ons pas echt duidelijk wat er aan de hand was. Thijmen is geboren met een slokdarmafsluiting. Op dag drie heeft hij een grote, acht uur durende, operatie ondergaan. Na vijf lange weken van herstel, waarbij zo ongeveer iedere mogelijke complicatie de revue is gepasseerd, mochten we eindelijk naar huis. Helaas werd Thijmen na bijna een week thuis zo benauwd dat hij met een ambulance naar het ziekenhuis moest worden gebracht. Daar ging hij in korte tijd zo achteruit, dat het nodig was om hem aan de beademing te leggen en op te nemen op de kinder-IC. Hij bleek het RS-virus te hebben en daar bovenop een dubbele longontsteking. Thijmen heeft toen bijna 2 weken aan de beademing gelegen. De slappe luchtpijp, die onderdeel is van zijn aandoening, zat Thijmen dusdanig in de weg dat het verstandig was om nog een grote operatie uit te voeren. In totaal heeft Thijmen vanaf zijn geboorte 4 maanden in het ziekenhuis in Amsterdam gelegen. Er zijn momenten geweest dat Thijmen zo ziek was dat we bang waren hem kwijt te raken. En het gemis van onze oudste twee kinderen was vreselijk. Maar er waren ook veel momenten van blijdschap. Bijvoorbeeld toen hij voor het eerst zelf mocht proberen te drinken, of toen zijn broer en zus hem voor het eerst mochten vasthouden. Op dit moment gaat het heel goed met Thijmen. Hij kan dingen die we kort na zijn geboorte niet voor mogelijk hadden gehouden. Er zullen ongetwijfeld nog hobbels op zijn pad komen, maar Thijmen kan gewoon oud worden met zijn aandoening. Ons rustpunt tijdens deze heftige tijd was het Ronald McDonaldhuis. Ondanks dat het eerst verder weg voelde van Thijmen, voelden we ons daar snel thuis. Het is onbeschrijflijk waardevol om zo dicht bij je zieke kindje te kunnen zijn, maar ook een plek buiten het ziekenhuis te hebben waar je je even terug kunt trekken, of samen kunt zijn met je dierbaren. De vrijwilligers doen er alles aan om te zorgen dat je je thuis voelt ver van huis. Het contact met andere ouders is ook erg fijn. Er gaat geen dag voorbij dat ik niet denk aan alles wat we meegemaakt hebben. Toch heeft het ook mooie dingen gebracht. Ik geniet meer van de kleine dingen en herinneringen maken met dierbaren doen we veel bewuster. Ik heb mogen ervaren hoe waardevol het is om het leven vast te leggen, op fijne, maar ook op moeilijke momenten. Dit mag ik nu, als zelfstandig fotografe, ook doen voor andere mensen. Daarvoor ben ik erg dankbaar! SLOKDARMAFSLUITING In Nederland worden jaarlijks 40-50 kinderen geboren met een slokdarmafsluiting (oesophagusatresie). Slokdarmafsluiting is een aangeboren afwijking waarbij de slokdarm onderbroken is. Er zijn verschillende vormen oesophagusatresie. Bij de meest voorkomende vorm, die ook Thijmen heeft, is er een verbinding tussen de slokdarm en de luchtpijp. Dit noemen we tracheo-oesofageale fistel (TOF), ook wel type C genoemd. Bron: amc.nl RONALD MCDONALD HUIS Het Ronald McDonald Kinderfonds zorgt er al 35 jaar voor dat zieke kinderen en hun familie dicht bij elkaar kunnen zijn. Zieke kinderen voelen zich namelijk beter met hun ouders, broertjes en zusjes in de buurt. Ouders houden de zorg beter vol met een rustplek dicht bij hun zieke kind. kinderfonds.nl verwonder magazine 57

IN GESPREK OVER DE WEG NAAR ZWANGERSCHAP, BEVALLEN EN BABY’S Wanneer een kindje proberen te krijgen lastiger blijkt te gaan dan verwacht, begint een traject vol hoop, teleurstelling en wachten. Partners, die meer aan de zijlijn van een medisch traject staan, beleven dit op hun eigen manier. Rowdy en Morris, twee vaders (to be), gaan met elkaar in gesprek over hun ervaringen op de weg naar het ouderschap. TEKST ELIEN PADJE & MARJOLEIN ROOSSIEN BEELD VERWONDER FOTOGRAFIE MORRIS Leeftijd: 25 jaar Woont in: Ten Boer Studeert: Pedagogische wetenschappen Werkt: ambulant begeleider bij Team050 MORRIS: vertel eens, hoe is het traject van jou en je vrouw verlopen om zwanger te kunnen raken? ROWDY: het zal 2015 of 2016 geweest zijn dat mijn vrouw Sanne en ik begonnen met proberen. Sanne had vrij snel door dat er een probleem moest zijn. Na onderzoek deelde mijn huisarts mij mede dat ik “nooit biologisch vader zou worden”. Nu bleek dat te kort door de bocht, maar dat haalde wel de grond onder mijn voeten vandaan. Toen zijn we een ICSI-traject ingegaan. We hebben een aantal miskramen moeten meemaken en ook mentaal flinke klappen gehad. Na zes pogingen waren de eitjes op, waardoor we over moesten op hyperstimulatie. Dat viel toch wel tegen… tot het laatste eitje: onze zoon is nu drie jaar oud! Voor het tweede traject zijn we meteen voor hyperstimulatie gegaan en is uit de eerst geoogste eitjes onze dochter voortgekomen. MORRIS: wat mooi zeg, gefeliciteerd! Jullie hebben 58 verwonder magazine Vaders

dan wel geluk gehad zeg, met twee geslaagde pogingen. ROWDY: absoluut! We mogen in onze handjes knijpen. Het is er op of er onder! En wij hebben er twee: een jongetje en een meisje! ROWDY HET TRAJECT VAN MORRIS ROWDY: en hoe is het bij jullie gegaan, bij jou en je vrouw? MORRIS: tja, waar moet ik beginnen? Ik kan biologisch geen vader worden. Ik ben transgender, dus geboren in het lichaam van een vrouw. Toen ik eindelijk met mijn transitie mocht beginnen, heb ik de bewuste keuze gemaakt geen eitjes in te vriezen; dat traject leek me veel te zwaar. Later leerde ik Andrea kennen. Gelukkig gaf Andrea aan dat ze liever had dat ik vader zou worden van kinderen die niet biologisch van mij waren, dan helemaal niet. Dat was heel fijn! Uiteindelijk ging het allemaal veel sneller dan verwacht, toen we net in ons Tiny House woonden! Andrea kreeg vruchtbaarheidsonderzoeken en je moet nadenken over het donortraject. Ik vond het in het begin lastig dat anoniem doneren niet meer gebeurt en vroeg me af hoe dat zou zijn voor de kinderen in relatie tot mijzelf. Gelukkig heb ik daar veel hulp bij gehad van de genderpoli van het UMCG, waarna ik het een plekje heb kunnen geven. WEG MET HET TABOE ROWDY: het zou ook geen geheim moeten zijn. Ik zie hier iemand zitten die trots is om straks papa te zijn. De weg er naartoe is zwaar, heftig, maar waarom moet het geheim zijn? Laat anderen maar denken wat ze willen. MORRIS: inderdaad! Het zou sowieso mooi zijn als er meer openheid komt dat niet iedereen makkelijk kinderen kan krijgen. Ik vind het belangrijk om erover te praten, omdat een ander iets kan hebben aan je verhaal. We hebben ook goed uitgezocht waarom donatie niet meer anoniem mag. Het kind heeft het recht om te weten hoe het is ontstaan; daar schaam ik me ook niet voor. ROWDY: nee, voor mij ook geen taboe. MORRIS: het blijkt uit onderzoek dat als kinderen in ieder geval het verhaal weten en de keuze hebben om op zoek te gaan, dit veel minder schadelijk is dan het geheim houden. En grote kans dat ze het later alsnog uitvinden, natuurlijk. Je kunt het prima meegeven, aangepast op de leeftijd. Dan is het onderdeel van wie het kind is, en schaadt het de hechting ook niet. ROWDY: Uiteindelijk gaat het erom dat je een vader bent in je hart. Als het daar maar goed zit. Leeftijd: 41 jaar Woont in: Groningen Werkt: in het ziekenhuis als hoofd verpleegkundige IEDER SUCCESJE VIEREN ROWDY: dus toen gingen jullie het donortraject in? MORRIS: ja, dat was een hele zoektocht, want je komt op een soort Zalando van donoren en kunt selecteren op de raarste kenmerken: favoriete films, hobby’s, lievelingseten, stem, handschrift… Maar waar moet je voor kiezen, als je overal tussen kiezen kunt? Heel raar om te zien hoe commercieel die industrie eigenlijk is ingericht. Uiteindelijk hebben we een donor gevonden waar we allebei een goed gevoel bij hadden. Bij de tweede poging, die ook beter voelde dan de eerste, bleek Andrea zwanger. ROWDY: prachtig! Mooi hoe het na die mislukte poging dan toch goed gekomen is! En dan zitten wij nog aan de positieve kant van de medaille, bij wie het gelukt is. Daarom hebben mijn vrouw en ik ook heel bewust ieder succesje gevierd, hoe klein ook. Als het dan niet was gelukt, dan heb je niet alleen maar in spanning gezeten, maar ook genoten zoveel je kon. Dan heb je dat mutsje en pakje tenminste wel gekocht! Het zou sowieso mooi zijn als er meer openheid komt dat niet iedereen makkelijk kinderen kan krijgen. verwonder magazine 59

IN HET MOEDERSCHAP Worstelingen Laten we het taboe doorbreken: gewoon praten over de worstelingen in het moederschap. En dus schreef Mirjam Meek, klinisch psycholoog bij psychologiepraktijk MeJa, het boek ‘Aanmoederen’, vol eerlijke verhalen over de transitie naar het moederschap. Een tegenhanger voor alle roze-wolkberichten. Een sneak preview. TEKST LAURA DE JONG I.S.M. MIRJAM MEEK (MEJA) ILLUSTRATIE FIJNZINNIGONTWERP D 60 verwonder magazine Dolgelukkig was Liesbeth toen ze hoorde dat ze zwanger was. Samen met haar partner verheugde ze zich op de periode die voor hen lag. Bij 36 weken zwangerschap kreeg ze weeën. De ontsluiting ging vlot, maar in het ziekenhuis werd een belangrijke ontdekking gedaan: de baby lag in stuit! Een spoedkeizersnede volgde. Nu, vijf maanden na de bevalling, zie ik Liesbeth. Ze huilt veel, is prikkelbaar en voelt zich overvraagd. Ze slaapt slecht omdat haar zoontje heel onrustig is ’s nachts, maar ook als hij slaapt ligt ze wakker en piekert ze veel. Regelmatig wordt ze opgeschrikt door een nachtmerrie waarin ze opnieuw op de operatietafel ligt. Zijn huilen kan ze soms door vermoeidheid niet meer verdragen. En Joep huilt veel, heel veel. Al luisterend krijg ik de indruk dat het huilen van Joep schuldgevoel aanwakkert. Enerzijds omdat ze hem niet kan troosten zoals ze zou willen, maar mogelijk nog wel meer, doordat ze ervan overtuigd is dat hij ongelukkig is omdat ze er niet was toen hij geboren werd. Ik heb met haar te doen. Ze loopt op haar tandvlees en tegelijkertijd wordt ze voortdurend geconfronteerd met moeilijke herinneringen aan de bevalling. Gelukkig heeft ze een lieve partner die haar geweldig steunt, maar ook hij is intens moe en soms radeloos. Het stel loopt op de tenen. Liesbeth tobt en zoekt naar antwoorden. Een slaapcoach, de tongriemkliniek, een dieet voor eventuele allergieën, ze wil alles wel doen om hem te helpen en de rust weer terug te laten keren. Het helpt allemaal weinig.

Ik besluit zo snel mogelijk met EMDR te beginnen: een vorm van traumabehandeling die, samen met cognitieve gedragstherapie, vaak wordt ingezet bij mensen met Post-Traumatische Stress Stoornis (PTSS). Deze psychiatrische aandoening kenmerkt zich door herbelevingen, vermijding, negatieve gedachten en stemming en verhoogde prikkelbaarheid. Tussen de 9 en 21% van de vrouwen ervaart de bevalling als traumatisch. Van al die vrouwen ontwikkelt ongeveer 10-13% PTSS. Bij EMDR vraagt de therapeut de cliënt aan de gebeurtenis terug te denken, inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Het gaat om de herinnering aan het moment en niet om de concrete objectieve gebeurtenis. In eerste instantie is dit bedoeld om meer informatie over de ervaring te verzamelen. Vervolgens start het verwerkingsproces door de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen, maar nu met afleiding. Dit is meestal een lampje dat je met je ogen moet volgen en tegenwoordig wordt dit vaak aangevuld met andere belastende taken zoals een rekensom, een woord spellen of een ritme tikken. Alles wordt uit de kast getrokken om het werkgeheugen zo hoog mogelijk te belasten. Het idee is dat de geheugencapaciteit zo sterk belast is, dat er weinig plaats meer is voor de levendigheid en de naarheid van de herinnering. Zo wordt de herinnering opnieuw opgeslagen maar dan met minder lading. Dit noemen we de werkgeheugentheorie. Tijdens deze behandeling komt naar voren hoe machteloos Liesbeth zich heeft gevoeld. Ze beschrijft het als ‘volkomen lamgeslagen’ en heeft voor haar gevoel geen afscheid kunnen nemen van haar zwangerschap. “Ik was er niet toen hij werd geboren. Hoe was dit voor Joep? Hoe heeft hij deze momenten alleen ervaren?” vraagt ze zich hardop af. Het antwoord geeft ze ook zelf. “Hij was alleen en ontredderd. Ik wilde hem vasthouden en deze eerste uren samen beleven. Nu heeft hij dat zonder zijn moeder moeten doen. Ik was er niet en dat is vreselijk.” Uit onderzoek komt naar voren dat er een paar zaken cruciaal zijn voor tevredenheid over de bevalling: verwachtingen, de hoeveelheid support van hulpverleners, de kwaliteit van de relatie met de hulpverlener en de betrokkenheid bij besluitvorming. Als een bevalling als traumatisch wordt ervaren, dan is er vaak verlies van controle, angst voor het verliezen van de baby en onvoldoende communicatie en uitleg. Dit zien we ook in het verhaal van Liesbeth. De machteloosheid en de angst om haar baby te verliezen zijn prominent aanwezig. Natuurlijk is het verdrietig dat ze niet natuurlijk kon bevallen, maar dat is niet wat haar klachten geeft. Het gebrek aan autonomie en betrokkenheid bij de besluitvorming: dàt is traumatisch voor haar. Dit verhaal is een compilatie. Het hele verhaal kun je lezen in het boek ‘Aanmoederen’. In 2022 verkrijgbaar in de boekhandels. verwonder magazine 61 OVER MEJA MeJa biedt hulp bij psychische problemen rondom een kinderwens, zwangerschap, bevalling en het jonge ouderschap. Een fase die op alle levensgebieden grote veranderingen met zich meebrengt. Kijk voor meer informatie op de website meja-psychologie.nl

Verwonder magazine is een uitgave van: erwonder fotografie verwonderfotografie.nl sparklebabyspa.nl REDACTIE Marjolein Roossien, José Buiter, Caressa van Groenenbergh, Elien Padje, Lisanne Mansholt, Laura de Jong ONTWERP EN VORMGEVING Aleida van der Beek, fijnzinnigontwerp.nl DRUKWERK Magazine Masters Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, geluidsband, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle informatie in dit magazine is onder voorbehoud van druken/of zetfouten. © 2021 Verwonder Magazine SHOPPING By Bineke bybineke.nl • Lots of Freckles lotsoffreckles.nl • Lytse Boef lytseboef.nl • By Jess byjess-musthaves.nl • Pjut pjut.nl • Wasbaar Wonderland wasbaarwonderland.nl • BabyPlanet babyplanet.nl • A Little lovely Company alittlelovelycompany.nl • Grenn grenn.nl • Kinderroosjes @kinderroosjes • Herinneringsbeer herinneringsbeer.nl • Chantal ten Brink chantaltenbrink.nl • Mae Lou for Mini mae-lou.nl • Dalalou dalalounatuurlijk.nl • Drentse Dames drentsedames.jimdofree.com Kleine Binky kleinebinky.nl • Vlinderkusje vlinderkusje.nl • Sterrenliefs sterrenliefs.nl • Maatje Prematuur maatjeprematuur.nl • Kleine Kanjers kleinekanjers.nl • Koester doula-lin.nl Hellowoman hellowoman.nl • Mamaen mamaen.nl • Aanmoederen meja-psychologie.nl • Het nieuwe borstvoedingsboek borstvoeding.com MET SPECIALE DANK AAN Dubbel Zen dubbelzen.nl Leonie Winkel leoniewinkel.com Hypnobirthing Friesland hypnobirthing-friesland.nl Baby & Co babyenco.nl Welcome to Mankind welcometomankind.nl De Earrebarre deearrebarre.nl Samen bevallen samenbevallen.nl O wee kraamzorghetgroenekruis.nl/o-wee Praktijk Eigenwijz praktijkeigenwijz.nl Doula Lin doula-lin.nl Doula Olga doulaolga.nl Het Moederinstinct hetmoederinstinct.nl Bevallingsbaden.nl bevallingsbaden.nl Ikdraag jeverder.nl ikdraagjeverder.nl Leutje Laifde leutjelaifde.nl Buideldames / Ouders op komst oudersopkomst.nl Mia Stella miastella.nl Echocentrum Sicht sichtfriesland.nl Babyview babyview.nl Massagepraktijk het Hogeland massagepraktijkhethogeland.nl Loff loff-wellness.nl Floaten Zwolle floatenzwolle.nl Yoga 050 yoga050.nl Stefan Kleintjes lactatiekundigegroningenbedum.nl Babypraktijk Noord babypraktijknoord.nl Tongriem Kliniek tongriem.com Taal voor Taal taalvoortaal.com TheraFit therafit.nl Mom in Balance mominbalance.com Rob Sports robsports.nl Liefde van een Moeder liefdevaneenmoeder.nl Zoeteslapers zoeteslapers.nl Puurbeebie puurbeebie.nl Meja meja-psychologie.nl Geboortetens geboortetens.nl Hou je Thai houjethai.nl Met Marjan metmarjan.nl Lutje Potje lutjepotje.nl Mom & Co momenco.nl Edelsmederij Elize edelsmederij-elize.nl De Kinderkamerstylist kinderkamerstylist.nl Newborn Video mijnnewbornvideo.nl Birthlines birthlines.com De Moederkoek demoederkoek.nl All about stov allaboutstov.nl Studio Bodyprint studiobodyprint.nl Dalalou dalalounatuurlijk.nl Stichting Make a Memory makeamemory.nl Stichting Early Birds stichtingearlybirds.nl babyplanet.nl alittlelovelycompany.nl huisjeboompjebabyevent.nl studiobodyprint.nl dubbelzen.nl bevallingsbaden.nl loff-wellness.nl 62 verwonder magazine isiskraamzorg.nl www.mominbalance.com IN SAMEN WERKING MET

REDACTIE Van de Marjolein Anna Verwaal omschreef het tijdens ons interview heel pakkend: “dit magazine komt er omdat je had gewild dat je dingen zelf had geweten, nu geef je dit anderen”. Dat pakt precies de kern en wat voel ik me bevoorrecht dat ik zulke mooie mensen heb ontmoet en zulke intense en liefdevolle gesprekken heb gehad voor het magazine. José Wat heerlijk om me weer helemaal onder te dompelen in de wereld van geboortes. It brings back memories. Ongegeneerd terugdenken aan mijn eigen bevallingen. Hoe krachtig deze ervaringen waren en hoe graag ik dit ook andere ouders gun. Caressa Het begon als: “Hey leuk! hier wil ik aan mee doen.” en groeide uit tot: “Wow, ik wou dat ik dit wist toen mijn kids klein waren.” in de periode dat ik hier aan mee heb mogen werken heb ik heel erg veel fijne, mooie en soms ook ontroerende gesprekken gehad. Als ik na de release van het magazine weer gevraagd zou worden, zou ik het zonder twijfel weer doen. Elien Meewerken aan het maken van dit magazine heeft voor mij helend gewerkt in mijn ouderschap. Het meest bijzondere? Ervaren hoe we ouders kunnen helpen geïnformeerde beslissingen te maken. Het artikel over samen slapen is daar een mooi voorbeeld van: normaliseren dat dit gebeurt en dat je (moeder)gevoel volgen klopt! Laura In 2019 kwam Marjolein met een idee. En dat idee werd langzaamaan uitgewerkt tot realiteit. Er werd een nieuw magazine “geboren”. Een eer om hieraan mee te mogen werken. Leuke mensen mogen ontmoeten en mooie verhalen te horen gekregen. Een blad met enorm veel waarde met veel verschillende verhalen, tips en artikelen. Lisanne Na het eerste gesprek met Marjolein over het magazine was ik direct enthousiast! Wat een prachtige manier om je jubileum te vieren en tegelijk zoiets moois te maken voor je doelgroep! Het was daarnaast enorm bijzonder en waardevol dat ik ook ons eigen verhaal heb mogen delen in de serie "als het anders loopt". verwonder magazine 63

KEN JE AL? Acht bijzondere, onbekende(re) rituelen, producten en diensten. Heb jij al eens gehoord van Moxa, Rebozo of een cordring? a Moxa-therapie Wanneer je baby in stuit ligt, wil je natuurlijk het liefst dat hij of zij nog draait. Voordat je naar het ziekenhuis gaat voor een versie, zou je eerst Moxa-therapie kunnen proberen. Moxa- therapie is onderdeel van de acupunctuur en Traditionele Chinese Geneeskunde. Het is een behandeling met een verwarmende Moxa- stick die bij een acupunctuurpunt op de voet gehouden wordt. Hierdoor wordt beweging in de baarmoeder gecreëerd, waardoor de baby ook kan gaan bewegen. Leonie combineert Moxa-therapie met Spinning Babies. Dit is een methode die, door verschillende oefeningen en verandering in leefstijl, zorgt voor meer ruimte in het bekken, waardoor je baby gemakkelijker in de optimale geboortepositie komt te liggen. De combinatie van Moxa-therapie en Spinning Babies is niet alleen pijnloos en zacht, maar ook bewezen effectief. En mocht je baby niet draaien na de therapie, dan vergroot het wél de kans van slagen van een versie in het ziekenhuis. leoniewinkel.com b GeboorteTENS Minder pijn tijdens de bevalling kost minder energie. Met de GeboorteTENS kun je zelf de pijn van de weeën verlichten door lichte elektrische stroompjes. Minder pijn zorgt voor meer ontspanning, waardoor de 64 verwonder magazine 1 ontsluiting en het herstel na de bevalling sneller gaat. geboortetens.nl c Dalalou - Yoni Herbs Kruiden voor je vagina? De unieke kruidenmix, met weegbree, groene klei, smeerwortel en rozemarijn, draagt bij aan en versnelt het natuurlijke helingsproces van je vagina na de bevalling. Of je nu bent uitgescheurd of niet en wel of geen hechtingen hebt. Je gebruikt de kruidenmix uitwendig, op de wond én op je maandof kraamverband. dalalounatuurlijk.nl/product/ healing-herbs d ‘Yu Fai’ - Traditionele Thaise kraamzorg aan huis Drie of meer dagen volledig verzorgd in en om je kraambed. Met een mobiele stoomsauna, kruidenbaden, pakkingen, massages, maaltijden en Ruesi Da Ton yoga (voor later) helpt Karen jou en je partner uit te rusten en te herstellen na je bevalling. Met meer dan 20 jaar ervaring is Karen jouw One Woman Tribe aan huis. Samen met je kraamverzorgster zorgt ze dat jouw baby profiteert van uitgeruste ouders in een soepel lichaam. houjethai.nl 2 3 4 dit Silvia Benniks, 2003

5 e Rebozo Sluitingsmassage Een geboorte is een life changing event. Niet alleen fysiek, ook emotioneel EEN NEWBORN MASSAGE IS EEN MANIER OM JE BABY TE LATEN ONTSPANNEN en mooie 6 4 7 8 mentaal heeft dit veel effect op je. Tijdens je bevalling ga je letterlijk open, maar ook energetisch en emotioneel ben je rondom je bevalling meer open. Een Rebozo sluitingsritueel kan je helpen weer dichter bij jezelf te komen, de bevalling een plek te geven, je zwangerschap af te sluiten en een nieuwe start te maken. Ook na een miskraam of stilgeboorte kan een Rebozo sluitingsmassage ondersteuning bieden. De rebozo massage is een speciale massagetechniek met grote geweven doeken. De speciale doeken wiegen, masseren en sluiten je, waardoor je geborgenheid en ontspanning voelt. Klaziena (Hypnobirthing Friesland) en Olga (Baby & Co) werken samen om jou een ontspannen en fijne sluiting te geven. hypnobirthing-friesland.nl/rebozo-massage en babyenco.nl/rebozo-massage f Lutje Potje Slapen in de buitenlucht, het is ontzettend gezond. De frisse lucht is goed voor de longetjes, vitamine D zorgt voor extra weerstand en de meeste baby’s slapen langer en dieper. Met de Groningse uitvinding ‘Lutje Potje’ kan je baby, dreumes of peuter heerlijk buiverwonder magazine 65 ten slapen. Een Lutje Potje is een houten babyhuisje waarin je baby veilig, droog en afgeschermd ligt in de buitenlucht. Op lutjepotje.nl kun je een buiten-babybedje huren. Niet alleen duurzaam, maar ook fijn dat voor het onderhoud wordt gezorgd. Ook op verschillende locaties in de kinderopvang kun je deze babyhuisjes tegenkomen. lutjepotje.nl g Newborn Massage Aanraking en liefde zijn één van je baby’s eerste levensbehoeften. Een newborn massage biedt een manier om je baby in alle rust dicht bij je te laten zijn en te laten ontspannen. Het is een fantastische manier om de liefdesband en hechting te versterken. Belangrijk is om baby’s in de kraamtijd niet teveel prikkels te geven. Ze hebben de tijd nodig te wennen aan het leven, met alle nieuwe indrukken. Een newborn massage bestaat daarom uit trage bewegingen specifiek afgestemd op de pasgeborene. Ook worden technieken gebruikt om darmkrampjes te verlichten en je baby te dragen. Bij Met Marjan kan je deze Newborn massage al leren vóór de geboorte óf in het begin van de kraamtijd (bij je thuis). metmarjan.nl h Cordring Na de geboorte van je baby wordt de navelstreng standaard afgeklemd met een grote plastic navelklem. Een alternatief voor deze grote klem, is een klein soepel natuurrubber of non-latex cordring. Een klein ringetje dat om de navelstreng wordt geplaatst, erg licht is en niet in de weg zit bij de luier of kleertjes van je baby. Verkrijgbaar via internet of vraag ernaar bij je eigen verloskundige.

DE FAVORIETEN VAN... JUDITH Judith is 28 jaar, mama van Vinn (juni’20) en momenteel zwanger van haar 2e kindje. Dagelijks deelt ze via haar Instagramkanaal (@juudithhome) van alles over het moederschap en hun interieur. Speciaal voor ons deelt ze haar favoriete mama en baby musthaves 1. 1. SENGER NATURWELT WARMTEKNUFFEL Elke baby krijgt (helaas) te maken met krampjes in de eerste weken. Om de pijn enigszins te verlichten gebruikten wij deze te lieve warmteknuffel. Ook ideaal voor de koude winters en hete zomers. 2. KENKO BODY OIL MOTHER & BABY Tijdens mijn zwangerschap kon ik niet veel geuren verdragen. Maar deze van Kenko wel! Een verzorgende body olie die bestaat uit natuurlijke producten en die je samen kan gebruiken, al vanaf de zwangerschap. 3. ARTIPOPPE DRAAGZAK Ik geef het toe; deze draagzak is een rib uit je lijf maar hij is elke cent waard! Wij namen (en nemen) ons zoontje met deze fijne draagzak overal mee naar toe. En de verschillende printjes maken hem nog leuker. 4. STOKKE TRIPPTRAPP MET NEWBORNSET Gezellig tafelen kan natuurlijk al vanaf het begin! Een goede kinderstoel mag daarom ook niet ontbreken op je babyuitzetlijstje. Met deze van Stokke, met newbornsetje, schuif jij je baby zo bij jullie aan tafel. 66 verwonder magazine 5. NANOOK VOEDING SKUSSEN (VAN NANAMI) Een goed voedingskussen is echt onmisbaar! Zowel in je zwangerschap als de tijd er na. Hoe fijn is het dan om eentje te hebben die gezien mag worden? Zoals dit voedingskussen in een ijsbeervorm. En het leuke is nog; hij kan ook gebruikt worden als ondersteuning voor je baby om te zitten. 6. ELVIE KOLF Voor alle mama’s die borstvoeding gaan geven, kan een fijne kolf natuurlijk niet ontbreken. Tijdens deze zwangerschap heb ik de Elvie kolf aangeschaft omdat je met deze kolf gewoon door kan gaan met je alledaagse dingen. 7. PUCKABABY PIEP Ons zoontje sloeg zichzelf de eerste weken regelmatig wakker… Totdat ik deze inbakerzak van Puckababy ontdekte. Anders dan andere inbakerzakken want hier hebben zijn armpjes nog alle bewegingsvrijheid. Wel zo’n fijn idee! 8. BOEK: BACK TO YOU Ik heb heel wat boeken versleten tijdens mijn zwangerschappen. Het boek Back to you, van de schrijvers van Oei ik Groei, is een echte musthave voor elke mama. Zo lees je alles over het post-partum herstel. En geloof mij; dat wil je weten! 4. 2. 3. 5. 6. 7. 8. Sanne Withaar fotografie

HUISJE BOOMPJE BABY HÉT BABY & KIDS EVENT VAN HET NOORDEN 8-9-10 APRIL 2022 MARTINIPLAZA GRONINGEN MEER INFO EN TICKETS WWW.HUISJEBOOMPJEBABYEVENT.NL @huisjeboompjebabyevent

Kom sporten bij Mom in Balance Groningen! BOEK NU EEN GRATIS PROEFLES MET DE CODE MIBGRONINGEN ZWANGER WORKOUT BACK IN SHAPE WORKOUT Tijdens de gehele zwangerschap Vanaf 6 weken na je bevalling MPOWER WORKOUT Total body workout voor elke vrouw & vanaf 6 maanden na je bevalling KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.MOMINBALANCE.NL Of mail naar groningen@mominbalance.nl GLIMMEN • GRONINGEN STADSPARK • MEERSTAD

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68

Home