0

TE HUUR Landelijke specialisten in logistiek en industrieel vastgoed Vestigingen in Amsterdam, Rotterdam & Tilburg industrial.nl

Voorwoord Logistiek vastgoed is ‘hot’. Dat is goed te begrijpen, immers er is nogal wat aan de hand binnen supply chains. Denk bijvoorbeeld aan allerlei nieuwe technieken, zoals 3D-printen, IoT, robotisering, Big Data en Smart Industry. Ook zijn er de nodige verschuivingen op demografisch, economisch en geopolitiek terrein, zoals bijvoorbeeld een groeiende health care, de energietransitie, de brexit en de spanningen met Rusland. Kortom, we leven in een turbulente omgeving en zijn er inmiddels aan gewend geraakt dat verandering de enige constante is. Uiteraard dienen ook supply chains zich voortdurend aan te passen aan de veranderde omstandigheden. En dus vormt logistiek vastgoed een voortdurend punt van aandacht. Om met de veranderende omstandigheden om te gaan maken organisaties steeds meer gebruik van allerlei vormen van horizontale en verticale samenwerking. Door het delen van vrachten en ruimtes in distributiecentra en gebruik maken van gezamenlijke planning & ‘control towers’ kunnen alle deelnemende partijen profiteren. Iets dergelijks zien we bij de opkomst van allerlei ‘logistieke hotspots’; waarmee een ‘eco-systeem’ van allerlei partijen (kennisinstellingen, overheden, IT-specialisten, HR-specialisten etc.) wordt gecreëerd die de logistiek samen aanzienlijk kunnen verbeteren. Bij het kiezen van logistiek vastgoed spelen deze nieuwe mogelijkheden terecht een belangrijke rol. Bij dit alles moeten we natuurlijk wel blijven beseffen dat, hoe belangrijk ook, het in de logistiek & supply chain niet gaat om efficiënte resources, om samenwerkingsverbanden of om het vastgoed als zodanig. Uiteindelijk is de vraag altijd hoe we binnen logistieke ketens meer klantwaarde kunnen realiseren. Als u met dit uitgangspunt in het achterhoofd dit magazine over logistiek vastgoed in Nederland gaat lezen dan weet ik zeker dat u heel veel waardevolle informatie zult vinden. Prof.dr. Jack AA van der Veen evofenedex leerstoel Supply Chain Management Nyenrode Business Universiteit Logistiekvastgoed 2017 - 3

Logistiek Vastgoed Nederland 2017 Warehousing en industriële bouw op de bedrijventerreinen Coverpresentatie DHG (David Hart Group) uit Schiedam is gespecialiseerd in het ontwikkelen van logistiek vastgoed en heeft alle kennis in huis over logistieke processen. Daardoor kunnen zij extra waarde toevoegen voor hun klanten! Nederland 2017 Branche- en belangenorganistaties 10 TLN - Transport en Logistiek Nederland 18 34 44 50 ACN - Air Cargo Netherlands NVM Business NDL / HIDC - Nederland Distributieland Logistiek Midden Brabant Projectontwikkeling, Bouw en Beleggingen 8 DHG 10 12 14 20 22 Borghese Logistics Segro SADC Somerset Capital Partners 24 G&S Bouw / Systabo BV Turn-Key Bouw 32 Delin Capital Asset Management 38 Van den Brink Staalbouw 52 56 68 72 Spierings Logistics Willy Naessens Industriebouw 80 Volker Wessels Logistics Development 82 84 Logistics Capital Partners ASK Romein 88 Heembouw 90 94 Hercuton Prologis / Heembouw ProDelta Real Estate 96 Montea 98 Wayland Real Estate 104 Advertentie bedrijventerreinontwikkeling•bedrijfsmatig vastgoed•acquisitie•marketing Remmers Bouwgroep / Conferm Dokvast leopoint. Van Schelbergenstraat 3 NL-5913 TW Venlo T +31 7740030 64 M +31 650602282 E info@leopoint.nl I www.leopoint.nl

114 116 118 122 132 Sprangers ILDC Goodman GiesbersGroep Groep Heylen Unibouw Bedrijfsmakelaars 2 28 35 63 Dynamis Bossers & Fitters Bedrijfshuisvesting 102 Cushman & Wakefield 106 Savills Gemeenten en Bedrijventerreinen 20 30 36 40 42 54 Schiphol Logistics Park Schiphol Trade Park Lelystad Airport Businesspark Zeehaventerrein HoogTij Baanstee-Noord - Purmerend Tilburg 58 Waalwijk 64 68 74 76 Vijfsterren Logistiek Smart Hub - Den Bosch Kampershoek 2.0 - Weert Aviation Valley - Maastricht 78 REWIN West-Brabant 80 82 98 108 113 116 122 126 128 134 136 De Bavelse Berg - Breda Campus A58 - Roosendaal LogistiekPark A12 - Waddinxveen Bedrijvenpark Medel - Tiel Prisma Bedrijvenpark - Bleiswijk/Zoetermeer Park15 - Overbetuwe XL Business Park Twente - Almelo BusinessPark 7 Poort - Zevenaar Ecofactorij en Apeldoorn-Noord Regio Zwolle Bedrijvenpark H2O - Hattemerbroek 139 Werklandschap Meerpaal - Houten Kennisinstituten en toeleveranciers 4 48 62 100 110 120 Leopoint Archicom Heras 70 Verhoeven en Leenders Ingenieurs Hörmann Nederland Groenewout RvB 137 Walther Ploos van Amstel Overige redactionele items 3 Voorwoord, Prof.dr. Jack AA van der Veen Marktrapport Industrial Real Estate 16 60 90 Kivits Drunen XXL-warehouses Logistiekvastgoed 2017 - 5 Industrial Real Estate Partners JLL 38 56 64 70 90

Deelnemers in deze uitgave www.dhg.nl www.industrial.nl www.nyenrode.nl www.leopoint.nl www.tln.nl www.borgheselogistics.nl www.segro.com www.acn.nl www.sadc.nl www.somerset.nl www.gensbouw.nl www.systabo.nl www.montea.com www.jll.nl www.dc-am.co.uk www.nvm.nl www.lelystadairportbusinesspark.nl www.brinkstaalbouw.nl www.logistaal.nl www.hoogtij.com www.portofamsterdam.nl www.baansteenoord.com www.topsectorlogistiek.nl www.ndl.nl www.archicom.nl www.logistiekmiddenbrabant.nl www.remmersbouwgroep.nl www.conferm.nl www.tilburg.nl www.dokvast.com Colofon Redactie en advertentie-exploitatie Jager Media D.A. Arthur Jager Postbus 2711, 7301 EE Apeldoorn T 0571 - 29 24 27 M 06 - 223 91 776 E sales@bedrijfshuisvesting.info Magazine Logistiek Nederland, jaargang 2017 Abonnementen Zie www.bedrijfshuisvesting.info 6 - Logistiekvastgoed 2017 Journalisten Hanny van Eerden, Caspar van Loo, Pieter Pulleman Website - X-Media Solutions - Monique Jager Vormgeving Studio Transparant Het magazine Logistiek Vastgoed Nederland wordt duurzaam geproduceerd. Fotografie Jager Media, Fotostudio 155, Fotobureau Roel Dijkstra, ColfridisLonderzeel, Louis Ottens, Eric Fenken, Paul Heijne, Studio Pulles

Logistics www.waalwijk.nl www.kivitsdrunen.nl www.heras.nl www.bossers-fitters.nl www.dynamislogistics.nl www.vijfsterrenlogistiek.nl www.spieringslogistics.nl www.verhoeven-leenders.nl www.willynaessens.nl www.weert.nl www.bpav.nl www.rewin.nl www.vwld.nl www.logisticscapitalpartners.com www.ask-romein.nl www.heembouw.nl www.prologis.com www.prodelta.nl www.waylanddevelopments.nl www.hormann.nl www.cushmanwakefield.nl www.hercuton.nl www.savills.nl/logistics www.medel.nl www.groenewout.com www.prismabedrijvenpark.nl www.sprangers.nl www.goodman.com www.park15logistics.com www.rvbgroep.nl www.groepheylen.nl www.7poort.nl www.apeldoorn.nl www.unibouw.eu www.zuiderzeehaven.nl www.zwolle.nl www.meppel.nl www.bedrijvenparkh2o.nl www.vanmerksteijnrealestate.nl Logistiekvastgoed 2017 - 7 www.houten.nl

Kennis van logistiek vastgoed én van het logistieke proces “Het ontwikkelen van een ‘logistieke doos’ is niet zo spannend. Het gaat erom welke waarde je toevoegt voor de gebruiker”, zegt Hans van Driel van DHG. Met een achtergrond in de logistiek kent hij het logistieke proces ‘van voor naar achteren’. Bovendien is hij expert op het gebied van gevaarlijke stoffen. “Wij praten één op één met de klant en begrijpen zijn problematiek.” D HG heeft locaties door heel Nederland. Niet alleen logistiek vastgoed, maar ook terminals, productielocatie/industrie en andere gebouwen. “Hierdoor zijn wij in staat om partijen overal waar nodig van dienst te zijn”, vult Willem Slager zijn collega aan. Van de start van een ontwikkeling tot het verhuren en het beheer en onderhoud heeft DHG de keten in eigen beheer. Er is veelvuldig contact met de huurders. Slager: “Zo blijf je goed op de hoogte van wat er speelt. Bijvoorbeeld om groei op te vangen, of krimp. Want krimp kan ook een kans zijn.” Smartlog 2 Moerdijk Op Industrial Park Moerdijk realiseerde DHG afgelopen jaar 20.000 vierkante meter voor Rulewave. Het bedrijf wilde een pand dat deels is ingericht voor de opslag van gevaarlijke stoffen. Van Driel: “Door onze kennis in te brengen kon er een weloverwogen beslissing worden genomen voor welke stoffen we een kostbare C02 gas-blusinstallatie Smartlog Moerdijk 2 moesten plaatsen en voor welke stoffen we konden volstaan met een ESFR sprinklersysteem.” Naast het pand van Rulewave ontwikkelt DHG nog een warehouse van circa 25.000 m2 vierkante meter dat zeer recent is verhuurd aan Matrix. Deze wereldspeler op het gebied van fitnessapparatuur (onderdeel van Johnson Health Tech) zal er in juni intrekken. De tweede fase van smartlog 2 met in totaal 55.000 vierkante meter wordt eind 2017 opgeleverd. Ruim 20.000 vierkante meter zal geschikt zijn voor de opslag van gevaarlijke stoffen. Smartlog 1 en 2 Rotterdam Ook in Rotterdam komen nieuwe dc’s: Smartlog Rotterdam 1 aan de A15 bestaat uit vijf dc’s (3 tot 8.000 m2 Parapluvergunning Een belangrijk voordeel van Smartlog Rotterdam 2 en Smartlog Moerdijk 2 is dat in hetzelfde complex ADR compartimenten gecombineerd worden met standaard magazijnruimte met een ESFR-sprinklerinstallatie. Het gehele complex valt onder een uitgebreide milieu (paraplu) vergunning op basis waarvan de meeste klassen van het gevaarlijke stoffen spectrum kunnen worden geaccommodeerd. Een klant die gevaarlijke goederen wil opslaan, kan snel aan de slag. Van Driel: “Een nieuwe gebruiker hoeft dus niet eerst door een langdurig aanvraagproces.” Bergen op Zoom ). De oplevering is in augustus van dit jaar. Aan de andere kant van de A15 moet Smartlog Rotterdam 2 verrijzen. Van Driel: “Een multi-user dc van 92.000 vierkante meter. Het complex moet november volgend jaar af zijn, want voor één unit is er al een gebruiker.” Vlakbij de geplande nieuwe buitengaatse bargeterminal in Bergen op Zoom start dit voorjaar de voorbereiding van drie gebouwen (totaal 50.000 m2 ). Slager: “Niet alleen qua ligging zeer interessant, maar ook vanwege de uiterst concurrerende huurprijs.” In Ede gaat drogisterijketen Kruidvat 8 - Logistiekvastgoed 2017

1 2 3 3 4 5 6 7 8 9 10 11 10 11 6 1 2 7 3 8 5 9 4 DHG belegt in vastgoed en ontwikkelt hoogwaardige vastgoedprojecten. De portefeuille is verdeeld in: logistiek (62 %), havenlocaties (13%), bedrijfsruimtes (20%) en kantoorpanden (5%). Daarnaast is DHG aandeelhouder in een expeditiebedrijf met daaronder een aantal logistieke bedrijven. Deze bedrijven opereren zelfstandig en maken waar nodig gebruik van DHG-vastgoed. Door deze binding heeft DHG veel kennis in huis en kan het klanten beter adviseren en helpen. Van Driel: ‘Dankzijn onze parapluvergunning voor gevaarlijke stoffen hoeft een nieuwe gebruiker niet eerst door een langdurig aanvraagproces.’ Smartlog Bergen op Zoom aan de slag in een bestaand DHG-pand. Slager: “Het was een maatwerkpand met veel robotisering. De vorige huurder ging failliet. Nu maakt Kruidvat hier zijn e-commerce dc van.” Op de locatie Harnaschpolder tussen Delft en Den Haag en direct aan de nieuwe A4 realiseert DHG drie dc’s (totaal 45.000 m2 ). Van Driel: “Dicht op het stedelijk gebeid en dus geschikt voor e-commerce of last mile logistics. DHL heeft er al een hub.” “Dat zijn wel de Hans van Driel Willem Slager: ”Wij bouwen altijd op eigen risico, op basis van een tekort en niet op basis van een vraag.” belangrijkste ontwikkelingen op dit moment. Daarnaast zoeken we altijd uitbreiding in nieuwe logistieke panden en/of kavels”, zegt Slager. Niet iedere locatie is geschikt voor (grote) dc’s en geschikte locaties raken schaars. DHG heeft het team daarom versterkt met Richard Elich (voormalig directeur Tradeport Venlo). Slager: “Met veel landelijke kennis van de markt zijn Richards voornaamste taken het vinden van geschikte kavels en van nieuwe huurders.” Europaweg Merwedeweg Logistic Boulevard 7-9 Westelijke Randweg Railterminal Leeghwaterstraat Harnaschpolder Shannonweg 11 en 15 Zoete Inval 8 Celsiusstraat 37 Gyroscoopweg 6-8 Damsluisweg 40 Rotterdam Rotterdam Moerdijk Moerdijk Born Rotterdam Breda Ede Amsterdam Almere 27.712 m² 104.371 m² 42.260 m² 138.500 m² 25.000 m² Bergen op Zoom 46.500 m² Delft 45.000 m² 16.329 m² 27.797 m² 29.690 m² 21.000 m² 12.500 m² Willem Slager ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 9

Continu innoveren voor behoud toppositie ‘Logistiek vastgoed moet steeds flexibeler kunnen zijn’ Logistiek kan vandaag de dag niet meer worden gezien als het sluitstuk van de productie. Dat concludeert Arthur van Dijk, voorzitter van voorzitter van Transport & Logistiek Nederland (TLN), tevens lid Topteam Logistiek. “Het slimmer omgaan met logistieke processen, maar ook de vernieuwingen op het gebied van veiligheid en kostenbesparingen maken logistiek tot een bepalende factor voor de economie,” zegt hij. D e logistieke sector is met een toegevoegde waarde van 53 miljard euro per jaar en bijna 650.000 arbeidsplaatsen een belangrijke economische pijler. Uit het laatste TLN Conjunctuuronderzoek blijkt dat 2016 de boeken ingaat als het beste kalenderjaar sinds het begin van deze eeuw. Transport en logistiek profiteren opnieuw van de aantrekkende markt. “De sector is een graadmeter voor toenemende bedrijvigheid,” zegt voorzitter Van Dijk. “De meeste dienstverleners in de transport en logistiek hebben vertrouwen in de aanhoudende tendens. Dat uit zich in een stijgend aantal uitbreidingen en andere investeringen en een groeiende vraag naar arbeidskrachten. Voor het vierde jaar op rij daalde ook het aantal faillissementen.” De vrachtauto van de toekomst. Transitie Internationale vervoerders hebben nog last van concurrentie uit Oost-Europa, waardoor in dit segment de prijsontwikkeling achterblijft bij de groeiende vraag. Van Dijk: “Ondanks dit afnemende aandeel, is er binnen een straal van zo’n driehonderd kilometer rond de Haven van Rotterdam inmiddels werk in overvloed. Hier manifesteert zich transitie, een structurele verandering die het resultaat is van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwikkelingen op het gebied van onder meer economie, technologie en milieu. Op dit gebied moeten we ons richten. Dat komt ook het nodige arbeidspotentieel ten goede; de Nederlandse chauffeur komt ’s avonds liever thuis bij zijn gezin, dan weken aaneengesloten op pad te zijn.” De Mobiliteitsalliantie, waarbij naast TLN zestien andere bonden zijn aangesloten, voorziet binnen deze straal van driehonderd kilometer voor de komende drie tot vijf jaar een toename van circa dertig procent van de vervoersbewegingen. Van Dijk: “Hard nodig zijn dan ook nieuwe investeringen in weg, water en spoor, alternatieve brandstoffen en innovaties, waaronder bijvoorbeeld ‘platooning’. De uitdagingen op mobiliteitsgebied vragen om een integrale en structurele aanpak en een heldere kabinetsvisie op de toekomst. Nederland zal bij voortduring fors aanspraak moeten maken op haar innoverend vermogen om de ontstane dynamiek optimaal te kunnen benutten en duurzaam concurrerend te blijven. Onze internationale toppositie is niet vanzelfsprekend.” Transparantie Van Dijk wijst erop dat de logistieke sector steeds meer data-gedreven wordt. “De keten wijzigt zich,” zegt hij. “Productiebedrijven gaan niet Transport & Logistiek Nederland (TLN) TLN is een invloedrijke brancheorganisatie in het goederenwegvervoer en de logistieke diensterverlening. De organisatie biedt individuele diensten en (inter)nationale collectieve belangenbehartiging voor bijna 5.500 leden. TLN fungeert als kennisbron en zoekt naar maatwerkoplossingen, die ondernemerschap helpen verbeteren. Daarnaast werkt TLN continu aan haar externe netwerk op politiek en overheidsniveau. 10 - Logistiekvastgoed 2017

gehele supply chain,” vervolgt Van Dijk. “Als je oplopende kosten wilt terugbrengen en het milieu zo min mogelijk wilt belasten, kunnen moderne, multifunctionele DC’s echter toekomstbestendig functioneren met duurzame toevoegingen, zoals LED verlichting, zonnepanelen, recycling van warmte, water en afval. Vervanging is dus lang niet altijd noodzakelijk.” Arthur van Dijk Op het gebied van nieuwbouw ziet Van Dijk vooral perspectief in de logistiek als drager van de circulaire economie. “Circulair maatwerk met demontabele gebouwen biedt dé oplossing voor de groeiende behoefte aan flexibiliteit en kostenbesparingen bij wijzigingen in de bedrijfsvoering die leiden tot de vraag naar efficiënter ruimtegebruik en alternatieve locaties. Tegelijkertijd minimaliseert circulair bouwen de belasting van het milieu. We moeten ons bewust worden van de waarde van hergebruik en snel gaan experimenteren met bijvoorbeeld het integraal organiseren van retourstromen, de mogelijkheden voor recycling en het opzetten van materiaalbanken in samenwerking met producenten.” Trend naar volumetoename met kleinere individuele pakketjes. meer alleen over de planning. Dat biedt kansen voor specialisatie. Enerzijds nemen de volumes toe en anderzijds reduceert de omvang van de individuele pakketjes. Daarnaast neemt het aantal services toe. Dat brengt geheel andere spelers op de markt. Wie over alle data beschikt, is in staat om te bepalen wie het beste wanneer en hoe op weg gaat. Transparantie heeft dus z’n weerslag op transport en op de op- en overslag en daarmee op de logistieke hotspots en het logistieke vastgoed. Digitalisering én het opzetten van de circulaire economie zijn nu de drijvende krachten.” Multimodaliteit is leidend voor goede ontsluitingen, maar lijkt niet voldoende om van een bedrijventerrein een echte logistieke hotspot te maken. Van Dijk. “Daar komt meer bij kijken. Zo gaat het ook om duurzaamheid, om welk gebied een dienstverlener voorziet en of de focus ligt op een in- of externe markt. De blijvende flexibiliteit om snel en adequaat te kunnen reageren op marktveranderingen met passend logistiek vastgoed, is een medebepalende factor voor onze economie.” Drijvende kracht “De huidige en toekomstige stroom van logistieke nieuwbouwprojecten is verklaarbaar in het kader van verouderde panden, volumetoename en schaalvergroting, verstedelijking en consumentengedrag en de invloed daarvan op het ontwikkelen van maximale efficiency in de organisatie van de Logistiekvastgoed 2017 - 11 Van Dijk is voorstander van integrale strategiebepaling en gezamenlijke evaluatie en bijstelling, waarbij de ambities van de circulaire economie weloverwogen kunnen meegroeien. “De logistiek loopt voorop met de toepassing van nieuwe technologieën, maar zowel de overheid als het bedrijfsleven kijkt, ook onderling, nog té separaat naar criteria en doelen. Alle partijen moeten open staan voor de nieuwe kansen en de voordelen van meer samenwerking op het gebied van innovaties. Pas dan zijn we in staat om onze logistieke positie op de wereldranglijst te behouden,” aldus Van Dijk. ‹‹ De logistiek is een graadmeter voor toenemende bedrijvigheid. Meer informatie: Transport & Logistiek Nederland (TLN) Mr. Arthur Th.H. van Dijk, voorzitter Boris Pasternaklaan 22, postbus 3008, 2700 KS Zoetermeer 088 – 456 7109 www.tln.nl Topteam Logistiek Het Topteam Logistiek wil bijdragen aan het maximaal versterken van de internationale concurrentiepositie van Nederland en in 2020 een toppositie innemen (1) in de afwikkeling van goederenstromen, (2) als ketenregisseur van (inter)nationale logistieke activiteiten en (3) als land met een aantrekkelijk innovatieen vestigingsklimaat voor het verladend en logistiek bedrijfsleven. ‘Nederland als één samenhangend logistiek systeem’ is het eerste hoofdthema, waarbinnen acties zijn benoemd om de ambitie waar te maken. Een open ICT platform maakt daarvan deel uit.

Borghese Logistics. Deskundig met lef. Beloofd. Borghese Logistics ontwikkelt en realiseert hoogwaardig logistiek vastgoed. Van concept tot realisatie brengen wij met ons hechte team uiteenlopende bouwwensen tot stand. Zo ook Green Mountains Logistics Park. Dit hoogwaardig logistieke bedrijvenpark van circa 100.000 m² ligt op het voormalige Groenenberg terrein, direct aan de Aalsmeerbaan op Schiphol. De bouw van fase I met een oppervlakte van meer dan 30.000 m² is inmiddels gestart en zal eind tweede kwartaal 2017 worden opgeleverd. Voor meer informatie: www.greenmountains.nl Een mooi project waar we trots op zijn! Heeft u ook ingewikkelde logistieke vraagstukken? We zetten daar graag onze vlieguren voor in. Want wij zorgen voor oplossingen. Beloofd. www.borgheselogistics.nl 12 - Logistiekvastgoed 2017

TE HUUR: FOKKER LOGISTICS PARK, SCHIPHOL GEBOUW FOKKER 7 EN 8 Object Het Fokker Logistics Park is een herontwikkeling van het Fokker fabrieksterrein naar een hoogwaardig logistiek park. Het park is zwaar beveiligd door gebruik te maken van 24/7 bemande periferiebeveiliging. Gebouw Fokker 7 en 8 zijn van hoge kwaliteit, hebben een vrije hoogte van circa 10 meter en zijn gesprinklerd. Bekende bedrijven als DB Schenker, DSV, KLM, Apex Logistics¸ TNT Express en Aramex zijn reeds gevestigd op dit park. Cradle to Cradle Fokker 7 en 8 is het eerste logistieke gebouw ter wereld gerealiseerd volgens de Cradle to Cradle filosofie. Cradle to Cradle is een innovatieplatform ontwikkeld door de Amerikaanse architect William McDonough en scheikundige Michael Braungart. Het vertaalt zich in ontwerpen van producten, processen of systemen die commercieel verantwoord, sociaal en duurzaam zijn. • Totaal 26.000 m² • Verdeeld over 4 units • Beschikbaar vanaf 4.000 m² • Beveiligd park • Volledig Cradle to Cradle ontwikkeld • 1 unit direct beschikbaar • Fase 2 per 1 juni 2017 Verhuurinformatie Voorbeelden van hoog scorende Cradle to Cradle items gerelateerd aan de ontwikkeling Fokker 7 en 8: • Brownfield herontwikkeling (oud fabrieksterrein) • Alle gebruikte materialen zijn herbruikbaar • Hergebruik slooppuin • Eigen buffer capaciteit regenwater • 3-Voudig gescheiden rioolstelsel • Toepassing van zonne-energie • Laadpalen voor elektrische auto’s • CO2 zuiverende verharding door toepassing Olivijn Tel. 023 5 685 685 cushmanwakefield.nl industrial.nl Tel. 088 989 98 98 industrial.nl Opleveringsniveau • Vloerbelasting warehouse maximaal 40kn/m² • Vrije hoogte 10 meter • sprinklerinstallatie ESFR K25 • LED verlichting Logistiekvastgoed 2017 - 13

SEGRO Park Amsterdam Airport ‘Wij creëren ruimtes die het buitengewone mogelijk maken’ We praten over SEGRO, een logistiek vastgoedontwikkelaar, bijna 100 jaar geleden opgericht ten westen van Londen in Slough, onder de rook van Heathrow. Een eeuw vol groei, ontwikkelingen en de creatie van ruimtes die ten grondslag liggen aan bijzondere verhalen. Zo zagen o.a. de MARS-reep, de jaren ‘60 serie The Thunderbirds en de Ford GT40 het levenslicht op SEGRO’s Slough Trading Estate, Europa’s grootste bedrijventerrein dat in eigendom is bij één eigenaar. SEGRO Logistics Centre Tilburg Investeren in wat de markt wil Het ontwikkelen, behouden en optimaliseren van industrieel en logistiek vastgoed – dat zijn de kernactiviteiten voor de beursgenoteerde ontwikkelaar. Het bedrijf richt zich op flexibele vastgoedoplossingen voor de logistieke en industriële sector. SEGRO focust zich op de vraag: wat heeft de markt op dit moment en in de toekomst nodig om optimaal te presteren? Met een duurzame visie ontwikkelt het bedrijf eigen vastgoed zoals het SEGRO Park Amsterdam Airport ter hoogte van knooppunt De Hoek, onder de rook van Schiphol in Hoofddorp. Vastgoed dat ze over tientallen jaren nog in eigendom zullen hebben en kun14 - Logistiekvastgoed 2017

‘Visie op de toekomst’ Tijs Derison, Hoofd SEGRO Benelux “Sinds enkele jaren focust SEGRO zich in de Benelux volledig op de logistieke en industriële markt. Wij kopen of ontwikkelen vastgoed dat klaar is voor actuele logistieke uitdagingen en dat vervolgens kan meebewegen met ontwikkelingen in de toekomst. De sector wordt door de ingrijpende logistieke innovaties van de laatste jaren – zoals de groeiende rol van de e-commerce – constant uitgedaagd. Zo kijken wij met interesse naar de ‘last mile delivery’ en de invloed van 3D-printing hierop. Een ontwikkeling waardoor productie, assemblage en opslag van onderdelen in een ander licht moet worden bezien. Wij werken nauw samen met Europese vestigingen van SEGRO in bijvoorbeeld Duitsland om best practices and experiences te delen en zo in te kunnen spelen op deze trends en ontwikkelingen.” nen verhuren aan een verscheidenheid aan eindgebruikers. Deze toekomstvisie zorgt ervoor dat er een optimaal product ontwikkeld wordt dat ook op de lange termijn zal voldoen aan de vragen van de markt. “Onze projecten spelen in op de veranderende behoeften van klanten en zullen dat door verdere innovatie ook blijven doen in de toekomst”, zegt Tijs Derison, hoofd SEGRO Benelux. Toekomstbestendig vastgoed in verschillende vormen Om aan de verschillende behoeften van klanten te voldoen, biedt SEGRO een breed scala aan vastgoed, van kleine units tot grootschalige warehouses. SEGRO’s logistieke gebouwen onderscheiden zich door de keuze voor locatie – altijd op een van de logistieke hotspots van de Benelux waar de infrastructuur optimaal is alsmede met hun veelzijdigheid qua exploitatie en gebruik. “De alternatieve aanwendbaarheid van onze gebouwen in de toekomst is voor ons ook een vorm van duurzaamheid”, aldus Derison. Duurzaam en energiezuinig Door de inzet van de nieuwste bouwtechnieken voldoet al SEGRO’s vastgoed aan de laatste normen, waarbij er veel aandacht gaat naar energiezuinige maatregelen. Een ‘BREAAM Very Good’-certificering is hierbij het minimale uitgangspunt. Zo worden vaak zonnepanelen toegepast en worden de panden voorzien van een warmte- en koudeopslag (een methode om energie in de vorm van warmte of kou op te slaan in de bodem). Dit wordt gebruikt om het distributiecentrum mee te verwarmen of te koelen. ‹‹ FEITEN • SEGRO werd bijna een eeuw geleden opgericht in 1920 en heeft inmiddels 14 vestigingen in Europa. • De SEGRO Group beheert 6,4 miljoen vierkante meter vastgoed en heeft meer dan 1.200 klanten met uiteenlopende activiteiten en bedrijfsvoeringen. • Het totale belegde vermogen van SEGRO is meer dan 9 miljard euro. • SEGRO Park Amsterdam Airport biedt oppervlaktes van 1.500 m2 tot 30.000 m2 verschillende logistieke vraagstukken. en kan daarmee inspelen op Logistiekvastgoed 2017 - 15

Industrial and Logistics real estate Dutch Market Report 2017 Scan de QR-code of kijk op onze site voor het gehele rapport 16 - Logistiekvastgoed 2017 industrial.nl

REPORT: THE OCCUPATIONAL MARKET FOR LOGISTICS REAL ESTATE The logistics real estate market in the Netherlands is looking back on a positive year when it comes to distribution centres and large-scale storage units. On the so-called open letting market – excluding owner-occupier developments – approximately 1.38 million sq m were taken up in 2016, up 7 percent compared to the preceding year. However this favourable growth in demand was still less substantial compared to 2015, the year in which demand for logistics real estate went up by more than 30 percent. To the extent that companies addressed the open market in the previous year, just like they did in other years, they were interested in renting rather than purchasing buildings. Interestingly though, the new-construction share in total demand for distribution centres increased to approximately 50 percent. And again, most lease transactions took place in Southern part of the Netherlands, nearly 500,000 sq m being taken up in West and Central Brabant alone. Also interesting is the fact that logistics real estate take up volumes climbed in the Utrecht region, especially in Nieuwegein. In the Rotterdam region, however, transaction volumes dropped, mainly due to limited supply. As a result of healthy demand for logistics real estate, the number of distribution centres and storage units available for immediate occupation in the Netherlands dropped further last year. By yearend 2016, approximately 2.36 million sq m (measured in spaces exceeding 5,000 sq m) were available for rent or sale versus 2.66 million sq m in 2015. Also in terms of total stock, vacancy rates had dropped. Despite diminishing vacancy levels, the number of newly built premises still available did rise. It is because at some locations distribution centres were constructed at developer’s own risk and expense. This was the case in Born, Dordrecht, Schiphol and Vianen, amongst others. Because of this new developments, the availability of first-class logistics buildings – also known as Grade A – increased further last year. Take-up of logistics space according to building type in sq m 300,000 600,000 900,000 1,200,000 1,500,000 0 existing buildings new developments Take-up of logistics space by region in sq m 100 200 300 400 500 0 Supply of logistics space according to building type in sq m 500,000 1,000,000 1,500,000 2,000,000 2,500,000 3,000,000 0 existing buildings new developments Supply of logistics space as percentage of stocks 10 11 12 4 5 6 7 8 9 Logistiekvastgoed 2017 - 17 West - en Midden Brabant Oost Brabant Limburg Other regions AmsterdamSchiphol Almere Rotterdam Haaglanden Arnhem Nijmegen Utrecht 2008 2008 2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2016 2016 2015 2014 2016 2015 2013 2012 2011 2010 2008 2009

SmartGate: van globaal idee naar opening Joint Inspection Center De oorspronkelijke gedachte was om de goederenstroom op Schiphol te versnellen door een soepele samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid. Nou, dat klinkt natuurlijk hartstikke goed. Voor zowel publieke als private partijen. Een groots idee is geboren. Maar dan, hoe verder? Om dit idee ook daadwerkelijk te vertalen naar resultaat hebben de Belastingdienst/Douane, Air Cargo Netherlands (ACN), KLM Cargo en Amsterdam Airport Schiphol (AAS) in de afgelopen jaren hard gewerkt aan een proces dat de goederenstroom betrouwbaar afhandelt, maar wel aanzienlijk minder vertraagt. Optimale samenwerking tussen publieke en private partijen is niet alleen goed voor de concurrentiepositie van de luchthaven Schiphol, maar levert tevens een positieve bijdrage aan het imago van Nederland als distributieland. O m zo’n project te laten slagen heb je de juiste mensen nodig. Projectmanager Renate de Vries heeft samen met de Stuurgroep en de Programmaraad het idee laten groeien in het succesvolle programma ‘Schiphol SmartGate Cargo’. Een groeiende groep publiek-private partijen (zie kader) heeft constructief gezocht naar een optimaal evenwicht tussen handhaving van wet- en regelgeving en handelsfacilitatie op Schiphol. Opening door Koning Willem Alexander Wereldwijd is Schiphol SmartGate Cargo het eerste publiek-private samenwerkingsprogramma in de luchtvrachtsector en dat was natuurlijk wel een feestje waard! Een dag voor alle familieleden en vrienden op Buitenkant Joint Inspection Center De officiële openingshandeling is geslaagd. Links Aly van Berckel, Algemeen Directeur Douane 18 - Logistiekvastgoed 2017

Publieke partijen: • Belastingdienst/Douane, • Koninklijke Marechaussee (KMAR), • Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), • Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) • Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Private partijen: • Amsterdam Airport Schiphol (AAS), • Air Cargo Netherlands (ACN), • KLM Cargo • Airlines, expediteurs, afhandelaars, verladers, wegvervoerders en overige logistieke dienstverleners op en rond de luchthaven Schiphol. De oorspronkelijke ‘Founding Fathers’ van Schiphol SmartGate Cargo, Enno Osingo (voormalig Directeur Schiphol Cargo), Freek van Zoeren (destijds Douane, nu NVWA) en Sjoerd van Loon (destijds voorzitter ACN). zaterdag 19 november en de officiële opening van het Joint Inspection Center (JIC) op 22 november 2016 door Koning Willem Alexander. Een uniek moment voor een bijzonder gebouw. Het JIC is een gebouw waar, naast de Douane, ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Inspectie Leefomgeving en Transport, de Koninklijke Marechaussee en de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming werkzaam zijn. Hierdoor zitten logistiek en handhaving fysiek bij elkaar om samen te werken aan controles van luchtvracht. Wel zo handig en effectief! Win-win situatie Jacques Heeremans, de huidige voorzitter van ACN: “Doordat de hele sector het SmartGate initiatief ondersteunt, is er een unieke situatie in onze industrie gecreëerd. We zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet met een flexibel SmartGate concept en voldoende groeicapaciteit in het JIC.” Jos Nijhuis, CEO van Schiphol Group: “Zonder samenwerken en vertrouwen is niemand ergens en dat staat ook in dit programma aan de basis. Samenwerking tussen private en publieke partijen is iets waar Schiphol al 100 jaar in uitblinkt. Slimme afspraken maken, vertrouwen op elkaars expertise en de drive om hier op Schiphol het beste vrachtproduct van de wereld neer te zetten. Dit hebben de Douane, ACN, KLM, Schiphol Group en vele andere partijen uit de vrachtsector de afgelopen jaren gedaan. Wat we hiermee hebben neergezet is ongeevenaard in de wereld.” Pieter Elbers, CEO KLM: “Met alle aspecten van het SmartGate programma versterkt Schiphol zijn positie als internationale vracht hub en daarmee wordt het passagiers netwerk van KLM ook vergroot. Een win-win. Ook voor de tijd-kritische producten, zoals Pharma, Fresh en levende dieren is de samenwerking tussen onder andere Douane en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit van cruciaal belang. Samen vormen we de logistieke keten en met SmartGate zetten we een flinke stap vooruit!” Aly van Berckel, Algemeen Directeur Douane is ook trots: “Naast handhaving wordt van de Douane verwacht een bijdrage te leveren aan de economische concurrentiepositie van Nederland en de Europese Unie. Met het gezamenlijke programma SmartGate zetten we een belangrijke stap in de positionering van Schiphol als betrouwbare hub. Met de opening van het Joint Inspection Center creëren we met alle partijen een toekomstbestendig platform voor luchtvracht in Nederland.” Logistiekvastgoed 2017 - 19 Stuurgroep SmartGate: • Jonas van Stekelenburg (Amsterdam Airport Schiphol), • Kester Meijer (Koninklijke Luchtvaartmaatschappij), • Jan Kamp (Douane Schiphol Cargo), • Ben Radstaak (Air Cargo Netherlands), • Gert Jan van de Windt (Koninklijke Marechaussee) en • Projectmanager Renate de Vries (Douane Schiphol Cargo). Smart – Swift – Safe – Secure – Sustainable Om een veiligere, snellere, efficiëntere en goedkopere vrachtafhandeling te realiseren, werken alle betrokken partijen nauw samen op het gebied van controle, snelheid, veiligheid en betrouwbaarheid van de luchtvrachtketen. Dit vanuit vijf doelstellingen: • Smart: gebruik slimme en innovatieve methoden en middelen om logistieke efficiency te verhogen en de handhaving te verbeteren; • Swift: garandeer de voorspelbaarheid en de snelheid van de groene goederenstroom; • Safe: bevorder een goederenstroom, die de gezondheid en het leefmilieu van burgers niet schaadt; • Secure: bescherm de goederenstroom tegen alle vormen van opzettelijke verstoring; • Sustainable: bevorder de duurzame groei van mainport Schiphol. ‹‹

Schiphol Logistics Park: voor groot en klein Schiphol Logistics Park weerspiegelt de internationale economische opleving. Het logistieke bedrijventerrein van ruim 44 hectare aan de A4 en onder de rook van Schiphol mag zich in toenemende mate verheugen in de belangstelling van ontwikkelaars, beleggers en bedrijven. Het aantal nog uitgeefbare kavels, groot en klein, slinkt gestaag. De bereikbaarheid, de infrastructuur en de uitstraling van Schiphol Logistics Park (SLP) vallen bij geïnteresseerde partijen in de smaak. ‘W ij concentreren ons op dit moment op de ontwikkeling van de gebieden op SLP West. Aan de oostkant van het park is inmiddels alle grond - 31 ha - uitgegeven. Somerset en WDP hebben daar mooie ontwikkelingen, Kuehne+Nagel, Expeditors, InterXion en Rapid Logistics zijn volop in bedrijf of aan het bouwen’, zegt senior projectmanager Rini Schoutsen van SADC, de ontwikkelaar die de grond verkoopt aan bedrijven, beleggers en ontwikkelaars. ‘Met de start van de ontwikkeling van SLP West hebben we niet alleen mogelijkheden voor grote logistieke kavels, maar kunnen we ook kleinere percelen aanbieden. Verder is belangrijk dat SLP West ook terreinen heeft voor het stallen van bijvoorbeeld vrachtwagens of busjes. Daarin is het bedrijventerrein vrij uniek.’ 20 - Logistiekvastgoed 2017 Schop in de grond voor eerste vestiger SLP West, net naast de aanvliegroute van de Kaagbaan’, wordt in twee fasen ontwikkeld, Noordzijde en Zuidzijde. SLP West Noordzijde is interessant voor bedrijven die in principe genoeg hebben aan een gebouw van 5.000 tot 8.000 m2 en een maximale bouwhoogte van 5 tot 10 meter. Niet alleen de kleinere logistieke ondernemingen komen dan in beeld, maar bijvoorbeeld ook koeriersbedrijven, cateraars, truckreparatiebedrijven, autoverhuurbedrijven, enzovoorts. Vrijwel allemaal business-to-business verbonden met Schiphol. Een van de eerste bedrijven die hier een bedrijfspand neerzet, is Durfort Vastgoed. Het logistieke pand wordt door bouwbedrijf Aan de Stegge gerealiseerd. SADC-salesmanager Anne Peters zegt: ‘In augustus gaat de schop in de grond voor het bedrijfsgebouw, waarna ontwikkelaar Durfort in december dit jaar het pand zal opleveren aan de eindgebruiker. Montea wordt de uiteindelijke belegger en verhuurder. Eind april zijn we gestart met het aanleggen van de infrastructuur op West Noordzijde.’ In december komt er een vervoersbedrijf bij, dat vierkante meters nodig heeft voor het stallen van bussen. Ook die onderneming moet aan het eind van het jaar operationeel zijn. Tempo Op West Zuidzijde, aan de overkant van de N201, richt SADC zich op grootschaliger ontwikkelingen, die vergelijkbaar zijn met de ontwikkeling aan de oostkant van SLP. Grote logistieke hallen met hoogtes tot 15 meter, op kavels van 15.000 m2 of

Anne Peters Meer informatie: SADC Anne Peters, Salesmanager 06 – 51 09 01 24 a.peters@sadc.nl www.schiphollogisticspark.nl www.sadc.nl meer waarvoor in totaal 9 ha bebouwbaar terrein beschikbaar is. Ook dit deel van de ontwikkeling heeft als extra asset ten opzichte van de meeste logistieke bedrijfsterreinen dat er hier circa 3 ha beschikbaar is voor het stallen van vrachtauto’s, busjes en personenauto’s. In de loop van dit jaar wordt gestart met de infrastructurele werkzaamheden op dit terrein, of zoveel eerder als klanten dit nodig vinden. Op het gehele terrein SLP West kunnen in de toekomst ook de 25-meter-vrachtwagens (LZV’s of zeer lange vrachtwagens) uit de voeten. ‘Als we in dit tempo doorgaan, verwachten we in 2020 de laatste kavels op SLP te hebben verkocht’, aldus Schoutsen. Kenmerken triple A-locatie Schiphol Logistics Park • Vanaf SLP is - via de Fokkerweg - het vrachtplatform van Schiphol in ca. vijf minuten bereikbaar • Ligging aan de A4 en met eigen op- en afrit aan de N201 • Op enkele autominuten afstand van de A5 en de A9, die snel verbindt met de A2 • Via de A5 direct verbonden met Haven Amsterdam • Eigen bushalte Rnet-lijn 340 (negentien uur per dag, zeven dagen per week) • Vlakbij toekomstig HOV-knooppunt Schiphol-Zuid • NS-station Hoofddorp per bus op vijf minuten afstand • Bereikbaar voor LZV-voertuigen • Modern parkmanagement • Gelegen in een groene omgeving Duurzaam Net als bij de andere projecten die SADC in verkoop heeft, ambieert SLP een duurzaam bedrijventerrein te zijn. De kennis die SADC in de afgelopen jaren op duurzaamheid en circulaire economie heeft opgedaan, wordt met ondernemers gedeeld. Zo worden zij maximaal ondersteund in keuzes om circulaire principes toe te passen in hun gebouwen. Dit heeft tot nu toe geresulteerd in de plaatsing van zonnepanelen op gebouwen, of de toepassing van WKO-installaties. Groenzones Schiphol Logistics Park wordt ingepast in bijzondere groenzones, waaronder het Ringdijkpark en het Geniepark. Het Ringdijkpark is een groene bufferzone tussen het bedrijvenpark en de aangrenzende woningen aan de Aalsmeerderdijk. Zo kijken de bewoners niet direct tegen het bedrijventerrein aan, en is het een prima plek voor recreatie of lunchpauze. Het Geniepark is aangelegd rondom het oostelijke deel van de Geniedijk, dat onderdeel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam en door UNESCO is benoemd tot Werelderfgoed. Salesmanager Peters: ‘We kunnen zeggen dat de logistieke bedrijvigheid op SLP wordt aangevuld met ontspanning, recreatie en cultuur. Een mooie combinatie.’ ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 21

Somerset Capital Partners grootste ontwikkelaar op Schiphol Logistics Park ‘Behoefte aan klein- en grootschalige logistiek’ AMS ZONE 001 Een van de belangrijkste vestigingseisen voor logistieke gebruikers is een optimale ligging, bereikbaarheid en multimodaliteit. En dat is op Schiphol Logistics Park allemaal aanwezig, benadrukt Ernst Sweens. Als Managing Partner van Somerset Capital Partners weet hij waarover hij praat. De ontwikkelende belegger in logistiek vastgoed was vorig jaar al heel actief op Schiphol Logistics Park en heeft eind 2016 zijn positie verder uitgebreid met de aankoop van circa 8 hectare bestemde grond. D e oostkant van Schiphol Logistics Park is verdeeld in vier kwadranten. Alle kwadranten zijn inmiddels uitgegeven waarvan twee aan Somerset Capital Partners (Somerset), totaal ongeveer 14 hectare. Hiervan is inmiddels 5 hectare verhuurd en bebouwd. Naast het nieuwe datacenter AMS8, ontwikkelt voor Interxion, is op kwadrant 1 (AMS ZONE 001) recent overeenstemming bereikt met de logistieke dienstverlener Seko Benelux die langjarig circa 6.000 m2 tenant gebouw van totaal 18.000 m2 afneemt in een nieuw multi. De grondwerkzaamheden in het project zijn inmiddels gestart, de oplevering van het pand staat gepland in het laatste kwartaal van dit jaar. 22 - Logistiekvastgoed 2017 ‘In de volgende fase van AMS ZONE 001’, zegt Sweens, ‘gaan we flexibele businessunits realiseren. Daarmee willen we voldoen aan een grote vraag op Schiphol. De units met een grootte vanaf circa 1.500 m² zijn geschikt voor bedrijven die voor hun bedrijfsactiviteiten dicht bij de luchthaven moeten zitten. De units zijn vanwege de ligging van de docks ten opzichte van het ruime voorterrein goed te koppelen tot een ruimte van maximaal 20.000 m².’ Iedere unit heeft twee loading docks en een overheaddeur. Met een vrije hoogte van 12,1 meter en een vloergewicht van 5.000 kg voldoen deze units aan de laatste logistieke eisen.

Op kwadrant 4 is Somerset, na oplevering van datacenter AMS8, inmiddels bezig met de ontwikkeling van een nieuw datacenter op het resterende deel van het deelgebied. De omgevingsvergunning is inmiddels verkregen, aldus vastgoedontwikkelaar Sweens. Hij Meer informatie noemt Schiphol Logistics Park een unieke locatie voor Nederland: ‘Met het vliegveld om de hoek en verbonden met snelwegen en spoorwegen kun je hier heel goed gedijen als modern logistiek bedrijf. Multimodaliteit is voor ons het sleutelbegrip.’ Ernst Sweens Interesse van de markt Een belangrijke onderscheidende eigenschap van Schiphol Logistics Park is volgens Sweens het feit dat het park zich reeds heeft bewezen als locatie. ‘Ik kijk dan naar de gebruikers en de beschikbaarheid van de juiste metrages voor elke logistieke dienstverlener. Zowel kleine als grootschalige logistieke partijen kunnen terecht op Schiphol Logistics Park. We merken aan de interesse van de markt dat daaraan behoefte is.’ Kijk je specifiek naar de samenwerking met ontwikkelaar SADC dan kan Sweens alleen maar zeer tevreden zijn. ‘In de persoon van Rini Schoutsen heeft SADC iemand in huis die zorgvuldig opereert, duidelijk is, en flexibel op momenten dat het nodig is.’ De vastgoedontwikkelaar uit Oisterwijk koopt de grondposities veelal op risico aan. Sweens: ‘We ontwikkelen een concept dat in onze Somerset Capital Partners Somerset Capital Partners (Somerset) is actief als investeerder in vastgoed, private equity en op de wereldwijde financiële markten. Somerset is specialist in het ontwikkelen van hoogwaardig en grootschalig vastgoed op strategische - en multimodale locaties, met een duidelijke focus op logistiek en datacenters. Inmiddels heeft Somerset in Nederland ca. 400.000 m2 aan distributiecentra ontwikkeld op daartoe verworven grondposities. Schiphol Trade Park Somerset Capital Partners ogen het beste past bij deze locatie en zoeken daar vervolgens de juiste partijen bij. Uiteindelijk wordt het concept verder op maat uitgewerkt voor de uiteindelijke huurders. We kunnen ook besluiten om het gebouw geheel op risico te ontwikkelen en te realiseren. Met het juiste product is dat gezien de huidige vraag naar modern, logistiek vastgoed voor ons zeker een optie. We ontwikkelen immers altijd marktgericht.’ Schiphol Trade Park Somerset heeft samen met AM Real Estate Development ook haar vleugels uitgeslagen naar het nabij gelegen Schiphol Trade Park. Er is inmiddels een overeenkomst getekend voor de ontwikkeling van een kavel van circa 88.000 m2 op het nieuwe bedrijventerrein dat circulair en innovatie als pijlers heeft. Binnenkort zal de omgevingsvergunning worden aangevraagd voor het eerste gebouw van 27.000 m2 . Op het perceel zal grootschalige logistiek worden ontwikkeld (zie elders in dit magazine). ‘Wij zijn de eerste partij voor de logistieke zone op Schiphol Trade Park. In een tijdsbestek van twee jaar is Somerset uitgegroeid tot een van de grote ontwikkelaars rond Schiphol’, aldus Sweens. ‹‹ Somerset Capital Partners Mr. E.M. (Ernst) Sweens MRICS, Managing Partner 06 - 5338 1885 esweens@somerset.nl www.somerset.nl Logistiekvastgoed 2017 - 23

G&S bouw en Systabo bv turn-key bouw Succesvol bouwen in record tempo Artist impression van het nieuwe kantoor en warehouse voor de Amerikaanse logistieke dienstverlener Expeditors International. G&S Bouw in Amsterdam en Systabo in Enschede realiseren in record tempo een duurzaam warehouse met kantoor voor de Amerikaanse logistieke dienstverlener Expeditors International. Het complex verrijst binnen fase 1 van Schiphol Logistics Park (SLP), een in totaal 50 hectare grote gebiedsontwikkeling van SADC aan de N201. E xpeditors zet de hoogwaardige nieuwbouwontwikkeling op SLP in voor eigen gebruik, als één van Expeditors belangrijkste ‘gateways’ in Europa voor ‘general & temperature controlled’ vracht. “Wij verkregen de opdracht via een aanbesteding, waarop vier partijen inschreven,” zegt Kees Zwanenburg van G&S Bouw. “Bijzonder daarbij was onder meer de snelle oplevertermijn. Zo moest het warehouse binnen een tijdsbestek van tien maanden worden gerealiseerd. We wonnen de aanbesteding onder andere vanwege onze gezamenlijke ‘in house’ expertise. G&S Bouw werkt voor dit project samen met Systabo. Ook is HOMIJ Technische Installaties bij het project betrokken. Dit installatiebedrijf heeft in deze een samenwerkingsverband met De Bosman Bedrijven (DBB) in Amersfoort. Deze HOMIJ Bosman Combinatie (HBC) hebben we vaker als bouwpartner. Architectuurstudio DP6 in Delft tekende voor het ontwerp.” G&S Bouw, Systabo BV TurnKey Bouw en HOMIJ Technische Installaties maken alle drie onderdeel uit van het VolkerWessels concern, dat eindverantwoordelijk is voor het totale project (UAVGC 2005). Vervroegde oplevering “Bij de presentatie van onze aanbieding in juli 2016 kregen we het verzoek om het warehouse al in september 2017 op te leveren,” vervolgt 24 - Logistiekvastgoed 2017 Zwanenburg. “Dat is dus nog twee maanden eerder - gezien de bouwstart in december vorig jaar. Expeditors wil de Kerstdrukte graag vanuit dit nieuwe pand de baas zijn en daarom tijdig kunnen verhuizen. Wij kunnen deze vervroegde oplevering garanderen, dankzij het doorvoeren van maximale efficiencymaatregelen. Bij onze werkwijze zijn dan ook alle partijen in een zeer vroeg stadium bij alles betrokken, zodat wij exact van elkaar weten wat wanneer mogelijk is qua realisatie en we faalkosten kunnen elimineren. G&S Bouw staat niet voor niets bekend om een vlot bouwproces. Wij stellen ons flexibel op en handhaven daarbij een hoge norm. Het bijbehorende kantoor leveren we overigens volgens afspraak op in november, dus ruim binnen een tijdsbestek van twaalf maanden.” TAPA A en BREEAM Het complex voor Expeditors heeft een totaalomvang van zo’n 46.000 m2. Het bestaat uit een drielaags, ruim 8.000 m2 kantoorgebouw met parkeergarage, een meer dan 33.000 m2 warehouse met een mezzanine van ruim 2.500 m2 house en yard. Het ruim 71.000 m2 grote kavel is gelegen op SLP aan de Naritaweg in Rozenburg, gemeente Haarlemmermeer. Het Systabo Systabo is ontstaan uit Aannemersbedrijf-Bouwmaatschappij Punte, opgericht in 1888. Begin 70-er jaren ging dit bedrijf van start met het turn-key Systabo bouwconcept, dat in decennia is geoptimaliseerd tot een vernieuwende succesformule. Systabo is sinds 1998 onderdeel van VolkerWessels en heeft zich volledig gespecialiseerd in slimme totaaloplossingen met systeembouw voor bedrijfshuisvesting. Zo’n 40 medewerkers houden zich vanuit Enschede - in samenwerking met vaste onderaannemers in de betonbouw - dagelijks bezig met toplocaties, integraal ontwerp, financiering, bouw, onderhoud en herbestemming. Systabo heeft een nationaal werkterrein. groot groot en een guard

G&S Bouw G&S Bouw in Amsterdam is opgericht in 1981 en maakt sinds 2007 onderdeel uit van VolkerWessels. Het bedrijf heeft 50 vaste medewerkers in dienst en is gespecialiseerd in hoogwaardige utiliteitsbouw in de Metropoolregio Amsterdam. Met een hoog kennisniveau, innovatieve aanpak en duurzame benadering van het bouwproces speelt G&S Bouw een centrale rol in de realisatie van vooraanstaande gebouwen, die veelal in een vroeg stadium in samenwerking met ketenpartners wordt opgestart. G&S Bouw staat voor ‘Samen slimmer bouwen’. SLP is ontsloten op de N201 en bevindt zich vlakbij de luchthaven Schiphol, op korte afstand van de verkeersaders A4 en A5. “Het warehouse voldoet aan hoge bouwfysische eisen,” zegt Gerrit Waanders van Systabo. “Een deel van het gebouw wordt uitgevoerd als Temperature Controlled Area met diverse koelruimten, onder meer voor de opslag van medicijnen. Andere ruimten zijn weer geschikt voor de opslag van gevaarlijke stoffen (PGS 15). Het overige deel is bestemd voor de op- en overslag van voornamelijk luchtvracht gerelateerde goederen. Het gebouw moet dan ook voldoen aan de hoogste veiligheidsnormen. Wij passen de richtlijnen van Technology Asset Protection Association (TAPA A) toe. Om een indicatie te geven: we installeren alleen al zo’n 400 beveiligingscamera’s. Iedere vrachtwagen heeft bovendien z’n eigen dock en eigen sluisverbinding met de hal. In het kader van duurzaamheid streven we met een optimale prijs/kwaliteitverhouding naar het verlangde BREEAM certificaat ‘very good’. We installeren onder andere LED verlichting en op het kantoordak komen zonnepanelen. Alle daken en wanden zijn verder zodanig uitgevoerd dat ze gegarandeerd minimaal twintig jaar lang onderhoudsvrij zijn.” Het imposante Expeditors complex vormt een esthetisch verantwoord geheel. Via detailvoering is veel aandacht besteed aan de uitstraling van het gebouw, volgens Waanders. “Qua kleurstelling heeft het twee tinten grijs,” licht hij toe. “De vijf meter hoge plint is afgewerkt met betonpanelen. Moderne sandwich panelen vormen de gevelbekleding.” Kees Zwanenburg (l) van G&S Bouw en Gerrit Waanders van Systabo op de bouwplaats op Schiphol Logistics Park (SLP). Meer informatie: G&S bouw Kees Zwanenburg Paasheuvelweg 31, 1105 BG Amsterdam-Zuidoost 020 – 452 6879 www.gensbouw.nl Systabo bv Turn-Key bouw Gerrit Waanders Marssteden 200, 7547 TD Enschede 053 – 435 8814 www.systabo.nl Professionaliteit “Dankzij onze flexibiliteit en innovatiekracht kunnen wij het toekomstbestendige warehouse voor Expeditors in record tempo realiseren,” benadrukt Waanders. “Met een modulair bouwconcept zijn we in staat om net iets meer te doen. We denken in bouwen en systemen. Ook zijn we gewend om ons continu te richten op verbeteringen in onder meer processen. Snelheid van handelen, van ontwerp tot oplevering en onderhoud, is onze sleutel tot succes.” G&S Bouw en Systabo bieden Expeditors met het Building Information Model (BIM) een professioneel hulpmiddel voor een eventuele onderhoudsprogrammering. Bovenaanzicht van het toekomstige warehouse voor Expeditors Schiphol. Expeditors International B.V. Expeditors International B.V. is een wereldwijd opererende, logistieke dienstverlener met een hoofdkantoor in Seattle/Washington in de Verenigde Staten. Het bedrijf is opgericht in 1979 en biedt inmiddels werkgelegenheid aan ruim 16.000 medewerkers in een mondiaal netwerk van 331 locaties in 108 landen, verspreid over zes continenten. Expeditors voldoet via vooruitstrevende maatwerkoplossingen en geïntegreerde informatiesystemen aan de steeds meer complexe wensen en eisen van de internationale handel. De diensten van Expeditors omvatten vrachtvervoer via lucht, zee en weg, warehousing, douane-inklaring, vrachtverzekering, distributie en andere logistieke diensten. Logistiekvastgoed 2017 - 25 ‹‹

SPACE FOR GROWTH MONTEA IN EEN NOTENDOP Montea is een beursgenoteerd investeerder in logistiek vastgoed in België, Nederland en Frankrijk. Ons team van logistieke vastgoedexperts creëert samen met de klant de ideale vastgoedoplossing. Wij bouwen dit logistiek vastgoed niet enkel samen met en op maat van de klant, we behouden het eveneens lange termijn in portefeuille. Al onze gebouwen bevinden zich op belangrijke logistieke kruispunten en voldoen aan de strengste normen. Hierdoor is Montea een referentiespeler op de logistieke markt en een waardevolle partner voor haar huurders. We blijven steeds gefocust op de toekomst want we willen oplossingen bieden die tegemoet komen aan de nieuwe uitdagingen van onze klanten. Innovatie is ons doel. Dit doel streven we na in samenwerking met onze klanten en onze partners. Met een sterke visie op de toekomst helpen wij onze huurders graag groeien. MONTEA BIEDT U: Rent a warehouse U wenst een opslagruimte te huren? Een selectie van gebouwen in Nederland, België en Frankrijk is beschikbaar voor verhuur. Build-to-suit Samen bouwen we uw kwalitatieve en duurzame magazijn. Zo huurt u een logistiek gebouw dat volledig past bij uw visie en behoeften. Sale & rent-back Uw vastgoed omzetten in werkkapitaal? Dat kan! Wanneer u ons uw magazijn verkoopt, kunt u het nadien weer van ons huren. Voor meer informatie: Hylcke Okkinga +31 (0) 88 2053 888 26 - Logistiekvastgoed 2017 Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg

Borghese Logistics. Deskundig met lef. Beloofd. Borghese Logistics ontwikkelt en realiseert hoogwaardig logistiek vastgoed. Van concept tot realisatie brengen wij met ons hechte team uiteenlopende bouwwensen tot stand. Zo bouwen wij momenteel in het havengebied van Amsterdam een nieuw, duurzaam distributiecentrum van in totaal 67.000 m². Dit project ‘Kaapstadweg’ ligt op een gewilde plek dicht in de buurt van luchthaven Schiphol. De oplevering van fase I (20.000 m²) staat gepland voor Q2 2017. Momenteel is er nog 10.000 m² verhuurbaar. Kaapstadweg is een mooi project waar we trots op zijn! Heeft u ook ingewikkelde logistieke vraagstukken? We zetten daar graag onze vlieguren voor in. Want wij zorgen voor oplossingen. Beloofd. www.borgheselogistics.nl Logistiekvastgoed 2017 - 27

JLL: platform voor integrale dienstverlening In een tijdperk waarin marktcondities en vastgoedwensen zich sneller wijzigen dan ooit, hebben steeds meer ondernemers veelzijdige informatie en diepgaande analyses nodig. Zij willen gefundeerd toekomstbestendige besluiten nemen, die maximaal renderen. JLL is zich terdege bewust van de complexiteit van de hedendaagse besluitvorming en legt zich toe op integrale dienstverlening. B ij JLL staat de opdrachtgever centraal. “Wij zijn ervan overtuigd dat het succes van JLL is te danken aan onze multidisciplinaire bijdrage aan het succes van onze opdrachtgevers,” bevestigt Bas Geijtenbeek, head of Agency Industrial & Logistics van JLL. “We zijn gewend te opereren als platform voor integrale dienstverlening en weten wie we wanneer waarvoor intern moeten inzetten. De ervaring heeft ons geleerd dat de samenkomst van verschillende expertises leidt tot de meest optimale uitkomsten voor onze klanten. Ons dienstverleningspakket is daarbij zo breed of zo smal als nodig is om hun ambities waar te maken.” Industrieel en logistiek vastgoed Het Agency Industrial & Logistics team van JLL houdt zich bezig met de verhuur en verkoop van industrieel en logistiek vastgoed. Daarnaast is het team sterk in herontwikkelingslocaties en de verhuur van niet-alledaagse objecten, zoals een oude havenloods. Het wordt niet alleen ingeschakeld voor advies op het gebied van (her) onderhandelingen van contracten, maar bijvoorbeeld ook voor het vergroten van de aantrekkingskracht van bedrijfsruimte. Diepgaande analyses “Hoewel opdrachtgevers meestal niet als eerste bij ónze afdeling binnenkomen, zijn wij bij vrijwel alle nationale transacties betrokken,” zegt Sven Bertens, die verantwoordelijk is voor de afdeling Research Advisory van JLL. “Onderzoek is één van de belangrijkste pijlers van JLL’s activiteiten, zeker binnen de complexe en snel veranderende, (inter)nationale logistieke vastgoedmarkt. Wij beantwoorden graag aan de groeiende vraag naar diepgaande analyses van marktgegevens en hanteren innovatieve onderzoekmethodieken bij onder andere onze haalbaarheidsstudies.” De afdeling Research Advisory adviseert ook JLL’s eigen beleggings-, aan- en verhuurspecialisten bij locatiekeuzen en het onderbouwen van financiële vooruitzichten. Het team kan verder wereldwijd putten uit de expertise van vele researchcollega’s. Bertens: “Dat betekent dat we niet alleen de trends en ontwikkelingen van logistieke hotspots volgen, maar bijvoorbeeld ook snel expertise binnen bereik hebben van collega’s, die zijn betrokken bij vastgoedontwikkelingen rond internationale multimodale locaties. Trends op het gebied van offshoring & reshoring en e-commerce en daarmee samenhangende vragen, zoals ‘Waar zijn mijn klanten gevestigd?’, ‘Waar komen de producten vandaan?’ en ‘Hoe moet ik kijken naar de transportkosten op 28 - Logistiekvastgoed 2017

de langere termijn?’ maken dat het niet meer gaat om de ‘korte klap’. Partijen moeten intern kunnen verantwoorden waarom zij tot bepaalde keuzen komen. Wij kunnen hen helpen met het onderbouwen van business cases, die zij vervolgens kunnen gebruiken voor implementatie.” Gebruikers Het team van Jeroen Smit, head of Tenant Representation bij JLL, adviseert gebruikers van industrieel en logistiek vastgoed en biedt (totaal)ondersteuning op vastgoedgebied bij consolidaties en relocaties. Daarbij kan het gaan om vastgoed in eigendom of het huren van een pand. Strategisch portefeuille advies en begeleiding bij nieuwbouw of heronderhandelingen behoren ook tot de expertise van het team. JLL’s Tenant Representation Industrial & Logistics team is een lange termijnpartner voor zowel ‘corporates’ als het MKB. Smit: “Voor ‘corporates’ is vastgoed een belangrijk middel om de ‘core business’ te laten floreren. Daarom is het essentieel dat Over JLL JLL is een professionele en financiële dienstverlener op het gebied van commercieel vastgoed en beleggingsmanagement. In Nederland heeft het bedrijf vestigingen in Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven. Van daaruit realiseren zo’n 200 veelzijdige experts de ambities van gerenommeerde bedrijven en organisaties in uiteenlopende sectoren, waaronder industrie in en nabij zee- en binnenhavens en transport en logistiek. Mondiaal opereert JLL met ruim 77.000 medewerkers vanuit 300 kantoren in meer dan 80 landen. JLL focust zich binnen haar werkterrein al zo’n 200 jaar op ambitieuze uitdagingen en duurzame relaties. Totaaloplossingen realiseert het bedrijf via nationale en internationale teams van vastgoed- en financiële experts. Met hun marktkennis en inzicht in ontwikkelingen stimuleren deze experts opdrachtgevers vooruitstrevend en succesvol te zijn in een wereld waarin marktcondities en vastgoedwensen voortdurend veranderen. we breed kunnen adviseren en de impact van bepaalde scenario’s vooraf kunnen laten zien.” Kennisbundeling JLL is in staat om voor te nemen vastgoedbesluiten alle benodigde (inter)nationale kennis en inzichten optimaal te bundelen, volgens Smit. “Onze bedrijfsomvang en werkwijze maakt dit mogelijk,” voegt hij daaraan toe. “Zo kunnen wij bij een vraagstuk of pitch voor een aankoopportefeuille op het gebied van onder meer industrieel en logistiek vastgoed onze expertise in verhuur en beleggen gecombineerd op tafel leggen. Gebaseerd op zowel het verleden als op nieuwe trends en ontwikkelingen kunnen we vanuit meer afdelingen als éénheid taxaties, research en goed onderbouwde cijfers aanbieden.” Beleggingen JLL kan bovendien bogen op in vele decennia verzamelde kennis en ervaring. “Zo kunnen wij hoogstaande dienstverlening bieden en adviezen op maat leveren aan (potentiële) eigenaren, die voor ingewikkelde industriële en logistieke beleggingsbeslissingen staan,” zegt Frans Landmeter. “Maar ook beleggers in kantoor-, winkel- en residentieel vastgoed krijgen bij ons de juiste specialisten aan tafel. Landmeter is verantwoordelijk voor de afdeling Capital Markets Industrial & Logistics van JLL. “Wij richten ons op perspectiefrijke, duurzame relaties,” zegt hij. “Daarom wijzen we op nieuwe kansen en belichten we alle aspecten die van belang zijn bij vastgoedinvesteringen.” Landmeter merkt ook dat opdrachtgevers steeds vaker met een ruimere blik kijken naar vastgoed of prijs. “Voor velen hoeven we de voordelen niet op een rijtje te zetten,” beaamt hij. “Zij zijn op zoek naar integrale dienstverlening van een betrouwbare partij, die met brede know-how full-service kan bieden.” ‹‹ Meer informatie: JLL Bas Geijtenbeek, head of Industrial & Logistics Strawinskylaan 3103, 1077 Amsterdam 020 – 5 405 405 www.jll.nl Logistiekvastgoed 2017 - 29

Schiphol Trade Park komt tot leven Anne Peters ‘We zijn begonnen!’, antwoordt salesmanager Anne Peters van gebiedsontwikkelaar SADC (Schiphol Area Development Company) enthousiast. De vraag was wat de status is van Schiphol Trade Park, het nieuwe bedrijventerrein waar circulaire economie en innovatie aan de basis van de ontwikkeling staan. Van de 142 ha uitgeefbare grond in het akkerlandgebied onder de rook van Schiphol worden dit jaar de eerste kavels ontwikkeld. ‘W e gaan starten met de logistieke ontwikkelingen van Somerset Capital Partners/ AM Real Estate Development en Delta Development Group, ontwikkelaars van naam met kavels van formaat op Schiphol Trade Park’, verduidelijkt Peters. ‘Ze hebben de potentie om hoogwaardige vierkante meters neer te zetten en te vermarkten.’ (zie de tekstkaders op deze pagina’s) Schiphol Trade Park is opgedeeld in zes vestigingsmilieus: Logistics Zone, Green Datacenter Campus, Energyhub, A4-Skyzone, Valley en Trade & Logistics Campus. Het goed bereikbare en strategisch in de Randstad gelegen bedrijvenpark heeft ook een missie. ‘Wij willen koploper zijn in termen van duurzaamheid en innovatie’, zegt Peters. ‘Schiphol Trade Park is een van de weinige locaties die een BREEAMcertificering heeft voor gebiedsontwikkeling. Het meest duurzame en circulaire bedrijventerrein van Europa ligt op vijf minuten van onze nationale luchthaven en heeft een directe eigen ontsluiting vanaf de snelweg A4. De locatie is ook prima bereikbaar met hoogwaardig openbaar vervoer, per fiets en te voet. Het treinstation van Hoofddorp en de 30 - Logistiekvastgoed 2017 ‘Circulair vastgoed op toplocatie’ Flexibiliteit, circulair en efficiency. Dat zijn de kernbegrippen in het concept van het hoogwaardige bedrijfsgebouw dat Delta Development Group gaat realiseren in de Logistics Zone op Schiphol Trade Park. Het pand zal passen in de circulariteit die kenmerkend is voor het bedrijvenpark. Eind dit jaar start de bouw waarna medio 2018 de oplevering is gepland. Het project voorziet in de realisatie van bedrijfsruimten met kantoren en showrooms. De units zijn kleiner dan gebruikelijk in logistiek vastgoed. ‘We werken hier in een andere markt. Met units van circa 2.000 m2 die aan elkaar te koppelen zijn tot maximaal zes, creëren wij veel flexibiliteit’, zegt logistiek vastgoedontwikkelaar Dries Castelein van Delta Development Group. ‘De mogelijkheden om bedrijfsruimte te combineren met multifunctionele ruimte, die kan worden gebruikt als showroom, test- en productieruimte én kantoor, maken het project geschikt voor een brede groep gebruikers. Ik denk dan aan regionale handelsondernemingen, logistieke dienstverleners, fashion- en hi-techbedrijven. We verwachten ook startups uit de Valley van Schiphol Trade Park die in dit gebouw kunnen doorgroeien.’ Demontabele elementen De circulariteit komt terug in de bouwtechniek en de materiaalkeuzes. ‘We hebben al ruime ervaring met het ontwikkelen van circulaire gebouwen en de voordelen die dit biedt voor de gebruikers. Deze ontwerpfilosofie is veelomvattend en kent ook aspecten die zo op het oog niet meteen opvallen. Zichtbaar is dat het object modulair is opgebouwd en demontabele elementen bevat. Daarmee is het gebouw aanpasbaar en dit zorgt ervoor dat het in de toekomst geschikt is voor nieuwe gebruikers. De units krijgen een eigen invulling van de gevel, om onderscheidend te zijn.’ Bouwen op deze manier is een keuze waaraan een prijskaartje hangt. ‘Maar dan krijg je wel een heel goed gebouw met een uitstekend werkklimaat, waarvan de huurders dagelijks profiteren’, benadrukt Castelein. ‘Uiteindelijk draag je bij aan een betere toekomst. Delta Development Group onderschrijft namelijk de noodzaak van de transitie van een lineaire naar een circulaire economie. We demonstreren op de toplocatie Schiphol Trade Park graag onze voortrekkersrol.’

Meer informatie over de Logistics Zone op Schiphol Trade Park: www.schipholtradepark.nl Contactpersonen: Anne Peters en Raisa Knibbe a.peters@sadc.nl r.knibbe@sadc.nl Raisa Knibbe vrije busbaan van de Zuidtangent liggen op een steenworp afstand. ‘Behalve de goede bereikbaarheid heeft Schiphol Trade Park nog meer te bieden’, vult projectmanager Raisa Knibbe aan. ‘Via de rechtstreekse Ongestoord Logistieke Verbinding staat lading in korte tijd op het Schipholplatform. De werkomgeving is relaxed met veel groen en water. En de gebouwen en de locatie zijn waardevast.’ Dat laatste heeft alles te maken met de verschillende duurzaamheidsmaatregelen, de multimodale connectiviteit (personen, goederen, energie en data) en de gunstige ligging. Flexibiliteit Op Schiphol Trade Park is 20 ha aangewezen als Green Datacenter Campus. Het moet een efficiënt en duurzaam datacenter-ecosysteem worden voor de Metropoolregio Amsterdam. Knibbe: ‘De datacentersector groeit met 15 procent per jaar. Als gebiedsontwikkelaar spelen we in op die ontwikkeling.’ In het bestemmingsplan, dat op dit moment wordt gemaakt, wordt voorzien dat de grond eenvoudig aan de Logistics Zone kan worden toegevoegd als de markt daar om vraagt. ‘Die flexibiliteit houden we er graag in’, aldus salesmanager Peters. Circulair aanbesteden Het bouw- en woonrijp maken van het park en het onderhoud van de infrastructuur gaat, wat SADC noemt, ‘circulair worden aanbesteed’. Projectmanager Knibbe licht toe: ‘We willen een langdurige samenwerking met een consortium dat voor 15 jaar het werk gaat doen. Zo kunnen we deze partij ook uitdagen om te innoveren op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. We willen bijvoorbeeld weten met welk materiaal de entree-as wordt aangelegd in plaats van het traditionele asfalt. De voorbelasting van de entreeas bestaat trouwens uit het zand dat vrijkomt uit de reconstructie van de A9 – hoe circulair wil je het hebben?’ Tot slot wijzen Peters en Knibbe ook nog op de interessante A4-Skyzone waar bedrijven een plek kunnen vinden die zichtbaar willen zijn vanaf de snelweg. In de naastgelegen Energyhub komt ook een duurzaam tankstation dat onder andere ook gas (LNG/CNG), waterstof en elektra zal aanbieden. ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 31 Schiphol Trade Park Meer informatie over de logistieke ontwikkeling van Somerset en AM RED: Contactpersonen: Ernst Sweens en Levi Boerman esweens@somerset.nl levi.boerman@am.nl Somerset Capital Partners Meer informatie over de kleinere logistieke units van Delta: Contactpersoon: Dries Castelein dries.castelein@deltadevelopment.eu XL modern logistiek op multimodale locatie Eveneens in de Logistics Zone op Schiphol Trade Park gaan Somerset Capital Partners en AM Real Estate Development een logistiek warehouse van circa 55.000 m2 realiseren, op te splitsen in vier units. De omgevingsvergunning wordt op zeer korte termijn aangevraagd. De keuze voor Schiphol Trade Park past in de visie van Somerset Capital Partners en AM RED: ontwikkelen en realiseren van moderne logistieke gebouwen op hoogwaardige multimodale locaties. Aantrekkelijk is dat de locatie direct naast het Centraal Station van Hoofddorp ligt en dat men gebruik kan maken van de hotels, restaurants, winkels en verdere voorzieningen die Hoofddorp te bieden heeft. Ontwikkelaars Ernst Sweens en Levi Boerman van Somerset Capital Partners en AM RED kennen de potentie van Schiphol Trade Park. ‘De ambitie hier is om de duurzaamste werklocatie van Europa te worden waar circulaire gebiedsontwikkeling voorop staat. Wij dragen aan deze ambitie bij door voor het warehouse zo veel mogelijk duurzame of gerecyclede materialen te gebruiken. De ontwikkeling voldoet sowieso aan een BREEAM-certificering met vier sterren, wat een randvoorwaarde is op de locatie. Het dak wordt constructief voorbereid voor zonnepanelen, die een groot deel van de stroom voor het pand kunnen leveren.’ De ontwikkelaars werken het plan voor het warehouseproject nu verder uit. Ondertussen zijn er aanbiedingen gedaan aan verschillende grote internationale logistieke spelers. De verwachting is dat begin volgend jaar de eerste schop de grond in kan voor het gebouw. Multimodale locaties Somerset Capital Partners is een Nederlandse private vastgoedinvesteerder met een langetermijnfocus op het ontwikkelen van en beleggen in hoogwaardig bedrijfsmatig en logistiek vastgoed op multimodale locaties. AM RED levert innovatieve oplossingen voor huisvesting in commercieel vastgoed. Zij ontwikkelt projecten niet alleen in opdracht van klanten maar ook deels voor eigen rekening en risico. AM RED maakt onderdeel uit van BAM Bouw & Vastgoed.

Een maatpak creëren rond de logistieke operatie Delin Capital Asset Management is een Engelse private asset manager en investeerder in logistiek vastgoed. “Hoogwaardige dc’s op de betere locaties in Engeland en de Benelux”, zegt commercieel directeur Gerwin Vos. Samen met development director Bart de Sitter vormt hij het bruggenhoofd in Nederland. H et bedrijf werd in 2012 in Engeland gestart en heeft inmiddels bijna zeshonderd duizend vierkante meter logistiek vastgoed in portefeuille. Behalve het aankopen van bestaande distributiecentra ontwikkelt Delin nu ook voor eigen risico. Hiervoor neemt het grondposities in, zoals in Roosendaal. Lidl Roosendaal “Borchwerf in Roosendaal heeft inmiddels een volwassen signatuur met gevestigde namen”, zegt Vos. “Daarom namen we daar een grondpositie in van zeven hectare met als doel om daar 36.000 vierkante meter op risico te bouwen. Dat was het plan, maar toen kwam Lidl met hun vraag.” Het basisplan werd omgebouwd naar een maatwerkplan van 58.000 vierkante meter voor het e-commerce distributiecentrum van de Duitse supermarktketen. Atlas Park Delin heeft in Nederland op de belangrijkste transportassen logistiek vastgoed. Het betreft een grootschalige campus verdeeld over zeven gebouwen op Atlas Park Amsterdam en verschillende distributiecentra in Waddinxceen, Born en op diverse logistieke hotspots in Noord-Brabant. “Allemaal jong vastgoed. Voor Atlas Park bereiden we momenteel fase I van de uitbreiding voor; twee gebouwen van in totaal 36.000 vierkante meter. Gebruikers kunnen bij ons al vanaf 4.000 vierkante meter hoogwaardige opslagruimte verkrijgen. In de Amsterdamse Haven en op korte afstand van Schiphol. De totale uitbreiding die we kunnen realiseren kan oplopen tot 150.000 vierkante meter.” Conceptmatig meedenken “Delin heeft heel veel logistieke kennis in huis dus bij het ontwerpen van de gebouwen kunnen we creatief en goed meedenken. Bart heeft zelf aan de gebruikerskant gewerkt en kan uitstekend conceptmatig meedenken”, zegt Vos. “Een maatpak creëren rond de logistieke operatie van onze klant, dat is wat we doen. In Roosendaal is het ontwerp afgestemd op de operationele wensen van Lidl, rekening houdend met de conveyor-lijnen, de picking tower en de magazijnstellingen. De bouw van het pand en de installatie van het ‘inbouwpakket’ van de huurder worden naadloos op elkaar afgestemd.” Arbeidsmarkt Het nieuwe Lidl-magazijn betreft een intensieve operatie. Er zijn 1.200 medewerkers nodig die gaan werken in drie shifts. “Je hebt dus niet alleen operationele ruimtes nodig, maar ook sociale. We geven veel aandacht aan dat werkcomfort. Dat is in het belang van de huurder, want de arbeidsmarkt wordt de cruciale factor, of is het misschien al. De strijd om de werknemer – van laag tot hoog opgeleid – wordt steeds groter. Als ontwikkelaar heb je dus niet alleen logistieke kennis nodig; we helpen onze klanten ook inzicht te verkrijgen in de regionale arbeidsmarkt. Zeker bij buitenlandse vestigers is dat van toegevoegde waarde.” Trends De trend naar XXL-warehouses wordt ook door Vos onderkend. “Terwijl het aanbod aan kavels beperkt is. Maar de beschikbaar“In het belang van de huurder geven we bij het ontwerp veel aandacht aan werkcomfort” 32 - Logistiekvastgoed 2017

Bart de Sitter Gerwin Vos Bart.deSitter@dc-am.co.uk Gerwin.Vos@dc-am.co.uk www.dc-am.co.uk Artist Impressie fase I, uitbreiding Atlaspark Amsterdam heid van voldoende mensen in de juiste kwaliteit is denk ik essentiëler. De beschikbaarheid van grond op locaties met een te krappe arbeidsmarkt is geen goede combinatie.” Logistieke operaties worden steeds complexer en dat heeft gevolgen voor het personeelsbestand, zegt Vos. “Je hebt hoogopgeleid personeel nodig over de volle breedte van de bedrijfsvoering. Dus ja, grond wordt schaarser, maar we zien ook gebruikers die hun volumes maximaliseren om niet vast te lopen op de arbeidsmarkt.” Vanwege het succes met het eerste project op Borchwerf heeft Delin zijn oog inmiddels laten vallen op een volgende kavel in Roosendaal, om dat op eigen risico te ontwikkelen. “Wij geloven sterk in West-Brabant als logistieke hotspot.” ‹‹ Artist impressions project Wagonstraat, Roosendaal (Borchwerf) Delin is gevestigd in het World Trade Center in Rotterdam. De Nederlandse vestiging wordt op dit moment uitgebreid met twee projectmanagers. De samenwerking met het hoofdkantoor in Londen is intensief. Vos: “We hebben specialisten in huis op alle relevante werkgebieden met ervaring in diverse landen. Die internationale expertise is ook deel van ons onderscheidend vermogen.” Logistiekvastgoed 2017 - 33

Alles draait om integer ondernemerschap. Dus een principe kost nooit te veel. Wij geloven in integriteit en in een uniforme gedragscode. Daarom investeert NVM Business in permanente educatie voor onze leden en staan onze kernwaarden daarin centraal: deskundig, vakmanschap, eerlijk en verantwoordelijk. We praten er graag met u over op de Provada, hal 10, stand 14.

SMARTLOG MOERDIJK 2 MOERDIJK 2 Nieuw te ontwikkelen hoogwaardig distributiecentrum SMARTLOG MOERDIJK 2 gelegen aan de Westelijke Randweg te Moerdijk. De ontwikkeling omvat 6 gebouwen met eigen kantoorruimte met een totale oppervlakte van ca. 101.225 m². Het complex is voorzien van een sprinklerinstallatie (ESFR met centrale bluswatervoorziening) en een CO² gasblusvoorziening waardoor de gebouwen naast de opslag van koopmansgoederen ook geschikt kunnen zijn voor de opslag van ADR goederen. DC 1 (ADR- EN KOOPMANSGOEDEREN) Warehouse Mezzanine Kantoor 17.651 m² 1.310 m² 836 m² DC 2 (KOOPMANSGOEDEREN) Warehouse Mezzanine Kantoor 22.638 m² 2.595 m² 569 m² FASE 2 (ADR- EN KOOPMANSGOEDEREN) Warehouse Mezzanine Kantoor 47.934 m² 4.766 m² 2.488 m² AANTAL DOCKS 1 per 800 m² MAX HOOGTE (m) 10.5 / 12.2 VLOERBELASTING (kg/m) 4.000 / 5.000 BRANDPREVENTIE ESFR / CO² A17 7 Km RTM 52 Km AMS 103 Km ca. 7 Km Logistiekvastgoed 2017 - 35 MAASBOULEV ARD 7 3114 HB SCHIEDAM T+31 ( 0 ) 10 426 44 55 E INFO@DHG.NL WWW .DHG.N L VERHUURD VERHUURD

Lelystad Airport businesspark biedt ruimte voor ontwikkeling Lelystad Airport Businesspark is een dynamische plek waar logistieke bedrijven ruimte krijgen zich te ontwikkelen en te groeien en waar innovatie en duurzaamheid centraal staan. H et 140 ha grote businesspark, gelegen tussen de A6 en Amsterdam Lelystad Airport, biedt hetgeen waar de logistieke sector behoefte aan heeft; ruime kavels, die voor 100 procent bebouwbaar zijn en waarop tot 30 meter hoog gebouwd mag worden. ‘Met Amsterdam-Lelystad Airport in de achtertuin, grenzend aan de A6 en N302 en op steenworp afstand de containerterminal/overslaghaven Flevokust is LAB goed ontsloten’, vertelt Rob Verhoeff, directeur van Lelystad Airport Businesspark enthousiast. ‘In het jonge en vooruitstrevende Flevoland kijken we graag op een nuchtere manier naar de toekomst. We zijn recht door zee en houden ervan om innovaties uit te proberen en toe te passen. Door deze pioniersmentaliteit is het geen wonder dat het gebied rondom AmsterdamLelystad Airport continu in ontwikkeling is.’ 36 - Logistiekvastgoed 2017 Investering Er wordt nu en in de komende jaren flink in het unieke gebied geïnvesteerd. Zo wordt hard gewerkt aan een nieuwe luchthaven, nieuwe wegen, een containerterminal/overslaghaven en verbeterde treinverbindingen. In 2019 opent de nieuwe luchthaven haar deuren en de containerterminal en overslaghaven zijn eind dit jaar al gereed. Lelystad is upcoming en trekt bedrijvigheid aan! Bereikbaarheid Lelystad Airport Businesspark biedt bedrijven een uitstekend bereikbare vestigingslocatie, aan de rand van de Randstad. Het bedrijventerrein ligt op het kruispunt van de A6 en de N302. ‘Of u nu klanten heeft de in de Randstad, Flevoland, Noord-Holland, Overijssel of Noord-Duitsland, u bereikt ze doorgaans filevrij. Daarnaast heeft

u directe toegang tot Amsterdam Lelystad Airport en arriveert u na 40 minuten rijden op Schiphol Amsterdam. Op dit moment starten we rondom Lelystad Airport Businesspark met proeven om de verkeersintensiteit te meten om nu en in de toekomst optimale bereikbaarheid te garanderen’, vertelt Serge Hollander van Lelystad Airport Businesspark. Toekomstgericht ‘We bieden onze klanten een hoogwaardige werklocatie. Lelystad Airport Businesspark was het eerste bedrijventerrein die het BREEAM certificaat voor gebiedsontwikkeling kreeg. Verder willen we voorop lopen op het gebied van innovatie en vormen daarbij een ‘living LAB’ voor veel nieuwe initiatieven. We hebben niet alleen oog voor de huidige wensen van ondernemers, maar spelen ook in op de toekomst. Arbeidspotentieel De jongste provincie van Nederland beschikt over een aantrekkelijk woon- en werkklimaat. ‘Het arbeidspotentieel is groot. Flevoland heeft gemiddeld de jongste beroepsbevolking van de Amsterdamregio en daar kunnen logistieke bedrijven van profiteren. We zijn er trots op dat de arbeidsmoraal van de werknemers in onze provincie nog ouderwets hoog is’, vertellen Verhoef en Hollander. - Centraal in Nederland - Goede lokale en regionale arbeidsmarkt - Aantrekkelijke woningmarkt - Amsterdam-Lelystad Airport naast de deur - Binnen 40 minuten op Amsterdam Airport Schiphol - Perfect bereikbaar: directe aansluitingen op de A6 en N302 - Groen, hoogwaardig, SMART en duurzaam (BREEAM-gecertificeerd) - Kavels flexibel in te delen - Lage bouwkosten - Kort vergunningstraject Lage bouwkosten Op Lelystad Airport Businesspark krijgen bedrijven de ruimte zich te ontwikkelen en te groeien. Dankzij de uitstekende bodemgesteldheid en het korte vergunningstraject kunt u snel en tegen lage bouwkosten bouwen. Kavels (van 5000 m2 Daarnaast kunt u verschillende ruimten in hoogwaardige, flexibele en duurzame logistieke verzamelgebouwen huren. of 2 ha of meer) zijn per direct beschikbaar. ‹‹ #1 Logistiekvastgoed 2017 - 37

LOGISTAAL, uniek circulair staalconcept van van den brink Staalbouw Van den Brink Staalbouw uit Barneveld is in beweging. Met LOGISTAAL bedacht het innovatieve staalbedrijf een uniek circulair concept voor nieuwbouw van logistiek vastgoed. Een goed doordachte ontwikkeling, snel, voordelig en goed. De draagconstructies uit staal, zijn efficiënt ontworpen, geschikt voor hergebruik, demontabel en waardevast. LOGISTAAL biedt zelfs een terugkoopgarantie aan. Het stalen casco is geschikt voor het aanbrengen van onder andere sprinklervoorzieningen, borstweringen, dak- en gevelbeplatingen, ramen, deuren en docks. “I n het afgelopen jaar hebben wij voor diverse opdrachtgevers meerdere distributiecentra gebouwd. Telkens weer was de uitdaging om in een kort tijdsbestek een draagconstructie te ontwerpen, in staal of beton, of een combinatie daarvan, om deze uiteindelijke met een hoge bouwsnelheid te realiseren. Dat kunnen we, maar dat kan beter, daar moeten we iets op bedenken.” Aan het woord is Robert Kwintenberg, algemeen directeur van Van den Brink Staalbouw. Hij vervolgt: “We hebben gekeken naar de gemeenschappelijke deler van al deze draagconstructies. Hier hebben we vervolgens een concept op uitgewerkt, wat naadloos aansluit op verschillende windgebieden, dakbelastingen, vrije hoogtes, kantoren, mezzaninevloeren en kolomrasters.” 38 - Logistiekvastgoed 2017 Hét staalconcept voor distributiecentra LOGISTAAL is hét staalconcept voor distributiecentra. Het is nu mogelijk om direct prijzen af te geven voor de bouw van logistieke gebouwen en om snelheid te creëren in vergunningsfase en uitvoering. In het staalconcept zijn de staalberekeningen met staalconstructies, inclusief alle bouwkundige voorzieningen inbegrepen. Het concept is speciaal ontwikkeld voor bouwers in de logistieke sector, ter vervanging van de traditionele hoofdberekeningen en staalconstructies. Bewezen kwaliteit Voor warehouses in Vianen, Amsterdam, ’s-Heerenberg en Venlo heeft Van den Brink Staalbouw de draagconstructies geleverd

met het gedachtegoed van LOGISTAAL. Kwintenberg vertelt: ”Onze opdrachtgevers waarderen het enorm dat we naast verbeteringen in draagconstructies ook optimalisaties voorstellen in fundaties en pluvia. We schakelen snel, waardoor een kortere bouwperiode realiseerbaar is met een enorme reductie in de totale bouwkosten.” Vaste prijzen De staalprijzen blijven in beweging. Een risico voor ontwikkelaars, bouwers en beleggers. Dat weet Kwintenberg. Hij gaat hier anders mee om: “Omdat we met LOGISTAAL zelf het ontwerp maken, kiezen we voor de meest optimale staalprofilering wat betreft vorm, afmetingen, kwaliteit en hoeveelheid. Wij weten wat de markt doet en wij maken hierover afspraken met onze toeleveranciers. We hebben een deel van onze fabriek speciaal ingericht voor het maken van vakwerkspanten. Ons productieproces is verregaand geautomatiseerd. Je bent specialist, of je bent het niet. Een vaste prijs is een vaste prijs. Je moet niet achteraf komen met allemaal verrassingen. Daar houden mensen niet van.” Demontage Kwintenberg is ervan overtuigd dat bouwers een wezenlijke rol krijgen als toekomstige grondstofleverancier. En als je kunt monteren, kun je ook demonteren: “We helpen graag mee om bestaand leegstaand logistiek vastgoed te inventariseren op mogelijkheden voor demontage of herbestemming. Daarbij is ieder pand uniek. Door met elkaar in gesprek te gaan, komt er beweging en kunnen er mooie dingen ontstaan.” Terugkoopgarantie LOGISTAAL denkt na over aangepaste eigendomsmodellen, samenwerkingsverbanden met een nieuwe kijk op financiering, terugverdientijden Robert Kwintenberg en restwaardes. Dit past helemaal met de op komst zijnde circulaire economie. Afhankelijk van de vraagspecificatie en uitgangspunten maken ze een passend voorstel voor terugkoop of een andere vorm van hergebruik. “LOGISTAAL is eigenlijk een logisch gevolg op de kernwaardes van onze bedrijfsvoering: ”Gezond verstand gebruiken, flexibel zijn, afspraken nakomen en kwaliteit leveren” besluit Robert Kwintenberg. ‹‹ Meer informatie: www.brinkstaalbouw.nl www.logistaal.nl LOGISTAAL: - geoptimaliseerde circulaire draagconstructies voor warehouses - ontwerpverzekering inbegrepen - reductie in kosten voor fundatie en pluvia - bewezen staalconcept, uitstekende kwaliteit - korte voorbereidingstijd - hoge bouwsnelheid - geen verrassingen achteraf, vaste prijzen - terugkoopgarantie Logistiekvastgoed 2017 - 39

Medio 2018 eerste zeeschip aan de kade HoogTij: plug & play De start van de ontwikkeling van het zeehaventerrein HoogTij is begonnen. Nog voordat de klanten in kaart zijn gebracht, wordt de grond bouwrijp gemaakt, de kade gebouwd, de infrastructuur uitgerold en de vergunning klaar gelegd. “Voor de bedrijven die zich hier willen vestigen is het in feite straks plug & play”, zegt directeur Paul Pot van HoogTij, een samenwerking van Zaanstad en Havenbedrijf Amsterdam. Hij verwacht medio 2018 het eerste zeeschip via het Noordzeekanaal aan de kade te begroeten. D e Amsterdamse havenregio is een van ’s werelds belangrijkste logistieke knooppunten. Met een goederenoverslag van 95 miljoen ton per jaar is het de vierde haven van Europa. Het havengebied biedt faciliteiten voor transport, opslag en overslag van droge en natte bulk, stukgoed en containers. De realisatie van het haventerrein HoogTij is onderdeel van de ontwikkeling van een nieuwe zeehaven in het gebied tussen Amsterdam en Zaanstad. Het allereerste begin dateert van de periode 2007-2009, waarna de economische crisis het project goeddeels bevroor. Nu de markt weer aantrekt en alle belanghebbende partijen inzien dat er geïnvesteerd moet worden om de uitgifte en vestiging snel te laten plaatsvinden, zit er vaart in de 40 - Logistiekvastgoed 2017

Havengeld: één loket Zaanstad en Havenbedrijf Amsterdam (HbA) getuigen ook in een ander efficiencyproject van hun regionale samenwerking. Hierin staat de harmonisatie van de havengelden centraal. HbA gaat de exploitatie doen van het havengeld, en daarmee de inning voor Amsterdam en Zaanstad. Reders en schippers krijgen straks maar met één loket te maken, waaraan zij nog maar één keer havengeld betalen. ontwikkeling, zegt Alwin Westerbeek, netwerkontwikkelaar Economie van Zaanstad. “De opleving in de economie en het vertrouwen in de markt hebben dus een handje meegeholpen.” Slagvaardig en solide HoogTij ligt aan de noordkant van de Amsterdamse haven, en direct aan het Noordzeekanaal. Het totale terrein is 130 ha, waarvan 110 ha uitgeefbaar. Het haventerrein (het ‘natte’ deel) met een oeverlengte van circa 1.000 meter beslaat 27 ha en grenst aan het diepe water van het kanaal. In dit uitleggebied, waarvan de eerste kavels in de loop van dit jaar uitgeefbaar zijn, mogen bedrijven tot en met de zware milieucategorie 5.1 zich vestigen. Havenbedrijf Amsterdam (HbA) en de gemeente Zaanstad trekken samen met de provincie op in Ontwikkelingsbedrijf Haventerrein Westzaan BV (OHW). De regionale bundeling van de bestuurlijke, ambtelijke en commerciële krachten levert volgens Pot en Westerbeek een combinatie op die niet alleen slagvaardig maar ook solide en betrouwbaar is. Kade Binnen de samenwerking heeft OHW de eerste 10 ha grond verkocht aan de gemeente Zaanstad, die ze vervolgens in erfpacht aan het Havenbedrijf Amsterdam heeft uitgegeven. “Een mijlpaal in Logistiekvastgoed 2017 - 41 de lange geschiedenis van deze ontwikkeling”, zeggen beiden. Het Havenbedrijf gaat de kavels op zijn beurt in ondererfpacht uitgeven aan bedrijven die zich op het strategisch gelegen haventerrein willen vestigen. HbA is daarmee verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de ‘natte terreinen’ in HoogTij en de aanleg van de kade. OHW neemt de realisatie van het terrein, de noodzakelijke dijkverlegging en de infrastructuur voor zijn rekening. Gezamenlijk investeren ze circa € 40 miljoen. Serieuze belangstelling “Door het plug & play-concept dat wij nu aanbieden is de belangstelling serieus gegroeid”, zegt directeur Pot. “Waar bedrijven vroeger zelf de grond moesten kopen en investeren in de kade, wordt nu alles al voorbereid en geregeld. Op dit moment praten we met een groep bedrijven die geïnteresseerd zijn om zich op het haventerrein te vestigen. Westerbeek vult aan: “Het zijn havengebonden ondernemingen op het gebied van offshore, logistiek en dienstverlening voor de industrie. Ze willen deel uitmaken van de sterke economie in de metropoolregio. Niet alleen de goede bereikbaarheid via water maar ook over de weg maakt de locatie interessant.” De erfpachtconstructie geldt overigens niet voor de grond op het ‘droge’ terrein, waar al meerdere bedrijven zich hebben gevestigd. Tot slot wijzen Pot en Westerbeek erop dat zij zich willen focussen op duurzame ontwikkeling in samenwerking met de omgeving en de bedrijven die zich hebben gevestigd op HoogTij. Het aanbieden van het koude- en warmtenet van energiebedrijf ETECK is een eerste begin. <<

Baanstee-Noord in Purmerend: kavels in elke maat ‘Wat Baanstee-Noord te bieden heeft? Wil je de lange of de korte versie?’, lacht Peter de Lange. Hij is bij de gemeente Purmerend projectmanager voor de ontwikkeling van het nieuwe bedrijventerrein Baanstee-Noord. In gezelschap van strategisch adviseur acquisitie en bedrijventerreinontwikkeling Angélique van Hienen kiest hij voor de lange versie. H et Noord-Hollandse Purmerend heeft een verleden met de handel. De gemeente van nu 80.000 inwoners ontstond in de 14e eeuw als handelsnederzetting voor de visserij en scheepvaart. Door de later verkregen marktrechten groeide de stad uit tot het (vee)marktcentrum van de omgeving. Nog steeds noemt Purmerend zich de Marktstad – traditie moet je in ere houden. ‘De levendige handelsgeest van Purmerend willen we koppelen aan Baanstee-Noord’, zegt Peter de Lange. ‘We hebben 80 hectare uitgeefbare grond, waarvan nu de helft bouwrijp is tegen een marktconforme prijs. Een aantal bedrijven heeft zich hier inmiddels gevestigd of gaat dat binnenkort doen. Zij zijn actief in de branches food, automotive en bouw.’ Angélique van Hienen vult aan: ‘Verpakkingsbedrijf Harcotom, Mercuur Bouw en zorgaanbieder De Zorgcirkel kunnen we met trots de pioniers op Baanstee- Noord noemen. Zij waren de eerste die zich hier vestigden. Horecagroothandel Sligro De Kweker opent binnenkort haar deuren, gevolgd door autodealer Heron. Momenteel voeren we met belangstellende nieuwe bedrijven gesprekken.’ Snelheid aan voorkant Baanstee-Noord staat open voor ontwikkelaars, investeerders en eindgebruikers. Gegadigden voor een plek op het bedrijventerrein ontmoeten een 42 - Logistiekvastgoed 2017 gemeente die het hen in ieder geval gemakkelijk wil maken. Van Hienen: ‘We maken snelheid aan de voorkant van het proces, zodat bijvoorbeeld allerlei vergunningen, zoals de omgevingsvergunning, snel rond kunnen komen. Ondernemers willen geen rompslomp. We werken niet met een vaste kavelverdeling of ontwikkelaar. Partijen kunnen dus bij ons terecht voor een kavel op maat, van Amsterdam en Schiphol dichtbij Het 80 hectare grote bedrijventerrein BaansteeNoord in Purmerend, dat sinds 2014 bestaat, koestert zijn ligging en bereikbaarheid. Het grenst direct aan de recent verdubbelde N244, vlakbij afslag 6 van de A7. Met een ligging op nog geen kwartier rijden van Amsterdam en een half uur van luchthaven Schiphol is het een prima vestigingslocatie voor tal van bedrijven, waaronder zeker logistiek. Het terrein wordt de komende jaren in twee fasen verder ontwikkeld.

LEGENDA Inwoners Purmerend Purmerend en een straal van 10 km 80.000 inwoners zonnepanelenpark van ruim 8 ha aan de noordwest kant. Dit Solar Campus Purmerend is de grootste van Nederland in stedelijk gebied. Jaarlijks leveren de 22.000 zonnepanelen meer dan 5 miljoen kWh energie op, genoeg om zeker 1.400 huishoudens van groene stroom te voorzien. Het energiebedrijf levert de opgewekte stroom rechtstreeks aan lokale gebruikers, dus eventueel ook aan de 185.544 inwoners Purmerend en een straal van 20 km 1.121.826 inwoners Purmerend en een straal van 30 km 2.249.175 inwoners Purmerend en een straal van 40 km 2.823.101 inwoners (krap binnen ½ uur rijden). AMSTERDAM PURMEREND nieuwe bedrijven op Baanstee-Noord. ‘Duurzaamheid is ook voor ons bedrijventerrein een thema’, zegt Van Hienen. ‘We moedigen de nieuwe bedrijven en ondernemers aan duurzame aspecten in hun bouw- en andere plannen mee te nemen. Wij faciliteren hen graag met een adviserende duurzaamheidscoach.’ Projectmanager De Lange voegt daar nog aan toe, dat Baanstee- Noord is aangesloten op de verduurzaamde stadsverwarming die energie levert van de BioWarmteCentrale de Purmer. ‘Tot zover de lange versie over ons nieuwe bedrijventerrein’, zegt hij glimlachend. ‘Wie nog meer wil weten kan altijd op onze website baansteenoord.com kijken, of één van ons bellen.’ ‹‹ 1.000 vierkante meter tot 10 hectare. We hanteren een bouwhoogte tot maximaal 16 meter. Vanzelfsprekend kennen wij wel een programmering en beeldkwaliteitsplan op dit hoogwaardige en duurzame terrein.’ Uitstraling Aan de sfeer en de uitstraling van het bedrijventerrein zal de nodige aandacht worden besteed. Projectmanager De Lange licht toe: ‘We willen geen plek waaraan kraak noch smaak zit. We gaan het terrein aankleden met water- en groenpartijen, naast eigen parkeervoorzieningen voor de bedrijven. Baanstee-Noord krijgt wat we noemen ook een ecologische zone aan de randen. Dat geeft een fijn karakter en zorgt voor een zachtere verbinding met de bestaande omgeving die deels een woonfunctie heeft.’ Niet alleen het ondernemersklimaat is prima in Purmerend, ook de kwaliteit van wonen en recreeren staat goed aangeschreven. ‘We bouwen nog steeds nieuwe huizen om een vitale stad te blijven. We bieden onze inwoners een hoogwaardig ov-net dat hen in staat stelt om snel naar Amsterdam te kunnen, en terug. Wie dicht bij huis wil recreëren, heeft verschillende leisure-mogelijkheden waaronder een golfbaan’, aldus De Lange. Zonnestroom Opvallend element op Baanstee-Noord is het Peter de Lange, Projectmanager Bedrijventerrein Baanstee-Noord: pnm.de.lange@purmerend.nl Angélique van Hienen RVGME, Strategisch adviseur acquisitie en ontwikkeling bedrijven terreinen: a.v.hienen@purmerend.nl www.baansteenoord.com Gemeente Purmerend Purmersteenweg 42, 1441 DM Purmerend Logistiekvastgoed 2017 - 43 20 km 30 km 40 km

Nederland is logistieke hotspot binnen Europa Nederlandse logistieke centra behoren tot de beste en meest competitieve van Europa. Zij scoren zowel goed op het gebied van kwaliteit als kosten, zo blijkt uit het onderzoek ‘Benchmarking Nederlandse regio’s vanuit een supply chain perspectief’. 44 - Logistiekvastgoed 2017

Nederlandse logistieke centra ook competitief op het gebied van kosten voor de totale keten. N ederland vormt voor producten van over de hele wereld de toegangspoort tot Europa. Deze positie heeft er mede toe geleid dat logistieke centra in ons land zich hebben ontwikkeld tot geduchte concurrenten van logistieke centra in andere West-Europese landen. Dat valt te concluderen uit de studie die logistieke vereniging NDL/HIDC heeft laten uitvoeren naar de concurrentiekracht van negen Nederlandse locaties ten opzichte van negen buitenlandse locaties voor acht typen distributiecentra (specifieke cases per branche en verschillend in geografisch beleveringspatroon). Het onderzoek is gedaan door Buck Consultants International in opdracht van de Topsector Logistiek samen met drie regionale ontwikkelingsmaatschappijen (BOM, LIOF, Oost NV), de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam en de Luchthaven Schiphol. Excellente kwaliteit De Nederlandse logistieke centra scoren met name zeer goed op kwaliteit, vooral die locaties die in het binnenland zijn gelegen. Het succes van deze logistieke centra is toe te schrijven aan verschillende factoren, zoals een goede fysieke infrastructuur, heldere arbeidswetgeving en gunstige voorwaarden op het gebied van belasting en invoerrechten. Daarnaast liggen ze relatief dicht bij hun belangrijkste afzetmarkten. De condities voor Europese distributiecentra om hier in Nederland een vestiging te openen zijn dan ook uitstekend, aldus het rapport. Naast de excellente kwaliteit zijn de Onderzoeksopzet Voor Nederland zijn de locaties, Zuid-Limburg, Tilburg, Moerdijk, Schiphol, Amsterdam, Tiel, Nijmegen, Rotterdam in het onderzoek opgenomen. Die zijn vergeleken met Duisburg, Frankfurt en Leipzig in Duitsland, Antwerpen, Genk en Luik in België, Lille (Frankrijk), Londen (Groot-Brittannië) en het Poolse Gdansk. Voor 8 typen distributiecentra - medische technologie, pharma, lifestyle, agrifood, e-commerce, high tech, chemicals en spare parts- is gekeken hoe de Nederlandse logistieke centra scoren ten opzichte van hun buitenlandse concurenten. Daarvoor is een benchmark ontwikkeld waarin ze aan de hand van 5 kostenfactoren (zoals vracht-, arbeids- en vastgoedkosten) en 26 kwaliteitsfactoren (ondermeer bereikbaarheid over de weg, nabijheid van luchthaven, beschikbaarheid en kwaliteit van arbeidskrachten) met elkaar zijn vergeleken. Zeer concurrerend op lifestyle en chemie Als we de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek op een rijtje zetten zien we dat de Nederlandse locaties zowel uit kosten- als uit kwaliteitsperspectief zeer concurrerend zijn voor distributie van lifestyle- en chemievracht, vergeleken met de onderzochte Europese distributiecentra. De Nederlandse kwalitatieve voorsprong zorgt eveneens voor een sterke concurrentiepositie bij de regionale fulfillmentcentra (e-commerce distributie), regionale distributiecentra voor pharma en bij de Europese distributiecentra voor medische technologie en spareparts. Wanneer het gaat om arbeidsintensieve faciliteiten zijn de Oost-Europese locaties op kosten concurrerender, maar wel tegen een lagere kwaliteitsscore, bijvoorbeeld op het gebied van High Tech. Dit komt volgens de onderzoekers doordat een belangrijk deel van de productie en de markt in Centraal en Oost-Europa ligt. Vanuit kwalitatief perspectief scoort Nederland hier echter ook uitstekend. ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 45

TE HUUR: DC APPELWEG, MOERDIJK Object Op bedrijventerrein Moerdijk ontwikkelt Exeter Property Group in samenwerking met Heembouw Ontwikkeling dit zeer hoogwaardige en duurzame 29.000 m² grote distributiecentrum. De kavel ligt op korte afstand gelegen van afslag 26 van de A17 welke verbonden is met de rijkswegen A16 en A59. Het object is zowel in zijn geheel als in 2 delen te verhuren, waarbij elk deel apart ontsloten wordt. Kerngegevens • Totaal 28.562 m² • 23.899 m² distributieruimte • 3.421 m² mezzanine vloer (optioneel) • 1.242 m² kantoorruimte (2 bouwlagen) • perceel is 39.994 m² • Beschikbaar per eind 2017 Ontwikkelaar Roniek Bannink Tel. +49 173 423 9650 exeterpg.com Bouwer Rolf Verdel Tel. 071 332 00 50 heembouw.nl Verhuurinformatie Marcel Hoekstra Tel. 088 989 98 98 industrial.nl 46 - Logistiekvastgoed 2017 industrial.nl Opleveringsniveau distributiecentrum • stapel hoogte van de hal 12,20 meter • max. vloerbelasting: hal 5.000 kg/m² / mezzanine 800 kg/m² • Super vlakke vloer • ESFR K22 sprinklerinstallatie • 2 overheaddeuren (4.0 x 4.2 m) met aansluiting op het maaiveld • 24 elektrisch bedienbare loading-docks met levellers • 20 acculaadstations • brand- en ontruimingsalarm, brandslanghaspels • verwarming middels heatingsysteem en ecofans • het buitenterrein afsluitbaar middels schuifpoort

LOGISTIEKE KENNIS, LANDELIJK GEBUNDELD DYNAMIS LOGISTIEK bouwt op een landelijke dekking en meer specifiek de aanwezigheid van Dynamis partners op vrijwel alle logistieke hotspots in Nederland. Dynamis Logistiek speelt snel in op vragen vanuit de markt en beschikt over uitgebreide kennis van de mogelijkheden van logistieke locaties en objecten. Daarnaast houdt dit team zich bezig met taxaties en huisvestingsvraagstukken op Logistiek vastgoed gebied. VOOR EEN VRIJBLIJVEND, INFORMATIEF GESPREK BEL 073 80 000 08 Logistiekvastgoed 2017 - 47

Can-Pack In de huid van de gebruiker kruipen om toegevoegde waarde te leveren Een bedrijf dat wil uitbreiden, gaat doorgaans naar een makelaar, ontwikkelaar, aannemer of architect. Maar je moet niet denken vanuit beschikbare kavels, of bakstenen, maar vanuit de bedrijfseconomische vraagstukken. Dat is de filosofie van Archicom en daarvoor ga je op zoek naar de vraag achter de vraag, vertelt Tom Horstink. “Eigenlijk zijn wij een beetje een vreemde eend in de bijt.” “W e zijn namelijk geen ontwikkelaar, maar we ontwikkelen wel. We zijn geen makelaar, maar brengen wel transacties tot stand. We zijn geen investeerder, maar zorgen wel voor financiële oplossingen. We adviseren, creëren, ontwerpen, engineeren en brengen partijen samen én verder. We zijn meer dan alleen een architecten- en ingenieursbureau”, zegt Horstink. Samen met Serge Hoppenbrouwers en Daniël Blankespoor legt hij uit wat Archicom bijzonder maakt. Juiste oplossing vinden “Wij kruipen namelijk in de huid van de gebruiker en helpen hem bij het vinden van de juiste oplossing die toegevoegde waarde oplevert”, legt Horstink uit. Archicom kan dat omdat het al sinds 1986 kennis heeft van allerlei bedrijfsprocessen, vooral in de logistiek en productie, zoals inrichtingen, mechanisatie, productielijnen, afvalstromen, energievraagstukken en supply chain optimalisatie. Het bureau werkt voor opdracht48 - Logistiekvastgoed 2017 gevers in de logistiek en de industrie en het adviseert overheden en ondernemingen over herstructureringen van bedrijfslocaties, vaak in relatie tot bedrijfsverplaatsingen. Aanpak Archicom start doorgaans met een verkenning vanuit de bedrijfseconomische situatie en voert een haalbaarheidsstudie uit. De adviseurs brengen vervolgens de gewenste blue print situatie in beeld, passend bij een optimale bedrijfsvoering. Hoppenbrouwers: “Daaruit volgt eerst de vraag: betekent dit iets voor de huisvesting? Tom Horstink: “We maken de investeringsafwegingen concreter door een businesscase te maken die invulling geeft aan de behoefte. Die vertalen we naar een passende vastgoedoplossing”

Tom Horstink Daniel Blankespoor Serge Hoppenbrouwers Daniël Blankespoor: “Voor iedere partij in het totaalproces dient het projectbelang voorop te staan” Can-Pack Zo ja, ga je dan renoveren of nieuwbouwen? Op het moment dat we kiezen voor een nieuwe locatie dan inventariseren we geschikte locaties. Niet alleen op greenfields, maar ook op bestaande bedrijventerreinen. Daarvoor gaan we onder andere in gesprek met gemeenten, regionale ontwikkelingsmaatschappijen en partijen met vastgoedposities. Daarna volgt advies over het beste vastgoedmodel, bijvoorbeeld een design & build - of ontwikkelmodel, of de ontwikkeling geheel zelf doen en het vastgoed in eigendom houden, dan wel een sale en lease back toepassen. Zo sturen en begeleiden wij voor de klant het hele proces en gaan voor een zo gunstig mogelijk financieel- en huisvestingsresultaat.” Als de businesscase haalbaar is dan kan Archicom alle facetten van het ontwikkeltraject uitvoeren of erbij assisteren: van engineering en ontwerp tot realisatie, inbedrijfstelling en exploitatie. Dat wil zeggen inclusief contractvorming, alle vergunningen en financiering. “En na de realisatie kunnen we ook adviseren ten aanzien van beheer en onderhoud.” Uiteraard doen wij dit niet alleen en werken wij samen met de juiste specialisten en partijen. Nieuwe fabriek Blankespoor geeft een voorbeeld over het vertalen van investeringsafwegingen naar een passende vastgoedoplossing. “Het internationale verpakkingsconcern Can-Pack uit Polen besloot te investeren in een productiefaciliteit voor aluminium drankblikjes in Nederland. Na een locatiestudie brachten we ook de koopovereenkomst voor de grond tot stand. In de fase daarna verzorgden we alles voor het ontwerp en de bouw, inclusief alle nutsvoorzieningen en vergunningen. Daarbij Van Genechten, Eindhoven Locaties tot (nieuwe) waarde brengen Hoppenbrouwers: “Kijken naar de kansen in de markt is wezenlijk en gaat verder dan op de vertreklocatie een bord in de tuin zetten en afwachten. De rode draad in al onze activiteiten is altijd: toegevoegde waarde leveren die ten goede komt aan de eigenaar en ondernemer.” Hij noemt het fabrieksterrein van Van Genechten aan de Cederlaan in Eindhoven als actueel voorbeeld. Dankzij de aanwezige ervaring is hier de bedrijfsontmanteling, de herontwikkeling tot woningbouwlocatie en het uitgekiende verkoopproces dusdanig vormgegeven dat de samenwerking met Van Genechten voor hen tot een zeer interessante opbrengstmaximalisatie heeft geleid. ‹‹ Krachtenbundeling met Advin Archicom is onderdeel van Advies- en ingenieursbureau Advin. Vanuit een pragmatische en multidisciplinaire aanpak is Advin actief binnen de markten verkeer, infrastructuur, industrie, energie, gebied en gebouwen. Klanten profiteren zo van de krachtenbundeling die ontstaat. was er sprake van een zeer krappe deadline. Binnen dertien maanden moest alles operationeel zijn. Hiervoor hebben we alle deelprojecten tegelijk opgestart in plaats van na elkaar. En dan blijkt de meerwaarde van het feit dat we alle disciplines in eigen huis hebben: korte lijnen, snel schakelen en snel aanpassen waar nodig.” Projectbelang voorop Ontwerp, engineering, de tendering van de aannemer tot en met de directievoering. Van de milieuvergunning tot de kantoorinrichting. Van een blanco vel papier tot een volledig werkende fabriek, alles werd van a tot z geregeld om een proces dat normaal drie jaar duurt, terug te brengen naar dertien maanden. Blankespoor: “Elke processtap is kritiek, je moet tegelijk plannen en aansturen. Je moet begrijpen waar de raakvlakken c.q. de risico’s zitten en daarop sturen. Daarbij mag je geen dag verslappen. Iedere partij in het totaalproces moet begrijpen dat het projectbelang voorop staat.” Bijzonder aan het gebouw is overigens dat de restwarmte die vrijkomt bij de productie wordt ingezet bij het verwarmen van het gebouw. Logistiekvastgoed 2017 - 49

Logistiek Midden-Brabant: Samenwerken aan een optimaal vestigingsen arbeidsklimaat in Midden-Brabant Een strategische ligging, intensieve samenwerking en sterke infrastructuur: daar ligt de kracht van de regio Midden-Brabant. De regio behaalt een omzet van maar liefst 2,15 miljard euro en brengt 30.000 banen met zich mee. Prachtige cijfers, maar als het aan Logistiek Midden-Brabant ligt, worden deze getallen flink verhoogd door middel van verschillende projecten en initiatieven. L ogistiek Midden-Brabant is als platform de verbindende factor tussen ondernemers, overheid en onderwijs. Het richt zich op het creëren van een optimaal vestigingsklimaat voor bedrijven in (of gelieerd aan) de supply-chain en het ontwikkelen van een aantrekkelijk logistiek arbeidsklimaat in Midden-Brabant. De netwerkorganisatie werkt intensief samen tussen de drie O’s: ondernemers, onderwijs en overheid. Met de betrokkenheid van alle belangrijke spelers in de logistiek focust LMB zich op arbeidsmarkt, innovatie, ruimte & infra en duurzaamheid. Vergroting arbeidsmarkt In 2017 ligt de focus voor Logistiek Midden-Brabant op de arbeidsmarkt, oftewel de werktafel Human Capital. Uit onderzoek van Stec Groep blijkt dat de logistieke sector in 2030 maar liefst 350.000 nieuwe medewerkers nodig heeft. Sandra Smits, voorzitter van Logistiek Midden-Brabant en Manager Industriële Verhuizingen Koninklijke Saan, ziet net als de rest van de logistieke sector, een versmalling van de markt. “Human capital is een van de belangrijkste pijlers waar we mee aan de slag moeten. De visvijver waarin 50 - Logistiekvastgoed 2017

Stoomcursus Logistiek - Logistiek Academie Midden-Brabant geroeid en gevist kan worden, wordt steeds kleiner. En er komen steeds meer vissers bij. Hoe zorgen we ervoor dat leerlingen voor de logistiek kiezen en ook in deze sector blijven? Daarvoor moeten we samen aan de slag”, aldus Smits. Van idee naar concreet plan Alle deelnemende instellingen en bedrijven zijn het met elkaar eens: niet woorden maar daden. Smits: “Vanuit de verschillende invalshoeken kunnen we hobbels meteen tackelen en kansen goed doorgronden. Dat is onze kracht en dat werkt heel efficiënt. Ik wil niet in oeverloze praatgroepjes zitten.” En daarom worden ideeën direct omgezet naar concrete plannen. Het mobiliteitscentrum is zo’n initiatief: Logistiek Midden-Brabant gaat alle experimenten van de afgelopen tijd bij elkaar brengen en de regie in één cluster pakken. Alle manieren waarop jongeren en zijinstromers binnenkomen, het outsourcen van personeel en doorplaatsen binnen de sector wordt vanuit dit centrum geregeld. Logistiek Academie Midden-Brabant (LAMB) is ook een initiatief bedoeld om de arbeidsmarkt te vergroten. LAMB is de schakel tussen de drie O’s op het gebied van nieuwe opleidingen, trainingen en cursussen. Zo wordt er goed geluisterd naar alle partijen om een zo goed mogelijke aansluiting met de arbeidsmarkt te bewerkstelligen. Duidelijk resultaat Logistiek Midden-Brabant bouwt de logistieke positie sinds 2013 uit en dit met veel resultaat. Zo ontstond Midpoint Huis van de Logistiek, een ‘huiskamer’ waar bedrijven, professionals en onderwijsinstellingen uitgenodigd worden om mee te denken over vraagstukken. Ook werden hier al diverse evenementen gehouden, zoals kennissessies en netwerkborrels. De Brabantse netwerkorganisatie creëerde ook Pitch Logistics, een netwerk van innovatieve logistieke ondernemers, topmanagers in de Supply Chain branche en stakeholders uit de overheid die helpen met logistieke ideeën of oplossingen op de markt te brengen. Ook zijn ze druk bezig met een roadshow logistiek waar jongeren en zij-instromers worden geïnformeerd over opleidings- en carrièrekansen. Een mooi voorbeeld is de Dag van Logistiek op 11 juni waar ondernemers uit Midden-Brabant laten zien wat de logistiek allemaal te bieden heeft. Logistiek Midden-Brabant zit dus niet stil, maar zorgt voor een effectieve, snelle en krachtige aanpak van logistieke uitdagingen. ‹‹ www.logistiekmiddenbrabant.nl Logistiekvastgoed 2017 - 51

Conferm: van eerste idee tot turnkey oplevering ‘Bedrijfsvoering opdrachtgever staat centraal’ Bij nieuwbouw van distributiecentra en industriële bedrijfsruimten kiezen opdrachtgevers steeds vaker voor de innovatieve werkwijze van het in 2016 in de markt geïntroduceerde Conferm. Remmers Bouwgroep maakt nationale opgang met dit specialistische label voor ‘Design, Build & Maintain’. “Dat klinkt als een snelle marktverovering,” zegt Pieter Remmers, commercieel directeur van Remmers Bouwgroep, tevens vierde generatie in de directie van het Tilburgse familiebedrijf. “Maar aan Conferm ligt wel ruim honderd jaar van gedegen expertise ten grondslag.” Referentieprojecten PGS 15 - ADR Warehousing - Diffutherm, Bladel Het circa 18.000 m² grote DC voor Gondrand Traffic op Industrial Park Moerdijk. C onferm is het label voor ‘Bedrijfshuisvesting’, één van de vier marktvensters van Remmers Bouwgroep. “Voor opdrachtgevers vormt Conferm een toegankelijke entree voor oplossingen voor een diversiteit aan nieuwe bedrijfshuisvesting, die bijvoorbeeld een ‘lean’ aanpak behoeft,” zegt Remmers. “Deze managementaanpak is erop gericht om maximale waarde voor de klant te realiseren met zo min mogelijk verspillingen. Onze up-to-date opgeleide professionals zijn in staat om betrokken, snel en efficiënt in de huid van de klant te kruipen vanaf het eerste idee. Zij willen alle klantambities waarmaken en bedenken in nauwe samenwerking mét de klant, ‘slimme gebouwen’, die volledig zijn afgestemd op een optimale, duurzame bedrijfsvoering en een realistische terugverdientijd. Onze afwegingen zijn daarbij de toegevoegde waarde. Wij letten scherp op functionaliteit en locatiekeuze, wijzen op valkuilen, dragen innovaties aan en toetsen plannen zorgvuldig aan het vastgestelde programma van wensen en eisen. We brengen het proces van de nieuwbouw helder 52 - Logistiekvastgoed 2017 - Versteijnen Logistics, Tilburg - ID Logistics, Tilburg - Vat Logistics, Maasvlakte II - Neele-Vat Logistics, Maasvlakte II - Marine Care, Rotterdam - ca. 20.000 m² - ca. 6.000 m² - ca. 6.500 m² - ca. 25.000 m² - ca. 14.500 m² - ca. 3.750 m² - Dudok Logistiek Vastgoed, Maasvlakte II - ca. 22.000 m² - Gondrand Traffic, Moerdijk - ca. 18.000 m² in beeld.” Initiatiefnemers werken al in een vroeg stadium samen met de ingenieurs van Conferm’s engineeringsafdeling, met behulp van oplossingen van architecten, adviseurs, installateurs en andere leveranciers. Remmers: “Zo benutten wij elkaars kennis om te komen tot een optimaal proces. Wij focussen voortdurend op een goede balans tussen hoge kwaliteit en kostenbeheersing en overtreffen graag verwachtingen. Als onze klant met de ideale werkplek een aantoonbare voorsprong op de concurrentie kan nemen, draagt dat ook bij aan onze reputatie.” Conferm kan bogen op een ‘proven track record’ in diverse branches,

Logistic Excellence Tilburg voor OCS B.V. op bedrijventerrein Vossenberg, dit project heeft een omvang van circa 36.500 m². waaronder industrie, logistiek en e-commerce. In het vierde kwartaal van 2016 leverde het bedrijf het ultramoderne industriële complex voor Royal Agio Cigars in Duizel op. Dit project heeft een omvang van circa 14.500 m² en ontving het duurzaamheidskeurmerk BREEAM ‘Outstanding’. Remmers: “State-of-the-art faciliteiten maken een gestroomlijnde supply chain mogelijk, met multiuser of dedicated warehouses op maat voor open overslag, distributie en aanvullende logistieke dienstverlening, zoals assemblage, (her)verpakking en etikettering.” Conferm realiseert DC’s voor open overslag van zowel food als non-food , bulk en partijgoederen. Dit met maatwerkvoorzieningen voor onder meer inbound, opslag, orderpicking en integrated value added logistics (VAL) ter optimalisatie van de bevoorradingsketen in kwestie. Expertise PGS 15 Als ontwerpende bouwer is Conferm nationale koploper in ADR warehousing. “We hebben alle PGS 15 expertise in huis,” bevestigt William Holvoet van Conferm. “Met oplossingen die zijn gebaseerd op ervaring en kennis van de wet- en regelgeving, kunnen we geavanceerde vernieuwingen op het gebied van veiligheid toepassen. Daarmee voldoen we aan de strenge en regelmatig veranderende brandveiligheid- en milieu-eisen. We beschikken over de benodigde kennis over de opslag van gevaarlijke stoffen en de juiste beheer- en blussystemen. Ook zijn we thuis in het bijbehorende woud van regelgeving en kunnen we opdrachtgevers ontzorgen met het afhandelen van de vaak ingewikkelde vergunningentrajecten voor uiteenlopende bedrijfsactiviteiten.” Conferm start dit jaar met het 18.000 m² grote ADR DC voor Gondrand Traffic op Industrial Park Moerdijk bij Port of Moerdijk en eveneens met de bouw van Logistic Excellence Tilburg voor OCS B.V. op bedrijventerrein Vossenberg, vlakbij de Barge Terminal Tilburg (BTT). Dit project heeft een omvang van circa 36.500 m². Sigarenfabriek Royal Agio Cigars (circa 14.500 m²) in Duizel ontving het duurzaamheidskeurmerk BREEAM ‘Outstanding’ en kreeg een internationale award in de categorie ‘Mixed Use’. Betonspecialist “Daarnaast zijn we gespecialiseerd in betonbouw,” geeft Holvoet aan. “De veelzijdigheid, vele voordelen en verwerkingsmogelijkheden van dit materiaal bieden een ongekende vrijheid in ontwerp en realisatie.” Conferm heeft bovendien bijzondere expertise in huis op het gebied van prefab beton. Holvoet: “Daarmee creëren we in samenwerking met fabrikanten van voorgefabriceerde betondelen innovatieve oplossingen en complexe toepassingen. Dat wil niet zeggen dat we niet met evenveel gedrevenheid en kunde constructies van hout of staal en hybride gebouwen realiseren. Wij zijn voorstander van het juiste materiaal in de juiste situatie en zetten waar gewenst of nodig dan ook een breder gamma aan materialen in. Zo bereiken we dat een gebouw een waardevaste investering blijft.” << Meer informatie: Conferm William Holvoet, w.holvoet@conferm.nl Remmers Bouwgroep Pieter Remmers premmers@remmersbouwgroep.nl Kranenberg 1, 5047 TR Tilburg 088 – 77 20 200 Follow us www.conferm.nl Logistiekvastgoed 2017 - 53

Tilburg: logistieke topregio in Europa Geen logistieke uitdaging te groot voor Tilburg Tekst: Dianne Huijskens De logistieke sector in Tilburg blijft groeien. De goede bereikbaarheid en uitstekende ontsluiting via water en spoor maken de regio uitermate geschikt voor logistieke activiteiten op grote schaal. Volop werkgelegenheid dus, waarbij de krapte op de arbeidsmarkt wel een punt van zorg is. In Tilburg slaat de gemeente samen met alle betrokken partijen de handen ineen om oplossingen te vinden. Zo hebben de accountmanagers van de gemeente korte lijnen met de bedrijven en weten daardoor goed wat er speelt. En samen met bedrijfsleven en onderwijs werkt men actief aan projecten en kennisontwikkeling, om vernieuwing in de logistieke sector te stimuleren. Hiervoor heeft de gemeente de Stimuleringsagenda Economie & Arbeidsmarkt opgesteld, die ruimte biedt voor het opstarten van arbeidsmarktprojecten en het inzetten van financiële middelen. Niet alleen praten, maar ook doen! Dat is het motto van Logistiek Midden Brabant, dat door voorzitter Sandra Smits van harte wordt onderschreven. “LMB is een driemanschap van Ondernemers, Onderwijs en Overheid, dat op zeer pragmatische wijze het hoofd biedt aan logistieke uitdagingen”, vertelt Sandra. “Vanuit de verschillende invalshoeken kunnen we hobbels meteen tackelen en kansen goed doorgronden. Dat is onze kracht en dat werkt heel efficiënt. Ik wil niet in oeverloze praatgroepjes zitten, daar heb ik het veel te druk voor.” Voor 2017 heeft LMB extra focus op Human Capital, een gebied waar de 3 O’s onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. “De krapte op de arbeidsmarkt is een zorg voor veel ondernemers. Zij hebben behoefte aan goed geschoold logistiek personeel, van laag opgeleid tot universitair niveau. Daar is onderwijs voor nodig, dat inspeelt op de behoefte van de 54 - Logistiekvastgoed 2017 markt. De overheid moet zorgen voor een aantrekkelijk woonwerkklimaat, waardoor mensen graag in de regio Tilburg willen wonen en werken. Het een kan niet zonder het ander”, aldus Sandra Smits. “Het logistieke vakgebied is zó divers, zó uitdagend en zó fantastisch om in te werken. Bovendien heeft Tilburg zo’n belangrijke rol als logistiek portaal voor Europa. Daar hebben mensen vaak geen weet van. Ze denken bij logistiek alleen aan vrachtwagens, maar dat dekt de lading absoluut niet meer.” Zie voor initiatieven die LMB ontplooit hun artikel elders in dit blad (pag 50-51).

Sandra Smits, voorzitter Logistiek Midden Brabant Bart Vos, hoogleraar Tilburg University Daar maken we dan aanpassingen voor. Zo hebben we, gebaseerd op een regionaal onderzoek samen met Midpoint Brabant, een extra trainingsprogramma over LEAN geïntroduceerd. Daarin bieden we geïnteresseerde studenten meer praktische vaardigheden aan.” Logistieke opleiding aan beste algemene universiteit van Nederland Er zijn veel verschillende logistieke opleidingen, in Tilburg zelfs tot op het allerhoogste universitaire niveau. Kwaliteit verzekerd, want Tilburg University is in 2017 opnieuw de beste algemene universiteit op het gebied van master opleidingen, waarbij de master Supply Chain Management op de 2de plek staat. “Daar zijn we best trots op”, aldus hoogleraar Bart Vos. De opleiding ging in 2011 in deze vorm van start en kent inmiddels zo’n 100 afstudeerders per jaar. “Sinds de beginfase is er veel overleg met het bedrijfsleven”, vertelt Vos. “Het is met een universitaire opleiding natuurlijk niet ‘u vraagt, wij draaien’. Wij moeten immers rekening houden met allerlei kaders voor masteropleidingen. Door te praten met bedrijven en met onze alumni in het werkveld, komen we er achter dat bepaalde aspecten ontbreken in de opleiding. Ook voor afstudeerprojecten, bedrijfsbezoeken en gastsprekers is er veelvuldig contact met het bedrijfsleven. Afstudeerders vinden binnen 3 maanden een baan, 25% zelfs meteen al op het moment van afstuderen. “Het is heel wisselend waar onze studenten terecht komen”, vertelt Vos. “Het is een persoonlijke keuze, maar als je besluit in de omgeving van Tilburg te blijven, dan zijn daar fantastisch mooie bedrijven te vinden voor mensen met een master in Supply Chain Management!” Heeft u na het lezen van dit artikel belangstelling voor vestiging in Tilburg? Neem dan contact op met Natasja Mengedé /Sandy Barkowsky van de Gemeente Tilburg via business@tilburg.nl. Logistiekvastgoed 2017 - 55

DOKVAST legt lat nog hoger voor nieuwe hoofdkantoor Rhenus De bouw van het nieuwe distributiecentrum met het nationale hoofdkantoor voor Rhenus Contract Logistics in Tilburg gaat nog vóór september 2017 van start en ziet een oplevering van minder dan twaalf maanden tegemoet. Ontwikkelaar en beheerder DOKVAST heeft alles op alles gezet om met dit nu al spraakmakende EDC opnieuw het hoogst haalbare BREEAM certificaat te behalen. D OKVAST contracteerde architect Hung Tran van Habeon Architecten voor het in alle opzichten vooruitstrevende ontwerp van het EDC met hoofdkantoor voor Rhenus in Tilburg. Hoofdaannemer Heembouw in Roelofarendsveen realiseert het complex, dat vooralsnog alles mee heeft om het ontwerpcertificaat BREEAM-NL ‘Outstanding’ te verkrijgen. Dit evenals onder meer de eerder op bedrijvenpark Ekkersrijt in Son voor Rhenus ontwikkelde logistieke campus. “DOKVAST houdt met het Tilburgse EDC, dat beantwoord aan al onze duurzame doelstellingen, haar hoge Europese ontwikkelingsniveau zeker vast,” zegt Alphon van Erven, senior vice president van Rhenus Contract Logistics. “Voor ons is dat van het grootste belang.” 56 - Logistiekvastgoed 2017 Medische sector Rhenus vestigt zich met dit bijna veertien meter hoge en ruim 60.000 m² vvo grote EDC op een zichtlocatie aan de A58 op bedrijvenpark Het Laar in Tilburg. Het futuristische gebouw omvat zo’n 40.000 m² warehouse, 3.400 m² kantoor en 17.000 m² ‘value added logistics’ (VAL) en de mogelijkheid tot uitbreiding met nog eens circa 10.000 m² VAL. Van Erven: “Ons bestaande Tilburgse DC met hoofdkantoor is qua omvang te gering om te kunnen beantwoorden aan de huidige tien procent groei van ons bedrijf. Met het nieuwe EDC richten wij onze focus vooral op de snelgroeiende medische sector. Zo werken wij voor veel Amerikaanse opdrachtgevers in de ‘health care’, die wereldwijd vanuit Tilburg willen exporteren. Ook bedienen wij de ‘technology’ markt met geavanceerde, professionele elektronica.” Rhenus biedt haar opdrachtgevers dienstverlening van een zeer hoge kwaliteit. Van Erven: “Met dit spectaculaire design gebouw op deze uitgekiende ‘It’s not a product. It ‘s a patient…’ locatie zonder zware, industriële activiteiten in de nabijheid, willen wij dit dan ook absoluut uitstralen. Voor ons geldt: ‘It’s not a product. It’s a patient’. Het gaat hier voor een aanzienlijk deel om de opslag en distributie van implantaten, hartklep

pen, kunstaderen, druk- en zuurstofmeters en andere medische apparatuur. Uiteraard voorziet het gebouw hiervoor in de nodige temperatuur gecontroleerde ruimten”. Het pand kenmerkt zich verder door een flexibele indeling via compartimentering, een hoge vloerbelasting, 45 dockdeuren en uitbreidingsmogelijkheden van de mezzaninevloeren. Van Erven: “De verdiepingsvloeren voor kleinschalige opslag liggen boven de laaddocks aan de voorzijde over de gehele lengte. Deze vloeren kunnen op termijn worden doorgetrokken.” Ideale vestigingsplek Het EDC met hoofdkantoor voor Rhenus is een herontwikkeling van het beperkt bebouwde, meer dan zeven hectare grote kavel van farmaciebedrijf Janssen-Cilag van Johnson & Johnson, dat is vertrokken naar Breda. De sloop van het gedateerde gebouw is inmiddels bijna gereed, zodat de voorbereidingen voor de nieuwbouw nog vóór de bouwvak van 2017 kunnen worden afgerond. “Deze prominente zichtlocatie is vrijwel de enige optie in Tilburg voor een nieuw EDC van deze omvang,” zegt Van Erven. “Wij handhaven onze keuze voor Tilburg vanwege de uitstekende logistieke infrastructuur met, naast snelwegen, in de directe omgeving twee barge terminals en een railterminal. Daarnaast is de ligging van deze locatie ideaal voor transport vanaf en naar Rotterdam en de luchthaven Schiphol en - internationaal gezien - naar onder andere Duitsland en Frankrijk, maar ook naar Italië en Engeland. Een enorme plus daarbij is de goede bereikbaarheid van de hubs in pakketvervoer in zowel Keulen, als Brussel en Luik.” Veel omvattende opgave Ook Jos Klanderman, managing director van DOKVAST, staat volledig achter Tilburg als locatiekeuze. “BREEAM ‘Outstanding’ certificering is echter steeds moeilijker te realiseren,” zegt hij. “Gezien de opgeschroefde normering van onder andere het Bouwbesluit en de wetgeving is dit vandaag de dag een veel omvattende opgave, die weinig te maken heeft met een imago verhogend, esthetisch verantwoord ontwerp, maar vooral kwaliteit garandeert. Zo’n opgave houdt ook niet op bij het terugverdienen van energie, hetgeen we in deze bereiken met onder meer - uit het zicht geïnstalleerde - zonnepanelen op het dakvlak van zo’n 30.000 m². We moeten hiervoor in totaal aan negen categorieën voldoen, waaronder ecologische voorwaarden en materialenkeuze. We zetten drievoudig isolatieglas in en extra isolatie van gevels en daken en passen ook een warmtepomp in. Verder realiseren we veel daglichttoetreding en installeren we LED verlichting met bewegingssensoren en daglichtregeling. De beveiliging van het gebouw is verder in overeenstemming met de TAPA A richtlijnen. Dit pand is bovendien uitgerust met allerlei nieuwe technieken op het gebied van Internet of Things (IoT). Via het verbinden van allerlei apparaten worden data verzameld, waarmee we belangrijke informatie verkrijgen, maar ook proactief kunnen reageren op zaken zoals energie, onderhoud, overschrijdingen en storingen. Dit informatie- en communicatieplatform zal op een gebruiksvriendelijke manier worden gevisualiseerd via de DOCC CONTROL Building Dashboard App. DOCC CONTROL B.V. brengt dit systeem in september 2017 op de markt.” ‹‹ Alphon van Erven Jos Klanderman Meer informatie: DOKVAST ing. Jos Klanderman, managing director 013 – 529 9750 j.klanderman@dokvast.com Rhenus Contract Logistics, Tilburg Alphons van Erven, senior vice president 013 – 7020 105 alphons.vanerven@nl.rhenus.com www.dokvast.com www.nl.rhenus.com Over DOKVAST Het in Oisterwijk gevestigde DOKVAST viert dit jaar haar tienjarige bestaan. Het bedrijf opereert landelijk en ontwikkelt voornamelijk zeer concurrerende, multifunctionele distributiecentra voor eigen rekening en risico. Primaire doelstelling daarbij is het verhuren van de gebouwen in eigen portefeuille aan eindgebruikers. DOKVAST ontwikkelt en beheert de meest duurzame distributiecentra van dit moment. Zo kende de Dutch Green Building Council al aan drie van deze nationale gebouwen het hoogst haalbare ontwerpcertificaat BREEAM-NL ‘Outstanding’ toe. Ook op Europees niveau is dit een bijzondere score. Nokia, Tesla en de vestiging van Rhenus Contract Logistics in Son hebben deze DC’s in gebruik. DOKVAST streeft ernaar om ditzelfde BREEAM certificaat te behalen voor het nieuwe EDC met het Nederlandse hoofdkantoor voor Rhenus in Tilburg. Logistiekvastgoed 2017 - 57

Op Haven Acht in Waalwijk is alles nog mogelijk Een blikvanger van jewelste zit er al op het bedrijventerrein Haven Acht: het nieuwe XXL-warehouse van Bol. com. Verder is het terrein nog een ongerepte groene vlakte. En bouwrijp maken is nog niet aan de orde, vertelt wethouder Ronald Bakker. “Haven Acht is bedoeld voor ‘vraaggericht ontwikkelen’. We gaan pas aan de slag bij een concrete vraag.” D aar zit ook wel een valkuil, geeft Bakker direct aan. “Het gevaar is dat je lang blijft hangen in procedures en er is geen bedrijf dat daarop wacht. Het is dus zaak om het proces van bestemmingsplan en vergunningen snel en soepel te doorlopen.” Hij geeft aan dat daarover gesprekken lopen met de provincie en afspraken zijn gemaakt in het Regionaal Ruimtelijk Overleg. 180 hectare Het bedrijventerrein is ‘in potentie’ 180 hectare groot en ligt tussen A59 en Bergse Maas. Het is bedoeld voor logistieke bedrijven, hoewel dat op zich een breed begrip is, zegt Programmamanager Economie Jan van Roessel van de gemeente. “Als er gerichte belangstelling is, dan pakken we het snel op en de provincie werkt dan mee. Die afspraak ligt er!” Geen idee Waalwijk is een populaire vestigingsplaats voor logistieke bedrijven. Samen met Tilburg staat het jaarlijks in de top drie van logistieke hotspots in Nederland. Dat komt door de gunstige ligging ten opzichte van afzetmarkten in Nederland en België en door de goede ontsluiting via water en weg. Bakker: “En de arbeidsmarkt is goed. Er wordt hier van oudsher al veel met de handjes gewerkt. We zien wel dat de vraag naar hoger opgeleid personeel toeneemt. De groep hoger opgeleiden willen we daarom beter aan de gemeente binden, zodat ze weten dat ze 58 - Logistiekvastgoed 2017 na hun opleiding ook in hun eigen streek aan de slag kunnen. We werken aan een programma om de inwoners beter te informeren over wat er ‘aan de overkant van de snelweg gebeurt’. Ze hebben nu vaak geen idee.” Geen concurrenten Een ander pluspunt van Waalwijk als vestigingsplaats is de beperkte omvang van de gemeente. Bakker: “Onze dienstverlening is goed, krijg ik vaak te horen. Tegelijkertijd proberen we onszelf telkens te verbeteren. En de lijnen zijn hier kort; ik zit als bestuurder vaak bij de gesprekken met potentiële nieuwkomers.” Van Roessel: “Bedrijven Vraaggericht ontwikkelen op Haven Acht Wethouder Ronald Bakker: “De contouren van de randweg van Haven Acht zijn bekend. Verder is alles nog mogelijk, de kavels zijn nog niet bepaald. De vraag die we krijgen is leidend; hoe ziet het dc er uit, waar komen de docks, hoe wil men de op- en afritten? Daarop stemmen wij de infra af. Eigenlijk is het klassieke systeem met vooraf bepaalde kavels een vreemd systeem. Als een pand niet past, heb je een probleem. Dat willen we hier anders doen.”

Ronald Bakker Jan van Roessel Jan van Roessel: ‘Bedrijven houden van opschieten en afspraken nakomen, wij ook!’ houden van opschieten en afspraken nakomen. Wij ook. Dat betekent dat als zij hun huiswerk goed hebben gedaan, dat wij dat vervolgens adequaat en snel in procedure brengen en besluiten nemen.” Overigens werkt Waalwijk nauw samen met de regio Logistiek Midden Brabant, een samenwerkingsverband tussen ondernemers, onderwijs en overheid. Ook wordt nauw samengewerkt met de gemeente Tilburg en het Huis van de Logistiek . “We zijn geen concurrenten, maar we willen elkaar versterken”, zegt Van Roessel. Herstructureren van bestaande bedrijventerreinen (Haven 1 tot en met 6) is in Waalwijk onderdeel van het beleid. Er is een lokaal herstructureringsfonds dat op beperkte schaal middelen kan inzetten om een project een duw in de rug te geven. Bakker: “Je hebt vaak te maken met verschillende eigenaren en dan kan wat financiële hulp het aantrekkelijker maken om mee te doen. Maar wij zijn geen marktpartij, hoewel we onlangs een perceel aankochten namens meerdere partijen. Dat was de enige manier om het plan te realiseren.” Nieuwe binnenhaven De huidige binnenhaven van Waalwijk ligt achter een sluis en kan schepen ontvangen tot klasse drie. De gemeente staat nu aan de vooravond van de aanbesteding voor het realiseren van een Logistiekvastgoed 2017 - 59 nieuwe binnenhaven direct aan de Bergse Maas waardoor klasse vijf zonder enige beperking mogelijk wordt. Bakker is nog wat voorzichtig maar de nieuwe haven zou in 2019 misschien toch wel klaar kunnen zijn, hoopt hij. “Bedrijven willen ook zo’n multimodale ontsluiting en het is een belangrijke meerwaarde van Waalwijk”, vult Van Roessel aan. “Je zit binnen een minuut op de snelweg en binnen een minuut op het water. De totale mix is hier goed, want er zijn hier ook veel verladers.” ‹‹

Kivits Drunen: logistiek dienstverlener met oog voor (ge)bouwen Kivits Drunen is een logistieke dienstverlener gespecialiseerd in geconditioneerde levensmiddelen. Het bedrijf groeit en dat resulteerde in enkele overnames en nieuwe magazijnen. Directeur en mede-eigenaar Rob van Opzeeland opereert daarvoor het liefst met een vast bouwteam en neemt zelf plaats in de bouwdirectie. “We zijn gek op eigen assets.” H 60 - Logistiekvastgoed 2017 et bedrijf begon in 1945 als grossier in AGF-producten. Sinds vijftien jaar heeft Van Opzeeland samen met zijn echtgenote de leiding over een modern bedrijf dat zich bezighoudt met op- en overslag, voorraadbeheer, orderpicking, om- en verpakken, facturering, transport- en distributie. Kivits Drunen heeft honderd eigen vrachtauto’s en een flexibele schil van circa veertig vaste charters. Er werken ongeveer driehonderd medewerkers verdeeld over vestigingen in De Meern, Barendrecht, Waalwijk en Elshout. “We bemoeien ons met de hele keten, van producent tot en met de retailer.” Brandwerende wanden en deuren Vanwege de groei werd in 2008 in Elshout een nieuw pand van zesduizend vierkante meter bijgebouwd. Van Opzeeland dacht hiermee tien jaar vooruit te kunnen, maar drie jaar later was een nieuwe uitbreiding noodzakelijk. Die werd gevonden in Waalwijk waar het bedrijf een perceel van veertigduizend vierkante meter aankocht. In een eerste fase is daarvan elfduizend vierkante meter bebouwd met een volledig gekoeld magazijn met 25 docks. Weer drie jaar later werden de eerste plannen gesmeed voor het realiseren van fase II. “Maar toen kregen we de mogelijkheid om de business van collega Goes in De Meern over te nemen vanuit een faillissement; zestienduizend vierkante meter koel logistiek. Hierdoor konden we schuiven met onze volumes en is fase II opgeschoven. Medio 2016 ging het mis in De Meern toen een van de drie panden volledig in de as werd gelegd. “Dan blijkt weer hoe zinvol brandwerende wanden en deuren zijn, want hal een en twee werden gered.” Vertrouwensrelatie In overleg met de vastgoedeigenaar nam Van Opzeeland het voortouw om het pand te herbouwen. “Doel was om op 31 december weer

operationeel te zijn en dat is gelukt, dankzij de samenwerking met mijn vaste partners.” Hij haalt als voorbeeld de tijdige levering aan van de gewenste heipalen. “Samen met het bouwbedrijf hebben we gezocht naar een alternatief. Uiteindelijk vonden we ergens zwaardere en langere palen dan nodig, maar de bouw kon wel door. Als je als opdrachtgever veel verwacht van je bouwer, dan moet je zelf niet de belemmerende factor zijn. Als opdrachtgever moet je ook snel durven en kunnen beslissen. We bouwen daarom altijd met hetzelfde bouwteam om snel tot een effectief resultaat te komen. Die vastigheid zorgt voor een vertrouwensrelatie en een goede kwaliteit voor een goede prijs. De aannemer moet er ook een boterham aan kunnen verdienen. Het moet een win-win zijn.” Milieuvriendelijk Van Opzeeland is voorstander van ‘milieuvriendelijk’ bouwen waar het kan. Dat wil zeggen: de onderliggende businesscase moet kloppen, want ‘de marges in de logistieke dienstverlening laten het alleen dan toe’. De nieuwere panden zijn voorzien van LED-verlichting, extra isolatie en van een koude-installatie die werkt met natuurlijke koelmiddelen. De restwarmte van de koelinstallatie wordt teruggewonnen en gebruikt voor het verwarmen van de kantoren. Van Opzeeland heeft nog een tip voor het bouwen van een koelhuis: “Zorg eerst voor de stroomvoorziening. Reken uit wat je nodig hebt en regel het.” Bouwkundig deksel Wat zijn de leermomenten uit tien jaar panden bouwen? “Natuurlijk is er voortschrijdend inzicht, maar de basis is telkens hetzelfde: hoe kun je een pand zo efficiënt mogelijk gebruiken? Dus zoveel mogelijk de constructie aan de buitenkant, zodat je aan de binnenkant gladde, strakke panelen hebt. ‘Als je als opdrachtgever veel verwacht van je bouwer, dan moet je zelf niet de belemmerende factor zijn.’ Praktisch en hygiënisch. Wij kiezen ook voor docks aan de buitenkant. Dat is beter voor de klimaatbeheersing binnen én het is efficiënter aansteken met de vrachtauto. De banden slijten minder en je hebt minder manoeuvreerruimte nodig.” Alle nieuwe panden zijn ook voorzien van een extra zolder tussen het koelplafond en het dak. “Een bouwkundig deksel waarop alle leidingen, kabels en andere techniek liggen.” Barendrecht Begin 2016 wilde Van Opzeeland fase II in Waalwijk weer oppakken toen een nieuwe kans zich aandiende. “We kregen de mogelijkheid om twee panden van totaal vijftienduizend vierkante meter in Barendrecht over te nemen.” Tussendoor nam Kivits Drunen nog enkele transportbedrijven over en dat kostte ook de nodige aandacht, legt Van Opzeeland uit. “Zodra de wielenkant op orde is moet fase II er toch van gaan komen, we gebruiken namelijk in Waalwijk ondertussen ook diversen externe panden. We kochten wel alvast een hectare grond bij dat beschikbaar kwam, juist naast ons kavel. Dat is een nu een beveiligde parking voor onze trucks.” “We zijn vaak benaderd door ontwikkelaars, maar wij krijgen het meest comfortabele gevoel als onze belangrijkste panden van onszelf zijn. Het geeft een klein kostenvoordeel en wie weet is het straks nog een appeltje voor de dorst.” ‹‹ Waalwijk prima locatie voor logistiek “Waalwijk is een prima locatie. Het is fijn om in een logistieke hotspot te ondernemen. Waarom? Het is niet voor niets dat we het zo noemen. De gemeente heeft de focus op logistiek als het gaat om ruimtelijke ordening, arbeidsmarkt en infrastructuur. Ze begrijpen waarover we het hebben en wat voor ons als sector belangrijk is. Ook als je vergunningen nodig hebt, kan je hier snel schakelen. Meedenken, eerlijk en duidelijk, en snel, zo werkt het hier. Fase I ging bijvoorbeeld in acht en een halve maand van eerste idee tot en met realisatie, mede dankzij die instelling van de gemeente. Geen langdurig onderhandelingsproces, maar wederzijds realisme. Daarnaast is de samenwerking in de driehoek onderwijs, overheid en ondernemers hier prima. De lijnen zijn hier heel kort en centraal georganiseerd door het platform Logistiek Midden-Brabant, in en rondom het Huis van de Logistiek in Tilburg. Dat vertaalt zich naar allerlei programma’s, bijvoorbeeld rondom een human capital-programma met specifieke opleidingen en maatwerkoplossingen.” Logistiekvastgoed 2017 - 61

Heras beschermt en beveiligt al meer dan 65 jaar de terreinen van mensen, overheden en het bedrijfsleven. Met de oplossingen van Heras worden logistieke processen gestroomlijnd en de veiligheid van mensen en goederen gewaarborgd. We werken samen met onze klanten en mensen om oplossingen te ontwerpen, produceren, installeren en onderhouden. Zo beschermen wij wat voor u van waarde is. www.heras.nl 62 - Logistiekvastgoed 2017

RUIMTE OM TE ONDERNEMEN IN DE REGIO EINDHOVEN AAN- EN VERKOOP | AAN- EN VERHUUR | BELEGGINGEN | TAXATIES | ADVIES | NIEUWBOUW BOSSERS & FITTERS Bedrijfshuisvesting B.V. Beemdstraat 48 5652 AB Eindhoven T. 040 250 70 60 www.bedrijfshuisvesting.nl www.bossers-fi tters.nl info@bossers-fi tters.nl Logistiekvastgoed 2017 - 63

Sterk in agrifood, sterk in logistiek Noordoost-Brabant: regio vol logistieke krachten Noordoost-Brabant ligt in het economisch hart van de Nederlandse agrifoodsector - een van de topsectoren wereldwijd. De regio kent van oudsher een grote concentratie van nationaal en internationaal toonaangevende bedrijven en van sterke foodverladers en gespecialiseerde logistieke dienstverleners. Zij hebben zich verenigd in Vijfsterren Logistiek. De ambitie is om in 2020 AgriFood Capital van de wereld te worden. V ijfsterren Logistiek is het samenwerkingsverband van de logistieke platforms in Noordoost-Brabant, de gemeenten Meierijstad, Oss, Cuijk en ‘s-Hertogenbosch in samenwerking met de Rabobank. Zij maken zich sterk voor de ontwikkeling van new business en voor de vestiging van nieuwe bedrijven in deze regio. Vijfsterren Logistiek verbindt bedrijven, onderwijs en overheden. Innovatie, scholing, aandacht voor goede infrastructuur, behoud van groei van werkgelegenheid staan daarbij centraal. Het doel van Vijfsterren Logistiek is een sterke top3-positie van Noordoost-Brabant te bemachtigen in de lijst van logistieke hotspots in Nederland. Dromen, ideeën en plannen De visie van Vijfsterren Logistiek is dat ondernemers in de logistiek in Noordoost-Brabant de ruimte moeten krijgen om hun dromen, ideeën en plannen te realiseren. In de vorm van innovatieve samenwerkingsprojecten werken ze aan de realisatie van die ideeën. Het initiatief daartoe ligt bij de deelnemende ondernemers. ‘Vijfsterren 64 - Logistiekvastgoed 2017

CONNECTED ROTTERDAM AMSTERDAM LONDON DÜSSELDORF ANTWERP BRUSSELS PARIS Logistiek wil zo meerwaarde creëren voor de logistieke sector in de regio, dat wil zeggen: new business, uitstekende vestigingsvoorwaarden en werkgelegenheid, met als uiteindelijk doel de attractiviteit en wervingskracht van de regio te vergroten’, aldus Frank Verhoeven, voorzitter Vijfsterren Logistiek. New business Vijfsterren Logisitiek speelt in op de vraag van nu. Zo komen interessante cross-overs tot stand. Zo ontstaan nieuwe concepten en nieuwe samenwerkingen. En zo worden actuele thema’s doorontwikkeld, van multi customer warehousing, sustainable corridor en E-fulfilment tot en met greencare, retail en foodservices. Samen gaan voor resultaat. Dat biedt kansen die gericht zijn op groei en ontwikkeling. Maar ook op een versterking van de marktpositie, en op de verlangde new business. ‘Kansen verzilveren in NoordoostBrabant.’ Frank Verhoeven, CEO Vos Logistics / Voorzitter Vijfsterren Logistiek Beschikbare ruimte Met een goed omschreven doel en ambitie voor ogen moet je ook wat te bieden hebben in Noordoost-Brabant. ‘Dat klopt’, zegt Pieter Keeris, Logistics Business Developer en aanspreekpunt voor logistieke ondernemers in de regio. ‘In de regio is zeker 900 ha aan bedrijventerreinen voor logistiek bestemd. Wetende dat er een toenemende vraag voor grote terreinen is, hebben we in Veghel (Foodpark: 12 ha), Cuijk (Laarakker: 55 ha), Heesch-West (fase 1: 50 ha), Den Bosch Logistiekvastgoed 2017 - 65 Agrifood in Noordoost-Brabant • 3.600 bedrijven • grote concentratie toonaangevende bedrijven • 37.600 banen • € 455 mio investering in R&D • € 4,3 mrd exportwaarde • meest innovatieve sector • ambitie: AgriFood Capital in 2020 FRANKFURT TO ECONOMIC AREAS HAMBURG

STRONG INFRASTRUCTURE FOOD VALLEY WAGENINGEN NIJMEGEN OSS HEALTH VALLEY WAALWIJK MIDPOINT UDEN TILBURG VEGHEL BOXTEL BOXMEER TERMINAL VEGHEL CLASS: CEMT IV TERMINAL CUIJK CLASS: CEMT V TERMINAL DEN BOSCH CLASS: CEMT IV GREENPORT EINDHOVEN BRAINPORT HELMOND VENLO TERMINAL OSS CLASS: CEMT V DEN BOSCH CUIJK 4 TERMINALS, OF WHICH 1 TRI-MODAL WELL CONNECTED BY ROAD AND RAIL Noordoost-Brabant – logistic hotspot • deskundig op het gebied van agrifood en logistiek • voldoende arbeidskrachten: 35.000 in logistiek • cross-overs met healthcare, life sciences, ICT, retail, bouw • bewezen effectieve netwerkstructuur (Ondernemers, Overheden, Onderwijs) • koploper in verduurzaming keten met toonaangevende projecten • in de nabijheid van consumentenmarkten • strategische positie voor mainports (land en zee) • 4 multimodale terminals, waarvan 1 trimodaal • uitstekende bereikbaarheid over weg, water en spoor • zeker 900 ha bedrijventerreinen voor logistiek • ambitie: top3-positie in nationale lijst van logistieke hotspots (Rietvelden: 13 ha) en Oss (Vorstengrafdonk: 15 ha) nog goede locaties voor nieuwe bedrijven en business.’ Logistics House De ambities van Vijfsterren Logistiek komen samen in het Logistics House. Het is de uitvalsbasis van Pieter Keeris. Ook opleiders, detacheerders, (kleine) dienstverleners en andere commerciële partijen kunnen zich in deze dynamische omgeving vestigen. Het Logistics House is ook hét ontmoetingspunt voor logistieke partijen, overheid, onderwijs en arbeidsmarkt. Netwerkbijeenkomsten, kennis- en innovatietafels en symposia bieden de mogelijkheid met elkaar kennis te maken en kennis te delen. Bovendien vinden de partijen in Logistics House ondersteuning op het gebied van business development. Perfecte condities ‘Samengevat’, zegt Pieter Keeris, ‘Noordoost-Brabant biedt perfecte condities voor de vestiging van bedrijven in de sectoren agrifood 66 - Logistiekvastgoed 2017 Vooraanstaande merken! Foodproducenten: Unox, Van den Bergh foods, Mars, Danone, Vion Food Group, Friesland Campina, Agrifirm, Heineken Foodretailers: Jumbo, Sligro, Udea Foodcateraars: Hutten catering, Maison van den Boer catering Logistieke dienstverleners: Nabuurs, Jumbo, Vos Logistics, H&S, Van den Bosch, Kuhne & Nagel, XPO, Movianto, Van Opzeeland Suppliers: Van der Lande, CTAC

AVAILABILITY OF LARGE SCALE LOGISTIC PLOTS WAGENINGEN NIJMEGEN FOOD VALLEY OSS HEALTH VALLEY VEGHEL FOODPARK 12 HA WAALWIJK CUIJK MIDPOINT UDEN LAARAKKER 55 HA TILBURG VEGHEL HEESCH-WEST FASE 1 50 HA DEN BOSCH RIETVELDEN 13 HA OSS GREENPORT EINDHOVEN VORSTENGRAFDONK 15 HA BRAINPORT HELMOND VENLO BOXTEL BOXMEER UP TO 900 HA INDUSTRIAL SITES FOR LOGISTICS HEESCH DEN BOSCH CUIJK INCREASING DEMAND FOR LARGE PLOTS 80% OF PLOT SALES ARE LOGISTICALLY RELATED ‘Zeker 900 ha aan bedrijventerreinen voor logistiek bestemd.’ Pieter Keeris, Business Developer Vijfsterren Logistiek en logistiek, en voor bedrijven waarvoor efficiënte logistiek bepalend is. De regio biedt volop mogelijkheden met de beste netwerken in Europa, ruimte voor uitbreiding en het optimaliseren van organisaties in logistiek, onder andere op het gebied van agrifood. Wie heeft belangstelling? Team Het team van gemeentelijke acquisiteurs met ondersteuning van beleidsmedewerkers, zijn ingezet om namens de 4 deelnemende gemeenten samen met Pieter Keeris, niet alleen new business te genereren in agrifood & logistiek, maar vooral ook de marktpositie te versterken. Contact Pieter Keeris: 06-15006728. ‹‹ Het team bestaat uit: Ronald Kraus, gemeente Oss; Natasja Bloem, gemeente Meierijstad; Jeroen Beuken, gemeente Cuijk; Frank Remmen, gemeente ‘s-Hertogenbosch. www.vijfsterrenlogistiek.nl Logistiekvastgoed 2017 - 67

Fase 1 Fase 2 opgestart Locatie BM/SSL en overige Fase 3 Het nieuwe DC gerealiseerd Het huidige DC (Rietveldenkade) SMART HUB groeit verder! Fase 3 gaat in de zomer van 2017 van start met de bouw van een nieuw warehouse. Door deze uitbreiding ontstaat er één grote aaneengesloten hub van 75.000 m², met een warehouse bebouwing van 50 tot 55.000 m², direct gelinkt naar de waterkant. SMART HUB in Den Bosch Uitblinker in het repareren van ‘logistieke lekkages’ “Ieder jaar opnieuw in het voorjaar weer dat gedonder met die leverancier uit Azië: verkeerde labels op de producten, pallets die kapot zijn, inhoud die niet klopt met de papieren, buitensporige maten dozen… het levert alle partijen binnen de supply chain zoveel extra werk en stress op. Kunnen jullie ons helpen?” M et dit soort noodkreten melden bedrijven zich vaak bij SMART HUB in Den Bosch. Het water staat hen aan de lippen, er moet snel een oplossing komen, want anders worden belangrijke verkopen gemist. “En of wij dan kunnen helpen!” vertelt Frank Bruurs, directeur van Spierings Smart Logistics enthousiast. “Flexibiliteit is onze grote kracht, waarmee we veel logistieke problemen oplossen. We kunnen snel handelen en snel opschalen in medewerkers, om zo in korte tijd bijvoorbeeld een grote repack-actie voor elkaar te krijgen of een kwaliteitscontrole op producten te doen.” SMART HUB biedt, onder regie van Spierings Smart Logistics, een mix 68 - Logistiekvastgoed 2017 van logistieke diensten en vastgoed oplossingen, al naar gelang de wensen van de klant. Dat kan dus eenmalig zijn, als een bedrijf zijn logistiek probleem ‘dropt’ en SMART HUB het voor hen oplost. Maar SMART HUB biedt ook structurele oplossingen voor de lange termijn, zowel voor het regisseren en uitvoeren van de totale supply chain als in het (tijdelijk) verhuren van op maat gemaakte bedrijfsruimtes. Oplossen, analyseren en adviseren In Den Bosch wordt het logistieke probleem van een klant niet alleen aangepakt en opgelost, er wordt ook meteen een analyse gemaakt.

Ook als verlengstuk voor grote logistieke dienstverleners en distributeurs is SMART HUB dé perfecte locatie Ter ontwikkeling “Wij bekijken het probleem van alle kanten en kunnen op basis daarvan de klant heel goed adviseren. Gaat het hier om een huisvestingsprobleem of gaat het ergens in de supply chain fout? Wij benoemen het, maar dragen ook meteen een oplossing aan”, aldus Frank. “Een simpel voorbeeld: een ondernemer die kampt met ruimtegebrek vraagt ons om 3000 pallets met ventilatoren tijdelijk op te slaan. Wij zien al snel dat we door een andere stapeling van de dozen, dat aantal terug kunnen brengen naar 2000 pallets. Dat scheelt nogal in ruimte, maar zeker ook in de kosten voor opslag en transport. ‘Waarom heeft niemand mij dat ooit eerder verteld?’ is dan vaak de verbaasde reactie. Soms weet de klant ook wel waar de schoen wringt, maar doordat wij het nog eens benoemen en oplossingen aanreiken, is dat het laatste zetje dat nodig is voor verandering.” Bouwlogistiek Fulfilment Havenlogistiek Frank Bruurs Oplossingen bedenken waar een ander profijt van heeft, kan risicovol zijn. Bij SMART HUB ervaren ze het tegenovergestelde. Klanten die ooit voor een ‘eenmalig probleem’ aanklopten, blijven regelmatig terugkomen of besteden hun supply chain helemaal uit aan het Bossche bedrijf. “Mensen waarderen onze aanpak en onze adviezen”, vertelt Frank. “Als ze ons beter leren kennen, zijn ze vaak verbaasd over hetgeen wij allemaal te bieden hebben op ons SMART HUB terrein: passende bedrijfsruimtes, een uitgebreid scala aan logistieke diensten, douanefaciliteiten, warehouses, een binnenhaven. Onze medewerkers zijn echte logistieke professionals, die slim denken en snel de juiste verbindingen maken. Dat alles biedt grenzeloze mogelijkheden en leidt daarom vaak tot een langdurige structurele samenwerking. Oók met kleine bedrijven, want een klant met maar één container per jaar is bij ons net zo goed een klant.” ‹‹ www.smarthubonline.nl www.spieringslogistics.nl Stadslogistiek Automotive Logistieke huisvesting SMART HUB bruist van logistieke activiteiten Logistiekvastgoed 2017 - 69

Tijd besparen en meer controle op het eindresultaat DC NSK te tilburg Architect: FIT Ingenieurs Toegevoegde waarde leveren in het voortraject bespaart tijd en geld in de bouw- en beheerfase. Dat is de filosofie van Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders, dat ruime ervaring heeft op het gebied van constructieve advisering van bedrijfshuisvesting en logistieke gebouwen. Ze doet dat onder meer door haar projecten constructief te ontwerpen en te modelleren in 3D. “Als adviseur wil je grip hebben op alle facetten.” Tekla model NSK V 70 - Logistiekvastgoed 2017 eelal worden constructies van projecten nog getekend 2D in autocad. Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders gebruikt de 3D-programma’s Tekla en Revit. Directeur en Register Constructeur Henk Verhoeven: “Voor staalconstructies gebruiken wij Tekla. Onze modellen kunnen direct door de staalleverancier gebruikt worden om de werkplaatstekeningen te genereren. Dat scheelt dus tijd want het hetzelfde werk wordt niet twee keer gedaan en bovendien worden de aandachtspunten in de engineeringfase al getackeld en niet pas in de uitvoering.” Controle op staalhoeveelheden Verhoeven legt uit dat een staalleverancier vaak een inschatting maakt op basis van een voorontwerp of kengetallen. In de praktijk valt het Patrick van Asseldonk: ‘Als je in 3D modelleert heb je constant controle en kan je eenvoudig bijsturen.’ benodigde staalvolume dan wel eens anders uit. “Omdat wij in 3D aanleveren, kunnen wij ook stuklijsten maken en hebben wij gedurende het proces de controle op de benodigde hoeveelheid staal. Wij zijn onafhankelijk en hebben daardoor geen belang bij de gerekende of toegepaste staalhoeveelheden. We hebben projecten onder handen gehad waarbij bleek dat de gecalculeerde en verrekende staalhoeveelheden tot tien procent hoger waren dan de werkelijk toegepaste hoeveelheden. En dan praten we over substantieel geld. Dit geldt ook voor wapening in betonconstructies. Want zeg nou zelf: welke opdrachtgever of aannemer gaat alle opgegeven hoeveelheden controleren aan de hand van tekeningen? Dit is praktisch niet te doen. Wij hebben die controlemogelijkheid wel, en zo houd je de vinger aan de pols.”

Henk Verhoeven: ‘Constructief meedenken en projecten integraal ontwerpen. Dat is o.a. de kracht van ons bureau.’ Knelpunten vooraf zichtbaar maken Door projecten in 3D te modelleren, zien de constructeurs de knelpunten vooraf in plaats van op de bouwplaats. Het ingenieursbureau heeft veel ervaring met BIM, waarbij je het gebouw samen met de architect en de installateur virtueel kan bouwen. Als alle ontwerpende partijen hierin meedoen, heb je alle benodigde informatie in één model. Dat scheelt enorm in de uitvoeringsfase, want je hebt altijd de juiste en actuele informatie bij de hand. De kans op fouten vermindert en de faalkosten worden lager. Ook voor de beheer- en onderhoudsfase is deze manier van informatieopslag een groot voordeel voor de gebouweigenaar en gebruiker. “Wij zoeken constant naar het optimale resultaat”, vult projectleider en register constructeur Patrick van Asseldonk aan. “Als je in 3D modelleert, heb je continue controle en kan je eenvoudig bijsturen. Bijvoorbeeld een ander profiel en/of staalkwaliteit kiezen om binnen het tonnage en het budget te blijven. De aannemer kan Tekla model DC Royal Roofing Materials Henk Verhoeven Patrick van Asseldonk www.verhoeven-leenders.nl meekijken in de modellen en dat scheelt veel in (mis)communicatie en vragen tijdens de engineeringfase. Je werkt ook veel meer samen met de aannemer in plaats van dat je opeenvolgend in een proces werkt. We hebben dan ook vrijwel geen sores met de projecten buiten. Dat is een voordeel voor ons, maar ook voor de aannemer.” Verhoeven: “Elk project begint met een uitvraag. Daarin stellen wij ons proactief op en nemen wij het voortouw, zodat alle facetten in een vroeg stadium worden meegenomen. Daarvoor moet je de gebruikerseisen in beeld brengen en de juiste keuzes maken, ook met het oog op de langere termijn. Brandveiligheid bijvoorbeeld heeft grote raakvlakken met de constructieve uitgangspunten. Dit vertalen we naar een helder en economisch constructie ontwerp. We zijn sparringpartner voor de architect/aannemer en voor de gebruiker. Die rol pakken we ook. Je steekt wat meer tijd in het voortraject, maar tijdens de uitvoering verdien je dat terug.” ‹‹ DC Royal Roofing Materials te Wijchen Logistiekvastgoed 2017 - 71

Bouwen is een feestje! Bouwgroep Willy Naessens bouwde met prefab beton al duizenden nieuwe bedrijfspanden voor kleine en middelgrote ondernemingen. Van kantoren en distributiecentra tot opslagruimtes voor gevaarlijke stoffen. Op maat gemaakt en gebaseerd op beproefde bouwsystemen en slimme ontwerpen. Mooi, duurzaam, robuust en waardevast. Omdat Willy Naessens alle processen die essentieel zijn voor de bouw in eigen beheer heeft zijn de planning en de kwaliteit altijd gewaarborgd, maar kunnen panden ook tegen een scherpe prijs turn-key worden opgeleverd. 72 - Logistiekvastgoed 2017 S inds januari 2015 is het Belgische familiebedrijf ook in Nederland actief. De specialist in het bouwen van logistieke centra is inmiddels niet meer weg te denken uit de Nederlandse bouwindustrie. Commercieel directeur Paul Zijlmans legt uit: “Prefab beton is geschikt voor tal van toepassingen en levert daardoor, al dan niet in combinatie met staal, een multifunctioneel eindresultaat op. Daarnaast is het degelijk, flexibel, duurzaam en brandveilig. Dit maakt het uiterst geschikt voor logistieke bedrijfspanden als distributiecentra en de opslag van gevaarlijke stoffen”. Unieke werkwijze De Willy Naessens groep heeft een duidelijke focus op prefab beton: “En daarin zijn we dan ook ongelooflijk sterk”, aldus Zijlmans. Alle essentiële aspecten binnen een bouwproces worden door de Naessens groep zelf beheerd. Van ontwerp, constructie, grondwerk, transport en montage tot en met de totale productie van de prefab betonelementen. Zijlmans: “Op deze manier wordt gezorgd voor een overzichtelijk bouwproces waarin de kwaliteit en planning zijn gewaarborgd. Deze unieke werkwijze maakt ons, naast de gunstige prijs/kwaliteitsverhouding van prefab beton, een concurrerende partij om mee samen te werken”.

Optimalisatie van begin tot eind De verticale integratie maakt het mogelijk om vroeg aan tafel te schuiven bij een klant. “We hebben de kennis in huis om efficiënt te werken en heel snel een koppeling te realiseren tussen de bouwkavel, de behoeften van de klant en de bouwmethodiek. Op deze manier vindt optimalisatie plaats in basis en begin. Daarin is meer te verdienen dan met welke concurrentieslag dan ook”, aldus Zijlmans. Zodra uw nieuwe bedrijfspand staat kunt u overigens nog steeds op Willy Naessens blijven rekenen. Zijlmans: “Onze eigen serviceen onderhoudsploegen van de bouwgroep houden het pand in topconditie. Ons doel is de klant te ontzorgen, dit stopt niet nadat de bouw is gerealiseerd”. De Willy Naessens Group heeft dan wel de omvang van een multinational, maar daarnaast het hart van een familiebedrijf. Een prettige combinatie van volume, zekerheid en toegankelijkheid wordt hierdoor gerealiseerd. Zijlmans sluit af: “Bouwen moet een feestje zijn en wij kunnen daarvoor zorgen!” ‹‹ Neem ook eens een kijkje op onze website: www.willynaessens.nl en vraag onze brochure aan! Heeft u vragen of opmerkingen? Neem vrijblijvend contact met ons op: tel: 085 - 27 37 230 of stuur een mail naar info@willynaessens.nl. Logistiekvastgoed 2017 - 73

Kampershoek 2.0 biedt nog één groot logistiek kavel aan de A2 Grote logistieke kavels in Zuidoost Nederland zijn schaars. Kampershoek 2.0 biedt nog één groot kavel aan op een direct aan de A2 gelegen bedrijvenpark. Kampershoek 2.0 als ideale locatie “Deze plek is zeer geschikt voor logistiek”, legt Mathieu Dolders, projectmanager bij de gemeente Weert, uit. “Kampershoek 2.0 ligt direct aan de A2, een van de drukste snelwegen van Nederland. Het terrein meet 70 hectare en biedt een zeer goede uitvalsbasis voor Nederland, Duitsland en België.” Daarnaast ligt Kampershoek 2.0 gunstig ten opzichte van alle beschikbare modaliteiten in de regio. “Op enkele minuten afstand is in 2016 Multimodale Terminal De Kempen gebouwd. Deze terminal is sinds het begin van dit jaar open. Die voorziet naast een waterverbinding op het Brabant Intermodal Netwerk tevens in een directe railaansluiting met Antwerpen. GVT Group of Logistics exploiteert Multimodale Terminal De Kempen in samenwerking met Wetron Tranport and Logistics”. Kampershoek 2.0 ligt op 20 minuten afstand van Born. Met dat succesvolle logistieke knooppunt met veel bekende logistieke dienstverleners en Focus Real Estate Focus Real Estate, is eigenaar van de grond en ontwikkelende vastgoedbelegger uit Eindhoven. Focus Real Estate is actief als ontwikkelende belegger op het gebied van - retail, - residential - logistics - private Health clinics - leisure and light industrial vastgoed in Nederland, Oostenrijk en Frankrijk. Sustainable business opportunities 74 - Logistiekvastgoed 2017

Mogelijkheden voor een mega DC op Kampershoek 2.0 i.s.m. Focus Vastgoed Team Ondernemerszaken Gemeente Weert Carine Bongers, Hugo Zontrop en Mathieu Dolders verladers voelt de gemeente Weert zich verwant, omdat het zich momenteel op dezelfde manier en met dezelfde aantrekkelijke faciliteiten voor de logistiek ontwikkelt. “Eindhoven met al haar research en development ligt vanaf Weert op slechts 15 minuten rijden. De Brainportregio heeft veel spin-off voor make-tech bedrijven in onze Keyportregio,” vertelt Dolders. “Technologie die in Eindhoven wordt ontwikkeld, wordt in de regio Weert voor diverse toepassingen benut en verder uitgebouwd. Weert biedt voor de logistieke kant van dit proces uitstekende faciliteiten tegen heel gunstige condities.” Veilig, duurzaam en doordacht Behalve de uitstekende bereikbaarheid maken ook andere condities Kampershoek 2.0 tot een aantrekkelijke uitvalsbasis. “Het bedrijventerrein wordt gekenmerkt door een goed doordacht ontwerp. Rondom het terrein ligt een brede gracht die het dievengilde buiten houdt, het hemelwater van de bedrijfspercelen opvangt en als bluswatervoorziening fungeert. Via twee ingangen met slagbomen en camerabeveiliging is het terrein ontsloten naar de Ringbaan-Noord die direct op de A2 aantakt. Daardoor heeft Kampershoek 2.0 nú al – nog voor realisatie – het Keurmerk Veilig Ondernemen. “Dat scheelt zomaar 10% in verzekeringspremies voor bedrijven”, onderstreept Dolders. Ondernemende cultuur De gemeente Weert is een typische werk-stad, aldus wethouder Economische Zaken Frans van Eersel. “Het is een stad van aanpakkers: divers en ondernemend. “We zijn een vestigingsplaats met 50.000 inwoners, maar met wel drie aansluitingen op de A2, elf bedrijventerreinen en goede industriele bewegwijzering door de gemeente. Je vindt hier veel maakindustrie, groothandel, dienstverlening en logistiek”, zo geeft Van Eersel aan. “Daarbij zie je dat de vlak bij gelegen Brainportregio vaak de kennis en kunde levert voor innovaties die via de maakindustrie en logistiek van Weert hun weg naar de markt vinden. Dat betekent dat de logistiek hier ook vaak veel toegevoegde waarde kent. Weert is dan ook een belangrijke stad voor de regionale werkgelegenheid. En er is in de regio voldoende divers en passend geschoold en goed gemotiveerd personeel, tot over de Belgische grens.”. Het logistieke kavel wat de gemeente samen met Focus Real Estate uit Eindhoven aanbied is 15,5 hectare groot. Het kavel is specifiek bedoeld om weert, the centre of the euregion North Sea Netherlands her Kingdom United Kingdom Amsterdam Rotterdam London Antwerp Brussels Belgium Germany Ruhr region Dusseldorf Cologne Aachen Frankfurt een eindgebruiker van logistiek vastgoed voor de lange termijn te faciliteren in Weert. De prijs van het kavel is in belangrijke mate afhankelijk van de wensen van de eindgebruiker. Meer informatie Mathieu Dolders: 06 - 27 169 245 www.weert.nl en www.kampershoek.nl ‹‹ Hamburg France Paris 0 100 200 km Logistiekvastgoed 2017 - 75

ONTWIKKEL JE BEDRIJF CARGO LOODS 3 4 TOPLOCATIE BEDRIJFSKAVELS richting Eindhoven A2 richting België A76 knooppunt Kerensheide A76 richting Heerlen / Duitsland Gelegen naast Maastrich Aachen Airport op een strategische toplocatie, uitstekend bereikbaar, met flexibele kavels en eersteklas collectieve voorzieningen, biedt het moderne AviationValley BusinessPark de ondernemer een aantal natuurlijke voordelen. afslag 50 A2 richting Maastricht Ontdek nu de enorme mogelijkheden op de zes clusters die Aviation Valley te bieden heeft. Ontwikkel zelf of samen met ons team eenpassende bedrijfskavel. 5 6d EIJSSEN DAIRY 6c CONVOI 1 2 6b 6a MOSA ZES CLUSTERS Businesspark AviationValley heeft ondernemers enorm veel te bieden. Zes clusters fraai in het groen ingebed. Flexibele kavels, tot wel 80% bebouwbaar, en talloze collectieve voorzieningen. Kavelgrootte vanaf 3000 m2 mogelijk. AviationValley heeft kortom alles in zich om uit te groeien tot een businesspark met internationale allure. SENTJENS VASTGOED ADVISERING 76 - Logistiekvastgoed 2017 T +31 (0)6 14 44 33 74 HENK SENTJENS E info@sentjens.com EDGAR PEER T +31 (0)6 22 55 55 99 E e.peer@bpav.nl ROB VAN ROOIJEN AVIATION-VALLEY.NL T +31 (0)43 358 98 41

Internationale belangstelling voor AviationValley Beschikbare kavels van om en nabij 10 hectare Mede dankzij de strategische ligging in een multimodale omgeving neemt de (inter)nationale belangstelling voor het Limburgse Businesspark AviationValley toe. Na de omvangrijke nieuwkomers van de afgelopen vijf jaar biedt het fasegewijs meer ruime, aaneengesloten kavels van om en nabij een omvang van 10 hectare voor al of niet luchthaven gebonden, logistieke ondernemers. B usinesspark AviationValley is één van de weinige logistieke terreinen waar grote kavels samengaan met een scala aan succesfactoren. “We hebben sterke troeven in handen,” bevestigt Edgar Peer, directeur van AviationValley. “Allereerst ziet het buitenland Limburg als één grote, logistieke hotspot. Daarom is AviationValley een interessante hub naar onder meer Duitsland, België en Frankrijk. Het businesspark ligt pal bij de luchthaven in het hart van de vier miljoen inwoners tellende Eurregio, vlakbij voorzieningenrijke universiteitssteden zoals Maastricht, Aken, en Luik. Deze regio gonst van de economische activiteit. Zo bevindt zich hier de innovatieve campus van Chemelot, waar sterk wordt ingezet op chemicals, en NedCar, waar BMW de nieuwe generatie Mini’s, en nu ook de BMW X1, laat ontwikkelen.” Goed gezelschap Op het businesspark zelf is de cargoterminal van de luchthaven gehuisvest en heeft Royal Mosa een 24.000 m2 vanuit een 3.000 m2 grote productiehal met distributiecentrum en hebben zij recentelijk nog eens bijna 1 hectare afgenomen. Verder is de eigenaar op dit moment in onderhandeling met een partij die in één keer 25 hectare wil afnemen. Hierdoor zou meer de helft van de beschikbare vierkante meter of Aviation Valley vergeven zijn. Multimodaal AviationValley is omringd door een uitgebreid multimodaal netwerk. Sinds de ringweg is aangelegd, is het gebied ook perfect ontsloten, volgens Henk Sentjens, commercieel directeur van AviationValley. “De verkeersaders A2 en A76 zijn binnen enkele autominuten bereikbaar,” zegt hij. “Op zo’n 10 kilometer afstand bevindt zich bovendien de Barge Terminal Born en het spoor is nog dichterbij.” groot, modern opslagmagazijn in gebruik. Ook transportbedrijf Convoi vestigde zich met een 12.000 m2 AviationValley. Daarnaast opereert Eijssen Dairy er groot complex op De dichtbevolkte regio biedt verder voldoende arbeidspotentieel. Sentjens: “Hoogopgeleid personeel komt uit de nabije universiteitssteden. Voor goed gekwalificeerde, lager opgeleide medewerkers bieden Beek en Meerssen een pluspunt. Deze gemeenten passen subsidietrajecten toe voor bij aangeboden functies passende opleidingen. Dit tot volle tevredenheid van het bedrijfsleven.” Eén aanspreekpunt Sentjens biedt bedrijven die zich willen vestigen op AviationValley het gemak van één aanspreekpunt. “Dit geldt voor het gehele huisvestingstraject, inclusief het aanvragen van de milieu- en bouwvergunningen. Naast koop is er ook de mogelijkheid van huur in overleg met onze projectontwikkelaar en architect, of met deskundigen van eigen keuze.” De aandeelhouders van AviationValley werken nauw samen met de diverse overheden en met het Limburgse Investeringsen Ontwikkelingsfonds (LIOF) en de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). ‹‹ Meer informatie: Businesspark AviationValley Dhr. R. van Rooijen 043 – 358 9841 Drs. Edgar F.L. Peer, directeur 06 – 22 5555 99 Henk A.M. Sentjens MRE FRICS RT, commercieel directeur 06 – 1444 3374 www.bpav.nl Businesspark AviationValley is een ruim 104 hectare groot, nieuw logistiek businesspark van internationale allure. Het is gunstig gelegen aan de oostzijde van de startbaan van Maastricht Aachen Airport. De vijf clusters van omvangrijke, flexibele kavels zijn fraai ingebed in het groen. Van de uitgeefbare 57 hectare mag dan ook 80 procent worden bebouwd. Eerste klas Parkmanagement en andere collectieve voorzieningen waarborgen de hoge kwaliteit van het park op de lange termijn. Businesspark AviationValley grenst aan Technoport Europe, een vrijwel volledig uitgegeven, gemengd bedrijvenpark met een netto-oppervlakte van zo’n 44 hectare. Logistiekvastgoed 2017 - 77

Hardware én software op orde in logistieke topregio West-Brabant De positie van West-Brabant als logistieke hotspot is onomstreden. De strategische ligging tussen Antwerpen en Rotterdam is een gegeven, evenals de multimodale ontsluiting van de regio. Veel logistieke bedrijven en verladers weten West-Brabant te vinden en de beschikbaarheid van de juiste mensen speelt daarin een belangrijke rol, legt Guido van Liefland van REWIN uit. E r wonen ruim zevenhonderd duizend mensen in West-Brabant. “Dat is een flink arbeidsmarktpotentieel. En dan zijn er nog de nodige logistieke opleidingen. Van vmbo-niveau tot en met hbo en ook tal van particuliere opleidingen.” Het komt er op neer, legt Van Liefland uit, dat naast de hardware: ‘de locaties, de kavels, het vastgoed, de infrastructuur’, ook de ‘software’ in orde moet zijn voor een goede logistieke propositie. Carrière Doordat de regio een mix van logistieke bedrijven kent, is het ook een interessante sector om in te werken en carrière in te maken denkt het Hoofd Vestigen van REWIN, de regionale ontwikkelingsmaatschappij van West-Brabant. “Transport en opslag, value added logistics, pakketdistributie, gevaarlijke stoffen, douane-afhandeling en meer. Transport over weg, spoor en water, het speelt zich hier allemaal af en zorgt voor een ongekende dynamiek.” Nieuwe vestigers De afgelopen jaren kwamen er weer een aantal interessante logistieke bedrijven en daaraan gelieerde dienstverleners naar West-Brabant. Meest opvallend is het enorme gebouw (350 meter lang, 145 diep en 20 hoog) van modeketen Primark in Roosendaal dat vorig jaar werd gebouwd. Een andere gigant is Lidl in Roosendaal (meer dan 30.000 m2 ). En DHL verzorgt voor Hill’s Pet Nutrition de logistieke dienstverlening vanuit een nieuw dc op Borchwerf II (Halderberge). Verder kwamen er een flink aantal kleinere partijen naar de regio, zoals Fineline dat zich vestigde in Halsteren en TGW dat in OudGastel neerstreek. “TGW is een mooi voorbeeld dat logistiek ook 78 - Logistiekvastgoed 2017

Nieuwe vestiger TGW Logistics Logistiek personeel hightech kan zijn. Dit bedrijf richt zich namelijk op het automatiseren van de interne logistieke processen. Dat vraagt om hooggeschoold personeel.” Beschikbare kavels De trend in de logistiek is om steeds grote distributiecentra neer te zetten. Hiervoor zijn nog een aantal kavels beschikbaar. Het oude Philips-terrein (120.000 m2 Etten-Leur is een kavel van 60.000 m2 ) in Roosendaal is al bouwrijp gemaakt. In beschikbaar en op haventerrein Moerdijk is op Industrial Park nog circa 80 hectare beschikbaar voor logistieke bedrijvigheid. “Het wachten is op groen licht voor Logistiek Park Moerdijk. Dan komt er ineens 140 hectare bij.” Daarnaast zijn er diverse kleinere kavels beschikbaar tussen de een en vijf hectare, verspreid over de regio. Multimodale ontsluiting Uniek voor de regio is het multimodale netwerk. Van zeehaven Moerdijk en de barge terminals in Bergen op Zoom en Oosterhout tot de diverse rijkswegen, waterwegen en spoorlijnen. Er zijn vergaande plannen Oosterhoutse containerterminal Guido van Liefland om de containerterminal in Bergen op Zoom te verplaatsen naar een locatie buitengaats. “Schepen hoeven dan niet meer door de sluis, dus kunnen er grotere schepen worden ingezet. Dat maakt binnenvaart competitiever ten opzichte van wegvervoer. En als het Schelde-Rijnkanaal straks de geplande verbinding krijgt met de Seine dan zijn plaatsen als Gent, Lille en Parijs straks ook per schip bereikbaar.” Logistiek Programma Als regionale ontwikkelingsmaatschappij is het de taak van REWIN om nieuwe vestigers te enthousiasmeren voor West-Brabant en om bij te dragen aan een gezonde en aantrekkelijke economische regio. Voor dat laatste werkt REWIN momenteel aan een Logistiek Programma. Gemeenten, onderwijs en een groep logistieke ondernemers hebben hiervoor de handen ineen geslagen. De bedoeling is om samen een stap verder te gaan en niet alleen te vertrouwen op de uitstekende ligging. “We definiëren samen wat ons als regio aantrekkelijk maakt en slaan de handen ineen om een gezamenlijke propositie op te stellen.” De samenwerking werpt al vruchten af. Eind vorig jaar opende in Roosendaal het Centrum voor Mobiliteit en Logistiek. Hier werken het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid op één fysieke locatie samen om de aansluiting met elkaar te bevorderen. “In mei gaan we ons gezamenlijk, dus als regio, presenteren met een stand op de logistieke beurs in München. Zo werken we samen aan het uitdragen van de unieke logistieke propositie van West-Brabant.” ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 79 REWIN West-Brabant Cosunpark 22 4814 ND Breda + 31 (0) 6 535 876 54 + 31 (0) 76 564 67 90 g.vanliefland@rewin.nl

De Bavelse Berg in Breda Klaar voor groot logistiek centrum VolkerWessels Logistics Development (VWLD), een nieuwe loot aan de stam van het VolkerWessels-concern, gaat op de Bavelse Berg in Breda een ruim 40.000 m² groot distributiecentrum realiseren, verdeeld over vier units. ‘We gaan aan de slag op een van de laatste grote logistieke locaties in de buurt van Breda’, zeggen de directeuren Roeland van den Berg en Erjan Sprakel. Ze verwachten het gebouw medio volgend jaar op te leveren. A16 A27 A59 A17 A16 A59 A59 D A27 A16 N261 A65 A58 A16 A58 A58 A58 The Netherlands E19 E19 e Bavelse Berg is een nieuwe locatie ten oosten van de A27, tussen het dorp Bavel en het hoogwaardige bedrijventerrein Hoogeind. Direct gelegen aan de afrit van de A27 komt op een kavel van circa 7 hectare het nieuw te bouwen logistiek centrum. ‘De Bavelse Berg ligt in het midden van een belangrijke logistieke zone in Europa. Een strategische plek én zichtlocatie die via de rechtstreekse afslag van de A27 uitstekend bereikbaar is, ook voor LZV’s’, aldus Roeland van den Berg. Nog een pluspunt: op minder dan tien minuten van de logistieke kernlocatie liggen meerdere barge- en railterminals met dagelijkse verbindingen met de zeehavens van Antwerpen en Rotterdam. Zonne-energiecentrale Een prettige werkomgeving, duurzaamheid en een efficiënt gebouw zijn de belangrijkste uitgangspunten bij het ontwerp van het nieuwe logistieke centrum. ‘De vertaling zie je onder meer terug in de bouwmaterialen, de stapelhoogte van 12,20 meter, goede parkeervoorzieningen, flexibiliteit in de indeling en een zonnepanelendak van circa 35.000 vierkante meter’, legt Erjan Sprakel uit. ‘Het is voor ons vrij logisch om zo’n groot dak uit te rusten met zonnepanelen. De capaciteit kan zo groot worden dat je meer aan een zonneenergiecentrale moet denken. Het nieuwe gebouw kan er prima mee worden bediend. We bekijken nog wat we met de restcapaciteit doen: of terugleveren aan het net, of doorleveren aan gebruikers in de omgeving.’ 80 - Logistiekvastgoed 2017

VWLD: beste fundament voor ieder logistiek project VolkerWessels Logistics Development (VWLD) ontwikkelt en realiseert hoogwaardige distributiecentra. Logistieke knooppunten die de gebruikers een voorsprong moeten geven in efficiëntie en duurzaamheid. Nu de logistieke markt in beweging is, ziet VolkerWessels voldoende potentie voor de nieuwe logistieke projectontwikkelaar. VolkerWessels is een bouwconcern dat in binnen- en buitenland Roeland van den Berg, (l) en Erjan Sprakel (r). werkt met ongeveer 16.000 mensen en 120 ondernemingen. ‘Onze partners profiteren van de kracht, kennis en kunde van het hele concern, variërend van ontwikkeling, infrastructuur en bouw, tot en met de complete realisatie van logistieke centra’, aldus Roeland van den Berg en Erjan Sprakel die gezamenlijk de directie voeren over VWLD. VolkerWessels is al betrokken bij onder meer de realisatie van het Fokker Logistics Park op Schiphol, de Bauhaus-vestigingen in Groningen en Hengelo. Het concern bezit meerdere grondposities waaronder op Laagraven in Nieuwegein en Westfields nabij Eindhoven, waar het in de toekomst distributiecentra gaat realiseren. Omgeving Belangstelling VolkerWessels Logistics Development zag aanvankelijk kansen voor het opsplitsen van de logistieke hal in twee units van ongeveer gelijke grootte. Inmiddels zijn de inzichten bijgesteld. Er is namelijk belangstelling vanuit de Bredase regio voor kleinere units, eventueel aangevuld met kantoorruimte. ‘We gaan nu uit van vier units van ongeveer 10.000 vierkante meter. Maar die verhoudingen kunnen anders worden als daar vraag naar is. Op de hoeken van het gebouw is er ruimte voor kantoren van bescheiden omvang’, zegt Van den Berg. Inmiddels hebben regionale bedrijven met een nationale en internationale actieradius belangstelling getoond. De bedrijven die zich in het nieuwe logistieke centrum vestigen weten zich niet alleen verzekerd van een hoogwaardig, modern, BREEAM-gecertificeerd en goed bereikbaar gebouw, maar ook van een nabije omgeving die voordelen biedt. Breda heeft een goed arbeidspotentieel. Medewerkers die woonachtig zijn in de nabij gelegen woonwijken. Aan de andere kant is het groene, recreatieve Breepark in ontwikkeling. Op deze locatie realiseert VolkerWesselsonderneming Van Agtmaal een grote evenementenhal, die naast de vestigingen van Decathlon, McDonalds en Kinepolis (bioscoop) komt te liggen. Het nieuwe eventcenter van 8.300 m2 biedt plaats aan ongeveer 12.500 bezoekers, en is geschikt voor concerten, beurzen en sportevenementen. ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 81

Logistics Capital Partners: van “start-up” naar gevestigde naam in de logistieke vastgoedmarkt Begin 2015 werd Logistics Capital Partners opgericht als pan-Europees bedrijf op het gebied van projectontwikkeling en managementdiensten voor logistiek vastgoed in Europa. Kort daarop sloot LCP haar eerste overeenkomst voor de ontwikkeling van een 85.000m2 park Borchwerf 2 in Roosendaal voor de Ierse retailer Primark. groot Fashion Distribution Center op het logistieke N og geen twee jaar later is de eerste fase van genoemd project met een omvang van 56.000m2 de Europese projecten “pipe-line” gevuld met nieuwe projecten in Nederland, Italië en Frankrijk met een totaal van 580.000m2 vloeroppervlak - iets wat LCP, als hoogste nieuwe binnenkomer, een 5e plaats op heeft geleverd in de Property EU Top Developers Ranking in 2016 – en heeft LCP zich verspreid over de markt middels kantoren in Nederland, Verenigd Koninkrijk, België, Italië en Spanje. Ontstaan LCP werd begin 2015 formeel opgericht door James Markby, voorheen het hoofd van CBRE’s European Industrial & Logistics Investment team en Kristof Verstraeten, afkomstig van Goodman als Commercial Director Europe, leiding gevend aan de development, asset management en transaction teams in 11 Europese landen. In juli DC Primark te Roosendaal afgerond, is 2015 versterkte Andrea Benvenuti, komend van Amazon, het bedrijf als partner en Managing Director Development & Construction. DC Primark In augustus 2016 werd het Fashion Distribution Center (1e fase) op het logistieke park Borchwerf 2 in Roosendaal door LCP succesvol overgedragen aan Primark. Na afronding van de uitgebreide huurdersinrichtingen, waaronder een tussenvloersysteem van drie verdiepingen met volledig geautomatiseerd transportsysteem voor hangende kleding, is het 20 meter hoge gebouw inmiddels in gebruik genomen. Opening kantoor in Eindhoven Bij de ontwikkeling van het DC Primark heeft LCP tevens het mandaat van de investeerder gekregen om asset & property management-diensten te verzorgen vanuit Nederland. Halverwege 2016 werd een kantoor geopend in Eindhoven om haar aanwezigheid in Nederland te versterken. Kristof Verstraeten, managing director van LCP, zegt in een toelichting: “We zien dat de Nederlandse logistiekmarkt in het algemeen zeer actief is en een brede range aan mogelijkheden biedt voor LCP. Nu we een stabiele aanwezigheid hebben, richten we ons op het verder vergroten van ons zakelijke netwerk. Inmiddels hebben we mogen ervaren, dat we goed worden gevonden op de Nederlandse markt door potentiële klanten, wat heeft geresulteerd in maatwerk voorstellen op diverse locaties. We denken dat we een verschil kunnen maken door onze frisse benadering, flexibiliteit en snelle besluitvorming met ons toegewijde team.” Campus A58 In de editie van Logistiek Vastgoed 2016 werd al melding gemaakt van de (her)ontwikkeling van het Campus A58 terrein, met een oppervlakte van 21 hectare. Justin van Esch, asset & development manager NL, licht toe: “Inmiddels is het terrein in 82 - Logistiekvastgoed 2017

Artist Impression Campus A58 te Roosendaal nauwe samenwerking met de voormalige gebruiker Philips Lighting volledig ontdaan van alle oude gebouwen en voor zover dit noodzakelijk was is ook de bodem gesaneerd. Op 2 april is verder de oude 45m hoge fabrieksschoorsteen – in één stuk – verplaatst naar de rand van het terrein. Het terrein is hiermee bouwrijp voor de beoogde nieuwe ontwikkeling.” Het terrein biedt onder meer door een uitzonderlijke combinatie van omvang, bestemmingsmogelijkheden, beschikbaarheid van arbeidspotentieel en verbindingsmogelijkheden een unieke mogelijkheid voor grote e-commerce en XXL magazijn-klanten om een project op maat te realiseren. Internationaal Naast de activiteiten in Nederland bouwt LCP op dit moment een 100.000m2 groot DC op verzoek van Amazon in Vercelli, Italië. Daarnaast zijn diverse andere projecten in Italië, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk in voorbereiding. Tenslotte is in maart 2017 een samenwerkingsverband aangegaan met Eurofund Capital Partners een toonaangevende retail ontwikkelaar, investeerder en manager in Spanje en Portugal om ook in die landen de ontwikkeling van nieuwe logistieke gebouwen mogelijk te maken, gebruik makend van de expertise en kennis van Eurofund over de lokale markt en haar aanwezigheid in die markt. ‹‹ Meer informatie: Logistics Capital Partners Kristof Verstraeten, Managing Director + 32 476 902 856 Justin van Esch, Asset & Development Manager NL 040 - 266 96 09 / 06 - 310 428 26 Artist Impression Amazon fullfilment centre te Vercelli, Italië Campus A58 • Unieke XXL logistieke ontwikkelingsmogelijkheid, op een plot van ca. 21 ha strategisch gelegen op bedrijvenpark Majoppeveld Noord in Roosendaal, één van Europa’s logistieke hotspots. • Uitstekende bereikbaarheid, direct ontsloten op de oost-west verbinding A58 en de noord-zuid verbinding A17. • Ca. 115.000m2 vanaf 10.000m2 bedrijfsruimte, in units . • Mezzanine en kantoorruimte nader te bepalen tot maximaal ca. 15.000m². • Voldoende buitenruimte voor parkeren van (vracht)auto’s en infrastructuur. • Standaard vrije hoogte van 12.2m, met zelfs mogelijkheden tot 30m hoog binnen vigerende bestemmingsplan. • Dichtbij NS station Roosendaal en diverse buslijnen. • Goede beschikbaarheid van logistiek personeel in de regio. • Maximale duurzaamheid door herontwikkeling van voormalig Philips Lighting terrein en state-of-the-art bouwtechnieken. • Wij bieden een flexibele opstelling in specifieke gebruikerswensen. Per direct beschikbaar voor start bouw ! Logistiekvastgoed 2017 - 83

Amaliabrug over de Gouwe ASK Romein verwerft bruggenhoofd in Middelburgse haven Overname Hillebrand opent zee aan mogelijkheden ASK Romein nam begin 2017 het Middelburgse constructiebedrijf Hillebrand over, actief in de bruggenbouw en de offshore sector. De overname past perfect in de groeistrategie van ASK Romein, dat in alle facetten van de staalbouw een leidende rol wil spelen in Nederland, België en daarbuiten. ASK Romein krijgt hiermee niet alleen voet aan de grond in de haven, maar ook in twee sectoren waarin het voorheen nog niet actief was. 84 - Logistiekvastgoed 2017 M et zijn jarenlange ervaring in bruggen-, weg- en waterbouw heeft Hillebrand op de Nederlandse markt een vooraanstaande positie in de bruggenbouw. Fiets- en voetgangersbruggen, bruggen voor zwaar verkeer, … je noemt het, Hillebrand maakt het. En ook de sluisdeuren bij Sambeek en Tilburg werden door Hillebrand vervaardigd. Daarnaast is het bedrijf een gecertificeerd offshore-bouwer. De productie van offshore constructies, zoals installaties om windparken te bouwen, vereist specialistische vaardigheden. Medewerkers zijn opgeleid en gecertificeerd om hogesterktestaal zoals S690 te bewerken en te lassen voor de offshoreindustrie. Kennis die zich regelmatig vertaalt in indrukwekkende projecten. Zo maakte het constructiebedrijf een 32 meter lange, 200 ton wegende pile gripper tool (een grijparm om windmolens op zee te plaatsen) en transporteerde die naar

het Deense Esbjerg, waar medewerkers van Hillebrand de grijparm op een installatieschip plaatsten. Te land en ter zee Een grote troef van Hillebrand is zijn locatie. Het bedrijventerrein, met een totale oppervlakte van 30.000 m², is perfect bereikbaar over het water met binnenschip of coaster, maar ook over de weg, via de N57/ A58. De geschikte transportoplossing hangt af van het project. Dankzij de ligging aan open vaarwater, met een eigen kade van 120 meter, voorzien van roll-on roll-off faciliteiten, kunnen zware constructies direct vervoerd worden over water, wat enorm tijds- en kostenbesparend is. Van ontwerp tot montage zijn klanten bij Hillebrand op de juiste plek. Het bedrijf heeft een ruime ervaring in engineering, projectmanagement en productie, en is daarmee een uitstekende partner voor Design & Construct-contracten (D&C). Bij grote projecten is het bovendien een enorm voordeel dat naast de constructie ook de tests van de installatie op de terreinen van Hillebrand kunnen plaatsvinden. << ASK ROMeIn BV Belder 101 4704 RK Roosendaal +31(0) 165 750 300 info@ask-romein.com www.ask-romein.nl ASK Romein behoort tot de top van de staal- en industriebouwers Ultraveilige opslag van gevaarlijke stoffen Op het eerste gezicht lijkt Noordland 12 in Bergen op Zoom gewoon de zoveelste opslagloods. Maar één blik langs de binnenkant van deze loods, door ASK Romein gerealiseerd in opdracht van Mepavex Logistics, brengt je al snel op andere gedachten. Noordland 12 is een opslagloods van 20.500 m² voor verpakte gevaarlijke, vaak chemische stoffen. Er werden dus extreem hoge eisen gesteld aan het gebouw, met name op het vlak van brandveiligheid. Met regels die eigenlijk pas binnen vijf jaar in voege zijn. Maar het zijn dergelijke uitdagingen waar de ingenieurs van ASK Romein met plezier – en met succes – hun tanden in zetten. Het gebouw heeft vier brandcompartimenten, met telkens acht opslagcellen. Daarnaast is er ook een expeditieruimte, met vier brandcompartimenten van acht levellers en acht docks gelegen aan een laadkuil. In de cellen en in de expeditieruimte liggen in totaal maar liefst twee kilometer aan vlamdovende vloergoten in de vloeistofdichte vloeren. Deze goten zorgen ervoor dat bij eventuele calamiteiten niet alleen het bluswater, maar ook het (brandend) product dat mogelijk uit beschadigde opslagvaten stroomt, nooit in het milieu kan terechtkomen, maar in een van de 48 opslagkelders onder het gebouw. Het gebouw is deels uitgerust met een gasblusinstallatie, omdat niet alle opgeslagen stoffen met water geblust mogen worden. De resterende ruimtes kregen een traditionele sprinklerinstallatie. In de centrale gang, de slagader van het gebouw, bevinden zich alle leidingen voor de sprinkler, gasblussing, ventilatie, verwarming en elektriciteit. Van hieruit wordt alles gecontroleerd en aangestuurd. Logistiekvastgoed 2017 - 85

SMARTLOG ROTTERDAM 1 DC 1 DC 2 DC 3 DC 4 DC 5 Nieuw te ontwikkelen hoogwaardig distributiecentrum SMARTLOG ROTTERDAM 1 gelegen aan de Rhôneweg te Rotterdam. De locatie betreft de voormalige “Hotel de Beer” locatie en is gelegen direct aan de A15 in het Europoort gebied van de Rotterdamse haven. De ontwikkeling omvat 5 gebouwen met eigen kantoorruimte met een totale oppervlakte van ca. 30.000 m². Het complex is voorzien van een sprinklerinstallatie (ESFR met centrale bluswatervoorziening). DC 1 Warehouse 4.910 m² Mezzanine 643 m² Kantoor DC 2 Warehouse 7.029 m² Mezzanine 643 m² Kantoor DC 3 Warehouse 6.663 m² Mezzanine 577 m² Kantoor 402 m² DC 4 Warehouse 3.961 m² Mezzanine 480 m² Kantoor 402 m² DC 5 Warehouse 2.350 m² Mezzanine 336 m² Kantoor AANTAL DOCKS 1 per 800 m² 333 m² MAX HOOGTE (m) 10.5 VLOERBELASTING (kg/m) 4.000 351 m² BRANDPREVENTIE ESFR 86 - Logistiekvastgoed 2017 402 m² A15 35 Km RTM 35 Km AMS 82 Km ca. 13 Km MAASBOULEV ARD 7 3114 HB SCHIEDAM T+31 ( 0 ) 10 426 44 55 E INFO@DHG.NL WWW .DHG.N L

THERE IS ALWAYS SPACE FOR EXPANSION Waddinxveen LOGISTIEKPARK A12 Ontwikkeling i.s.m. Wayland Developments LOCATIE: Langs A12, nabij A20. Tussen Rotterdam, Gouda en Zoetermeer MAGAZIJN: 135.000 m² - units vanaf 15.000 m² Tholen WELGELEGEN LOCATIE: Langs A4, dichtbij Rotterdam, Antwerpen en Breda MAGAZIJN: 53.000 m² - units vanaf 15.000 m² Oss VORSTENGRAFDONK LOCATIE: Zichtlocatie langs A50 en A59. Dichtbij haven van Oss en inland terminal MAGAZIJN: 30.000 m² - units vanaf 16.000 m² ‘s-Heerenberg DOCKSNLD LOCATIE: op de grens van Nederland-Duitsland, verbindingen via weg, water, spoor MAGAZIJN: 32.700 m² - units vanaf 15.000 m² Voor meer informatie: Hylcke Okkinga +31 (0) 88 2053 888 Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg

Futuristisch DC voor gebruiker Rhenus Logistics Tilburg, ontworpen door Habeon Architecten in opdracht van DOK VAST “Heembouw innoveert met big data en business intelligence” “De markt voor logistiek vastgoed is volop in beweging. Voor ons als Heembouw is het belangrijk om onze positie in deze markt vast te houden en te versterken. Daarom zijn we steeds bezig met nieuwe ontwikkelingen, om de huisvestingsvraag van onze klanten nog completer te kunnen invullen. Ik ben graag bezig met innovaties, waarmee we opdrachtgevers verrassen.” Voor commercieel directeur Heembouw Rinus Verhey is het een uitdaging om de zaken net wat anders aan te pakken dan in de bouwbranche gebruikelijk is. Meer informatie: Heembouw Rinus Verhey (071) 332 00 50 www.heembouw.nl www.gronddatabank.nl Volg Heembouw via social media: www.heembouw.nl/social “Dit zie je onder meer terug in de aandacht voor de architectuur van onze gebouwen. Met ons architectenbureau Habeon Architecten zetten we iets neer dat past bij onze opdrachtgever, bij zijn logistieke proces en wat hij uit wil stralen. Onze DC’s zijn naast functioneel ook representatief en architectonisch bijzonder. Daarnaast maken we onze gebouwen intelligenter. Met onze smartdocks kriijgt de bestuurder van een truck die het DC nadert informatie welke docks vrij zijn om aan te docken. Dit gekoppeld aan de verkeers- en logistieke data van de Heembouw mobiliteitsscan die we met Simacan hebben ontwikkeld, zorgt voor meer efficiency in de vervoersstromen.” 88 - Logistiekvastgoed 2017 Gebruik big data De mobiliteitsscan is gebaseerd op data, zoals het aantal vrachtwagen-bewegingen, logistieke piekmomenten en postcodes van het woongebied van personeel, filegevoelige trajecten. gecombineerd met Verhey: data van “Deze data samen zorgen voor waardevolle informatie over aanvoer- en afzetgebieden en klantenbundeling binnen één logistiek complex. Wij geloven in de toegevoegde waarde van big data. Daarom hebben wij ook een datamarketeer in dienst. Door data over bijvoorbeeld beschikbaarheid en opleidingsniveau van personeel in een bepaald gebied, de bodemgesteldheid, en de aan- en afvoerwegen over land en water, te combineren en te laden in geografische kaarten kunnen we onze klanten die op zoek zijn naar een passende locatie, optimaal adviseren. Zo vullen we de klantvraag nog beter in.” “Wij geloven in de toegevoegde waarde van big data en hebben eigen datamarketeer”

Business intelligence De gronddatabank is de basis voor het locatie-advies dat Heembouw biedt. Verhey: “Bouwgrond, zeker voor grootschalige logistieke ontwikkelingen, wordt steeds schaarser. Daarom richten wij ons steeds meer op herontwikkellocaties, zoals in Son en Breugel en Moerdijk.” Om dit soort locaties te spotten, maakt Heembouw gebruik van zelf ontwikkelde, intelligente tools. “In de tool Go2Grow combineren we data, die inzicht geven in de groei en krimp van organisaties. Met Go2move krijgen we een beeld van de verhuisbewegingen van bedrijven. Zo localiseren we bedrijven die kunnen landen in een nieuw DC, om daar hun groeiende bedrijfsactiviteiten voort te zetten. Daarmee laten ze een locatie achter die geschikt is voor andere partijen die we op deze manier in het vizier hebben.” “Onze DC’s zijn naast functioneel ook representatief en architectonisch bijzonder” DC Rhenus Logistics in Son en Breugel. Ontwerp: Habeon Architecten. Opdrachtgever: DOK VAST Nieuwe ontwikkelingen Heembouw is overigens ook zelf bezig met een aantal eigen ontwikkelingen op logistieke hotspots. Verhey: “Dit doen we in samenwerking met een aantal investeerders/beleggers. We hebben een uitgebreid netwerk onder financiers; hierin speelt onze investor relations manager een belangrijke rol. Zo starten we in juni met de realisatie van een logistiek DC aan de Appelweg in Moerdijk en ontwikkelen we aan de A27 een duurzaam distributiecentrum. Beide DC’s gaan 28.000 m2 omvatten en kunnen in compartimenten worden verhuurd. Dat wij huur èn koop aanbieden, is een sterk punt van Heembouw. Met de mobiliteitsscan in combinatie met de gronddatabank, onze met data verrijkte kaarten, en financieringsmogelijkheden bieden we de markt een uniek totaalpakket.” Ontwikkeling en realisatie duurzaam DC Appelweg Moerdijk van 28.000 m2 logistiek belegger Exeter Property Group. Ontwerp: Habeon Architecten in opdracht van Conceptstudie distributiecentrum Nieuw Reijerwaard bestemd voor verhuur of verkoop aan bedrijven uit de agro/vers/food/logistiek sector. Ontwerp: Habeon Architecten Voor INDUSTRIAL Real Estate Partners ontwikkeling en realisatie hoogwaardig en duurzaam DC van 28.000 m2 direct aan de A27. Ontwerp: DENC Logistiekvastgoed 2017 - 89

Prologis Eindhoven Op naar de honderdduizend vierkante meter Sinds enkele jaren schieten de mega-dc’s als paddenstoelen uit de grond. En dan vooral op de as Rotterdam – Brabant – Limburg. Met name de logistieke hotspot Waalwijk-Tilburg is gewild. De trend naar deze XXL-warehouses houdt nog wel even aan, is de verwachting. Vier betrokkenen laten hun licht schijnen over deze ontwikkeling. W at is eigenlijk een XXL-warehouse? Bram Verhoeven van Prologis: “Vijftigduizend vierkante of meer. Het is wel wat gecompliceerder dan dat gegeven, maar laten we daar de drempel leggen. In de UK zie je XXLwarehouses van dertig duizend vierkante meter, maar die bestaan dan bijvoorbeeld uit drie verdiepingen.” De top-10 van logistieke dienstverleners clustert magazijnen om synergie-effecten en kostenvoordelen te realiseren, zegt Rinus Verheij van Heembouw. Die zitten vooral op het gebied van personele inzet, energieverbruik en de interne materieelinzet. “Daarnaast biedt XXL een klantvoordeel; je kunt namelijk makkelijk op- en afschalen. Een klant die twintigduizend vierkante meter wil, kan je zo groeipotentieel bieden.” Waar houdt de XXL-trend op? Verhoeven verwacht bij de honderdduizend vierkante meter. “Dan kan één 90 - Logistiekvastgoed 2017 sitemanager het niet meer behappen. Idem voor de beveiliging.” Een XXL-warehouse is wat Verhoeven betreft niet per se één gebouw op één locatie. “Nee, het gaat om logistieke zones: diverse kavels of gebouwen in een straal van drie kilometer kan ook, want dan kan je die synergie ook nog behalen hoewel dat wel een beetje van de sector af hangt.” (Nog) geen hoogbouw Jan van Roessel van de gemeente Waalwijk: “Enkele jaren geleden was de markt nog blij met drie hectare. Tegenwoordig is vier, vijf de ondergrens.” Verhoeven: “In de US zie je al gestapelde warehouses, in Japan gebouwen van zes verdiepingen.” Toch is de hoogte in bouwen in Nederland nog niet echt aan de orde. Dat heeft verschillende redenen. Ten eerste zijn de grondprijzen hier blijkbaar nog niet hoog genoeg om hoogbouw te rechtvaardigen.

Rhenus Logistics Ten tweede zijn de lokale omstandigheden per land verschillend. Duitsland en Engeland waar de XXL-trend groter is dan hier, zijn grote consumentenmarkten. Bedrijven willen met hun magazijnen dicht bij de conglomeraties zitten. Verhoeven: “In Nederland gaat het ook om de (grotere) e-fulfilmentbedrijven, zoals Coolblue en Bol.com maar de trend hier is toch meer vanuit consolidatie en betreft vooral Europese districentra.” Verheij voegt nog een extra dimensie toe. “De grondgesteldheid speelt ook een rol. Nederland heeft een slappe grond, waar je veel in moet stoppen voordat je kunt bouwen.” Hij verwacht dat er een grondprijs van vierhonderd euro per vierkante meter nodig is om hoogbouw te rechtvaardigen. Mismatch Marnic Aarts van de provincie Noord-Brabant constateert dat het vanuit de overheid soms lastig is om de markt bij te houden. “Trends gaan sneller dan wij kunnen bijhouden, dat is een gegeven. De marktvraag is afgenomen en veranderd. Er is nu nog een mismatch tussen beschikbare terreinen en terreinen die de markt vraagt. We spreken nu in regionaal verband over welke terreinen we ontwikkelen en voor welke doelgroep. We hebben in Brabant in alle regio’s aangewezen gebieden (Moerdijk, Tilburg/Waalwijk, Roosendaal/ Bergen op Zoom, Oss-Veghel en Eindhoven) met direct uitgeefbaar aanbod en te ontwikkelen terreinen voor grootschalige logistiek en Prologis Fokker Logistics Park Logistiekvastgoed 2017 - 91

Tesla Aan tafel: Jan van Roessel, programmamanager Economie van logistieke hotspot Waalwijk. Marnic Aarts, procesmanager Werklocaties van de provincie Noord-Brabant, koploper in mega-dc’s. Bram Verhoeven, Sr. VP en country manager Benelux en Nordic bij Prologis, eigenaar, exploitant en ontwikkelaar van logistiek vastgoed. Rinus Verhey, commercieel directeur bij Heembouw, ‘ontwikkelende aannemer’ van logistiek vastgoed en andere bedrijfspanden, kantoren en woningen. daarbovenop kunnen we nog vraaggericht ontwikkelen. Ik denk dat we voldoende hebben en daarmee de markt voldoende en tijdig kunnen bedienen. We willen in Brabant immers graag de vraag naar logistiek vastgoed faciliteren en logistieke hotspot blijven. ” Herontwikkelen (lees: samenvoegen) van bestaande kleinere locaties voor mega-dc’s zien de gesprekspartners niet echt als optie: te veel betrokkenen, te duur en lange processen. Vraaggericht ontwikkelen Verheij haakt in op het vraaggericht ontwikkelen. “In de logistiek heb je veel te maken met tenders, moet een nieuw dc binnen drie maanden operationeel zijn. Mis je dan niet de boot?” Van Roessel: “Ja, maar je kunt niet meer ontwikkelen voor ‘de voorraad’, die sluit namelijk niet aan bij de vraag. Daarvoor hebben we leergeld betaald. Bol.com paste niet op het oorspronkelijk bedachte kavel en we moesten een weg omleggen. Maar je hebt gelijk, je kunt niet twee jaar uittrekken voor het planologische traject. Als je bouwvergunning en de plantitel tegelijk kunt doen, dan geef je niet veel toe op de doorlooptijd.” De grootste vraag naar nieuwe, grotere kavels komt overigens uit de regio, zegt Aarts. “En die bedrijven laten soms hun oude pand leeg achter in dezelfde stad of regio.” Arbeidsmarkt Aarts vraagt aan Verhoeven en Verheij in hoeverre zij de arbeidsmarkt betrekken in hun locatiekeuzes. Verheij: “Het is heel belangrijk. 92 - Logistiekvastgoed 2017

Arbeid staat niet voor niets op de derde plaats in het Stec-rapport over vestigingsvoorwaarden. Venlo en Tilburg hebben al een probleem op dat gebied.” Verhoeven: “Het ligt er een beetje aan wie de vraag stelt of er een probleem is. In Venlo zit veel fashion en dat trekt weer nieuwe fashion, omdat de benodigde ervaring er is. Alleen zit die vaak al bij de concurrent.” Van Roessel: “Dat zorgt voor doorstroming op de arbeidsmarkt. De junior kan dan senior worden. Daarnaast heb je de handjes nodig, ook op de piekmomenten. En dan kom je bij de arbeidsmigranten. Mensen willen ook niet ver reizen voor laagbetaald werk. Moerdijk heeft daar een probleem: veel laagbetaald werk, maar er wonen weinig mensen.” “Dat klopt”, zegt Aarts, “maar er werken vier à vijfduizend Brabanders Advertentie Noordoost Brabant: sterk in agrifood, sterk in logistiek in Rotterdam. Er is dus wel potentieel.” Verhoeven: “Hoe je het ook wendt of keert, de arbeidsmarkt is ontzettend belangrijk. Het gaat om het totaalconcept.” Wat wordt de volgende trend? Van Roessel: “Misschien moet de vraag zijn: hoe lang houdt de trend nog aan? Kan je vijf jaar vooruitkijken?” Aarts: “Wat gebeurt er elders in Europa? Onze warehouses zijn vooral EDC’s. Wat gebeurt er als andere landen zich hierop ontwikkelen?” Verhoeven: “De trend moet zijn dat we ons internationaal beter profileren. We moeten denken als metropool, samen naar China in plaats van elke plaats of regio afzonderlijk.” ‹‹ www.vijfsterrenlogistiek.nl Logistiekvastgoed 2017 - 93

Waalhaven Langetermijngedachte staat voorop bij ProDelta Real Estate ProDelta Real Estate is ontwikkelaar van en belegger in duurzaam logistiek vastgoed. Het bedrijf is al sinds 1946 van alle logistieke (en industriële) markten thuis. Samenwerken, duurzaamheid en kwaliteit staan centraal in de visie van het bedrijf. Het herontwikkelen van bestaande locaties begint steeds meer een specialisme te worden. “Herontwikkelen is de duurzaamste weg naar nieuwbouw.” Distriport Benelux: oude situatie ... “J e moet het wel willen, want herontwikkelen betreft vaak langdurige projecten die vragen om een lange adem”, zegt Directeur Vastgoed Frank Van Dijk. “Het kost veel tijd en energie.” Omdat ProDelta primair een belegger is, heeft het die tijd ook. Distriport Benelux De herontwikkeling van wat nu Distriport Benelux is, laat dat perfect zien. Het verontreinigde ter94 - Logistiekvastgoed 2017 ... nieuw

rein werd in 2004 aangekocht. Eerst moest de bodem gesaneerd en schoongemaakt worden. Daarna werd een nieuwe kade aangelegd en werd er gefaseerd 40.000 vierkante meter nieuwbouw gerealiseerd. Tot slot werd in 2016 een nieuwe trimodaal ontsloten barge-terminal opgeleverd. De aankoop van de huidige locatie van Vos Logistics in Oss is ook zo’n voorbeeld. Het terrein komt pas Frank van Dijk: ‘We ontwikkelen, we bouwen, we verhuren en we blijven.’ over zes jaar beschikbaar voor herontwikkeling. “Een fantastische locatie, met uitstekende infra”, zegt Van Dijk. Greenfield niet uitsluiten “Het is niet zo dat we greenfield ontwikkelingen uitsluiten - we doen ook veel greenfield - , maar we kijken ook naar wat ‘achterblijft’, naar het totale plaatje. We willen niet dat dezelfde situatie ontstaat zoals destijds in de kantorenmarkt. Met de vele kantoorontwikkelingen bleven veel gebouwen leeg achter.” Van Dijk benadrukt nog dat herontwikkelen niet betekent dat oude panden worden opgeknapt. “Nee, we clusteren kavels, slopen en we zetten iets nieuws neer. Herontwikkelen is dus voor ons ook nieuwbouw, alleen het voortraject is anders en langer.” Voor eigen risico ProDelta herontwikkelt volledig voor eigen risico. Dat kan eigenlijk ook niet anders, legt adjunctdirecteur Vastgoed Sander van Zwienen uit. “Omdat het langlopende trajecten zijn, hebben we vooraf vaak nog geen idee wie de eindgebruiker is.” Op dit moment is het bedrijf betrokken bij diverse herontwikkelstudies. Grondeigenaren mogen overigens altijd vrijblijvend contact opnemen, zegt hij. “Zolang het terrein maar tenminste vijf hectare is, of is te clusteren tot die omvang. En het moet bij voorkeur ontsloten zijn via de weg, water en/of spoor.” Oss Frank Van Dijk Sander van Zwienen ProDelta heeft op dit moment 600.000 m2 logistiek en industrieel vastgoed in portefeuille. Ongeveer een derde daarvan is geschikt voor ADR-opslag. De planvoorraad is circa 100.000 vierkante meter, verdeeld over verschillende locaties. ProDelta heeft een eigen milieuafdeling die milieuvergunningen aanvraagt en beheert voor zijn huurders. Het verzorgt desgewenst de hele keten, van acquisitie van het terrein tot en met planvorming en realisatie. Frank van Dijk: “Ook het technische, commerciële en technische milieubeheer hoort daarbij. En dat tot en met tientallen jaren na de realisatie. We doen het immers voor onze eigen beleggingsportefeuille.” Grote kavels vormen Bij het uitgeven van terreinen zou de lokale overheid een regierol moeten hebben ten aanzien van de revitalisering, vinden de heren. Met name bij het uitkopen van verschillende eigenaren, zodat er een groot kavel gevormd kan worden. Een mooi voorbeeld is de Waalhaven, zegt Van Zwienen. “Een terrein met veel oude loodsen, veel eigenaren en een openbare weg die er tussendoor liep.” Havenbedrijf Rotterdam nam het voortouw bij het uitkopen van de verschillende eigenaren. De weg kwam te vervallen en zo ontstond een groot kavel waarvan de eerste fase nu is bebouwd. Van Zwienen: “Door het onttrekken van de weg aan de openbare ruimte hebben we niet alleen extra vierkante meters om te verkopen, we creëren ook volume.” Duurzaamheid “Bestaande locaties herontwikkelen sluit ook aan op onze duurzaamheidsgedachte. Telkens opnieuw weilanden herbestemmen tot bedrijventerrein is niet wenselijk. Bovendien is de beschikbaarheid van geschikte kavels steeds meer een probleem aan het worden”, zegt Van Zwienen. Van Dijk: “Het voordeel van oudere bedrijventerreinen is dat ze vaak gunstig liggen aan ontsluitingswegen en vaak beschikken over water- en/of railverbinding. Maar natuurlijk zijn niet alle oude terreinen geschikt voor grootschalige herontwikkeling.” Bij het Rotterdamse bedrijf staat de langetermijngedachte altijd voorop. “In alles wat we doen. Ook in de samenwerking met onze partners en huurders”, zegt Van Dijk. “Dat is en kan omdat we een familiebedrijf zijn dat over generaties heen kijkt. Je ziet het ook terug in de kwaliteit van onze gebouwen. Duurzaamheid en degelijkheid staan bij ons voorop. We moeten het immers zelf beheren, over een langere periode. We ontwikkelen, we bouwen, we verhuren en we blijven.” ‹‹ Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een actueel thema bij ProDelta. Frank van Dijk: “Onze doelstelling is om op innovatieve en duurzame wijze vastgoed te ontwikkelen en uit te bouwen. Onze vastgoedstrategie kenmerkt zich dan ook door verantwoord gebruik van grond, materialen en natuurlijke hulpbronnen. Bij de ontwikkeling van onze projecten staan duurzame materialen en oplossingen voorop. Het toepassen van zonnepanelen alsmede de windmolen bij het terrein aan de Westvlietweg in Den Haag zijn hier voorbeelden van. Met onze participatie in dit project wil ProDelta een actieve bijdrage leveren aan het verminderen van de CO2-uitstoot en aan het opwekken van duurzame en schone energie voor onze gebruikers van vastgoed.” Logistiekvastgoed 2017 - 95

Logistieke ontwikkelingen op bedrijventerreinen Kwalitatieve logistieke oplossingen binnen een voortdurend veranderende economische omgeving Montea is een beursgenoteerde, ontwikkelende belegger in Nederland, België en Frankrijk. De laatste jaren is het bedrijf heel succesvol gebleken op het vlak van afsluiten van lange termijn partnerships bij de ontwikkeling van middelgrote en grootschalige logistieke vastgoedprojecten. De unieke en eigenzinnige kijk op bepaalde situaties en uitdagingen zorgt ervoor dat zowel de huurders als Montea succesvol kunnen groeien. D e afgelopen paar jaar is enorm veel logistieke ruimte bijgebouwd. Dat betreft minder vaak de warehouses van ca 20.000 m², maar megagrote panden van meer dan 40.000 m² (de XXL warehouses). Deze warehouses voorzien in het huidige en toekomstige gebruik en helpen de efficiency te verbeteren. Om aan de vraag hiernaar te voldoen heeft Montea o.a. meerdere ontwikkelmogelijkheden: Tholen – Bedrijventerrein “Welgelegen” De gemeente Tholen en Montea hebben een convenant ondertekend voor een kavel van 100.000 m² op bedrijventerrein “Welgelegen” in Tholen. Hylcke Okkinga, Directeur Montea Nederland: “Bedrijventerrein Welgelegen is door haar ligging nabij de afrit A4 een ideale vestigingslocatie voor distributiebedrijven. Montea gelooft in het uitbouwen van een kwalitatieve portfolio op het kruispunt van de belangrijkste logistieke verkeersstromen.” 96 - Logistiekvastgoed 2017

Montea Ellen Pankhurststraat 1c 5032 MD Tilburg +31 (0) 88 2053 888 www.montea.com Hylcke Okkinga Hylcke Okkinga: “De locatie, het type gebouw en het type huurder komen bij Montea op de eerste plaats. Vastgoedinvesteerders kunnen zich in de toekomst alleen onderscheiden als ze aan de slag gaan met flexibele bouwvormen en bereid zijn meer risico te nemen. Dat is alleen mogelijk als de beste locatie is gekozen.” Oss – Bedrijventerrein “Vorstengrafdonk” De gemeente Oss en Montea hebben een convenant ondertekend voor een kavel van 50.000 m² op bedrijventerrein “Vorstengrafdonk” in Oss. ‘s-Heerenberg – Bedrijventerrein “DocksNLD” De gemeente Montferland en Montea hebben een overeenkomst aangaande de laatste kavel van 5ha op bedrijventerrein “Docks NLD” in ´s-Heerenberg. Hierop is een plan ontwikkeld voor een nieuw te bouwen DC van ca 33.000 m². De overige kavels zijn het afgelopen jaar succesvol ontwikkeld ten behoeve van o.a. DSV en Mainfreight. Waddinxveen – Bedrijventerrein “LogistiekPark A12” LogistiekPark A12 is een modern logistiek bedrijventerrein waarbij op grote schaal rekening is gehouden met de duurzame mogelijkheden van vandaag. In een notendop: Montea is een ontwikkelende investeerder in logistiek vastgoed in België, Nederland en Frankrijk. Ons team van logistieke vastgoedexperts creëert samen met de klant de ideale vastgoedoplossing. Wij bouwen dit logistiek vastgoed niet enkel samen met en op maat van de klant, we behouden het eveneens lange termijn in portefeuille. Al onze gebouwen bevinden zich op belangrijke logistieke kruispunten en voldoen aan de strengste normen. Hierdoor is Montea een referentiespeler op de logistieke markt en een waardevolle partner voor haar huurders. We blijven steeds gefocust op de toekomst want we willen oplossingen bieden die tegemoet komen aan de nieuwe uitdagingen van onze klanten. We zetten innovatie dan ook in het centrum van onze actie. Dit doel streven we na in samenwerking met onze klanten en onze partners. Met een sterke visie op de toekomst helpen wij onze huurders graag groeien. Logistiekvastgoed 2017 - 97 Wayland en Montea hebben een partnership voor de ontwikkeling van “LogistiekPark A12”, een kavel van ruim 200.000 m² waarop meer dan 150.000 m² logistiek vastgoed kan worden ontwikkeld. Het project LogistiekPark A12 is onderdeel van de ontwikkeling Glasparel+. Het terrein ligt in de Zuidplaspolder, in de driehoek Rotterdam, Gouda en Zoetermeer en is direct ontsloten aan de A12 Den Haag – Utrecht en indirect aan de A20. “Op basis van een duidelijk inzicht in de behoeften van onze klanten, kunnen we kwalitatieve built-to-suit oplossingen uitwerken binnen een voortdurend veranderende economische omgeving”, aldus Hylcke Okkinga. << Hylcke Okkinga, Directeur Nederland: “Meedenken met de klant. Dat komt bij Montea op de eerste plaats”

Wayland Real Estate: ‘Samenwerken met sterke partners’ De zich continu wijzigende behoeften van de logistieke sector vragen om doelmatige antwoorden vanuit de vastgoedmarkt. Dat zegt Arnaud van der Eijk, commercieel directeur van Wayland Real Estate. “Daarom gaan wij over tot transitie en spelen wij in op de op elkaar inwerkende en elkaar versterkende marktontwikkelingen van dit moment. Weloverwogen organisatorische veranderingen, nieuwe allianties en bijbehorende successen zijn daarvan het resultaat.” 98 - Logistiekvastgoed 2017

Wayland Real Estate Wayland Real Estate maakt onderdeel uit van het nationaal opererende Wayland Developments in Bergschenhoek, dat actief is sinds 2005. Wayland Real Estate ontwikkelt distributiecentra op maat op door Wayland Developments ingenomen, strategisch gesitueerde grondposities met een toekomstige meerwaarde. Deze al voor een deel ingevulde logistieke parken kenmerken zich door een zeer hoge duurzaamheidsfactor, een bijzondere uitstraling en een uitgekiende menging van functies. Masterplan LogistiekPark A12 Partnerschap Montea “Zo hebben wij voor de verdere ontwikkeling van LogistiekPark A12 recentelijk een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Montea,” vervolgt Van der Eijk. “Deze beursgenoteerde investeerder in logistiek vastgoed in de Benelux en Frankrijk is expert op het gebied van warehouse verhuur, ‘build-to-suit’ en ‘sale & rent-back’. Samen zetten wij ons in voor het waarmaken van de ambities van onze opdrachtgevers en kunnen wij vernieuwende oplossingen blijven bieden.” Het partnerschap met Montea resulteert allereerst in de ontwikkeling van een Masterplan voor LogistiekPark A12. Van der Eijk: “Dit Masterplan kunnen wij naar verwachting nog voor de zomer van 2017 in de markt zetten. Verder kunnen wij geïnteresseerden een vergund ontwerp voor een duurzaam distributiecentrum aanbieden, waarmee voorbereidende werkzaamheden vroegtijdig van start kunnen gaan. Uiteraard zijn de gebouwinstallaties klantafhankelijk, maar deze werkwijze bevordert eens te meer de haalbaarheid van de gewenste opleverdatum, die vandaag de dag nooit ver in het verschiet ligt. In de praktijk zorgen we dus voor een minimaal verlies van tijd, ofwel voor een maximale snelheid van uitvoering.” Wayland Real Estate werkt op verhuur- of verkoopbasis met zowel eindgebruikers als beleggers. Nieuwe projecten Op LogistiekPark A12 arriveert, naast het onlangs opgeleverde regionale, 53.000 m2 grote DC van Lidl, binnenkort een volgende nieuwkomer. “De koopovereenkomst voor een tweede kavel is afgelopen maart getekend,” bevestigt Van der Eijk. “Het gaat om een nieuwbouw DC op een kavel van 3 hectare. Daarnaast is nog zo’n 20 hectare aan XXL kavels beschikbaar.” LogistiekPark A12 heeft een totaalomvang van 36 hectare. “M et Wayland Real Estate schuiven we steeds verder op in de keten,” zegt commercieel directeur Arnaud van der Eijk. “Daarbij blijven we gebruik maken van de ingenomen grondposities van Wayland Developments. Stapsgewijs gaan we echter verder in onze professionalisering op het gebied van gebouwenontwikkeling. Dat doen we met sterke partners en met uitbreiding van ons team. Het doorvoeren van transitie biedt onze opdrachtgevers minder ruis, optimaal maatwerk en een duurzaam eindresultaat.” Verder gaat ook de eerste ontwikkeling op Businesspark Vredenburgh van start. Dit businesspark maakt deel uit van Glasparel+, een 180 hectare groot, gemengd gebied in Waddinxveen. Van der Eijk: “Hier werken we nauw samen met onze partners DENC Architecten, Heembouw en JLL aan een 7.000 m2 m2 groot DC met een 1.100 groot kantoor voor een gerenommeerde agro gerelateerde onderneming. Het gaat om de innoArnaud van der Eijk Meer informatie: Wayland Real Estate, onderdeel van Wayland Developments Arnaud van der Eijk, commercieel directeur Weg en Land 2, 2661 DB Bergschenhoek 010 – 52 10 881 avandereijk@wayland.nl www.logistiekparka12.nl www.businessparkvredenburgh.nl www.businessparksiberie.nl www.waylanddevelopments.nl vatieve productie van etenswaren, assemblage en opslag. Het beeldkwaliteitsplan is akkoord en de gemeente zorgt voor een snelle vergunningenprocedure. Het gebouw is ontwikkelklaar, op het doorvoeren van specifieke klantwensen na. Op Vredenburgh hebben we nu nog 5 hectare aaneengesloten kavels beschikbaar. Momenteel vinden gesprekken plaats over ontwikkelingen van 2.500 tot 25.000 m2 .” Logische keuze Wayland Real Estate biedt niet alleen koop, inclusief grond, maar ook aantrekkelijke, multifunctionele mogelijkheden voor huurders en beleggers. Voor bedrijven die kiezen voor één of meer kavels op één van de strategisch gesitueerde bedrijvenparken, is de keuze voor Wayland Real Estate logisch en tot nu toe snel gemaakt, volgens Van der Eijk. “Zo hebben wij de nodige ontwikkelingsexpertise in huis met het voordeel van een snelle realisatietermijn in combinatie met het leveren van maatwerk en innovaties. Omdat er bovendien geen sprake is van een zoektocht naar de juiste locatie, ervaren onze opdrachtgevers een vlot lopende projectontwikkeling.” ‹‹ XXL kavels > LogistiekPark A12 - onderdeel Glasparel+, Waddinxveen > BusinessPark Vredenburgh - onderdeel Glasparel+, Waddinxveen > BusinessPark Siberië - onderdeel logistieke hotspot Venlo en Greenport Venlo Logistiekvastgoed 2017 - 99

‘Daarom heten we Hörmann’ Kwaliteit zonder compromissen Praat je bij Hörmann in Barneveld over welk product momenteel in trek is, dan kom je al snel uit bij de sectionaaldeur. De SPU 67 Thermo om precies te zijn die het zeer goed doet qua isolatiewaarde. Of bij de SPU F42 en SPU 67T die voorzien kunnen worden van weerstandsklasse 2 (WK2) met certificaat. ‘Ontwikkelaars en bouwers van distributiecentra lopen weg met deze deuren.’ M archel Kamphuis, Key-Accountmanager Industrie bij Hörmann Nederland, begrijpt waarom de sectionaaldeuren zo populair zijn. ‘Wie BREEAM-certificering nastreeft, kan niet om onze Thermo-versie heen die tot 21 procent meer warmte-isolatie biedt. Klanten kunnen daarnaast hun voordeel doen met onze WK2-deuren.’ ‘Kwaliteit zonder compromissen’ is de slogan die Hörmann wereldwijd gebruikt. Wat het bedrijf ook levert en maakt, het doet geen concessies aan de kwaliteit van zijn producten en diensten. ‘De kwaliteit moet high end zijn, daarom heten we Hörmann’, benadrukt algemeen directeur Peter Stoop. Hij voegt eraan toe, dat de kwaliteitsbeleving verder moet gaan dan het product. Ook onze dienstverlening, de eindmontage, enzovoorts moeten top zijn, zonder compromissen. Daarbij komt onze drive dat we het nog beter willen doen. Onze klanten verwachten dat in een markt waarin veel goede producten te koop zijn.’ Montage en onderhoud Hörmann werkt in Nederland met vaste partners voor de hoogwaardige installatie en montage van haar deuren. Het projectteam van de CommodityPark Rotterdam, geïsoleerde voorzetsluizen Barneveldse deurenfabrikant begeleidt deze partners in de montagefase en de nazorg. ‘Wij willen dat onze kwaliteitsproducten goed worden gemonteerd en onderhouden’, zegt Henk-Jan Bokkers, Teamleider Project Managers. Het kwaliteitswaarborglabel – een garantiekeurmerk - dat aan de geleverde deuren hangt, moet die zekerheid onderstrepen. ‘Op die manier enthousiasmeren we de gebruikers van onze producten om het onderhoud serieus te nemen, ten gunste van de kwaliteit waarvoor Hörmann staat. Ons logo staat er niet voor niets op.’ ‘Wij denken groen’ Duurzaamheid is te vertalen naar de lange levensduur van de Hörmann-producten, maar ook naar de ecologische voetafdruk die het familiebedrijf wil achterlaten bij de productie van de deuren. ‘Wij denken groen’ is het motto van de milieu-ambities, bijvoorbeeld om het aantal ton CO2 jaarlijks terug te brengen bij de productie in de verschillende landen. De overstap van stookolie naar aardgas in die vestigingen helpt daarbij. Ook het hergebruiken van de proceswarmte voor de verwarming van de productiehallen. Zijn 100 - Logistiekvastgoed 2017

Peter Stoop Marchel Kamphuis Tielbeke Lemelerveld, 52 complete docksets Henk-Jan Bokkers klanten van Hörmann gevoelig voor de ‘groene’ strategie? Volgens Key Accountmanager Kamphuis begint het heel voorzichtig te komen bij de afnemers, maar in veel gevallen kijken ze liever nog naar de kwaliteit en de prijs van de producten dan naar de ecologische duurzaamheid van het bedrijf. ‘Het is een proces dat langzaam op gang zal komen’, aldus Kamphuis. DOBO-systeem Niet alleen de sectionaaldeuren maar ook het zogeheten DOBO-systeem van Hörmann trekt de aandacht van klanten. DOBO staat voor DOcking Before Opening. De vrachtwagen dockt op het perron voor laden en lossen veilig aan, waarbij de chauffeur zijn cabine niet hoeft te verlaten. Kamphuis: ‘Het is een systeem dat de multifunctionele oplossing biedt voor hygiënisch transport, veiligheid op het perron, vrijwaring van gesloten koelprocessen, lagere energiekosten en minder diefstal. En bovendien inzetbaar voor douanedoeleinden.’ Foto’s: FOTOSTUDIO 155 Referentieprojecten DeliXL - (binnenkort Bidfood) horecagroothandel in Hoofddorp 16 geïsoleerde voorzetsluizen (LHP-2) met dockshelter (DSL) en sectionaaldeur (SPU67Thermo); 4 complete DOBO-systemen; 2 geïsoleerde snelloopdeuren V4015 ISO Commodity Park Rotterdam - bedrijfsruimte voor opslag van commodities 26 geïsoleerde voorzetsluizen (LHP-2) met dockshelter (DSL-R) en sectionaaldeur (SPUF42); 7 maaivelddeuren SPUF42; 12 brandroldeuren Tielbeke - Distributie, Transport, Warehousing in Lemerleveld 52 docklevellers (HLS-2) met dockshelter (DTS) en sectionaaldeur (SPUF42); 2 busdocks; 1 brandroldeur; 1 maaivelddeur SPUF42 Logistiekvastgoed 2017 - 101 Over Hörmann De Hörmann-groep is in Europa marktleider voor industriële deuren en garagedeuren. Met een jaaromzet van meer dan € 1 miljard is het bedrijf met meer dan 100 eigen verkoopvestigingen vertegenwoordigd in 40 landen. In 50 andere landen werkt het bedrijf samen met verkooppartners. In 27 gespecialiseerde fabrieken in Europa, Noord-Amerika en Azië ontwikkelen en produceren meer dan 6.000 medewerkers hoogwaardige garage- en industriedeuren, huisdeuren, aandrijvingen en dockequipment voor de toepassing in particuliere en zakelijke gebouwen. In Nederland heeft Hörmann een fabriek in Alkmaar en een hoofdvestiging met 80 medewerkers in Barneveld. ‹‹ www.hormann.nl Deli XL Hoofddorp, 2 geïsoleerde snelloopdeuren

DE BESTE PROJECTEN VINDT U BIJ ONS Delta Distibution Centre, DorDreCht Op Dordtse Kil III is een nieuw hyper modern distributiecentrum gerealiseerd op de laatste beschikbare kavel met de bestemming logistiek. Het distributiecentrum bestaat uit circa 29.000 m² bedrijfsruimte en circa 1.500 m² kantoorruimte. Het distributiecentrum bestaat uit twee units welke zowel separaat als in zijn geheel gehuurd kunnen worden. DireCt besChikbaar! 010 433 3555 Opleveringsniveau • Sprinkler ESFR K25 • Vrije stapelhoogte van circa 12,20 meter • Vlakheid betonvloer DIN 18.202 Zeile 4 • Maximale vloerbelasting van 40 kN/m² • 1 loadingdock per circa 850 m² bedrijfsruimte • 1 elektrisch bedienbare overheaddeur per unit • BREEAM Good Miles Distribution Centre, Vianen De mogelijkheid bestaat een mezzanine van circa 12,70 diep in te bouwen. Maximale vloerbelasting van 7,5 kN/m². De locatie Dordtse Kil III is direct gelegen aan de snelweg A16, dit is één van de belangrijkste snelwegen in Nederland. Bedrijfsruimte: € 57,50 per m² per jaar Kantoorruimte: € 120,00 per m² per jaar Op bedrijventerrein Hagen & de Biezen is een nieuw hyper modern distributiecentrum gerealiseerd. Het distributiecentrum bestaat uit circa 33.400 m² bedrijfsruimte, circa 2.650 m² mezzanine en circa 1.500 m² kantoorruimte. Het distributiecentrum bestaat uit twee units welke zowel separaat als in zijn geheel gehuurd kunnen worden. DireCt besChikbaar! 020 664 4644 Opleveringsniveau • Sprinkler ESFR K25 • Vrije stapelhoogte van circa 10,75 meter • Vlakheid betonvloer DIN 18.202 Zeile 4 • Maximale vloerbelasting van 50 kN/m² • 1 loadingdock per circa 850 m2 Het gebouw is door de centrale geografische ligging en ontsluiting door de snelwegen A2 en A27 een uitstekende logistieke locatie. Bedrijfsruimte: € 57,50 per m² per jaar Mezzanine: € 30,00 per m² per jaar Kantoorruimte: € 120,00 per m² per jaar bedrijfsruimte • 2 elektrisch bedienbare overheaddeuren per unit • BREEAM Good

www.waylanddevelopments.nl

Als branche moeten we steeds verder professionaliseren, meer verantwoording nemen en verwachtingen beter managen Hercuton legt zich als Design & Build-bouwer toe op het concept matig realiseren van turnkey bedrijfspanden in prefab beton. Indachtig het bedrijfsmotto ‘Bouwen met voorsprong’ zet het bedrijf in op ‘LEGOlisering’, zodat niet steeds bij elk project het wiel hoeft te worden uitgevonden. Dat haar efficiënte bouw concept voldoet aan een behoefte in de markt, blijkt uit de toename van het aantal aanvragen en opdrachten vanuit de logistieke sector. docks en 2 busdocks voorzien. Op bedrijventerrein Dordtse Kil III in Dordrecht heeft Hercuton een distributiecentrum van 32.000 m2 gerealiseerd voor de Europese tak van een belegger van wereldformaat. Het project diende als pilot voor de aankomende Wet kwaliteitsborging (Wkb) voor het bouwen. De ontwikkeling is in samenwerking met Glint Real Estate, Over Engh Vastgoed BV, de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (ROM-D) en Deal Drechtsteden tot stand gekomen. Fotografie: Fotobureau Roel Dijkstra H ercuton vormt samen met Remco Ruimtebouw, ServicebouwPlus, Haf kon International en Ocmer het Cluster Bedrijfshuisvesting van Janssen de Jong Groep. De bedrijven zijn gezamenlijk gevestigd in Nieuwkuijk en Lodz (Polen), opereren ieder vanuit hun eigen merknaam en beschikken over jarenlange kennis en ervaring. Algemeen Directeur Ivo van der Mark: ”Binnen het cluster Bedrijfshuisvesting werken wij met verschillende Hercuton heeft voor Tielbeke Logistiek in Lemelerveld turnkey een nieuw logistiek centrum gerealiseerd. Het nieuwe cross dock heeft een oppervlakte van ca. 4.500 m2 en 3.000 m2 laadkuil. Er zijn 52 geavanceerde bouwconcepten waardoor wij klanten vroegtijdige budgetzekerheid én de beste oplossing bij huisvestingsvraagstukken kunnen bieden.” Groei en veranderingen in bouw- en vastgoedsector “Ik voorzie groei en veranderingen in de bouw- en vastgoedsector. Als branche moeten we steeds verder professionaliseren, meer verantwoording nemen voor kwaliteit en de verwachtingen van opdrachtgevers beter managen. Gezamenlijk kunnen wij op het gebied van klanttevredenheid een slag slaan. Momenteel worden fouten nog te vaak over de schutting gegooid. Wanneer iets mis is gegaan, heeft een aannemer wel 1.000 redenen om te verklaren waarom het niet geworden is zoals afgesproken. Maar het ligt altijd aan een ander.” Hercuton geeft hier invulling aan door sinds 2014 doorlopend klanttevredenheidsonderzoeken uit te voeren onder opdrachtgevers. De uitkomsten hiervan zijn openbaar via www.hercuton.nl/ tevreden.nl. “Gemiddeld scoren we 8,1. Er zitten tienen bij, maar ook zesjes. Weten hoe de klant over ons denkt, helpt ons onze organisatie te verbeteren.” Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen Ook de aankomende Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) kan een grote rol spelen bij het verbeteren van klanttevredenheid. Het grote 104 - Logistiekvastgoed 2017

Ivo van der Mark, Algemeen Directeur Pal naast de A27 en nabij de A2 bij Vianen verrijst binnenkort een distributiecentrum van maar liefst 20.640 m2 . Bouwcombinatie Hercuton / Remco Ruimtebouw realiseert het gebouw voor een toonaangevende vermogensbeheerder. Bijzonder is dat het project volledig conform de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) gerealiseerd wordt. Cushman & Wakefield is namens de belegger bij het project betrokken. verschil én voordeel van de Wkb is dat processen gedurende het hele traject gecertificeerd worden. Daarnaast wordt de kwaliteit van meet af aan geborgd met behulp van gebouwdossiers. “In feite zijn we vanaf dag één bezig met de oplevering van het gebouw. Voor de kwaliteitsborging wordt gebruik gemaakt van een zogenaamde TIS (Technical Inspection Service) als kwaliteitsborger (Seconed B.V.) Elke fase wordt na afronding direct gecontroleerd door TIS. Zo werken we stap voor stap samen richting de eindoplevering.” Door deze werkwijze kan een verzekeringsmaatschappij een gebouw – onafhankelijk van de bouwer – tegen een betaalbare premie langdurig verzekeren voor verborgen gebreken. Met de huidige wetgeving zijn zij afhankelijk van de oplevering. Met de nieuwe wet hebben zij echter van meet af aan inzage in de processen. Hierdoor zijn zij in staat een gerichte risicoberekening te maken. Pilotproject Dordste Kil III Vooruitlopend op de aankomende wet heeft Hercuton in Dordrecht een pilotproject volgens de systematiek van de Wkb uitgevoerd. Het betreft een distributiecentrum van 32.000m2 . Het is de eerste pilot in Nederland die in Gevolgklasse 2 gerealiseerd is. Van der Mark: “De Wkb zal uiteindelijk leiden tot een betere kwaliteit en een effectiever, slimmer en efficiënter bouwproces met een hogere klanttevredenheid. We zijn verheugd dat het uitstekend te integreren is in onze bedrijfsvoering.” Gemeente Vianen maakt verdiepingsslag Ook Gemeente Vianen handelt erg vooruitstrevend door de nieuwbouw van een distributiecentrum van 20.640 m2 . als pilot te gebruiken. De pilot voorziet net als in de toekomstige Wkb in een rol voor de gemeente als vergunning verlenende instantie waarbij uitsluitend preventief getoetst is aan het bestemmingsplan, de bouwverordening Logistiekvastgoed 2017 - 105 en het beeldkwaliteitsplan. De preventieve Bouwbesluit toetsing door Gemeente Vianen is bij dit pilotproject beperkt gebleven tot de voorgestelde gelijkwaardige oplossing voor het aspect brandveiligheid. Bijzonder is dat de bouwcombinatie Hercuton/ Remco Ruimtebouw en Gemeente Vianen de eerste combinatie is waarbij op deze wijze samengewerkt is en waarbij Seconed (TIS) vanaf het allereerste moment bij een nieuwbouw betrokken is. De omgevingsvergunning is volledig getoetst middels Technical Inspection Services (TIS) en is inmiddels verstrekt door Gemeente Vianen. Ivo van der Mark: “Duidelijkheid over verantwoordelijkheden gaat de bouw verder helpen. We komen hiermee weer een stap verder richting hogere klanttevredenheid in de bouw. De opgedane kennis en ervaring bij het pilotproject op Dordtse Kil III wordt nu samen met Remco Ruimtebouw benut.” Beschikbare grondposities Grondmaps.com Tot slot vertelt Van der Mark over Grondmaps. com. “Uit onderzoek bij klanten is gebleken dat er Hercuton b.v. Touwslager 2, 5253 RK Nieuwkuijk Tel. 088 205 34 00 E-mail: info@hercuton.jajo.com www.hercuton.nl Volg ons op www.linkedin.com/company/hercuton-b-vwww.facebook.com/hercuton www.plus.google.com/+hercuton www.twitter.com/hercuton primair twee vragen spelen bij de afweging om te verhuizen of uit te breiden. De eerste vraag is: “Wat kost het?” en de tweede vraag luidt: “Welke locatie is er beschikbaar?”. Om beter op de locatievraag in te kunnen spelen, hebben we Grondmaps.com gelanceerd. Dit is weer een vervolgstap in ons continue streven naar het nog beter van dienst zijn van onze klanten waarin we blijven innoveren en steeds proberen onze klanten positief te verrassen.” ‹‹ Om haar opdrachtgevers nog beter van dienst te kunnen zijn, heeft het Cluster Bedrijfshuisvesting van Janssen de Jong Groep de interactieve website “Grondmaps.com” gelanceerd. Grondmaps.com toont beschikbare grondposities in Nederland voor de bouw van bedrijfsmatig vastgoed.

‘Property starts with people’ Nieuw: Savills Logistics & Industrial Met het nieuwe Logistics & Industrial-team klopt Savills in Nederland aan op de deur van de logistieke vastgoedmarkt. De aandacht gaat uit naar het adviseren van huurders, ontwikkelaars en beleggers over vastgoedoplossingen voor logistieke centra en bedrijfsruimten. Daarnaast ligt de focus op het adviseren bij de aan- en verkoop van logistieke beleggingen. B ij Savills combineren de medewerkers hun onder nemingsgeest met grondig begrip van de verschillende vastgoedsectoren om zo hun opdrachtgevers gespecialiseerd advies te kunnen geven. Niek Poppelaars en Douglas van Oers, beiden Associate Director Logistics & Industrial, getuigen daarvan. ‘Property starts with people! Wij hebben in eerdere functies ruime ervaring in vastgoedadvies en assetmanagement opgedaan. Dit geeft ons een uniek voordeel als het aankomt op het doorgronden van beide kanten van logistieke vastgoedtransacties. Wij begrijpen wat opdrachtgevers nodig hebben, en de uitdagingen die iedere dag op hun pad komen’, zegt Poppelaars. ‘Vanuit onze achtergrond en eerdere ervaring kunnen wij ons goed verplaatsen in onze opdrachtgevers en kijken wij verder dan alleen de transactie. Wij beschouwen het vastgoed van onze opdrachtgevers als ware het dat van ons zelf’, vult Van Oers aan.’ Vertalen Logistiek vastgoed heeft zich de afgelopen jaren bewezen als een van de meest stabiele beleggingscategorieën, die minder te lijden heeft gehad van de economische crisis. Dat maakt dat er veel belangstelling is van beleggers uit binnen- en buitenland voor logistieke centra. Savills weet die interesse te vertalen naar de Nederlandse multimodale logistieke markt, onderstrepen Poppelaars en Van Oers. De verhuurstrategie van Savills is om per logistieke hotspot zich te richten op één opdracht. ‘Zo kom je nooit in een situatie met conflicterende belangen. Duidelijkheid voor alles’, aldus Poppelaars. ‘Wij denken dat wij hierdoor elke opdracht onze volledige aandacht kunnen geven.’ Real time dashboard Bij Savills Logistics & Industrial hebben innovatieve technieken en systemen een streepje voor. Ze helpen Poppelaars en Van Oers in hun werk de opdrachtgever snel, adequaat en up to date bij te staan. ‘Neem VTS, een online leasing- en assetmanagementsysteem waarmee wij de eerste in Europa zijn’, zegt Van Oers. ‘Via een app op je pc of smartphone staan we altijd in contact met de opdrachtgever. Zie het als een real time dashboard waar de klant kan zien wat we doen en hoe we het doen. Daarnaast zijn er ook analyses op af te lezen die veel relevante informatie geven over een gebied of een pand.’ Wat doet Savills Logistics & Industrial? • Gebruikers adviseren bij het zoeken, onderhandelen en verwerven van logistieke en overige bedrijfsruimten • Eigenaren en ontwikkelaars adviseren over de verhuur en verkoop van logistieke en overige bedrijfsruimten • Beleggers adviseren bij de aan- en verkoop van logistieke en overige bedrijfsruimten. 106 - Logistiekvastgoed 2017 Douglas van Oers (l) en Niek Poppelaars (r) Een andere tool die Savills heeft ontwikkeld, gebaseerd op GIS (Geographic Information System), toont een digitale landkaart waarop relevante informatie aan elkaar wordt gekoppeld. Poppelaars: ‘We hebben per logistieke hotspot alle informatie over onder andere eigenaren, gebruikers, milieu, bestemming en modaliteit gebundeld in een online en realtime platform. Hoe meer informatie over een gebied en de gebruikers we boven water krijgen, hoe beter we kunnen denken in vastgoedoplossingen en advies.’ Toekomstige schaarste Tot slot een kort kijkje in de toekomst. De beschikbaarheid aan grond zal op termijn een factor worden in de verdere ontwikkeling van bedrijventerreinen. Wat is de oplossing als de grond schaars en duur is geworden? ‘Die situatie laat nog even op zich wachten. Maar tegen die tijd moeten we misschien in meer multilaagse centra gaan denken, reageert Van Oers. ‘Of kijken naar het verder herontwikkelen van oude bedrijventerreinen, waar je dan meerdere plots zal moeten samenvoegen om er een logistieke locatie van te maken, dit zien we steeds meer gebeuren’, aldus Poppelaars. Het van oorsprong Britse Savills is een wereldwijde vastgoeddienstverlener, genoteerd aan de London Stock Exchange. Het bedrijf beschikt over een wereldwijd netwerk van meer dan 700 kantoren en partners. Met de toevoeging van Logistics & Industrial wordt nadrukkelijk het fullservicemodel omarmt. www.savills.nl ‹‹

Property starts with people YOUR BUSINESSWe don’t see the difference Savills Logistics & Industrial is part of Savills, a globally respected British real estate firm. We have all the impressive facts, figures and cases you could desire to be assured of our know-how, size and quality. But it is not our profound knowledge of real estate that makes us different. It’s the way our people do their jobs. Our in-depth industry experience in real estate advisory and asset management gives us the unique advantage of understanding both sides of logistic real estate transactions. This is why we truly understand your needs and the challenges you face every day. We will serve as your trusted, proactive and high-quality advisor that always puts your interests first. We consider your business, our business. Treating your property as if it is our own. It would be a pleasure to meet you in person. Logistiekvastgoed 2017 - 107 savills.nl/logistics

Focus op logistiek talent voor uitbreiding Medel Bedrijvenpark Medel stijgt flink op de ranglijst van Nederlandse Logistieke Hotspots en bezet weer een positie in de Top 10. De recente uitbreiding met Medel Afronding en de plannen voor de mobilisatie van logistiek talent genereren een groeiende aantrekkingskracht. Daarnaast is een derde modaliteit in aantocht. De eerste vestiger op Medel Afronding is Plus. Deze supermarktketen start in 2018 met de bouw van een toekomstbestendig NDC. GEMEENTE NEDER-BETUWE GEMEENTE TIEL AFRONDING MEDEL UITGIFTEKAART nog uit te geven kavels Medel 1e fase nog uit te geven kavels afronding Medel datum: 24 februari 2017 formaat: A3 gewijzigd: 8/3/17 schaal: niet op schaal file: 22165/verkavelingskaart/afronding2c.cdr. W ie zich huisvest op Medel, kiest voor meer dan alleen een centraal gelegen bedrijvenpark. “Naast de gunstige ligging en geboden grootschaligheid biedt Medel Afronding opdrachtgevers veel meerwaarde,” bevestigt Monique Spijker, coördinator Uitgifte van de Projectorganisatie Medel in Tiel. “Met onze aanpak kunnen wij adequaat inspelen op de marktvraag. Al lang zien vooral logistieke dienstverleners perspectief op Medel. Wij zijn sterk in deze sector en kunnen op basis van onze expertise bovengemiddeld snel én op maat handelen. Onze verkaveling 108 - Logistiekvastgoed 2017 is bijvoorbeeld heel flexibel. Ook hebben onze opdrachtgevers het gemak van één aanspreekpunt binnen een klein team. Deze specialisten dragen tijdens het te doorlopen traject oplossingen aan voor alle vestigingsvraagstukken. Zo’n begeleiding van de eerste planvorming tot aan de oplevering van het distributiecentrum spreekt aan. Tenslotte bevordert een constructie met korte lijnen ook een vlotte besluitvorming. Waardering is er ook voor het bestaande intensieve contact tussen het Industrieschap en de gemeenten. Nieuw voordeel biedt onze focus op het voor de bedrijven zo belangrijke arbeidspotentieel.” Medel Afronding Medel Afronding is de ruim 50 hectare grote uitbreiding van Medel 1 in het centraal gelegen Tiel. Het moderne, door veel recreatiegroen en vijvers omgeven bedrijvenpark heeft een eigen aansluiting op de A15 en de Containerterminal CTU Rivierenland aan het AmsterdamRijnkanaal. De kwalitatief hoogwaardige uitstraling van het terrein is gewaarborgd via goed functionerend parkmanagement. Medel huisvest grote en kleine ondernemingen in de logistieke en productiesector, maar onder meer ook in de bouw, handel en nijverheid. Op Medel Afronding is momenteel nog 35 hectare direct uitgeefbare grond beschikbaar in grote kavels van 5 tot 20 hectare. Medel 1 biedt nog kavels van 2.000 m2 tot 1 hectare. AMSTERDAM - RIJNKANAAL container terminal

Plus kiest voor Medel Monique Spijker Plus kiest als eerste voor huisvesting op Medel Afronding. De supermarktketen start in 2018 op dit Tielse bedrijvenpark met de bouw van een nationaal, geautomatiseerd distributiecentrum, dat binnen een periode van drie jaar stapsgewijs vier bestaande, regionale DC’s gaat vervangen. In dit ultramoderne NDC worden vanaf 2020 alle houdbare producten opgeslagen en gedistribueerd naar de ruim 260 Nederlandse Plus supermarkten. Plus koopt hiertoe in twee fasen in totaal 17 hectare grond aan op Medel Afronding. De Projectorganisatie Medel verwacht dat de komst van Plus op termijn de regio zo’n 300 extra arbeidsplaatsen oplevert. Succesfactor arbeidsmarkt Spijker wijst erop dat Medel een substantieel aandeel heeft in de regionale werkgelegenheid. “Met gemiddeld zo’n 27 arbeidsplaatsen per hectare zijn hier intussen ongeveer 2.500 mensen aan de slag,” zegt zij. “Medel heeft ook aantrekkingskracht op werknemers. Dit vanwege de hoogwaardige uitstraling van de gebouwen en de aandacht voor flora en fauna binnen het terrein. Daarnaast biedt de regio veel gemotiveerd talent. Het snel creëren van een passende aansluiting van dit talent op het logistieke bedrijfsleven is voor ons een essentieel issue. Dankzij de Logistieke Hotspot Rivierenland (LHR) heeft de opzet en aanpak daarvan inmiddels hoge prioriteit. Gezamenlijk boeken we intussen voortgang. Belangstellende bedrijven kunnen hierover direct contact met ons opnemen.” Om de in sommige regio’s ontstane mismatch met het logistieke bedrijfsleven te voorkomen, heeft de LHR een bijzondere dynamiek ontketent onder alle belanghebbende partijen. “We hebben onder meer plannen in gang gezet om op allerlei creatieve manieren gekwalificeerd personeel en potentiële werknemers te mobiliseren voor de logistieke markt,” zegt Peter Smaal van de LHR. “In nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen komen we onder meer met concepten voor scholing, bij- en omscholing. Belangrijk onderdeel daarbij is het realiseren van een campus op het park met een fysieke voorziening met cursusaanbod, waar meer bedrijven van gebruik kunnen maken. In principe zijn zelfs vormen van permanente educatie mogelijk.” De LHR zet zich in om het aanbod van arbeidskrachten op korte termijn te verhogen en zijinstromers beter te laten aansluiten op de logistieke markt. Smaal: “Om het bedrijfsleven maximaal van dienst te kunnen zijn, willen we ook gaan bemiddelen in personeel. Straks moet het zo zijn dat ondernemingen aangeven hoeveel en welke (flex)professionals zij nodig hebben en wij de aanvragen kunnen afwikkelen.” Het Platform Arbeidsmarkt organiseert al jaren succesvolle Open Dagen op dit gebied. Bundeling goederenvervoer Een tweede speerpunt van de LHR is het bevorderen van de bundeling van het goederenvervoer, zowel over de weg als het water. Smaal: “We staan een betere benutting van de diverse transportmiddelen voor, zowel heen als terug. Ook houden wij ons bezig met infrastructurele vraagstukken. In de toekomst zullen de connecties met Duisburg ook per spoor verbeteren. Zo bereidt de Provincie de aanleg van de Railterminal Gelderland (RTG) aan de Betuwelijn bij Valburg voor. Valburg bevindt zich op nog geen 15 kilometer afstand van Medel. De RTG biedt groot aanvullend voordeel, want van hieruit vindt wereldwijde im- en export plaats.” Medel huisvest gerenommeerde logistieke dienstverleners, zoals Kuehne + Nagel (HiFi apparatuur en motoren), Van Helden Relatiegeschenken en modeketen H&M. Peter Smaal Meer informatie: Bedrijvenpark Medel Monique Spijker, coördinator Uitgifte Medelsestraat Oost 13, 4004 LE Tiel 0344 – 673 700 Logistieke Hotspot Rivierenland Drs. Peter Smaal Postbus 137, 4000 AC Tiel 06 - 55 194 196 www.medel.nl www.logistiekehotspot.nl Het bedrijvenpark heeft verder een eigen tankstation, opstelplaatsen voor vrachtwagens en een horecavoorziening en is qua aanvoerroute volledig berekend op LZV-voertuigen. Naast de eigen op- en afrit aan de verkeersader A15, die de Haven van Rotterdam verbindt met het Duitse achterland, heeft het buiten de Randstedelijke filedrukte gelegen Medel Afronding ook profijt van de nabijheid van de A2. Voor de binnenvaart is er op het bedrijvenpark de Containerterminal CTU Rivierenland met een moderne portaalkraan voor overslag aan het Amsterdam-Rijnkanaal. ‹‹ LHR De Logistieke Hotspot Rivierenland (LHR) is een samenwerkingsverband tussen elf gemeenten uit de regio Rivierenland, diverse bedrijven, de onderwijssector, de Kamer van Koophandel, VNO-NCW en de Provincie Gelderland. Het doel van deze samenwerking is het verder (logistiek) ontwikkelen van de regio. Speerpunten daarbij zijn: - het versterken van de regionale bedrijvigheid op basis van de logistieke kwaliteiten en - het aantrekken van (inter)nationale bedrijvigheid in het kader van de regionale werkgelegenheid. Logistiekvastgoed 2017 - 109

Aandacht voor werkomstandigheden vergroot de waarde van logistiek vastgoed In rap tempo schieten de megagrote distributiecentra voor e-commerce uit de grond. Ondanks de toenemende mechanisatiegraad bieden deze distributiecentra vaak werk aan honderden mensen. Juist door de omvang van dit soort operaties leidt dit tot een spanning op de lokale arbeidsmarkt, waarbij één wapen steeds belangrijker wordt: de omstandigheden op de werkplek. De komende jaren worden aandacht voor en investeren in werkomstandigheden een steeds belangrijkere onderscheidende factor voor logistiek vastgoed, stelt Mari van Kuijk, Managing Director & Partner bij Groenewout. M echanisatie van processen was al langer een trend in de logistiek, maar is nu definitief doorgebroken. Dat heeft allereerst te maken met de technische ontwikkelingen op het gebied van mechanisatie. De enorme ontwikkelingen in de robotica werken ook door in de logistiek. Denk bijvoorbeeld aan systemen voor bakkenopslag, die dankzij de toepassing van kleine, flexibele ‘shuttles’ veel aan snelheid hebben gewonnen. Dat ook de kosten van mechanisering - of misschien beter: robotisering - dalen, draagt uiteraard eraan bij dat bedrijven voor steeds meer techniek 110 - Logistiekvastgoed 2017 in hun distributiecentra kiezen. Een belangrijke oorzaak voor de dalende kosten is de verbeterde besturing van die techniek, waardoor we steeds meer toegaan naar een situatie van ‘plug and play’. Bovendien kunnen we nu dankzij de verbeterde besturingsmogelijkheden automatiseringsoplossingen realiseren die voorheen ondenkbaar waren. Meer handelingen E-commerce speelt een belangrijke factor bij de doorbraak van mechanisatie. In essentie betekent e-commerce dat het aantal handelingen in de distributiecentra enorm toeneemt. Waar voorheen de consument zelf de gewenste artikelen uit het winkelschap ‘pickte’, doet nu een orderpicker in het distributiecentrum dat. Bovendien moeten die artikelen nu ook nog eens worden gesorteerd en verpakt. Dat zijn stuk voor stuk arbeidsintensieve processen, die zich uitstekend lenen voor mechanisering. Opvallend is dat bedrijven bij investeringen in mechanisatie steeds vaker kiezen voor mechanisatie van deelprocessen. Dat heeft te maken met de toenemende variatie in het aanbod van mechanisatie oplossingen, maar ook met de uitdijende assortimenten van webshops. Bovendien combineren retailers hun e-commerce activiteiten steeds vaker met hun reguliere activiteiten zoals het aanvullen van winkelvoorraden. Het verzenden van pakketten en van rolcontainers vraagt om andere processen en dus ook om andere oplossingen. Het resultaat is dat we steeds minder dis

tributiecentra zien met alleen maar brede gangen, palletstellingen en reachtrucks, maar ook steeds minder distributiecentra die alleen maar uit volledig geautomatiseerde hoogbouwmagazijnen bestaan. Het eindresultaat is een mix van verschillende oplossingen. Arbeidsintensief Ondanks de doorbraak van mechanisatie blijven e-commerce operaties uiterst arbeidsintensief. Je moet bij een grote e-commerce operatie eerder denken aan 1.000 medewerkers dan aan 100. Ook dat heeft alles te maken met het arbeidsintensieve karakter van e-commerce operaties. Bepaalde processen zoals het intern transport en sorteren van orders worden weliswaar gemechaniseerd, maar andere processen zoals het orderpicken en vaak ook verpakken van orders blijven vooralsnog handwerk. Honderd procent mechaniseren van deze processen - als dat al mogelijk is - is vaak niet interessant vanwege de hoge piekgevoeligheid van de operatie. Bedrijven moeten dan investeren in oplossingen die het grootste deel van de dag en van het jaar maar beperkt worden gebruikt. Maar dan nog: zelfs een geheel geautomatiseerde e-commerce fulfilment centrum biedt nog altijd voldoende werk aan enkele honderden logistieke medewerkers. Werkomstandigheden Als gevolg van het arbeidsintensieve karakter in combinatie met de schaalgrootte van e-commerce operaties neemt de druk op de lokale arbeidsmarkt enorm toe. Fulfilment centra strijden met hun soortgenoten en met andere werkgevers in de buurt om de schaarser wordende arbeidskrachten. Eén wapen wordt belangrijker in deze strijd: de werkomstandigheden van de logistieke medewerkers in de distributiecentra. In de huidige distributiecentra laten die werkomstandigheden vaak te wensen over. In die panden wordt vaak ruimte voor e-commerce operaties gecreëerd door entresolvloeren te bouwen met een matige verlichting en slechte klimaatbeheersing. Op warme dagen stijgen de temperaturen op de bovenste vloer vlak onder het platte dak vaak tot tropische hoogten. De stijgende aandacht voor werkomstandigheden heeft nu al een zichtbare impact op het ontwerp van nieuwe distributiecentra. Veel bedrijven zijn actief bezig om bij het opzetten van nieuwe operaties aandacht aan dit onderwerp te besteden. Een prettige en aangename werkomgeving moet niet alleen de juiste medewerkers aantrekken, maar ook ervoor zorgen dat ze voor het bedrijf behouden blijven. Licht en klimaat Twee factoren zijn extreem belangrijk voor een aantrekkelijke werkomgeving: het licht en het klimaat op de werkvloer. Wat licht betreft is daglicht het toverwoord. Je ziet steeds meer distributiecenLogistiekvastgoed 2017 - 111 tra die zo ontworpen worden dat de daglichttoetreding op de werkvloer maximaal is. Dat betekent bijvoorbeeld dat de ruimte voor het verzenden en ontvangen van goederen - een gebied waar de hoogte minder relevant is - met opzet laag wordt gehouden. Daardoor ontstaat een hoogteverschil van enkele meters, dat wordt benut om daglicht verder in het pand te laten doordringen. Daarnaast beschikken de nieuwe distributiecentra over verlichting met een spectrum dat in de buurt komt van daglicht en dat wordt gekozen voor hogere lichtniveaus. Onderzoek toont aan dat een dergelijke verlichting leidt tot medewerkers die alerter, productiever en tevredener zijn. Als het gaat om klimaat, kiezen moderne distributiecentra steeds vaker voor aangenamere vormen van verwarming dan de traditionele heaters. Denk aan vloerverwarming of stralingspanelen, die voor een meer gelijkmatige verwarming van de ruimte zorgen. Op tussenvloeren is een goede koeling van belang. Onderscheidende factor De bouw van grote e-commerce distributiecentra met honderden tot duizenden arbeidsplaatsen, zal de komende jaren blijven aanhouden. Daarmee zal ook het belang van goede werkomstandigheden blijven toenemen. Niet alleen bij het maken van nieuwbouwplannen, maar ook bij het zoeken naar bestaande gebouwen. Wij verkeren in een tijd waarin bijna elk nieuw distributiecentrum een BREEAM-certificaat heeft. Behalve over de duurzaamheid zegt dit certificaat ook iets over de waarde en verhuurbaarheid van het gebouw. Zaken als bereikbaarheid en aansluiting op het openbaar vervoer leveren al punten op voor een BREEAM-certificaat, maar voor de omstandigheden op de werkplek zelf bestaat nog weinig aandacht. De komende jaren zal naast een BREEAM-certificaat ook de aandacht voor werkomstandigheden een onderscheidende factor worden in logistiek vastgoed. Kortom: wie nu wil investeren in een nieuw gebouw, zal ook moeten kijken naar zaken als de verlichting, klimaatbeheersing en luchtkwaliteit op de werkplek. Niet alleen omdat de eerste huurder zich positief wil onderscheiden op de arbeidsmarkt, maar ook om te garanderen dat het gebouw na vertrek van de eerste huurder interessant blijft voor nieuwe huurders en zijn waarde op de logistieke vastgoedmarkt behoudt. Mari van Kuijk is Managing Director & Partner van Groene wout, een internationaal onafhankelijk opererend adviesbureau op het gebied van logistiek en supply chains. Mari is eindverantwoordelijk voor alle gebouw gerelateerde activiteiten zoals locatieadviezen, gebouwdefinitie en -implementatie. ‹‹ vankuijk@groenewout.com tel. +31 (0)76 533 04 40 www.groenewout.com

TE HUUR: DC NIEUWEGEIN Object Op bedrijven terrein Het Klooster in Nieuwegein bouwt HEEMBOUW dit zeer hoogwaardige en duurzame 28.000 m² grote distributiecentrum. De kavel ligt pal langs de A27, waardoor het gebouw een zeer grote attentiewaarde heeft. Het gebouw is zowel in zijn geheel als in 2 delen te verhuren, waarbij elk deel apart ontsloten wordt. Kerngegevens • Totaal 27.000 m² • 22.737 m² distributieruimte • 3.189 m² mezzanine vloer (optioneel) • 1.030 m² kantoorruimte (2 bouwlagen) • perceel is 37.580 m² • Deelverhuur vanaf circa 11.000 m² • M² Ontwikkelaar Roniek Bannink Tel. +49 173 423 9650 exeterpg.com Bouwer Rolf Verdel Tel. 071 332 00 50 heembouw.nl Verhuurinformatie Marcel Hoekstra Tel. 088 989 98 98 industrial.nl 112 - Logistiekvastgoed 2017 industrial.nl Opleveringsniveau distributiecentrum • maximale stapel hoogte van de hal 12.20 meter • maximale vloerbelasting: halvloer 5.000 kg/m² / mezzanine vloer 1.000 kg/m² • vlakheid vloer Zeile 4 • ESFR K22 sprinklerinstallatie • 2 overheaddeuren (4.0 x 4.2 m) met aansluiting op het maaiveld • 22 elektrisch bedienbare loading-docks met levellers • 22 acculaadstations • thermische isolatiewaarde: wand Rc= 4.5 m² K/W /dak Rc= 6 m2 K/W • brand- en ontruimingsalarm, brandslanghaspels • lichtsterkte 200 lux • verwarming middels heatingsysteem en ecofans • het buitenterrein afsluitbaar middels schuifpoort

BIG Vlotte procedures BUSINESS… Prisma Bedrijvenpark is bijzonder geschikt voor grootschalige (logistieke) centra. Het park ligt ter hoogte van Zoetermeer en kent een uitmuntende bereik- en zichtbaarheid vanaf de A12 (Den Haag – Utrecht). Vestigingen van de distributiecentra van ALDI, Rexel en Hoogvliet gingen u reeds voor. En ook Thermofischer, MRC Transmark, Trescon, Drake & Farrell en Astra Liften herkenden zich in de voordelen van Prisma Bedrijvenpark. Flexibele verkaveling beschikbare gronden Gemak & comfort • Eind 2018 NS-Station voor RandstadRail met overstapmogelijkheid op het spoor Utrecht-Den Haag • Horecacluster met o.a. KFC en McDonald’s • Parkmanagement garandeert de omgevingen belevingskwaliteit Ruimte voor initiatief • Prisma Bedrijvenpark beschikt nog over grote kavels • Flexibele stedenbouwkundige opzet biedt alle ruimte voor uw ambitie • Geschikt voor transport en logistiek 1 tot 18 hectare uitgeefbaar terrein Hoe verder? Bezoek de website en onderzoek uw mogelijkheden. Logistiekvastgoed 2017 - 113 WWW.PRISMABEDRIJVENPARK.NL

Primark DC in Roosendaal Alle kennis en kunde in één hand bij Sprangers ILDC Partnerships smeden met opdrachtgevers én met leveranciers. Als je dat kunt, dan kun je het verschil maken, zegt Ko Nuijten van Sprangers ILDC. Sterk zijn in het voortraject, plus een flexibele en oplossingsgerichte opstelling zijn de andere succesfactoren. De lange lijst met logistieke projecten en de groei van het bedrijf laten zien dat het Nuijten en co prima lukt. “V orig jaar was de bouw van het Primark-dc in Roosendaal wel een blikvanger”, start Nuijten. “Maar dat gebouw is opgeleverd.” Het gebouw meet 380 meter bij 145 en is ook nog eens 20 meter hoog. Het grootste gebouw dat Sprangers ooit bouwde werd succesvol voltooid. Engineering “Wij brengen vanaf de start van een project veel kennis en ervaring in. We werken nu aan Rotterdam Cool Port. Veertigduizend pallets kunnen er straks in en we hebben het helemaal zelf ge-engineerd, inclusief de constructie. Dat betekent goed samenwerken en een goede logistieke afstemming met alle leveranciers en installateurs.” Cool Port ligt op een douaneterrein. “Dan heb je wat extra werk met aanmelden en soms ook wachttijden. We hebben er ook te maken met diverse grondeigenaren en met veel leidingwerk, waarvan de locatie niet altijd bekend is. Niet heel spannend misschien, maar je moet er wel mee omgaan.” 114 - Logistiekvastgoed 2017 Leuk Voor het begin dit jaar door Sprangers ILDC opgeleverde DC Miles in Vianen coördineerde het bedrijf ook de aanleg van de elektrische-, werktuigbouwkundige- en sprinklerinstallaties. “Een moderne veertigduizend vierkante meter grote multifunctionele hal op een herontwikkelingslocatie. Er stond een transformatorhuis in de weg. Daar moesten we omheen bouwen. Pas toen dat weg was konden we op het laatste moment de laadkuil bouwen. Maar dat maakt Sprangers ILDC, voluit Integrated Logistic Design & Construct, is onderdeel van Bouwbedrijf Sprangers dat 221 jaar bestaat. Bouwbedrijf Sprangers focust op drie markten: woningbouw, utiliteitsbouw en logistiek. Er zijn vestigingen in Breda, Amsterdam, Delft en Terneuzen. Behalve nieuwbouw doet Sprangers ook verbouw - en renovatieprojecten en beheer en onderhoud.

DC Miles Vianen Ko Nuijten het ook wel weer leuk; dat je de standaard volgorde van werken moet aanpassen. Nieuwe directeur Sinds juli vorig jaar heeft Nuijten een nieuwe collega directeur: Peter van der Horst, afkomstig uit de directie van Hurks Bouw. Van der Horst: “Sprangers is een prachtig bedrijf dat enorm groeit. Mijn uitdaging is dat ik hier verantwoordelijk ben voor ‘de hele lijn’.” Van der Horst vertelt dat het afgelopen jaar is gekeken naar ‘wat is onze strategie en wat betekent dat voor de organisatie?’. De strategie is helder, zegt hij: “Meer naar de voorkant en zelf ontwikkelen, maar níet in de logistiek. Dan worden we concurrent van onze klanten. Wat we wel willen en ook kunnen is kennis en kunde inbrengen. We hebben een eigen kostendeskundige, een constructeur en een tekenkamer die we graag inzetten.” Momenteel bouwt de Bredase bouwer in Tilburg aan de derde fase van Distriport, een DC van 64.000 vierkante meter in opdracht van ProDelta. Het gebouw wordt gerealiseerd met het Breeam*** (Very Good) certificaat. “Maar dat is tegenwoordig eigenlijk wel standaard”, zegt Nuijten. Peter van der Horst Anticiperen Van der Horst: “Ik had geen ervaring met logistiek en het is vooral de snelheid waarmee dingen gebeuren die mij opvalt. En daar liggen kansen voor onze klanten: in de samenwerking. Neem bijvoorbeeld de heipalen, die zijn meestal maatgevend in een project, maar de levertijden zijn vaak lang. Als je de snelheid van bouwen wilt waarmaken moet je daarop dus anticiperen. Dat kan door vroegtijdig aan te schuiven in het ontwikkelproces. Maar tenders doen we ook. Dat moet ook om te laten zien dat je marktconform werkt.” Nuijten: “Het houdt je ook scherp.” Van der Horst voelt zich thuis bij Sprangers. “Er hangt hier de sfeer van een familiebedrijf. Bescheiden en ietwat conservatief, maar wel met moderne technieken in de uitvoering. En met een grote eigen bouwploeg, wat belangrijk is voor het realiseren van een korte bouwtijd.” ‹‹ www.sprangers.nl Ko Nuijten: ‘Wij brengen vanaf de start van een project veel kennis en ervaring in. Dat kan omdat wij al lang actief zijn in de logistieke sector.’ Logistiekvastgoed 2017 - 115

Goodman: flexibel inspelen op kansen Goodman investeerde recentelijk in een toekomstbestendig Europees distributiecentrum (EDC) voor logistieke dienstverlener Nabuurs op nieuwe hotspot Park15 in de regio Arnhem-Nijmegen. De ontwikkeling van dit EDC was een complex proces, maar leidde via resultaatgerichte oplossingen tot succes voor alle betrokken partijen. N abuurs is opgericht in 1962 en heeft momenteel 24 vestigingen met in totaal 1.350 medewerkers, verspreid over Nederland. “Wij hebben zowel gebouwen in eigendom als gehuurde panden,” zegt commercieel directeur Ard Nabuurs. “Voor onze opdrachtgevers Kraft Heinz en SCA, waarvoor wij sinds 2009 aan de slag zijn op bedrijvenpark Bijsterhuizen in Wijchen, huurden wij tot voor kort een warehouse van Goodman. Wij namen destijds - na een tender van Kraft Heinz - dit ‘pakket’ over van logistieke dienstverlener TDG. Toen het metrage vanwege groei niet meer volstond, hebben we daar nog eens 15.000 m² bijgenomen. Om alle diensten voor Kraft Heinz in de toekomst onder één dak te kunnen realiseren, kozen we vorig jaar voor nieuwbouw, ofwel een efficiënt, duurzaam, op energiekosten besparend EDC voor warehousing, co-packing en transport op een zichtlocatie van het ultramoderne Park15 in Overbetuwe. Dit pal aan de A15 gelegen, logistieke bedrijvenpark is slechts 1,5 kilometer verwijdert van de grote Kraft Heinz fabriek in Elst.” New business Nabuurs is sinds maart 2017 gehuisvest in het nieuwe ‘Shared Service Centre’, dat een op groei gerichte totaalomvang kreeg van 61.700 m². Nabuurs: “Al tijdens de bouw is ons EDC voor honderd procent ingevuld. Het moest daartoe optimaal toegankelijk worden voor langere en zwaardere vrachtautocombinaties (LZV’s) en 116 - Logistiekvastgoed 2017

Ard Nabuurs Lien Standaert Het duurzame ‘Shared Service Centre’ van Nabuurs op Park15 in Overbetuwe. alle daarbij behorende vervoersbewegingen. Ook moest het gebouw gedeeltelijk in staat zijn om te koelen en voldoen aan alle TAPAbeveiligingsnormen en speciaal voor Mars aan de meest moderne Amerikaanse normen voor brandwering, die onder meer vroegen om een specifieke staalconstructie. We zijn tevreden met het A-klasse resultaat. Deze nieuwe huisvesting maakt optimalisatie van de logistieke stromen en Over Goodman Goodman is expert in logistiek vastgoed. De groep ontwikkelt, beheert en investeert wereldwijd in hoogwaardig logistiek, industrieel en bedrijfsvastgoed voor klanten in verschillende sectoren, waaronder e-commerce, logistieke dienstverlening (3PL), retail en automotive. Het bedrijf telt klanten als Kuehne & Nagel, DSV, eBay, Zalando, Home24 en Amazon. In Europa alleen ontwikkelde Goodman meer dan 1 miljoen m2 aan opslag- en distributiefaciliteiten voor de toonaangevende e-commerceaanbieder Amazon. Goodman werd ook onlangs voor het vijfde jaar op rij uitgeroepen tot ‘Vastgoedontwikkelaar nummer 1 van Europa’ in de ranking van PropertyEU. Sinds het innemen van deze toppositie 5 jaar geleden, ontwikkelde Goodman meer dan 4 miljoen m² aan Europese logistieke en andere typen bedrijfsruimte. Goodman Nederland, gevestigd in Amsterdam, beheert meer dan 400.000 m² aan logistiek vastgoed, verdeeld over een tiental eigendommen gelegen in het hele land. Het bedrijf controleert meer dan 100.000 m² grond die beschikbaar is voor de ontwikkeling. transport mogelijk en verbetert de operationele efficiëntie.” Zo’n 25.000 m² van dit ruim 60.250 m² grote distributiecentrum is temperatuur geconditioneerd. Daarnaast is bijna 1.450 m² bestemd voor kantoren, ontmoetingsplekken en technische ruimten. “Het was een spannend en complex proces, waarbij Goodman zich op alle fronten flexibel en betrokken toonde,” aldus Nabuurs. ‹‹ Meer informatie: Goodman Lien Standaert, country manager The Netherlands Strawinskylaan 1225, Tower B, Level 12 1077 XX Amsterdam 020 – 709 3930 info-nl@goodman.com www.goodman.com/nl Oplossingsgerichte aanpak Met de recente oplevering van het nieuwe A-klasse distributiecentrum voor Nabuurs op Park15 heeft Goodman opnieuw een lange termijnrelatie kunnen bestendigen. “Wij staan een oplossingsgerichte aanpak voor,” zegt Lien Standaert, country manager The Netherlands van Goodman. “Na jaren van samenwerking zijn wij heel tevreden dat we Nabuurs ook in een periode van groei kunnen accommoderen met een herlocatie naar het nieuwbouwcomplex op het strategisch gelegen Park15.” Duurzaam Het nieuwe EDC is ook voor Goodman een kwalitatieve toevoeging aan het bestaande portfolio, volgens Standaert. “Toekomstbestendigheid is volledig geïntegreerd in onze business,” benadrukt zij. “Met het oog op de toekomst is bij de ontwikkeling van het pand bijvoorbeeld terdege rekening gehouden met de toegankelijkheid voor LZV’s. Ook hechten wij, net zoals de klant, veel waarde aan een duurzame uitrusting met LED verlichting en bewegingssensoren om het energieverbruik en de uitstoot van CO2 te verminderen. De locatie is eveneens uitstekend. Park15 ligt in de multimodale, logistieke regio Arnhem-Nijmegen met de Barge Container Terminal Nijmegen (BCTN) en bevindt zich in de nabijheid van het Ruhrgebied. De bereikbaarheid vanaf de Haven van Rotterdam (100 kilometer) is eveneens prima. Op 5 minuten rijafstand wordt bovendien een railterminal ontwikkeld aan de spoorverbinding Betuweroute.” Snelle oplevering Standaert toont zich ook gelukkig met de gebleken haalbaarheid van de snelle opleveringstermijn van nog geen twaalf maanden. “Zo kon Nabuurs probleemloos volgens planning overgaan naar dit hoogwaardige EDC,” zegt zij. “Nabuurs heeft verder het profijt van onze in-house ‘technical support’ en ‘property management’. Zo blijven wij ook op de lange termijn beantwoorden aan de wensen en behoeften van deze gebruiker. Dit resulteert in een hoge graad in loyaliteit bij onze klanten.” Het EDC is in eigendom van het Goodman European Partnership (GEP). Logistiekvastgoed 2017 - 117

Opmars nieuwe generatie bedrijvenparken GiesbersGroep aan kop met Park15 In Overbetuwe start binnenkort de realisatie van het grootste en meest toekomstbestendige distributiecentrum van Lidl Nederland. Het ultramoderne, op termijn trimodaal gesitueerde Park15 maakt - ook op Europees niveau – opgang als toonbeeld van een nieuwe generatie, optimaal duurzame logistieke bedrijvenparken. D e realisatie van het zevende en meest omvangrijke DC van Lidl Nederland gaat van start in het voorjaar van 2017. “Dit megadistributiecentrum met koel- en vriescom partimenten behaalt straks de hoogst mogelijke internationale BREEAM score,” zegt Bart Franssen, verantwoordelijk voor Park15 namens GiesbersGroep in Arnhem. “Zo wordt het gebouw mogelijk zelfvoorzienend via wind- én zonne-energie en kan het daarmee in de toekomst zelfs operationeel zijn zonder netaansluiting. In combinatie met de continue verduurzaming van Park15 ontstaat hier op een kavel van 16 hectare het neusje van de zalm op het gebied van logistiek vastgoed.” GiesbersGroep realiseerde recentelijk op Park15 voor Nabuurs Supply Chain Solutions en Kraft Heinz, nieuwkomer van het eerste uur, al een turn-key oplossing voor een duurzaam ‘Shared Service Centre’ voor naast Kraft-Heinz ook Mars, Nutricia en SCA . Nieuwe plannen “In samenwerking met toekomstige gebruikers kunnen wij op Park15 volledig ontzorgen in oplossingen voor hun uiteenlopende huisvestingsvraagstukken,” bevestigt Franssen. “Daarnaast zijn ook andere Artist impression van het direct beschikbare warehouse in fase 2. vormen van samenwerking mogelijk.” Nu fase 1, de 25 hectare van Nabuurs/Kraft Heinz en Lidl, is ingevuld, liggen nieuwe plannen voor warehouses tot 100.000 m2 op tafel voor de volgende 35 hectare. Franssen: “Fase 2 is al bouwrijp. Ook is de procedure voor een viertal windmolens, waarvan er een Lidl moet voorzien van windenergie, in voorbereiding. De ambitie is dat opslag van energie via accu’s of waterstof in de toekomst op zon- en/of windloze dagen voor energie zorgt op Park15. Dit in combinatie Oog voor landschap Park15 is ontwikkeld in samenspraak met omwonenden, die nu - met scholen en het lokale bedrijfsleven - maximaal gaan profiteren van groenzones, een recreatieve fietsroute en de verbinding met landschapspark De Danenberg. “Er komen ruime, groene wegen op Park15 en een groene buffer van zo’n 30 hectare tussen het dorp Oosterhout en Park15. Ook de nieuw aangelegde fruitboomgaard is straks openbaar toegankelijk. 118 - Logistiekvastgoed 2017

Bart Franssen Meer informatie: GiesbersGroep BV Bart Franssen Zijpendaalseweg 53a, 6814 CD Arnhem 026 – 446 14 00 bfranssen@giesbersgroep.nl www.park15logistics.com met grondwarmte, die via vloersystemen verwarming en koeling levert voor de droge opslagruimten en het kantoor.” “Momenteel voeren we gesprekken met verschillende logistieke dienstverleners en verladers over kavel 3, waar een warehouse met een zonneveld op het dak is gepland,” vervolgt hij. “Om de realisatie van de nieuwe gebouwen snel te kunnen opstarten, is de vergunning al beschikbaar en de voorbereiding gestart. Zo kunnen wij ons direct samen met de opdrachtgever buigen over verder, individueel maatwerk en tegelijkertijd snel reageren op vragen uit de markt.” GiesbersGroep wil voorlopen in duurzaamheid en bedrijven op dat gebied met elkaar verbinden, volgens Franssen. “Het is bijvoorbeeld goed mogelijk om overtollige warmte vanuit koelhuizen op te slaan en deze in te zetten voor andere gebouwen. De bedrijven op Park15 kunnen op deze manier straks onderling warmte uitwisselen en elkaar zo versterken.” Zichtlocaties met toegestane bouwhoogte tot 25 meter Groot- en kleinschalige bedrijvigheid Het volgende, direct beschikbare warehouse is indeelbaar in units van 10.000 tot 64.000 m2 . “Het gebouw kan dus meegroeien met de gebruiker,” zegt Franssen. “Passende ruimte is er eveneens voor kleinere gebruikers. Kleinschalige bedrijven, waaronder toeleveranciers, zijn ook welkom op Park15. We bieden ruimte voor huisvesting met een omvang van 1.000 tot 100.000 m2 . Zo is Terlouw hier gevestigd met de merken Jaguar en Land Rover, en komen er een tankstation en een horecavoorziening op het park. De kavels zijn verder vrij indeelbaar tot 17 hectare aaneengesloten. Ook op de zichtlocaties aan de A15, die zich goed lenen voor warehouses, is een bouwhoogte tot 25 meter toegestaan.” Op Park15 is iedere vorm van distributie en opslag is mogelijk, inclusief koelen, vriezen en de toepassing van de PGS15 norm. Trimodale locatie De infrastructuur van Park15 wordt gefaseerd aangelegd, volgens Franssen. “Dat heeft alles te maken met de wensen en eisen van onze opdrachtgevers,” zegt hij. “Wel zijn inmiddels de werkzaamheden aan de eigen op- en afrit aan de A15 afgerond. Vanuit de Haven van Rotterdam (100 km) of vanaf de Duitse grens (10 km) is het mogelijk om in één directe rijroute, zonder stoplichten, het bedrijvenpark te bereiken. De A15 wordt bovendien op korte termijn voor Park15 verbreed en verbonden met de A12 richting Duitsland.” Franssen wijst erop dat voor vervoer over water Park15 zich ook niet ver van de inland Barge Container Terminal Nijmegen (BCTN) bevindt. “Daarnaast leggen de Provincie en ProRail op dit moment de laatste hand aan het ontwerp en startbesluit voor de Railterminal Gelderland, die binnenkort op zo’n vijf minuten rijafstand van Park15 wordt ontwikkeld,” zegt hij. “Hiermee ontstaat een directe aansluiting op de spoorverbinding Betuweroute tussen Rotterdam en het Europese achterland en vervolgens Azie.” De oplevering van de Railterminal Gelderland is gepland in 2019. ‹‹ GiesbersGroep GiesbersGroep bundelt zes, in bouw en projectontwikkeling actief zijnde ondernemingen in Arnhem, Nieuwegein, Rotterdam en Wijchen. Deze zelfstandig en decentraal georganiseerde bedrijven vormen een hecht netwerk, dat onderling continu kennis en vaardigheden uitwisselt. GiesbersGroep werkt, naast de logistieke sector, voor een diversiteit aan bedrijven, beleggers en overheden, maar heeft ook onderwijs- en zorginstellingen, wooncorporaties en -consumenten als opdrachtgever. Logistiekvastgoed 2017 - 119

hoezo complex project? Zo realiseert u succesvol uw nieuwe bedrijfslocatie Gaat u een nieuw bedrijfspand, industriële plant of logistiek terrein realiseren? Betrek RvB Engineering bij uw project. Wij ondersteunen u van ontwerp tot en met oplevering (en daarna) met kennis én ideeën. We ontwerpen en begeleiden, maar nemen ook graag de verantwoordelijkheid voor planning en budget. Zo realiseert u uw plannen succesvol: met één partij en zonder risico’s. Bel 088 – 786 8500! DE KRACHT VAN CREATIVITEIT RVBGROEP.NL

Sterke impuls voor ontwikkeling XL Businesspark Twente door komst Groep Heylen XL Business Park Twente: optelsom van goed gevoel en benutten van kansen De regio Twente is van oorsprong groot geworden door de textiel. Hij bevindt zich op een centrale plek in Oost-Nederland, gelegen tegen het Ruhrgebied en Oost-Europa daarachter. Scandinavië is relatief dichtbij en belangrijke verkeersaders zorgen voor de Randstad in de nabijheid. De in Nederland grootste inland containerterminal in Hengelo, met een dependance op het XL Business Park in Almelo, completeert de uitstekende multimodaliteiten. Daardoor is het gebied een logistieke toplocatie met veel goede ingrediënten en mogelijkheden voor een succesvolle ontwikkeling van zowel bedrijvigheid als van werkgelegenheid. XL Business Park Twente staat voor 120 ha uitgeefbare ruimte voor bedrijvigheid, waarbij alle benodigde gronden inmiddels zijn verworven door de projectorganisatie die de ontwikkeling regisseert. 122 - Logistiekvastgoed 2017

In de karakteristieke boerderij van de projectorganisatie is enthousiast praten over de ontwikkeling van het XL Businesspark Twente eenvoudig met de open blik over de omgeving. W e praten over de ontwikkeling van XL Business Park Twente in een ronde-tafelgesprek met een aantal belangrijke spelers: Jan Geerdink (projectdirecteur van het park), André Pluimers (voorzitter van Port of Twente, de belangenvereniging van de logistieke sector in Twente) en Ralph Caspanni (managing director van Groep Heylen Nederland). Het gesprek vindt plaats in het karakteristieke onderkomen van het projectbureau, met vrij uitzicht op het te ontwikkelen gebied. De investeerder-ontwikkelaar Groep Heylen hoopt voor de zomer de bouwvergunning te mogen ontvangen voor het neerzetten van een logistieke campus van totaal 180.000 vierkante meter. Goed voor werkgelegenheid van zo’n duizend mensen. De gefaseerde ingebruikname kan vanaf de zomer 2018 worden verwacht. Het gebouw wordt niet ontwikkeld als ‘logistieke doos’, maar is qua architectuur aangepast aan de omgeving. Ralph Caspanni: “Een gebouw moet fijn zijn om in te werken, maar zeker ook mooi om naar te kijken. Ondanks het gegeven dat de maatvoering van logistieke gebouwen min of meer vast staat, proberen we als Groep Heylen altijd nét iets bijzonders met een gebouw te doen. In het ontwerp hier hebben we gekozen voor een link met het textielverleden van de regio. Dat was het ijkpunt voor onze architect: je tilt in dit ontwerp het landschap als het ware op, schuift het gebouw eronder en verwerkt een boerderij functioneel terug in de gevel”. Deze abstracte vormen verwijzen naar het gebiedsverleden. Bovendien worden in de gevels weefpatronen aangebracht, die weer herinneren aan de verschillende textielvormen: “Het maakt, al met al, dat de gebouwen naast economische en functionele ook architectonische waarde bevatten”. Warm gevoel De komst van Groep Heylen naar het XL Business Park Twente geeft, aldus Jan Geerdink, “een boost” voor de verdere ontwikkeling. “Sinds het bekend werd dat Groep Heylen naar het business park kwam hebben ons al veel partijen benaderd met interesse. En we laten ze hier graag met eigen ogen zien waar we mee bezig zijn. Dat levert altijd een goed gevoel op”. En, richting Ralph Caspanni, “We Jan Geerdink: “Samenwerking in de regio is bijzonder goed en biedt perspectief voor succesvolle ontwikkeling”. André Pluimers: “De komst van de containerterminal zorgt voor een boost in de ontwikkeling van XL Businesspark Twente”. Ralph Caspanni: “We gaan hier echt investeren in de omgeving, ook met sociale events. Want we willen tot het DNA van de regio gaan behoren. Ik kijk er enorm naar uit hier straks van start te gaan”. Logistiekvastgoed 2017 - 123

Groep Heylen biedt een gefaseerde ontwikkeling om daarmee maximaal aan de wens van ruimte en flexibiliteit voor haar klanten te voldoen. zijn ook heel blij met de hele open en constructieve gesprekken die we hebben, die geven mij een warm gevoel. En die gesprekken gaan niet alleen maar over geld of het neerzetten van een gebouw. Maar vooral ook over ideeën als een inpassing van het ontwerp in de omgeving. Of het mogelijk ontwikkelen van een voormalige boerderij in het nieuwe concept. Dat is heel plezierig en biedt alles perspectief voor goed renderende bedrijvigheid”. En ook de opstelling van de gemeente Almelo (als bevoegd gezag verantwoordelijk voor het park) wordt door hem geroemd: “Er wordt actief meegedacht en geholpen. Via één aanspreekpunt”. En die bedrijvigheid kent een aantal randvoorwaarden, zoals ook de rol van de bevoegde overheid en de aanwezigheid van, en samenwerking met, onderwijsinstellingen. Jan Geerdink vervolgt: “Bedrijven die het goed doen zijn vaak de beste ambassadeurs. Wat we nu in Twente doen is ons als het ware aan elkaar vasthouden. De overheid en ondernemers aan de ene kant, en de kennisinstellingen zoals universiteiten en ROC’s aan de andere kant. En die instellingen hebben we straks hard nodig want ze fungeren als opleidingsinstituten voor de mensen die hier op het park straks aan de slag kunnen. En aan de andere kant hebben bedrijven die hier komen natuurlijk ook direct baat hierbij. Deze aspecten, gecombineerd met het goede leven in deze regio, brengen we ook voortdurend en nadrukkelijk naar voren in onze communicatie”. Die positieve signalen worden onderstreept door André Pluimers, voorzitter van de vijf jaar bestaande Port of Twente, een belangenvereniging voor de logistieke sector. Hij beaamt volmondig de kwaliteit van de samenwerking zoals door Jan Geerdink aangegeven. “We lossen met de realisatie van dit park ook problemen aan de onderkant van de arbeidsmarkt op. De afgelopen jaren hebben we

De campusgedachte van Groep Heylen Groep Heylen past in de ontwikkeling van nieuwe locaties haar in de markt succesvolle campusgedachte toe. Dat betekent een gefaseerde ontwikkeling op een locatie, gebaseerd op grootschaligheid maar niet op leegstand. Hoe werkt het? Na de komst van de eerste huurder (‘launching customer’) wordt al een unit extra gebouwd om daarmee een “landingsplaats” te hebben op een directe vraag van een tweede belangstellende huurder en waarmee een snelle vestiging mogelijk is. En zo verder. Dat betekent ook dat een gebouw na volledige realisatie altijd enige lege ruimte beschikbaar houdt, om daarmee de aanwezige zittende huurders maximale flexibiliteit in groei te kunnen bieden. Ook de bouwvergunning wordt als één geheel voor het volledige gebouw aangevraagd. Onze klanten biedt je daarmee snelheid en keuze, want je kunt overal beginnen met bouwen”, zegt Ralph Caspanni van Groep Heylen. in acquisitietrajecten vastgesteld dat we niet alle randvoorwaarden op orde hadden: toen was een kavel van vijf hectare al groot. In dat opzicht is er nu heel veel ten goede veranderd. En zo gaan we ook met partijen die hier komen om: als het nodig is voor succes nemen we ze mee naar de douane of naar de opleidingsinstituten”, zegt Pluimers. Port of Twente is “uitermate gelukkig” met de komst van Groep Heylen naar het businesspark, aangezien hiermee haar doelstellingen al grotendeels zijn ingevuld en de aantrekkingskracht voor potentiële nieuwe geïnteresseerde ondernemingen vergroot. André Pluimers licht het toe: “We zijn op de goede weg! Groep Heylen is de eerste investeerder die van buiten de regio hier heen komt. Uit strategisch oogpunt bezien zorgt Groep Heylen hiermee voor een boost, onder meer op het gebied van de werkgelegenheidsontwikkeling en op de aantrekkingskracht van het gebied”. Vliegwieleffect Ralph Caspanni beaamt het vliegwieleffect in de ontwikkeling. “XL Businesspark heeft alle troeven in handen om één van de toekomstige logistieke hotspots van Nederland te worden. Naast de goede ontsluiting heeft dat onder meer te maken met de beschikbaarheid van ruimte, de aanwezigheid van arbeidskrachten die je nodig hebt het voor elkaar te krijgen en de uitstekende opstelling van de projectorganisatie en de gemeente Almelo. Je voelt je dan thuis. Het positieve antwoord op de vraag: ‘aard ik hier’ is de kracht geweest. En dat vliegwiel gaat alleen maar sneller draaien. De behoefte aan een groot perceel, grote flexibele gebouwen en bijbehorende parkeervoorzieningen en fietsenstallingen staan tegenwoordig in de logistieke vraagstukken centraal. Dat is anders dan de vroegere insteek”. Containerterminal Een bijzondere voorziening op het XL Business Park in Almelo vormt de containerterminal van Combi Terminal Twente (CTT). Officieel een dependance van de terminal in Hengelo, maar feitelijk een volledig functionele voorziening (24/7) met volwaardig kantoor. De terminal wordt dit voorjaar operationeel en kan, aangezien hij onderdeel uitmaakt van CTT, direct volledige services aanbieden. Dit in tegenstelling tot nieuw te ontwikkelen terminals, waarbij zoiets doorgaans een proces van vele jaren is. In eerste instantie wordt voor het transport gebruik gemaakt van de driehoek Rotterdam-HengeloAlmelo en terug, maar wanneer de volumes later toenemen kan ook een rechtstreekse verbinding met Rotterdam worden opgezet. Het verdere transport van de containers op het businesspark kan met terminaltrekkers plaatsvinden. Jan Geerdink: “Zonder de aanwezigheid van de terminal zou het veel lastiger zijn om grote partijen voor het business park te interesseren. In die zin levert de aanwezigheid van de CTT een goede voorwaardenscheppende bijdrage aan het succes”. Ralph Caspanni beaamt dit: “Hoewel wielen nog steeds de voornaamste modaliteit voor de klanten is, biedt de aanwezigheid van de CTT een extra kans, die in de verre omgeving niet aanwezig is. We hebben dat ook gezien met een soortgelijke ontwikkeling van ons in Antwerpen East Port. In de grote concurrentieslag met andere locaties is de aanwezigheid van zo’n terminal als onderscheidend element een duidelijke troef. En zeker nu zo’n terminal gelijk al operationeel is, dat is echt een plus. Feitelijk, zo concluderen de deelnemers aan het gesprek, zijn alle voorwaarden aanwezig voor een voortvarende en succesvolle ontwikkeling van het XL Businesspark Twente. André Pluimers besluit: “We zijn gelukkig met hetgeen nu gebeurt. Hiermee voltrekt zich wat we wilden. Groep Heylen is trendsetter in de branche. Dat wordt heel nauwlettend gevolgd door logistiek Nederland. En het is fraai te zien dat dit hier op het XL Business Park Twente nu ook gebeurt”. << Logistiekvastgoed 2017 - 125

7Poort: ‘n riante etalage aan de A12 De combinatie van de natuurlijke strategische ligging en de recente ministeriële ondertekening van het Tracébesluit, dat Zevenaar voorziet van het nieuwe knooppunt De Liemers, maakt 7Poort tot een bovengemiddeld gewilde logistieke locatie. Dat verwacht wethouder Gerard Hendriksen van de gemeente Zevenaar, die samen met de regio met méér plannen inspeelt op de toenemende aantrekkingskracht van dit moderne businesspark. H et ook qua waterweg en spoor gunstig gelegen BusinessPark 7Poort krijgt met de nieuwe ontsluiting op de A15 een uitstekende logistieke uitgangspositie. “Goede bereikbaarheid is een voorwaarde voor economische groei,” zegt wethouder Gerard Hendriksen. “Nu het Rijk en de Provincie Gelderland de A15 met twaalf kilometer doortrekken naar de A12, ontstaat een nieuwe verbinding tussen de Haven van Rotterdam en Duisberg en daarmee met de rest van het Europese achterland.” 7Poort maakt met bedrijvenpark DockNLD in Montferland en de Haven van Emmerich deel uit van logistieke hotspot De Liemers binnen het ambitieuze en goed in de Nederlandse Top 10 scorende samenwerkingsverband Logistics Valley. BusinessPark 7Poort 7Poort in Zevenaar is een toekomstbestendig businesspark in opkomst binnen de dynamische, logistieke hotspot De Liemers. 7Poort ligt aan het toekomstige knooppunt De Liemers van de A12 en A15, nabij water en spoor en op 60 tot 115 km afstand van vier (inter)nationale luchthavens. Het businesspark beschikt over een centrale bluswaterinstallatie, waarop bedrijven hun individuele sprinklers kunnen aansluiten. Professioneel parkmanagement waarborgt de hoogwaardige uitstraling van het gebied op de lange termijn. De gemeente Zevenaar heeft inmiddels 20 hectare van het in totaal 60 hectare grote businesspark uitgegeven en nog 40 hectare beschikbaar voor één of meer logistieke dienstverleners en/of verladers. 126 - Logistiekvastgoed 2017 Prioriteit Met het recente Tracébesluit krijgt de A12 tussen Duiven en knooppunt Oud-Dijk extra rijstroken, en komt er een nieuwe op- en afrit voor Zevenaar-Oost. De bestaande, twee kilometer westelijk gelegen op- en afrit verdwijnt. Hendriksen: “De Provincie wil prioriteit geven aan de nieuwe aansluiting, die van groot belang is voor de ontwikkeling van 7Poort, de bij de entree geplande Fashion Outlet Zevenaar (FOZ) en de nieuwe woonwijk Groot Holthuizen. Bij de Economisch Meest Voordelige Inschrijving ofwel de EMVIaanbesteding in 2018 heeft een aannemer die bereid is te starten met ‘onze’ op- en afrit dan ook een pré.” Aandacht is er in het Tracébesluit ook voor de inpassing van de weg en de verbetering van de doorstroming van het verkeer op het onderliggende wegennet. Hendriksen: “Voor Zevenaar betekent dit een volledige herinrichting van de Arnhemseweg en de weg Hengelder, inclusief geluidwerende maatregelen.” Het totale project kost circa 840 miljoen euro. De Provincie Gelderland draagt hieraan zo’n 360 miljoen euro bij. Naar

Gerard Hendriksen Wethouder, Zevenaar Gustave Pol Accountmanager BusinessPark 7Poort g.pol@zevenaar.nl (06) 23 53 23 32 www.7poort.nl www.zevenaar.nl Zevenaar verwachting start de aanleg in 2019 en vindt de opening van de eerste fase - in en rond Zevenaar - plaats in 2021. “De geluidswal ter hoogte van 7Poort wordt verlaagd aangelegd met doorkijkjes,” kondigt Hendriksen vervolgens aan. “Zo ontstaat één riante etalage langs de A12. We hebben genoeg onderscheidende ruimte voor grootschalige logistieke activiteiten, ofwel voor een hedendaags megadistributiecentrum van zo’n 100.000 m2 .” Wie zich vestigt op 7Poort bevindt zich in het goede gezelschap van onder meer Dachser Netherlands, CHEP Pallecon Solutions en Intervracht Nederland. Multimodaal Hendriksen: “Naast de directe ligging aan de snelweg, bevindt 7Poort zich ook vlakbij de binnenvaartverbinding Rotterdam-Emmerich met net over de grens de Rhein Waal Terminal, een barge waarmee we samenwerken en waar circa 120.000 TEU per jaar wordt overgeslagen. Verder heeft Rotra in Doesburg onlangs een containerterminal geopend. Ook het goederenspoor Betuweroute is binnen ‘handbereik’ met overslagmogelijkheden in Emmerich en in de toekomst ook in Valburg. Het gewenste treinstation op 7Poort, waarvoor al een haalbaarheidsstudie is opgestart, zal met de komst van de FOZ waarschijnlijk ook niet lang meer op zich laten wachten.” Samenwerking De drie hotspots in Logistics Valley staan open voor nauwere samenwerking met het logistieke bedrijfsleven. “Het delen van kennis staat daarbij centraal,” benadrukt Hendriksen. “Prioriteiten vormen de aandachtsgebieden arbeidsmarkt, smart logistics smart infra en het faciliteren van nieuwe en bestaande logistieke dienstverleners, die kunnen deelnemen aan projecten, zoals Talent Innovatiepool, Digitaal Platform en ControlTower. Daarnaast zijn samenwerkingsverbanden opgestart met het buitenland.” Hendriksen wijst er ook op dat 7Poort een vestiging van het Liemers College huisvest met in het voorbereidend MBO de opleiding Transport en Logistiek en het vak Voertuigtechniek. “De regio biedt aansluitend MBO onderwijs,” zegt hij. “De Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) heeft een logistieke leerstoel en vormt één van de zes Kennis Distributie Centra in Nederland. Tot slot bieden we met het Logistiek Innovatiehuis De Liemers Achterhoek niet alleen een netwerkfaciliteit, maar bovendien een platform voor logistiek onderwijs en de logistieke arbeidsmarkt.” ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 127 Het vlakbij de Duitse grens in het groen gelegen Zevenaar telt momenteel 32.000 inwoners en breidt in 2018 verder uit via onder meer een fusie met de gemeente Rijnwaarden. Naast recreatiegebied Rhederlaag aan de IJssel behoort dan ook recreatiegebied De Bijland aan de Rijn bij de stad. De inwoners van Zevenaar en omgeving staan bekend vanwege hun hoge arbeidsethos en flexibele inzetbaarheid. Zevenaar en de regio maken zich momenteel op diverse manieren sterk om het logistieke arbeidspotentieel aanzienlijk te vergroten.

Amsterdam Meat Company vertrekt graag naar Apeldoorn In februari 2017 vond de eerste paalslag plaats voor de nieuwe bedrijfshuisvesting van slachterij, vleesverwerker en exportbedrijf Amsterdam Meat Company (Ameco) op bedrijventerrein De Ecofactorij in Apeldoorn. De oplevering van het gebouw en de verhuizing volgen in oktober van dit jaar. Z owel de directie als de bijna 180 medewerkers van Ameco vertrekken graag naar Apeldoorn. “Dat klinkt als een grootscheepse verhuizing,” zegt Jan van Westreenen, directeur en eigenaar van dit familiebedrijf. “Maar veel van onze vaste medewerkers pendelen nu heen en weer naar Amsterdam en wonen al in het midden van het land. Ook zij zijn enthousiast over het nieuwe pand en De Ecofactorij. De locatie is uitstekend en bevindt zich pal bij een eigen op- en afrit aan zowel de A1 als aan de A50. Qua aanvoerroutes gaan we er op vooruit. Onze huidige bereikbaarheid voor veewagens op het westelijk gelegen 128 - Logistiekvastgoed 2017 Food Center Amsterdam is matig. Bovendien is voor ons bedrijf op de bestaande locatie geen expansie mogelijk en wil de gemeente Amsterdam dit stadse terrein aanwenden voor woningbouw.” Definitief Van Westreenen heeft definitief gekozen voor Apeldoorn. Hij laat het circa 11.000 m2 grote, nieuwe onderkomen realiseren op een kavel van 2 hectare en heeft een optie genomen voor een periode van drie jaar op uitbreiding met nog eens 2 hectare. “Dit nieuwe begin is een verademing,” zegt hij. “Naast het voordeel van de uitstekende bereikbaarheid, bevinden we ons hier in het goede gezelschap van

Over de gemeente Apeldoorn De gemeente Apeldoorn denkt vanuit het perspectief van de klant. Dat betekent dat accountmanagers zoeken naar oplossingen en belemmeringen proberen weg te nemen. Acquisitie beperkt zich niet tot de verkoop van een kavel, maar houdt ook vaardige begeleiding in tot en met de realisatie van de nieuwbouw. Gedurende dit proces is er voor iedere opdrachtgever één aanspreekpunt. Apeldoorn is strategisch gelegen aan verkeersaders A1 en A50 en heeft goede OV-verbindingen met alle steden in de Randstad en de luchthaven Schiphol, maar ook met Duitsland en de Euregio Twente. De gemeente heeft een breed, kwalitatief aanbod van werklocaties voor vele vormen van bedrijvigheid en kenniscentra. Zo telt Apeldoorn 5 topsectoren en 93.000 arbeidsplaatsen. De stad biedt een uitstekend leefklimaat met goede stedelijke voorzieningen en aantrekkelijke woonwijken in een omgeving die is benoemd tot Nederlands mooiste natuurgebied. gerenommeerde logistieke bedrijven op een modern bedrijventerrein in een mooie, groene omgeving.” De samenwerking met de gemeente Apeldoorn zorgde ervoor dat Ameco het plan liet varen om nog eens uitgebreid verder rond te kijken. Van Westreenen: “Alles klopte hier zo als een bus, dat ik de geboden kans vrijwel direct aangreep. In Apeldoorn hebben we één aanspreekpunt. Dat werkt allereerst gemakkelijk. Daarnaast werd onmiddellijk bekeken, hoe wij de snelste procedure konden volgen en dat verliep ook nog eens allemaal heel plezierig. De gemeente Apeldoorn heeft een snelle, transparante en heldere aanpak en legt Logistiekvastgoed 2017 - 129

APELDOORN LEGT DE RODE LOPER UIT VOOR BEDRIJVEN De Ecofactorij (A1 en A50) Voor bedrijven die actief zijn op het gebied van duurzame logistiek en productie biedt Apeldoorn aantrekkelijke bedrijventerreinen. De Ecofactorij is er zo één. Speciaal ontwikkeld om grote bedrijven te kunnen huisvesten op een strategische locatie. Grote kavels van 30.000 tot 80.000 m2 hectare met milieucategorieën 3,4 en beperkt 5. op een gebied van 100 Apeldoorn-Noord II (A50) (A50) Vlakbij een belangrijke op- en afrit aan de A50 ligt ruim 40 hectare uitgeefbaar gebied met kavelgroottes variërend van 1.200 tot 30.000 m2 bestaat uit diverse deelprojecten en is speciaal ontwikkeld voor nationaal en regionaal opererende ondernemingen die een goede presentatie en optimale bereikbaarheid als voorwaarde stellen. voor mileucategorieën 2 tot en met 4. Het bedrijvenpark Stadhoudersmolen II (A50) (A50) Op dit populaire bedrijfsterrein is 15 hectare aan kavels beschikbaar. De kavelomvang varieert tussen 1.000 en 35.000 m2 , en er is plaats voor bedrijven tot en met milieucategorie 3. Daarnaast ook woon-werk combinaties. De ideale locatie voor lokaal- en regionaal georiënteerde bedrijven die voor een aantrekkelijke prijs bedrijfsgrond willen kopen. Gemeente Apeldoorn, Postbus 9033, 7300 ES Apeldoorn T 14 055 E bedrijvencontactpunt@apeldoorn.nl W www.apeldoorn.nl/ondernemen 130 - Logistiekvastgoed 2017

De Ecofactorij Logistiek en industrieel bedrijventerrein De Ecofactorij is 75 hectare groot en voor het overgrote deel ingevuld. De gemeente Apeldoorn heeft nog drie kavels te koop met een omvang van 3 tot 4,5 hectare. Apeldoorn-Noord Grote en kleine, al of niet logistieke bedrijven zijn ook welkom op het eveneens aan de A50 en niet ver van de A1 gesitueerde, 25 hectare grote bedrijventerrein Apeldoorn-Noord, dat kavels biedt vanaf 1.000 m2 , waaronder diverse zichtlocaties. Apeldoorn-Noord leent zich voor (boven)regionale partijen met een etalagefunctie. Dit bedrijventerrein heeft een luxe uitstraling en een hoogwaardig beeld-kwaliteitsplan. voor bedrijven inderdaad de rode loper uit. Afspraak is hier dan ook afspraak. We kunnen op hen bouwen.” (Inter)nationaal De ambachtslieden van Ameco slachten en verwerken Hollandse kwaliteitsrunderen in een gesloten keten. Van Westreenen: “We zijn groot genoeg om te voldoen aan de nationale vraag in de sectoren retail, horeca en industrie en klein genoeg om maatwerk te leveren. Zo’n 35% van onze afnemers bevindt zich bovendien in het buitenland. We exporteren onder meer naar Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal en Italië.” Ameco behaalt momenteel een jaaromzet van zo’n 100 miljoen euro. ‹‹ Meer informatie: Gemeente Apeldoorn Sumiati Albers s.albers-boelens@apeldoorn.nl 06 – 5324 4068 Kim Tilman k.tilman@apeldoorn.nl 06 – 1234 3832 www.ecofactory.nl www.apeldoorn.nl www.amsterdammeatcompany.nl Logistiekvastgoed 2017 - 131

Unibouw biedt oplossingen voor de logistieke sector Wij weten wat er in uw branche speelt! De beslissing is genomen: het is tijd voor het uitbreiden, verbouwen of nieuwbouw van een bedrijfspand. Maar hoe precies, hoe groot en waar? Wat mag het kosten en hoe gaan we dat financieren? Wat moet er allemaal geregeld worden? Maar ook: hoe zorg ik ervoor dat het huidige proces wel iedere dag gewoon door kan blijven gaan? En dat we optimaal inspelen op de ontwikkelingen in de logistieke sector? Waardevol is een bouwbedrijf dat vanuit kennis en ervaring meedenkt, ver voor de schop de grond ingaat. Zo kom je tot gefundeerde keuzes en een goed resultaat! De logistieke branche is in beweging! Het team van Unibouw is zeer ervaren in het proactief begeleiden van huisvestingsvraagstukken in de logistieke sector – we doen het al ruim veertig jaar voor het complete proces, van de eerste gesprekken, het vinden van de juiste locatie, de financiering en het ontwerp tot de laatste details bij de oplevering. De logistieke branche is volop in ontwikkeling; wij spelen voortdurend in op veranderingen. Daarnaast begrijpen wij waar het verdienmodel van onze klant ligt en hoe we bedrijfseconomische oplossingen kunnen vertalen in de voor de ondernemer meest renderende bouwkundige oplossing. Een ondernemer steekt bij ons na een zorgeloze bouwperiode de sleutel in het slot en kan direct aan de slag. “De gedeelde ‘groene’ ambities en de wens om met duurzame materialen te werken, bracht ons bij Unibouw. Dat heeft geleid tot een prachtig resultaat. Op naar de organisatie van de toekomst: dankzij de uitbreiding van ons pand kunnen wij ons proces nog efficiënter inrichten.” Op zoek naar de meest optimale oplossing Unibouw adviseert logistieke bedrijven over de meest optimale oplossing. We kennen de logistiek als geen ander en kunnen dus écht adviseren op maat. Wat beweegt een ondernemer in de logistiek? Met welke specifieke oplossingen is hij het meest geholpen? Zo doorlopen we het hele proces. Welke invloed hebben bepaalde keuzes op de uiteindelijke investering en op de kosten van eigenaarschap? Het liefst gaan we zo vroeg mogelijk om de tafel met de opdrachtgever, zodat we zelfs mee kunnen denken over de meest optimale locatie. Dit doen we door gebruik te maken van onze dienst Bouwgrondvinden.nl. Doordat we zo nauw meedenken, realiseren we de huisvesting die bij de ondernemer en zijn specifieke vraag past. Waarbij we de beleggingswaarde uiteraard niet uit het oog verliezen; al onze panden zijn alternatief aanwendbaar. En uit zo’n intensief strategisch proces komt vanzelf de huisvesting waarmee een logistieke organisatie optimaal geholpen is. Een proces met het keurmerk van Unibouw. “Als directeur van dit familiebedrijf droom ik al jaren van een dergelijke uitbreiding. Bij ieder groot project loop je wel eens tegen onvoorziene omstandigheden aan, maar Unibouw heeft zich altijd flexibel opgesteld en was altijd gericht op het vinden van oplossingen.” Nieuwe trends en processen Overal in Nederland heeft de werkwijze van Unibouw zijn succes bewezen en ook in Duitsland timmert het bedrijf steeds harder aan de weg. De wereld is volop in beweging en ook warehouses veranderen. Neem alleen al de invloed van e-commerce op deze sector… Nieuwe processen, vormen en inrichtingspatronen vragen om een ander jasje. Unibouw anticipeert op behoeften en kansen. Wat wil een ondernemer? Welke marktbenadering past? “We weten dat duurzame certificering ook in de warehousing steeds belangrijker wordt. Goed voor het milieu, maar ook voor de maandelijkse lasten. We bieden een breed scala aan maatregelen die opdrachtgevers besparingen opleveren en die uiteindelijk zelfs geld gaan opleveren. Je denkt dan direct aan bijvoorbeeld goede isolatie en zonnepanelen, maar wij kijken graag breder. Doordat we meedenken, genereert de klant uiteindelijk een hogere productiecapaciteit. De meest optimale kavelindeling, slimme logistieke oplossingen, veel werkcomfort… Bouwen met Unibouw levert altijd meer op!” Projecten voor logistieke multinationals Goede voorbeelden uit het portfolio van Unibouw zijn de projecten voor logistieke dienstverlener DSV. Unibouw was al op drie locaties werkzaam 132 - Logistiekvastgoed 2017

voor deze wereldwijd opererende logistieke dienstverlener; in Venlo, Venray en Dordrecht. Daarbij hebben we onlangs een project voor DSV in ‘s-Heerenberg opgeleverd. De intensieve samenwerking is wederom beloond: de volgende projecten voor DSV zijn in voorbereiding. “In ’s Heerenberg bouwden we een nieuwe hal van 41.000 m2 aan kantoorruimten en 8.000 m2 m2 aan zonnepanelen, 29 loadingdocks, 1.500 m2 , met daarbij 1.500m2 mezzaninevloer. We hebben gezorgd voor 3.000 kantoor, een sprinklerinstallatie voor de complete oppervlakte en voor alle elektrische en werktuigkundige installaties. Als wij klaar zijn, kan DSV direct aan de slag. Dát bedoelen we met ons turnkey-principe.” Een ander voorbeeld is het project voor vastgoedinvesteerder Delin Capital Asset Management (DCAM), met als eindgebruiker de supermarktketen LIDL. We gaan een logistiek pand van 56.000 m2 bouwen op de nummer twee van de lijst met logistieke hotspots van Nederland: Borchwerf II te Roosendaal. Het locatieonderzoek voerden we uit via onze portal bouwgrondvinden.nl. Hier verrijst de komende tijd een echt E-commerce gebouw met een BREEAM Very Good certificaat. Unibouw staat voor: • Optimale logistieke oplossingen • Duurzame oplossingen (BREEAM) • Financiële degelijkheid • Gunstige financieringsmogelijkheden • Databank bouwgrond: bouwgrondvinden.nl • Eén aanspreekpunt Unibouw BV Postbus 36, 5420 AA Gemert T 0492 338010 E info@unibouw.eu W www.unibouw.eu www.linkedin.com/company/unibouw www.twitter.com/unibouw www.facebook.com/unibouw ‹‹ Logistiekvastgoed 2017 - 133

Succesvol ondernemen in de regio Zwolle De regio Zwolle staat al jarenlang bovenaan in de lijst van economische toplocaties van Nederland. Dat is voor een belangrijk deel te danken aan de sterke wil tot samenwerken die de ondernemers, de onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de overheden kenmerkt. In zowel Zwolle, Kampen als Meppel zijn volop vestigingsmogelijkheden voor logistiek vastgoed. Wilt u meer weten over de vestigingsmogelijkheden op Hessenpoort, de Zuiderzeehaven en Oevers? Neem dan contact op met Monique Middendorp, Gert Engelsman of Harry ter Wal. Zuiderzeehaven - Kampen multimodaal met eigen containerterminal bereikbaar voor coasters tot ca. 2.500 ton directe aansluiting op N50 milieucategorie max. 5.1 A50, A28 en A6 binnen 15 minuten bereikbaar perceelgrootte 1,0 tot 7,5 ha max. bouwhoogte 15-25 meter behoud van aantrekkelijke uitstraling door parkmanagement duurzame uitstraling door vervoer over water en windturbines Hessenpoort - Zwolle Oevers - Meppel optimale bereikbaarheid; poort naar het noorden directe aansluiting op A28 vestiging van hotel Van der Valk**** vele vestigingen van logistiek dienstverleners milieucategorie max. 5.1 max. bouwhoogte 20 meter, maatwerk tot 40 meter perceelgrootte 2500 m² tot 20 ha goede arbeidsethos duurzaam bedrijfs- en vestigingsklimaat meest landinwaarts gelegen zeehaven schepen tot 2.000 ton eigen aanlegkade natte kavels vanaf 1 ha milieucategorie maximaal 5.1 maximale bouwhoogte 15-30 meter droge kavels vanaf 2000 m² direct aan N375 op- en overslagbedrijven IJsselmeer rechtstreeks bereikbaar directe aansluiting op A28 en A32 Randstad en Duitsland goed bereikbaar Monique Middendorp Directeur Zuiderzeehaven m.middendorp@zuiderzeehaven.nl 06 - 141 554 67 134 - Logistiekvastgoed 2017

A32 Leeuwarden Meppel-Noord Thuishaven van o.a. Wehkamp, Scania en Wärtsilä Meppelerdiep A6 Emmeloord A28 Groningen Leeuwarden Zuiderzeehaven Oevers Meppel Hessenpoort Kampen IJssel N50 Zwolle A28 Utrecht A50 Arnhem Gert Engelsman Accountmanager Hessenpoort g.engelsman@zwolle.nl 06 - 579 472 21 Harry ter Wal Accountmanager Oevers h.terwal@meppel.nl 06 - 531 542 11 Logistiekvastgoed 2017 - 135

Bedrijvenpark H2O Ondernemen op een economische toplocatie met uitstekende zichtlocaties langs de A28 en A50 Bedrijvenpark H2O is direct gelegen aan de A28 en A50 en daardoor perfect bereikbaar. H2O biedt alle ruimte om te ondernemen voor kleine en middelgrote bedrijven in de economisch sterke regio Zwolle. Hoogstaande voorzieningen zoals een glasvezel netwerk en een actief parkmanagement, maken Bedrijvenpark H2O een ideale locatie voor lokaal en regionaal georiënteerde bedrijven. ¾ Logistieke toplocatie, vlak bij Zwolle. ¾ Representatieve uitstraling met veel zichtlocaties ¾ Actief parkmanagement en hightech voorzieningen ¾ Voor uiteenlopende bedrijven (tot categorie 4.2) ¾ Diverse kavelgroottes per direct beschikbaar ¾ Kavelprijzen vanaf € 130,- per m2 Erik Peek Fotografie www.bedrijvenparkh2o.nl

Komen er weer distributiecentra in steden? Bedrijven bieden hun klanten steeds meer opties voor levering. CoolBlue biedt vandaag besteld, vanavond geleverd. In de bouw geldt vandaag besteld, morgen tussen 7 en 9 af geleverd op de bouwplaats. De verfgroothandel levert zelfs binnen een uur. Ik wil mijn pakje vanavond nog kunnen afhalen bij de Albert Heijn winkel. En, afspraak is afspraak. Klanten verwachten precisie-logistiek. Hoe moeten we dat in steden slim organiseren nu we de afgelopen decennia de logistiek juist uit de stad hebben verjaagd? k heb vijf Albert Heijn’s to go binnen 500 meter van mijn huis, twee AH-supermarkten en dagelijks rijdt AH.nl vele malen voor mijn deur langs. Het moet vers, vlug en volledig. Het is wachten op de eerste buurtwinkels voor bouwmaterialen die meteen ook afhaalpunt voor internetbestellingen zijn. Zelfs IKEA opent nu weer stadswinkels. Vroeger konden de Jumbo, Gamma, Blokker, Hema, Intertoys en Zeeman nog met volle wagens naar de winkels. Met de steeds kleinere, en frequentere, leveringen lukt dat niet meer. Er is simpelweg te weinig ruimte voor al die vrachtwagens en bestelbusjes in de stad. I Steden in Europa leggen het transport steeds meer, en steeds strengere, regels op. Het moet schoner, stiller, veiliger en eigenlijk onzichtbaar. De fietskoerier komen op en zouden wel eens 25 procent van de zendingen in steden kunnen gaan Logistiek is de afgelopen dertig jaar de stad uit gejaagd naar bedrijven terreinen ver weg bezorgen. Die enkele vrachtwagen of bestelbus die de stad nog wel in mag moet emissievrij zijn. Natuurlijk mag je niet meer met een enkele levering de stad in; je moet bundelen. Bedrijven gaan hun goederenstromen ontkoppelen aan de rand van de stad of, liever nog, in die steden zelf dichtbij consumenten en winkels. Maar, dan moet daarvoor wel de ruimte zijn. Logistiek is de afgelopen dertig jaar de stad uit gejaagd naar bedrijventerreinen ver weg. In grote Europese steden wordt daarom nagedacht over hoe die logistiek weer in de stad kan worden ingepast. Er zijn goed bereikbare binnenstedelijke ‘logistieke hotels’ nodig. Zo’n hotel is gepland in Parijs. De helft van het 50.000 vierkante meter tellende project is bestemd voor opslag, overslag, afhaalpunten en laden van elektrische voertuigen. Parijs gebruikt nu al de Seine voor de levering aan supermarkten en binnenkort zelfs de trein om de bevoorrading in de stad te regelen. In hartje London zijn meerdere distributiecentra te vinden voor bouwlogistiek. Dit biedt kans voor de (her) ontwikkeling van vastgoed. Logistiek moet weer een plek krijgen binnen de stadsgrenzen. Laten we voorlopig het Amsterdamse Food Center voor food service, de binnenhavens voor bouwmaterialen en de stationslocaties voor retail- en webwinkellogistiek behouden en snel goede laad- en loslocaties voor vracht over de gracht regelen. Over vijf jaar zal PostNL toegeven dat we nooit alle postkantoren hadden moeten sluiten. Walther Ploos van Amstel Lector Citylogistiek Hogeschool van Amsterdam Logistiekvastgoed 2017 - 137

BEDRIJVENTERREIN TWENTE NOORD N36 VERKOOP Voor verkoopinformatie kunt u contact opnemen met; Plaggemars makelaars Tolgaarde 1, Wierden Postbus 6, 7640 AA Wierden Tel.: (0546) 57 12 72 www.plaggemarsmakelaars.nl Hardenberg BEDRIJVENTERREIN TWENTE NOORD Vriezenveen Zwolle ALMELO Wierden A1 Deventer/Amersfoort A35 Oldenzaal Hengelo Uitgeefbaar terrein Bestaande bebouwing Water Groenvoorziening Rijksweg Wegen A1 BEDRIJVENPARK TWENTE Enschede Gronau ONTWIKKELING Abonnement op de magazines ‘Havenlocaties nederland’ en ‘Logistiek Vastgoed nederland’ Indien u deze bijzondere jaaredities wilt blijven ontvangen, neem dan een abonnement. De kosten bedragen € 50,— per jaar, exclusief btw, inclusief verzending. Stuur een mailbericht aan: sales@bedrijfshuisvesting.info met uw post- en factuuradres, zodat wij u deze edities snel kunnen toesturen. Heeft u vragen, dan kunt u contact met ons opnemen. Jager Media afdeling abonnementen Postbus 2711, 7301 EE APELDOORN T. 0571 - 29 24 27 E. sales@bedrijfshuisvesting.info Website www.bedrijfshuisvesting.info Nederland 2017 IEPENWEG NOORD RIJKSWEG 36 BEDRIJVENPARK TWENTE KANAALWEG ZUID ALBARDASTRAAT BEDRIJVENPARK TWENTE

Alle DC’s liggen centraal Maar sommige liggen meer centraal dan andere Zoals in Houten. Dat is slim. Want 18 logistieke dienstverleners zitten niet zomaar in Houten. Direct aan de A27, de A12 en dichtbij de A2 en het TEN-T logistiek netwerk. Vanuit Houten bieden zij hun Houten heeft Aangeboden: Werklandschap Meerpaal, direct aan de A27. Een logistieke zone met ruime toegang. Advies van accountmanagers van de gemeente Houten en het Economic Board Utrecht EBU. Ondersteuning voor het investeerbaar en concurrerend maken van aanvragen. En een effi ciënt en kort vergunningentraject. * ‘special delivery services’. Op maat, snel, frequent, effi ciënt en fi jnmazig. In één van de beste economische regio’s van Nederland, nummer 11 in Elseviers Top 50 Locaties 2015. nog ruimte Gevraagd: Ondernemers met een lange(re) termijn visie. Met duurzame, innovatieve, slimme bedrijfsplannen. Bijvoorbeeld voor gespecialiseerde logistiek. En ondernemers die graag werken in een sport- en natuuromgeving. Houten geeft de ruimte * Met dank aan George Orwell informatie: 030 6392 611 www.houten.nl/ondernemersloket

Nieuwe havenlocatie HoogTij 60 hectare droog en 30 hectare nat terrein beschikbaar Langshaven met zeekade 2018 Nieuwe zeesluis 2019 www.hoogtij.com

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80
81. 81
82. 82
83. 83
84. 84
85. 85
86. 86
87. 87
88. 88
89. 89
90. 90
91. 91
92. 92
93. 93
94. 94
95. 95
96. 96
97. 97
98. 98
99. 99
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140

Home