Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 28, nummer 3, juni 2021 Dit is een uitgave van magazine Thema: handel en innovatie Internationaal zakendoen anno 2021 De gevolgen van de Brexit Waterstof rap in opkomst

ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten Benieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news VOORWOORD Groen en geel Jaaa, het is geel! Wat? Het land waar ik naar toe ga op vakantie. Niet eerder stonden de kleuren groen, geel, oranje en rood zo in de stoplichten ehh, ik bedoel spotlights. Gelukkig kennen de reisadviezen de laatste tijd een gunstig verloop en gaan de kleurcodes van steeds meer landen van oranje naar geel of groen. We kunnen weer meer reizen en ondernemen. Dat is niet alleen fijn voor vakanties maar natuurlijk ook voor de internationale business. In dit nummer werpen we een blik op die internationale handel die het afgelopen coronajaar veel te verduren had. In het artikel ‘Hollen én stilstaan’ op pagina 16 gaan we er dieper op in. Ander voorraadbeheer, vervoersproblemen en stijgende prijzen van grondstoffen vergen veel flexibiliteit en innovatief vermogen van ondernemers. Niet alleen de Covid-pandemie maar ook de Brexit drukt een stempel op de watersport- en jachtbouwsector. Zo is de btw-regelgeving die in de EU geldt niet meer van toepassing voor het Verenigd Koninkrijk. Ook ten aanzien van de toepassing van de Richtlijn Pleziervaartuigen is het een en ander gewijzigd. Op pagina 24 vind je een uitgebreide update van alle veranderingen. Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Edwin Slager, Michaël Steenhoff en Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Foto cover Natural Yachts Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV In het tweede deel van de artikelreeks ‘Hoe duurzaam is de watersport’ op pagina 30 komen de gebruiks- en de recyclefase van een boot aan bod. Duurzaamheid staat ook centraal in het artikel dat we maakten over het bouwen van boten met waterstof als brandstof. Dat verhaal lees je op pagina 20. Of om in kleurentaal te spreken: veel groen in dit nummer. Liane Jansen Hoofdredacteur HISWA MAGAZINE 3 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Internationale handel anno 2021 Waterstof rap in opkomst Schone stille brandstof wordt steeds meer toegepast. De gevolgen van de Brexit Wat betekent de Brexit voor de jachtbouwen watersportindustrie? Het Portret Dit keer: Fimme Folmer van Aquanaut. TechTalk: Duurzaamheid in de jachtbouw In dit tweede deel van de serie komt de gebruiksfase en de ‘end of use’ fase van een boot aan bod. Beursnieuws De HISWA te water komt eraan. 38 26 30 24 16 Door de coronacrisis, en door de Brexit, zijn de lijnen in de im- en export verlegd en verlengd. 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Vraag & Antwoord Op stap met Ruurt van der Wel Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 15 28 34 40 45 51 54 HISWA MAGAZINE 3 5

HISWA KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. JUNI Webinar: “Hoe genereer ik meer omzet door slim in te spelen op vraag/aanbod?” 29 juni Online: Microsoft Teams www.hiswarecron.nl/actueel/agenda JULI Infocafé: “E-commerce en diensten in de EU: wat verandert er voor de btw per 1 juli?” 14 juli Online: Microsoft Teams www.hiswarecron.nl/actueel/agenda In augustus zijn er geen bijeenkomsten. Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. Op stapel Vaan R5 De Nederlandse catamaranbouwer Vaan Yachts presenteert de 49ft (14.95m) Vaan R5. Na de succesvolle lancering van de kleinere Vaan R4 is de R5 het tweede model voor de circulaire jachtbouwer. De R5 is, net als de R4, gemaakt van duurzame en circulaire materialen zoals gerecycled aluminium, FSC-gecertificeerde kurkplanken, leervervangers van ananasbladeren en biologische stoffen. Daarnaast is de catamaran ook volledig elektrisch. De Vaan R5 biedt veel ruimte waardoor het comfortabeler is voor grote gezinnen en langere reizen. De bouw van de eerste R5 start binnenkort en is eind 2021 beschikbaar voor testzeilen. www.vaanyachts.nl/R5 Specificaties Lengte Breedte Diepte Motor 14,95 m 7,94 m 120 cm / 200 cm (intrekbaar midzwaard optioneel) Masthoogte 23,8 m 2 elektrische pods HISWA MAGAZINE 3 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON heeft 18 nieuwe leden 1. Kustverhuur Zeeuws Vlaanderen www.kustverhuur.nl 2. Recreatiepark de Wielen www.recreatieparkdewielen.nl 3. ZWF Yachts BV www.zwfyachts.nl 4. Vakantieophetwater.nl www.vakantieophetwater.nl (nog niet actief) 5. Moonday Yachts B.V. www.moondayyachts.nl 6. Jumpsquare Group www.jumpsquare.com / www.jump-xl.com 7. Jachtwerf Pampus www.jachtwerfpampus.nl 8. AquahomeHolland www.aquahomeholland.nl 9. Nautisch Kwartier De Evenaar www.nautischkwartierdeevenaar.nl (nog niet actief) 10. 24 Indoor www.monkeytown.eu / www.streetjump.eu 11. SnowWorld www.snowworld.com 12. Stichting Golfbaan Landgoed Bergvliet www.landgoedbergvliet.nl 13. Camping Bloemendaal www.campingbloemendaal.nl 14. Camping Natuurplezier www.natuurplezier.nl 15. Exploitatie Maatschappij Reitdiep B.V. – Jachthaven Reitdiep www.reitdiephaven.nl 16. Stichting Menswel Sport www.menswel.nl 17. Westside sailing BV www.westside-sailing.nl 18. AgriSnellaad BV www.agrisnellaad.nl 8 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Certificatie gebruikte boten moet duidelijker EBI en ICOMIA, de internationale koepels waarbij HISWA-RECRON is aangesloten, willen duidelijkheid over de wijze van certificatie van gebruikte jachten na de Brexit. De samenwerking tussen Europese en Britse nationale brancheorganisaties leidde tot een overzicht waarbij voor verschillende scenario’s inzichtelijk wordt met welke consequenties ondernemers rekening moeten houden. De verschillende scenario’s zijn bevestigd voor zowel de toepassing van de Richtlijn Pleziervaartuigen als de Britse variant daarop, de Recreational Craft Regulations. Als een hercertificatie nodig is, is er sprake van een Post Construction Assesment (PCA). Patrick Hemp, Technisch Consultant van ICOMIA: ‘We zijn ons ervan bewust dat de verplichting tot hercertificatie van CE-gemarkeerde gebruikte boten die in het Verenigd Koninkrijk waren tijdens de transitieperiode en vervolgens zijn geïmporteerd in de EU als een onplezierige verrassing komt voor velen. We hopen dat door de goede internationale samenwerking tussen de brancheorganisaties er verdere verduidelijking komt over de vereisten binnen de nieuwe handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk.’ Lees meer in het artikel over de Brexit op pagina 24. Of bekijk het dossier in de Kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/brexit Lichte toename ziekteverzuim in 2020 Veel HISWA-RECRON-leden zijn aangesloten bij Arboned. Uit de jaarlijkse brancherapportage die Arboned maakt voor HISWA-RECRON blijkt dat in 2020 het verzuimpercentage licht is toegenomen, namelijk van 4,4% naar 4,7%. Deze stijging is nog niet verontrustend, zelfs niet in coronatijd. De aangesloten bedrijven blijven ondanks deze stijging nog steeds onder het gemiddelde verzuimpercentage in heel Nederland. Wel is het zo dat het ziekteverzuim de laatste twee jaren licht stijgt bij de aangesloten bedrijven. Positief is dat de meldingsfrequentie is afgenomen. Het aantal keren dat een werknemer zich ziek meldt per 12 maanden is gedaald van 0,29 naar 0,28. Medewerkers melden zich dus iets minder vaak ziek. Ook positief is dat het kort verzuim is afgenomen van 0,2% naar 0,1 %. Medewerkers melden zich dus ook korter ziek. Het middellang verzuim is echter toegenomen, namelijk van 0,3% naar 0,4%. Ook het lang verzuim is toegenomen, namelijk van 2,3% naar 2,6%. Medewerkers melden zich dus minder vaak en korter ziek. Maar, als een medewerker zich ziek meldt, dan is er in de meeste gevallen dus ook wel degelijk iets aan de hand en duurt het verzuim langer. Het gehele brancherapport vind je in de kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/kennisbank. HISWA MAGAZINE 3 9

ONDERNEMERSNIEUWS Voorjaarscontrole op gebruik antifouling De waterschappen controleren al geruime tijd samen met Rijkswaterstaat particuliere booteigenaren op het juiste gebruik van antifouling (aangroeiwerende verf). Het doel is dat er minder schadelijke stoffen zoals zink en koper in het oppervlaktewater terechtkomen. In Nederland moet een antifouling worden toegelaten door het College toelating gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Je vindt de lijst met toegestane antifoulings in de HISWA-RECRON kennisbank. www.hiswarecron.nl/antifouling. Aangepast tarief bij Stichting Beheer Derdengelden HISWA-RECRON-leden kunnen gebruikmaken van de derdengeldrekening van Stichting Beheer Derdengelden HISWA. Omdat de bank aan de stichting een negatieve rente doorberekent, is de stichting genoodzaakt het tarief voor haar dienst aan te passen. Om de kosten voor gebruikers redelijk te houden, besloot het bestuur van de stichting om het tarief afhankelijk te maken van de looptijd dat de betalingen op de rekening staan. De nieuwe tariefkaart vind je in de kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/stichting-beheer-derdengelden. Jachthavens Groningen gedupeerd De Gemeente Pekela besloot onlangs dat de bruggen over het Pekelder Hoofddiep dit vaarseizoen niet worden bediend vanwege achterstallig onderhoud. Een onacceptabele situatie die de jachthavens in Groningen ernstig dupeert. HISWA-RECRON heeft daarom direct gereageerd richting de gemeente en de gedeputeerde Wulfse in Groningen. Hij onderschrijft het belang van de vaarrecreatie voor de provincie Groningen en onderneemt stappen richting de Gemeente Pekela: “Er zijn veel partijen die iets te zeggen hebben over ‘het water’. Er ligt veel werk en er is vaak een tekort aan middelen. Kortom, dit wordt een grote klus.” 10 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Landelijk onderzoek regeldruk Er wordt momenteel druk gewerkt aan de totstandkoming van een nieuw kabinet. Als het aan de ondernemers ligt, dan is de toenemende regeldruk een belangrijk onderwerp. Bij VNO-NCW, MKB Nederland en bij HISWA-RECRON staat dit onderwerp daarom hoog op het prioriteitenlijstje. VNO-NCW en MKB Nederland doen momenteel onderzoek naar regeldruk van zowel decentrale overheden, het Rijk, uitvoeringsorganisaties en de EU. Ze vragen alle ondernemers van Nederland nadrukkelijk om voorbeelden van regeldruk aan te leveren, zodat hierover een zwartboek kan worden samengesteld. Ook de leden van HISWA-RECRON kunnen daaraan hun bijdrage leveren. Uit eerdere onderzoeken bleek dat onze sector verhoudingsgewijs zwaar belast wordt met regels. Jouw voorbeelden van regeldruk op jouw bedrijf zijn dan ook zeer welkom. Stuur ze naar Marcel Tap: m.tap@hiswarecron.nl. In de bres voor De Leyen In de Gemeente Tytsjerksteradiel loopt op dit moment een onderzoek naar de brug in Eastermar. Er worden verschillende varianten worden onderzocht, variërend van een hogere vaste brug, het herstellen van de bestaande brug of het realiseren van een nieuwe beweegbare brug. Diverse HISWA-RECRON-leden gaven bij de gemeente aan dat watersportmeer De Leyen absoluut bereikbaar moet blijven voor de zeilsport. Ook HISWA-RECRON schreef een reactie hoorde via diverse raadsleden dat de wens om toegankelijk te blijven voor zeilboten hoog op de agenda staat. Regiomanager Jan Ybema: “Een goed signaal dat in lijn is met de Provincie Friesland die ook pleit voor het behouden van een beweegbare brug.” Nieuw: spreekbeurtpagina op hiswa.nl Op hiswa.nl is een nieuwe pagina online: een pagina voor scholieren die een spreekbeurt of werkstuk willen maken over de watersport. Op de pagina is allerlei nuttige en leuke informatie verzameld. Denk aan onderwerpen als: wat is watersport, welke watersporten zijn er, de geschiedenis van de watersport, vaarregels, hoe heet alles op een boot, hoe heet alles op het water etcetera. Relevante links, bijpassende foto’s en uitlegvideo’s completeren het geheel. Tot op heden bestond er nog geen gebundelde informatie voor een spreekbeurt over de watersport. Met deze pagina hoopt HISWA-RECRON scholieren (en hun ouders) op een leuke manier te interesseren voor de watersport. De pagina wordt de komende maanden gepromoot op de social mediakanalen van HISWA-RECRON en Welkom op het water. www.hiswa.nl/spreekbeurt HISWA MAGAZINE 3 11

ONDERNEMERSNIEUWS Overleg over knelpunten emissieloos varen in Amsterdam HISWA-RECRON voerde onlangs een constructief gesprek met wethouder De Vries (opvolger Dijksma) die verantwoordelijk is voor het vaarbeleid in de gemeente Amsterdam. Aan bod kwamen de vele knelpunten die het beleid ten aanzien van emissieloos varen in respectievelijk 2025 (centrumgebied) en 2030 met zich meebrengt. De bestuurlijke toezegging van Dijksma bij het vaststellen van de Nota Varen 2 om de voortgang in 2022 te bekijken, is een belangrijk ijkmoment voor de sector. De verwachting is namelijk dat jachthavens de elektrische infrastructuur in 2025 niet op orde hebben, vanwege hoge investeringen en onvoldoende capaciteit naar de havens toe. Er zijn ook knelpunten met betrekking tot de stalling van elektrische boten. Ook vaart op dit moment nog geen 4% van de boten in Amsterdam emissieloos. Uit onderzoek onder ligplaatshouders bleek dat slechts 10% overweegt de boot om te bouwen naar elektrisch. Wethouder de Vries heeft toegezegd met de waterrecreatiesector in gesprek te blijven en op korte termijn te kijken naar het doorvaarvignet. HISWA-RECRON benadrukte dat een goede communicatie vanuit de gemeente van groot belang is. Het feit dat de doorvaarvignetten en de dagvignetten nog niet verkrijgbaar zijn, terwijl die eigenlijk vanaf 1 april jl. zouden worden ingesteld, zorgt voor veel vragen. Blauwe Vlag 2021 wappert weer trots De internationale jury van de Blauwe Vlag kende dit jaar in Nederland 183 Blauwe Vlaggen toe aan 127 jachthavens en 56 stranden. Gedeputeerde Van ’t Hoog van de provincie Gelderland hees samen met wethouder Wessel van de gemeente Elburg en Patrick Poelmann (nationaal juryvoorzitter Blauwe Vlag) de Blauwe Vlag 2021 om het seizoen te openen. Dat gebeurde bij de Hanzehaven in Elburg. De Blauwe Vlag is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die veilig, schoon en duurzaam zijn. In de praktijk betekent dit dat genomineerden moeten voldoen aan belangrijke criteria zoals schoon water, goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de kandidaten nog aan de vereisten voldoen. Het is de 34e keer dat de Blauwe Vlaggen in Nederland werden toegekend. Voor toeristen en recreanten is de Blauwe Vlag het internationale herkenningssymbool voor veilig en schoon zwemwater, goede stranden en schone en veilige jachthavens. www.blauwevlag.nl 12 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe voorzitter Stichting Beheer Derdengelden HISWA Het bestuur van de Stichting Beheer Derdengelden benoemde Edwin Slager (Van Emstede & Slager advocaten, Kennispartner bij HISWA-RECRON) als nieuwe voorzitter. Edwin volgt Ivo van Emstede op die deze functie sinds 2015 bekleedde. Ivo kijkt met plezier terug op zijn rol als voorzitter: “De stichting biedt een mooie service voor de leden en hun klanten. Het draagt bij aan het vertrouwde karakter van het merk HISWA.” Hein Roovers nieuw bestuurslid CWO Tijdens een ledenbijeenkomst van de HISWA Zeil- en Vaarscholen is Hein Roovers aangedragen als nieuw bestuurslid voor de CWO. Het Algemeen Bestuur van HISWA-RECRON heeft de voordracht bekrachtigd. Hein is enthousiast watersporter en ondernemer. Hij gaf vele jaren les bij Vinea zeilscholen in Friesland. Na zijn studie zette hij zich ruim 10 jaar in in de Technische Commissie van de CWO. Hij zet zich graag in voor een toekomstbestendig CWO. Hein volgt Erwin Schippers op, die sinds 2014 in het bestuur van de CWO zat. eHerkenning 1 verdwijnt Log je met eHerkenning in op mijn.rvo.nl of eLoket? Vanaf 1 juli 2021 kan dat niet meer met niveau 1 (eH1). Dit komt door nieuwe wetgeving in 2021. Om in te loggen moet je dus uiterlijk 1 juli een hoger betrouwbaarheidsniveau gebruiken. De overheid laat je per regeling op tijd weten welk niveau je nodig hebt en wat dit voor jou betekent. De nieuwe wet Digitale Overheid regelt het veilig en betrouwbaar inloggen bij overheidsdiensten. Vooruitlopend op deze wet vervalt eH1 vanaf 1 juli 2021. Digitale identificatiemiddelen moeten vanaf dan voldoen aan hogere betrouwbaarheidseisen. Dit geldt voor alle overheidsorganisaties. HISWA MAGAZINE 3 13

ONDERNEMERSNIEUWS Vacatures bij HISWA-RECRON Voor uitbreiding van de afdeling Ledenservice & Beleid is HISWA-RECRON per 1 september 2021 op zoek naar een Junior Jurist. Voor de afdeling Leisure & Recreatie wordt een Junior Manager Leisure & Recreatie gezocht. Lees de complete functieomschrijvingen op www.hiswarecron.nl/vacatures. Verdubbeling importtarieven Amerika van de baan In de handelsoorlog tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten wordt sinds 2018 de import van pleziervaartuigen met 25% belast. Zonder tegenbericht zou per 21 maart 2021 de lijst met producten (waaronder RIB’s) worden uitgebreid en verhoogd. Deze datum werd opgeschoven naar 1 juni. Op de valreep besloot de EU in onderhandeling met de VS om de aangekondigde uitbreiding en verdubbeling van de huidige importtarieven niet door te laten gaan. Op dit moment is het huidige importtarief op boten uit de VS 25%, en dat dreigde na 1 juni 2021 naar 50% te gaan. Hiermee zouden deze producten feitelijk onverkoopbaar worden. Internationale watersportkoepel ICOMIA, waarbij HISWARECRON is aangesloten, is blij met het behaalde resultaat en blijft zich inzetten om álle heffingen van tafel te krijgen. Ingangsdatum Omgevingswet opgeschoven De beoogde inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet wordt met een half jaar verplaatst naar 1 juli 2022. Dit geeft het Rijk, gemeenten, provincies, waterschappen en uitvoeringsorganisaties meer ruimte 14 om de implementatie van de wet op een zorgvuldige en verantwoorde wijze af te ronden. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties meldde dit in een brief aan beide Kamers. HISWA MAGAZINE 3 COLUMN Barst in booming bootverkoop? De coronapandemie heeft veel schade toegebracht. Ook bij watersportbedrijven. Denk daarbij aan jachtverhuurders, zeilscholen en watersportwinkels die gesloten zijn geweest. Bedrijven die zeil- of motorjachten bouwen en leveren hebben ook tikken gehad. Het ontbreken van beurzen hielp ook niet. Anderzijds is er een enorme stijging van de verkoop van nieuwe en gebruikte pleziervaartuigen. Met name toegankelijke boten zoals sloepen en kleine kajuitjachten. Bedrijven zijn praktisch uitverkocht en jachtmakelaars smeken om nieuw aanbod om aan de vraag te voldoen. Dat geldt over de hele wereld. Als voorzitter van de ICOMIA Grow Boating Committee hoor ik dat in alle 39 aangesloten landen boten als warme broodjes over de toonbank gaan. Zelfs de Poolse bevolking koopt massaal boten en er is daar een dringende behoefte aan jachthavens. Nederland kent opeens regio’s met wachtlijsten voor ligplaatsen. Maar het succes heeft ook een keerzijde. De klant wil nu iets kopen en niet pas volgend jaar. Als boten of onderdelen niet meer te koop zijn, zoekt de consument alternatieven. En dat kan zomaar iets zijn wat niks met watersport te maken heeft. Zaak is om snel weer te leveren maar dat heb je niet altijd in de hand. Veel spullen liggen nog aan de ketting in het Suezkanaal, de concurrentie tussen inkopers wereldwijd is moordend en de chips zijn op. We moeten maar eens goed nadenken over de wereldwijde productieketens zoals die nu georganiseerd zijn. Minder afhankelijkheid van ‘het verre oosten’ is nu wel duidelijk aangetoond. Daarom is het des te belangrijker om nu te investeren in binnenlandse én buitenlandse marketing voor de langere termijn. Immers: uit het oog, uit het hart. Onze nationale watersportcampagne Welkom op het water (www.hiswa.nl/welkomophetwater) is daar een voorbeeld van. Maar laat ji als ondernemer ook weten dat vrijheid, veiligheid en ontspanning in ‘the great outdoor’ het meest waardevol zijn voor welzijn en gezondheid. En dat er maar drie dingen belangrijk zijn: een boot, zonnebril en zonnebrand. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON HISWA MAGAZINE 3 15

Internationale handel anno 2021 Hollen én stilstaan Grondstoffen die, bijna zonder uitzondering, duurder zijn geworden, een schakel van toeleveranciers die door beperkte vervoerscapaciteit onzeker is geworden, boten die niet afgebouwd of geleverd kunnen worden. De internationale handel maakte het afgelopen jaar veel uitdaging en verandering door. Door de coronacrisis, en door de Brexit, zijn de lijnen in de im- en export verlegd en verlengd. De watersportsector probeert oplossingen te vinden. Waar invloed is, lukt het aardig die in te zetten. Tekst: Dominique van Dam ‘Een jachtp is een samenstelling van heel veel verschillende onderdelen en die komen van veel verschillende toeleveranciers uit de hele wereld’, geeft Jeroen van den Heuvel, manager Handel bij HISWA-RECRON aan. ‘De jachtbouwer stelt de boot samen. Vroeger was de aanvoer van materialen en onderdelen heel betrouwbaar, ook vanuit de andere kant van de wereld. Nu gaat dat mis.’ Soms rollen die onderdelen nog wel uit de fabriek ergens op de wereld. ‘Maar dan valt het nog niet mee om die spullen in een container naar Rotterdam te krijgen’, zo vat Van den Heuvel het – misschien wel belangrijkste – probleem in de internationale handel samen. ‘Die containers zijn moeilijk te vinden en daar kwam de opstopping in het Suezkanaal nog bovenop. 16 ’Het gevolg: enorm hoge prijzen en complete fabrieken - zelfs in Europa - die stil lagen. Het valt niet mee om spullen in een container naar Rotterdam te krijgen. Twan Bogert, eigenaar van ASA Boot Electro B.V. ervaart dit dagelijks: ‘Het is nogal divers in de markt. Veel leveranciers hebben het voor elkaar, andere hebben levertijden drie tot vier keer langer dan normaal.’ Toch ziet hij het wel positief in: ‘De markt is groeiend. En waar de een niet kan leveren, kan de ander dat weer wel. Zo is het ook beetje stuivertje wisselen. We zullen met deze situatie zeker nog wel een jaar zoet zijn. Gelukkig hebben we met de meeste leveranciers een goede relatie, dat werkt in ons voordeel.’ Enorme vraag Voorraadbeheer en vervoer zijn niet de enige uitdagingen voor de sector. De prijzen van grondstoffen die in de jachtbouw traditioneel veel gebruikt worden, zoals staal, aluminium en hout stijgen hard. Sommige plussen al met tientallen procenten ten opzichte van vorig jaar. Zo is staal met 30 tot 35 procent veel duurder en ook houtsoorten kosten een goede 15 tot 20 procent meer dan normaal. Dat zet de winstmarge van de bouwers onder druk. Daartegenover is de markt voor de minder complexe boten booming in heel Europa. ‘De watersport geeft een veilige bubbel, het water trekt. Maar de levertijd van een nieuwe boot is soms lang’, zegt Michaël Steenhoff, manager Jachtbouw en Jachtservice bij HISWA-RECRON. Ook gebruikte boten zijn niet aan te slepen, makelaars scannen de HISWA MAGAZINE 3 markt in binnen- en buitenland om klanten tevreden te stellen. Maar ook in het buitenland is de vraag groter en de te verkopen bootvoorraad minimaal. ‘De Brexit geeft hierbij enorme belemmeringen’, zegt Steenhoff. ‘Net als de handelsconflicten die de EU heeft met Amerika. Het importtarief op Amerikaanse boten steeg met 25%. De EU wil dit tarief nog eens gaan verdubbelen. ICOMIA, de internationale watersportkoepel waar HISWA-RECRON toe behoort, startte een actieve lobby om dit te voorkomen, maar het is afwachten of dit vruchten afwerpt.’ Die Brexit is niet alleen een belemmering voor de handel in materiële zaken. ‘Het Verenigd Koninkrijk hoort niet meer bij Schengen en de EU, maar er liggen wel zo’n 1.500 tot 2.000 boten van gepensioneerde Britten met een vaste ligplaats hier’, zegt Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON. ‘Deze mensen betalen zo’n 15.000 tot 20.000 euro aan liggeld en ze besteden vrijwel alles aan onderhoud uit. Goede inkomsten dus. We lobbyen hard om de schade voor de jachtservicebedrijven te beperken. Net als voor een verlengd visum zodat deze Britten langer hier kunnen verblijven, in plaats van de 90 toegestane dagen nu.’ Versnelling in online presentatie Een ander aspect van internationale handel, de export, heeft ook veranderingen doorgemaakt. Het exportbelang is voor de Nederlandse werven enorm groot en de coronatijd leverde hier versnelling op. ‘De exposure op de website www.yachtsholland.com is steeds belangrijker’, geeft Steenhoff aan. ‘Als HISWA-RECRON stimuleerden we werven om hun producten goed online te presenteren.’ En dat werkt: ‘We horen dat de werven online boten verkopen aan kopers die ze nog niet gezien hebben. Deze kopers, buitenlanders die niet naar Nederland kunnen komen voor een bezoekje, krijgen een rondleiding door het jacht met de mobiele telefoon en soms zijn 3D-animaties en drones beschikbaar. Dat was twee jaar geleden gewoon ondenkbaar.’ Ook nog niet-gebouwde boten worden zo verkocht. ‘Daarbij helpt natuurlijk de druk op de markt en het feit dat mensen meer spaargeld hebben.’ De belangrijkste verandering voor de internationale handel is dat het voorraadbeheer dichter bij huis komt. Veranderingen voor de toekomst Van alle veranderingen voor de internationale handel in de komende jaren is de belangrijkste dat het voorraadbeheer weer dichter bij huis komt. Van den Heuvel: ‘Waar de norm was zo min mogelijk voorraad te hebben, is dat nu volledig anders. Toeleveranciers, webwinkels, importeurs en dealers willen meer grip op het voorraadbeheer. Dat kan betekenen dat de voorraden weer in Nederland komen te liggen. En dat we ook méér voorraden aanleggen. Want zeker is wel: als je te voorzichtig bent momenteel, blijf je achter de feiten aanlopen.’ De prijzen voor grondstoffen in de jachtbouw stijgen hard HISWA MAGAZINE 3 17

Naast handel ook regelgeving belangrijk Veel Nederlandse bedrijven zijn zeer internationaal georiënteerd of afhankelijk van internationale ontwikkelingen. HISWARECRON is dan ook actief in alle veertien commissies van de internationale koepel ICOMIA. ‘Daar behandelen we een groot scala aan onderwerpen die zeer relevant zijn voor de Nederlandse jachtbouwer’, zegt Dijks, ook algemeen bestuurslid van ICOMIA en voorzittter van de Grow Boating Committee. ‘Niet alleen op het gebied van handel maar ook in de regelgeving. Veel van mijn medewerkers zijn actief in gespecialiseerde commissies van milieu tot regelgeving en van jachthavens tot statistiek. Het gaat over onderwaterverven, normen voor verfapplicatie, richtlijnen voor coatings, vuilwater en onderwatergeluid of zero emissievaargebieden. ‘Watersport is internationaal en over de wet- en regelgeving is veel te doen’, zegt Dijks. ‘Je moet zo goed op de hoogte zijn van alles wat internationaal en nationaal geldt en rekening houden met alles.’ Internationaal journalistenbezoek verplaatst Het jaarlijkse bezoek van internationale journalisten aan 25 Nederlandse werven vindt dit jaar plaats in november. Steenhoff: ‘We kunnen dan de bezoekers weer fysiek rondleiden over de werven. Dat is een belangrijk aspect van deze internationale bijeenkomst op Hollandse bodem.’ Meer informatie over dit journalistenbezoek op www.yachtsholland.com. 18 HISWA MAGAZINE 3 B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw

Next Generation Shipyards bouwde de Ecolution om naar een waterstofaangedreven jacht. Waterstof rap in opkomst Schone stille brandstof steeds meer toegepast Nederlandse jachtwerven en studenten bouwen boten met waterstof als brandstof. De Ecolution is omgebouwd om waterstof te gebruiken voor voortstuwing en huishoudenergie. Een team van studenten aan de TU Delft bouwde de Hydro Motion. Natural Yachts levert kant en klare motorjachten waarin een brandstofcel de elektriciteit voor de voortstuwing levert. Tekst: Hans Buitelaar Nederland is met de toepassing van waterstof in de voorhoede van technische innovatie. In wegtransport en de binnenvaart gaan de eerste proefprojecten van start. De aanleg van centrales die op grote schaal waterstof gaan 20 opwekken, moet nog beginnen. Toch gonst overal de voorspelling dat na LNG en biodiesel, waterstof de brandstof gaat worden die in de toekomst fossiele brandstoffen echt gaat vervangen en grote accupakketten overbodig maakt. Proef voor beroepsvaart Al op 11 plaatsen in Nederland kan waterstof worden getankt – gewoon in tankstations langs de weg. Overheid en brancheorganisaties in de binnenvaart praten over grootschalige invoering van waterstof als brandstof voor binnenvaartschepen. Directeur Albert Keizer van Next Generation Shipyards in Lauwersoog heeft de visie dat deze haven als eerste in Nederland helemaal zou kunnen gaan functioneren met H2 als HISWA MAGAZINE 3 brandstof. “Zeker voor kleinere boten zoals vissersschepen en coasters die hier in de haven komen maar ook voor grotere jachten is waterstof een ideale brandstof,” verzekert de werfbaas. Om dat aan te tonen, bouwde Keizer het duurzame zeiljacht de Ecolution om naar waterstofaandrijving. Dit jacht van wijlen astronaut Wubbo Ockels is ontwikkeld om al zeilend elektriciteit op te wekken. Een accupakket wordt opgeladen die alle apparaten aan boord van stroom voorziet en die voldoende vermogen levert voor de elektromotoren om havens in- en uit te varen. Als de stroomopwekking zou tegenvallen, zorgden dieselgeneratoren voor elektriciteit. Die generatoren zijn vervangen door waterstofbrandstofcellen. Twee bandstofcellen van elk 30 kiloWatt zijn ingericht om samen 45 kiloWatt te leveren. Door niet op vol vermogen te draaien, gaan brandstofcellen langer mee. De elektromotoren van Ecolution stuwen met 45 kW de boot tot kruissnelheid. Het piekvermogen is 75 kW. De voeding komt uit de accu’s. De brandstofcellen zijn zo geregeld dat ze automatisch elektriciteit leveren als stroom wordt gevraagd en vanzelf stoppen als de accu’s voldoende zijn opgeladen. Zeker voor kleinere boten zoals vissersschepen is waterstof een ideale brandstof. HISWA MAGAZINE 3 Studenten van de TU Delft ontwikkelden een foilende waterstofboot voor deelname aan de Energy Boat Challenge in Monaco. 21 “De installatie op de Ecolution is een proefproject voor de beroepsvaart”, meldt Keizer. “We beginnen met acceptance tests. Voor classificeringsbureaus als Lloyds doen we een uitgebreide risicoanalyse en maken een plan wat te doen als een incident voorkomt. Zo werken we aan een veiligheidscertificering. Hiermee willen we de weg vrij maken voor schepen in de beroepsvaart om brandstofcellen te gaan gebruiken. Vooral het meenemen van waterstof in tanks aan boord is iets waar de keuringsinstituten strenge eisen aan stellen.” Zo’n proefproject, als een van de eersten een nieuwe techniek toepassen, is altijd duur: Next Generation Shipyards voerde de hele ombouw uit voor 750.000 euro. Het samenstellen van de aandrijfinstallatie heeft de overtuiging van Keizer alleen maar gesterkt: “We weten dat het werkt. Hoe efficiënt het is, gaan we nu meten. Met de waterstof die we nu aan boord hebben, zouden we zeker 24 uur elektrische voortstuwing moeten hebben.” Hoeveel waterstof de installatie nodig heeft, wat de prijs daarvan wordt na grootschalige invoering en hoe duurzaam waterstof wordt geproduceerd, dat bepaalt samen het succes van de nieuwe brandstof. Kilometers per kilogram Veel rendement uit een beperkte hoeveelheid waterstof halen is de uitdaging van Team Solar Boat van de TU Delft. “De energiedichtheid van waterstof is vrij laag”, legt Gerard Wiegersma uit. Als student Maritieme Techniek is hij in de welluidende functie van Structural & Hydrogen Development Engineer actief in het project Hydro Motion. “Daarom hebben we tanks op hoge druk. Wij gebruiken 350 bar, in auto’s waar de ruimte beperkt is, wordt zelfs 700 bar toegepast. Het rendement vanaf opwekken van waterstof uit water en elektriciteit, tot aan het elektrisch vermogen aan de schroef van onze boot is 50 procent. We hebben een brandstofcel die maximaal 30 kW

levert plus een set accu’s. De borstelloze elektromotor levert 50 kW piekvermogen. Vanwege het beperkte rendement van waterstof kozen we voor een draagvleugelboot. Eenmaal uit het water, is de weerstand zoveel lager dat we met veel minder vermogen op snelheid kunnen blijven. Voordat we opstijgen, levert de accu extra vermogen tot 45 kW. Als we eenmaal foilen, kan de brandstofcel het alleen af door op een derde van zijn vermogen 10 kW te leveren.” Met zeven kilogram waterstof denkt het team de Hydro Motion zes uur lang te kunnen varen. Daarmee wil het team hoge ogen gooien tijdens de Energy Boat Challenge. Het team neemt daar aan deel met hun boot in de open sea class, in september bij Monaco op zee. Als we eenmaal foilen, kan de brandstofcel het alleen af door op een derde van zijn vermogen 10 kW te leveren. Werking brandstofcel Simpel uitgelegd wordt waterstof gemaakt door via een minpool en een pluspool elektriciteit aan water toe te voegen. Het gas dat daarbij vrijkomt is waterstof en dat kan worden opgevangen. Een brandstofcel bestaat uit een serie membranen, waartussen vanaf de ene kant de waterstof wordt aangevoerd en vanaf de andere kant zuurstof. Die reageren op elkaar en voegen samen tot water: H2 en O worden weer H2O. Daarbij komt elektriciteit vrij. Wanneer in zo’n membraanbrandstofcel meer lucht wordt gepompt, neemt de snelheid van 22 elektriciteitsproductie toe – het vermogen van de brandstofcel. Daarbij treedt wel slijtage op – reden om brandstofcellen niet langdurig op topvermogen te belasten. Of waterstof een milieuvriendelijke brandstof is, hangt af van de manier waarop deze wordt opgewekt. Als een kolengestookte centrale de elektricteit levert die van water waterstof maakt, is dat niet het geval. Gebeurt dit met de overcapaciteit van wind- en zonne-energie op een zonnige winderige dag, dan is waterstof een goede manier om de opgewekte elektriciteit op te slaan. HISWA MAGAZINE 3 Beveiliging Het universiteitsteam dacht ook na over veiligheid. Waterstof bestaat uit heel lichte moleculen, het is het lichtste scheikundig elelement. Ventileren naar boven levert dus al veel veiligheid op. Omdat H (element waterstof, het uiteindelijke gas is H2) ook een heel klein molecuul is, zijn kleine lekkages vrijwel niet te voorkomen. In de ruimte waar waterstof naar de brandstofcel wordt geleid, wordt met een ventilator overdruk gecreeerd. Zo wordt eventueel gelekt gas naar buiten geblazen. Het gas is zoveel lichter dan lucht dat het binnen één seconde al 25 meter is opgestegen als het ontsnapt. Al te koop Kant en klaar varen met een brandstofcel die de elektriciteit opwekt voor elektromotoren kan al bij Natural Yachts. De dealer van de Poolse Northman motor- en Maxus zeiljachten rust de boten uit met elektrische voortstuwing die wordt gevoed door een brandstofcel. Accu’s aan boord bieden al een actieradius van 140 kilometer die nog wordt vergroot Bij Natural Yachts zijn kant en klare motorjachten met een brandstofcel als krachtbron al leverbaar. door de brandstofcel. Die gebruikt op de meeste Northman-jachten methanol als brandstof. De keus voor methanol als energiedrager is vooral bepaald door de beschikbaarheid van groene methanol, de eenvoud van transport en de opslag aan boord. Methanol brandstofcellen zijn beschikbaar voor inbouw. Dat kan technisch ook een waterstofbrandstofcel zijn maar er is nog geen certificering Waterstof in opkomst wereldwijd • In Oman wordt een enorme waterstofproductiefaciliteit voorbereid die met zonnepanelen en windmolens elektriciteit opwekt en daarvan waterstof maakt. • Motorenfabrikanten Daimler Benz en Volvo zijn onder de naam Cellcentric begonnen met de ontwikkeling van brandstofcellen als aandrijving voor vrachtwagens. • Kawasaki, Yanmar en Japan Enginge Company ontwikkelen samen grote motoren op waterstof voor de scheepvaart. • Superjachtbouwer Lürssen bouwt een groot motorjacht op waterstof. • Fountaine Pajot presenteert een zeilende kajuitcatamaran die de elektriciteit voor huishoudfuncties en voorststuwing opwekt met branstofcellen. • Concordia Damen bouwt een 67 meter lang opleidingsschip voor het STC dat vaart op waterstof: de Ab Initio • TECO Marine uit Noorwegen levert kant en klare brandstofcellen voor maritieme toepassingen van 400 kW tot 1,2 MegaWatt. voor waterstoftanks met de benodigde hoge druk aan boord van jachten. Die is in ontwikkeling via bijvoorbeeld Ecolution. HISWA MAGAZINE 3 23

De gevolgen van Brexit Scheiden doet lijden De uittreding van het Verenigd Koninkrijk (hierna VK) uit de Europese Unie heeft nogal wat water door de Noordzee doen stromen. Per 1 januari 2021 is de scheiding definitief. Na veel Londens gesteggel en Brusselse beraadslagingen is op het laatste moment een deal gesloten met de EU. Een raamwerkovereenkomst waarbinnen afspraken verder nog worden gemaakt. Ook de jachtbouw- en watersportindustrie heeft met de gevolgen hiervan te maken. Tekst: Michaël Steenhoff Nu het VK een zogenaamd ‘derde land’ is geworden, geldt de btw-regelgeving binnen de EU niet meer voor het VK. Dat betekent dat als goederen zoals boten vanuit Nederland worden gekocht of verkocht in het VK, er sprake is van im- of export met alle papieren rompslomp die daarbij hoort. Als bijvoorbeeld een (gebruikt) jacht vanuit het VK naar de EU gaat, is er sprake van een met btw belaste invoer. Alleen als er een bijzondere regeling zoals de ‘regeling terugkerende goederen’ van toepassing is, is btw-heffing niet aan de orde. Natuurlijk zijn er op bovenstaande situatie allerlei varianten van toepassing in de praktijk. Zo zijn er jachten met een VK btw-betaald status van vóór 1 januari 2021 die op 31 december 2020 in de EU lagen. Is er dan sprake van een btw-status die door bijvoorbeeld de Nederlandse douane geaccepteerd wordt? HISWA-RECRON werkte hiervoor een aantal scenario’s uit en stemde die af met het Ministerie van Financiën, de Belastingdienst/Douane en binnen de EU. Door intensieve internationale lobby heeft HISWA-RECRON een aantal zaken beter voor de leden kunnen regelen én meer duidelijkheid kunnen verkrijgen rondom de Brexit en de gevolgen hiervan voor de BTW. Met daarbij de kanttekening dat het Brexit-beleid nog steeds volop in ontwikkeling is en dat er nog aanpassingen kunnen volgen. Om de puzzel compleet te maken hanteert het VK een eigen btw-regelgeving. Deze komt weliswaar in grote lijnen overeen met de uitgangspunten binnen de EU, maar wijkt ook op sommige onderdelen af. Als een (gebruikt) jacht vanuit het VK naar de EU gaat,is er sprakevan een met btw belaste invoer. 24 Richtlijn Pleziervaartuigen Een ander ingewikkeld onderwerp is de toepassing van de Richtlijn Pleziervaartuigen. De EU en het VK bevestigden dat elk gebruikt jacht dat wordt verhandeld tussen het VK en de EU, moet voldoen aan óf de Richtlijn Pleziervaartuigen (RCD) óf de Britse variant daarop, de Recreational Craft Regulations (RCR). Dit betekent dat een jacht, afkomstig uit de EU en bestemd voor het VK na 1 januari 2022 verplicht is te voldoen aan de eisen van de Britse RCR om een zogenaamde UKCA-markering te verkrijgen (naar analogie van de CE-markering). Om een UKCA-markering te verkrijgen moet er een Post Construction Assessment uitgevoerd worden door een Notified Body. Dezelfde regels gelden voor jachten die vanuit het VK naar de EU worden verkocht. Gebruikte CE-gemarkeerde jachten, die op 31 december 2020 in het VK waren, moeten als ze geëxporteerd worden naar de EU, opnieuw worden gecertificeerd. In dat geval zal de boot een Post Construction Assessment moeten ondergaan conform de RCD. HISWA-RECRON is tegen dit standpunt en heeft dit aangekaart bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ook in internationaal verband heeft HISWARECRON actie ondernomen om dit standpunt te bestrijden. Brexit doet niet af aan het feit dat een boot die voor de Brexit voldeed aan de CE-eisen, na Brexit HISWA MAGAZINE 3 ook nog steeds daar aan voldoet (tenzij intussen geheel verbouwd). Makelaars, importeurs, handelaren en particuliere eigenaren kunnen hierdoor zwaar geraakt worden omdat de boten die het betreft, moeten zijn gecertificeerd conform de vereisten. Dit brengt een kostenverhoging met zich mee van naar schatting tussen de 500 en 5000 euro, afhankelijk van het type jacht. Voor bedrijven die nieuwe jachten naar het VK exporteren is het raadzaam een agent aan te stellen die alle formaliteiten voor zijn rekening neemt. Deze agent is dan ook formeel verantwoordelijk voor het op de markt brengen van het betreffende jacht in het VK. Sommige Britten halen hun boten al terug. Britse boten exit Vanaf 1 januari 2021 is voor Britse burgers het een en ander gewijzigd als ze naar Europa willen reizen. Vóór de Brexit konden Britse burgers vrij in de EU reizen, er gaan wonen, op vakantie gaan en er werken. Nu is het zo dat houders van een Brits paspoort visumvrij naar Europa mogen reizen, maar voortaan maximaal 90 dagen mogen doorbrengen in de Schengenzone in een periode van 180 dagen. Andersom geldt dat het VK wel toestaat dat EU-burgers 180 dagen aaneengesloten mogen verblijven. Er is dus geen sprake van wederkerigheid tussen de EU en het VK op dit punt. Veel Britten hebben in Nederland een jacht met een vaste ligplaats, naar schatting gaat het om 1.500 tot 2.000 jachten. Deze eigenaren zijn vaak ‘big spenders’. Per jacht besteden ze rond de 6.000 euro aan liggeld, stalling en onderhoud en nog eens 6.000 tot 8.000 euro aan bestedingen onderweg. Goed voor onze watersportbedrijven, de horeca en winkels in ons land. Maar met 90 dagen kunnen deze mensen niet uit de voeten. Inmiddels schreven vele tientallen Britse booteigenaren zowel HISWA-RECRON als ministeries aan met de vraag of deze Brexit-beperking kan worden heroverwogen. Ondertussen halen sommige Britten hun boten al terug en daar hebben leden van HISWA-RECRON last van. Daarom diende HISWA-RECRON een verzoek in bij de Taskforce Brexit – die is ingesteld door de Tweede Kamer – over het verstrekken van een verruimd visum voor 180 dagen. Aansluitend is overleg gevoerd met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken. De uitkomst is teleurstellend. Het antwoord is niet meer dan een verwijzing naar de website met de bestaande regels. HISWA-RECRON werkt momenteel samen met een advocaat die namens de Britse booteigenaren optreedt om maximaal in te zetten op herziening van de regels. De kans op succes is beperkt en zal zeker nog enige tijd vergen. Met het huidige politieke klimaat in eigen land en de koele wederzijdse relatie tussen de EU en het VK krijgt dit onderwerp in Den Haag geen aandacht. Ondertussen is de kans helaas groot dat steeds meer Engelsen hun boot terughalen of overbrengen naar EU-landen die wel een verlengd visum verstrekken. Meer informatie In de Kennisbank op de website van HISWA-RECRON is voor leden veel informatie beschikbaar over de Brexit: www.hiswarecron.nl/brexit Alle regelgeving en procedures met betrekking tot een Schengen-visum vind je op www.schengenvisum.info Zien we straks nog Britse booteigenaren in Enkhuizen? HISWA MAGAZINE 3 25

Het Portret Fimme Folmer In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met innovatie en handel is dat Fimme Folmer, directeur-eigenaar bij Aquanaut in Sneek. Tekst: Liane Jansen Je hebt nog niet zo lang de leiding Aquanaut. Waar ben je als directeur het meest trots op? “Ik werk al jaren bij Aquanaut. Het bedrijf werd 60 jaar geleden opgericht door de familie Bakker. Sinds 2019 sta ik aan het roer als directeur. In die functie ben ik het meest trots op het feit dat, ondanks de moeilijke tijd die achter ons ligt, ik als jachtbouwer onze gehele groep medewerkers aan het werk heb kunnen houden. Er zit nu weer groei in het bedrijf.” 26 Aquanaut is één van de eerste leden van HISWA-RECRON (voorheen HISWA). Welke waarde hecht je aan dit lidmaatschap? “HISWA is een erg sterke en bekende naam in de watersport. Door dat te gebruiken straal je een bepaald vertrouwen uit naar je klanten. Daarom doen we voor de verhuur mee aan het project HISWA Vakantievaren, voor de export participeren we in de HISWA Orange Yachting Group, én we zijn HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf. Hoewel de naam Aquanaut ook niet geheel onbekend is natuurlijk. Wij draaien immers al 60 jaar mee in de watersport.” Wij passen soms de boot aan naar de maten van de ligplaats van de klant. Hoe verklaar je het succes van de Aquanaut-motorjachten die jullie al jaren in allerlei lengtes en modellen bouwen? “Bijna alle Aquanauten die door de jaren heen gebouwd zijn, varen nog steeds. Ze houden een hoge restwaarde. Tegenwoordig worden alle Aquanauten bijna geheel custom built gebouwd. Wij passen soms de boot zelfs aan naar de maten van de ligplaats van de klant.” HISWA MAGAZINE 3 De Drifter 350AC Op het terrein zijn meerdere bedrijven gevestigd. Hoe ziet jullie samenwerking eruit? “Op dit moment werken wij met vier eigenaren samen op een terrein. Waarvan ik met Aquanaut met jachtbouw, jachtverhuur en onderhoud het grootste deel bestrijk. Verder zit bij ons in hetzelfde pand Matez die voor ons en andere werven de casco’s bouwt. Dan hebben we nog 4 Beaufort Jachtmakelaardij die gebruikte boten en soms onze inruilboten verkoopt. Verder staan op het terrein schiphuizen van een groep eigenaren en een schiphuis waarvan de plekken verhuurd worden. Aan de andere kant van de werf ligt nog een passantenhaven met camperplekken waarbij in de toekomst ook nog een paar appartementen bij komen. Van deze samenwerking, onder andere op het gebied van marketing en reclame, profiteren we allemaal optimaal. Wij hebben hier tenslotte alles onder één dak.” Levertijden van onderdelen en daardoor van nieuwbouwboten staan onder de druk. Biografie Fimme Folmer volgde MTS Werktuigbouw en MTS Motorvoertuigen. Na zijn dienstplicht werkte hij 12 jaar bij Bus Handelmij, een technische groothandel. Daarna begon Fimme bij Aquanaut, eerst als inkoper, daarna als bedrijfsleider. Sinds 2019 is hij er directeur-eigenaar. Internationaal zakendoen; hoe ziet dat er bij jullie uit in de coronacrisis? “Op dit moment is het nog heel lastig om zaken te doen met klanten uit het buitenland. Zo hebben we bijvoorbeeld meerdere nieuwbouworders uit Zwitserland waarvan de klanten niet langs kunnen komen om het bouwproces te volgen. De communicatie moet allemaal via email en beeldbellen verlopen. Daarnaast ervaren we door de coronacrisis soms wel leverproblemen. Met name de levertijden van onderdelen en daardoor van nieuwbouwboten staan onder de druk. Bij de verhuur hebben we annuleringen van buitenlandse gasten die helaas niet naar Nederland kunnen of willen reizen. Deze plekken worden gelukkig deels ingevuld door nieuwe Nederlandse gasten. Vorig jaar was dit ook al zo. Van die groep huurt een flink aantal watersporters weer opnieuw een boot. Dat is mooi!” HISWA MAGAZINE 3 27

Vraag & Antwoord De jachtbouwsector ondervindt steeds vaker de negatieve gevolgen van de coronacrisis. Levertijden van bouwmaterialen zijn langer en personeel is minder inzetbaar. Soms moeten werknemers thuis in quarantaine of mogen er minder werknemers in de werkplaats zijn vanwege vanwege de anderhalvemetermaatregel. Waar kan ik me als jachtbouwer juridisch gezien op beroepen indien ik word geconfronteerd met de negatieve gevolgen van coronamaatregelen? Antwoord van Van Emstede & Slager Advocaten, Kennispartner van HISWA-RECRON Onvoorziene omstandigheden Allereerst valt te denken aan onvoorziene omstandigheden (artikel 6:258 BW), te weten omstandigheden die partijen niet hebben (kunnen) voorzien bij het sluiten van een overeenkomst. Op grond van artikel 6:258 lid 1 BW geldt: “De rechter kan op verlangen van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden die van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten.” Van een geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden op grond van de wet is eerder sprake indien de overeenkomst van aanneming van werk is gesloten voordat de coronamaatregelen werden ingevoerd. Indien de overeenkomst tijdens de coronacrisis is aangegaan, dan kan geen beroep worden gedaan op onvoorziene omstandigheden op grond van de wet. De coronacrisis is immers inmiddels een feit en dus geen onvoorziene omstandigheid meer. Als in de overeenkomst of bijbehorende algemene voorwaarden echter is voorzien in de gevolgen van een pandemie, dan wel de overeenkomst of algemene voorwaarden daarvoor een aanknopingspunt bieden, dan kan mogelijk weer wel 28 een succesvol beroep op onvoorziene omstandigheden worden gedaan. Ook als de overeenkomst is gesloten voordat de gevolgen van corona zich voordeden, maar dan dus niet op grond van de wet maar op grond van het contract. Overmacht Ten tweede is een beroep op overmacht denkbaar. Artikel 6:75 BW bepaalt : “Een tekortkoming kan de schuldenaar niet worden toegerekend, indien zij niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.” Daarbij is vooral van belang of de verhindering zo ernstig is dat nakoming ‘onmogelijk’ wordt geacht. Dat is een hoge eis waaraan moet zijn voldaan, maar een succesvol beroep op overmacht op grond van de wet valt zeker niet uit te sluiten. Veel overeenkomsten en algemene voorwaarden bevatten verder een regeling over overmacht. Als die contractuele of algemene bepalingen de omstandigheden waaronder een beroep op overmacht kan worden gedaan, specifiek hebben uitgebreid of juist beperkt of de gevolgen van een situatie van overmacht contractueel goed zijn geregeld, dan kan sneller een geslaagd beroep op overmacht worden gedaan. De precieze HISWA MAGAZINE 3 Vraag van een HISWA-RECRON-lid inhoud van het contract of de algemene voorwaarden zal van geval tot geval verschillen. Kostenverhogende omstandigheden Ten derde zou artikel 7:753 lid 1 BW kunnen gelden. Dat gaat over kostenverhogende omstandigheden en bepaalt dat: “Indien na het sluiten van de overeenkomst kostenverhogende omstandigheden ontstaan of aan het licht komen zonder dat zulks aan de aannemer kan worden toegerekend, zal de rechter op vordering van de aannemer de overeengekomen prijs geheel of gedeeltelijk aan de kostenverhoging kunnen aanpassen, mits de aannemer bij het bepalen van de prijs geen rekening heeft behoeven te houden met de kans op zulke omstandigheden.” Daar is volgens lid 3 echter wel voor vereist dat “de aannemer de opdrachtgever zo spoedig mogelijk voor de noodzaak van een prijsverhoging heeft gewaarschuwd, opdat deze tijdig hetzij gebruik kan maken van het recht de overeenkomst op te zeggen dan wel een voorstel kan doen tot beperking of vereenvoudiging van het werk.” Bij overeenkomsten van aanneming van werk die tijdens de huidige coronamaatregelen worden gesloten, kan de aannemer echter niet snel een beroep op kostenverhogende omstandigheden op grond van de wet doen. Immers omdat de omstandigheid bestaande uit de gevolgen van corona zich toen al voordeden. Contractuele bepalingen kunnen dat ook in deze situatie anders maken. Voor lopende overeenkomsten die zijn aangegaan voordat de coronamaatregelen werden afgekondigd, lijkt een beroep op artikel 7:753 BW goed haalbaar, mits de bouwer tijdig aan zijn waarschuwingsplicht heeft voldaan. De beste tip is: het is heel belangrijk om een goed en helder contract af te sluiten. Deze rubriek werd dit keer verzorgd door Edwin Slager, advocaat bij Van Emstede & Slager Advocaten, Kennispartner van HISWA-RECRON. Adverteren in HISWA Magazine Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 28, nummer 3, juni 2021 Dit is een uitgave van Ook dit jaar zijn er weer volop mogelijkheden om te adverteren in dit blad. Het volgende nummer van HISWA Magazine staat in het teken van export, innovatie en handel. Het blad kent een oplage van 6.000 exemplaren en wordt gratis verspreid onder HISWA Erkende Bedrijven en alle overige watersportbedrijven in Nederland. Denk aan jachthavens, jachtbouwers, charterbedrijven, reparatie- en onderhoudsbedrijven, watersportwinkels, importeurs, bootverhuurders en zeilscholen. Verder ontvangen belangrijke stakeholders bij het Rijk, provincies en gemeenten het blad. HISWA MAGAZINE 3 Er zijn verschillende mogelijkheden om te participeren in HISWA Magazine. Adverteren met een gewone advertentie, het plaatsen van een advertorial of het meesturen van een brochure of flyer (een insert). Met één advertentie, advertorial of insert in HISWA Magazine worden ruim 18.000 professionals in de watersport bereikt. Daarnaast is het blad online te lezen. magazine MA G A Z I N Thema: handel en innovatie Internationaal zakendoen anno 2021 De gevolgen van de Brexit Waterstof rap in opkomst Neem voor meer informatie over tarieven en mogelijkheden contact op met Frank van Gils: f.gils@roskammedia.nl of 06 53 88 82 66. www.hiswarecron.nl/magazines 29

Tech Talk Hoe duurzaam is de watersport? In een serie van drie artikelen onderzoeken we welke rol duurzaamheid speelt in de watersport en de jachtbouw, aan de hand van de verschillende productiestadia. In dit tweede deel gaan we in op de gebruiksfase en de ‘end of use’ fase van een boot. Tekst: Michaël Steenhoff Bedrijven in watersport en recreatie bieden producten aan die worden gebruikt in een setting waarbij we van een veilige en schone omgeving afhankelijk zijn. Het milieu moet zo min mogelijk belast worden. Het is belangrijk om zowel in het maakproces als tijdens het gebruik en in de afdankfase de milieubelasting te minimaliseren. Consumenten zijn steeds bewuster van de milieu-impact van hun handelen. Ze verwachten daarom van bedrijven dat ze producten leveren die op een duurzame wijze tot stand zijn gekomen en worden verwerkt als de levensduur ten einde is. De watersport- en recreatiesector is daarmee sterk afhankelijk van een schoon milieu: zonder schoon milieu geen watersport en recreatie. De gebruiksfase Uit onderzoek bleek dat tot 20% van de milieu-impact van een jacht is gerelateerd aan de bouw van het jacht. Verder onderzoek hiernaar is noodzakelijk om deze cijfers nog beter te kunnen onderbouwen. In de gebruiksfase is dus nog veel winst te behalen. Te denken valt aan emissies naar lucht en water: • Gebruik van fossiele brandstoffen zoals diesel en benzine • Bilgewater • Geluidsemissie • Gebruik van verven met biociden (antifouling) in relatie tot omgevingsvreemde organismen 30 Toepassing van een Dynarig op een commercieel schip. • Afval • Grijs en zwart water • Belasting van natuur of beschermde gebieden De meeste winst is te behalen door beperking of vermindering van de emissies. Met de kanttekening dat naar schatting 1% van de totale ‘marine pollution’ veroorzaakt wordt door de recreatievaart (1). Toepassing van bijvoorbeeld elektrische aandrijving op jachten als vervanging van de verbrandingsmotor kan een belangrijke bijdrage leveren. Zeker als dit wordt gecombineerd met energieopwekking door zonnecellen of regeneratie door de schroefwerking. Natuurlijk is het zo dat zeilen simpelweg het meest duurzaam is, want dan wordt de energie van de wind ingezet voor de voortstuwing. Vandaar ook dat in de commerciële scheepsbouw geëxperimenteerd wordt met verschillende manieren om windenergie toe te passen, zoals met Flettner-rotors, Dynarigs, Sky Sails of verstelbare profielen. Een van de uitdagingen voor het meer toepassen van elektromotoren is een goede laadinfrastructuur. Daarnaast is, net zoals bij auto’s, de beperking van de actieradius in een aantal gevallen een probleem. Interessant is te onderzoeken welke mogelijkheden en knelpunten er zijn voor toepassing van waterstof/brandstofcellen en andere alternatieve brandstoffen zoals HVO en GTL. HISWA MAGAZINE 3 Een van de uitdagingen voor het meer toepassen van elektromotoren is een goede laadinfrastructuur. De afdankfase De afdankfase wordt ook wel de fase van ‘end of life/use’ genoemd. Wat doe je met een boot die niet meer gebruikt wordt? Hoe kan deze worden gesloopt en/of hergebruikt en welke materialen zijn opnieuw te gebruiken? Veel boten zijn goed uit elkaar te halen. De motor, mast, kiel en alle andere metalen kunnen van boord worden gehaald, evenals alle houten onderdelen. Een romp, dek en opbouw die van polyester zijn gemaakt, vormen een uitdaging want hoe kun je die het beste verwerken? Het lastige van polyester is dat het een samengesteld materiaal is bestaande uit hars en vezel, en soms nog een kernmateriaal. Dat is lastig ‘uit elkaar te halen’ om zo weer als glas en hars te kunnen hergebruiken. Er zijn verschillende opties die al worden gehanteerd voor de verwerking van polyester: a. Vermalen en verbranden of storten (landfill) b. Vermalen en het restproduct gebruiken als onderlaag in de wegenbouw of als vulmateriaal in de cementindustrie c. Vermalen en er andere producten van maken zoals plaatmateriaal voor toepassing in bijvoorbeeld beschoeiing of meubilair (remanufacturing) d. Vermalen en verdelen in deelfracties voor grove en fijne vezelfractie en stoffracties, elk met een specifiek recyclingdoel: - grove vezelfractie: o.a. als HISWA MAGAZINE 3 Vezelfractie na vermalen polyester (Foto: AM-P Groep). Verwerking van polyester afval Er wordt veel onderzoek gedaan naar een duurzame wijze om polyester ‘uit elkaar te halen’ en de restmaterialen weer in te kunnen zetten in een productieproces, het liefst als nieuw basismateriaal (virgin material). Een van de mogelijkheden waarnaar gekeken wordt is pyrolyse. vezelversterking in nieuwe thermoplasten - fijne vezelfractie: o.a. als vezelversterking nieuwe thermoharders - grove stoffractie: door middel van chemische recycling (zie e) - fijne vezelfractie: door middel van chemische recycling (zie e) e. Recycling in de vorm van ‘chemische recycling’ (pyrolyse) zodat er weer een bruikbare grondstof (monomeer) ontstaat waarmee nieuwe basismaterialen, zoals composiethars, kunnen worden gemaakt. Optie a is de minst duurzame oplossing, het enige wat je terugkrijgt is calorische waarde en emissie van stoffen naar de lucht. Opties b en c zijn op basis van down-cycling (minder hoogwaardig dan origineel). Opties d en e zijn het meest duurzaam, namelijk hoogwaardige recycling waarbij het gerecyclede materiaal een functionele functie heeft naast vulstof. Volgens Wikipedia: ‘Pyrolyse, letterlijk ontleding met vuur, ook kraken of droge destillatie genoemd, is een endotherm proces waarbij koolstofhoudend materiaal wordt ontleed door het te verhitten tot hoge temperaturen zonder dat er zuurstof bij kan komen.’ Door pyrolyse kan polyester(hars) worden gescheiden in pyrolyse-olie (nafta), gas en een restmateriaal. Door middel van dit proces komt het materiaal terug als monomeer. Daarvan kunnen weer (secundaire) virgin plastics gemaakt worden. Uit experimenten is gebleken dat bij het pyrolyseren van kunststoffen er van elke ton kunststof er circa 800 liter pyrolyse-olie kan worden gemaakt. Daarbij wordt de vrijgekomen gasfractie ingezet voor het stoken van het proces zelf, dat daarmee nagenoeg energieneutraal werkt. Dit lijkt dus een veelbelovende techniek te zijn die voor vele soorten kunststof een mogelijkheid biedt om het materiaal op een duurzame, grotendeels circulaire wijze te verwerken. Pyrolyse lijkt een veelbelovende techniek om kunststoffen op een duurzame wijze te verwerken. De vezelfractie in het composiet heeft geen meerwaarde in het pyrolyseproces. Maar is wel van waarde als vezelversterking voor thermoharders en thermoplasten. Daarom is een methode ontwikkeld en beproefd om de vezel op voorhand uit het materiaal te verwijderen en in bruikbare vezelfracties te scheiden. Hierdoor blijft bijna alleen de hars over voor het pyrolyseproces (2). Wat betreft de toegevoegde materi31

alen buiten het polyester, zoals hout en schuim, die dienen in de voorbewerking er grof uit te worden gesorteerd om de afvalstroom geschikt te maken voor invoer in de recyclingfabriek. Dat kan door demontage, handpicking, knijpen of shredderen. De claim is dat de achtergebleven fracties dan zo beperkt zijn dat dit voor het proces van pyrolyse niets uitmaakt. Een belangrijke stimulans voor de ontwikkeling van circulaire verwerkingstechnieken voor composiet materiaal is dat windmolenwieken een levensduur hebben van gemiddeld zeven tot tien jaar. Die wieken zijn ook gemaakt van composiet (polyester/carbon) en moeten op een verantwoorde wijze worden verwerkt. Daarmee wordt het aanbod en dus ook de ‘business case’ voor partijen veel interessanter. Emulsified thermoplastic engineering Dit is een techniek waarbij verweekt polystyreen wordt gemengd met gemalen polyester/glasvezel. Van dit materiaal wordt vervolgens een thermoplastic gemaakt, een technopolymeer. Dit materiaal is geschikt voor recycling en de claim is dat de eigenschappen van dit materiaal vergelijkbaar zijn met ‘virgin’ glasfiber. In het proces is geen toevoeging nodig van nieuwe grondstof. Of deze techniek al daadwerkelijk wordt toegepast moet verder onderzocht worden. Refit Een goede manier om een afgedankt vaartuig te recyclen is het opnieuw in gebruik te nemen. Door het refitten van een jacht kan dit weer jaren mee en wordt sloop uitgesteld. Wel zullen er nieuwe materialen moeten worden toegevoegd om het geheel weer op een verantwoorde wijze aan de gevraagde producteigenschappen te laten voldoen. Er is geen onderzoek bekend naar het milieu-effect hiervan. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de complexiteit en het belang van een dergelijk onderzoek. Vernietiging Verreweg de meeste FRP-boten die nu voor sloop worden aangeboden worden ‘gescrapped’ en verbrand of gestort. In het derde en laatste deel van deze serie artikelen over duurzaamheid wordt stilgestaan bij de mogelijk32 heid een model te ontwikkelen om de verwerking van ‘end of use’ boten op een levensvatbare manier te organiseren. Het derde deel verschijnt in het volgende HISWA Magazine. Wil je reageren op dit artikel? Stuur dan een mail naar m.steenhoff@hiswarecron.nl. Bronnen: 1) A life cycle approach for clear blue boating, 2009 2) Interview Arjen Varekamp, NOWIT 3) End of Life boten in Nederland, Waterrecreatie Advies, 2015 4) ICOMIA-publicatie, 2020 Polyester pyrolyse testopstelling (Foto: AM-P Groep). De cijfers Hoeveel boten komen er jaarlijks aan het einde van hun levensloop en in de ‘afdankfase’ terecht? In Nederland is op basis van een onderzoek uit 2014 de schatting dat per jaar 1.200 boten slooprijp zijn van de 154.000 die in de Nederlandse jachthavens liggen, in combinatie met boten die in sloten en kanalen liggen. Verder liggen er in Nederland naar schatting nog circa 100.000 boten op de wal die niet meer worden gebruikt en die nog niet zijn gesloopt. Het grootste deel van deze boten zijn gebouwd van polyester.(3) In Europa zijn naar schatting zes miljoen boten kleiner dan 24 meter waarvan 1%-2% per jaar ‘end of use’ raken. Dat zijn rond de 80.000 boten per jaar die verwerkt moeten worden. Van dit potentieel worden echter maar 2.000 boten gerecycled.(4) HISWA MAGAZINE 3 TE KOOP Gerenommeerde jachtwerf Kenmerken Bouwer van luxe motorjachten Gelegen in Noord-Nederland Aan open vaarwater Eigen onroerend goed mullermakelaardij.nl MEER INFORMATIE: 0515 - 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS PROFITEER NU VAN ONZE AANBIEDINGEN VEEL NIEUWIGHEDEN VOOR DE REFIT VRAAG EEN GRATIS CATALOGUS AAN! BEKLEDINGSSTOFFEN WAND/PLAFONDBEKLEDING LIJM & VERF MATRASSEN OP MAAT VLOEREN GELUIDS-ISOLATIE WWW.GISATEX.DE HISWA MAGAZINE 3 33 INFO@GISATEX.DE

Op stap met … Ruurt van der Wel ‘De ontvanger is de norm, dat is mijn motto’ In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de zevende aflevering: Ruurt van der Wel, sinds drie maanden regiomanager Zeeland en Zuid-Holland. Net als zijn collega’s werkt hij in coronatijd deels vanuit huis, maar bezoekt hij ook weer leden. Hoe zet hij zich als nieuwe regiomanager voor hen in? Tekst: Lisette Vos Sinds eind februari is Ruurt van der Wel (39) in dienst bij HISWA-RECRON, als regiomanager Zeeland en Zuid-Holland. Deze ochtend is hij in alle vroegte vanuit zijn woonplaats Goes vertrokken voor een bezoek aan Verschuur Watersport, midden in het Groene Hart. In het dorpje Rijnsaterwoude staat een immense showroom van circa 6.000 vierkante meter met een keur aan sloepen en tenders. Yoney Verschuur die samen met haar man eigenaar is van het familiebedrijf 34 ontvangt Van der Wel met een kop koffie. Buiten in het zonnetje, voor de ingang van de showroom. Helemaal coronaproof. Nieuwe watersporters Van der Wel die bij HISWA-RECRON Monica de Vast opvolgde, neemt de tijd om kennis te maken. Natuurlijk komt de actualiteit ter sprake: corona. Verschuur Watersport, opgericht in 1998 in een schuurtje in Benthuizen, profiteert van de nieuwe watersporters die in coronatijd hun vertier op het water willen zoeken. Tijdens het gesprek rijden medewerkers meerdere sloepen op grote trailers het terrein af, onderweg naar het Braassemermeer waar zij de boten te water laten. Journalist Jeroen Pauw is één van de klanten die vandaag zijn boot komt ophalen. De zaken gaan goed voor Verschuur die net voor de coronacrisis de grote showroom op de nieuwe locatie HISWA MAGAZINE 3 opende. Volgens Yoney bestellen klanten soms een sloep van 50.000 euro die ze alleen op de website hebben gezien, omdat ze zo snel mogelijk het water op willen. Nieuwe klanten moet het bedrijf op dit moment soms ‘nee’ verkopen. Er is nog een keerzijde: de benodigde grondstoffen zijn sterk in prijs gestegen. Verschuur Watersport levert hierdoor – net als andere spelers in de keten – een deel van de winst in. ‘Het gaat fantastisch, maar we verdienen nu minder aan een sloep. We weten dat er weer mindere tijden komen.’ Extra stapje zetten Regiomanager Van der Wel waardeert de aanpak van het familiebedrijf: door juist in mindere tijden te durven investeren en de klanten centraal te stellen, en net dat stapje extra te zetten. Wekelijks presenteert Yoney een vrolijke videoblog over uiteenlopende thema’s op sociale media. Voor alle watersporters – klant of geen klant – plaatst het bedrijf praktische video’s op de website, bijvoorbeeld over wat te doen bij pech of over onderhoud van een kap. Van der Wel geeft het bedrijf een compliment: ‘Video’s maken die aansluiten bij de behoefte van jullie doelgroep, het lijkt eenvoudiger dan het is. De ontvanger is de norm, dat is mijn motto. En ik vind het mooi om te zien dat het bedrijf juist nu profiteert van de investering in de nieuwe grotere locatie.’ Video’s maken die aansluiten bij de behoefte van de doelgroep, het lijkt eenvoudiger dan het is. HISWA MAGAZINE 3 In gesprek met Yoney Verschuur van Verschuur Watersport Informeel overleg Als oud-docent economie kent Van der Wel de voordelen van anticyclisch investeren. In vorige banen heeft hij werkervaring opgedaan die hem als regiomanager en belangenbehartiger voor leden goed van pas komt. Zo hij was teamleider van VVV Walcheren en Noord-Beveland, projectleider bij VVV Zeeland en strategisch citymarketeer bij Bergen op Zoom. Daarnaast was hij actief in het lokale bestuur van D66, en is hij voorzitter van de lokale ondernemersvereniging in Goes. ‘Aan formele besluiten gaat informeel overleg vooraf. Ik leg graag contact en luister goed naar de ander om te horen wat zijn of haar belang is. Het benadrukken van het gezamenlijke belang maakt vaak het verschil.’ In zijn nieuwe baan bij HISWARECRON moet hij zijn netwerk verder uitbouwen. In Zeeland - waar hij woont - heeft hij veel contacten, in Zuid-Holland minder. Ook is de watersportsector een nieuw werkterrein. Van der Wel zit nog in zijn inwerktijd. ‘Ik hou ervan om nieuwe dingen te leren. Ik ben als een kok in een nieuwe keuken. Ik ken de recepten, maar in het begin kost het tijd om een mes te vinden.’ Ik ben als een kok in een nieuwe keuken. Ik ken de recepten, maar het kost tijd om een mes te vinden. Telefoontje Omroep Zeeland Dan moet Van der Wel het interview – nog steeds bij Verschuur Watersport – even onderbreken: een telefoontje van Omroep Zeeland. Deze middag heeft Rijkswaterstaat overleg over de brug over de sluis bij Bruinisse die gerepareerd is, maar toch niet open gaat. En dat een dag vóór Hemelvaart waarop veel watersporters van de sluis gebruiken willen maken. Van der Wel maakte bezwaar, onder meer in een eerdere uitzending van de provinciale omroep. ‘Nog geen nieuws, ik heb nog geen bericht van Rijkswaterstaat. Maar ik heb met de redacteur afgesproken dat ik later deze middag live in de uitzending kom,’ vertelt hij als hij heeft opgehangen. Van der Wel houdt van de afwisseling in zijn werk. Van grote dossiers (onder meer het overleg met de Veiligheidsregio’s over de coronamaatregelen) tot vragen van individuele leden. Onderweg in de 35

Watersport en recreatie aan het Veerse Meer in Zeeland (Villapark Paardekreek) auto probeert hij zoveel mogelijk telefoontjes te plegen. ‘Die kunnen over van alles gaan. Een lid die overvallen is door zijn verzekeraar die de opstalverzekering heeft opgezegd. Of leden in Zeeland die niet weten of Belgen welkom zijn. En actueel: hoe gaan leden om de zogeheten schaduwvakanties, klanten die voor de zekerheid boeken als ze niet naar het buitenland kunnen? Je weet van tevoren nooit wat er die dag op je afkomt.’ Keuzes maken Met de 200 leden per provincie en 65 gemeenten die Van der Wel onder zijn hoede heeft, moet Van der Wel – net als zijn collega’s – keuzes maken. HISWA-RECRON zet alle zeilen bij om de leden in de coronacrisis bij te staan. Onder meer met een speciaal meldpunt en actuele informatie op de website (www.hiswarecron.nl/ corona) én een nieuwsbrief voor de 36 leden. Van der Wel: ‘We proberen het iedereen naar de zin te maken. Online en persoonlijk. Het is goed om bij ondernemers langs te gaan om hun ervaringen te horen.” Goed nieuws Na het goede gesprek bij Verschuur Watersport vertrekt Van der Wel naar een tweede afspraak met een ander lid: Outdoor Valley in Bergschenhoek. Belangrijk onderwerp van gesprek is de afpachtsom. Later op de dag volgt goed nieuws. Rijkswaterstaat meldt dat de gerepareerde brug bij Bruinisse aan alle eisen voldoet, en dat de sluis voor Hemelvaart open kan voor de watersporters. ‘Ik ben opgelucht, maar ik heb ook een dubbel gevoel. Als Rijkswaterstaat eerder in actie was gekomen, hadden bijvoorbeeld verhuurders van boten meer tijd gehad om zich voor te bereiden op het lange vaarweekeinde‘, reageert Van der Wel bij Omroep Zeeland. Tóch een mooi succes. Vrijheid op het water in Zeeland HISWA MAGAZINE 3 Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. Wijsheid komt met de jaren Al 45 jaar de specialist in de recreatie bedrijfsmakelaardij. www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63

De HISWA te water komt eraan Ruim 325 boten in Batavia Haven Lelystad Watersportliefhebbers kijken uit naar de HISWA te water. Afgelopen jaar ging de watersportbeurs vanwege de Covid-pandemie helaas niet door. Inmiddels wijst alles erop dat de grootste in-water boatshow van Noord-Europa dit keer wel in de Batavia Haven in Lelystad gehouden wordt. Van 1 tot en met 5 september zijn daar ruim 325 boten te zien, variërend in lengte van 3 tot 30 meter. Tekst: Eric van Staten “We horen van allerlei kanten dat exposanten en watersporters de HISWA te water echt hebben gemist. De watersport staat volop in de belangstelling. Er zijn veel nieuwe watersporters bijgekomen en je ziet dat er juist onder deze groep behoefte is aan informatie’’, aldus Arjen Rahusen, directeur van de HISWA te water. “We vinden het belangrijk dat de bezoekers niet alleen een leuke inspirerende dag beleven, maar ook goed geïnformeerd worden. Dagelijks wordt er tijdens de beurs in het Theater aan 38 het Water een Vaarplezier Podcast opgenomen, waarin experts te gast zijn. Daarnaast zijn er workshops over uiteenlopende onderwerpen. Er is uiteraard veel aandachtvoor de Boot van het jaar-verkiezing, maar ook voor het elektrisch varen. Voor specifieke vragen kunnen bezoekers terecht bij informatiepunten, waar specialisten van Motorboot en Zeilen aanwezig zijn om die te beantwoorden. Het drijvend VIP-restaurant De Stedenmaeght vormt de juiste ambiance voor een hapje en drankje voor de bezoekers.” HISWA MAGAZINE 3 Complete line-up Dat de watersportbranche uitkijkt naar de komende beurs, blijkt wel uit de enorme belangstelling om in Lelystad aanwezig te zijn. Alle bekende merken en werven zijn van de partij. Dit zorgt dat er een complete line-up te zien is van klein naar groot: RIB’s, tenders en sloepen, motorboten en zeiljachten. Het afgelopen jaar beleefde de watersport een enorme impuls. Dat is terug te zien in veel primeurs, ontwikkelingen en nieuwe concepten. Met bijna 30 meter lengte is de Princess Y85 het grootste jacht dat aan de VIP Boulevard wordt afgemeerd. Een plek waar in totaal 28 exclusieve en bijzondere jachten te bewonderen zijn en waar Hollands vakmanschap de rode draad vormt. Rahusen: “De Nederlandse jachtbouw is iets waar we trots op kunnen zijn, zij verdienen en krijgen op de HISWA te water daarom een prominente plek.” Het afgelopen jaar beleefde de watersport een enorme impuls. Dat is terug te zien in veel primeurs, ontwikkelingen en nieuwe concepten. Veel keuze Voor de zeilliefhebbers zijn de bekende merken zoals Bavaria, Hanse, Dufour, X Yachts, Beneteau en Jeanneau aanwezig. Watersporters die lange en comfortabele reizen willen maken, kunnen kiezen uit vele multihulls. Een steiger vol met de Vaan R4, de Excess, Lagoon, Bali, Fountaine Pajot en Nautitech. Voor wie echter liever met een monohull op wereldreis gaat, zeilend of op de motor, kan de Contest 55 CS, de Bestevaer 53 of de Orion van de Gebroeders van Enkhuizen bekijken. Voor snelvarende motorbootliefhebbers is er ruime keuze. Zo laat De Vaart Yachting de Nimbus in volle glorie zien en komt X-Yachts komt met de X-Power. Verder is er een ruim aanbod van tenders: Van Cooper, Admiral Tenders, iSloep, Makma, Antaris, Maril, Menken, Interboat, SeaFury, Barkas en Prins Watersport. De outboard sector is goed vertegenwoordigd met een nieuwe lijn Maxima’s bij Honda en een monster van een motor bij Mercury van wel 600 PK. Na een ‘online’ jaar is het fijn om boten te bekijken op een plek waar ze horen: in het water. Dat de beurs na een Covidonderbreking weer wordt gehouden, is alleen al reden om uit te kijken naar de HISWA te water. Rahusen: “Na een jaar dat in teken stond van online, is het fijn om boten te bekijken op een plek waar ze horen: in het water.’’ Meer informatie De 37e HISWA te water wordt gehouden van 1 tot en met 5 september 2021 in de Bataviahaven in Lelystad. Bedrijven die nog willen deelnemen, kunnen zich aanmelden via: www.hiswatewater.nl/exposanten. HISWA MAGAZINE 3 39

NIEUWSINNOVATIE Schroevenassortiment uitgebreid Mercury Racing ontwikkelde nieuwe schroeven voor de 400 en 450 paardenkrachten sterke buitenboordmotoren waarmee snel varende motorjachten en consoleboten zijn uitgerust. Met een enkele of meerdere motoren halen deze boten snelheden tot boven de 140 kilometer per uur. Op dergelijke snelheden kan een motor die met de standaard meegeleverde schroef is uitgerust, een draaisnelheid bereiken waarbij de toerenteller oploopt tot ver in het rood. Daarbij kan de motor oververhitten en verliest kracht. Speciaal voor de laagvliegers onder de buitenboordmotoren zijn er nu de Revolution 4 XP-schroeven met een diameter van 15 inch (38,1 cm) en een keuze uit spoeden (de theoretische afstand die een schroef per omwenteling het water achteruit stuwt) van 26, 26.5, 27 en 27.5 inch (66 tot 68,6 cm). Door meer voortstuwing per omwenteling blijft de motor ook op 145 km/h binnen het veilige toerenbereik. www.mercurymarine.com Elektrische saildrive Fischer Panda, fabrikant van dieselgenerators, ontwikkelde een nieuwe ‘pod drive’ speciaal voor de aandrijving van zeiljachten en kleinere langzaamvarende motorjachten. Hiermee wil het Duitse bedrijf watersporters de mogelijkheid bieden om energiezuinig, stil en onderhoudsvrij te varen. De elektromotor zit bij de pod-aandrijving in de torpedovormige cilinder voor de schroef. Alleen een snoer voor de aansluiting op de accu en de acceleratiehendel komt naar boven door de romp. De motoren worden in twee versies geleverd: 1,7 kiloWatt voor aansluiting op een 24 volt boordnetwerk of 3,8 kiloWatt voor 48 volt www.fischerpanda.de Stuurflippers voor motortrim Stuurlui op snelle motorboten kunnen met Pro-Trim van Dometic de hoek van de buitenboordmotor en de hoogte ervan trimmen zonder hun handen van het stuur te halen. Een pook om de motorhoek te veranderen of de hoogte van de trimflappen te veranderen, kan met de nieuwe versie van Pro-Trim achter het stuurwiel zoals een knipperlicht pookje bij een autostuur. De pookjes zijn te krijgen als enkele pook of als dubbele, aan beide zijden van de stuuras voor boten die zowel trimflappen als motorhoek instelbaar hebben.. www.dometic.com 40 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Virtueel verlichting ontwerpen 3D lighting preview is de naam van een softwarepakket dat de Italiaanse studio Videoworks ontwikkelde. Het stelt jachtontwerpers in staat om een verlichtingsplan te maken in een virtueel driedimensionaal ontwerp van het jacht waaraan ze werken. De software ‘leest’ de drie dimensionele ruimte die in het computerontwerp is ontstaan als de ontwerpers de ruimtes hebben ingedeeld en de meubels virtueel hebben geplaatst. Door digitale versies van lampen in het ontwerp te plaatsen, kan de interieurontwerper zien welk effect de lampen hebben op de sfeer en het zicht in de binnen- en buitenruimtes van een jacht. www.videoworksgroup.com Zonneromp Zonnepanelen die de elektriciteit opwekken voor de voortstuwing van Sunreef-catamarans bedekken de hele boot. Op de zijkanten van de rompen, op de mast van de zeilende catamarans en op de daken. Daarvoor ontwikkelde de werf uit Polen heel dunne, schokbestendige, overloopbare zonnecellen die bovendien een hoge opbrengst hebben. De zonnecellen worden in het kunststof composiet van de romp geïntegreerd. Het gewicht van de zonnecellen is 1,8 kg per vierkante meter. Het eerste jacht met deze geïntegreerde zonnecellen is de Sunreef 60, november vorig jaar gebouwd, een motorcatamaran die vaart op de elektriciteit die het jacht zelf opwekt. De bijna 70 vierkante meter aan zonnepanelen levert 14 kWp. Dankzij de integratie van de zonnecellen in de romp is zijn ze erg goed beschermd. www.sunreef-yachts-eco.com Opschakelen achter de spiegel De versnellingsbak voor buitenboordmotoren die ZF Marine ontwikkelde met Mercury Marine voor de 600 pk sterke V-12, wordt ook leverbaar voor andere merken buitenboordmotoren. Door te schakelen tussen twee verschillende overbrengingssnelheden van het motortoerental op de schroef, brengt de ZF400 transmissionserie de kracht van de motor efficiënter over op het water. Accelereren gaat sneller, op hoge snelheid kan met een lager toerental worden gevaren. De versnellingsbak voor buitenboordmotoren schakelt automatisch. De tandwielset kan het vermogen verwerken van motoren tot 1000 pk. De Duitse fabrikant van aandrijfoverbrenging past de ZF400 aan op specifieke modellen buitenboordmotoren. www.zf.com HISWA MAGAZINE 3 41

NIEUWSINNOVATIE Opblaaskayak Onder de naam Super Kayak ontwikkelde de Schotse watersporter Kirk Kirchev een vaartuigje van twee opblaasbare drijvers met een stoeltje ertussen. Een crowdfundingcampagne om de eerste productie te starten, leverde in recordtijd meer dan anderhalf keer zoveel geld op als in eerste instantie de bedoeling was. De opblaasbare drijvers zijn zo ontwikkeld dat een druk van 1 bar genoeg is om zonder gezwabber door de golven te varen. Met een aluminium frame worden de drijvers verbonden. Hierop past het stoeltje. Daar achter een bagagerekje met de mogelijkheid om een klein buitenboordmotortje te monteren, bijvoorbeeld een elektrische fluistermotor. Een kleine stoeltje voor kinderen of een extra bagagerek kan voor de voetsteun tussen de drijvers worden geplaatst. De Super Kayak is met twee drijvers veel stabieler dan een enkele romp, levert meer draagvermogen en vergt toch maar weinig kracht om vooruit te komen. Een mast met zeil is optioneel. Na de geslaagde crowdfunding is de productie in Schotland begonnen. De eerste levering is aan de particuliere kleine investeerders. De kayak is te koop vanaf 1178,95 euro. www.super-kayak.com Zescilinder diesel met emissiecertificaat Steyr Motors introduceert een nieuwe zescilinder diesel die voldoet aan de strenge uitstooteisen van de EU,niveau 5 oftewel ‘Stage V’. De richtlijnen van de EU eisen dat nieuwe motoren met een vermogen van 300 kW (408 pk) of minder, gemonteerd in bedrijfsmatig gebruikte vaartuigen, voldoen aan de Stage V-eisen. Dat betekent dat de hoeveelheid roet, kooldioxide, stikstof en andere schadelijke stoffen die uit de uitlaat komt onder een vastgestelde waarde moet zijn per opgewekte kiloWatt. De nieuwe SE186E38 van Steyr stoot daadwerkelijk zo weinig uit. Daarmee is het een geschikte motor voor kleinere beroepsvaartuigen maar zeker ook voor pleziervaartuigen – al geldt de EU-norm daarvoor (nog) niet. www.padmos.com Duurzame bekleding Leverancier van bekleding voor stoelen en banken op jachten, Timage, heeft recyclebare bekleding en kussenvulling opgenomen in het aanbod. Het gaat om Sileather, een leerachtige bekleding op basis van siliconen. Bij de productie hiervan is geen PVC of PU gemoeid en het materiaal is goed opnieuw te gebruiken als de bootbekleding wordt vervangen. Dat geldt ook voor de kunststof kussenvulling Breathair. www.timage.co.uk 42 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Kringloop warmtepak Het textiel en de kunststoffen die de Britse producent van droogpakken, wetsuits en kleding Typhoon toepast voor de collectie van 2021, is voor een groot deel gemaakt van hergebruikt materiaal. De chemicaliën die worden gebruikt bij de productie van neopreen – het materiaal voor wetsuits – voldoen aan het ‘reach’ keurmerk dat garandeert dat gebruikte materialen niet schadelijk zijn voor de natuur. De producten zelf, maar ook een flink deel van de verpakkingen worden voortaan vrij van schadelijke plastics gemaakt. www.typhoon-int.co.uk Racen met ‘zuinige’ viertakt Speciaal voor lichte wedstrijdmotorboten, de zogenaamde tunnelboten, ontwikkelde Mercury Racing een 200 pk sterke viertakt buitenboordmotor met zes cilinders in V-opstelling. Voorheen werden wedstrijdmotorboten vaak uitgerust met tweetakt motoren, die voor veel meer uitstoot zorgen. De viertakt motor levert volgens de motorenfabrikant meer vermogen, vergelijkbaar koppel bij lager brandstofverbruik en de helft minder uitstoot ten opzichte van de vorige generatie wedstrijdbuitenboordmotoren, zelfs 90 procent minder dan tweetaktmotoren. Ook zou de APX200 minder onderhoud vergen. Tunnelboten accelereren van 0 naar 100 km/u in 5 seconden en halen snelheden van 190 km/h. www.mercuryracing.com Hyper electromotor Onder de naam Hyper-EV presenteert Yamaha Motor Company een 350 kiloWatt sterke elektromotor die verbrandingsmotoren kan vervangen in allerlei sectoren en sporten waar hoog vermogen en snelle acceleratie vereist zijn. De motor is compact en wordt verondersteld een lange levensduur te hebben doordat elektrische en mechanische componenten op een slimme manier zijn samengevoegd. Dat vermindert slijtage en verhoogt de efficiëntie. Ook voor de jachtbouw neemt de Japanse fabrikant orders aan om de nieuwe elektrische aandrijftrein toe te passen in de configuratie die bij een boot past. Met 476 paardenkrachten zal de compacte motor vooral tot zijn recht komen in snelvarende jachten. www.global.yamaha-motor.com HISWA MAGAZINE 3 43

NIEUWSINNOVATIE Savvy Navvy Als navigator tijdens de Clipper Round The World Race merkte de Nederlandse zeiler Jelte Liebrand dat offshorenavigatie en routeplanning een ingewikkelde en uitdagende taak is. Dat moest makkelijker en beter kunnen, dacht de oud-software engineer bij Google. In de Engelse plaats Bournemouth startte hij na terugkeer Savvy Navvy. Dat is een app die nautische kaarten, getij-informatie en weerberichten combineert en dat weer combineert in een voorgestelde koers om te sturen. De app voor iOs en Android haalt bij een internetverbinding met de wal voortdurend actuele informatie op, maar slaat ook de meest recente data op op het moment dat de internetverbinding verder van de kust verdwijnt. De crowdfunding voor de Britse start-up haalde in enkele dagen meer dan het voorgestelde doel. Inmiddels is de app online. Gebruikers kunnen een proefperiode benutten en daarna kost de app 39,99 euro met alle basisfuncties of 64,99 euro met de extra mogelijkheden van getijhoogten in de kaart, offline gebruik van kaarten en weersinformatie. Al snel na de start van de app werd bekend dat ook de Engelse organisatie Dockwa in Savvy Navvy gelooft. Er werd een samenwerking aangegaan met de app Dockwa die informatie biedt over havens en de diensten die daar beschikbaar zijn. www.savvy-navvy-com Meer kraanwater Jabsco introduceert een nieuwe serie drinkwaterpompen met kleine, energiezuinige motoren die desondanks meer water naar de kraan stuwen. De ParMax-serie bestaat uit verschillende modellen voor kleine tot grote jachten, de Par Max 1 die 3,8 liter per minuut levert, de Par Max 2 levert 7,6 liter per minuut en de meest populaire Par Max 3 11 liter. De compacte modellen hebben een kunststof behuizing om roest te voorkomen en zijn een gesloten, waterdichte eenheid. Met een simpele schakelaar zijn ze uit te schakelen als de boot in de haven ligt. De nieuwe pompen zijn stiller dan voorgaande modellen en volgens leverancier Xylem gunstig geprijsd. www.xylem.com 44 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Internationale cursus installatietechniek Twee cursisten die streven naar een carrière in de maritieme installatietechniek, komen in aanmerking voor een gratis studie Maritieme Elektronica bij de IMEA. Deze International Maritime Electronics Association looft twee beurzen uit aan studenten maritieme techniek. Naast de twee te winnen beurzen, nodigt IMEA lidbedrijven nadrukkelijk uit om een cursus bij de NMEA (Amerikaanse National Marine Electronics Association die ook de wereldwijde connectiestandaard ontwikkelde en beheert) te sponsoren voor studenten met interesse in maritieme installatietechniek. De cursus – online of in klaslokalen – kost 2500 dollar (2060 euro). www.imea-marine.org Motorenfabrikanten onderzoeken waterstof Drie Japanse en twee Noord-Europese motorenfabrikanten vormen consortia voor de ontwikkeling van waterstofmotoren voor wegtransport en scheepvaart. Kawasaki, Yanmar en JEC (Japan Engine Corporation) sloegen de handen ineen voor het ontwikkelen van waterstof aangedreven motoren voor scheepvaart en jachtbouw. Daimler Truck en Volvo Group kondigden ook aan dat zij zich gezamenlijk storten op de ontwikkeling van waterstofmotoren – in eerste instantie met wegtransport als focus. De jachtmotorendivisie van Volvo Group zal ongetwijfeld de modellen kunnen mariniseren. De Duitsers en Zweden richtten samen het nieuwe bedrijf Cellcentric op. De eerste brandstofcel van 150 kW wordt op de site van Cellcentric al gepresenteerd. Het model is zo ontworpen dat het past in de motorruimte van een kleine vrachtwagen of twee ervan in de ruimte in een grote vrachtwagen. De motoren die het Japanse consortium wil ontwikkelen zijn tweeslags en vierslags verbrandingsmotoren op waterstof voor grotere schepen. www.cellcentric.net www Nominaties open voor Boot van het Jaar De watersportbeurs HISWA te water wil in september weer vijf prijzen uitreiken aan boten, producten en personen die bijzonder zijn voor de watersport. Tot 1 augustus 2021 kunnen nominaties worden ingediend in de categorieën ‘Zeilboot Innovatie Award’ ‘Motorboot Innovatie Award’ ‘Start-up Award’ ‘Oeuvre Award’ en ‘Gadget Award’. Op de foto de winnaar in de categorie ‘publiekslieveling’ van 2020 met juryvoorzitter Arjan Rahusen. www.bootvanhetjaar.nu HISWA MAGAZINE 3 45

NIEUWSMENS&BEDRIJF Waterwonen cultureel erfgoed Wonen op het water, op een varend schip of een woonboot, kan worden erkend als Nederlands immaterieel cultureel erfgoed volgens de normen die de UNESCO stelt voor zo’n erkenning. De Stichting Behoud Cultuur Waterwonen hield een enquête onder 500 bewoners van varende en drijvende woonplekken en diende een voorstel in bij het kenniscentrum immaterieel erfgoed Nederland. Die toetste de aanvraag en erkende dat aan alle voorwaarden wordt voldaan. Het kan niettemin nog een jaar duren voordat de UNESCO-erkenning definitief is vanwege de uitgebreide toetsing. www.erfgoedwaterwonen.nl Noord-Holland pakt waterplanten aan Tien Noord-Hollandse gemeenten gaan dit vaarseizoen samenwerken bij het maaien van waterplanten in het Markermeer. Waterplanten zorgen voor overlast voor watersporters. Met name fonteinkruid met de lange taaie slierten kan boten bijna onbestuurbaar maken als die in schroeven en roeren verstikt raken. De gemeenten Amsterdam, Almere, Drechterland, Edam-Volendam, Enkhuizen, Gooise Meren, Hoorn, Koggenland, Stede Broec en Waterland werken samen bij het maaien in 2021. Hoorn heeft aangeboden de coördinatie op zich te nemen. www.waterplantmelder.nl 46 HISWA MAGAZINE 3 Trailers voor hellingen en bokken MNM Marine uit Blokzijl hervat de bouw van hydraulische transportwagens voor bokken (Cradle Trailers) en transportwagens om jachten via een helling in en uit het water te halen (Slipway Trailers). Het nieuwe bedrijf van Michel Smit, ooit oprichter van Hydrotrans, blies de ontwikkeling van deze haventransportwagens nieuw leven in. De hellingtrailers worden gebouwd met tilcapaciteit van 5 tot 60 ton en die voor bokken tot 100 ton. De wagens kunnen worden uitgevoerd als getrokken karren, maar ook als zelfrijdend en radiografisch bestuurbaar. MNM Marine startte in maart van dit jaar. De eerste transportwagens zijn al geleverd en de eerste hellingtrailer is in aanbouw. www.mnmmarine.nl NIEUWSMENS&BEDRIJF Grootste watersportconcern elektrisch Moederbedrijf Brunswick van Mercury, Mercruiser, de Advanced Systems Group waaronder ook de Nederlandse bedrijven Mastervolt en Lankhorst Taselaar vallen, wil een snelle transitie maken. Het gaat om een transitie van het aanbieden van boten met verbrandingsmotoren die door particulieren worden gekocht, naar het verzorgen van elektrisch aangedreven vaartuigen die door watersporters worden gehuurd. De aankondiging van Brunswick is opvallend robuust. Het concern is marktleider in Amerika, waar snelle motorboten domineren. De visie 2021-2023 die het in mei presenteerde heet ‘Next Wave’. Dat ook zo’n concern met gevestigde belangen de richting van service en uitstootvrij in slaat, geeft aan dat de transitie geen idealisme meer is maar de nieuwe markt. www.brunswick.com Sponsorzeilen levert 9.000 euro op Vrijwilligers en zeilers met een beperking zeilden in april een sponsor-estafettetocht van 24 uur op de Loosdrechtse plassen en haalden hiermee 9.000 euro op. De sponsortocht was bedoeld om geld in te zamelen voor de renovatie van het Watersporteiland Robinson Crusoë. De accommodatie en voorzieningen hier zijn ingericht op zeilen voor mensen met een beperking. Na jaren van intensief gebruik is een renovatie nodig. Het koude voorjaarsweer speelde de organisatie parten. Sailwise, oftewel de Stichting Watersport Gehandicapten Nederland, hoopte met de estafette 25.000 euro op te halen. Er is dus nog 16.000 euro nodig. Donaties zijn welkom. www.sailwise.nl Rijkswaterstaat vaart onbemand In april hield Rijkswaterstaat een proef met onbemand varen. De patrouilleboot RWS77 voer die dag semi-autonoom rond op het IJsselmeer. Bemanning was aan boord om zonodig te kunnen ingrijpen, maar hoefde bij een geslaagd experiment niets te doen. Het schip werd bestuurd vanuit een shore control centrum in Rotterdam, waar technici de besturing regelden. Het experiment was een demontratie van het Belgische bedrijf Seafar, die besturing van schepen op afstand aanbiedt als mogelijke innovatie in de scheepvaart. Rijkswaterstaat wilde de techniek met eigen schepen ervaren, als verkenning van mogelijkheden en de mogelijke implicaties voor regelgeving op het water. www.seafar.eu HISWA MAGAZINE 3 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Distributeurs • Lampen en controlesystemen aan boord van het Amerikaanse merk Shadow-Caster worden in de Benelux voortaan verkocht via Waterdichteaudio.nl. www.waterdichteaudio.nl • De Oosterhoutse leverancier van textiel- en zeilen reinigsproducten Ultramar heeft een distributeur gevonden in Groot-Brittannië in het bedrijf Nixon Marine Global (NMG). www.ultramarxl.com • De Amerikaanse producent van schakelpanelen Veethree heeft Allpa gekozen als distributeur van het nieuwe digitale schakelpaneel VeeConnect. www.allpa-marine.com • Boten van de Italiaanse werf Gozzi Mimí worden in Nederland verkocht vanuit de showroom van Watersport Paradise in Helmond. www.watersportparadise.com Watersport Paradise in Helmond Verhuisd Feebe Boarding Equipment verhuisde naar Industriepark 10, 8701 PN in Bolsward. Het bedrijf levert loopplanken, dekkranen, boardingladders en meer voor grote jachten. www.feebe.nl 48 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Bedrijfsovernames • Lelystad Haven is overgenomen door Thuishavens, het bedrijf dat al eigenaar is van Marina Muiderzand, Jachthaven Naarden en Jachthaven Bruinisse. www.thuishavens.nl • Akzo Nobel koopt de tech-start-up Q-layers uit Den Haag, een bedrijf dat robots ontwikkelt die verflagen kunnen aanbrengen. www.qlayers.com • Solaris Yachts uit het Italiaanse Monfalcone koopt de Franse werf CNB Yachts met een hoofdkantoor in Bordeaux. CNB maakte deel uit van de Groupe Beneteau. Zowel Solaris als CNB bouwen grotere luxe zeiljachten van 40 tot 11 voet. www.solarisyachts.com • OCC Yachting is door oprichters Klaas en Astrid Broodwinner verkocht aan Hennie en Karin Goudswaard. Het bedrijf verzorgt zeiljachtverhuur in Griekenland. www.occ-yachting.nl Delta Marina servicepunt Webasto Verwarmingen van Webasto worden al verkocht op Delta Marina in Kortgene. Voortaan worden er ook airconditionings verkocht en ingebouwd en kunnen schippers en kampeerders met campers en caravans er terecht voor reparaties en onderhoud. www.deltamarina.nl HISWA MAGAZINE 3 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Personalia • Piet Brouwer Elektrotechniek bestaat 60 jaar. Piet Brouwer uit Urk begon op 1 mei 1961 zijn bedrijf, dat in 60 jaar uitgroeide tot een gerenommeerd elektrotechnisch installatiebedrijf. www.pietbrouwer.nl • Oprichter Rien Moonen van Moonen Yachts uit Den Bosch, overleed op 29 maart op 84-jarige leeftijd. www.moonen.com • Scheidend voorzitter van de KNRM Rutger van Slobbe is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. De nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht van de KNRM is Frits van Bruggen. Op de foto de scheidend (rechts) en nieuwe (links) voorzitter. www.knrm.nl Rien Moonen Piet Brouwer Frits van Bruggen en Rutger van Slobbe 50 HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Ligplaatsen reserveren met de smartphone Seijsener (HISWA-RECRON Partner in Business) breidde samen met Involtum de app van AanUit.net verder uit. Met de handige app voor het activeren van stroom, water en het betalen van liggeld, is het nu ook mogelijk om ligplaatsen te reserveren. Havenmeesters kunnen de beschikbare ligplaatsen in het systeem aangeven en de passanten kunnen deze beschikbaarheid boeken via de reserveringsmodule van AanUit.net. Daarnaast heeft AanUit.net nu ook een chatfunctie zodat watersporters eenvoudig vragen kunnen stellen. Deze chats komen dan afhankelijk van het onderwerp bij de havenmeester (havenvragen) of bij de administratie (financiële vragen) terecht. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat varen nog relaxter wordt. Meer informatie: www.seijsener.nl HISWA MAGAZINE 3 51

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Energiecollectief HISWA-RECRON verwelkomt nieuwe deelnemers Inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie, begeleid door EnergyProof (HISWA-RECRON Top Supplier), verwelkomde in het afgelopen half jaar maar liefst 33 nieuwe deelnemers. Onder meer Jachtwerf de Jong Joure, Camping Brockhausen, Jachthaven Schellingwoude, Camping Scholtenhagen en Jachthaven ’t Eibernest meldden zich aan voor de gezamenlijke inkoop van voordelige energie. Met een groter aantal deelnemers kan HISWA-RECRON nog krachtiger optreden bij de collectieve inkoop van energie. Het inkoopcollectief is in 2015 opgezet voor HISWA-leden, sindsdien kunnen leden jaarlijks duizenden euro’s besparen op hun energiekosten. Sinds de fusie met RECRON is het collectief uiteraard ook toegankelijk voor RECRON-leden. Duinresort Dunimar is een van de nieuwe deelnemers. “Wij waren op zoek waren naar een betrouwbare partner, die ons helpt aan een goed energiecontract en ons ook volledig ontzorgt”, aldus penningmeester Wilco de Graaff. “Met HISWA-RECRON Energie hebben we die gevonden.” Naast voordelige tarieven biedt deelname aan HISWA-RECRON Energie extra voordelen zoals een zorgeloze overstap en ondersteuning door adviesbureau EnergyProof. Deelnemen kan overigens ook met een lopend contract bij een energieleverancier, want het contract kan aan het einde van de looptijd worden overgezet. Voor bedrijven met een Blauwe Vlag of Green Key is groene energie inkopen ook mogelijk. Lutz Jachthaven & Watervilla’s uit het Friese Balk bespaart sinds dit jaar veel geld op de energiekosten. “Niet alleen was de prijs veel gunstiger, de overstap naar het nieuwe contract verliep ook nog eens heel soepel”, zegt eigenaar Maud Cornelis. “We zijn erg efficiënt bijgestaan.” Meer informatie: www.hiswarecronenergie.nl 52 HISWA MAGAZINE 3 RED Online Marketing beste marketingbureau HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Online marketingbureau RED Online Marketing (HISWA-RECRON Top Supplier) is voor de derde keer uitgeroepen tot één van de beste online marketingbureaus van Nederland. Deze prijs wordt jaarlijks uitgegeven door het vakblad Emerce. Ook is RED voor de derde keer op rij het enige online marketingbureau dat gespecialiseerd is in de travel- en leisurebranche. Eerder werd het marketingbureau al tweede van Europa bij een verkiezing van de Microsoft Partner Awards. Dit was een grote beloning voor het platform Comeback Marketing. Met dit platform wordt steun geboden aan bedrijven in de reis- en recreatiebranche, om sterker uit de coronacrisis te komen. Eigenaar Roy Platje is erg trots: “Het afgelopen jaar was voor al onze klanten een uitdagend jaar. Het is een hele eer dat onze klanten en relaties ons zo goed beoordelen. Een groot compliment voor het hele team wat dit jaar keihard gewerkt heeft. Ik ben blij om te zien dat we in de publieksprijs van Emerce zo hoog scoren.’’ Meer informatie: www.redonlinemarketing.nl Maritiem Masterplan: 30 emissieloze schepen in 2030 De Europese Unie komt met extra geld ten behoeve van economisch hertel na de pandemie. Het doel: 30 emissieloze schepen in 2030. Venntiv (HISWARECRON TOP Supplier) helpt ondernemers door hun ambities op het gebied van duurzaamheid en innovatie maximale realisatiekracht te geven. De subsidiespecialisten van Venntiv staan daarom ook klaar om leden van HISWA-RECRON met de subsidieregeling Maritiem Masterplan te ondersteunen. De totale subsidiepot bevat 150 miljoen euro en is op 17 mei 2021 geopend. De gehele maritieme sector is gevraagd mee te denken en projecten aan te dragen die passen binnen het doel van het masterplan. Bedrijven kunnen voor hun project 25% tot 60% subsidie krijgen met een maximum van 15.000.000 euro per aanvraag. Het is belangrijk dat er wordt samengewerkt binnen het project. Dit hoeft niet per se met andere partijen binnen de maritieme sector te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook met de automotive industrie. De subsidie biedt veel kansen voor innovatieve ondernemers die willen bijdragen aan een groene toekomst. Denk je dat deze regeling iets voor jou is? Of wil je eens sparren over subsidies voor jouw bedrijf? Neem dan contact op met Luc de Wit: luc.dewit@venntiv.com of 055 843 4815. Meer informatie: www.venntiv.com HISWA MAGAZINE 3 53

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 AgriSnellaad B.V. E info@agrisnellaad.nl T 0113-629000 ArboNed E marty.de.groot@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182-342088 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Bomondo E gerda@bomondo.nl T 085 065 326 7 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413-285111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 De Rijk E info@derijkleimuiden.nl T 0172-508151 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Liezenga Schoonmaak Groothandel E info@lsgbv.nl T 085-7920220 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 013-4677730 Novasol E ronald.van.beers@novasol.com T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Prosuco E info@prosuco.nl T 0318-495887 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smart Finance Experts E info@smartfinance.expert T 0365483030 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SOLVOS4 E ad@solvos4.nl T 06-10380930 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Zilverlinde Consultancy E olavpetram@gmail.com T 06-22809505 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Heerlijk var zonder muntjes Aanuit.net van Seijsener maakt het iedereen makkelijk. Alle bezoekers van een jachthaven of camping kunnen zelf met een app de stroom- en watervoorziening aan en uit zetten. Dus ze betalen alleen wat echt gebruikt is. Wel zo eerlijk. Met de Aanuit app kunnen ook het sta- of liggeld worden verrekend. Zonder bezoek aan het havenkantoor of aan de receptie. Het is nu zelfs mogelijk om ligplaatsen realtime te reserveren, met de handige app. Aanuit.net regelt alles. Wat een gemak! Bij Seijsener zijn we altijd met de toekomst bezig. Zodat we tegen iedereen kunnen blijven zeggen: Ga maar genieten! Om te beginnen op onze website en webshop. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 28, nummer 2, april 2021 Dit is een uitgave van magazine Thema: Recreatie & Toerisme Nederland herontdekt het water Jachthavens aan zet: Vakantiegevoel belangrijk Zeil- en vaarscholen in coronatijd

Kwaliteit weerspiegelt kwaliteit Met Perfection Pro tillen we de consequent indrukwekkende prestaties die u gewend bent van het Perfection assortiment naar een nog hoger niveau. Perfection Pro is een gemakkelijk aan te brengen hoogglans aflak die glimt als een spiegel, perfect voor iedere boot en voor ieder substraat. Het uitgebreide assortiment kleuren van Perfection Pro kan à la minute op locatie worden aangemaakt door uw plaatselijke distributeur met behulp van het revolutionaire verfmengsysteem van International, zo bespaart u tijd en geld. Wij introduceren Perfection Pro Undercoat en Varnish voor het ultieme professionele systeem. Met de beschikbaarheid van een sneldrogende grondverf en de komst van een vernis die ieder houten oppervlak laat stralen. Het assortiment Perfection Pro vormt nu een uitgebreide oplossing voor iedere professionele schilder. Perfection Pro: ontwikkeld door professionals voor professionals. international-yachtpaint.com facebook.com/InternationalYachtPaint Alle in deze publicatie genoemde handelsmerken zijn eigendom van of in licentie gegeven aan het AkzoNobel-concern. © AkzoNobel 2021. 10363/0121 VOORWOORD Voorwoord Revival of the eighties Een playlist met nummers van Michael Jackson, Madonna en Prince. De aankoop van een wortelvormige jeans. Een windsurfcursus die geboekt is voor de zomervakantie. Hè, leef ik weer in de jaren ’80 ofzo, dacht ik toen afgelopen week deze drie dingen waarnam in mijn gezin. Maar inderdaad, het schijnt zo te zijn: in het post-coronatijdperk ligt een revival van de jaren ’80 voor de hand. Het is een periode die goed te vergelijken is met de huidige tijd. Ook destijds moesten we een crisis overwinnen. Trendwatchers voorspellen net als toen een focus op technologie (artificial intelligence), op gezondheid en fitness (weerstand) en op veiligheid (hygiëne). Niet zo gek dus dat de watersport populair is: het is veilig, dichtbij en in de gezonde buitenlucht. In dit nummer besteden we aandacht aan de groeiende waardering voor (water)recreatie en toerisme in Nederland. Echter, om de nieuwe generatie watersporters vast te houden, worden voorzieningen op jachthavens steeds belangrijker. Het creëren van een vakantiegevoel in plaats van het bieden van een parkeerplaats voor de boot. Lees het artikel hierover op pagina 24. In het artikel ‘Nederland herontdekt’ op pagina 18 zoomen we in op een recent gehouden onderzoek waaruit blijkt dat toerisme en recreatie een belangrijke bijdrage leveren aan ons Bruto Nationaal Geluk. Mensen hebben een positiever beeld van op vakantie gaan in Nederland. Het is niet meer de ‘poor men’s holiday’ die het eerst was. Ondernemers hebben daar met hun vele nieuwe concepten een belangrijke rol in gespeeld. Zeilscholen ontwikkelen zich ook flink: ze doen meer dan alleen het aanbieden van cursussen. Het verhuren van waterlodges bijvoorbeeld waarin Zeilschool Pean (pagina 28) succesvol in is. Nu ze vanwege de coronacrisis geen groepen mogen ontvangen, zetten ze in op andere activiteiten. We gaan vast een mooie zomer tegemoet. Met hopelijk veel vrijheid en plezier. En als we dat een revival of the eighties noemen, prima. Maar dan heb ik nog w een verzoekje. Mag dan ook weer het Prikkebeen-ijsje op de markt? Liane Jansen Hoofdredacteur Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Michaël Steenhoff en Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV HISWA MAGAZINE 2 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Nederland herontdekt Op het water was het druk afgelopen zomer. Al varend ontdekten Nederlanders hun eigen land. Hoe ontwikkelt zich de trend van binnenlandse vakanties? Jachthavens aan zet Als jachthavens de nieuwe watersporters vasthouden met een vakantiegevoel, brengen meer mensen de zomer in eigen land door op het water. Zeil- en vaarscholen in coronatijd Om de coronacrisis zo goed mogelijk door te komen, zetten deze ondernemers ook in op andere activiteiten. TechTalk: duurzaamheid in de jachtbouw Welke rol duurzaamheid in de jachtbouw speelt, wordt aan de hand van de verschillende productiestadia onderzocht. Het Portret Dit keer: Eva Meijer van Hoora Watersport. 42 32 28 24 18 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Vraag & Antwoord Op stap met Jeffrey Belt Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 31 36 38 44 52 59 62 HISWA MAGAZINE 2 5

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Op stapel Doggersbank 66 Offshore Op dit moment is de Doggersbank 66 Offshore van Altena Yachting in aanbouw. Het is een meer dan 20 meter rondspant motorjacht met aluminium opbouw. De Doggersbank gaat over zeewaardige duurzaamheid. Het robuuste offshore-ontwerp blijft de tand des tijds doorstaan. Net als zijn naamgenoot, de grote zandbank in een ondiep gedeelte van de Noordzee. Nu is de legendarische langeafstandsverkenner weer in opbouw. Er werden tot nu toe meer dan 700 Doggersbank-modellen gebouwd. De Doggersbank is als de Leatherman van de Zwitserse zakmessen. Het is solide, stijf en geschikt om onder alle omstandigheden te presteren. De Doggersbank 66 Offshore wordt begin 2022 opgeleverd. www.altena-yachting.nl Specificaties Lengte Breedte Doorvaarhoogte CE-klasse 20.05 m 5.65 m 3.65 m CE-A HISWA MAGAZINE 2 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt 12 nieuwe leden 1. Bootverhuur Zoutkamp www.bootverhuur-zoutkamp.nl 2. Galama aan ’t Water www.galamadammen.nl 3. Happy Vakantiehuis www.happy-vakantiehuis.nl 4. Perix Odiliapeel website in de maak 5. Ullapool www.fred-developers.nl 6. Virage Star www.fhma-charters.nl en www.babro.nl 7. De Jong Sloepverhuur www.dejongsloepverhuur.nl 8. Waterpark Veerse Meer nog geen website 9. Nautical Trade Pilots nog geen website 10. Alu Boat Holland www.aluboatholland.nl 11. Camping Mans nog geen website 12. Reborn Yachts www.rebornyachts.nl 8 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS TVL-regeling verbeterd De regeling Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) voor specifieke ondernemingen wordt verbeterd. Het generieke economische steunpakket waarin onder andere de NOW en de TVL-regeling zijn geregeld, past niet altijd voor bedrijven met specifieke bedrijfskenmerken. Zo ondervinden seizoensgebonden watersport- en recreatiebedrijven bij de aanvraag en berekening van de TVL problemen vanwege de omzetdip in het naseizoen. “Wij zijn tevreden met de grote opwaardering van het economische steun- en herstelpakket van het Rijk”, laat Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON, weten. “De TVL had hierbij onze bijzondere aandacht. Het is goed dat het vergoedingspercentage omhoog is gegaan. De maximale bijdrage is verhoogd naar 400.000 euro. Tegelijkertijd zagen we dat de verhoging van de steunmaatregelen niet bij seizoensgebonden bedrijven terecht komt, vanwege blijvende problemen met de systematiek. Daarom voerden we gesprekken met verschillende kamerfracties om op zoek te gaan naar specifieke oplossingen. De generieke regelingen worden niet aangepast, maar voor schrijnende gevallen, zoals bij onze seizoensgebonden bedrijven, wordt wel een loket opgetuigd om per bedrijf naar oplossingen te zoeken.” Praktische hulp om energie en geld te besparen Recreatie- en watersportondernemers kunnen vanaf nu gebruik maken van een praktisch hulpmiddel om te besparen op energie en geld. Daarmee kunnen ondernemers de kosten van bedrijfsvoering structureel verlagen. De hulp bestaat uit een onlineprogramma: DEB.nl met een digitale bespaarassistent die aangeeft hoeveel euro’s te besparen zijn. DEB staat voor Duurzaam Energie Besparen. Het is een initiatief van MKB-Nederland, gesteund door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en tot stand gekomen in samenwerking met brancheorganisaties en verenigingen, waaronder HISWA-RECRON. Gebruik van het programma is kosteloos. De opzet is speciaal ontwikkeld voor mkb-ondernemers. Dus concreet, duidelijk en gebruiksvriendelijk. Je hoeft als ondernemer geen specialist te zijn om snel en gemakkelijk aan de slag te gaan. Als je inlogt op DEB.nl, zie je in één oogopslag in harde euro’s wat je kunt besparen. En kun je de maatregelen zien die daarvoor nodig zijn. Ga naar www.deb.nl/HISWA-RECRON, maak je eigen account aan en bespaar op jouw kosten. HISWA MAGAZINE 2 9

ONDERNEMERSNIEUWS Extra steunpakket voor Gelderse ondernemers Er komt extra ondersteuning voor de Gelderse horeca-, toerisme- en vrijetijdssector die zwaar is getroffen door de coronacrisis. Met de extra aanvulling op de bestaande regeling ‘Steuntje in de rug’ worden ondernemers geholpen die eind 2020 misgrepen vanwege de grote belangstelling. De provincie Gelderland maakt daarom opnieuw geld vrij, ongeveer één miljoen euro. Ondernemers uit de horeca-, toerisme- en vrijetijdssector krijgen een waardebon waarmee ze zakelijk advies kunnen inkopen, gericht op de toekomst van het bedrijf. Bijvoorbeeld op het gebied van strategie, innovatie, marketing en duurzaamheid, of voor een doorstart of saneringstraject. HISWA-RECRON en Koninklijke Horeca Nederland verzorgen de uitvoering van de regeling. Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON: “Deze extra financiële impuls van de provincie is voor onze sector van groot belang. Er is duidelijk behoefte aan zicht op perspectief. Ondersteunend advies van buitenaf met deze regeling is daarbij een waardevol hulpmiddel. Ik hoop dat meer provincies het initiatief van het Gelderse college volgen.” Scepsis over haalbaarheid Nota Varen Amsterdam HISWA-RECRON heeft de Gemeente Amsterdam gevraagd om een aantal zaken in de Nota Varen 2 nogmaals te beoordelen en eerder én op korte termijn in gesprek te gaan. HISWARECRON is van mening dat een aantal zaken niet kan wachten tot 2022 en bij niet tijdig handelen voor grote problemen gaat zorgen voor de watersportsector. Zo werd eerder door de wethouder toegezegd dat het varen door Amsterdam niet belast gaat worden: er komt geen ‘botentol’. Er zou slechts een vignet van een paar tientjes gekocht moeten worden als de boot niet aangelegd wordt en alleen maar doorvaart. Dat betekent dat als een watersportbedrijf zeilles geeft aan kinderen, moet betalen voor alle kleine ongemotoriseerde zeilboten. Dat terwijl er voor opleidingsdoeleinden voor roeien een vrijstelling is bedacht. HISWA-RECRON verzoekt de gemeente om voor alle watersportopleidingen in Amsterdam een vrijstelling te geven. De bedoeling was dat het vignet bij aanvang van het vaarseizoen (1 april 2021) zou gelden. Dat is niet gehaald. Het is nog niet bekend hoe, wanneer en waar de vignetten verstrekt gaan worden. HISWA-RECRON constateerde dat er op het gebied van het emissieloos maken van de pleziervaart nog zeer veel werk te doen is. “We zijn behoorlijk sceptisch over de haalbaarheid van de opgaven die er liggen. Denk aan de enorme investeringen in elektrische infrastructuur door de jachthavens, uitbreiding van de levercapaciteit van Leander en natuurlijk de watersporter zelf die met hoge kosten zijn boot moet ombouwen. Ook in het openbaar vaarwater moet de gemeente flink investeren in laadpalen”, aldus Gerdina Krijger, regiomanager Noord-Holland en Flevoland bij HISWA-RECRON. 10 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Succesvolle samenwerking Veluwe op 1 krijgt vervolg Stijn Boode, de nieuwe regiomanager in Gelderland en Utrecht. Het netwerkprogramma Veluwe op 1 van de VeluweAlliantie is verlengd met vijf jaar. HISWARECRON is partner hierin namens de recreatiesector. Hierin zijn Veluwse gemeenten en regio’s, recreatie- en horecaondernemers, dagattracties, grondeigenaren, natuurorganisaties, terreinbeheerders en de provincie vertegenwoordigd. De ambities legden ze vast in de VeluweAgenda 2030. In 2030 moet de Veluwe een voorbeeldregio zijn als het gaat om het verbeteren van de biodiversiteit en het verduurzamen van toerisme. Er zijn al veel succesvolle projecten gerealiseerd zoals de aanleg van routes voor fietsen, wandelen, MTB en ruiters, de nieuwe Recreatiezonering, Veluwe Remembers en de Belevingsgebieden Veluwe. Voor de ondernemers op de Veluwe is het van groot belang goed vertegenwoordigd te zijn in deze samenwerking. Stijn Boode, regiomanager Gelderland en Utrecht bij HISWA-RECRON, onderstreept het belang: “De recreatiesector maakt zich, samen met alle ondertekenaars, sterk voor de Veluwe als duurzame en vitale vakantiebestemming. Wij gaan voor natuurinclusief ondernemen: recreatie en toerisme met oog voor de natuur.” Nieuwe subsidieregeling voor ondernemers Overijssel Gastvrij Overijssel heeft een vernieuwd innovatieprogramma voor toeristische ondernemers, het Topprogramma Overijsselse Toeristische Ondernemers - deel 2 (TOTO-2). Er is een innovatievoucher van 7.500 euro per ondernemers beschikbaar. Het programma is bedoeld voor ondernemers met een innovatie-ambitie in de toeristische- en recreatieve sector in Overijssel. Juist in deze coronacrisis wil de netwerkorganisatie vooruitkijken naar nieuwe mogelijkheden in de markt. De uitvoering van dit programmaonderdeel ligt in handen van HISWA-RECRON, Koninklijke Horeca Nederland en MarketingOost. Zij werken samen met ondernemers aan het versterken van kennis, concurrentiekracht en innovatief vermogen in de sector. Het programma bestaat uit 125 bedrijfsscans en 125 innovatievouchers. De bedrijfsscan is een vragenlijst die helpt richting te geven aan de innovatie. Vervolgens bespreekt de ondernemer de scan samen met de contactpersoon van HISWA-RECRON of KHN, wordt er een innovatievoucher toegekend en worden innovaties geformuleerd. Aan de hand van de uitkomsten wordt een innovatietraject opgestart. Verder staan (digitale) congressen, workshops en regionale bijeenkomsten op de planning. Kijk voor meer informatie en inschrijving op: www.gastvrijoverijssel.nl/toto-innovatievoucher. HISWA MAGAZINE 2 11

ONDERNEMERSNIEUWS Meld je aan voor tv-programma Welkom op het water In het voorjaar van 2022 is op RTL 4 een nieuw watersportprogramma te zien: RTL Welkom op het water. In het programma reizen de presentatoren met een zeiljacht of motorboot door Nederland, elke aflevering in een andere regio. RTL Welkom op het water is een initiatief van HISWA-RECRON en mediabedrijf de Mediabroers. Het programma is onderdeel van de campagne Welkom op het water, powered by HISWA. Het doel van het programma is om de kijker te inspireren het water op te gaan en deel te nemen aan de watersport. De uitzendingen starten vanaf maart 2022 en zijn te zien op zondagmiddag van 17:30 tot 18:00 uur. Precies voor het journaal van 18:00 uur. De Mediabroers hebben met hun programma RTL Kampeert, dat nu wordt uitgezonden op dat tijdstip, al laten zien dat er hoge kijkcijfers worden behaald. Het gehele seizoen van RTL Kampeert is vorig jaar door zo’n 5,5 miljoen kijkers gezien. In elke aflevering van RTL Welkom op het water wordt aandacht besteed aan een specifieke regio en vaargebied. Daarnaast komt in het programma naar voren wat er allemaal komt kijken bij de watersport. Zo gaan de presentatoren op bezoek bij een jachthaven of ander watersportbedrijf, proberen ze verschillende watersporten uit en zijn er in elke aflevering weer andere jachten en boten te zien. Deelnemen Als watersportbedrijf kun je deelnemen aan het programma. Pardo, West yachting en Sea Fury meldden zich al aan. Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo kunnen de presentatoren langs komen bij jouw bedrijf, varen met een van jouw boten of een bezoek brengen aan de regio waar jouw bedrijf gevestigd is. De makers maken samen met jou het script, komen langs voor het filmen en promoten je deelname op social media voor alle uitzendingen. De beelden van jouw bedrijf kunnen later ook voor eigen gebruik ingezet worden. Als HISWA Erkend Bedrijf krijg je korting. Meer informatie bij Rianne Hartog, projectleider Welkom op het water: r.hartog@hiswarecron.nl. 12 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Pensioenfonds Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw naar Pensioenfonds Meubel Het Pensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw gaat per 1 januari 2022 consolideren met het Pensioenfonds Meubel. Na een uitgebreide selectie waarbij HISWA-RECRON als sociale partner nadrukkelijk betrokken was, is de keuze voor het Pensioenfonds Meubel gemaakt. HISWA-RECRON ziet het als de juiste stap om de pensioenen nu en in de toekomst betaalbaar te houden en zeker te stellen. De samenvoeging zorgt voor schaalvoordelen voor beide partijen en een robuuste organisatie. Het resultaat: lagere kosten en een toekomstbestendig pensioen. Groot voordeel hierbij is dat beide pensioenregelingen en sectoren een grote verwantschap hebben. Door de samenvoeging ontstaat een pensioenfonds met circa 120.000 deelnemers en een belegd vermogen van ruim 6 miljard euro. De pensioenuitvoering van Pensioenfonds Meubel wordt ondergebracht bij TKP Pensioen, een pensioenuitvoeringsorganisatie met ruime ervaring in het bedienen van pensioenfondsen met een grotere omvang. Export naar Verenigd Koninkrijk? Bereid je voor In het Verenigd Koninkrijk is de Recreational Craft Regulations (UKCA-markering) van kracht en pleziervaartuigen moeten daaraan voldoen. Dit certificaat wordt procedureel op eenzelfde wijze afgegeven als de Europese CE. Voor Europese bouwers die exporteren naar het VK moet een formele vertegenwoordiger of importeur worden aangesteld in het VK. De Britten hebben HISWA-RECRON laten weten dat er nagenoeg geen Nederlandse bouwer zich heeft geregistreerd. Ga je exporteren naar het VK? Vraag dan tijdig een registratie aan. De afgifte van de UKCA op basis van EU-CE duurt lang, omdat de certificerende instantie het werk niet aan kan. Inspectie SZW over gevaarlijke stoffen Veel ondernemers ontvingen een brief van de Inspectie SZW met het verzoek om gevaarlijke stoffen te inventariseren en door te geven. Met de hoeveelheden van de stoffen moeten ondernemers ook het CAS-nummer doorgeven. Het CAS-nummer is een uniek nummer voor alle individuele gevaarlijke elementen, polymeren, componenten en legeringen. Naar de mening van HISWA-RECRON is het registreren van een CAS-nummer niet vereist in de wet. Ondernemers moeten op productniveau gevaarlijke stoffen bijhouden en niet op stoffenniveau. De gevraagde registratie kan een opmaat zijn naar reductie op stoffenniveau. Inmiddels heeft de Inspectie SZW aangegeven dat deze registratie niet vereist is, maar dat het een verzoek is. Met de Commissie ARBO binnen VNO-NCW bespreekt HISWA-RECRON in overleg met de inspectie de verdere acties. Heb je ook een brief gekregen hierover, neem dan contact op met Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 2 13

ONDERNEMERSNIEUWS Aanvullingen op EU Richtlijn Pleziervaartuigen Er komen mogelijk drie aanvullingen in de volgende versie van de EU Richtlijn Pleziervaartuigen. De EU heeft opdracht gegeven om een studie hiernaar uit te voeren. De enquête over de mogelijke effecten van deze aanvullingen maakt een rondje langs de belanghebbenden. Binnen ICOMIA begeleidt de Technische Commissie, waarin HISWA-RECRON zitting heeft, deze enquête. De eventuele aanvullingen gaan over brandstofdampemissies uit brandstofsystemen, uitlaatgasemissies en ontwerpcategorieën. De nieuwe EU Richtlijn Pleziervaartuigen wordt in 2027 verwacht. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Nieuwe stagiair bij HISWA-RECRON Nick van den Berg is de nieuwe stagiair bij HISWA-RECRON. Hij studeert Bedrijfskunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Nick zit in de laatste fase van zijn studie en doet zijn afstudeeronderzoek bij HISWA-RECRON. “Ik ga onderzoeken wat de stand van zaken is op het gebied van duurzaamheid binnen de sector. Vervolgens ga ik analyseren waar, voor zowel ondernemer als de branchevereniging, kansen liggen om op in te spelen. Op basis hiervan ga ik HISWA-RECRON adviseren op welke manier zij kunnen bijdragen aan verduurzaming van de sector”, aldus Nick. ‘Boats for sale’ op hiswa.nl De content in de botenbank op www.hiswa.nl is vertaald in het Engels. Het aanbod van nieuwe en gebruikte boten is nu in het Engels beschikbaar. Zo worden buitenlandse bezoekers beter gefaciliteerd. Dat betekent natuurlijk wel dat je als bedrijf ook Engelse teksten moet invoeren bij de booteigenschappen. Leden van HISWA-RECRON kunnen dit doen via mijnhiswarecron.nl. Wil je je vindbaarheid nog verder optimaliseren, zorg er dan voor dat je bedrijfsprofiel in het Engels wordt weergegeven en maak hierbinnen ook Engelse zoekwoorden aan. Als de SEO-indicator op groen staat, zit je goed. Kom je er niet uit, neem dan even contact op met afdeling communicatie: communicatie@hiswarecron.nl. Meer informatie: www.hiswa.nl/en. 14 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Aanpassing nomenclatuur De goederennaamlijst internationale handel bevat een standaard indeling van alle goederen. Deze lijsten zijn door Eurostat benoemd in de zogenoemde Gecombineerde Nomenclatuur (GN). Op basis van deze nomenclatuur wordt de internationale goederenstroom in kaart gebracht. Internationale koepel van watersportbrancheorganisaties ICOMIA haalt daar de in- en exportcijfers uit voor het jaarlijkse statistiekboek. HISWA-RECRON maakte zich via ICOMIA zich sterk om pleziervaartuigen boven de 24 meter een eigen nummer toe te kennen. Tezamen met het voorstel om de lengte-indeling van zeilboten en motorboten gelijk te trekken en om waterscooters een eigen nummer te geven, verzocht de EU aan ICOMIA deze aanpassing te onderbouwen en te onderschrijven. Als de aanvraag wordt geaccepteerd, duurt de bureaucratie rond deze aanpassing circa zes jaar. Onderzoek: toerisme en recreatie bepalen Bruto Nationaal Geluk Hoe diepgeworteld is de gastvrijheidssector in de samenleving? Hoe zou de maatschappij eruit zien zonder dat mensen kunnen ontspannen, recreëren, uit eten gaan, kamperen, sporten, elkaar ontmoeten, cultuur snuiven, reizen in binnen- en buitenland, congresseren en evenementen bijwonen? Gastvrij Nederland (waar HISWA-RECRON onderdeel van uitmaakt) en CELTH gaven antwoord op die vraag gegeven in het onderzoek: de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie. Voor het eerst is hierbij in beeld gebracht hoe groot de waarde van de gastvrijheidssector is voor de Nederlandse economie en vooral voor de hele maatschappij. De ondernemers uit de brede gastvrijheidssector zijn verantwoordelijk voor 91,2 miljard aan omzet en ruim 800.000 banen. Wereldwijd werkt zelfs 1 op de 10 mensen in de sector. Het belang van toerisme en recreatie is echter veel breder. Zo vergroot het de kwaliteit van leven, maakt het mensen gezonder en gelukkiger en verbindt het groepen mensen. De sector draagt bij aan het succes van andere sectoren (inkomen en werkgelegenheid toeleveranciers) en aan het vestigingsklimaat. Ondernemers scheppen banen in streken waar (van oudsher) minder werk is en de aanwezigheid van (zakelijke) toeristen en recreanten is essentieel voor winkels en voor openbare voorzieningen. De overheid heeft hierin een belangrijke taak te vervullen. Deze taak kan beter worden ingevuld, zo wordt onomstotelijk duidelijk uit het onderzoek. De maatregelen als gevolg van de coronapandemie laten heel nadrukkelijk zien welke effecten het vrijwel geheel sluiten van de sector heeft op een maatschappij. Kees van Wijk, voorzitter Gastvrij Nederland: “Dat de gastvrijheidssector bijna 4,5% bijdraagt aan ons Bruto Binnenlands Product wisten we al, maar de bijdrage aan ons Bruto Nationaal Geluk is minstens zo belangrijk en zo mogelijk nog groter.” Het onderzoeksrapport vind je op www.hiswarecron.nl/actueel/ nieuws. HISWA MAGAZINE 2 15

ONDERNEMERSNIEUWS Meer subsidie voor leerbedrijven Het ministerie van Onderwijs heeft per studiejaar 10,6 miljoen uitgetrokken voor verhoging van de Subsidieregeling Praktijkleren. Dit geld is bedoeld om werkgevers in sectoren die zwaar zijn getroffen door de coronamaatregelen te stimuleren BBL-plekken aan te blijven bieden. BBL staat voor Beroeps Begeleidende Leerweg: vier dagen werken in bedrijf en één dag per week naar school. Werkgevers in de watersportsector kunnen gebruik maken van deze hogere subsidie vanwege de volgende redenen: • De arbeidsmarktperspectieven voor mbo’ers zijn goed • De sector is conjunctuurgevoelig • De sector wordt voornamelijk privaat gefinancierd Deze werkgevers ontvangen dus extra subsidie voor het aanbieden van BBL-leerplekken boven op het bedrag aan subsidie waarvan zij op grond van de huidige regeling praktijkleren al aanspraak op kunnen maken. Voor de bepaling van de leerbedrijven die in aanmerking zullen komen voor deze extra subsidie hanteert de minister de codes van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) van het CBS. Wil je meer informatie over het worden van een leerbedrijf, neem dan contact op met Herbert van Oord: h.van.oord@hiswarecron.nl. Keuringsplicht voor hijskranen Heb je een hijskraan op de jachthaven of werf staan? Controleer dan of deze gekeurd is. Hiermee voorkom je onbedoelde ongelukken en letsel door het werken met de kraan. En voorkom je mogelijke boetes. Hijskranen zijn risicovolle arbeidsmiddelen en moeten daarom periodiek gekeurd worden. De keuringsplicht geldt ook voor hijskranen die op jachthavens en werven staan. Deze hijskranen blijken niet altijd gekeurd te zijn. Hijskranen zijn onderhevig aan slijtage en veroudering, met alle risico’s van dien. De Inspectie SZW stelde een document op met daarin de belangrijkste informatie en keuringseisen. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/kennisbank. 16 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Subsidieregeling Emissieloze Bedrijfsauto’s (SEBA) Wil je als ondernemer een nieuwe, volledig emissieloze bedrijfsauto kopen? Dan kom je in aanmerking voor de Subsidieregeling Emissieloze Bedrijfsauto’s (SEBA). De subsidieregeling loopt van 15 maart 2021 tot en met 31 december 2025. Het subsidiebudget van de regeling heeft ieder jaar een maximum. Je ontvangt 10% van de netto catalogusprijs (voertuigcategorie N1) of 10% van de verkoopprijs zonder btw (voertuigcategorie N2). Het subsidiebedrag bedraagt maximaal 5.000 euro voor iedere bedrijfsauto. Meer informatie: www.rvo.nl/ subsidie-en-financieringswijzer/seba. Paul de Groot nieuwe manager waterrecreatie Paul de Groot (45) is bij HISWA-RECRON gestart als Manager Waterrecreatie. Hij wordt primair verantwoordelijk voor de sector jachthavens, verhuur pleziervaartuigen en zeil- en vaarscholen. Paul is opgegroeid op een jachthaven en studeerde Hotel Management aan Stenden Hogeschool. Paul heeft aansluitend jarenlang in de watersportsector gewerkt als projectmanager, accountmanager, salesmanager en makelaar. Onder andere bij Het Wakend Oog, Datema, Secumar en Kubus Sports. Daarnaast is hij actief bij het Watersportverbond en de Koninklijke Watersport Vereeniging Loosdrecht op het gebied van wedstrijdzeilen, opleidingen en trainingen. Paul volgt Stijn Boode op, die nu regiomanager Gelderland en Utrecht is. Hij is bereikbaar via p.degroot@hiswarecron.nl en 033 303 97 32. Plaats je vacature op hiswa.nl Ben je voor het nieuwe seizoen op zoek naar personeel? Als HISWA Erkend Bedrijf heb je de mogelijkheid om je vacatures te plaatsen op hiswa.nl. De vacaturebank is met uitstek de plek om nieuw personeel te vinden voor de watersportsector. Je hebt de mogelijkheid om deze vacatures zelf te plaatsen via www.mijnhiswarecron.nl. Ben je ingelogd? Dan kun je ook direct je bedrijfsprofiel controleren. Zo word je nog beter gevonden. HISWA MAGAZINE 2 17

Nederland herontdekt Instagrammable, veilig en verrassend Op het water was het druk afgelopen zomer. De meren, plassen, kanalen en rivieren waren een aangename plek om te recreëren voor heel veel binnenlandse toeristen. En niet alleen daar waren meer mensen. Al varend, suppend, wandelend en fietsend ontdekten Nederlanders hun eigen land. Tekst: Dominique van Dam De coronapandemie versterkte een trend die al aan de gang was: een toename van binnenlandse vakanties met focus op gemak, veiligheid, meer aandacht voor duurzaamheid, een kleinere ecologische voetafdruk en meer ‘wanderlust’. Nederland blijkt voor velen een ideale vakantiebestemming. In totaal ontving de recreatieve sector in 2020 19 miljoen mensen uit eigen land. Dat is nog steeds een kwart minder dan in 2019. Toch was het na juni alle zeilen bij voor de gastvrijheidondernemer. De toerist had daarbij alle ruimte – volgens het NBTC bezochten in 2020 65% minder internationale bezoekers Nederland. 18 De trend van binnenlands vakantievieren zet zich dit jaar voort: bijna 45 procent is positiever gaan denken over een vakantie in eigen land en overweegt ook in 2021 hier op vakantie te gaan, toont onderzoek van het NBTC aan. Mensen zijn op zoek naar een van de vele onontdekte plekken die Nederland nog voor ze in petto heeft. En toeristen helpen elkaar daar graag een handje bij: ons land blijkt bij uitstek geschikt voor instagrammable content en met hashtags tippen we elkaar de mooiste plekjes, op en naast het water. In cijfers gemeten is de watersport relatief minder geraakt door corona dan andere takken in de sector. Alhoewel de voorzieningen in de havens wel dicht waren in het voorjaar, was de verhuur in de zomer hoog en werden er meer boten verkocht. Sloepen waren niet aan te slepen, net als boten die zich goed lenen voor een dagje of weekje op het water. In juni 2020 lag het totaal aantal toeristen weer op 80% van wat het een jaar eerder was: 1,9 miljoen mensen gingen op binnenlandse vakantie. Toch was er nog 20 tot 25% omzetverlies gemiddeld voor de HISWA-RECRON-ondernemer. De chartervaart werd heel hard geraakt met 79% omzetdaling. Uiteindelijk was het totaalverlies in de watersport 79 miljoen. Bruto Nationaal Geluk Met een bijdrage van 4,5% aan het bruto binnenlands product (een omzet van 91,2 miljard en meer dan 800 duizend banen) HISWA MAGAZINE 2 is de toerisme- en recreatiesector belangrijk voor Nederland. En dat is niet het hele verhaal. Uit onderzoek van Gastvrij Nederland en CELTH blijkt dat toerisme en recreatie belangrijk zijn in nog heel veel andere opzichten. Het verhoogt de kwaliteit van leven, maakt mensen gezonder en gelukkiger en er ontstaat meer verbinding. Daarmee is de bijdrage aan Bruto Nationaal Geluk minstens zo belangrijk. Deze waarde van de gastvrijheidssector stond centraal in het rapport ‘Maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie’ dat verscheen in maart 2021 op basis van dat onderzoek. Jeroen Klijs, professor Social Impacts of Tourism aan de Breda University of Applied Sciences (BUas) en verbonden aan CELTH legt uit: ‘Uit dit onderzoek, dat we al startten voor corona, blijkt dat de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie groot is. De pandemie liet zien wat de sector echt bijdraagt, er werd namelijk zichtbaar wat we zo missen. Toerisme werd lang gezien als negatief, met veel aandacht voor overtoerisme, maar nu is er hernieuwde waardering. Het brengt levendigheid, inkomsten en reuring. Ook zijn de deelnemer en de waarnemer op locatie toleranter naar elkaar geworden.’ Nederland herontdekt Klijs gaat verder: ‘Het verlangen om weer op vakantie te gaan is groot en daarbij hebben we ervaren dat Nederland heel aantrekkelijk is.’ Hij pleit dan ook met zijn mede-onderzoekers voor het toekomstbestendig ontwikkelen van bestemming Nederland. Bezoek moet bijdragen aan de welvaart en het welzijn van alle Nederlanders. ‘Zoveel mogelijk regio’s moeten van het groeiend toerisme profiteren. Het onderzoek toonde aan dat de waarde voor het Bruto Nationaal Geluk groot is, maar ook dat de sector hulp en randvoorwaarden nodig heeft om die maatschappelijke waarde te behouden.’ Droogvallen op het Wad is een oer-Hollandse ervaring. HISWA-RECRON wil minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie In een manifest van vijf punten geeft HISWA-RECRON een overzicht van het belang van watersport en vrije tijd. Een van de belangrijkste punten in het manifest is het pleidooi voor een minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie. Zo moeten watersport, recreatie en gastvrijheid veel hoger op de politieke agenda komen. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON: “Op rijksniveau is er te weinig capaciteit beschikbaar voor toeristisch-recreatief beleid. De sector is versnipperd en heeft meer inzet en regie nodig. De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt dat het voor ons welzijn belangrijk is om mogelijkheden te hebben om veilig en dichtbij buiten te zijn.” HISWA MAGAZINE 2 Naast de oproep voor een Minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie worden in het manifest concrete plannen gepresenteerd om natuurinclusief ondernemen te stimuleren, de vitale watersport en recreatiesector te behouden, passende regelgeving voor de groei van werkgelegenheid vorm te geven en investeringsprogramma’s voor duurzame en innovatieve bedrijven op te zetten. Lees het hele manifest op www.hiswarecron.nl/manifest. 19

Lokaal, duurzaam en creatief De invloed van de gastvrijheidsondernemer, of dit nu op land op water is, op het eigen succes is in de komende jaren groot. Daarin zijn samen optrekken, lokaal ondernemen, samen kennis generen en de sociale impact vergroten belangrijk. Klijs: ‘We zorgen samen voor een leuke tijd voor toeristen, maar het is daarbij ook belangrijk dat dit leuk, fijn en goed is voor de bewoners van de regio.’ Dat onderschrijft ook Kees van der Most van Trends & Tourism. Als onderzoeker en trendwatcher ziet hij verschillende ontwikkelingen, die hij in zijn Toekomstvisie 2030 uiteenzet. ‘Ten eerste gaan binnenlandse vakanties het goed doen’, zegt hij. ‘Dat is niet alleen door corona, dat komt ook door trends die daarvoor ook al zichtbaar waren. Zo groeit bijvoorbeeld het aandeel korte vakanties in de markt en die worden veelal dichter bij huis doorgebracht. Daarnaast zijn er meer en meer 65-plussers, we Instagrammable De opvallendste campagnebijdragen waren veelal user generated: de consument klom in de pen en maakte de mooiste foto’s van de meest verrassende plekken in Nederland. Tijdlijnen op sociale media vulden zich met hashtags als #hiermoetjezijn, #wadbenjemooi en natuurlijk #welkomophetwater. Ook bijvoorbeeld Dorien Broekhof ging via socials op zoek naar haar vakantiebestemming. ‘Ik wilde niet naar de grote massa, en niet vliegen. Uiteindelijk vond ik mijn vakantie via #bijzonderplekje en #hiermoetjezijn.’ Met haar gezin, woonachtig in Leiden, trok ze naar Ouddorp, vlakbij de Brouwersdam en daarna naar Drenthe voor het contrast. ‘We kwamen op verrassende locaties, met openluchtzwembaden midden in het bos, op basis van tips van anderen, influencers en blogs.’ Ook dit jaar gaan die campagnes door en ontstaan er nieuwe. Zo gaan influencers 20 HISWA MAGAZINE 2 Bas Smit en Nicolette van Dam op pad. Via #nederlandheeftalles is alles te volgen. Ook maken zij een vakantieboek met tips in alle twaalf provincies. Iedereen kan meedoen – door zelf de mooiste plekjes te delen op Instagram #nederlandheeftalles of je idee in te sturen via www.nederlandheeftalles.nl. hebben een grotere kans op mooi zomerweer en duurzaamheid wint aan belang. Lokaal ondernemen is hierbij steeds belangrijker.’ Er is een positiever beeld van op vakantie gaan in Nederland. Het is niet meer de ‘poor men’s holiday’. Ondernemers spelen in op al deze trends, ziet Van der Most: ‘We zien nieuwe verblijfsconcepten als tiny houses, strandhuisjes en pop-upcampings. Er liggen enorm veel kansen voor verblijf buiten de schoolvakanties om. De oudere doelgroep wil graag verblijven in hoogwaardige bungalows en willen activiteiten als wandelen en fietsen. Buiten is de nieuwe norm, het is gezond én leuk. Mensen hebben een positiever beeld van op vakantie gaan in Nederland. Het is niet meer de ‘poor men’s holiday’ die het eerst was.’ Geijsman Watersport aan het Brielse Meer in Zeeland verwacht een goed seizoen. Sense of place Lokaal ondernemerschap is ook een trend die nu goed tot ontwikkeling kan komen. ‘De recreatieondernemer kan de gasten goed informeren, mensen komen om de omgeving te ontdekken. Samenwerkingsverbanden en een sense of place zijn hierin heel belangrijk’, zegt Van der Most. ‘Duurzaamheid is hierbij ook belangrijk, de ondernemers kunnen samen laten zien wat ze hieraan doen in de regio. Je moet dat duidelijk maken. Met lokale afnemers, minder impact op milieu en klimaat en goede marketing hieromheen, krijg je een positieve uitwerking op het klantenbestand.’ Klijs zegt daarbij: ‘Niet alleen de toerist van buiten staat centraal, ook de inwoner. De lokale cultuur is zo in beeld en dat bepaalt ook hoe je tegen toeristen aankijkt als lokale bewoner. Verder toonde het afgelopen jaar aan dat veel ondernemers, ook onder extreme omstandigheden, creatief zijn. In concept, financieel én in bedrijfsvoering. Dat is van groot belang voor de toekomst.’ Creatief inspelen op de omstandigheden Rosalie en Martijn Fakkeldij van Jachthaven Pieter Bouwe pakten vorig seizoen die noodzaak voor creatief ondernemen direct op: ‘Alles in de regio Súdwest-Fryslân was volgeboekt. We legden een platbodem in een stukje privé-haven. Zo ontstond HISWA MAGAZINE 2 er een heerlijke, fijne vakantieplek aan het water van alle gemakken voorzien. Het zijn geen watersporters, maar wel watersportliefhebbers die zo vakantie vieren. Ze genieten van het bootleven.’ Het was booming business. Maar nieuwe watersporters zijn gebaat bij een korte vaarcursus of leren manoeuvreren. Ook aan de andere kant van het land, in Zeeland, was het even schakelen in het voorjaar van 2020. De havenfaciliteiten en de sluisjes gingen dicht, wat zorgde voor een moeizame start van het seizoen. ‘Maar’, zegt André van Harmelen van full service watersportbedrijf Geijsman Watersport op Voorne-Putten, ‘het kwam allemaal goed! Mensen gingen massaal bootje varen. Het was booming business, een druk seizoen.’ Een aandachtspunt en extra belangrijke service voor komend seizoen ziet Van Harmelen ook: ‘Het vaargedrag van de nieuwe watersporters is niet altijd even veilig. Ondernemers kunnen helpen met voorlichting geven aan deze mensen, ze instrueren met een korte vaarcursus of leren manoeuvreren.’ Die nieuwe watersporter is voor Jachthaven Pieter Bouwe een reden geweest tot technologische vernieuwing. De valkverhuur is nu volledig contact21

De platbodem Rosalie lag in de zomer van 2020 aan de wal. Ze diende als vakantiehuis aan het water, een succes. loos, een verandering die echt ingegeven is door corona. ‘Daardoor’, zegt Rosalie, ‘zijn we flexibeler in huurtijden en het werkt: het is win-win als iedereen zich netjes gedraagt. We hebben er ook zeker nieuwe klanten door mogen verwelkomen: dagjesmensen uit Amsterdam bijvoorbeeld, die makkelijk online een bootje huren, maar dat niet willen van 9 tot 5. Ze willen de avond meepakken, dat gaat nu prima.’ Het seizoen verlengt. Mensen komen steeds eerder naar de boot. Over het komende jaar is Van Harmelen positief: ‘De angst voor beperkingen voor dit voorjaar is er zeker weer, maar het overleg met de overheden is ook een stuk beter gestructureerd. De verrassingen zijn wel uit de lucht en er liggen scenario’s klaar voor komend seizoen.’ Een seizoen dat overigens al begonnen lijkt: ‘Mensen komen steeds eerder naar de boot, en nu er geen beurs is als startschot, komen ze al in februari’, zo constateert Van Harmelen. ‘Het seizoen verlengt zo ook nog eens, 22 HISWA MAGAZINE 2 zeker omdat voor een bepaalde doelgroep varen bijzaak is. Vroeger was de haven het startpunt, nu liggen sommige boten stationair, de kids spelen op het gras, en zijn de voorzieningen aan de wal heel belangrijk. Eigenlijk hebben we niet veel problemen, de aantrekkingskracht is groot en we hebben veel werk, zowel in de winter als in de zomer.’ Wat gebeurt in jouw regio? In elke regio zijn veel organisaties en samenwerkingsverbanden op het gebied van toerisme, recreatie en watersport. Per regio lichten we er enkele uit. Regio Zuid TOZ Belangenclub voor heel Zeeland waar bijvoorbeeld ook Koninklijke Horeca Nederland, de dagattracties, Kenniscentrum Zeeland en de Zeeuwse ontwikkelingsmaatschappij bij zijn aangesloten. www.campuszeeland.nl TOP Voorne Putten Actieve club op het gebied van belangenbehartiging. Leden trekken samen op bij het wakker schudden van de politiek. Recent voor de ontwikkeling van een Nationaal Park. www.topvoorne.nl Netwerkplatform De Biesbosch Voor het Nationaal Park De Biesbosch willen HISWA-RECRON, ondernemers en watersportverenigingen een netwerkplatform opzetten om de vele waterrecreatiemogelijkheden in dit uniek vaargebied te borgen. Dit initiatief is net gestart. Regio Midden Gastvrije Randmeren De coöperatie zorgt namens de 16 gemeenten rond de Randmeren voor het beheer en onderhoud van de recreatieve functies van de meren. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar vaarwater, fietsverbindingen en recreatie bij aanlegplaatsen en eilanden. www.gastvrijerandmeren.nl Stichting Maaien Waterplanten Deze stichting regelt het maaien van de waterplanten op de randmeren. Maaien is nodig omdat waterplanten voor veel overlast zorgen voor watersporters en recreanten. De stichting voert het maaien uit in opdracht van de Gastvrije Randmeren. Regio Noord Stichting Merk Fryslân Merk Fryslân is de marketingorganisatie voor de Provincie Fryslân. Deze stichting werkt aan de marketing en promotie voor Friesland en de Waddeneilanden met de focus op toerisme. HISWA-RECRON heeft een plek in de Raad van Advies van deze stichting. www.friesland.nl/nl/merkfryslan Gastvrij Overijssel Netwerkorganisatie voor de vrijetijdssector in Overijssel. Er worden onder andere innovatieprogramma’s voor toeristiche ondernemers ontwikkeld. HISWA-RECRON levert de voorzitter voor deze organisatie. www.gastvrijoverijssel.nl HISWA MAGAZINE 2 23

Jachthavens aan zet Coronaschippers vasthouden met vakantiegevoel Watersporters tegen wil en dank of een nieuwe generatie die op haar beurt de schoonheid van Nederland vanaf het water ontdekt? Ondernemers in de jachthavens hopen dat de nieuwe aanwas van watersporters actief blijft. Als jachthavens een geweldige ervaring weten te bieden, zullen meer mensen de zomer in eigen land doorbrengen op het water. Tekst: Hans Buitelaar De reisbeperkingen tijdens de coronacrisis hadden een gunstig effect op de watersport in eigen land. Onderzoekers bevestigen de groei, maar waarschuwen ook dat een deel van de nieuwe watersporters weer naar het buitenland zal reizen als de beperkingen zijn opgeheven. Bezetting Op Marina Volendam wijst Rik van As naar de steigers rondom het kantoor van de havenmeester. “Vooral de vraag naar ligplaatsen voor kleinere jachten is toegenomen,” merkte hij in 2020. “De steiger met boxen voor boten tot 8 meter lang is nagenoeg vol, er zijn nog een paar seizoensplekken voor het komend seizoen beschikbaar. De steigers voor jachten tussen de 8 en 10 meter, van 10 tot 12, van 12 tot 13 meter zijn allemaal goed bezet. En opvallend genoeg zijn ook de boxen voor de grotere jachten van 20 tot 22 meter lang vrijwel allemaal voor het seizoen verhuurd. Nu de 24 eigenaren niet meer naar hun boot in de Oostzee of de Middellandse Zee kunnen reizen, halen ze de boot hier heen. Alleen in de maat tussen de 13 en 16 meter hebben we nog plekken vrij.” Het beeld komt overeen met wat veel havens in Nederland in het jaar van de pandemie zagen. “De bezettingsgraad is gestegen van 72 procent naar 83 procent,” becijfert Van As. Vooral de vraag naar ligplaatsen voor kleinere jachten nam toe. Vakantie op de boot: supermarkt, café en speeltuin dichtbij. HISWA MAGAZINE 2 Ontsnappen Het marktonderzoek ‘Jachthavens in Nederland’ dat Eduard Paulusma, student aan de Hanzehogeschool Groningen, deed in opdracht van Muller Makelaardij uit Sneek (TOP Supplier van HISWA-RECRON), focust meer op de langere termijn. Het onderzoek is dan ook in april 2020 afgerond, toen van de opleving nog niets merkbaar was. Vergrijzing, afnemend botenbezit en een verandering in het gebruik van jachthavens zijn de belangrijkste conclusies. Een concrete aanbeveling is om meer diensten aan te bieden op havens, omdat ligplaatshouders die minder zien als een parkeerplaats voor hun boot, maar meer als een plek om op de boot te verblijven en te recreëren. Met de kennis van dat onderzoek en de ervaring van het coronajaar op zak, zegt makelaar Bernd Kamp: “Watersport heeft ongewild een impuls gekregen. Een heleboel mensen ontdekten de watersport en zien nu hoe mooi Nederland is vanaf het water. Hopelijk is een flink deel ervan blijvend. Ik vraag me af of het massatoerisme zoals we dat de laatste jaren voor corona zagen, weer helemaal terug komt.” De verschuiving van bezit naar gebruik – dus verhuur – zet door. De sloepverhuur kende een zeer goed jaar en ook de verhuur van grotere jachten waar tien mensen op kunnen meevaren, blijkt op te leven. “De komst van een vaccinatiebewijs of coronapaspoort zal dit in het komende seizoen nog makkelijker maken,” voorziet Kamp. “Maar ook zonder dat: mensen zien een boot als een ideale manier om aan de beperkingen te ontsnappen. Je bent in ieder geval buiten.” Mensen zien een boot als een ideale manier om aan de beperkingen te ontsnappen. Gastheer Als leverancier van havenmanagementsoftware heeft Volker Meuzelaar van i-Marina zicht op de bewegingen van watersporters. Passantenovernachtingen worden in zijn programma geregistreerd. “Al jaren zien we een afname van het aantal passanten in jachthavens. De laatste jaren stabiliseerde dat langzaam. Tot 2020. Dit was een raar jaar.” In het zuiden van Nederland kwam het seizoen pas laat op gang door langere duur van de beperkingen die de veiligheidsregio daar oplegde. In het noorden gebeurde er tot 1 april niets, maar daarna werd het jaar voor de havens beter dan de voorgaande. Duitse watersporters kwamen als voorheen. De waddenhavens hadden het druk: die zijn goed ingericht op vakantievierende passanten. Alleen voor jachthavens in grotere steden was het een minder jaar: in steden was niets te beleven. Wat over de hele linie groeit is de vraag naar vaste ligplaatsen. “Voorheen had alleen een enkele verenigingshaven een wachtlijst, nu zijn die er ook voor commerciële jachthavens,” merkt Meuzelaar. “Rond de plassen is geen plek voor een sloep meer te vinden. Nu mensen op de boot hun ‘grote’ vakantie vieren is het verblijf op de jachthaven belangrijker. Waar veel voorzieningen zijn en de havenmeester zich als een echte gastheer opstelt, blijven mensen graag.” Nu mensen op de boot vakantie vieren, is een jachthaven met veel voorzieningen belangrijk. Verblijf Vorig jaar werden er meer boten verkocht en werd er meer gevaren. HISWA MAGAZINE 2 Ook Marina Port Zélande ziet nieuwe vaste ligplaatshouders. “De bezettingsgraad stijgt,”bevestigt havenmeester Peter de Regt. “En we hebben een nieuwe categorie ligplaatsen: die voor grote kajuitcatamarans. Langzaam 25

Gezelligheid op de kade naast de steigers van Marina Port Zélande. krijgt dit segment voet aan de grond in Nederland. We hebben er nu drie en ik ben van plan meer van die plekken te maken.” Het verblijfskarakter van de haven krijgt verder gestalte in een uitstap naar kampeerauto’s. “We leggen een camperterrein aan. Daar is op de Brouwersdam behoefte aan hebben we gemerkt.” Blijvers “Niet alleen het bootbezit is toegenomen in 2020, er is ook meer gevaren met plezierboten,” vat Reinier Steensma de bevindingen samen van zijn rapport ‘Update watersport in 2030, 2040, 2050 inclusief gevolgen corona’. Zijn bureau Waterrecreatieadvies deed onderzoek in opdracht van Rijkswaterstaat. “Het aantal sluispassages met jachten steeg in het seizoen van 2020. Er wordt dus meer gevaren. Daarnaast zie je dat er meer boten worden verkocht, vooral gebruikte jachten. De makelaars hadden een goed jaar. Opvallend is dat er ook veel boten werden verkocht die voorheen moeilijk verkoopbaar waren. Nieuwgebouwde sloepen waren in de loop van het seizoen niet meer 26 leverbaar. Uitverkocht. Oudere jachten werden weer opgeknapt voor vakanties aan boord. Jachtservicebedrijven hadden het druk – net als de verhuurbedrijven. En zelfs de watersportwinkels profiteren: nieuwe watersporters komen er in één keer een hele outfit aanschaffen. Voor het komend jaar zijn er mooie kansen voor productuitbreiding. Zeilscholen kunnen cursussen voor volwassenen aanbieden, vaarbewijscursussen zijn weer gewild en havens kunnen voor tochtenvaarders in open boten meer overnachtingen aanbieden – in houseboats bijvoorbeeld.” Er zijn mooie kansen voor productuitbreiding. Denk aan zeilcursussen voor volwassenen, vaarbewijscursussen en overnachtingsmogelijkheden voor tochtenvaarders in open boten. Jonger Maar blijven de nieuwe watersporters als op een gegeven moment reizen weer mogelijk en veilig is? “Wisten we het maar,” lacht Rob Vrolijks van gelijknamig projectbureau. “Het aantal nieuw verkochte jachten vorig jaar was groter dan anders en ook de tweedehands markt kwam goed op gang, maar de aantallen zijn niet zo groot dat we spreken van een game changer in de watersport. Er is niet zoveel cijfermateriaal uit de sector, maar uit het polissenoverzicht van een grote verzekeraar in de watersport blijkt: er zijn in 2020 evenveel boten verzekerd als in 2019. Wel zien we een heel hoopgevende ontwikkeling: de gemiddelde leeftijd van de verzekerden is lager geworden. Eindelijk een wending in de vergrijzing. De mensen die vorig jaar erbij kwamen op het water, zijn grofweg in drie groepen in te delen. Er zijn jonge gezinnen die de boot die al jaren in de familie is, herontdekken als mooi vakantievehikel. Daarnaast zijn er kopers – vaak twintigers en dertigers – die impulsief een ouder jacht aanschaffen. Wat we ook zien is een groep kopers die samen een oudere boot kopen en die samen opknappen die ze samen en per toerbeurt gaan gebruiken – meestal drie of vier jongere mannen. Vooral de eerste groep – die een al in goede staat verkerend familiejacht herontdekt – is een groep met potentiële blijvers. Van de groep die samen een boot koopt, blijft uiteindelijk misschien één van de kopers over als actieve watersporter. De impulskopers zitten als eersten straks weer in het vliegtuig. Toch heb ik het gevoel dat over de hele linie de coronacrisis de watersport helpt. Een deel van de nieuwe aanwas zal blijven. Die moeten we met goede diensten die aansluiten op gezinsvakanties, vasthouden.” HISWA MAGAZINE 2 DOUBLE COAT Beschermt en verfraait DOUBLE COAT is een hoogwaardige twee componenten polyester DD Lak, geschikt voor toepassingen waar hoge eisen gesteld worden aan krasvastheid, kleurechtheid en glansbehoud. Double Coat kenmerkt zich door zijn uitstekende vloei en de gemakkelijke verwerking met kwast, rol of spuit. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl.

Zeil- en vaarscholen in coronatijd ‘We moeten vooral kijken naar wat wél kan’ Steeds meer mensen ontdekken in eigen land de watersport. Dat is in coronatijd een lichtpuntje voor zeilscholen en andere vaaropleidingen. Om de coronacrisis zo goed mogelijk door te komen, zetten deze ondernemers ook in op andere activiteiten. Tekst: Lisette Vos Niet lang voor de coronacrisis kreeg zeilschool Pean in Friesland toestemming van de gemeente en financiering van de bank voor de bouw van twaalf waterlodges aan de Wijde Ee in Friesland. Vorig jaar draaide het watersportbedrijf proef met één vakantiewoning. De boekingen voor dit voorjaar lopen storm, terwijl de overige elf waterlodges nog niet klaar zijn. ‘Mensen kunnen alleen een impressie op de website zien. We verkopen een product dat er nog niet is, dat is bijzonder’, vertelt Rienk de Jonge van zeilschool Pean. Pean Buiten, zoals de nieuwe activiteit van de ondernemers van zeilschool Pean heet, is in deze tijd een schot in de roos. De Friese zeilschool mist een derde van de totale omzet, omdat de ondernemer door de coronaregels geen accommodaties aan groepen mag verhuren. Echter de verhuur van vakantiehuisjes aan bijvoorbeeld gezinnen levert wel inkomsten op. ‘Als we iets geleerd hebben van deze crisis is dat je als ondernemer verschillende activiteiten moet aanbieden. Als één activiteit minder loopt, kun je op een andere terugvallen.’ Rienk de Jonge, zeilschool Pean 28 HISWA MAGAZINE 2 Als we iets geleerd hebben, is dat we verschillende activiteiten moeten aanbieden. Alle zeilen bijzetten Zeilscholen moeten alle zeilen bijzetten om de coronacrisis zo goed mogelijk door te komen. Door versoepelingen na de lockdown en de protocollen van HISWA-RECRON, konden vorige zomer vooral zeilkampen voor kinderen doorgaan. Sterker nog: deze kampen waren vaak snel uitverkocht, omdat veel gezinnen in eigen land vakantie vierden. Maar zeilscholen missen nog steeds omzet, omdat zij geen groepsaccommodaties mogen verhuren aan scholen, groepen en verenigingen. Onduidelijk is wanneer dit weer wél mag. Paul de Groot, manager waterrecreatie bij HISWA-RECRON en opvolger van Stijn Boode, lobbyt achter de schermen voor de leden in de watersport. Vooral coronasneltesten moeten ondernemers weer perspectief geven. Instructeurs van zeilscholen en hun cursisten kunnen met een negatieve test en passende maatregelen met een gerust hart les geven én volgen. Als het voortgezet onderwijs weer les kan geven in de klas, roept HISWA-RECRON – net als vorig jaar – de scholen op om voor werkweken of introductiedagen weer bij een zeilschool te boeken. Volgens De Groot kunnen zeilscholen die activiteiten veilig organiseren. ‘We moeten vooral kijken naar wat wél weer kan,’ stelt hij. Gezamenlijke marketing Dat de meeste Nederlanders in eigen land vakantie vieren én velen de watersport ontdekken, biedt kansen voor zeilscholen. Op www.hiswa.nl kunnen consumenten een keuze maken uit een divers aanbod. Zeilscholen doen veel meer dan alleen zeilkampen voor de jeugd, stelt De Groot. ‘We doen gezamenlijk de marketing door een uitgebreid aanbod op één platform aan te bieden. Voor volwassenen is er ook volop keuze, van een opfriscursus tot een bedrijfsuitje op maat. En ervaren zeilers kunnen een opleiding volgen, als ze voor een ander vaargebied kiezen. Zeilen op de Loosdrechtse Plassen is een ander verhaal dan op de Waddenzee.’ Rob van Zanten, eigenaar van zeil- en watersportcentrum Nautiek in Amsterdam en voorzitter van de stuurgroep van de HISWA-campagne Welkom op het water, draaide vorig jaar een goede zomer. Alle zeillessen voor de jeugd waren volgeboekt. Hij omarmt de nieuwkomers op het water: de verkoop van boten zit in de lift en de belangstelling voor een veilige ligplaats in een jachthaven neemt toe. ‘Varen is leuk en veilig, ideaal in coronatijd. Maar ik vind het belangrijk dat nieuwkomers op les gaan, niet alleen de kinderen, zodat iedereen verantwoord het water op gaat.’ Digitaal watersportpaspoort De Commissie Watersport Opleidingen (CWO), waarvan Van Zanten bestuurslid is, houdt bij hoeveel watersporters vrijwillig een opleiding bij een CWO-erkende vaaropleiding hebben afgerond. Tot voor kort kregen ze - ieder op hun eigen niveau - een erkend CWO-diploma op papier, vorig jaar ruilde de CWO het papieren diploma in voor een digitaal watersportpaspoort (met CWO I, II en III). Door deze overgang zijn exacte cijfers niet te geven. Maar volgens Van Zanten behaalden vorig jaar meer HISWA MAGAZINE 2 De waterlodges van Pean Buiten in aanbouw. mensen een CWO-diploma (ten opzichte van 2019), vooral kinderen op een zeilschool. ‘Veel zeilscholen hebben geplust met deze cursussen.’ Het aantal zeillessen voor volwassenen bleef bij Nautiek beperkt. ‘Het was met de coronaregels ingewikkeld om aan boord les te geven, houd maar eens 1,5 meter afstand. We hebben geprobeerd om op afstand les te geven, met een bootje ernaast. Maar om alleen in de zeilboot te zitten, moet je enige zeilervaring hebben.’ Als straks alles weer open is, profiteren wij daar als aanbieder van vaarbewijscursussen ook van. Rob van Zanten, bestuurslid CWO 29

Veel zeilkampen voor kinderen konden vorig jaar wel doorgaan, zoals bij Nautiek in Amsterdam. Wachtlijst voor examen Arjen Bergijk, eigenaar van Vaarplezier, heeft niet direct geprofiteerd van nieuwkomers in de watersport. Bij Vaarplezier, die onder meer cursussen voor Vaarbewijs 1 en 2 geeft, liep het aantal aanmeldingen vorig jaar na het voorseizoen sterk terug. De wachttijd om bij het CBR examen te doen, liep door corona op tot vier maanden: cursisten haakten af. Daar moet volgens Bergijk snel een oplossing voor komen. ‘Elke schipper van een boot die langer dan 15 meter is en sneller gaat dan 20 kilometer per uur moet verplicht een vaarbewijs hebben. Sommige watersporters riskeren gewoon een boete. Zeggen ze tegen de rechter dat ze geen examen konden doen.’ Vaarplezier heeft naast consumenten ook (semi-)overheden, zoals gemeenten en waterschappen, als klant. De opleiding NauPro Vaarbewijs voor die specifieke doelgroep loopt wél goed. Daarnaast ontwikkelde Bergijk nieuwe cursussen, zoals rijden met een boottrailer en een introductie vaarregels aan boord. Eerder nam hij samen met WatersportTV informatieve video’s op en binnenkort start hij een podcast over ondernemen in de watersport. Hij kijkt met optimisme vooruit. ‘Het is evident dat meer mensen op het water zijn. Die moeten wij vasthouden. Als straks alles weer open is, profiteren wij daar ook van.’ De coronacrisis gaf zeilschool Pean een impuls met nieuwe activiteiten, van de verhuur van waterlodges tot digitale theorieles voor kinderen. Toch wil Rienk de Jonge zo snel mogelijk weer terug naar het ‘oude normaal’. ‘We zijn inventief en komen er samen doorheen. De saamhorigheid onder onze medewerkers en onze gasten is groot. Iedereen denkt steeds goed mee. Dat vind ik mooi. Maar de beperkingen zijn we liever kwijt dan rijk. We willen weer in alle vrijheid kunnen ondernemen.’ Vaarles bij Vaarplezier Arjen Bergijk, Vaarplezier 30 HISWA MAGAZINE 2 COLUMN ‘Pretsector is prietpraat’ Wereldwijd - en ook in Nederland - zijn de gastvrijheidseconomie en het toerisme de grootste slachtoffers van de Covid-pandemie. Landen die in hoge mate afhankelijk zijn van vakantiegangers gaan praktisch failliet. Deze landen krijgen via de EU fondsen en dus ook van Nederland extra sectorsteun om de werkgelegenheid in stand te houden. En hier in ons land? Hier zijn ambtenaren en politici die begrijpen hoe belangrijk de gastvrijheidseconomie, schaars. De steunmaatregelen zijn generiek en niet altijd passend of voldoende voor kapitaalintensieve seizoensbedrijven. We worden gezien als een pretsector met een baantje maar niet als een serieuze economie met echte beroepen. Daarom liet onze koepel Gastvrij Nederland door CELTH een onderzoek uitvoeren naar de toegevoegde waarde van toerisme en recreatie. Hoe zou ons land eruit zien zonder de sector? Ruim 90 miljard euro en 1 op de 13 banen zouden dan verdwijnen. Maar ook de positieve impact voor ons welzijn: geen voorzieningen meer voor recreatie, watersport, evenementen en uitgaansactiviteiten. Geen horeca, winkels, cultuur, routenetwerken en andere infrastructuur meer. Het wegvallen van bouw en levering van campers, caravans, chalets, pleziervaartuigen en toebehoren. En ga zo maar door. De afgelopen 13 maanden is de sector goed op de kaart gezet in Den Haag en de regio’s. We moeten zorgen dat we goed in beeld blijven. Bij het nieuwe kabinet maar ook voor de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart volgend jaar. Laten we samen als professionals in een pretsector zien dat wat we waard zijn. Wij helpen je daarmee! Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON Wijsheid komt met de jaren Al 45 jaar de specialist in de recreatie bedrijfsmakelaardij. Wij kijken nét even anders... www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 Bent u toe aan een nieuw perspectief? Neem contact met ons op en wij vertellen u hoe de aanpak van arbodienstverlening, duurzame inzetbaarheid en arbeidsmobiliteit ook kan!

Tech Talk Hoe duurzaam is de watersport? In een serie van drie artikelen onderzoeken we welke rol duurzaamheid speelt in de watersport en de jachtbouw, aan de hand van de verschillende productiestadia. In dit eerste deel behandelen we de eerste twee fasen: het ontwerp en de productie. Tekst: Michaël Steenhoff Bedrijven in watersport en recreatie bieden producten aan die worden gebruikt in een setting waarbij we van een veilige en schone omgeving afhankelijk zijn. Het milieu moet zo min mogelijk belast worden. Het is belangrijk om zowel in het maakproces als tijdens het gebruik en in de afdankfase de milieubelasting te minimaliseren. Consumenten zijn steeds bewuster van de milieu-impact van hun handelen. Ze verwachten daarom van bedrijven dat ze producten leveren die op een duurzame wijze tot stand zijn gekomen en worden verwerkt als de levensduur ten einde is. De watersport- en recreatiesector is daarmee sterk afhankelijk van een schoon milieu: zonder schoon milieu geen watersport en recreatie. Als we kijken naar de totstandkoming van een product zoals een boot, zijn zes stadia te onderscheiden: 1. Ontwerp 2. Productie 3. Gebruik 4. End of life/end of use 5. Hergebruik in onderdelen of hergebruik in het geheel (recycling/refit/refurbishment) 6. Vernietiging 32 Jachtbouw met geconserveerd hout (Foto Klaas Smit) In elk stadium zijn mogelijkheden om duurzaamheid te implementeren. Veel aandacht gaat uit naar de verwerking van afgedankte producten, zoals boten die niet meer gebruikt worden. Echter het gehele proces overziend start duurzaamheid natuurlijk bij het ontwerp. Als voorbeeld wordt hier een boot gebruikt, maar dit kan net zo goed een caravan, bungalow of toiletgebouw zijn. In de ontwerpfase van een boot is veel duurzaamheidswinst te behalen. HISWA MAGAZINE 2 1. Ontwerp In de ontwerpfase is het materiaal relevant. Hier is al veel winst te behalen. Hout beleeft bijvoorbeeld een revival omdat het een duurzame grondstof is die in principe onbeperkt beschikbaar is (mits herplanting plaatsvindt), CO2 opslaat en goede isolatiewaarden heeft. Metalen zoals staal en aluminium zijn goed herbruikbaar. Het hergebruik van kunststof composieten is lastiger maar daarover later meer. Bij het ontwerp van een product moet je ook kijken naar de wijze van construeren. Zijn onderdelen van het product in de gebruiksfase gemakkelijk te vervangen? Is het product in de afdankfase eenvoudig te demonteren? Kun je deze delen hergebruiken of liever nog upcyclen? Daarnaast is de wijze waarop het product gebruikt gaat worden ook belangrijk. De wijze van gebruiken en de effecten ervan, wordt voor een groot deel al door het ontwerp bepaald. Bijvoorbeeld het gebruik van energie. Een jacht kun je ontwerpen met een efficiënt onderwaterschip, waardoor de weerstand in het water zoveel mogelijk wordt beperkt. Dat heeft weer effect op de hoeveelheid energie die je moet toevoegen om een voorwaartse beweging te verkrijgen. Samenvattend, in hoeverre duurzaamheid bij het ontwerp van boten een bepalende factor hangt af van: • materiaalkeuze en de toepassing daarvan in verband met demontage in de toekomst • makkelijk te vervangen onderdelen • hergebruik/upcyclen • energieverbruik 2. Productie Na de ontwerpfase volgt de productiefase. We bekijken de productie van boten in kunststof composiet, metaal en hout. Naar schatting is in Nederland ongeveer 70% van het aantal aanwezige boten gemaakt van composiet materiaal. Internationaal is dat ongeveer 90%. De algemene claim is dat ongeveer 10 tot 20% van de milieu-impact van een boot gerelateerd is aan de productiefase. Fiber Reinforced Plastic (FRP) Voor het maken van de basismaterialen voor composiet (FRP) is veel energie nodig; een derde van de productiekosten zijn energie gerelateerd. (1) Om een boot van FRP te maken is een aantal stappen nodig. Stap 1 – Het maken van een plug. Deze plug wordt bijvoorbeeld van polystyreen gemaakt en afgewerkt met epoxy om de nodige ‘strakheid’ te verkrijgen. Stap 2 – Het maken van een mal. Van deze plug wordt vervolgens een mal gemaakt. Met 3D printen maak je meteen een eindproduct. HISWA MAGAZINE 2 33

Stap 3 – Het maken van het eindproduct. Van de mal, vaak van polyester, wordt een eindproduct ‘getrokken’. De plug kent vaak maar een eenmalig gebruik en wordt daarna weggegooid en uiteindelijk verbrand. De mal wordt wel vaker gebruikt, afhankelijk van de kwaliteit kan deze wel een aantal productiegangen mee. Als de mal ‘versleten’ is, komt die uiteindelijk ook in de shredder terecht. De uitdaging is hier te onderzoeken op welke manier het afval kan worden ingezet als nieuw basismateriaal. De uitstoot van Vluchtige Organische Stoffen (VOS) tijdens het produceren van een polyester romp is een ander aspect. De vaak gebruikte methode van constructie in een open mal met het handmatig aanbrengen van de hars levert het meeste uitstoot op van VOS, met name styreen. Door het toepassen van technieken zoals vacuuminjectie wordt én de kwaliteit van het product beter én de uitstoot van styreen tot een minimum beperkt. Een andere toegepaste techniek is RTM waarbij er een gesloten mal is waarin het product wordt geproduceerd. Vacuüminjectie wordt steeds vaker toegepast maar de ‘open mal’ bouwwijze heeft nog steeds de overhand. 3D printen is de toekomst voor duurzaam produceren. Bouwen zonder plug of zonder mal Er zijn veel initiatieven om het productieproces te verbeteren en de afvalstromen te beperken. Bijvoorbeeld door geen plug meer te gebruiken maar meteen een mal te maken waaruit het eindproduct gemaakt kan worden. Een volgende stap is ook de mal over te slaan en meteen een product te maken. Het printen in 3D kan hierbij een sleuteltechniek zijn. Er zijn al sloepen direct geprint maar voor grotere producten is een verdere doorontwikkeling nodig. Thermoharders en thermoplasten Thermoharders zoals polyester, vinylester en epoxy’s zijn materialen die tot nu toe lastig, zeker in een samengestelde (composiet)vorm, hergebruikt kunnen worden. Daartegenover staan thermoplasten. Dit zijn materialen die na verhitting weer hun oorspronkelijke eigenschappen aannemen en dus herbruikbaar zijn. Door de verbetering van de materiaaleigenschappen van thermoplasten, zijn deze nu ook beter bruikbaar voor het maken van grotere producten. Doordat het materiaal herbruikbaar is, hoeft er geen materiaal te worden weggegooid. Denk bijvoorbeeld ook aan afval wat ontstaat bij het nabewerken van mallen en pluggen; ook dat materiaal is herbruikbaar. De plug kan met behulp van printen tot stand komen. De grote vraag is: hoe ver staan we met de toepassing van thermoplasten als bouwmateriaal voor boten groter dan bijvoorbeeld 6 meter? Is dit materiaal sterk genoeg en heeft het voldoende duurzaamheid? Frezen van een plug. 34 HISWA MAGAZINE 2 Alternatieve vezels Glasvezel is nog steeds het meest gebruikt als basismateriaal voor het maken van composiet. Ongeveer 90% van het wereldwijde gebruik van vezel bestaat uit de toepassing van glasvezel. Als alternatief voor glasvezel is Filava ontwikkeld; een recyclebare vezel op basis van basalt wat in combinatie met een carbonvezel wordt toegepast. Met geclaimde goede materiaaleigenschappen, vergelijkbaar met die van een carbonvezel. Het Italiaanse Amer Yachts is op dit materiaal overgestapt. Op dit moment vaart er een 60 voets zeiljacht, gemaakt van Filava, de wereld rond. Biobased vezels en harsen Verder wordt er veel onderzoek gedaan naar de toepassing van natuurlijke vezels zoals vlas, hennep, kokos en jutevezel. In de jachtbouw is dit echter nog niet gangbaar vanwege hoge kosten en moeilijke verwerkbaarheid. Er wordt ook geëxperimenteerd met de toepassing van bio-based harsen, bijvoorbeeld gemaakt uit olie van soja of lijnzaad. De eigenschappen van deze harsen zijn echter minder goed dan die van bijvoorbeeld polyester. (2) Staal Staal is een niet-hernieuwbaar materiaal. Ondanks dat is het een materiaal dat ruim voorhanden is en volledig recyclebaar. Staal is sterk en taai maar heeft als nadeel het gewicht en corrosie. Wat betreft dit laatste vraagt staal om behandeling met coatings om corrosie te voorkomen, die op zich milieubelastend kunnen zijn. Aluminium Aluminium is net als staal niet hernieuwbaar en wordt gewonnen uit bauxiet erts wat veel energie vraagt. Voor de winning van 1 ton aluminium is 4 tot 5 ton bauxiet nodig, grote hoeveelheden water en tussen de 13 á 17.000 kWh aan energie. Als het eenmaal is geproduceerd is het goed recyclebaar. Circa 95% van het materiaal kan worden hergebruikt. Dit proces gebruikt 95% minder energie dan het productieproces. Het voordeel van aluminium is dat het taai en licht is. Hout Hout is in de basis een duurzaam, hernieuwbaar materiaal met gunstige materiaaleigenschappen voor wat betreft sterkte, gewicht en isolatie. Het kan makkelijk worden verwerkt en geeft bij die verwerking beperkte gezondheidsrisico’s. Daarnaast is het een oneindig herwinbare grondstof die ook CO2 opslaat. Ook hout wordt vaak in een ‘composietvorm’ toegepast, zoals in plaatmateriaal, bestaande uit verschillende lagen hout die met elkaar zijn verlijmd. Verlijmd hout of hout wat is geconserveerd met bijvoorbeeld epoxy is veel lastiger te recyclen. Dit komt waarschijnlijk vaak in de verbrandingsoven terecht waarbij de opgeslagen CO2 weer vrijkomt. Hout als bouwmateriaal beleeft in de utiliteitsbouw een revival. In de jachtbouw wordt hout vooral gebruikt bij de vervaardiging van het interieur. Wel zijn er milieuvriendelijke houtveredelingstechnieken zoals behandeling met azijnzuur, waardoor het hout (Accoya) niet meer rot. Accoya wordt in de jachtbouw sporadisch toegepast. Meer informatie Wil je meer informatie of reageren op dit artikel? Stuur een mail naar Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Het volgende deel in deze serie verschijnt in het volgende nummer van HISWA Magazine. Hierin staan de gebruiksfase en ‘end of use’ fase van een boot centraal. Bronnen: 1) Composites Waste - Demonstration of a new composites waste recycling process and of the use of the recycled materials in various industries 2013 Composietbouw: het lossen van de mal . HISWA MAGAZINE 2 2) Publicaties Wageningen University 35

Vraag & Antwoord Wanneer is een overeenkomst rechtsgeldig? Is een handtekening altijd verplicht? Antwoord van HISWA-RECRON De meeste overeenkomsten zijn vormvrij. Dat wil zeggen dat er geen vormvoorschriften zijn en er zelf gekozen mag worden of de overeenkomst mondeling of schriftelijk wordt afgesloten. In dat geval is het eigenlijk heel eenvoudig. Je gaat terug naar de basis van het overeenkomstenrecht: aanbod en aanvaarding. Een overeenkomst ontstaat als de partijen met de inhoud akkoord zijn gegaan. Voor veel overeenkomsten (bijvoorbeeld bij de koop van een niet-kadastraal geregistreerde boot of de huur van een boot) bestaan geen vormvereisten. Er moet enkel wilsovereenstemming zijn en dat moet je in het geval van een geschil kunnen bewijzen. Dat kan bijvoorbeeld aan de hand van mailtjes die over en weer zijn geschreven zonder dat er ooit een handtekening is gezet. In veel gevallen speelt de handtekening dus geen rol, als maar blijkt dat er overeenstemming is en er een deal gesloten is. Bij het gebruik van algemene voorwaarden moet de gebruiker daarbij ook kunnen aantonen dat hij de algemene voorwaarden aan de andere partij heeft laten zien. Zorg ervoor dat je die dus altijd toont of stuurt. Wanneer moet er dan wel een handtekening gezet worden? Bij complexe, grote of risicovolle zaken is een ‘blauwe’ handtekening wel aan te raden om over en weer duidelijk te hebben wat de deal uiteindelijk is geworden. Of een elektronische handtekening ook rechtsgeldig is, hangt van een aantal dingen af. Een elektronische handtekening is bijvoorbeeld een handtekening op een gescand document, maar ook de ondertekening van een e-mail en een gekwalificeerde elektronische handtekening. Op grond van artikel 3:15a lid 1 van het Burgerlijk Wetboek heeft een elektronische handtekening dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschreven handtekening als de voor authentificatie gebruikte methode voldoende betrouwbaar is. Of daarvan sprake is, hangt af van het doel waarvoor de elektronisch gegevens gebruikt worden. Tussen partijen die regelmatig met elkaar zaken doen zou de ondertekening van een e-mail in samenhang met het daarvoor gebruikte e-mailadres al aan deze omschrijving voldoen. Echter, alleen de gekwalificeerde elektronische handtekening wordt verondersteld in álle gevallen voldoende betrouwbaar te zijn. Een bekend voorbeeld hiervan is de ondertekeningsmethode bij internetbankieren of bij de DigiD. De inhoud van een op een dergelijke wijze ‘ondertekend’ stuk kan als bewijs gelden. 36 HISWA MAGAZINE 2 Vraag van een HISWA-RECRON-lid ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten Benieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

Op stap met … Jeffrey Belt ‘Het beste van twee werelden combineren’ In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWARECRON. In de zesde aflevering: Jeffrey Belt, manager recreatie en projectleider van de HISWA-RECRON Business Club, die ook met de watersport in aanraking komt. Net als zijn collega’s werkt hij voor het grootste deel vanuit huis. Hoe zet hij zich in voor de leden? Tekst: Lisette Vos Geen werkdag is hetzelfde voor Jeffrey Belt. Vandaag schuift hij in de ochtend aan bij een online sessie om kennis uit te wisselen tussen collega’s, deze keer over de algemene voorwaarden voor leden. Aansluitend overlegt hij online met de regiomanagers en bereidt hij stukken over de buitensport voor de Algemene Ledenvergadering voor. Tussendoor belt hij met een ondernemer, stelt hij een contract op voor een kennispartner van de business club, neemt hij de planning voor nieuwe webinars door, en overlegt hij met 38 de stagiair over duurzaamheid. Als manager recreatie is Belt verantwoordelijk voor leden met campings en bungalowparken, groepsaccommodaties, buitensport en dagrecreatie. Maar bij gemengde bedrijven komt hij ook met de watersport in aanraking. Zo biedt Break Out Grunopark in de provincie Groningen activiteiten in de buitensport aan, waaronder waterskiën. Gasten van stadscamping Zeeburg aan het IJmeer in Amsterdam, waar Belt aan het einde van de dag een afspraak heeft, kunnen kano’s, kajaks en supboards huren. Van elkaar leren Volgens Belt, die vlak voor de fusie bij RECRON in dienst trad, werken alle collega’s van recreatie en watersport door de coronacrisis intensief samen, zo vertelt hij telefonisch vanuit huis. ‘We hebben bijvoorbeeld samen veel overlegd over de protocollen voor de anderhalvemetersamenleving, waarin we tot in detail vastleggen hoe onze ondernemers de verspreiding van het virus HISWA MAGAZINE 2 tegen kunnen gaan. Samen duiken we dan in de bedrijfsvoering van een camping of een jachthaven. Je doorloopt de route van de klant door het bedrijf. Daardoor leer je veel van elkaar.’ Verschillen zijn er, stelt Belt. ‘HISWA is een sterk merk dat zich vooral op de consument richt. Een HISWA Erkend Bedrijf heeft een goede naam. RECRON zet zich van oudsher meer in op de belangenbehartiging voor de leden. Bij HISWARECRON combineren we het beste van twee werelden.’ Doel is om de dienstverlening te verbeteren en een sterke lobby te voeren op landelijke dossiers. In deze nieuwe organisatie voelt Belt zich als een vis in het water. Net als zijn collega’s heeft hij een breed takenpakket en is er veel ruimte voor eigen initiatief. Hij heeft contact met de leden om te horen wat er speelt, vooral via de besturen van bedrijfsgroepen met betrokken ondernemers. Doel is om de dienstverlening te verbeteren en een sterke lobby te voeren op dossiers die landelijk spelen. Daarvoor werkt hij intern samen met de regiomanagers en de inhoudelijk specialisten. Corona speelt in zijn dagelijks werk nog steeds een grote rol. Kennispartners Dat geldt ook voor zijn rol als projectleider van de HISWA-RECRON Business Club. Deze bedrijven (Kennispartners en TOP Suppliers) hebben veel kennis in huis waar de leden van kunnen profiteren, onder meer in deze coronatijd. ‘We willen op tijd hulp aanbieden en voorkomen dat onze leden omvallen. Onze lobby naar de politiek gaat door: we willen zo snel mogelijk weer perspectief en de steun voor de bedrijven vanuit de overheid moet voldoende zijn. Maar in onze sectoren zijn schrijnende gevallen, vooral bij bedrijven die groepen ontvangen, zoals groepsaccommodaties en zeilscholen.’ De kennis van de businessclubpartners wordt breder ingezet, vertelt Belt. Bijvoorbeeld bij een steunplan van de provincie Overijssel voor bedrijven in recreatie en watersport waar HISWA-RECRON een stevige lobby voor voerde. Zij krijgen een voucher voor innovaties in hun onderneming. Belt: ‘Hoe kunnen ondernemers dat steuntje in de rug zo goed mogelijk inzetten? Daarover kunnen onze kennispartners goed advies geven. Hoe graag we zouden willen, we kunnen niet alle 2.500 leden zelf uitgebreid één op één advies geven. Daarvoor is onze capaciteit te klein.’ De ondernemer moet aan het stuur zitten, niet de gemeente. Eigenaar Toon Weijenborg van camping Zeeburg in gesprek met Jeffrey Belt HISWA MAGAZINE 2 Meerpalen voor gevelbedekking Al is het nog steeds alle hens aan dek om de gevolgen van de coronacrisis het hoofd te bieden, Belt steekt ook tijd in het dossier duurzaamheid, inclusief circulair ondernemen en de energietransitie. HISWA-RECRON stelde een werkgroep in om leden te helpen keuzes te maken. De stagiair brengt onder meer in kaart welke bedrijven voorop lopen. Camping Ons Buiten in Zeeland is een goed voorbeeld. ‘Het gaat vaak om praktische keuzes. Heb je bijvoorbeeld het grote receptiegebouw wel nodig? Als je het aantal vierkante meters terugbrengt, bespaar je energie. En denk in creatieve oplossingen. Zo heeft Ons Buiten planken van meerpalen van een jachthaven hergebruikt voor de gevelbekleding van het nieuwe gebouw.’ Daarnaast houdt Belt de wet- en regelgeving 39

op het dossier energietransitie scherp in de gaten. Om aan de afspraken van het Klimaatakkoord te voldoen, stelt het ministerie van Economische Zaken & Klimaat (EZK) onder meer voor om op daken van bedrijven, zoals loodsen en jachtwerven, zonnepanelen te leggen. Dat de gemeente straks mag bepalen op welke daken die panelen komen te liggen, gaat een stap te ver, stelt Belt. ‘Tijdens de consultatieronde hebben we bezwaar gemaakt. Plaatsing van zonnepanelen heeft gevolgen voor de verzekering. En kan het wel overal en hoe zit het met de betaalbaarheid? De ondernemer moet aan het stuur zitten, niet de gemeente.’ Nieuwe centrumgebouw van camping Ons Buiten Webinars De lobbyactiviteiten voor de leden gebeuren vooral achter de schermen. Belt nam begin dit jaar samen met Jarin van der Zande, manager public affairs, in een studio een webinar op over de belangenbehartiging voor de leden. Het vragenuurtje – waarin vragen van leden aan de orde komen – is terug te kijken op het YouTube-kanaal van HISWA-RECRON. ‘Dit is voor ons een nieuwe manier van communiceren, in een tijd dat fysieke bijeenkomsten niet mogelijk zijn. We willen meer webinars maken die relevant zijn voor onze leden. Zoals over circulair bouwen en cybersecurity. Dat bespreek ik met mijn collega’s van communicatie.’ Webinars zijn voor ons een nieuwe manier van communiceren. Stadscamping Zeeburg Aan het einde van deze dag stapt Belt toch de auto in om naar stadscamping Zeeburg in Amsterdam te rijden. Eigenaar Toon Weijenborg is een goede bekende: tien jaar geleden liep Belt stage bij RECRON en ontmoette hij hem bij een vergadering op de camping aan het IJmeer. Op het hoofdgebouw van de camping hangt nog steeds het bordje van RECRON, maar Weijenborg ziet steeds meer mogelijkheden voor de watersport. Naast de verhuur van kano’s, kajaks en supboards, wil hij een route voor sloepen uitzetten, met de camping als tussenstop. Belt: ‘Hier komt het beste van twee werelden samen.’ Stadscamping Zeeburg aan het IJmeer in Amsterdam 40 HISWA MAGAZINE 2 PROFITEER NU VAN ONZE AANBIEDINGEN VEEL NIEUWIGHEDEN VOOR DE REFIT VRAAG EEN GRATIS CATALOGUS AAN! BEKLEDINGSSTOFFEN WAND/PLAFONDBEKLEDING LIJM & VERF MATRASSEN OP MAAT VLOEREN GELUIDS-ISOLATIE WWW.GISATEX.DE INFO@GISATEX.DE SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl

Het Portret Eva Meijer In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met recreatie & toerisme is dat Eva Meijer, directeur/eigenaar van Hoora Watersport in Heeg. Tekst: Liane Jansen Hoora Watersport bestaat al ruim 40 jaar. Op jullie site staat: ‘Door naar uw wensen en ervaringen te luisteren, blijven we innoveren.’ Leg dat eens uit. “Door te vragen naar ervaringen van huurders leer ik welke thema’s er onder mijn gasten leven. In het verleden waren dat bijvoorbeeld negatieve ervaringen met een stagfok of gedoe bij bruggen. Als een bepaald onderwerp vaker benoemd wordt, is het tijd om te kijken of je er iets aan kunt veranderen. Hierdoor zijn innovaties als ons HYS-rolfoksysteem en het gasveersysteem waarmee de mast door één persoon te strijken is, ontstaan. Daar kunnen we niet alleen onze huurders, maar ook booteigenaren blij mee maken. Want die hebben vergelijkbare verwachtingen ten aanzien van comfort, gebruikersgemak en kwaliteit. Innovatie zit 42 daarnaast ook in het type aanbod in onze vloot. Zo maakten we een kwaliteitsslag met de aanschaf van drie nieuwe Maxus 22.” Jullie wonnen onlangs een prijs voor de ontwikkeling van een circulaire e-sloep. Vertel eens meer daarover. “10XL maakt producten van gerecycled plastic met een 3D-printer. Dit bedrijf was op zoek naar een bedrijf dat hun geprinte sloep elektrisch kon afbouwen. Zo raakten wij bekend met het materiaal PP. Printen met gerecycled PP is voorlopig nog niet geschikt voor zeilboten, omdat de stijfheid en sterkte in relatie tot het gewicht een stuk minder is ten opzichte van polyester. Vanuit onze ambitie om naast innovatief, ook duurzaam en maatschappelijk verantwoord te ondernemen, bekeken we hoe we dat gat tussen HISWA MAGAZINE 2 polyester en een materiaal dat 100% recyclebaar is, konden overbruggen. Met de stimuleringsbijdrage die we wonnen, kunnen we de circulaire e-sloep verder ontwikkelen.” We willen een vakantiegevoel creëren. Meer zijn dan alleen een afhaallocatie van een boot. We zitten een jaar in de coronacrisis: hoe kijk je naar het komende seizoen? “De watersport is in trek. Er waren veel vakanties in eigen land, waardoor we een goed verhuurseizoen achter de rug hebben en ook dit jaar weer verwachten. Mensen genieten ervan om een week op of aan het water te vertoeven, maar willen wel een ruime keus hebben aan activiteiten. Op onze haven willen we daarom meer een algeheel vakantiegevoel creëren, dan alleen een afhaallocatie van een boot zijn. Dit doen we door houseboats, SUP-planken, Optimisten en een hele range aan andere boten aan te bieden. Maar gasten kunnen ook een paar uurtjes de omgeving op een elektrische step verkennen. Bij de werf is het eveneens goed te merken dat mensen het water op willen. Er is veel vraag naar gebruikte boten.” Welke trends en ontwikkelingen signaleer je op het gebied van (water)recreatie en toerisme? “Doordat het drukker is op het water en nieuwe watersporters vaak minder bekend zijn met de vaarregels, wordt veiligheid een groter thema. Hier proberen we op in te spelen door meer boten met elektromotor uit HISWA MAGAZINE 2 te voeren. Die staat altijd stand-by en daardoor kun je aan boord snel ingrijpen. Dit geeft huurders een veilig gevoel en is tegelijkertijd erg comfortabel, omdat je niet het achterdek op hoeft voor het bedienen van de motor. Verder merk ik, omdat iedereen nu gewend is om alles online te regelen, dat een website met online boekingsmogelijkheden nog belangrijker is geworden. Bij ons kunnen gasten het hele proces online afhandelen en ligt er een boot klaar om in te stappen en weg te varen. Het kennen en vertegenwoordigen van de regio is ook zeker een rol die we tegenwoordig als verhuurder meer invullen.” Mannelijke ondernemers moeten zorgen voor meer diversiteit in hun marketinguitingen. Als vrouwelijke ondernemer in de watersport ben je helaas nog steeds in de minderheid. Wat moeten we hier aan doen om dit te verbeteren? “Ik vermoed dat er redelijk wat vrouwelijke ondernemers binnen de watersport zijn, maar zij runnen waarschijnlijk in veel gevallen het bedrijf samen met hun partner. Naar mijn mening zijn deze vrouwelijke ondernemers veel te weinig zichtbaar. We zijn ons nog te weinig bewust hoeveel invloed het heeft wanneer er een stereotype in marketinguitingen gebruikt wordt. De watersport – met HISWA als vertegenwoordiger – associeer ik met een blanke, grijze man in een donkerblauw pak. Terwijl we als branche willen dat er vooral meer jeugd het water op gaat. We moeten meer ons best doen om te kijken of er onder vrouwen animo is om in de watersport aan de slag te gaan. Oftewel ik doe hierbij een oproep aan alle vrouwelijke ondernemers om meer op de voorgrond te treden en zo jonge vrouwen te inspireren. Tegelijkertijd roep ik alle mannelijke ondernemers op om te zorgen voor meer diversiteit in hun marketinguitingen.” Hoora Watersport Biografie Eva Meijer volgde een studie aan de Hogere Hotelschool in Leeuwarden. Daarna ging ze bij Hoora Watersport, het bedrijf van haar ouders, aan de slag. Van kleins af aan werkte ze al mee in dit familiebedrijf. Toen het bedrijf verkocht werd in 2008, ging Eva werken en reizen in Nieuw-Zeeland en Australië. In 2012 nam ze Hoora Watersport over. 43

NIEUWSINNOVATIE Ontkalker voor motorkoeling Diesel- en benzinemotoren die worden gekoeld met oppervlaktewater, krijgen te maken met kalkaanslag in het koelsysteem. Kalkhoudend water wordt verhit in de smalle kanaaltjes van de motorkoeling en de kalk koekt aan. StarBrite, bekend als leverancier van vele vloeistoffen voor bootonderhoud, introduceert Marine Descaling Fluid. De vloeistof kan in het koelsysteem worden gecirculeerd door de inlaat en uitlaat van het koelwater te verbinden met een slang. Als de motor met ontkalker in het koelsysteem op temperatuur is gekomen, wordt de vloeistof opgevangen. Deze klus kan handig worden uitgevoerd in combinatie met ander motoronderhoud, zoals het winter- of zomerklaar maken van de motor. www.starbrite.com Draadloze integratie Systeemintegrator RH Marine, het voormalige Radio Holland, introduceert haar Rhodium Bridge naast de zeescheepvaart nu ook in de jachtbouw. Ontwikkeld voor de hoge eisen die in de beroepsvaart gelden, koppelt het systeem alarm en monitoring aan besturing, navigatie en communicatie. Verschillende schermen en instrumenten worden draadloos gekoppeld. Een enkele computer ontvangt en verwerkt alle informatie, die via verschillende schermen op verschillende plekken aan boord is af te lezen. Dankzij een draadloos signaal is het installeren van een extra instrument of beeldscherm erg eenvoudig en wordt veel installatiewerk overbodig. www.rhmarine.com Nieuwe elektrische motor Bijboten bij grotere jachten en kleine boten varen eenvoudig elektrisch met de nieuwe Travel 603 van Torqueedo. De lichte en compacte buitenboordmotor is op te laden via 12 of 24 volt boordaccu’s van het moederschip of via een zonnepaneel. Een laadregelaar voor aansluiting op een zonnepaneel is standaard ingebouwd. De motor levert equivalent vermogen aan een 2 pk brandstof buitenboordmotor. Langzaamvarend kan met de lithium-ion batterij meer dan vijf uur worden gevaren. De accu klikt bovenop de aandrijfas, een losse accu of kabels zijn niet nodig. De motor weegt 15,5 kilo en is te koop voor 1725 euro. www.torqueedo.com 44 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Gerecycled zeildoek Elvström Sails gebruikt als eerste omgesmolten plastic frisdrankflessen als grondstof voor jachtzeilen. Het betreft nog een beperkte toepassing voor de EPEXmembraanzeilen, waar de taffeta beschermlaag over het laminaat is gemaakt van 100 procent hergebruikt polyester. De zeilen van Elvström waarin gerecycled matriaal is toegepast, voorziet de Deense zeilmakerij van het Ekko-kenmerk. Met dat label aan zeilen geeft de zeilmaker zichtbaarheid aan het streven naar duurzaamheid. In zeilen wordt nog maar beperkt polyester hergebruikt, in verpakkingsmateriaal doet de zeilmaker dat al veel vaker. www.elvstromsails.com Digitale routeplanning Nieuwkomer Orca op de markt van nautische navigatieapparatuur presenteert een systeem dat voortdurend kaarten bijwerkt, weerberichten weergeeft, actuele stroom- en waterstanden toont en zelfstandig routes berekent inclusief voorspellingen van de situatie op verschillende plekken langs de vaarroute. Het Noorse bedrijf introduceert een enkel instrument met een aanraakscherm op het formaat van een tablet, die een aansluiting heeft op het boordnetwerk NMEA 2000. Zo kan het apparaat informatie integreren van de instrumenten aan boord. Het systeem werkt via een online verbinding met het 4G-telefoonsignaal, zodat de nieuwste kaarten voortdurend worden opgehaald en er ook verbinding is met de computer, tablet en smartphone van de bemanning. Vanaf die apparaten is de navigatie ook te bedienen. www.getorca.com Schuren in een holte Dankzij een flexibele schoen op een pneumatische schuurmachine is het mogelijk om met de Q-Sander in holtes te schuren. De schoen waarop de schuurschijf wordt vastgemaakt met klittenband, is flexibel en buigt mee als de schuurmachine in een holte wordt gedrukt. Zo kan veel sneller en preciezer schuurwerk worden gedaan met een beter resultaat na het lakken. De Q-Sander is een vondst van Quinten Broussard, die werkte op superjachten en onderhoudswerven in Florida. Inmiddels is hij een bedrijf begonnen waaruit hij zijn schuurmachines verkoopt in Sneek. www.qsanding.nl HISWA MAGAZINE 2 45

NIEUWSINNOVATIE Monsterbuitenboord In de voortdurende groei van motorinhoud en vermogen van buitenboordmotoren heeft Mercury Marine het laatste record geboekt met de introductie van een 600 paardenkrachten sterke V-12 motor die aan de spiegel van een jacht kan worden gemonteerd. Het model heet de Mercury V-12 Verado. De motor is uitgerust met twee versnellingen – een unicum voor scheepsmotoren. Zo wordt het indrukwekkende vermogen hanteerbaar gemaakt voor varen op verschillende snelheden. De ‘langzame’ overbrenging voor ontspannen cruisen en op constante snelheid planeren met een glijdend motorjacht – de snelle overbrenging voor extra koppel en om absolute topsnelheden te halen. Aan het staartstuk zitten twee achter elkaar geplaatste contra-roterende schroeven om het optimale rendement uit het motorvermogen te halen. Om te sturen, draait niet de hele motor, maar alleen de onderkant van het staartstuk met de plaat daarboven. www.mercurymarine.com/v12 Water- zon en windwerend aangekleed Komend vaarseizoen introduceert laarzen- en kledingmerk Dubarry de Aquatech-lijn. Een nieuwe generatie technische stoffen voor kleding, bootschoenen en zeillaarzen is hierin toegepast. De kleding heeft een hoge UPF (ultraviolet protection factor), is waterdicht waar nodig, altijd ademend, sneldrogend en sterk. In een aantal jassen en jacks is een brillendoekje verwerkt. Er is op de meeste items is een plek gereserveerd voor het borduren van de scheepsnaam. De collectie schoenen en laarzen heeft anti-slip zolen die geen strepen achterlaten. Inlegzolen zijn verwisselbaar en gemaakt van materiaal dat geur verdrijft en ademt. www.dubarry.com Hoog vermogen brandstofcel Een brandstofcel die waterstof omzet in elektriciteit van het Noorse bedrijf TECO 2030 is gekeurd voor gebruik in schepen. De brandstofcel die 400 kilowatt levert, is sterk genoeg om ook grotere schepen en jachten van voldoende elektriciteit te voorzien voor de aandrijving. Voor nog grotere schepen kunnen drie brandstofcellen worden gekoppeld om een vermogen van 1,2 megawatt te leveren. Dat is de equivalent van een 1631 paardenkrachten leverende dieselmotor. De brandstofcellen nemen een derde van de ruimte in en veroorzaken geen uitstoot. De brandstof waterstof wordt gemaakt van water in een proces waarbij elektriciteit nodig is. Zolang die duurzaam wordt opgewekt, is er sprake van vermindering van uitstoot in de hele keten. www.teco2030.no 46 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Stilletjes laagvliegen De Australische kiteboarder David Trewern deed het idee voor zijn Fliteboard op tijdens een wedstrijd met draagvleugelkiteboards waarbij geen wind was. Al vliegerend had hij gemerkt dat als de plank waarop hij staat om de de vlieger te besturen eenmaal uit het water komt, veel minder kracht nodig is om te blijven voortbewegen. “Dat moet dus ook met en simpele elektromotor en een relatief kleine accu kunnen,” dacht hij. Inmiddels zijn de Fliteboard e-foilers in vier verschillende modellen beschikbaar, die allemaal 10.400 euro kosten. De verschillende modellen hebben verschillende moeilijkheidsgraad en andere topsnelheden. Het Europese hoofdkartier is gevestigd in Heemstede. www.fliteboard.com Positie zonder abonnement LOCA is een compact apparaatje dat de positie van een boot, auto of ander mobiel bezit weergeeft. Het apparaat ontvangt een signaal van positiesatellieten en zendt één keer per dag een signaal door naar het netwerk van mobiele telefonie met een positie. Zo is na te gaan waar de boot / auto / camper was op een bepaald moment. Met een enkele positie per dag is meestal een gestolen boot wel op te sporen: dieven slaan de buit ergens op voor verkoop. Doordat de LOCA maar één keer per dag de positie doorgeeft, kunnen dieven niet detecteren dat deze ‘tracker’ aan boord is. Daardoor kunnen ze het verborgen aangebrachte apparaat ook niet vinden en uitschakelen. Omdat LOCA maar eens per dag een positie stuurt, is geen abonnement nodig. De ontvangst van het ene signaal per dag is al bij de aanschaf betaald. LOCA is te koop voor 95 euro inclusief BTW. De fabrikant z www.l Hoog voltage dynamo’s Voor moderne boordelektranetten, gevoed door 48 volt lithium-ion of AGM-accu’s, introduceert het Amerikaanse bedrijf Balmar-dynamo’s die met 48 volt spanning deze batterijpakketten opladen. Er zijn vier modellen, die 100 of 60 Ampère leveren, met voor beide amperages een keuze uit een geïsoleerde behuizing of aarding via de montage aan het motorblok. De pulleys voor de V-snaar of riem zijn aanpasbaar. www.balmar.net HISWA MAGAZINE 2 47

NIEUWSINNOVATIE Boegschroef via vingerscherm Vetus heeft als eerste leverancier van boegschroeven een zijwaaartse stuwer die aansluit op het NMEA2000-netwerk waarmee alle instrumenten en apparaten aan boord kunnen worden gekoppeld. Dankzij de integratie van de boegschroef, is deze vanaf verschillende schermen en bedieningsplekken aan te sturen. Onder meer vanaf het multifunctionele touch-screen van een plotter en geïntegreerd boordsysteem – als die aanwezig is. Vetus ontwikkelde het can-bus systeem V-CAN (Vetus Controller Area Network) dat vlekkeloos communiceert met het NMEA 2000-protocol. De Bow Pro-boegschroeven maar ook de elektrische aandrijvingen E-line en E-pod zijn uitgerust met V-CAN elektronica en kunnen dus net als de boegschroef via de multifunctionele schermen worden aangestuurd. www.vetus.com Trommelschroef buitenboord De Franse producent HY Generation presenteert een elektrische buitenboordmotor die gebruik maakt van een trommelschroef: RIM-drive noemen ze het principe zelf. De schroef draait in een korte buis en heeft geen as in het midden. Schroefbladen steken uit een ronddraaiende ring naar het midden van de schroef. De ring met schroefbladen is zelf het bewegend deel van de elektromotor, het andere deel is de behuizing om de ring heen – de trommel. Door de grote cirkel die de elektromotor daardoor krijgt, is het koppel en de kracht van de motor enorm. Met relatief weinig energieverbruik kan de schroef zo een flinke voortstuwende kracht leveren. De schroef is als buitenboordmotor bovendien veilig: de schroefbladen steken niet uit en kunnen zwemmers niet verwonden. Dankzij grotere efficiëntie van de overbrenging van elektrische energie naar voortstuwing in het water, gaat de accu langer mee. www.hy-generation.com Bootlift aanpasbaar De Amerikaanse fabrikant Sunstream presenteert een nieuw model bootlift. De Sunlift SLX wordt gemaakt als drijvend ponton. Hierin kan een boot worden gevaren die de boot dan hydraulisch uit het water tilt om aangroei te voorkomen en de boot beschermd op te bergen. In dezelfde serie SLX levert Sunstream ook liften die op de bodem staan, voor ondieper water tot 80 centimeter onder de kiel. De liften kunnen boten tillen tot 10 ton, op de ponton tot 4 ton. https://sunstreamboatlifts.com 48 HISWA MAGAZINE 2 Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuw: Leaseboot De aanschafkosten van een nieuwe boot niet ineens betalen en het onderhoud uit handen geven kan via een leasecontract. Leaseboot uit Blaricum biedt voor watersporters private leasecontracten aan en voor watersportbedrijven als bootverhuurders operational lease. Onderhoud, winterstalling, transport, verzekering en pechhulp zijn bij het contract inbegrepen. Het bedrijf biedt 49 modellen aan, van een Whally 210 voor een leasebedrag van 35 euro per maand, tot een Chris Craft 28 GT voor 3399 euro per maand. Een sloep uit het middensegment zoals de Maxima 720 retro kost de watersporter 599 euro per maand in private lease. www.leaseboot.com Werven redden werf De Italiaanse jachtwerven Ferretti en San Lorenzo richtten een consortium op waarmee ze hun collegajachtwerf Perini Navi redden uit een faillissement. Een schuldsaneringsplan van Perini Navi werd afgewezen door de rechtbank. De werf bouwde onder anderen het beroemde Dynarig zeiljacht Maltese Falcon en biedt nu het speciale dwarstuig aan als Falcon Rig op grote jachten. Ferretti bouwt snelvarende polyester flybridge motorjachten van 15 tot 33 meter lang, San Lorenzo bouwt motorjachten in staal en aluminium van 24 tot 70 meter lang. Het consortium NewCo neemt de inboedel over en wil de levering van jachten in aanbouw voortzetten. www.perininavi.it Overstap naar digitaal watersportpaspoort Het CWO gaat de vaardigheidsdiploma’s voor zeilen en surfen voortaan digitaal bijhouden. Watersporters kunnen zelf inloggen op hun persoonlijke pagina, hun vorderingen staan online en hun behaalde niveau is te printen als persoonlijk watersportpaspoort. Vaarschoolhouders kunnen inloggen om de vorderingen van verschillende cursisten te erkennen. Persoonlijke vaardigheden van cursisten van vaarscholen worden op een vergelijkbare manier geconsta50 teerd, geëxamineerd en toegekend als voorheen. Vaarscholen kunnen ook aan het eind van een cursus de paspoorten printen en meegeven aan de cursisten, zodat nog altijd de opleiding met tastbaar resultaat is. www.cwo.nl HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Werf op toernee Bij gebrek aan beurzen gaat de Franse productiewerf Bénéteau zelf op toernee. In zeven Europese landen, in de havens van hun dealers en met gebruik van de nieuwe modellen die daar al aanwezig zijn, organiseert het botenmerk bezichtigingen en proefvaarten. De road show gaat door Duitsland, Nederland (Bruinisse), Frankrijk, Italië, Noorwegen, Zweden en Engeland. Tijdens de show in Bruinisse, waar Nova Yachting, Jachtwerf Serry en Prins Watersport aan meewerken (de dealers van Bénéteau in Nederland) zijn 10 zeiljachten en 4 motorjachten te zien. In bijna al die jachten zijn ook proefvaarten mogelijk. www.beneteau.com Britse merken via Nijkerk Kubus Sports in Nijkerk is de nieuwe distributeur van de drie Britse watersportkledingen accessoiremerken Zhik, Wuzzo’s en Crew Saver. De merken zijn een toevoeging op de andere watersportmerken van de distributeur: KBH, Rouchette, O’Brien, Naish, Storm, STX en Prolimit. Het gamma omvat vrijwel alles wat nodig is voor funsport op het water, zoals kiteboarden, suppen kanovaren, golfsurfen of achter een motorboot op een banaan of band stuiteren. www.kubus-sports.nl SUP Clean Up-toer De afgelopen maand trok de SUP Clean Up-toer door Nederland, een toer waarbij suppers het water schoonmaken en afval inzamelen. De organisatie wil nog meer plaatsen aan doen. Ondernemers van een SUP-school kunnen de activiteit als bedrijfsuitje, speciaal evenement voor schoolklassen of als wekelijkse activiteit aanbieden. Sommige gemeenten betalen voor het opruimen van stadsgrachten vanaf het water, zodat een SUP-school een doorlopende bijverdienste heeft. Het initiatief komt van een drietal suppende dames uit Gouda, maar ook andere SUP-enthousiastelingen kunnen zich aansluiten. www.supcleanup.eu HISWA MAGAZINE 2 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Zaankanten met app De gemeente Zaanstad nam voor de beroepsvaart en woonboten de Blue Water App in gebruik voor het betalen van havengeld. Schippers van passagiersschepen, rondvaartboten en traditionele zeilvaart die aanleggen aan de gemeentekades voor het inschepen of afstappen van passagiers, kunnen via de app het juiste verschuldigde havengeld betalen. Dat geldt ook voor woonschepen aan gemeentelijke kades. De Blue Water App Professional werd speciaal voor het gebruik door beroepsvaart ontwikkeld, als aanvulling op de digitale reserverings- en betaalmogelijkheid voor de pleziervaart via deze app. www.bluewaterapp.nl Hoofdstad heft vaarbelasting Amsterdam gaat plezierjachten verplichten om een doorvaartvignet aan te schaffen. Deze kost 20 euro per vaartuig. Het doorvaartvignet is drie jaar geldig. Dit geldt ook voor passanten die de staande mast route van het IJ naar de ringvaart Haarlemmermeer varen. Wie behalve door de stad wil varen ook wil aanleggen aan een kade in de hoofdstad, moet het dagtarief betalen van 30 euro per boot. Een boot die het hele jaar aan een openbare kade in Amsterdam ligt, moet een aanlegvignet aanschaffen waarvan de prijs wordt berekend op basis van het aantal vierkante meters van de boot. Dit liggeld is over het algemeen hoger dan in een (commerciële) jachthaven. Jachten in een haven hoeven het aanlegvignet niet te kopen. Eerdere plannen van de gemeente voor deze vaarbelasting werden niet doorgevoerd omdat de kosten niet tegen de baten opwegen. Het is nog niet bekend wanneer de vignetten verkrijgbaar zijn. Tot die tijd wordt er niet gehandhaafd. HISWARECRON voerde eerder bezwaar tegen het plan. www.amsterdam.nl Yamaha Marine samen met Siren Een snelvarend jacht besturen vanaf de smartphone in je handpalm, dat is gekscherend het visioen van het CommandBlue programma van Yamaha Marine en Siren Marine, een Britse softwareleverancier. Siren Marine is gespecialiseerd in iot-toepassingen op boten: internet of things. Het maken van slimme en veilige connecties tussen machines onderling met een goede en eenvoudige bediening door de mens daaraan gekoppeld, is wat de samenwerking moet opleveren. www.sirenmarine.com 52 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Vaarbewijs voor beroepsschippers Professionals die op werkboten, passagiersboten of andere kleine schepen varen voor hun werk kunnen het NauPro vaarbewijs halen. Hiermee tonen de beroepsmatige schippers van kleine schepen, waarvoor geen groot vaarbewijs nodig is, dat ze voor de uitvoering van hun beroep zijn gekwalificeerd zoals de arbo- en scheepvaartverkeerswet vereisen. Naast de kennis die hoort bij het klein vaarbewijs, leren de werkers op het water zaken over bootbeheersing, manoeuvreren en veiligheid. Redden van drenkelingen en hulp bij ongevallen maakt onderdeel uit van de cursus, die daadwerkelijk op het water wordt gegeven. De vaardigheden zijn praktisch en getoetst. De cursus wordt verzorgd vanuit een samenwerking van Vaarplezier, Aquaplanning en STC-KNRM. Het certificaat heeft geen erkenning van de overheid, maar wordt uitgegeven door STC-KNRM en is daarmee een serieus teken van vakbekwaamheid. www.vaarplezier.nl/naupro-vaarbewijs Wachtlijst examens vaarbewijs Als gevolg van de lockdown ontstaat een flinke wachtlijst van mensen die examen willen doen om hun vaarbewijs te halen. Veel meer mensen gaan in de zomer het water op, nu vakanties in het buitenland (bijna) niet mogelijk zijn. Maar het CBR die de examens afneemt, kan geen kandidaten ontvangen in een zaal. Het aantal aangevraagde examens steeg vorig jaar naar 40.000, vanaf 16.000 in 2016. De wachtlijst is zo lang dat het CBR geen nieuwe aanvragen voor vaarbewijsexamens meer aanneemt. Wie al een aanvraag heeft gedaan, kan pas het examen doen als het is toegestaan om met een groep mensen in een zaal bijeen te komen. www.cbr.nl HISWA MAGAZINE 2 Hoora wint geld voor Valk 3.0 Eva Meijer presenteerde op het Circo Circulair Business Design Track haar idee voor de Hoora Valk 3.0. Een boot die zo is ontworpen dat al het materiaal opnieuw kan worden benut na de levensduur van de boot. De wedstrijd om het meest circulaire productidee werd gehouden tijdens het Frysk Toerisme Kongres. Ondernemers uit de gastvrijheidindustrie presenteerden hun plannen. Meijer bedacht een elektrisch aangedreven sloep op basis van de romp van een Valk-zeilboot. Het polyester of zelfs een hele oude romp is herbruikbaar. Hergebruikt plastic van andere kringlopen kan worden gebruikt voor het 3D printen van de binnenschaal en het dek. De jury van Friese politici en innovatieplatforms vond het idee van Hoora Watersport het beste en kende een bedrag van 10.000 euro toe voor het verder uitwerken van het plan. Zie ook het artikel op pagina 42 waar Eva er meer over vertelt. www.hoora.nl 53

NIEUWSMENS&BEDRIJF Fusies en samenwerkingsverbanden • Elan Yachts en Oceanvolt gaan samenwerken in de ontwikkeling van elektrisch aangedreven motor- en zeiljachten. Beide bedrijven zijn tegenwoordig in Fins eigendom. www.oceanvolt.com • Instrumentenleverancier B&G en H2Boat gaan een samenwerking aan. Centraal daarin staat de implementatie van waterstof als energiebron in de watersport. www.h2boat.it • Restart Sailing richtte de Restart Sailing Tech Group op. Dit is een alliantie van software-ontwikkelaars, die verenigingen en commerciële organisatoren van zeilevenementen ondersteunen bij het implementeren van speciale computerprogramma’s voor zeilende evenementen. www.restartsailing.org Thuishavens nieuwe eigenaar Jachthaven Lelystad Haven Lelystad Haven heeft een nieuwe eigenaar en wordt onderdeel van de Thuishavens Groep met daarin Marina Muiderzand, Jachthaven Naarden en Jachthaven Bruinisse. In 2019 sloot Thuishavens Groep zich aan bij het Port Adhocnetwerk dat inmiddels uit tien jachthavens bestaat. De familie Dinant is al 30 jaar eigenaar en liet de jachthaven groeien tot een 54 succesvolle full-service haven met meer dan 550 ligplaatsen. Dit is vooral de verdienste van Martijn Dinant, die in 2001 het roer overnam van zijn ouders. Martijn: “Het is tijd voor verandering: ik wil mijn horizon verbreden en meer tijd doorbrengen met mijn gezin. Eind 2019 besloot ik de haven te verkopen en kwam vrij snel in contact met Port Adhoc. Ik heb met eigen ogen gezien hoe zij opereren na de fusie met Thuishavens. Zij laten de afzonderlijke jachthavens vrij in hun manier van werken en dat spreekt mij aan. Ik ben ervan overtuigd dat onze haven, onze klanten en mijn collega’s in goede handen komen.” Martijn Dinant blijft betrokken bij een bijzondere ontwikkeling in de haven: de realisatie van zeer luxe drijvende woonhuizen. De verwachting is dat in 2021 gestart kan worden met de verkoop. Het team van Lelystad Haven blijft ongewijzigd, al wordt ter vervanging van Martijn een hands-on havenmanager gezocht. www.lelystadhaven.nl / www.thuishavens.nl HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Datema Amsterdam trekt in bij Vrolijk Watersport Nautische boekhandel Datema Amsterdam trok onlangs in bij Vrolijk Watersport in Scheveningen. De boekhandel had altijd een winkel, maar besloot in 2019 uitsluitend verder te gaan met een webshop op nautisch gebied. Watersporters bleken echter toch meer behoefte aan persoonlijk advies te hebben bij de aanschaf van de juiste boeken en kaarten dan vooraf was voorzien. Ook eigenaar Joop Datema miste het persoonlijk contact met zijn klanten en vooral het kunnen uitwisselen van tips over vaargebieden, havens en actualiteiten. Daarom is er gekozen weer een fysieke winkel, naast de webshop, te starten. www.datema-amsterdam.nl Verhuizingen en kort nieuws • Verffabrikant De IJssel Coatings is als bedrijf lid geworden van de internationale koepelorganisatie van brancheverenigingen in de watersportsector ICOMIA. www.de-ijssel-coatings.nl • Lengers Yachts opende een vestiging in België. De Belgische directeur wordt ondernemer Philppe van de Reyse. Het adres is Zeedijk 780 in Knokke-Le-Zoute. www.lengersyachts.com • White Whale Yachtbrokers opende een kantoor op Ibiza. De makelaar aldaar is Nicolai Visser. Het adres is Casa Tanque den Torres, Lg Poligono 25 in Santa Eularia, ibiza@wwy.nl. www.uwjachtmakelaar.nl • Orange Nautical Services stopt. De huur van de bedrijfsloods is door de eigenaar per 15 mei opgezegd en het is (nog) niet gelukt om een andere lokatie te vinden voor de bedrijfsactiviteiten. www.nauticalservices.nl HISWA MAGAZINE 2 55

NIEUWSMENS&BEDRIJF Voorbereidingen HISWA te water in volle gang De HISWA te water kan zomaar de eerste beurs zijn die dit jaar wordt gehouden. De watersportbeurs is gepland van 1 tot en met 5 september in de Bataviahaven Lelystad. Het beursteam heeft de verkoop opgestart en is volop met de voorbereidingen bezig. Een nieuw logo symboliseert de nieuwe koers en de indeling krijgt een make-over. “We gaan voor het eerst de havenpier bij de beurs betrekken. Die extra gecreëerde ruimte wordt gebruikt voor sloepen, motorboten, multi-hulls en grote jachten. Aan de pier komt de driemaster De Stedemaeght te liggen, als een drijvend VIP-restaurant. Er is behoefte aan een plek waar bezoekers, maar ook exposanten met relaties even rustig kunnen zitten.’’ Er zijn verschillende mogelijkheden om aan de HISWA te water deel te nemen. Snelle inschrijvers worden beloond, want na 1 mei 2021 gaan de tarieven omhoog. www.hiswatewater.nl Brugbediening per app Watersporters kunnen vanaf dit vaarseizoen bij 16 bruggen in Friesland een brugopening aanvragen met een app. Deze service is een primeur in Nederland. Het watersportseizoen ging daar 27 maart van start. Brugwachters bedienen zeven dagen per week bruggen en sluizen. Het aanvragen van een brugopening kan dus met de Watersport-app, maar ook met een marifoon of met een druk op de aanmeldknop bij de brug. Het betreft vooral bruggen in belangrijke recreatieve en doorgaande vaarroutes. Watersporters kunnen in de app ook hun vaarroute invoeren en ontvangen vervolgens alle informatie die ze onderweg nodig hebben. In de app staan onder andere brugbedieningstijden, jachthavens, snelvaargebieden, elektrische oplaadpunten, aanlegplaatsen, vuilwaterpunten en actuele scheepvaartinformatie. Nieuw is dat de app tips geeft over het varen op drukke knooppunten. De app Watersport is beschikbaar in het Fries, Nederlands, Duits en Engels en gratis beschikbaar voor gebruikers van Apple en Android. www.fryslan.frl. 56 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Personalia • Albert Hakvoort senior is overleden. De jachtbouwer uit Monnickendam, de vierde generatie in de 101-jarige werf, overleed op 11 maart op 80-jarige leeftijd. • Jaap Kuiper van Kuiper Verzekeringen is overleden. De verzekeringsman met veel jachten in zijn portefeuille, overleed op 2 februari op 76-jarige leeftijd in Heerenveen • Paul Pels vierde op 1 maart dat hij 25 jaar havenmeester is bij de Koninklijke Zeil- en Roeivereeniging in Muiden. • Friso Visser is de nieuwe uitvoerend directeur van Heesen Yachts, de superjachtenbouwer uit Oss. • Anita Menken van Mercury Marine Benelux gaat met pensioen. Zij was 38 jaar lang werkzaam bij dit bedrijf. Zij was de contactpersoon voor veel klanten en dealers, organiseerde beurzen, en was altijd aanwezig op alle evenementen in de Benelux Albert Hakvort Sr Jaap Kuiper Friso Visser Paul Pels HISWA MAGAZINE 2 57

NIEUWSMENS&BEDRIJF Adverteren in HISWA Magazine Het vakblad voor de watersportbranche Ook dit jaar zijn er weer volop mogelijkheden om te adverteren in dit blad. Het volgende nummer van HISWA Magazine staat in het teken van export, innovatie en handel. Het blad kent een oplage van 6.000 exemplaren en wordt gratis verspreid onder HISWA Erkende Bedrijven en alle overige watersportbedrijven in Nederland. Denk aan jachthavens, jachtbouwers, charterbedrijven, reparatie- en onderhoudsbedrijven, watersportwinkels, importeurs, bootverhuurders en zeilscholen. Verder ontvangen belangrijke stakeholders bij het Rijk, provincies en gemeenten het blad. Er zijn verschillende mogelijkheden om te participeren in HISWA Magazine. Adverteren met een gewone advertentie, het plaatsen van een advertorial of het meesturen van een brochure of flyer (een insert). Met één advertentie, advertorial of insert in HISWA Magazine worden ruim 18.000 professionals in de watersport bereikt. Daarnaast is het blad online te lezen. Jaargang 28, nummer 2, april 2021 Dit is een uitgave van magazine MA G A Z I Thema: Recreatie & Toerisme Nederland herontdekt het water Jachthavens aan zet: Vakantiegevoel belangrijk Zeil- en vaarscholen in coronatijd Neem voor meer informatie over tarieven en mogelijkheden contact op met Frank van Gils: f.gils@roskammedia.nl of 06 53 88 82 66. www.hiswarecron.nl/magazines Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager edwin@vanemstedeslager.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstedeslager.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstedeslager.nl HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Gratis kennissessies online marketing Het platform ComebackMarketing.nl van RED Online Marketing (TOP Supplier) helpt de reis- en recreatiebranche sterker uit de coronacrisis te komen. Via blogs, kennissessies en digitale ronde tafels verzorgen zij verbinding en delen ze kennis voor onder andere de recreatiebranche. Het platform heeft de tweede prijs gewonnen bij de Microsoft Advertising Awards. “Het idee ontstond in een teamoverleg. Stilzitten was geen optie. We wilden helpen waar we konden. Binnen een week was het platform er. Het platform heeft ons in werkuren al meer dan 100.000 euro gekost, maar alleen de energie al maakte alles waard,” aldus Roy Platje, oprichter en directeur van RED Online Marketing. Leden van HISWA-RECRON kunnen gratis deelnemen aan digitale kennissessies over bijvoorbeeld website-analyse, automation en YouTube. www.comebackmarketing.nl/kennissessies Besparen op energiekosten – sluit aan bij HISWA-RECRON Energie Steeds meer HISWA-leden sluiten zich aan bij inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie van EnergyProof (TOP Supplier). Eén van hen is Lutz Jachthaven & Watervilla’s uit het Friese Balk. “We besparen sinds dit jaar veel geld op de energiekosten”, zegt eigenaar Maud Cornelis. “En daar zijn we natuurlijk erg tevreden over.” De jachthaven aan het Slotermeer is in 2017 aangekocht en telt 300 ligplaatsen. De voormalige camping wordt omgebouwd tot een villapark met een twintigtal luxe watervilla’s. Binnenkort start de verhuur van deze prachtige villa’s aan gasten en vakantiegangers. Toen het vorige energiecontract bij Vattenfall afliep, kwam Cornelis in contact met EnergyProof, het bureau achter het inkoopcollectief HISWARECRON Energie. Die nam de energiecontracten onder de loep. EnergyProof berekende dat de jachthaven ongeveer 3.000 euro per jaar op de energiekosten kon besparen. “Toen was de keuze gauw gemaakt ten opzichte van het oude contract”, vertelt Cornelis. “Maar niet alleen was de prijs veel gunstiger, de overstap naar het nieuwe contract verliep ook nog eens heel soepel. We zijn erg vriendelijk en efficiënt bijgestaan.” www.hiswarecronenergie.nl HISWA MAGAZINE 2 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Onderzoek: veel kansen voor jachthavens Muller Makelaardij (TOP Supplier) verrichtte opnieuw marktonderzoek onder jachthavens. Muller deed dit ook al in 2015. 113 jachthavenexploitanten participeerden in het onderzoek. Daaruit blijkt dat de bezettingsgraad bij commerciële jachthavens met 4% is gestegen. Bij gemeentehavens is er een daling te zien van 17%. Er is geen samenhang te vinden tussen de hoogte van de bezettingsgraad en het voorzieningenniveau. De regio Utrecht, Loosdrecht en Vinkeveen hanteren de hoogste ligplaatstarieven van Nederland: gemiddeld 1.782 euro. Deze prijzen zijn gebaseerd op een boot met een lengte van 10 meter. Voorheen was de regio Friese meren de voordeligste manier om voor langere tijd aan te meren, tegenwoordig is dat de regio Noord met een gemiddelde prijs van 725 euro. De regio Hollandse plassen staat met 95,43%. op de eerste plaats qua bezettingsgraad. Muller constateert dat er veel kansen liggen in de jachthavenmarkt. De verhuur van sloepen en ander boten is in opkomst. Er is behoefte om langer te verblijven in een jachthaven én er is behoefte aan extra faciliteiten voor alternatieve vormen van overnachting. Ligplaatshouders hebben naast de standaard voorzieningen behoefte aan een supermarkt of watersportwinkel bij de jachthaven. www.mullermakelaardij.nl/nieuws Herstelbudget van Aon helpt bij inkomensverlies Een ruime meerderheid van de ondernemers in Nederland is zakelijk gezien niet verzekerd voor ziekte, ongevallen en arbeidsongeschiktheid. Daarbovenop komt de coronacrisis, waardoor veel ondernemers noodgedwongen interen op hun buffers en daardoor onvoldoende financiële middelen achter de hand hebben. Ook als er wel sprake is van een arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) blijft overbrugging in veel gevallen nog steeds noodzakelijk wanneer ondernemers geconfronteerd worden met een ongeval, ziekte en/ of medische ingreep. Aon (Kennispartner) biedt als eerste in Nederland een oplossing zonder toelatingseisen: het Herstelbudget. Dit helpt ondernemers bij inkomensverlies. Het Herstelbudget geeft 60 de mogelijkheid om zelf de dekking te bepalen. Kies je als ondernemer bijvoorbeeld voor de Ongevallendekking, dan krijg je een uitkering na een ongeluk. Als je kiest voor uitgebreidere dekking voor Ongevallen en Ziekte ben je ook verzekerd in het geval van medische ingrepen vanwege kanker, reuma en andere ziektes. Het Herstelbudget kent drie uitkeringsniveaus: Brons, Zilver en Goud. www.zakelijk.aonverzekeringen.nl/verzekeringen HISWA MAGAZINE 2 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Checklist gezond en vitaal thuiswerken Veel mensen werken al maandenlang dagelijks vanuit huis. Voor kantoormedewerkers zal thuiswerken de norm blijven. Dit kan zorgen voor bijvoorbeeld nek- en schouderklachten of psychische klachten. Met de checklist ‘Gezond en vitaal thuiswerken’ van ArboNed (TOP Supplier) kun je direct zien of je alles rond thuiswerken goed hebt geregeld. Hoe meer vinkjes je zet, hoe meer uitval door thuiswerken je voorkomt. Zorgplicht als werkgever Als werkgever moet je volgens de Arbowet elke arbeidsplaats in het arbobeleid betrekken. Ook de thuiswerkplek. Als werkgever moet je nagaan of de thuiswerkplek bijvoorbeeld ergonomisch is ingericht. Ben je als werkgever ‘gedwongen’ door de coronamaatregelen om thuiswerken te faciliteren? Dan kan niet worden verwacht dat je direct de juiste spullen hebt voor iedereen of hebt gecheckt of alle werknemers goede werkplekken hebben. Je zorgplicht geldt echter nog steeds. De checklist van ArboNed helpt je om aan deze zorgplicht te voldoen. www.arboned.nl/checklist-thuiswerken Nieuw: vaarboek ‘Varen door Groningen’ Dat de provincie Groningen prachtige vergezichten, schilderachtige dorpjes op wierden en een historische hoofdstad ‘that never sleeps’ heeft, is bekend. Maar er is meer in Groningen en de mooiste manier om dat te ontdekken is per boot. Groningen kent ruim 850 kilometer aan vaarwegen zoals meren en kanalen. AbelLeisure (TOP Supplier) ontwikkelde acht meerdaagse vaarroutes die sfeervol worden weergegeven in een fotorijk boek. Er staan ook tips in om Groningen te voet of per fiets verder te ontdekken. Deze informatie staat ook op de bijbehorende informatiepanelen in de jachthavens. Het vaarboek is verkrijgbaar bij de deelnemende jachthavens. Alle acht vaarroutes zijn ook verkrijgbaar in de RoutAbel app. Watersporters krijgen hierbij ook tips als waar kun je afmeren, welke brug moet je zelf bedienen en waar is het leukste terras? Varen door Groningen is een samenwerking van HISWA-RECRON, Marketing Groningen, Routebureau Groningen, AbelLeisure en elf jachthavens en kwam mede tot stand dankzij een bijdrage van de Provincie Groningen. www.varen.groningen.nl HISWA MAGAZINE 2 61

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 ArboNed E marty.de.groot@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Bomondo E gerda@bomondo.nl T 085 065 326 7 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 De Rijk E info@derijkleimuiden.nl T 0172-508151 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Liezenga Schoonmaak Groothandel E info@lsgbv.nl T 085-7920220 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 013-4677730 Novasol E ronald.van.beers@novasol.com T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Prosuco E info@prosuco.nl T 0318-495887 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smart Finance Experts E info@smartfinance.expert T 0365483030 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SOLVOS4 E ad@solvos4.nl T 06-10380930 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Zilverlinde Consultancy E olavpetram@gmail.com T 06-22809505 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Gelukkig Vaarjaar! t u al klaar voor elektrisch varen? Elektrisch varen gaat hard. Geen wonder dat veel jachthavens zoeken naar de beste voorzieningen om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen. Seijsener Techniek is daarbij dè partij om mee in zee te gaan. Seijsener weet alles van elektrisch varen en noodzakelijke voorzieningen. Bijvoorbeeld van professionele stroomzuilen, gegarandeerd veilig leidingwerk en van de nieuwste techniek op het gebied van afrekensystemen. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Zoals het AanUit.net met een app die alles efficiënt regelt qua stroom en water: inloggen, aanzetten, gebruiken, uitloggen en afrekenen. Wat een gemak, voor havenmeesters en kapiteins. Meer weten over de betere voorzieningen voor elektrisch varen? Neem dan contact op met Seijsener dan weet u een ding zeker: het wordt een gelukkig vaarjaar! Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 28, nummer 1, februari 2021 Dit is een uitgave van magazine Thema: Marketing Nieuwe watersporters behouden TechTalk: foiling Varend vliegen of vliegend varen? Scheepswerf Hakvoort koninklijk

Onder de waterlijn? Hebben wij de oplossing. Terwijl u geniet van uw tijd op het water, zou u zich geen zorgen moeten maken om wat zich afspeelt op de onderkant van uw boot. Dat is onze taak! Wij onderzŸoeken, ontwikkelen, testen en optimaliseren onze antifoulings om uw boot te beschermen tegen aangroei. Het resultaat? Micron® LZ en Interspeed Extra. Beide antifoulings zijn specifiek ontwikkeld voor de Nederlandse wateren en geproduceerd in overeenstemming met de Nederlandse weten regelgeving. international-yachtpaint.com 10358/1219 VOORWOORD Voorwoord Temperatuur Min twintig! Dat wordt de temperatuur vannacht. Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf, is Nederland in de ban van extreem winterweer. Meteorologen leggen termen als sneeuwjacht uit en jubelen over kouderecords die sneuvelen. Voor veel wintersportliefhebbers zoals ik – die door corona niet op skivakantie kunnen – biedt de winterse sfeer iets van genoegdoening. Ik zag mensen snowboarden vanaf een heuvel, langlaufen door de straat of op ski’s achter de auto glijden. Het is weliswaar surrogaat, maar met de nodige creativiteit zorgen we deze dagen voor een wintersportvakantie in eigen land. Corona is voor even naar de achtergrond verdwenen. Toch kijken veel mensen reikhalzend uit naar de zomervakantie. Het vaarseizoen start al weer over anderhalve maand. De vele nieuwe watersporters die er het afgelopen jaar bij kwamen – vanwege corona ontdekten mensen de watersport als ultieme vrijetijdsbeleving – moeten we natuurlijk behouden. Marketing en promotie is daarbij onontbeerlijk. Dit nummer staat daarom in het teken daarvan. We trappen af met een update over de nationale watersportcampagne Welkom op het water op pagina 18. Binnenkort verschijnt er een campagnehandboek, met daarin persona’s (klantprofielen). Een handig hulpmiddel dat jou kan Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. helpen in de marketing, uiteraard exclusief voor leden van HISWARECRON. In hetzelfde artikel lees je de voortgang op het gebied van online marketing. HISWA-RECRON timmert namelijk flink aan de weg met verschillende verkoopplatformen en boekingssites. In dit nummer staken we verder de thermometer in een aantal succesvolle bedrijven die hun marketing goed op orde hebben. Zo draaien Royal Hakvoort Shipyard, Aquaservice en Tornado Sailing met veel plannen warm voor het komend watersportseizoen. Laat het maar gauw plus twintig worden! Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Martin Merks, Herbert van Oord, Michaël Steenhoff, Marcel Tap en Lisette Vos HISWA MAGAZINE 1 Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Welkom op het water 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Marketing en promotie onder de vlag van HISWA De ontwikkeling van websites, het vervolg van de campagne Welkom op het water: hoe zien de plannen eruit voor 2021? Hakvoort is koninklijk De werf in Monnickendam bestond in 2019 honderd jaar en kreeg het predikaat ‘Koninklijk’. Een interview met de broers Albert en Klaas Hakvoort. Wat is er veranderd per 2021? Een overzicht van de belangrijkste wijzigingen in de wet- en regelgeving op personeelsgebied. Het Portret Dit keer: Jurre-Jan Muurling. TechTalk: varend vliegen of vliegend varen? Wat zijn de mogelijkheden van varen op foils (draagvleugels) bij motor- en zeiljachten en welke techniek schuilt er achter? Aquaservice: van binnenvaartdonorhandel naar allround watersportbedrijf 36 Het watersportbedrijf in Zwartsluis nam in de afgelopen jaren meerdere bedrijven over en breidde gestaat het producten- en dienstenaanbod uit. 30 32 26 22 18 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Vraag & Antwoord Op stap met … Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 6 7 35 39 40 43 47 54 58 HISWA MAGAZINE 1 5

Op stapel RBB 900 SD en RBB 700 OB Tideman Boats is bouwer van onverwoestbare snelle boten. Deze werf uit Noord-Holland bouwt de boten in High Density Poly-Ethylene (HDPE), een kunststof met een lage carbon footprint. Bovendien is HDPE onderhoudsvrij en 100% recyclebaar. Omdat het PE zeer slagvast is en lichter dan water is het uitermate geschikt voor snelle toepassingen op het water. Overal waar een gewone RIB te kwetsbaar is, kunnen deze boten worden ingezet. Sinds kort is Tideman Boats begonnen met een nieuwe leisure range, de RBB 700 en de RBB 900. Deze boten zijn voorzien van de nieuwste gadgets. www.tidemanboats.com RBB 900 SD Lengte Breedte Diepte RBB 700 OB Lengte Breedte Diepte 8.87 m 2.50 m 1.42 m 7.10 m 2.35 m 0.30 m 6 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt 21 nieuwe leden 1. Camping ’t Geuldal www.camping-geuldal.nl 2. Camping Buutegebied www.buuteland.nl 3. Camping de Boergondiër www.boergondier.nl 4. Camping de Boskreek www.campingdeboskreek.nl 5. Camping de Magneet www.campingdemagneet.nl 6. Camping Sevink Molen www.campingsevinkmolen.nl 7. De Jong-Teeuwen v.o.f. www.overnachtingbijdeboer.nl 8. De Rozeboom v.o.f. www.rozeboomwatersport.nl 9. Dutchess Yachts B.V. www.dutchessyachts.nl 10. Erfgoedpark De Hoop www.erfgoedparkdehoop.nl 11. GJS Yachting Group B.V. nog geen website 12. Haven Maarten Fokke www.maartenfokke.nl 13. Hoeve Lieshout www.hoevelieshout.nl 14. Hopstaken allround yachtservice www.hopstakenallround.nl 15. HW Yachtcharter B.V. www.hwyachtcharter.nl 16. Jansen Interieur www.janseninterieur.nl 17. Landgoed de Hooge Weide www.landgoeddehoogeweide.nl 18. Slapen op de maas www.slapenopdemaas.nl 19. Smart Finance Expert www.smartfinance.expert 20. Tideman Leisure www.tidemanboats.com 21. Zilverlinde Consultancy www.zilverlindebv.nl Uitgebreide informatie Brexit beschikbaar Het is zover: Brexit is een feit. De effecten hiervan zijn voor de watersportindustrie nog lang niet allemaal even duidelijk. Brexit kan ook consequenties hebben voor de btw-status van de bestaande vloot pleziervaartuigen. ICOMIA, de internationale koepelorganisatie voor de watersportindustrie waar HISWA-RECRON bij aangesloten is, stelde een nieuwe handleiding samen met daarin de belangrijkste wijzigingen en een aantal links naar relevante organisaties. Ook is veel informatie te vinden op www.brexitloket.nl. Via dit loket kun je ook een Brexit Impact Scan doen om te bekijken waar je als bedrijf mee te maken krijgt. Deze is uiteraard wel redelijk generiek. HISWA-RECRON zette daarom voor (exporterende) jachtbouwers, jachtimporteurs en jachtmakelaars specifieke informatie op een rijtje. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/brexit. HISWA MAGAZINE 1 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON wil minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie Het is tijd voor een minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie. Dat is een van de kernboodschappen van een manifest dat HISWA-RECRON inzet voor de aankomende Tweede Kamer-verkiezingen van 17 maart en de kabinetsformatie. Begin februari ontving Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat Mona Keijzer van HISWA-RECRON het manifest.Watersport, recreatie en gastvrijheid moeten hoger op de politieke agenda komen, vindt HISWA-RECRON. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON: “Op rijksniveau is er te weinig capaciteit beschikbaar voor toeristisch-recreatief beleid. De sector is versnipperd over tien ministeries, 12 provincies en Brussel. Dat vereist meer inzet en regie. De sector is goed voor een jaaromzet van ruim 87 miljard euro en dus van grote betekenis voor onze welvaart en werkgelegenheid. Eén op de 13 banen in Nederland is immers in de vrijetijdsector. De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt dat het voor ons welzijn belangrijk is om mogelijkheden te hebben om veilig en dichtbij buiten te zijn.” Dit manifest staat niet op zich. Het vormt de start van een traject samen met de partners in de gastvrijheidseconomie. “Samen met de brancheorganisaties binnen de koepel Gastvrij Nederland maken we alvast een functieprofiel en een inwerkprogramma voor de nieuwe minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie. Er is contact met gedeputeerden om ook de provincies mee te krijgen. Binnenkort levert Gastvrij Nederland een onderzoek op waarin de toegevoegde waarde van de sector wetenschappelijk wordt onderbouwd. Met al deze bouwstenen en acties willen we de watersport, recreatie en de hele toeristische en gastvrijheidssector structureel hoger op de politieke nationale en regionale agenda krijgen.” stelt Dijks. Naast de oproep voor een Minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie worden in het manifest concrete plannen gepresenteerd om natuurinclusief ondernemen te stimuleren, de vitale watersport en recreatiesector te behouden, passende regelgeving voor de groei van werkgelegenheid vorm te geven en investeringsprogramma’s voor duurzame en innovatieve bedrijven op te zetten. De sector is veerkrachtig maar heeft zeker nu een steuntje in de rug nodig. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/manifest. 8 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Eerste online ALV goed verlopen Het is al even geleden, maar 26 november 2020 vond de allereerste online Algemene Ledenvergadering plaats van HISWA-RECRON onder leiding van voorzitter Peter Brussel. Tijdens deze ALV werd er uitgebreid stil gestaan bij de onvoorspelbare Covid-maatregelen. Vervolgens stond de prognose 2020 en vaststelling van de begroting voor 2021 op de agenda. Verder werd er een aantal opvallende resultaten van de nieuwe fusieorganisatie gepresenteerd met een doorkijk naar komend jaar. Jacco Vonhof, voorzitter van MKB Nederland, was te gast. Hij nam de HISWA-RECRON-leden mee in de activiteiten die MKB Nederland en VNO-NCW met en voor HISWA-RECRON uitvoeren in politiek Den Haag. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/alv. Webinars over lobbyactiviteiten Het vragenuurtje met Jarin van der Zande (manager Public Affairs) en Jeffrey Belt (manager Recreatie) is een serie webinars over de lobbystrategieën en -activiteiten van HISWA-RECRON. Welke keuzes maakt HISWA-RECRON en waarom is dat verstandig? Hoe ziet de lobby richting de verkiezingen in maart a.s. eruit? De eerste van de serie is een statisch webinar van 14 minuten. De tweede en volgende webinars zijn live en vinden ieder kwartaal van 2021 plaats. Heb je een vraag over onze lobby? Stel hem aan Jarin (j.vanderzande@ hiswarecron.nl) of Jeffrey (j.belt@hiswarecron.nl). Meer informatie: www.hiswarecron.nl/webinars. HISWA MAGAZINE 1 9

ONDERNEMERSNIEUWS ICOMIA Statistics Book 2019 beschikbaar Jaarlijks brengt ICOMIA een overzicht met alle feiten en cijfers van de wereldwijde watersportindustrie uit. Deze statistieken zijn verzameld onder meer dan 26 landen, en aangevuld met internationale data van overheden en fabrikantendata. Het statistiekboek wordt op de website van ICOMIA aangeboden voor ca. 800 euro. HISWA-RECRON heeft de rechten afgekocht en daardoor is het statistiekboek voor leden gratis te downloaden. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/icomia-statistics-book. Online jachtbouwsymposium druk bezocht Het International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction op 16 en 17 november jl., trok 250 deelnemers uit 15 landen. Daarmee was de 26e editie van dit symposium druk bezocht. Normaal gesproken vindt dit tweejaarlijkse symposium in de RAI in Amsterdam plaats, tijdens de METSTRADE Show. Vanwege de coronacrisis werd het symposium een online editie. “Een ander nieuw element dit jaar was de toevoeging van onderwerpen die meer op de toepassing zijn gericht. Dus naast het wetenschappelijk programma, werden ook onderwerpen uit de praktijk behandeld. Zo waren er interessante presentaties over jachtbouw met voorgevormde houten delen, het varen op draagvleugels en de toepassing van waterstof als nieuwe brandstof. Deze onderwerpen bleken zeer in trek. Het symposium heeft ons weer veel inspiratie gegeven voor de editie in 2022, die we waarschijnlijk in een hybride vorm aanbieden. Dus deelnemers kunnen zowel fysiek als online aanwezig zijn. Hoopgevend is dat veel studenten deelnamen. Zij zijn de toekomst van en voor onze sector en daar moeten we zuinig op zijn”, aldus Michaël Steenhoff, manager jachtbouw bij HISWA-RECRON en één van de organisatoren. Het symposium werd georganiseerd en mogelijk gemaakt door HISWA-RECRON, RAI Amsterdam/METSTRADE Show, Oceanco, Feadship, Royal Huisman Shipyard en MARIN. Meer informatie: www.hiswasymposium.com. 10 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Pleidooi voor trailerhellingen in Aalsmeer Onlangs nam de gemeente Aalsmeer het plan Waterfront unaniem aan. HISWA-RECRON is positief over dit plan maar een belangrijke voorziening blijkt te ontbreken namelijk een trailerhelling. In een eerdere versie van het Waterfront was daar wel sprake van. Er stonden zelfs twee hellingen ingepland. HISWARECRON schreef de gemeenteraad hierover aan. HISWA-RECRON vindt het teleurstellend dat de gemeente voorafgaand aan het schrappen van de gewenste trailerhellingen, geen contact met HISWARECRON heeft opgenomen. Een openbare trailerhelling is namelijk van groot belang voor Aalsmeer. Waterrecreanten zonder vaste ligplaats kunnen per boot een bezoek aan de gemeente mogelijk maken. Daar waar de Aalsmeerse watersportbedrijven en verenigingen uitsluitend voorzieningen hebben voor het te water laten van boten van hun eigen klanten, is de openbare helling er voor de waterrecreanten die een dagje op de Westeinder Plassen willen gaan varen. Omdat een jachthaven niet openbaar is, kan deze hierin niet voorzien. Zij zien vooral een meerwaarde in de openbare helling. Het zijn mogelijk hun toekomstige klanten die op deze wijze komen kennismaken met Aalsmeer. Ook vernam HISWA-RECRON dat de gemeente heeft besloten dat de brandweertrailerhelling tijdens het vaarseizoen niet meer door particulieren gebruikt mag worden. Daar is begrip voor omdat daar onveilige verkeerssituaties ontstaan. Echter, na het vaarseizoen mag deze helling wél gebruikt worden. HISWA-RECRON vreest dat de helling gebruikt gaat worden om kosteloos uit het water te kunnen. Dit zou concurrentieverstorend kunnen werken, omdat de jachthavens tegen betaling deze voorzieningen beschikbaar hebben. Binnenkort duidelijkheid steun Hollandsche Zeilvloot Vier maanden is HISWA-RECRON nu, samen met de BBZ en de FVEN, in overleg met de ministeries van Cultuur (OC&W) en Economische Zaken (EZK) over de toegezegde 15 miljoen aan steun voor Hollandsche Zeilvloot. De problemen in de sector zijn door de coronacrisis zeer groot. Het jaar 2020 was heel slecht en er is geen zicht op verbetering in 2021. Nog altijd is er geen duidelijkheid wanneer de in september toegezegde steun van 15 miljoen nu eindelijk voor de noodlijdende schepen beschikbaar komt. Staatssecretaris Keijzer zegde toe dat er binnenkort meer duidelijkheid komt over de aanvullende regeling. De staatssecretaris brengt de regeling onder in het staatssteunkader voor cultuur. De regeling is bedoeld voor historische schepen die bedrijfsmatig geëxploiteerd worden voor de kleinschalige passagiersvaart en waarop certificering van toepassing is. Dit zijn ongeveer tussen de 400 en 500 schepen, waaronder de charterschepen van de BBZ, HISWA-RECRON en een deel van de schepen van de Federatie Varend Erfgoed Nederland. De staatssecretaris gaf in de beantwoording van de kamervragen aan dat het tijd kost om een juridisch houdbaar en praktisch uitvoerbaar instrument op te tuigen. Er wordt ook gekeken naar eventuele overlap met de reguliere regeling Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL). HISWA-RECRON blijft zich inzetten om de komende tijd meer snelheid in het proces te krijgen zodat de toegezegde steun ook daadwerkelijk bij de getroffen ondernemers terecht komt. HISWA MAGAZINE 1

ONDERNEMERSNIEUWS Opnieuw pleidooi voor botenregister ‘Maak vaart met de invoering van een eenvoudig en betaalbaar landelijk identificatie- en registratiesysteem voor pleziervaartuigen’. Dat is de dringende oproep van HISWA-RECRON aan het Rijk. Directe aanleiding hiervoor is de berichtgeving onlangs in het NOS-televisieprogramma Nieuwsuur. Hierin werd wederom duidelijk dat de registratie van boot, eigenaar en vlagvoering op vele punten zo lek is als een mandje. Overtredingen op het water en criminele activiteiten kunnen veel sneller en effectiever worden aangepakt. Een identificatie- en registratiesysteem (een ‘botenregister’) helpt hierbij. Het verbetert niet alleen de controle en handhaving van de politie en de Belastingdienst, maar ook van de Inspectie Leefomgeving en Transport, marechaussee, douane, zeehavenpolitie en waterkwaliteitsbeheerders. Zo wordt ook voorkomen dat sloopboten anoniem worden achtergelaten in jachthavens en overheidswater. Door een sluitende registratie krijgen alle watersporters eindelijk een eigendomsbewijs van hun boot. Dat is praktisch bij koop- en verkooptransacties, bij de afhandeling van verzekeringskwesties en het ontmoedigt criminele activiteiten. Net zoals bij auto’s Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON: “Nationale bootregistratie is een logische, kostenbesparende en effectieve oplossing. Wij pleiten al jaren voor één systeem, net zoals dat bij auto’s via het RDW uitstekend is geregeld. Gegevens als merk, type, bouwjaar en kentekennummer, gekoppeld aan eigenaarsgegevens en vlagvoering, moeten daarin worden opgenomen. Wij zijn opnieuw gestart met overleggen met diverse ministeries en handhavers. De berichtgeving in Nieuwsuur bevestigt weer eens dat er vaart moet worden gemaakt.” Actuele lijst toegelaten antifoulings online De lijst met toegelaten antifoulings is toegevoegd aan de kennisbank van HISWA-RECRON. Alle aangroeiwerende verven met biocides moeten zijn toegelaten door het CTGB en moeten voorzien zijn van een toelatingsnummer. Op de site van het CTGB wordt verwezen naar het Europees agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Voor biociden wordt een Europees systeem ingevoerd. Voor antifouling is dit voorlopig niet aan de orde, de in Nederland toegelaten antifoulings blijven op de site van het CTGB gepubliceerd. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/ toegelaten-antifoulings. 12 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Vakantiedagen bij bedrijfssluiting Sommige bedrijven moeten als gevolg van de jongste regels rondom Covid-19 hun bedrijf sluiten. Voor medewerkers van bedrijven die in deze periode van sluiting al vakantiedagen hadden ingepland en opgenomen verandert er niets: de betreffende vakantiedagen worden afgeschreven van het tegoed aan vakantiedagen. Werknemers die geen vakantiedagen hadden ingepland en niet kunnen werken in verband met de bedrijfssluiting, kunnen niet worden verplicht om vakantiedagen op te nemen om zodoende nog niet-opgenomen vakantiedagen weg te werken. De verplichte bedrijfssluiting ligt in de risicosfeer van de werkgever en daarom is het niet toegestaan om de werknemers te verplichten hun vakantiedagen op te nemen. Overigens is in de NOW-regelingen 1, 2 en 3 een opslag opgenomen van 40% voor werkgeverslasten zoals vakantiedagen en pensioenpremie. Natuurlijk kunnen werkgever en werknemer in goed overleg wel afspreken dat de werknemer gedurende de bedrijfssluiting zijn of haar vakantiedagen opneemt. Is dat het geval, dan kunnen die dagen wel worden afgeschreven van het tegoed aan vakantiedagen. Exportplatform voor jachtbouwers en toeleveranciers groeit Jachtbouwers die hun in Nederland gebouwde jachten op de mondiale markt willen promoten, kunnen als HISWARECRON-lid gratis hun jachten adverteren op de internationale website www.yachtsholland. com van HISWA Orange Yachting Group. Deze site is standaard beschikbaar in het Engels en Duits. Deze website is recent geheel vernieuwd en wordt internationaal goed gevonden. Zo draait er continu een remarketingcampagne waarmee momenteel 90% van de bezoekers uit het buitenland wordt gerealiseerd. Natuurlijk is het succes ook afhankelijk van de energie en aandacht die leden er zelf instoppen. Het regelmatig toevoegen van (product)informatie en het plaatsen van nieuwe foto’s kun je als lid zelf doen via www. mijnhiswarecron.nl. Daarnaast ontwikkelt de HISWA Orange Yachting Group additionele exportpromotie-activiteiten zoals een internationaal journalistenbezoek. Voor extra activiteiten worden de kosten doorberekend; deelname aan de website is gratis. Meer informatie bij Michaël Steenhoff (m.steenhoff@hiswarecron.nl) of Jan Ybema (j.ybema@hiswarecron.nl). Belactie voor online botenplaatsing werpt vruchten af De website www.hiswa.nl is helemaal gericht op consumenten en biedt een fantastisch verkoopplatform. Jachtbouwers werden de afgelopen weken actief door het team van HISWA-RECRON benaderd om uit te leggen hoe je je nieuwe en/of gebruikte boten op hiswa.nl kunt zetten. Ook werd er uitgelegd hoe het optimaliseren van je bedrijfsprofiel op de website in zijn werk gaat via www.mijnhiswarecron.nl. Een groot gedeelte van de jachtbouwers ging direct aan de slag. Inmiddels staat hiswa.nl onder de zoekwoorden ‘nieuwe boot’ of ‘gebruikte boot’ op de eerste pagina van de organische zoekresultaten van Google. Doe er dus je voordeel mee als onderdeel van je lidmaatschap en plaats je boten op hiswa.nl. Ook jachtmakelaars en importeurs kunnen hun boten plaatsen. HISWA MAGAZINE 1 13

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe regiomanager Gelderland en Utrecht Na een dienstverband van 36 jaar ging Ivo Gelsing, regiomanager Gelderland en Utrecht, in januari met pensioen. Sinds januari is zijn positie van regiomanager ingevuld door Stijn Boode. Stijn was ruim vijf jaar werkzaam als Manager Waterrecreatie binnen HISWA Vereniging. Hij is bereikbaar via telefoonnummer (033) 303 97 23 of s.boode@hiswarecron.nl. Kijktip! Veilig gebruik van gas aan boord Ventileren, tegenwoordig een heel belangrijk issue. Maar ook aan boord van een boot. HISWARECRON maakte samen met Lankhorst Taselaar een video voor consumenten waarin alles wordt uitgelegd over veilig gebruik van gas aan boord. Onze expert Jeroen van den Heuvel geeft tips en advies. Wat zijn de richtlijnen? Hoe belangrijk is ventilatie? Hoe lang kun je gasslangen gebruiken? Wanneer vervang je de gasdrukregelaar? Hoe herken je een gaslek en hoe gevaarlijk is dat? Deel de video op je eigen website of social media, zodat je klanten goed voorgelicht zijn. www.hiswa.nl/gasaanboord. Kandidatenlijst Zeer Zorgwekkende Stoffen opgesteld De EU heeft als beleid dat zorgwekkende stoffen geleidelijk worden vervangen door minder gevaarlijke stoffen of technologen als er technisch en economisch haalbare alternatieven beschikbaar komen. Dit is vastgelegd in de REACH-verordening. Tegen deze achtergrond stelde de EU een autorisatieprocedure op. Als een stof op de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen staat, is de leverancier verplicht om een veiligheidsinformatieblad te verstrekken, te communiceren over een veilig gebruik en een consumentenhelpdesk in te richten. Het Europese Chemicaliën Agentschap (ECHA) heeft een lijst bekend gemaakt met de stoffen die als Zeer Zorgwekkend zijn aangemerkt, de zogenaamde Kandidatenlijst. Leveranciers van producten binnen de EU waarin dergelijke stoffen zijn verwerkt (meer dan 0,1% gewicht) zijn vanaf 5 januari 2021 verplicht dit aan te melden bij het agentschap. Bij deze aanvraag kan de toeleverancier aangeven waarom deze stof noodzakelijk is en niet kan worden vervangen door een beter alternatief. ECHA beoordeelt de aanvraag en kan toestemming verlenen het product op de markt te brengen. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/zorgwekkende-stoffen. 14 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Extra subsidie voor bedrijven met leerling-medewerkers Voor de studiejaren 2020-2021 en 2021-2022 trok de minister van Onderwijs 10,6 miljoen euro uit voor verhoging van de Subsidieregeling Praktijkleren. Dit geld is bedoeld om werkgevers in sectoren die zwaar zijn getroffen door de coronamaatregelen te stimuleren BBL-plekken aan te blijven bieden. BBL staat voor Beroeps Begeleidende Leerweg en houdt in dat een leerling vier dagen werkt in een bedrijf en één dag per week naar school gaat. Werkgevers in de watersport kunnen gebruikmaken van deze hogere subsidie vanwege de volgende redenen: • De arbeidsmarktperspectieven voor mbo’ers zijn goed • De sector is conjunctuurgevoelig • De sector wordt voornamelijk privaat gefinancierd Ze ontvangen dus extra subsidie voor het aanbieden van BBL-leerplekken bovenop het bedrag aan subsidie waarvan zij op grond van de huidige regeling praktijkleren al aanspraak kunnen maken. Voor de bepaling van de leerbedrijven die in aanmerking kunnen komen voor deze extra subsidie hanteert de minister de codes van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/subsidie-leerling-medewerkers. Nieuwe subsidie voor energiebesparende maatregelen aangesloten zijn, dus met 3 x 80 Ampere. Per kilowattpiek kun je 125 euro subsidie ontvangen. De voorwaarden voor de ISDE-subsidie (Investerings Subsidie Duurzame Energie en Energiebesparing) is in 2021 uitgebreid met nieuwe energiebesparende of -opwekkende methoden, namelijk zonnepanelen en kleine HISWA MAGAZINE 1 windmolens. Wil je in 2021 gebruikmaken van de ISDE-subsidie? Dan moet jouw zonnepaneleninstallatie tenminste 15 kilowattpiek en maximaal 100 kilowattpiek opleveren. Ook mag de installatie alleen op een kleinverbruik aansluiting Je subsidieaanvraag wordt alleen goedgekeurd wanneer het totale netto-elektriciteitsverbruik meer dan 50.000 kWh bedraagt. Dit is om overstimulering tegen te gaan, omdat zonnepanelen bij een nettoverbruik van minder dan 50.000 kWh geen extra stimulering nodig hebben. Tot en met 31 december 2021 kun je aanvragen indienen totdat het subsidieplafond bereikt is. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/ISDE-2021. 15

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe cao voor watersportbedrijven en zeilmakerijen Er is een nieuwe HISWA/SZS-cao afgesloten voor watersportbedrijven en zeilmakerijen. HISWA-RECRON en SZS (branchevereniging voor de Scheepsbenodigdhedenhandelaren, Zeilmakers en Scheepstuigers) gingen samen met CNV akkoord met het onderhandelingsresultaat. Deze nieuwe cao kent een looptijd van één jaar en geldt van 1 januari tot en met 31 december 2021. HISWA-RECRON en SZS startten de onderhandelingen voor deze nieuwe cao in september 2020 met CNV. De onderhandelingen verliepen vlot. Afgelopen december 2020 raadpleegden HISWA-RECRON en SZS de cao-bedrijven over het onderhandelingsresultaat. Daaruit bleek dat vrijwel alle cao-bedrijven akkoord gingen met de uitkomsten van de onderhandelingen. Duurzame inzetbaarheid In de nieuwe cao is meer aandacht voor de duurzame inzetbaarheid van werknemers. Een werknemer kan voortaan vanaf vijf jaar vóór zijn AOW-leeftijd gebruikmaken van de nieuwe 80-90-100 regeling. De werknemer werkt dan 80%, ontvangt hiervoor 90% loon terwijl zijn pensioenopbouw op 100% blijft. Deze maatregel is bedoeld om langdurige uitval van de werknemer te voorkomen en de werknemer gezond en fit tot aan zijn AOW-leeftijd te krijgen. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/kennisbank/cao. Nieuwe regiomanager Zeeland en Zuid-Holland Eind februari start Ruurt van der Wel als regiomanager in Zeeland en Zuid-Holland voor HISWA-RECRON. Hij volgt Monica de Vast op die inmiddels directeur is van Delta Marina in Kortgene. Ruurt is geen onbekende in de regio. Hij heeft de afgelopen 11 jaar gewerkt in de wereld van recreatie. Hij was teamleider van VVV Walcheren en Noord-Beveland, daarna projectleider bij VVV Zeeland en vervolgens Strategisch Citymarketeer voor Bergen op Zoom. Ruurt heeft ervaring met bedrijven in de sector en met overheden, maar ook als voorzitter van de lokale ondernemersvereniging. 16 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Stageplaatsen gezocht voor studenten Maritieme Techniek Tien vierdejaars studenten MBO Maritieme Techniek zoeken nog een stageplaats voor hun opleiding Maritieme Techniek, niveau 4. De stageplaats moet scheeps- of jachtbouwgerelateerd zijn, bijvoorbeeld bij een jachtwerf, reparatie- en onderhoudsbedrijf, makelaardij of toeleverancier. Bij voorkeur op een afdeling engineering of werkvoorbereiding. De stageperiode is van februari t/m juni 2021. Heb je binnen jouw bedrijf een stageplek? Neem contact op met de stagecoördinatoren van het STC: p.vanrossum@stc-r.nl of j.kom@stc-r.nl. Eerste statistiekrapport HISWA-RECRON beschikbaar Primeur: het eerste statistiekrapport van HISWARECRON is er. Het verkrijgen van cijfers voor de diverse bedrijfsgroepen is geen sinecure. De openbare cijfers zijn ofwel onbetrouwbaar ofwel veel te laat beschikbaar. Voor de meeste bedrijfsgroepen binnen HISWA-RECRON geldt dat deze simpelweg te klein zijn om in de openbare databank van het CBS betrouwbare gegevens te genereren. Om voor de branche toch betrouwbare en bruikbare cijfers te kunnen leveren, maakte HISWA-RECRON gebruik van de gegevens die bij diverse overheidsinstellingen bekend zijn. HISWA-RECRON heeft geen eigen toegang, dit proces loopt via een licentiehouder en versleutelde dataonderzoeken. Daarnaast leveren de instanties natuurlijk geen cijfers van individuele bedrijven of kleine bedrijfsgroepen; de cijfers worden per cluster gegenereerd. Deze cijfers zijn verrijkt met eigen onderzoek. HISWA-RECRON voert onder de leden ook eigen onderzoek uit. Tweemaal per jaar wordt een conjunctuurmeting uitgezet. Enerzijds om trends en ontwikkeling in beeld te brengen, anderzijds om ontbrekende, meer bedrijfsgroepspecifieke gegevens te verzamelen. Tenslotte wordt er een beroep gedaan op de Kennispartners in de HISWARECRON Business Club. In het rapport komt het woord corona nauwelijks voor. Het zijn de kale cijfers die een beeld geven van de sector, de verblijfsrecreatie, de watersport en de onderliggende bedrijfsgroepen. Je herkent de effecten van de coronamaatregelen overigens wel in de grafieken. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/statistiek-rapport. HISWA MAGAZINE 1 17

Marketing & promotie Marketing en promotie vormen een belangrijk speerpunt van HISWA-RECRON. Zo bieden de websites onder de vlag van het merk HISWA (zoals hiswa.nl, vakantievaren.nl en yachtsholland.com) leden steeds meer marketingmogelijkheden. Daarbij timmert de nationale watersportcampagne Welkom op het water ook in 2021 flink aan de weg. Allemaal met de intentie om meer mensen meer uren op het water te krijgen. Hoe zien de plannen eruit voor 2021? Tekst: Rianne Hartog en Michaël Steenhoff De nationale watersportcampagne Welkom op het water van HISWA – die inmiddels al weer zes jaar loopt – laat mensen zie hoe leuk de watersport is. Vooral voor potentiële watersporters biedt de campagne de eerste stap om te ontdekken wat er allemaal mogelijk is op het water. Welkom op het water legt in 2021 de focus op het beter zichtbaarder maken van de campagne bij het grote publiek. Door het juist inzetten van de social media-kanalen en gebruik te maken van PR moet Welkom op het water een bekend begrip in Nederland worden. Persona’s Een marketingonderzoek van Motivaction dat in 2020 is uitgevoerd, leidde tot vijf watersportpersona’s en een bijbehorend personahandboek. Een persona is een soort klantprofiel, een karakterisering van een 18 onder de vlag van HISWA Wat zijn de plannen voor 2021? Erkend Bedrijf 2021 www.hiswa.nl Approved Company 2021 Aangesloten bij HISWA-RECRON bepaald type klant. Met dit hulpmiddels kunnen de marketing- en communicatieuitingen specifieker worden ingezet voor de verschillende doelgroepen. De persona’s verschillen van elkaar op het gebied van watersportinteresse, social media-gebruik en manier van communiceren. Deze theoretische kennis over persona’s, marketing en social media komt beschikbaar voor de leden van HISWA-RECRON, onder andere via workshops en webinars. Via de campagne wordt de interesse voor de watersport gewekt, maar uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat de nieuwe watersporters via een van de watersportbedrijven kennismaken met de watersport. Om dit te stimuleren verzamelt het campagneteam alle watersportevenementen in Nederland. Deze worden vervolgens getoond op www.hiswa.nl/ welkomophetwater en gepromoot via social media. HISWA MAGAZINE 1 Meld je watersportevenement Organiseer je dit jaar een open dag, activiteit of evenement? Laat dat weten aan projectleider Rianne Hartog: r.hartog@hiswarecron.nl. Hoe meer evenementen, hoe meer bereik en hoe groter de kans dat er voor iedereen een leuke watersportactiviteit tussen staat. Televisieprogramma bij RTL In het voorjaar van 2021 is op RTL 4 een nieuw watersportprogramma te zien: RTL Welkom op het water. In het programma reizen presentatoren Sander Janson en Jessica Mendels met een zeiljacht of motorboot door Nederland, elke aflevering in een andere regio. RTL Welkom op het water is een initiatief van HISWA-RECRON en mediabedrijf De Mediabroers en is onderdeel van de campagne Welkom op het water. Het doel van het programma is om kijkers te inspireren het water op te gaan en deel te nemen aan de watersport. Dit sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de campagne. Het programma biedt voor watersportondernemers de mogelijkheid om bij een groot publiek onder de aandacht te komen. Er zijn verschillende mogelijkheden om deel te nemen aan het programma. Zo kan er met jouw boot gevaren worden, kunnen de presentatoren op bezoek komen bij jouw haven of worden jouw watersportproducten getest en gebruikt. Voor meer informatie over de mogelijkheden kun je altijd contact opnemen met Rianne Hartog: r.hartog@hiswarecron.nl. Het is belangrijk om een optimaal bedrijfsprofiel in de HISWA Bedrijvengids in te richten, zodat klanten sneller jouw bedrijf vinden. Maak je bedrijfsprofiel compleet Niet alleen voor nieuwe watersporters, maar ook voor bestaande watersporters zijn er veel ontwikkelingen. Voor die doelgroep is HISWA al een bekende naam. HISWA blijft dan ook als watersportmerk bestaan, na de fusie van HISWA met RECRON. Afgelopen jaar werd de website www.hiswa.nl helemaal vernieuwd. De site is nu uitsluitend op de consument gericht. Bezoekers vinden er uitgebreide informatie over alle mogelijkheden die watersport biedt. Ze worden daarbij geleid naar de bijbehorende producten en diensten die de aangesloten leden aanbieden. Ben je lid oftewel een HISWA Erkend Bedrijf, dan is het heel belangrijk om een optimaal bedrijfsprofiel in de HISWA Bedrijvengids op deze site in te richten, zodat klanten sneller jouw bedrijf vinden. Je hebt hiervoor een inlog nodig. Weet je die niet meer? Stuur dan een mail naar communicatie@hiswarecron.nl. Sander Janson presenteert RTL Welkom op het water. HISWA MAGAZINE 1 Plaats je boten De bij HISWA aangesloten makelaars hebben snel de stap gezet; inmiddels zijn ruim 2.500 gebruikte boten te vinden via hiswa.nl. Mattijs van Baalen, directeur De Valk Yacht Brokers en bestuurslid: “De site van HISWA is voor ons als lid een prachtige manier om ons onder het label HISWA aan de consument te presenteren. Door met elkaar het merk HISWA uit te dragen, versterk je jezelf als individueel bedrijf en versterk je het collectief. Zeker in combinatie met de zekerheden die we klanten bieden in de vorm van goede voorwaarden en contracten.” 19

Door met elkaar het merk HISWA uit te dragen, versterk je jezelf als individueel bedrijf en versterk je het collectief. Jachtbouwers zijn aangespoord om hun aanbod van nieuwe boten op de website te presenteren. Michaël Steenhoff, manager jachtbouw bij HISWARECRON: ‘We hebben deze leden actief benaderd en dat leidde ertoe dat er nu ruim 700 nieuwe boten online staan. Hiervoor geldt ook dat leden elkaar helpen als elk lid zijn aanbod online zet. Dan wordt de site nog beter vindbaar.” Exportpromotie Voor aangesloten jachtbouwers met een in Nederland gebouwd product, is deelname aan de exportwebsite www.yachtsholland.com een aanrader. Deze website is gericht op export en daarom in het Engels. Deelnemer van het eerste uur Bart van den Hoven van Van den Hoven Jachtbouw: “Binnen dit collectief worden ook jaarlijks internationale journalistenbezoeken georganiseerd. Dat leidde ertoe dat ik meer inzicht heb gekregen in de internationale marktvraag. Op basis hiervan hebben we een geheel nieuw type jacht laten ontwikkelen en die is inmiddels in aanbouw.” Als corona het toelaat staat ook voor het najaar 2021 weer een internationaal journalistenbezoek op het programma. Jachtverhuur Voor jachtverhuurders is er het verhuurplatform vakantievaren.nl van HISWA. Op deze website kunnen watersporters gemakkelijk een boot zoeken én boeken. De bezoekersaantallen groeien jaarlijks aanzienlijk. “Deelname met onze verhuurvloot aan de verschillende HISWA-platforms levert me omzet op, dat is heel simpel. Ze worden goed gevonden door Google en staan de afgelopen jaren met de term ‘motorboot huren’ steevast op pagina 1 en dat telt! Voor klanten is er veel gemak: ze kunnen kiezen uit vele boten, die vergelijken en de realtime beschikbaarheid zien”, aldus Wieger Westerdijk van Westerdijk Yachtcenter. Conclusie: online marketing en promotie staan hoog op de agenda bij HISWA-RECRON. Een team van professionals werkt dagelijks aan het optimaliseren van alle websites. Er zijn talloze mogelijkheden om het HISWA-merk nog beter te profileren. Heb je een goede suggestie? Mail dan naar communicatie@hiswarecron.nl. 20 HISWA MAGAZINE 1 ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten Benieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

Commissaris van de Koning Arthur van Dijk overhandigt het predikaat “Koninklijk” aan Albert en Klaas Hakvoort Hakvoort is koninklijk ‘100 jaar blijven ontwikkelen’ Vorstelijke jachten, zo zijn de producten van koninklijke scheepswerf Hakvoort het best te omschrijven. De werf in Monnickendam bestond in 2019 honderd jaar en dat jubileum werd eind vorig jaar extra luister bijgezet doordat de werf het predikaat ‘Koninklijk’ kreeg toegekend. Nog altijd is Hakvoort een familiebedrijf, momenteel onder leiding van de broers Albert en Klaas Hakvoort, die de vierde generatie vormen. Tekst: Hans Buitelaar De werf begon in onzekere tijden, toen de aanleg van de Afsluitdijk de toekomst van de visserij in de Zuiderzee bijzonder onzeker maakte. Toch begon Albert Hakvoort - overgrootvader van de huidige generatie - met een helling, wat loodsen en scheepsbouwbenodigdheden aan het bouwen en onderhouden van houten botters voor vissers in 1919. Na turbulente tijden, een brand, vele verbouwingen en het ontwikkelen van een heel nieuw specialisme, is Royal Hakvoort Shipyard vandaag de dag een gerenommeerd bedrijf in het bouwen van steeds grotere luxe motorjachten. In het voorjaar van 2021 zijn maar liefst drie jachten tegelijk in aanbouw: twee van 61 meter lang en één van 45 meter. 22 De timmerwerkplaats maakt complete interieurs op afstand, die exact in het jacht passen Loodsen vol “Nog altijd zijn we een echt familiebedrijf en hebben we een platte organisatie,” constateert Albert Hakvoort tevreden. “We werken samen met een vast netwerk van onderaannemers en toeleveranciers waarbij Hakvoort hoofdaannemer is. Nu bouwen we jachten tot maximaal 65 meter lang, daarboven past niet in onze loods. De grote loods en dok zijn in 2010 verbouwd en verlengd zodat we dergelijke jachten hier kunnen bouwen. Ik hoop dat die loods de komende tien jaar altijd vol staat. De kleinere loods is in 2019 vergroot zodat we ook daar nu jachten tot 45 meter lengte kunnen bouwen. Het zou fijn zijn als we een extra locatie vinden, eigenlijk vooral een kade voor afbouw. HISWA MAGAZINE 1 Het grootste jacht van Hakvoort tot nu toe, motorjacht Scout, verlaat de loods – nog zonder het bovenste dek Sommige jachten zijn zo groot, dat de opbouw er niet op past binnen de loods. Wanneer zo’n jacht de werfhal verlaat, zou het mooi zijn als we een eigen kade met wat werkgebouwen hebben waar het jacht klaar kan worden gemaakt voor oplevering.” Verder groeien door grotere jachten te bouwen is niet de ambitie. Verder groeien door grotere jachten te bouwen, dat is niet de ambitie van de werfbaas. “Als jachten nog groter worden, worden projectmanagement, bouwproces en regelgeving nog ingewikkelder en moet met steeds meer bedrijven worden samengewerkt die elk een stukje van de bouw doen. Dan wordt het moeilijker om nog wat geld te verdienen aan zo’n jacht. Als familiebedrijf willen we geen geldschieters van buitenaf. We opereren onafhankelijk. Daarom kunnen we geen verlies draaien. Groter bouwen klinkt leuk, maar het is erg moeilijk om aan zo’n complex project geld te verdienen. We willen wel de processen onder controle houden. Met de maat van de jachten en de werf zoals we die nu hebben, lukt dat nog.” Groeiende potentie Vissersschepen werden groter in de naoorlogse jaren. Reden voor scheepswerf Hakvoort om in 1946 over te schakelen van houtbouw naar staalbouw. De stalen kotters uit Monnickendam hebben een goede reputatie. Tot aan de vroege jaren ’80 bouwt de werf zo’n 70 vissersschepen. Hakvoort is innovatief. Al in 1965 wordt een deel van het ontwerp werk met CAD-systemen gedaan. Dat blijkt in de praktijk efficiënt. De werf bouwt kotters in serie. De grote omschakeling voor Hakvoort is de order voor een zeegaand sportvisjacht, de Striker. Deze boot wordt gebouwd in aluminium en uitgerust met veel motorvermogen. Een watersporter uit Florida (Verenigde Staten) had van de werf gehoord en plaatste na overleg de order. Klaas jr. en Albert uit de derde generatie zijn inmiddels volop actief in de werf en nog meer dan Klaas sr. zien ze potentie in de jachtbouw. Na de oplevering van dit eerste jacht, bouwt de werf tussen 1981 en 1988 nog 13 boten van hetzelfde ontwerp in lengtes van 58 voet (17,6 meter) en 72 voet (22,3 meter), een ‘sportfisherman’ naar ontwerp van de Striker Yacht Corporation. De succesvolle samenwerking met de Amerikanen leidt tot meer orders in de jachtbouw. In 1985 levert Hakvoort het 31 meter lange jacht Tonga op. Het is een boot met stalen romp en aluminium opbouw, naar ontwerp van de Edammer ontwerper Pieter Beeldsnijder. Lassers werken aan de aluminium opbouw van een jacht HISWA MAGAZINE 1 Steeds groter Sinds de jaren ’80 leverde Hakvoort tientallen jachten op. Overwegend motorjachten maar ook het 28 meter lange zeiljacht ‘Mandarine’ naar ontwerp van Olivier van Meer in het jaar 2000. Hakvoort blijkt in vele segmenten kwaliteit 23

te leveren. Er zijn klassiek gelijnde motorjachten met stalen romp, er zijn modern gelijnde jachten met meerdere dekken, vaak met stalen romp en aluminium opbouw, maar ook snelvarende motorjachten helemaal in aluminium gebouwd. De jachten worden steeds groter. Het grootste exemplaar dat werf tot nu toe opleverde was Scout met een lente van 63,72 meter. Het jacht met vijf dekken is ontworpen voor expedities in noordelijke zeeën: een Explorer Yacht zoals dit segment in de superjachtenwereld heet. De tankinhoud maakt het mogelijk om op een kruissnelheid van 12 knopen (22 km/h) 4800 zeemijlen te varen – ruimschoots de Atlantische Oceaan over. Uitbreidingen Scout kon worden gebouwd dankzij de uitbreiding van de loods in Monnickendam. Inmiddels beschikt Hakvoort over werkplaatsen op meerdere locaties. Op het hoofdkwartier aan de Gouwzee zijn twee jachtbouwloodsen, diverse werkplaatsen en het kantoor, met ontwerpafdeling en ontvangst- en vergaderruimtes. In Purmerend is sinds 1999 dochterbedrijf Unlimited Interiors actief met het verzorgen van complete interieurs in de luxe jachten. “Het aardige is dat we voor verschillende jachten samen werken met andere interieurbouwers,” vertelt Albert Hakvoort. “Als onze timmerwerkplaats ergens aan werkt en dat moet aan boord worden samengevoegd met iets dat wordt gemaakt bij onze partners, dan leren we van elkaar. De ontwerpen voor meubilair worden ook helemaal digitaal uitgewerkt. De tekenkamer is daar op ingericht 24 en wordt voortdurend gemoderniseerd. Digitaal ontwerpen maakt het mogelijk om alle houtdelen superprecies op maat te zagen met een CNC-snijmachine. Zo kunnen we ook voor de allergrootste jachten die we bouwen, nog bijna de helft van de interieurdelen zelf maken.” Uitbreidingen en verbouwingen op de werf en de bijbehorende werkplaatsen gaan maar door. Albert verzucht: “Iedere keer als ik denk: nu zijn we wel klaar met bouwen, laten we even alleen met boten bezig zijn, dan dient de volgende verbouwing zich alweer aan.” Als familiebedrijf hebben we korte lijnen en houden we van gelijkheid. Ontspannen Een familiewerf uit Monnickendam beweegt zich onder miljonairs om klanten te vinden voor de grote motorjachten die ze bouwen. “Die komen vooral bij ons via makelaars,” meldt marketing manager Esther Lucas. “We ontmoeten kopers op beurzen als de Monaco Yacht Show en Fort Lauderdale International Boat Show. Hoewel degenen die uiteindelijk de jachten bestellen vermogende mensen zijn, is het niet onze bedrijfscultuur om klanten op te halen met een limousine vanaf het vliegveld. Als familiebedrijf hebben we korte lijnen en houden we van gelijkheid. Klanten voelen die ontspannen sfeer. Tijdens een overleg op de werf, staan ze op en lopen zelf even naar de koffieautomaat.” Albert Hakvoort vult aan: “Makelaars hebben vaak al langere tijd contact met een klant voordat Hakvoort in beeld komt als de werf die het gedroomde jacht moet gaan bouwen. Als zo’n klant dan hier komt, ziet hij een werf vol nuchtere Hollanders die hun vakmanschap bedrijven. Dat schept vertrouwen en dan ontspannen mensen.” Beursstand van Hakvoort, gezien van het dek van een tentoongesteld jacht HISWA MAGAZINE 1 SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen.

Wat is er veranderd per 2021? Overzicht wetswijzigingen op personeelsgebied Dit jaar verandert er weer veel op het gebied van personeel. In dit artikel zetten we de belangrijkste wijzigingen in de wet- en regelgeving voor jou als ondernemer of werknemer op een rij. Tekst: Martin Merks, Herbert van Oord en Marcel Tap Transitievergoeding De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wijzigt jaarlijks het maximumbedrag van de transitievergoeding. Een transitievergoeding is een vergoeding als compensatie voor ontslag. In 2021 is dit bedrag maximaal 84.000 euro of maximaal een jaarsalaris als het loon hoger is dan dat bedrag. 26 Compensatie transitievergoeding Voor kleine werkgevers is het vanaf 1 januari 2021 mogelijk om compensatie te vragen voor de transitievergoeding die zij moeten betalen bij bedrijfsbeëindiging, pensionering of overlijden. Vaste arbeidsomvang oproepkrachten Door de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) moesten werkgevers al vanaf 1 januari 2020 met oproepkrachten al in actie komen: indien een oproepovereenkomst één jaar heeft geduurd, moet de werkgever de werknemer binnen één maand na afloop van dit eerste jaar, een aanbod voor een arbeidsovereenkomst doen voor het HISWA MAGAZINE 1 gemiddeld aantal gewerkte uren in de afgelopen 12 maanden. Per 1 juli 2021 wordt deze wettelijke regeling aangepast met: • De huidige wettelijke termijn van ten minste één maand waarbinnen de werknemer het aanbod van de werkgever kan aanvaarden wordt één maand. • Er komt een uiterlijke ingangsdatum waarop de vaste arbeidsomvang ingaat, te weten: uiterlijk twee maanden nadat de arbeidsovereenkomst 12 maanden heeft geduurd. Een voorbeeld: een oproepkracht heeft sinds 1 maart 2020 een oproep overeenkomst. De werkgever dient dan uiterlijk 1 april 2021 een aanbod te doen voor een arbeidsovereenkomst met een vast aantal uren per periode. De oproepkracht dient dit aanbod uiterlijk 1 mei 2021 te aanvaarden waarna het vaste aantal uren uiterlijk 1 juni 2021 dient in te gaan. De mogelijkheid om een tegemoet– koming voor de vaste lasten aan te vragen, is verlengd tot en met 30 juni 2021. Verlenging coronamaatregelen Vanwege de coronacrisis zijn enkele regelingen verlengd zodat ondernemers ook in 2021 daar gebruik van kunnen maken. • TOZO: Tijdelijke Overbruggings-regeling Zelfstandige Ondernemers. Dit betreft bijstand voor zelfstandige ondernemers ten behoeve van hun levensonderhoud. Deze regeling loopt door tot en met 30 juni 2021. • TVL: Tegemoetkoming Vaste Lasten. De mogelijkheid om een tegemoetkoming voor de vaste lasten aan te vragen, is verlengd tot en met 30 juni 2021. • WW-premie: het afdragen van de hoge WW-premie voor vaste werknemers die meer dan 30% hebben overgewerkt, is opgeschort tot en met 2021. • Bijzonder uitstel van betaling: de betalingsregeling belastingschuld duurt maximaal 36 maanden en gaat in vanaf 1 juli 2021. • NOW-subsidie: ook in 2021 blijft het mogelijk om de NOW-subsidie aan te vragen waarmee de werkgever personeel zoveel mogelijk in dienst kan houden. Het tweede tijdvak van de derde NOW-regeling gaat in per 1 januari 2021 en loopt tot en met maart 2021. HISWA MAGAZINE 1 Pensioen payrollers Payrollers kregen per 1 januari 2020 al recht op dezelfde arbeidsvoorwaarden die gelden voor ‘gewone’ werknemers bij de inlener. Vanaf 2021 moet de payrollwerkgever ook een adequate pensioenregeling regelen voor de payroller. Gevolg hiervan is dat payrollwerknemers vanaf 1 januari 2021 niet meer onder de verplichtstelling van StiPP vallen. Bijtelling elektrische auto De bijtelling van de elektrische auto van de zaak gaat in 2021 omhoog, van 8% naar 12%. Als de catalogusprijs hoger is dan 40.000 euro dan geldt vanaf dit bedrag 22% bijtelling. Alleen auto’s die op waterstof en zonne-energie rijden, komen nog in aanmerking voor 4% bijtelling. Werkkostenregeling Het percentage van de vrije ruimte uit de werkkostenregeling (WKR) boven de 400.000 euro van het fiscale loon wordt in 2021 verlaagd van 1,2% naar 1,18%. De vrije ruimte voor het fiscale loon tot en met 400.000 euro bedraagt in 2021 1,7%. Reiskostenvergoeding thuiswerken Tijdens de coronacrisis mocht een werkgever aan een werknemer een vaste onbelaste reiskostenvergoeding blijven voldoen op basis van het ‘oude’ werkpatroon. Op dit moment ziet het er naar uit dat dit vanaf 1 februari 2021 niet meer mag. Vanaf die datum moeten de daadwerkelijk gemaakte reiskosten weer het uitgangspunt zijn en mag alleen nog een vaste onbelaste reiskostenvergoeding worden uitbetaald als een werknemer 36 weken of 128 dagen per jaar naar een vaste werkplek afreist. Verlofsparen Aanvankelijk konden werknemers vanaf 1 januari 2021 starten met het opsparen van maximaal 100 weken fiscaal gefaciliteerd vakantie- en compensatieverlof (in plaats van 50 weken). Maar de Eerste Kamer behandelde dit wetsvoorstel pas half januari 2021, waardoor de maatregelen niet ingingen per 1 januari. Het wetsvoorstel kent wel terugwerkende kracht tot 1 januari 2021. 27

Oordeel bedrijfsarts bij RIV-toets Voor werkgevers is het niet altijd duidelijk hoe en waarom UWV een beslissing neemt over het wel of niet opleggen van een loonsanctie bij de toets op reïntegratieverplichtingen na twee jaar ziekte (de RIV-toets). Daarom is vanaf 1 september 2021 het advies van de bedrijfsarts over de belastbaarheid van de werknemer leidend bij de RIV-toets. Reïntegratie bij langdurige ziekte De RIV-toets wordt in 2021 volledig uitgevoerd door arbeidsdeskundigen van UWV. Als werkgever en werknemer de reïntegratie-inspanningen hebben Verhoging minimumloon Per 1 januari 2021 gelden de volgende miniumlonen: Leeftijd 21 jaar 20 jaar 19 jaar 18 jaar 17 jaar 16 jaar 15 jaar 39,5% 34,5% 30% Schoolvakanties 2021 De schoolvakanties in 2021 zijn als volgt: Soort vakantie Regio Voorjaarsvakantie Noord Midden Zuid Meivakantie Zomervakantie Alle regio’s Noord Midden Zuid Herfstvakantie Noord Middden Zuid Kerstvakantie Alle regio’s gepleegd die passend zijn bij het medisch advies van de bedrijfsarts, kan een RIV-toets niet meer leiden tot een sanctie. Hiermee wordt onzekerheid voorkomen over het te voeren reïntegratietraject voor werkgever en werknemer. AOW In 2021 bedraagt de AOW-gerechtigde leeftijd 66 jaar en vier maanden. Daarna wordt de AOW-gerechtigde leeftijd verhoogd naar 66 jaar en zeven maanden in 2022, 66 jaar en tien maanden in 2023 en 67 jaar in 2024 en 2025. % van het minimumloon Per maand 100% 80% 60% 50% € 1684,80 € 1347,85 € 1010,90 € 842,40 € 665,50 € 581,25 € 505,45 Per week € 388,80 € 311,05 € 233,30 € 194,40 € 153,60 € 134,15 € 116,65 Per dag € 77,76 € 62,21 € 46,66 € 38,88 € 30,72 € 26,83 € 23,33 Vakantieperiode 20 februari t/m 28 februari 2021 (week 8) 20 februari t/m 28 februari 2021 (week 8) 13 februari t/m 21 februari 2021 (week 7) 1 mei t/m 9 mei 2021 (week 18) 10 juli t/m 22 augustus 2021 (week 28 t/m 33) 17 juli t/m 29 augustus 2021 (week 29 t/m 34) 24 juli t/m 5 september 2021 (week 30 t/m 35) 16 oktober t/m 24 oktober 2021 (week 42) 16 oktober t/m 24 oktober 2021 (week 42) 23 oktober t/m 31 oktober 2021 (week 43) 25 dec 2021 t/m 9 jan 2022 (52 t/m 1) 28 HISWA MAGAZINE 1 www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original vaar(bewijs)cursussen varen wordt leuker als je weet wat je doet! Samenwerken met Vaarplezier: • Cursussen op uw jachthaven of jachtwerf • Verkoop van onze cursussen • Samenwerken in promotionele acties Uw voordeel: • Wij verzorgen de cursussen, geen (tijds) investering van uw kant • Marge op verkoop cursussen • Nieuwe watersporters op bezoek bij uw bedrijf Klein Vaarbewijs 1 en 2 met theorie én theorie-op-de-boot * NauPro Vaarbewijs * Marifoon * Cursus varen in het donker * Rondvaartschippersopleiding * Manoeuvreerlessen * Experttrainingen Samenwerken? Bel of mail Arjen via info@vaarplezier.nl of 0637455479 E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news

Het Portret Jurre-Jan Muurling In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met marketing & promotie is dat Jurre-Jan Muurling, eigenaar van Tornado Sailing in Makkum. Tekst: Liane Jansen Dit nummer van HISWA Magazine gaat over marketing & promotie. Hoe positioneer jij Tornado Sailing in de markt? “Marketing is tegenwoordig misschien wel het belangrijkste. Met merken als Delphia, Jeanneau en Cobra-Yachts zijn wij het aanspreekpunt als het gaat om kielmidzwaard zeiljachten en zeewaardige polyester motorjachten. Ons bedrijf is opgebouwd in vier verschillende segmenten. De verkoop van nieuwe jachten, de jachtmakelaardij, de verhuur van zeil- en motorjachten en onze jachtwerf. Het bijzondere van ons bedrijf is dat wij een unieke combinatie hebben: de merken boten die we verhuren, verkopen we ook. Klanten kunnen dus bij ons eerst een boot huren en vaarervaring opdoen. Dat is veel waard als je van plan bent om een boot aan te schaffen. 30 Qua promotie is het bij ons een mix tussen adverteren in de traditionele media en zichtbaar zijn op social media.” We maken met de klant een afspraak en laten de boot dan door middel van een live-tour zien. Nog maar een maand en dan start het vaarseizoen weer. Waar zijn jullie als bedrijf momenteel mee bezig? “We zien de afgelopen periode veel vraag naar huurboten. Daarom breidden we onze huurvloot dan ook behoorlijk uit voor 2021. Voor elke boot hebben we een aparte film gemaakt met een technische uitleg. Alle aspecten die belangrijk zijn om goed en veilig het gehuurde jacht te kunnen bedienen, komen aan bod. We HISWA MAGAZINE 1 maken met de klant voorafgaand een afspraak en laten de boot dan door middel van een live-tour zien. Hiermee bespaart de klant veel tijd en het is een veilige manier om in deze coronatijd je te oriënteren.” Afgelopen watersportseizoen kende gezien de coronacrisis een merkwaardig verloop. Welk effecten had die op jouw bedrijf? “Bij de start van de coronacrisis zagen wij veel boekingen verdampen. Veel huurders twijfelden of ze nog wel het water op konden. Ook omdat diverse jachthavens gesloten waren. Maar al gauw merkten we dat iedereen het water op wilde. In een mum van tijd waren alle boten helemaal vol geboekt. Varen bood afgelopen seizoen een mooie corona-proof vakantie.” Je maakt ook deel uit van de bedrijfsgroep HISWA Makelaars. Wat betekent HISWA voor jou? “HISWA is een begrip in de watersport. Toen ik in 2012 Tornado Sailing kocht, ben ik direct lid geworden. De contracten voor zowel verkoop als verhuur zijn goed opgebouwd en juridisch goed onderbouwd. Het geeft ons als bedrijf maar ook voor de consument een veilig gevoel.” Wat erg fijn is dat wij als makelaar veel data kunnen verzamelen vanuit hiswa.nl. Er wordt hard aan de weg getimmerd met hiswa.nl als platform voor consumenten. Jullie plaatsen ook jullie gebruikte botenaanbod daarop. Wat verwacht je van deze ontwikkeling? “HISWA is een gerenommeerde naam waardoor nieuwe watersporters dit platform als een betrouwbare bron ervaren. Wat erg fijn is dat wij als makelaar veel data kunnen verzamelen vanuit deze website. Waar en hoe zijn verschillende soorten boten verkocht is nuttige informatie om goede waardebepalingen en taxaties te doen.” Hoe zie je de gebruikte en nieuwe botenmarkt in 2021 en verder? “Door de coronacrisis is de botenmarkt gigantisch aangetrokken, dat geldt voor zowel nieuwe als gebruikte boten. Bij de verkoop van nieuwe boten zien we een stijging in het aandeel motorjachten. Dit heeft denk ik te maken met de nieuwe watersporter die gemak wil maar daarnaast ook de oudere generatie die langzaam overstapt van een zeiljacht op een motorjacht.” Biografie Jurre-Jan Muurling volgde de detailhandelschool en een opleiding tot jachtmakelaar. Op jonge leeftijd werkte hij al bij Tornado Sailing als schoonmaker van boten. Later werkte hij bij Veldman Yachtcharters en Nautisch Kwartier in Stavoren. In 2012 nam hij Tornado Sailing over. Inmiddels werkt hij met een team van zes mensen. Jurre-Jan is getrouwd en heeft twee kinderen. HISWA MAGAZINE 1 31

Tech Talk Varend vliegen of vliegend varen? Varen op een draagvleugel, oftewel een foil, is bij kitesurfers al bijna standaard. Een draagvleugel vermindert de weerstand en daarmee wordt de snelheid verhoogd. Daardoor kunnen er spectaculaire snelheden bereikt worden. We vroegen Johan Schonebaum, een van de oprichters van het bedrijf Flying Fish, naar de mogelijkheden van foils bij motor- en zeiljachten en de techniek die daar achter schuilt. Tekst: Michaël Steenhoff Er werden in de jaren ’30 van de vorige eeuw al experimenten gedaan met draagvleugels. Waarom zien we nu pas een bredere toepassing van foils? Schonebaum: “Daar is een aantal redenen voor. Om te beginnen maken we nu gebruik van composietmaterialen waarmee we sterker én lichter kunnen bouwen. Gewicht is natuurlijk een belangrijke factor om een boot te kunnen laten vliegen. Daarnaast, en misschien nog wel belangrijker, zijn de mogelijkheden van actieve elektronische controlesystemen de laatste decennia enorm verbeterd. Denk aan computergestuurde rekencapaciteit en kleinere, slimmere sensoren die nodig zijn om het systeem werkend te krijgen. Daarbij zijn die ook nog eens goedkoper geworden. De derde gunstige factor is dat er nu meer veel keuze is in typen vleugels die bouwers willen toepassen.” Zie je mogelijkheden voor de toepassing van foiling bij ‘standaard’ pleziervaartuigen? “Bij kleine zeilbootjes wordt foiling al toegepast; dat maakt het zeilen een stuk spectaculairder. Een ander verhaal is de toepassing op een kajuitboot want het gebruiksdoel daarvan is anders. Ik zie wel dat foiling door automatisering veel toegankelijker wordt omdat 32 Johan Schonebaum het systeem de boot mooi in balans kan houden en al het ‘vliegwerk’ voor je doet. De roerganger hoeft alleen nog maar de boot op koers te houden en de rest wordt door de ‘active control’ gedaan. Eigenlijk zoals een moderne auto werkt; alle systemen zorgen ervoor dat je veilig kunt rijden en de bestuurder hoeft alleen op de route te letten.” Wat zijn de voordelen van de toepassing van draagvleugels? “Allereerst beperk je het brandstofverbruik, want je hebt minder weerstand in het water. Tegelijkertijd verhoog je je snelheid en heb je minder last van golven want daar vlieg je overheen. De boot wordt ook veel stabieler in vlucht waardoor er minder rol- en stampbewegingen zijn. Veel voordelen met het oog op het beperken van uitstoot. Als je met een niet-foilende boot dezelfde snelheid wilt halen heb je veel meer vermogen en dus meer brandstof nodig. Dat scheelt een factor 3 á 4, afhankelijk van het gewicht van de boot. Dit opent ook mogelijkheden voor de toepassing van waterstof, dat een lagere energiedichtheid heeft dan fossiele brandstof. Anders gezegd: met gebruik van minder energie wordt een hogere snelheid en een vergelijkbare actieradius verkregen. Ik zie de vraag naar HISWA MAGAZINE 1 Hydrofoil design Snelheid en vermogen in relatie tot de toepassing van foils. Ontwikkeling profielen begin vorige eeuw. ‘zero emission’ boten toenemen en daar kan foiling natuurlijk een belangrijke bijdrage aan leveren.” Met gebruik van minder energie wordt een hogere snelheid en een vergelijkbare actieradius verkregen. Wat zijn de uitdagingen waar je tegenaan loopt bij het toepassen van foils? “Dan moet je denken aan constructie, besturing, toepasbaarheid, statische en dynamische stabiliteit en de interactie met andere ‘onderwatersystemen’ zoals de aandrijving. Dat zijn de eerste barrières. Eigenlijk hebben we al deze elementen wel onder controle. De volgende uitdaging is vooral de diepgang. Voor de trailerbaarheid van kleine boten is het handig als je de foils kunt intrekken en datzelfde geldt wanneer je in ondiep water wilt varen. Dan is er nog de uitdaging van het gedrag in golven. Daarbij zijn de (hoogte) sensors van doorslaggevend belang want die moeten voorkomen dat de boot de neus in een aankomende golf begraaft en daarmee met een klap stilvalt. We werken nu aan een filter die de vlieghoogte aanpast aan het golfprofiel. Als laatste noem ik het onderhoud. Zeker in een professionele omgeving waarbij een boot niet vaak het water uitgaat, beïnvloedt aangroei op de vleugel de werking ervan aanzienlijk. Daar moeten we nog wat op verzinnen.” Door de vorm van de vleugel creëer je door bolling in het profiel een onderdruk waardoor in het water een liftend effect ontstaat. Er zijn diverse typen vleugels, zoals een V-, T- of J-vormige vleugel. Wat bepaalt de vorm? “Het type boot en het gebruik ervan bepalen de vorm van de foil. Een motorboot is daarbij eigenlijk het eenvoudigst, want er is maar één kracht, namelijk een voortstuwende, waar je rekening mee moet houden. Bij een zeiljacht is dat anders, daar heb je ook te maken met dwarskrachten op de romp door de zeilvoering. Je moet dan twee dingen bewerkstelligen; de boot liften en de drift beperken. Dat maakt het profiel ook heel anders van vorm en worden.” HISWA MAGAZINE 1 33

Twee boten met verschillende typen foils Je bent eigenlijk meer een vliegtuig dan een boot aan het bouwen. Het toepassen van vleugels maakt voor een zeiljacht een kiel overbodig en door het vliegen is het hydrodynamisch ontwerp van een romp minder belangrijk. Wat zijn de afwegingen om het ontwerp van een foilende romp aan te passen? “Dat hangt af van hoeveel procent van de tijd de boot moet vliegen of varen. Als dat 50/50 is dan is een goed hydrodynamisch ontwerp wel van belang. Als het ontwerp alleen is gericht op vliegen dan is dat uiteraard minder belangrijk. Natuurlijk moet het ontwerp wel zo bedacht zijn dat de romp in staat is de ‘take off’ snelheid te bereiken. Dat betekent dat bootbouwers en ontwerpers anders moeten gaan denken; namelijk vanuit het concept vliegen in plaats van varen. Dat vraagt nogal wat aanpassing, want je bent eigenlijk meer een vliegtuig dan een boot aan het bouwen. Dat betekent dat je ook kennis vanuit de luchtvaart zal moeten adopteren en dat is nog even wennen! Bronnen An Experimentally Validated Dynamical Model of a Single-Track Hydrofoil Boat; G. P. van Marrewijk, J. K. Schonebaum, TU Delft, oktober 2017. Presentatie HISWA Symposium 2020; Challenges and opportunities in hydrofoil design, Johan Schonebaum, Flying Fish. Meer informatie: www.hiswasymposium.com De solarboat van de TU Delft 34 HISWA MAGAZINE 1 COLUMN Welke taal spreek je? Er zijn nogal wat vooroordelen in de watersport: zeilers zijn individualisten, sloepvaarders zijn elitair en speedbooteigenaren houden geen rekening met anderen. Generaliseren wordt dit genoemd. Daar kun je helemaal niks mee als marketeer. Dus wordt er onderzoek gedaan naar opleiding, inkomen, samenstelling van huishouden en woonplaats om klantgroepen in hokjes te plaatsen. Maar dat voldoet al lang niet meer om te voorspellen wie ‘de doelgroep’ is. Een Friese hipster-meubelmaker kocht onlangs met vrienden een 48 voet wedstrijdjacht. Een jonge Nederlands-Marokkaanse eigenaresse van meerdere kinderopvangcentra uit Almere kocht in het voorjaar een gloednieuwe sloep. Mensen zijn individuen met een eigen achtergrond, ervaringen, interesses en drijfveren. Onderzoek moeten dus dieper gaan: wat vindt een individu belangrijk in het leven en vooral in de vrije tijd. Zoekt iemand zekerheid of avontuur? Is de persoon gericht op zichzelf of op de groep? Spanning, ontspanning of juist afwisseling? Op basis van dit soort onderzoek kunnen persona’s worden ontwikkeld. Een profiel en portret van klanten die voor jouw producten of diensten van belang zijn. Elke type klant kan anders worden benaderd. Zowel in de showroom als online. Tutoyeren of niet? Ratio of emo? Welke taal en kleuren gebruik je? Wat zijn de beste mediakanalen voor promotie? In dit nieuwe jaar willen we als sector tegemoetkomen aan de wens van veel mensen om veilig en dichtbij nieuwe ontdekkingen te doen of juist rust te vinden. Alle HISWA Erkende Bedrijven ontvangen daarom binnenkort een Handboek Persona’s Watersport. Gebaseerd op een landelijk onderzoek van het gerenommeerde bureau Motivaction, in opdracht van Welkom op het water. Zo helpt HISWARECRON jou om de taal te leren van Fijnproevers tot Gezelligheidsplanners en van Pioniers tot Verdiepers Meer informatie: www.hiswa.nl/welkomophetwater. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON HISWA MAGAZINE 1 35

Aquaservice: Van binnenvaartdonorhandel naar allround watersportbedrijf Willem en Willem-Jan Bonsink, twee neven, namen in 2014 het bedrijf Aquaservice over van hun vaders. Het watersportbedrijf in Zwartsluis was toen al een begrip in de markt en nu 27 jaar na oprichting pakken zij alle kansen die ze pakken kunnen. In de afgelopen jaren namen ze meerdere bedrijven in Nederland over en breidden zij de geleverde diensten uit. Het aantal producten op voorraad én direct leverbaar in winkel en webshop groeide gestaag. Een inkijkje in de bedrijfsvoering van twee jonge, gedreven ondernemers uit Zwartsluis. Tekst: Dominique van Dam ‘Die overnames, dat is geen doel op zich’, zegt Willem. ‘Het is niet eens een strategie om elk jaar maar weer een bedrijf erbij te kopen.’ De redenen voor de acht overnames (zie kader) waren ook heel verschillend: beëindiging van de zaak, pensioen zonder opvolging, faillissement en strategische overname. En dat terwijl ze zelf nog maar dertigers zijn. ‘Het komt 36 gewoon op ons pad, we worden benaderd en als het past en we kunnen het integreren in de bedrijfsvoering, dan doen we het.’ Oorspronkelijk startte Aquaservice met jachtverhuur en de verkoop van binnenvaartschepen via de sloopregeling: de techniek werd uit het schip gehaald en doorverkocht aan andere schepen, de rest van Willem (rechts) op de kade met collega Cees de Jonge het schip ging naar de sloop. Inmiddels runnen de neven een full service watersportbedrijf in Zwartsluis. Met dienstverlening en reparatie op locatie, een fysieke winkel en werkplaats, een B2B-team en een webshop. De zakelijke tak - voor de beroepsvaart - is inmiddels bekend onder de naam Vessol: ‘Voor beide markten hebben we de producten en kennis HISWA MAGAZINE 1 in huis, alleen de zakelijke klant heeft vaak sneller en accurater hulp nodig om verder te kunnen.’ ‘Alles voor de watersporter hebben we in huis. De winkel hebben we nieuw gebouwd, maar monteren, installeren en onderhouden deden onze vaders al.’ Dat was wel even wennen, aldus Willem: ‘Ineens kwamen er mensen in de winkel die vroegen om fenders, pikhaken, poetsmiddelen en meer. Een klant die je moet bedienen. Gelukkig hebben we Guus, onze man die de regie heeft over de fysieke winkel. Hij is onze kracht op de vloer. Die kan je ’s nachts nog uit bed appen voor advies, hij antwoordt elke klant.’ De combinatie van fysieke winkel en webwinkel is wat de huidige tijd vraagt. Op de rijdende trein Naast Guus, het gezicht van de winkel, zitten er vier mensen op de online verkoop en vele monteurs op de weg. ‘De webshop bleef achter in de afgelopen jaren, maar toen kwam bootplus.nl erbij in de bedrijfsvoering. Een rijdende trein. De combinatie van fysieke winkel en webwinkel is wat de huidige tijd vraagt. En daar investeren we volop in, zeker de komende jaren extra.’ Bij de overnames speelt de webwinkel ook altijd een belangrijke rol. ‘De goodwill, klantenbestanden en producten kopen we op. We hebben bij de overname van Leusink geleerd dat we niet twee winkels willen hebben op een verschillende locatie, dat is niet onze ambitie. Maar verder nemen we alles over: van klanten tot telefoonnummers, website en meer. Daar zit de kracht, want we doen eigenlijk nooit marketingactiviteiten, maar bij een overname hebben we de kans om mensen direct te bereiken. Met een nieuwsbrief, via de media, een mailing en door op voorhand goed te communiceren wat we gaan doen. En zo behouden we dus ook ongeveer 80% van de voor ons nieuwe klanten. Allemaal mensen die het fijn vinden dat we voorzetten wat ze kennen, met daarbij vaak een groter assortiment en een verkoopteam dat ze kan ondersteunen. We streven ernaar om alles afgehandeld te hebben binnen 24 uur. “Een verademing”, horen we vaak van deze mensen.’ Communicatie en Whatsapp Ook de communicatielijnen zijn na overname goed en snel geregeld: alle telefoonnummers die er voor de verschillende bedrijven ooit waren, gaan naar Aquaservice. ‘Daar hebben we een goede welkomsttekst, een noodnummer en een zakelijke Whatsapp. Dat appen heeft heel veel nut: ik kan een monteur in direct contact brengen via zijn zakelijke Whatsapp-nummer met de klant en die wordt zo heel snel geholpen.’ Geen marketing dus, een luxepositie. Willem legt uit: ‘Natuurlijk, we doen marketingactiviteiten tijdens die overnameperiode, maar verder relatief weinig. Geen social en Google advertising, campagnes en advertenties offline, allemaal niet. Alleen voor de webshop Bootplus.nl doen wel online advertising. Wel zorgen we ervoor dat we goed zichtbaar zijn via onze werkkleding en onze online presentatie is mooi.’ Monteurs van Aquaservice komen aan boord om schippers weer op weg te helpen, zowel in de plezier- als beroepsvaart. HISWA MAGAZINE 1 37

Verder besteedt Aquaservice al zijn aandacht aan bestaande klanten. ‘We groeien liever langzaam en gestaag dan snel, terwijl de achterdeur wagenwijd open staat. Natuurlijk hebben we in de zomer veel passanten, maar 90 tot 95% van onze klanten keert terug. We leveren niet alleen producten, ook service en dienstverlening. Dat is bijzonder waardevol.’ Winkelervaring De webwinkel brengt ook mensen naar de fysieke winkel. ‘Mensen komen gewoon even binnenkijken. Dan hoor ik ineens iemand met een zachte g of een Rotterdams accent in ons Overijsselse Zwartsluis en dan blijkt de klant op de bonnefooi naar ons toe te zijn gereden om even een stuurstoel of koelkast te bekijken, te voelen, uit te proberen. Hoe groot is dat vriesvak nou of hoe is die leuning nu echt? Dingen die ik online toch niet kan laten ervaren.’ De beste raad is voorraad. De voorraad is bij Aquaservice aanwezig in de winkel of het magazijn: wat online staat aangegeven klopt en wordt elk half uur geüpdatet. ‘De beste raad is voorraad, zeggen ze wel eens, en ik geloof daarin. We hebben perfect in kaart wat de balans is, en alles is aanwezig, anders loop je continu achter de feiten aan. Mocht iemand aan komen rijden en iets is net verkocht in dat half uur, dan verlaat iemand nooit kwaad het pand. We lossen het netjes op, altijd.’ Het komende jaar staat er geen overname op de planning, ‘maar je weet het nooit’, zegt Willem lachend. ‘Er is genoeg anders te doen: de website nog verder verbeteren, de webshop uitbreiden, de winkel verbouwen tot showroom, interne processen optimaliseren, betere foto’s, ook 2021 zal niet saai worden.’ Overnames De overnames van Aquaservice door de jaren heen: 2014/2015 2018 2019 2020 Bonsink Aquaservice Zwartsluis gaat samen met Korendijk Watersport Zwolle Leusink Meppel, Huisman Zwolle en Boatmax Leeuwarden Frevis Techniek Kampen, Vetus Center Rijnmond Vlaardingen en Bootplus Weesp Wagenaar Watersport Leeuwarden 38 HISWA MAGAZINE 1 Vraag & Antwoord Wij hebben onlangs een boot van een klant gerepareerd. Moeten wij als reparateur de onderdelen bewaren die we vervangen? Antwoord van HISWA-RECRON Ja, dat is altijd verstandig. Zeker omdat er later vragen kunnen komen over nut en noodzaak van de vervanging. Maar het hoeft niet. In onze algemene voorwaarden is opgenomen dat het niet per se hoeft, behalve als er vooraf om wordt gevraagd. Zie Artikel 8 - Vervangen onderdelen en inruil: “Als er een onderhouds- of reparatieopdracht bepaalde onderdelen zijn vervangen, kan de consument de vervangen onderdelen alleen terugkrijgen als hij daar bij de opdrachtverstrekking expliciet om heeft gevraagd. Dit geldt niet voor onderdelen die de ondernemer vanwege garantieclaims moet bewaren. In dat geval krijgt de consument de onderdelen pas terug nadat de garantieclaims zijn afgehandeld. In alle andere gevallen worden de vervangen onderdelen eigendom van de ondernemer, zonder dat de consument aanspraak kan maken op enige vergoeding hiervoor.” HISWA MAGAZINE 1 39 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Op stap met … Jan Ybema Jan Ybema op z’n surfplank ‘Je moet je werk afmaken. Corona of niet.’ In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de vijfde aflevering: Jan Ybema, regiomanager Friesland/Groningen en projectleider online marketing. Net als zijn collega’s werkt hij weer tijdelijk vanuit huis. Hoe zet hij zich juist in coronatijd in voor de leden? Tekst: Lisette Vos In de kerstvakantie ontving Ybema een noodkreet van een lid uit Friesland. De ondernemer raakte in de knel, omdat hij onterecht niet in aanmerking kwam voor de tegemoetkoming van de vaste lasten door de overheid. Omdat de code van zijn bedrijf niet goed zou zijn. ‘De regeling sluit niet goed aan op de praktijk. Veel meer ondernemers lopen daar tegenaan. Als wij die signalen krijgen, spelen we daar direct op in.’ Deze vrijdagochtend heeft Jan Ybema even tijd voor een telefonisch interview vanuit zijn huis, in een 40 plaats net boven Leeuwarden. Deze middag licht hij het voorbeeld van de Friese ondernemer toe in een online overleg met het ministerie van Economische Zaken én VNO-NCW. Dat overleg gaat over de tekortkomingen van de regeling Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) en hoe die op te lossen. ‘Het gaat om serieuze problemen én serieus geld. Het is goed om op een specifiek voorbeeld in te gaan, dan weet EZ wat er speelt.’ Aansluitend overlegt Ybema telefonisch met een jachthaven over een geschil met een klant. ‘Consumenten dienen helaas steeds sneller een claim in.’ HISWA MAGAZINE 1 Vouchers voor innovatie Een tweede online overleg deze middag heeft een andere insteek. Als voorzitter van Gastvrij Overijssel bespreekt Ybema een innovatieproject dat HISWARECRON ontwikkelde. Overijssel investeert 1,5 miljoen euro in de watersport- en de recreatiesector. Ondernemers kunnen met een voucher van 7.500 euro en een eigen investering een innovatief project starten, naar eigen inzicht. Een schoolvoorbeeld, stelt Ybema. ‘In vergelijking met omliggende provincies is de werkgelegenheid hier de afgelopen jaren significant sneller gegroeid. Voor Friesland dienden we een vergelijkbaar project in. Het is afwachten hoe de politiek reageert.’ Ybema heeft – net als zijn collega’s – een hybride takenpakket. Als regiomanager adviseert hij leden, lobbyt hij voor leden en ontwikkelt hij innovatieprojecten voor leden. Daarnaast is hij ‘eindregisseur’ van online activiteiten van HISWARECRON. Al voor de fusie met RECRON had de branchevereniging besloten om hiswa.nl als portal voor consumenten in te richten. Het doel is om watersporters 365 dagen per jaar alles op het gebied van de watersport aan te bieden, waaronder de verkoop en verhuur van boten, lessen op zeilscholen, aanbod van jachthavens en vacatures. Alle content is van de leden. ‘Een goede zet nu de beurs HISWA Amsterdam Boat Show is gestopt.’ ‘Ons doel is om watersporters 365 dagen per jaar alles op het gebied van de watersport te bieden’ Portal voor consumenten Volgens Ybema is de portal hiswa. nl inclusief de bijbehorende online platforms voor aparte doelgroepen een mooi resultaat van samenwerking tussen leden. ‘Wij hebben als vereniging geen commercieel belang, onze achterban heeft de watersport veel moois te bieden. Die aanpak werkt. We hebben een moderne boekingsmodule en watersporters weten verhuurders van boten op Vakantievaren.nl en Bootsurlaubholland.de goed te vinden. Het is heel belangrijk dat we na een zoekopdracht via Google bovenaan verschijnen, zonder dat je kostbare advertenties hoeft te plaatsen.’ In coronatijd is het online platform ook een manier om leden die het moeilijk hebben op een creatieve manier te ondersteunen. De boekingen voor de chartervloot zijn door de coronacrisis stilgevallen. Door een schip online aan te bieden als drijvend hotel waar mensen van ieder één huishouden op gepaste afstand vakantie kunnen vieren, kunnen deze ondernemers in ieder geval een beetje omzet draaien. ‘Het internetbureau waar we al jaren mee samenwerken, maakte dit belangeloos mogelijk. Dat is klasse. Als groepsreizen weer mogelijk zijn, kunnen mensen uiteraard weer een reis op een klipper boeken.’ Haven Steenwijk. Gastvrij Overijssel investeert flink in de watersportsector HISWA MAGAZINE 1 Online dossier corona De website van HISWA-RECRON, gericht op de leden, beweest in coronatijd ook zijn waarde. Het online dossier over corona telde sinds de eerste lockdown in maart vorig jaar meer dan 150.000 pageviews. ‘Na elke persconferentie actualiseerde het online team de website zo snel mogelijk. Uit de statistieken blijkt dat veel ondernemers dan op zoek gaan naar de nieuwste informatie. We zitten er bovenop. Het is ingewikkeld om goed over de snel veranderende ontwikkelingen te communiceren: wat betekenen de maatregelen voor onze leden? Dat is wél de waarde van onze lobby in de regio en het online dossier over corona.’ 41

Vaarapp in Groningen Ybema heeft een optimistisch karakter. Hij besteedt ook tijd aan zaken die niets met corona te maken hebben én wel doorgaan. Zo ontwikkelden Groningse jachthavens vorig jaar een vaarapp en een vaarboek met toeristische routes voor hun (toekomstige) klanten. Die zijn klaar voor gebruik. ‘Na corona brengen we het een keer extra onder de aandacht.’ Ybema ziet in de toekomst meer online ontwikkelingen die relevant zijn voor de sector, zoals cybersecurity en de toepassing van blockchain. Online is echter niet altijd alles. Hoewel het werk in coronatijd online door kan gaan, kijkt Ybema uit naar ontmoetingen op locatie. ‘Het liefst spreek ik onze collega’s en leden weer gewoon, niet via een beeldscherm. Samenwerken en kennisdelen is cruciaal. Daarvoor is het ook goed om elkaar echt te ontmoeten. Ik hoop dat we in het najaar weer interessante themabijeenkomsten op locatie kunnen houden. Dat heb ik echt gemist.’ ‘Ik hou van de creativiteit om samen met collega’s en leden nieuwe producten te bedenken en uit te voeren’ Having fun Ybema, die in drukke tijden op een surfplank op één van de Friese meren zijn hoofd leegmaakt, houdt van zijn baan. Al meer dan twintig jaar is hij in dienst bij HISWA en nu HISWA-RECRON. ‘Having fun’ is zijn drijfveer, zo schrijft hij op zijn Linkedin-pagina. ‘Ik hou van de creativiteit om samen met collega’s en leden nieuwe producten te bedenken en uit te voeren. Die echt van waarde zijn voor de ondernemers. Dat geeft mij energie. Mijn werk is soms een zaak van lange adem en niet altijd zichtbaar voor alle leden, maar ik zet door. Je moet je werk afmaken. Dat is mijn motto. Corona of niet.’ In Groningen is de Vaarapp met toeristische vaarroutes ontwikkeld 42 HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSINNOVATIE Schimmelwerende matrassen Dankzij bacterieel behandeld schuim en latex met open cel structuur, kon Neptune Slaapcomfort bootmatrassen ontwikkelen die bestand zijn tegen de vorming van schimmels. De schuimsoort Pantera Nautic zorgt niet alleen voor erg comfortabele matrassen, maar is brandwerend en behandeld met anti-bacterieel middel om stofmijt en schimmel te weren. Het latexschuim Talalay Latex Superior heeft een open cel structuur, zodat het materiaal uit zichzelf steeds ventileert. Hierdoor wordt vocht snel afgevoerd en krijgt schimmel geen kans. Ook de tijk – het stoffen omhulsel van een matras – wordt schimmelwerend gemaakt met colloïdaal zilver, ook wel bekend als zilverwater. Dit doodt ongwenste indringers en vermindert de verspreiding van bacteriën en schimmels langdurig. www.neptune.nl Reddingvlot komt automatisch los De nieuwe Hydrostatic Release Unit (HRU) van de Griekse fabrikant Lazilas zorgt dat een reddingvlot automatisch los komt als een boot 1,5 tot 4 meter onder water komt. Een overslaande golf of harde regenbui doorstaat de koppeling wel, maar als de druk van het water rond de HRU oploopt, gaat de riem waarmee een reddingvlot op het dek is geborgd automatisch los en drijft het vlot naar het wateroppervlak. Als het jacht verder zinkt, zal de treklijn die aan het vlot zit en die nog aan de boot vast zit, het vlot activeren en blaast het reddingvlot zichzelf op. Het drijfvermogen van het vlot neemt dan enorm toe en daardoor zal de treklijn breken als de boot verder onder water verdwijnt. De HRU is geschikt voor vlotten van alle maten en soorten. www.lazilas.com Snel schakelende elektromotor Vetus introduceert de E-line en E-pod aandrijvingen, een serie vaste elektrische jachtmotoren. De E-line is ontwikkeld als inboord motor, die kan staan op de plek waar in conventionele configuraties een dieselmotor zou staan. De E-pod is een trommelschroef, bedoeld voor montage vlak voor het roer. De compacte motor onder de spiegel kan op moderne jachten veel ruimte besparen: een motorruim, brandstoftank, schroefas en keerkoppeling zijn niet meer nodig. Alleen een accupakket neemt nog ruimte in aan boord. Elektromotoren hebben geen keerkoppeling nodig: ze werken even goed vooruit als achteruit. Een consequentie is dat voor het remmen en manoeuvreren, de motor iedere keer helemaal tot stilstand moet komen en de andere kant op moet gaan draaien. Daarom ontwikkelde Vetus ‘active electronic braking’ waarbij het grote koppel dat een elektromotor levert, juist wordt gebruikt om de motor snel te stoppen en de andere kant op te laten draaien. De magneten van rotor en stator worden daarbij benut. De motoren zijn verkrijgbaar in vermogens van 3,2 tot 13,3 kW (~equivalent 4 tot 22 pk). www.vetus.nl HISWA MAGAZINE 1 43

NIEUWSINNOVATIE Zoetwatervissen op scherm Een nieuwe serie fishfinders en sonars van het merk Lowrance is bedoeld om hengelaars op zoet water te helpen bij het vinden van scholen vis. Dankzij Active Target Live Sonar komen vissen haarscherp in beeld op de Lowrance Elite FS-schermen. De schermen zijn verkrijgbaar in 7 inch en 9 inch diagonaal afmetingen, zodat ze passen op de open boten waarmee vissers op zoet water meestal uitvaren. De nieuwe sonartechniek kijkt naar voren en naar beneden en tovert op het scherm een driedimensionaal beeld waarop de structuur van de bodem is te zien inclusief de vissen die in het water voor en rond de boot rondzwemmen. Zelfs als de boot snel vaart of draait, blijft het beeld scherp. Met deze fishfinders serie wil Lowrance – dochtermerk van Navico – marktaandeel veroveren in de markt van sportvissers op zoet water. www.lowrance.com Video van eigen boot voor kopers De Britse werf Fairline lanceerde met het nieuwe model open speedboot F//Line33 een boat configurator op de website die de boot onder de aandacht brengt en waar klanten een bestelling kunnen plaatsen. Deze mogelijkheid om online kleuren te kunnen kiezen voor romp, bekleding, maar ook uit drie verschillende motoren en een keur aan instrumenten, apparatuur en extra’s blijkt bij de kopers erg in de smaak te vallen. De werf besloot een extra dienst aan de configuratiemogelijkheid toe te voegen. Klanten die nu via de website hun boot hebben samengesteld en die ook de volgende stap nemen om zo’n F//Line33 ook echt te gaan bestellen, krijgen voortaan een video waarop de boot zoals ze die hebben samengesteld ook te zien is. De werf meldt dat kopers erg positief reageren. www.f-line.com/configure Staafmotor wint DAME Een lichtgewicht en erg minimalistisch vormgegeven elektrische buitenboordmotor heeft de eerste prijs gewonnen in de Design Award Marine Equipment. De TEMO is een telescopische buis met aan het ene eind een handvat met een knopje om gas te geven, aan de andere kant een schroef. De accu en de elektromotor zitten in de buis. Het geheel weegt 4,4 kilo. De buis wordt over de spiegel van een bijboot of kleine (roei)boot gehangen en met een klem vast gezet. De schroef stuwt de boot voort en houdt dat 80 minuten vol. Net als bij andere buitenboordmotoren stuur je de boot ook met de TEMO. Voor 1450 euro te koop online bij de fabrikant. DAME was in coronajaar 2020 anders: er werd online één winnaar uitgeroepen. Die won in de speciaal voor het coronajaar geïntroduceerde categrorie: R&D excellence in adversity award - productontwikkeling die excelleert in een rampjaar. www.temofrance.com 44 HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSINNOVATIE Draadloze opvolger NMEA2000 De Amerikaanse brancheorganisatie National Marine Equipment Association heeft met OneNet de opvolger gepresenteerd voor het communicatieprotocol NMEA2000. Het protocol maakt het mogelijk om navigatie- en communicatieapparatuur aan elkaar en aan andere elektronica aan boord te koppelen. Bij NMEA2000 was dat nog via een can-bussysteem waarbij de apparatuur met kabels aan elkaar werd verbonden. In het nieuw gepresenteerde OneNet wordt gebruik gemaakt van een internet protocol (IPv6) en kan alle elektronica aan boord draadloos met elkaar communiceren. Een draadloos signaal zal de installatie van apparatuur een stuk makkelijker maken. Een grote meerderheid van fabrikanten van nautische elektronica volgde al de standaarden NMEA183 en NMEA2000. Ook One Net zal een open industrie standaard zijn zodat het protocol niet is voorbehouden aan een beperkte groep leveranciers maar een wereldwijde standard kan worden. www.nmea.org Elektronische motorbediening verbeterd De Japanse motorenfabrikant Yanmar presenteert VC20, een vernieuwde serie elektronische motorbedieningsapparatuur. Gashendels, startknoppen, oliedruk en temperatuurmeters zijn geïntegreerd in een platform dat makelijker te installeren is dan de voorganger en dat meer precisie biedt in de bedieing van de motoren. Ook geven de nieuwe instrmenten meer informatie over de conditie van de motor voor het inroosteren van (preventief) onderhoud. www.yanmar.com HISWA MAGAZINE 1 45 Virtuele tweeling Furuno introduceert HermAce, een computer die de activiteit van navigatie- en communicatieapparatuur op de brug van schepen en jachten registreert en op basis van alle verzamelde gegevens een digitale kopie creëert van het jacht. Deze digitale kopie (digital twin) kan worden gebruikt om op afstand te ontdekken hoeveel motoruren zijn gemaakt, wanneer onderhoud nodig is of waar gebreken of storingen in de systemen aan boord zijn. Doordat tegenwoordig alle apparatuur elektronisch wordt aangestuurd, presenteert de computer voor controle op afstand het complete jacht als virtuele kopie. Werven en toeleveranciers kunnen met toestemming van de schipper deze gegevens inzien en preventief onderhoud plegen maar ook de oorzaak van eventuele storingen snel achterhalen. Het nieuwe HermAce systeem is gecertificeerd door Lloyds en daarmee ook geschikt voor toepassing in de commerciële scheepvaart. www.furuno.com

NIEUWSINNOVATIE Vlakke universele rolreefinstallatie Een platte schijf met de reeflijn als een lange lus oftewel een oneindige lijn: zo oogt de nieuwe KF v3, een rolreefsysteem dat de Franse fabrikant Karver eind 2020 introduceerde. Het nieuwe rolreefsysteem is geschikt voor zowel code zero’s en gennakers als voor fokken en genua’s die aan een voorstag vast zitten. De reeflijn van voorzeilen loopt door een taps toelopende groef om een vlakke trommel. Dankzij een uitgekiend ontwerp is er voldoende frictie om een klapperend zeil in de wind op te kunnen draaien. Met een laatste rukje aan de reeflijn van de rolinstallatie kan een ingerold zeil worden gefixeerd zodat die ook in een vlaag niet per ongeluk uitrolt. Het ontwerp zorgt ook voor minder slijtage van de reeflijn. Doordat de schijf vlak is, is weinig ruimte nodig tussen het dek en de halshoek van het voorzeil. Zo blijft het onderlijk van de voorzeilen mooi op het dek aansluiten. Dankzij groot bedieningsgemak is de KFv3 geschikt voor toerjachten van beginnende zeilers, maar zullen ook getrainde wedstrijdzeilers het willen toepassen om de precisie en bedrijfszekerheid. www.karver-systems.com Aanlegautomaat De joystickbesturing die Volvo Penta al in 2006 introduceerde bij het IPS-aandrijfsysteem, is gekoppeld aan erg nauwkeurige GPS-positiebepaling. Daardoor kunnen de sturende pods van IPS nu ook via een zogenaamd dynamic positioning programma de boot exact op een geografische positie fixeren, ook in golven en op stromend water. Op de Consumer Electronics Show (CES) in Las Vegas in januari presenteerde Volvo Penta de volgende stap in de automatisering van besturingstechniek op jachten: het Assisted Docking Systeem. De controle over het proces van aanleggen blijft in handen van de schipper, die zijn jacht stuurt met enkel de joystick. Software achter de joystick interpreteert de bedoeling van de stuurman. Als die het pokje vooruit beweegt, zal de bedoeling zijn om recht vooruit te gaan. Draait hij de stick, dan is de bedoeling dat de boot op zijn as draait. Dankzij de nauwkeurige positiebepaling is dat precies wat de boot doet, ook op stromend water of golven en bij harde wind. Het compenseren voor die factoren doet het systeem zelf. www.volvopenta.com/assisteddocking Nieuwe opblaasboten van Crewsaver De Australische fabrikant Crewsaver presenteert naast de snel opblazende automatische zwemvesten een opblaasbare boot in drie maten van 185 tot 260 cm in lengte. De boten worden geleverd met een hoge capaciteit handpomp, peddels, landvasten en een reparatieset. Dankzij slimme one-touch ventielen is de boot erg snel op te pompen en leeg te laten lopen. www.crewsaver.com 46 HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Concentratie botenverkoopsites The Boats Group is overgenomen door dezelfde investeringsmaatschappij die ook de werven van Feretti in Italië bezit: Permira. Volgens de nieuwe eigenaren is in de watersport behoefte aan betere en duidelijker informatie over jachten die te koop zijn. De investeerders zien hier kansen en hebben volgens onbevestigde berichten 850 miljoen dollar betaald voor the Boats Group. Noch het Amerikaanse cluster van botenverkoopwebsites, noch de Italiaanse investeerders bevestigen dat bedrag. De groei van handel in gebruikte jachten zet door. Botentekoop, Botenbank en Boten.nl zijn de Nederlandse sites die na een overname deel uitmaken van het Amerikaanse websitecluster The Boats Group, en nu dus in handen zijn van de Italiaanse investeerders. Verder horen internationale sites Boats.com, Boat Trader, Yacht World, Cosas De Barcos, Annonces du Bateau en Yachtcloser tot de groep. Eind januari werden ook de sites Boats and Outboards en Boatshop24 aan de groep toegevoegd. www.boatsgroup.com Duitse branchevereniging helpt Britse werven Het Deutscher Boots- und Schiffbauer Verbund DBSV biedt de mogelijkheid voor werven uit het van de EU afgescheiden Groot-Brittannië om een Manufacturer Identification Code (MIN) te bestellen. Zonder die code – die volgens de CE-regels op elk nieuw in de EU geïmporteerd jacht moet zitten – kunnen de Britten hun boten niet in EU-landen verkopen. De code omvat een landcode in letters, een lettercode voor de werf, een indentificatienummer voor de romp (bouwnummer) en een jaartal. De codes op de romp waren eerder bekend als HIN (hull identification number) en CIN (Craft Identification Number) maar nu dus als MIN. Doordat British Marine niet langer een brancheorganisatie is binnen de EU, kan die geen MIN meer uitgeven. Om dezelfde reden heeft het International Maritime Certification Institute (IMCI) een kantoor geopend in Liverpool (IMCI UK) dat erkend is door de Britse en de Europese autoriteiten om CE-keuringen uit te voeren op jachten van Britse werven en om producten van EU-leveranciers in de watersport te helpen aan het UKCA (United Kingdom Conformity Assesment). www.imci-uk.org www.dbsv.de Hanse opent ontwerpkantoor Jachtbouwconcern Hanse Yachts, van de merken Fjord, Dehler, Moody, Sealine, Privilege en Hanse, opent het Baltic Design Institute. Het nieuwe deelbedrijf zal expertises als engineering van rompen en installaties combineren met jachtontwerp en styling. Het ontwerpbedrijf werkt aan vernieuwende ontwerpen voor alle merken van het jachtbouwconcern. Het design institute wordt gevestigd in Szczecin, een havenstad in Polen vlak bij de Duitse grens en daarmee ook dicht bij het hoofdkantoor en de productiewerf in Greifswald. Vanaf januari 2021 rekruteert het Baltic Design Institute ingenieurs. HISWA MAGAZINE 1 www.hanseyachtsag.com 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Watersportverbond vindt nieuwe hoofdsponsor Op een online evenement is bekendgemaakt dat verzekeringsbedrijf Allianz de nieuwe hoofdsponsor is van het Watersportverbond, voor tenminste twee Olympische campagnes. De nieuwe sponsor zal de topsport ondersteunen, maar wil ook nadrukkelijk aanwezig zijn in de breedtesport. De Medemblik-regatta, één van de kwalificatie-evenementen voor Olympisch zeilen, verwelkomt naast topsport voortaan ook amateursporters. Allianz is als jachtverzekeraar nog relatief onbekend in Nederland, hoewel de assuradeur al wel bekend is in inboedel- en autoverzekeringen. Internationaal heeft Allianz al polissen afgesloten op 60.000 plezierjachten. www.watersportverbond.nl Navigatieconcern opgekocht Het concern waarvan instrumentenbouwer Raymarine deel uitmaakt, FLIR Systems, is op zijn beurt weer opgekocht door het nog omvangrijkere concern Teledyne Technologies. Raymarine, bekend van de diepte- en snelheidmeters, ondervond een uitbreiding van het productaanbod toen in 2010 de failliete boedel werd ingelijfd bij FLIR, die warmtecamera’s als specialisme heeft. Beelden opnemen in het donker en onder water heeft zich sindsdien ontwikkeld. Teledyne, ook leverancier van sensors, instrumenten en camera’s voor allerlei industrieën, zoals defensie, ruimtevaart en offshore, koopt FLIR voor 8 miljard dollar in contanten en aandelen. In 2019 presenteerde Raymarine nog de geautomatiseerde aanleghulp DockSense. De weg naar nog geavanceerder techniek is geopend voor bootinstrumenten. www.flir.com Botenshows Florida gaan samen Beursorganisator en uitgever Informa uit het Verenigd Koninkrijk en de Amerikaanse branche-organisatie van watersportbedrijven NMMA gaan samenwerken aan de organisatie van één grote watersportbeurs in Florida. De Miami Yacht Show en Superyacht Miami van Informa gaan op in de Miami International Boat Show (MIBS). Jachten in het water in verschillende segmenten en groottes liggen in drie dicht bij elkaar gelegen marina’s. Het gedeelte op het droge is te zien in het gerenoveerde Miami Beach Convention Center. De koppeling van de drie beurzen maakt van de nieuwe MIBS (potentieel) de grootste bootshow ter wereld. Dat was voorheen de Fort Lauderdale International Boat Show (FLIBS). Van kiteboard en snorkel tot megajacht: alles wat de watersport te bieden heeft wordt hier gebundeld in één beurs. www.miamiboatshow.com 48 HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF KNRM vervangt zeevloot Alle 75 reddingboten van reddingmaatschappij KNRM aan de kust worden in de komende 15 jaar vervangen. De vloot bestaat uit schepen die kunnen uitvaren bij de allerzwaarste omstandigheden. Sommige exemplaren dateren van 1991. De onderhoudskosten en risico’s voor uitval lopen op. De boten kunnen worden vervangen tegen bouwkosten die beginnen bij 50.000 euro tot aan drie miljoen euro voor de nieuwste en grootste typen. Als alle boten worden vervangen, vergt dat een budget van 5,5 miljoen euro per jaar gedurende 15 jaar. Een deel van de nodige bedragen is al in bezit van de KNRM of toegezegd. Aanvullende fondsenwerving wordt dit jaar gestart. De KNRM is in 2020 vaker in actie gekomen dan in de jaren ervoor: 2633 keer tegen 2458 keer in 2019. Hierbij werden 3831 personen gered. Dat waren bijna 400 personen minder dan in 2019. In het coronajaar waren over het algemeen minder opvarenden aan boord van plezierboten dan in de jaren ervoor. In de dagen voor kerst 2020 brachten de vrijwilligers van de KNRM kerstbroden naar de bemanningen van vrachtschepen die voor de Nederlandse kust voor anker lagen in afwachting van lading. www.knrm.nl Oceaandecennium De Verenigde Naties hebben de periode van 2021 tot 2030 uitgeroepen tot Decennium van de Oceanen. Onder de internationale benaming UN Decade of Ocean Science for Sustainable Development worden tal van wetenschappelijke programma’s opgezet om meer te weten te komen over het leven in de oceanen, de geografie onder water en de rol van oceanen in de atmosfeer. Ook wordt de potentie van duurzame energie uit de oceanen onderzocht. Het programma moet leiden tot ‘de kennis die we nodig hebben over de oceaan die we willen’ zoals de slagzin van het VN programma luidt. Doel is om binnen tien jaar vervuiling van de oceanen te stoppen, de mariene ecosystemen in kaart te hebben gebracht en te beschermen, zorgen dat energie en voedsel uit de oceanen duurzaam wordt geoogst, mensen te beschermen tegen overstromingen en zeespiegelstijging, de bewegingen en cycli van de oceanen beter te begrijpen. Alle vergaarde kennis wordt open source gedeeld. Organisaties wereldwijd kunnen zich aanmelden in het project en financiële steun krijgen voor hun bijdrage aan het beter leren kennen van de oceanen. www.oceandecade.org Bootcartoons als cadeau Bob Boerdam tekent schippers op hun jachten, of de jachten alleen, in cartoon stijl. Zo’n tekening kan een erg leuk cadeau zijn voor een watersporter bij verschillende gelegenheden. Boerdam geeft leden van HISWA-RECRON 10% korting. www.bootcartoons.nl HISWA MAGAZINE 1 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Hakvoort Koninklijk Het 100-jarig jubileum van scheepswerf Hakvoort in Monnickendam is voor de hofhouding aanleiding geweest om de werf het predikaat ‘Koninklijk’ toe te kennen. De werf gaat nu door het leven als Koninklijke Scheepswerf Hakvoort oftewel Royal Hakvoort Shipyard. Een oorkonde met het predikaat werd op 13 november overhandigd aan de broers Albert en Klaas Hakvoort door mr A.Th.H. van Dijk, commissaris van de Koning in Noord-Holland. Meer informatie over de 100-jarige werf in een artikel op pagina 22. www.hakvoort.com Scholieren krijgen steun Het initiatief van een groep zesdeklassers VWO om scholieren in contact te brengen met de watersport en jachtbouw, krijgt de komende drie jaar geld en advies van de Bataviahaven. Vorig jaar september richtte een aantal examenkandidaten Boot Onderwijs Lelystad (BOL) op. Scholieren in de bovenbouw van Scholengemeenschap Lelystad (VMBO, HAVO, VWO) werken samen aan de bouw van houten Ayles Skiff roeiboten. Die kunnen worden gebruikt voor tochten naar de Markerwadden of voor roeiwedstrijden. De eerste twee bouwpakketten zijn aangeschaft en de leerlingen zijn begonnen. De vijf oprichtsters vormen nu het bestuur van Stichting BOL. Ook een trailer om de boten te verplaatsen is ontworpen en in aanbouw. De Bataviahaven ondersteunt de BOL met geld en advies. Eén van de mogelijkheden die de partners onderzoeken is het opzetten van een bootverhuur of Markerwaddencharter vanuit de haven. www.facebook.com/stichtingbootonderwijslelystad Uitstootbesparende diesel Yachtcharter Huibers bespaarde in 2020 104.246 kilogram CO2-uitstoot door in plaats van reguliere diesel gebruik te maken van HVO. Hun brandstofleverancier OQ Value verstrekte dit voorjaar een certificaat waarop dit officieel wordt bevestigd. Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) is een relatief nieuwe brandstof die diesel vervangt. Het wordt gemaakt uit reststoffen als organische vetten en bruikbaar afval met calorische waarde. Wanneer het afval niet zou worden hergebruikt, 50 zou de CO2 die het bevat in de atmosfeer zijn gekomen. Maar doordat er diesel van is gemaakt, heeft er intussen nog een scheepsmotor op gedraaid. Er komt nog koolstofdioxide uit de uitlaat, maar op deze manier is er geen nieuwe uitstoot veroorzaakt. Zo wordt de CO2-besparing berekend. Verder wordt de uitstoot verminderd doordat HVO geen zwavel of roet bevat of aromatische verbindigen. De 19 motorjachten van het jachtverhuurbedrijf worden volgetankt uit de voorraadtank in de eigen haven. Omdat een dieselmotor zonder enige aanpassing kan overschakelen op HVO, is de overstap van fossiele diesel naar de schonere brandstof te regelen door één telefoontje naar de brandstofleverancier. www.yachtcharterhuibers.nl HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Beursnieuws • ’s Werelds grootste overdekte botenbeurs BOOT Düsseldorf, eerder verplaatst van januari naar april, gaat dit jaar NIET door. In januari 2022 hoopt de organisatie weer een beurs te kunnen openen. www.boot.de Nieuwe werf in Volendam De gemeente Edam-Volendam ontwikkelt een historische werf voor onderhoud en eventuele nieuwbouw van de historische zeilvloot van het vissersdorp. Een multifunctioneel gebouw wordt ontwikkeld op het Slobbeland, tussen Marina Volendam en de oude haven en het strandje bij Volendam. De Vereniging Behoud Volendammer Botters, Odion en Social Firm worden huurders van het gebouw. Twee doelen wil de gemeente realiseren: onderhoud en behoud van het varend erfgoed en werkervaringsplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Als het voorlopig ontwerp is goedgekeurd, start in maart 2021 de bouw. www.edam-volendam.nl Appje voor toeristenbelasting De gemeente Terschelling wil vanaf 1 januari 2022 toeristenbelasting gaan innen via een app. Het gaat om een app die exact de verblijfsduur van bezoekers aan het eiland kan vaststellen. Het nieuwe systeem moet het weglekken van belastinggeld door te lage aanslagen uitsluiten. Aanvankelijk dacht Terschelling aan een systeem met chipcard dat op het Duitse waddeneiland Norderney wordt toegepast. Pogingen om andere Nederlandse eilanden hierin te betrekken mislukten. Nu werkt Terschelling aan de invoering van een app, waarvoor ook buureiland Vlieland interesse toont. Hoe de toeristen worden verplicht de app te installeren of dat de belasting via de gegevens van de vervoerders wordt geïnd, is iets dat de ontwikkelaars in samenspraak met de eilanders nog moeten uitwerken. www.terschelling.nl HISWA MAGAZINE 1 51 • Palm Beach International Boat Show staat wel op de planning om door te gaan van 25 tot 28 maart. www.pbboatshow.com • De HISWA te water staat voor 2021 gepland van 1 tot 5 september. www.hiswatewater.nl • De Vakbeurs Watersport, die begin maart in de Evenementenhal in Gorinchem zou worden gehouden, is verplaatst naar 6, 7 en 8 december 2021. www.vakbeurswatersport.nl

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nederlandse jachten in de prijzen Internationale jury’s hebben uit het aanbod van nieuwe jachten de beste modellen voor 2021 geselecteerd in verschillende prijsuitreikingen en in verschillende categorieën. Nederlandse jachten werden bekroond: de Contest 55CS werd als beste beoordeeld in de categorie ‘Blue Water Cruiser’ in de British Yachting Awards en als beste in de categorie ‘Luxury Cruiser’ in de verkiezing van de ‘European Yacht of the Year’. De Saffier SE27 Leisure werd als beste beoordeeld in de categorie ‘Special Yacht’ bij de European Yacht of the Year verkiezing. Adreswijzigingen WhisperPower opende een nieuw kantoor in Spanje, nabij Valencia. WhisperPower Iberica SL Calle Enginyer Navarro Reverter 25 D 46730 Grao de Gandia. pblanco@whisperpower.com De Stille Boot, botenbouwer en onderdelenleverancier voor elektrisch varen, zag het bedrijfspand in Heeg op 16 december in de as gelegd worden door een uitslaande brand. Het bedrijf wist al snel een nieuw pand te vinden om de activiteiten voort te zetten en de verbrande inventaris opnieuw op te bouwen. Nieuw adres: Koperslagersstraat 15, 8601 WL Sneek. www.destilleboot.nl 52 Jachtwerf Linssen heeft een nieuwe distributeur in Ierland. Crawford’s Marina Inishmore Road, Lisbellaw, Co. Fermanagh, N. Ireland, BT94 5HW info@carrybridgetma.com Jachtinterieurbouwer Struik & Hamerslag sluit het kantoor in Engeland. HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Personalia Zeilschool Sail Experience in Grou heeft nieuwe eigenaars: Sophie Gülcher en Tjeerd Soer. www.sailexperience.frl Jan Zetzema is met pensioen. Hij is vanaf 1 januari niet meer de directeur van Nieuw Waterland BV en Waterland Monnickendam BV. Dochter Nienke Zetzema nam zijn taken over. www.waterlandyacht.nl Directeur Ad Geelhoed van Delta Marina is met pensioen. Monica de Vast is de nieuwe directeur van Delta Marina in Kortgene. www.deltamarina.nl Sophie Gülcher en Tjeerd Soer Monica de Vast Bert Kuijpers is niet meer de schipper van Nauticlink. De website met uitgebreide verzameling links naar websites van watersportbedrijven inclusief adequate omschrijvingen, met en regelmatig verschijnende nieuwsbrief vol observaties, is overgedragen aan Robbert Lubbers. www.nauticlink.nl Peter Jonkman is de nieuwe commercieel directeur bij Gimeg, groothandel in camping- en kampeerbenodigdheden. Gimeg levert ook onderdelen voor gasinstallaties aan boord van pleziervaartuigen. www.gimeg.nl Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 Peter Jonkman F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR HISWA MAGAZINE 1 53

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Oplossingen bij conflicten In de huidige tijd is het zoeken naar toekomstbestendige oplossingen voor conflicten mogelijk nog belangrijker dan eerst. Het ‘nieuwe normaal’ vraagt van ons een andere manier van met elkaar omgaan en zaken zoen. Ontstaat er toch een conflict, dan kun je naar de rechtbank stappen om daar het conflict uit te vechten. Maar, zelfs als die uitspraak in jouw voordeel uitpakt, dan is daarmee jouw probleem mogelijk nog niet direct opgelost. Mediation kan ook een oplossing zijn. De keuze voor mediation is zinvol als je: • zelf actief invloed wilt uitoefenen op de oplossing • de zakelijke of persoonlijke relatie wilt behouden of verbeteren • een vertrouwelijke behandeling op prijs stelt • snel, informeel en kostenefficiënt wilt werken • verdere escalatie wilt voorkomen • het liefst een win-win resultaat ziet Meijer Mediation (TOP Supplier) kan in dat geval je adviseren en bijstaan. www.meijermediation.nl Checklist gezond en vitaal thuiswerken Veel mensen werken al maandenlang dagelijks vanuit huis. Dit kan zorgen voor nek- en schouderklachten, maar ook psychisch is er een zorgelijk effect te verwachten. Met de checklist ‘Gezond en vitaal thuiswerken’ van ArboNed (TOP Supplier) kun je zien of je alles rond thuiswerken goed geregeld hebt. Hoe meer vinkjes je zet, hoe meer uitval door thuiswerken je voorkomt. Als werkgever moet je volgens de Arbowet elke arbeidsplaats in het arbobeleid betrekken. Ook de thuiswerkplek. Als werkgever moet je nagaan of de thuiswerkplek bijvoorbeeld ergonomisch is ingericht. Ben je als werkgever ‘gedwongen’ door de coronamaatregelen om thuiswerken te faciliteren? Dan kan niet worden verwacht dat je direct de juiste spullen hebt voor iedereen of hebt gecheckt of alle werknemers goede werkplekken hebben. Je zorgplicht geldt echter nog steeds. De checklist van ArboNed helpt je om aan de zorgplicht te voldoen. Je downloadt de checklist gratis op www.arboned.nl/checklist-thuiswerken. 54 HISWA MAGAZINE 1 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Besparen op energie Jachthaven ’t Eiland sluit zich aan bij het inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie van EnergyProof (TOP Supplier) van en bespaart zo fors op de energierekening. Het gaat om een besparing van 2.500 euro op elektra en gas per jaar. De haven heeft 350 ligplaatsen, 4.500 m2 overdekte stalling, 3.500 m2 buitenstalling, 1,5 hectare camping, een jachtmakelaardij en bootverhuur. Verder pacht het bedrijf een horecagelegenheid en verhuurt het houseboten. Het is een onderneming die het hele jaar doordraait. EnergyProof heeft het contract zo opgezet dat de jachthaven op 1 juli a.s. naadloos overgaat op de energielevering via dit inkoopcollectief. ’t Eiland is al zo’n dertig jaar lid van HISWA. “Toen EnergyProof mij de aanbieding deed om via HISWA-RECRON Energie bijna 20% te besparen op mijn energierekening, was ik gelijk positief. Ik ben groot voorstander van collectieven. Met samenwerking kunnen relatief kleine ondernemers elkaar vooruit helpen. Bovendien zijn alle kostenbesparingen momenteel mooi meegenomen”, aldus Vincent Lubach, directeur van Jachthaven ’t Eiland. www.hiswarecronenergie.nl Van lastig wier naar duurzame verlichting De overmatige groei van waterplanten en wier zorgt in Nederland voor een flinke overlast. Varen en zwemmen is soms bijna onmogelijk. Maaien helpt, maar is arbeidsintensief en kostbaar. Seijsener (Kennispartner) komt met duurzame oplossing: Groen Licht. Van de gemaaide waterplanten, voorheen nutteloos maaisel, maakt het bedrijf sfeervolle en betaalbare armaturen. Deze zijn zijn geschikt voor verlichting in havens en op camperplaatsen en recreatieparken. Seijsener onderzoekt ook nog andere toepassingen van de gemaaide waterplanten. www.seijsener.nl HISWA MAGAZINE 1 55

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Jachthavens IJsselmeer toegankelijker door subsidie Reizen naar het buitenland blijft voorlopig een onzekerheid. De verwachting is dan ook dat we komende zomer weer massaal in eigen land op vakantie gaan. De populariteit van watersport neemt hierdoor sterk toe. Om de toegankelijkheid van jachthavens te vergroten, worden deze financieel bijgestaan met subsidie. Voor baggerwerkzaamheden van vaargeulen en jachthavens, uitgevoerd vóór 2025, is subsidie beschikbaar. Het is wel belangrijk dat deze subsidie uiterlijk zes maanden na uitvoeren van de werkzaamheden wordt aangevraagd. Alle baggerwerkzaamheden Meer informatie: luc.dewit@venntiv.com www.venntiv.com die vanaf 15 juni 2018 plaatsvonden, komen nog in aanmerking voor de vergoeding, mits je deze voor 21 april 2021 aanvraagt. Daarnaast zijn er veel subsidiekansen voor verduurzaming van vaartuigen, gebouwen en recreatiegebieden. Benieuwd of er voor jouw plannen subsidie beschikbaar is? Venntiv (TOP Supplier) kan je hierbij ondersteunen. 56 HISWA MAGAZINE 1 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Assortiment ‘Fiets voor bijna niets’ uitgebreid Veel leden van HISWA-RECRON maakten al gebruik van het project een ‘Fiets voor bijna niets’ van AON (Kennispartner) in samenwerking met HISWA-RECRON. Het assortiment fietsen waar je uit kunt kiezen is flink uitgebreid. In de Fietsvoordeelshop zijn vanaf nu negen verschillende A-merken en meer dan 300 modellen van topkwaliteit verkrijgbaar, met altijd minimaal 15% korting. Van een woon-werk fiets tot krachtpatser in de bergen. En van e-bike tot sportieve fiets zonder trapondersteuning. Wil je graag persoonlijk advies, je droomfiets live zien en uitproberen? Dat kan. Verdeeld over Nederland heeft Fietsvoordeelshop 10 winkels. Alle leden van HISWA-RECRON en hun gezinsleden kunnen een fiets kopen met voordeel. Bestellen kan alleen online. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/kennisbank/ fiets-voor-bijna-niets. www.aon.nl Korting op internationale marketingactiviteiten Veel Duitse en Belgische toeristen wachten nog met het boeken van hun (vaar)vakantie in 2021. Veel watersport- en recreatieondernemers zijn echter voor een groot deel afhankelijk van de internationale markt. Goede marketing is dus essentieel. De kickstartvoucher van RVO biedt hulp bij je internationale marketingactiviteiten: je krijgt tot wel 80% korting voor de inhuur van een externe adviseur. RED Online Marketing (TOP Supplier) adviseert jachthavens en vakantieparken bij hun (online) marketing en de daarbij in te zetten kickstartvoucher. Meer informatie: info@redonlinemarketing.nl of 030 274 6549 www.redonlinemarketing.nl HISWA MAGAZINE 1 57

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 ArboNed E marty.de.groot@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker B.V. E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Van vervelend wier naar duurzame verlichting Nieuw: Groen Licht van Seijsener De overmatige groei van waterplanten en wier zorgt in Nederland voor een flinke overlast. Varen en zwemmen is in bepaalde gedeeltes bijna onmogelijk. Maaien helpt, maar is arbeidsintensief en kostbaar. Gelukkig is er nu een bijzondere oplossing. Groen Licht van Seijsener. Van de gemaaide waterplanten, voorheen nutteloos maaisel, maken wij nu sfeervolle en betaalbare armaturen. Seijsener techniek Ga maar genieten! Seijsener techniek Ga maar genieten! En van een uitzonderlijke kwaliteit. Dus daarom uitermate geschikt voor verlichting in havens, camperplaatsen en recreatieparken. Wilt u ook groen licht voor de verduurzaming van de toekomst. We demonstreren u graag onze armaturen en dan zult u vast concluderen: Groen Licht van Seijsener, wier en waarachtig mooi licht. info@seijsener.com Tel. 075-6810 610 seijsener.com seijsener.com info@seijsener.com Tel. 075-6810 610

PERSPECTIEF VOOR DE SECTOR Recreactie08 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME beleid gevraagd Samenhangend Ondernemers leven in onzekerheid door het coronabeleid. “Dit soort stress kan mensen grote psychische schade toebrengen” Eerste coronazaken voor Geschillencommissie De bezieling van Arda Riedijk van Camping ‘t Weergors DECEMBER 2020

DUO PRIVÉ SANITAIR UNITS Nieuw bij Van Keulen! € 14.950, — (excl. BTW). Compleet voor de duo unit (2 sanitaire gelegenheden). Kenmerken: Indeling: wasbak, douche, toilet en radiator Kleurstelling 1: grijze wanden & groene deuren en boei Kleurstelling 2: groene wanden & grijze deuren en boei Keuze uit warm water gastoestel of elektrische doorstromer Buitenverlichting op zonne-energie Indien gewenst ook privé sanitair op maat Vankeulenmobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie 0548 - 612 693 VOLGEND JAAR WILLEN WE WEER ECHT MET U PROOSTEN Wij wensen u waardevolle feestdagen en een succesvol 2021. Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup en Harm-Jan Mooiweer. F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Perspectief 10 D Marike Rosier Manager Communicatie De coverstory van dit nummer gaat over het toekomstig beleid voor onze sector, waarbij het zoeken naar nieuw perspectief centraal staat. Uiteraard gedreven door dit heftige coronatijdperk. Maar ook door de andere uitdagingen waar de toekomst ons voor stelt: klimaatneutraal en duurzaam ondernemen, krappe werkgelegenheid, stapeling van lasten, etc. Cees Slager noemt in dit licht ook natuurinclusief ondernemen en de grote immateriële meerwaarde van onze sector als het gaat om ontspannen, genieten van de natuur en het versterken van de gezondheid. Dit biedt enorm perspectief. Arda Riedijk van Camping ’t Weergors vertelt in de Bezieling hoe zij het ondernemen in deze tijd beleeft. Ondanks dat haar bedrijf in een van de strengste veiligheidsregio’s van het land ligt, spatten energie en enthousiasme van haar af. Ze is vlak voor de coronacrisis in het bedrijf van haar ouders gestapt en wat een perspectief heeft dit bedrijf! Heel leuk om te lezen. Maar er zijn ook andere geluiden. In het artikel over angst en onzekerheid door corona gaan we dieper in op wat het nu echt met ondernemers doet. De stress kan ondernemers psychische schade toebrengen. Ondernemen wordt dan heel lastig en dat heeft direct impact op leven en welbevinden. De ondernemers die open vertellen over hun angsten en machteloosheid laten gelukkig ook lichtpuntjes zien en daarmee dus perspectief. Heel knap in deze moeilijke tijd. Eén van de praktische tips van psycholoog Erik Matser in dit artikel is ‘blijf in beweging en het liefst in de natuur’. Hier zie ik dan weer een directe link met de grote immateriële meerwaarde van onze sector. Ik ga nu even naar buiten voor een wandeling en wens u veel leesplezier! 16 Branche 6 10 16 26 26 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: recreatiesector op zoek naar nieuw perspectief Gastvrij & innovatief: is een verzekering tegen cybercrime echt nodig? Angst en onzekerheid door de coronaregels Bedrijf Informatief 18 20 7 29 31 33 Vernieuwend bedrijf in beeld: binnen en buiten versmelten bij De Klepperstee Bezieling: de bewuste keuzes van Arda Riedijk, Camping ’t Weergors Colofon Kennis delen: hoe werkt de Geschillencommissie Recreatie? Vakinfo: kosten besparen met Internet of Things Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 17 7 9 Martin Maassen Green Key RecreAnders Recreactie | December 2020 | nr 8 5

Onder de aandacht Vitaliteitsonderzoek Overijssel Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd onderzocht in opdracht van Gastvrij Overijssel de vitaliteit van de recreatiesector in de regio’s Noordwest Overijssel, Salland en Twente. 74% van de circa 150 onderzochte bedrijven is volgens het onderzoek vitaal. Voor 26% van de bedrijven geldt dat de kwaliteit en het toekomstperspectief zorgelijk zijn: voor deze bedrijven is een impuls nodig om verdere achteruitgang te voorkomen. 7% van de bedrijven heeft in feite geen recreatieve toekomst meer. www.kennisplatformoost.nl (zoekterm: vitaliteit) Online én klassikaal Duits leren CAO’s een jaar verlengd D Campings en recreatieparken hebben vaak veel Duitse gasten over de vloer. Helaas blijkt in de praktijk dat veel medewerkers de taal nauwelijks beheersen. Endurance en RecreatieHero hebben daarom hebben hun krachten gebundeld. RecreatieHero verzorgt een onlinetraining Duits met vijf korte computerlessen over zaken als welkom heten, afscheid nemen en een praatje maken. Endurance verzorgt een klassikale De CAO Recreatie en de CAO Dagrecreatie, die op 31 december aflopen, zijn ongewijzigd met een jaar verlengd. Dit betekent dat er in 2021 geen wijzigingen komen. Ook is er geen collectieve loonsverhoging afgesproken. Ook de Fonds CAO Recreatie, die alleen voor de verblijfsrecreatie geldt, wordt ongewijzigd een jaar voortgezet. Daarnaast heeft HISWA-RECRON met de vakbonden overeenstemming bereikt over het vaststellen van de pensioenpremie voor een periode van 5 jaar. De premie bedraagt 21,8% per jaar gedurende de periode 2020 tot en met 2024. Het opbouwpercentage zal per 1 januari 2021 wel licht dalen: van 1,403% naar 1,310%. Rechtszaak tegen Videma Al anderhalf jaar weigert HISWA-RECRON mee te werken aan de plannen van Videma, om ook auteursrechten te heffen over kampeerplaatsen met een kabelaansluiting. “Niet enkel de heffing is onterecht, maar ook als er wel een recht voor Videma zou zijn, hetgeen wij betwisten, dan vinden wij het tarief dat Videma vraagt veel te hoog”, vat Marcel Tap van HISWA-RECRON de bezwaren samen. “Een bedrijf met 300 plaatsen gaat hierdoor op jaarbasis 10 tot 15 duizend euro meer betalen aan Videma.” Ondanks de bezwaren is Videma bij campings gaan inventariseren hoeveel kampeerplaatsen met een tv-aansluiting zij hebben, onder meer door tellingen te doen op de websites van de bedrijven. Op basis daarvan zijn aanslagen vastgesteld waartegen HISWA-RECRON, namens een groot aantal ondernemers, bezwaar heeft aangetekend. Videma heeft die bezwaren afgewezen en de volgende stap is om de auteursrechtenorganisatie voor de rechter te dagen. De uitkomst van deze juridische procedure kan enkele jaren in beslag nemen. Marcel Tap raadt ondernemers aan om de aanslagen van Videma in die periode wel te betalen, maar daarbij nadrukkelijk ‘te betalen onder protest’. Recreatie Vakbeurs weer uitgesteld De Recreatie Vakbeurs in Hardenberg is nogmaals uitgesteld. Deze vindt niet in januari, maar van 16 tot en met 18 november 2021 plaats. training Duits met een praktisch programma in uw eigen bedrijf. Dit programma is afgestemd op functie, niveau en wensen van de medewerkers. Beide trainingen zijn apart te volgen, maar voor een optimaal leereffect is de combinatie van beide het beste. Meer informatie bij Herbert van Oord, HISWA-RECRON E: h.vanoord@hiswarecron.nl 6 Recreactie | December 2020 | nr 8 Foto: Max de Krijger Foto: Maarten Bokslag Foto: Delftse Hout Foto: Shutterstock Column Uitstel verhogen toeristenbelasting Hattem Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (1) Vaste gasten van Camping Molecaten in Hattem ondernamen zelf actie tegen de dreigende verhoging van de toeristenbelasting – en met resultaat! Aanleiding was het voornemen van B&W om de toeristenbelasting op vaste standplaatsen wederom te verhogen. In 2019 bedroeg dit € 212,75 per jaar. Voor 2020 werd dit verhoogd tot € 298,18. Het voornemen van B&W was om in 2021 wederom te verhogen, tot € 387,66. Bijna een verdubbeling in twee jaar tijd! Een aantal gasten met jaarplaatsen tekende bezwaar aan bij de gemeente. ‘Een inwoner van Hattem met een huis ter waarde van circa 220.000 euro betaalt nog minder aan OZB’, was een van de argumenten. Daarnaast benadrukten zij dat de campinggasten in de zomer een flinke bijdrage leveren aan de lokale economie, door geld uit te geven in winkels en horeca. B&W besloten vervolgens de verhoging dit jaar niet door te laten gaan. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck. Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Erik van Dijk, Jeroen Kamphuis, Facet Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp. Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Lieke Esveldt Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRONleden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Het is als de dag van gisteren. Op 7 juli 1974 verloor Nederland de finale van het wereldkampioenschap voetbal van West-Duitsland. Commentator Herman Kuiphof sprak bijkans wanhopig de legendarische woorden ‘zijn we er toch weer ingetuind’. En ik zat met mijn ouders op de camping in Luxemburg. Een camping die net als heel veel andere campings in het nabije buitenland omgedoopt was tot een Hollandse enclave. Nederland was en is een kampeerland bij uitstek. En toch is het kamperen geen Nederlandse uitvinding. We hebben het afgekeken van de Engelsen. In het boek Naar buiten (‘Geschiedenis van Nederlanders en kamperen’) confronteert ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting ons met dit gegeven en met nog vele andere wetenswaardigheden. Zo noemde de hoofdredacteur van de Kampioen het kamperen in 1905 ‘een min of meer geslaagde imitatie van het zigeunerleven’. Nederlanders zaten er volgens hem niet op te wachten. Het was meer iets voor ‘vagebonderende wielrijders’. Des te intrigerender is het dat de oervormen van (vrij) kamperen werden gefaciliteerd door mensen van adel. Op landgoed Duinrell (het eerste padvinderskamp), bij kasteel Eerde (het eerste kampeercentrum) en op Bakkum, oorspronkelijk van prinses Von Wied. In 1925 ontstaat in Vierhouten (Saxenheim) het eerste moderne commerciële kampeerterrein, met voorzieningen als een kampwinkel en douches. Eind jaren twintig gaan er naar schatting 150.000 Nederlanders kamperen. Er zijn in ons land dan al zo’n 150 kampeerterreinen. Het vrije kamperen wordt in de loop van de jaren twintig wel steeds meer aan banden gelegd. Dat leidt tot de oprichting van de Algemeene Nederlandsche Kampeer Vereeniging (ANKV). De ANKV wil kampeerders behoeden ‘tegen willekeurig optreden van hen, die kampeervergunningen moeten geven of controle uitoefenen over de kampeerterreinen en die strijden tegen de groote en grove vooroordelen waar een kampeerder zo vaak mee te kampen heeft.’ (wordt vervolgd) Recreactie | December 2020 | nr 8 7 Foto: Molecaten Foto: Ruben Drenth

Thuis in projectinrichting Leen Bakker Zakelijk ontzorgt door: • • • • • • • • Een groot netwerk aan le Advies op maat & goede service Deskundig en enthousiast Losse (volume) orders Ontwikkeling totaalconcep Instapklare opleveringen Scherpe prijzen Snelle levering Neem vrijblijvend contact met ons op T: +31 (0)162 58 33 90 E: infozakelijk@leenbakker.nl www.leenbakkerzakelijk.nl Onder de aandacht Column Apps zorgen voor spreiding bezoekers Zowel Toverland als de Efteling introduceerden in oktober een app voor bezoekers. De Toverland-app bevat de plattegrond van het attractiepark met daarop de actuele informatie over de openingstijden, wachttijden van de attracties, showtijden, eet- en drinkgelegenheden en shops. Ook kunnen bezoekers via de app tickets voor Toverland bestellen. “Met deze app kunnen wij onze bezoekers nog beter informeren tijdens hun dagje Toverland”, vertelt Bart Jaspers van Toverland. “Hierdoor hoeven ze niets te missen en kunnen ze optimaal genieten van hun dag.” Een bijkomend voordeel is dat de Toverland-app de spreiding van de bezoekers in het park bevordert. De Efteling had al dergelijke app, maar heeft nu een tweede ontwikkeld, die gasten op maat advies geeft De kansen van corona voor hun activiteiten in het park. Op basis van de opgegeven voorkeuren van de gast adviseert de app welke attractie, specifiek met hun gezelschap, op dat moment het best bezocht kan worden. Ook hier geldt dat de app zorgt voor een betere spreiding over het park. D Miljoen voor Gelderse ondernemers De provincie Gelderland stelde eind november 1 miljoen euro beschikbaar aan ondernemers in de sector horeca, toerisme en vrijetijd. Met de voucherregeling ‘Steuntje in de rug’ konden ondernemers tot € 5000,- inzetten voor adviesdiensten en ondersteuning. De regeling was opgezet in nauwe samenwerking met HISWA-RECRON en KHN, die ook zorgen voor de uitvoering. De extra steun is zeer welkom voor de bedrijven, die zwaar getroffen zijn door de coronamaatregelen. Bijna de helft van de Gelderse ondernemers in de horeca en het toerisme geeft aan dat het bedrijf in gevaar is. De regeling was direct een enorm succes: na één dag waren er al 250 aanvragen voor steun binnen, waarmee het eerste miljoen (in principe) al was uitgegeven. Ivo Gelsing, HISWARECRON regiomanager Gelderland, hoopt dan ook dat de provincie nog extra budget uittrekt om méér ondernemers te helpen. www.khn.nl/steuntjegelderland hiswakhn Recreactie | December 2020 | nr 8 9 De coronapandemie en alle overheidsmaatregelen die daaruit voorkomen, hebben het bedrijfsleven zwaar beschadigd – soms zelfs onherstelbaar. Maar de crisis leidt ook tot creatieve nieuwe oplossingen om consumenten toch te blijven bedienen. Die creativiteit hebben ondernemers straks ook hard nodig, als de pandemie tot een einde komt. Wordt het business as usual? Of hebben wij, de ondernemers én de consumenten, nieuwe inzichten opgedaan tijdens de pandemie? Ik hoop van wel. Aan de andere kant houd ik mijn hart vast, want zodra onze minister-president zegt dat het veilig is om naar de Antillen te reizen zitten opeens alle vliegtuigen naar Curaçao vol. Zó graag wil een deel van de Nederlandse toeristen weer vliegen; maakt niet uit waarheen. Toch: als er ooit een moment was waarop we met zijn allen op het belang van duurzaamheid werden gedrukt, is het nu wel. Er is minder autoverkeer door het thuiswerken. Mensen gaan in eigen land op vakantie en daar vallen ze van de ene positieve verrassing in de andere. Laten we er samen aan werken om die hernieuwde belangstelling voor vakantie in eigen land vast te houden. Green Key draagt daaraan bij. Door de focus (mede) te leggen op het duurzaamheidsaspect, worden recreanten er nogmaals van overtuigd dat vakantie in eigen land een goede keuze is. Voor henzelf, maar ook voor de planeet. Met een Green Key tonen ondernemers aan dat ze écht werk hebben gemaakt van duurzaam ondernemen. Niet met loze kreten als ‘wij zijn de meest duurzame van ‘t land’, maar door een objectief keurmerk te voeren. Voor de ondernemers zelf vormt de Green Key een voortdurende inspiratiebron tot groen ondernemen. Wij helpen ondernemers met informatie over zaken als circulariteit, CO2 -reductie, afvalscheiding, isolatie, zelf energie opwekken en nog veel meer. En het mooie is, dat niet alleen ondernemers, maar ook gasten dat blijken te waarderen! Erik van Dijk, directeur Stichting KMVK Meer weten over Green Key? E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41

Coverstory De toekomst van de recreatiesector Het jaar van de corona heeft een onuitwisbaar spoor getrokken in de recreatiesector. Daarmee is de blik op de toekomst veranderd. Het binnenlands toerisme staat weer bovenaan de agenda. Maar hoe zou een toekomstgericht beleid eruit moeten zien? Twee Kamerleden geven hun visie op de voorstellen van HISWA-RECRON. W 10 Recreactie | December 2020 | nr 8 “We werken op het moment aan een HISWARECRON Manifest, dat hopelijk dit jaar nog aan staatssecretaris Mona Keijzer en de Tweede Kamer kan worden gepresenteerd”, vertelt Jarin van der Zande, lobbyist van HISWA-RECRON. “Het manifest legt de focus op een aantal thema’s die we belangrijk vinden om onze sector weer gezond te maken en op termijn gezond te houden.” Minister van Toerisme Bovenaan de verlanglijst staat een eigen bewindspersoon voor toerisme en recreatie. “Ons economisch belang is twee maal zo groot als dat van de landbouw, en bijna zo groot als de bouwsector. Maar er is geen ministerie dat eigen budget heeft om hier echt beleid voor te maken”, stelt Van der Zande. Op zoek naar Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Buurman Fotografie, Molecaten, Ditta van Ekris, Max de Krijger, SEC Almere, Lieke Esveldt, PvdA, CDA nieuw perspectief Kamerlid Maurits von Martels (CDA) ziet weinig in een aparte bewindspersoon. “Staatssecretaris Mona Keijzer behartigt de belangen van de sector heel goed. Wel moeten we het belang van de recreatiesector goed regelen en borgen. Dat heeft met aandacht te maken. Mij valt het op hoe weinig aandacht de politieke partijen hebben voor deze steunpilaar van de econo“ Recreatiebanen zijn niet footloose: ze kunnen niet zomaar verplaatst worden” mie. Bij het laatste Algemeen Overleg in de Kamer waren maar vier partijen vertegenwoordigd. Er is gebrek aan belangstelling; ook vanuit de pers trouwens.” Kamerlid William Moorlag (PvdA) ziet een bewindspersoon wél zitten. “LNV heeft een heel ministerie, maar het aandeel van toerisme en recreatie in het Bruto Nationaal product is groter. Zo weinig bestuurlijke Recreactie | December 2020 | nr 8 11 ➔

30 jaar ervaring in professioneel slapen Openingstijden showroom - Lelystraat 95a Ma t/m vr: 10.00-17.00 / Za: alleen op afspraak T +31 (0)184 - 411 933 / E info@maatfeelinghome.nl www.maatfeelinghome.nl Ons assortiment • Stapelbedden • Boxsprings • Textiel • Matrassen • Beschermende hoezen Voordelen • Snelle levertijd • Beste prijs-kwaliteit • Goede service en garantie Uw Bed Professional Postbus 6 - 5170 AA Kaatsheuvel - T 088-3322310 - E advies@uwbedpro.nl - www.uwbedpro.nl Maatwerk in totale brandveiligheid Producten | Onderhoud & service | Training & opleidingen www.smeba.nl verkoop@smeba.nl Interesse? Bel direct (024) 3741415 voor meer informatie Coverstory aandacht doet geen recht aan de sector. Een staatssecretaris – onder het departement van EZK – lijkt me een uitstekend idee. Dan kunnen we de sector veel gerichter stimuleren. Maar ook wildgroei beperken. Met de opkomst van de ICT is er heel veel veranderd: kijk naar de opkomst van Airbnb en dergelijke bedrijven. Daar is ordenend beleid nodig. Nu laten we het aan de steden over. Amsterdam voert een regulerend beleid, maar ook in andere gebieden is er overlast en een ongelijk speelveld.” Noodfonds HISWA-RECRON pleit ook voor een noodfonds, dat de liquiditeit van de bedrijven na de coronacrisis weer op peil kan brengen. “Het gaat dan vooral om de bedrijven die zich bezighouden met groepen, evenementen of de chartervaart. Die hebben in 2020 enorme verliezen geleden. Financiële steun is dan noodzakelijk om de poort open te houden”, stel Van der Zande. Hier zijn de Kamerleden het volledig mee eens. Von Martels heeft in het Algemeen Overleg recreatie van de Tweede Kamer op 9 september nog gepleit voor extra steun voor groepsaccommodaties en de chartervaart. “Maar we moeten daarbij zorgvuldig zijn: alleen steun voor levensvatbare bedrijven.” Minstens zo belangrijk als het steunpakket vindt Kamerlid Moorlag de vraag: wat doen we ná de coronapandemie? “Veel Nederlanders hebben nu ontdekt dat het heel bijzonder is om in eigen land op vakantie te gaan. Er zijn veel rustige gebieden met een grote toeristische potentie. Daar moeten we een stimulerend beleid voeren. Ik woon zelf in de provincie Groningen. Daar heb je een schitterend landschap met middeleeuwse pareltjes. Maar dat moet je wel onder de aandacht brengen van toeristen.” Duurzaam ondernemen Een volgend speerpunt van HISWA-RECRON is natuurinclusief ondernemen. Cees Slager, vice-voorzitter van de branchevereniging, licht het toe: “Door de coronapandemie wordt heel duidelijk dat het echt een basisbehoefte is voor mensen om af en toe te ontspannen en de natuur op te zoeken. Voor de ondernemers is dat ook een belangrijk gegeven: gasten komen niet alleen voor dat mooie vakantiehuisje, maar ook voor de omgeving. We moeten naar een situatie waarin overheid, natuurbeschermers én recreatieondernemers samen staan Maurits von Martels “ Het valt mij op hoe weinig aandacht de politiek heeft voor deze steunpilaar van de economie” voor een fraaie en aantrekkelijke natuur.” Von Martels pleit voor ondernemersruimte: “Duurzaamheid biedt volop kansen. We verwachten dat de komende jaren meer mensen in eigen land op vakantie gaan. Er ontstaat behoefte aan actieve vakanties en ondernemers kunnen daarop inspringen. Dan moet je geen tegenwerkende gemeenten hebben die zich verschuilen achter een beleidsplan.” Ook Moorlag ziet een grote rol voor de recreatiesector weggelegd, als het gaat om duurzaamheid. “In het kader van het stikstofbeleid moeten we de agrarische druk op het landschap verkleinen. Er komen bufferzones vrij tussen landbouwgebieden en stedelijke gebieden. Die vullen we in met natuur, maar laten we dan wel alle belangen meekoppelen. De natuurbeleving van mensen mag vergroot worden en dan ligt er ook een rol voor horeca en verblijf. Dat is ook een economisch belang. Als de landbouw wegvalt, moet je andere wegen zoeken om de economie gaande te houden.” ➔ Immateriële waarde HISWA-RECRON pleit voor een herwaardering van de maatschappelijke meerwaarde van recreatie, legt vice-voorzitter Cees Slager uit. “Tot nog toe wordt het belang van de recreatiesector vooral uitgedrukt in kengetallen. We dragen 32 miljard euro bij aan het BNP, en bieden 813.000 banen. Nu wordt, onder invloed van de coronacrisis, duidelijk dat onze sector ook staat voor een grote immateriële waarde. Dankzij de recreatiesector kunnen mensen zich ontspannen in eigen land, genieten van het landschap. Dat is duurzaam en dient de volksgezondheid. Die enorme immateriële waarde zou ook meegenomen moeten worden als we het hebben over het belang van onze sector. Wij zijn de hoeksteen van de ontwikkeling van het platteland. Het zou mooi zijn als beleidsmakers ook dat aspect mee zouden laten wegen, als ze onze sector beoordelen.” Recreactie | December 2020 | nr 8 13

Besparingen realiseren. Juist in deze tijd! ICY ontwikkelt al 30 jaar oplossingen die energie- en kostenbesparing opleveren voor campings, vakantieparken en jachthavens. Dat is dit jaar relevanter dan ooit. Benieuwd hoe wij dit doen? Scan onderstaande code. www.icy.nl WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl Coverstory “ Gemeenten kampen met tekorten en zien de recreatiesector als een melkkoe” Werkgelegenheid De recreatiesector biedt banen in economisch zwakkere regio’s die vaak te maken hebben met het vertrek van inwoners naar stedelijke gebieden, stelt lobbyist Jarin van der Zande. “Des te meer steken de regels die werden ingesteld met de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Die zet een boete op seizoenswerk, waardoor het ondernemen aanmerkelijk lastiger is geworden. Vaste banen voor jaarrond medewerkers zijn voor veel bedrijven gewoon niet mogelijk, omdat het seizoensbedrijven zijn. Nu is de terugkeer van trouwe seizoensmedewerkers heel lastig gemaakt. Die boete op seizoenswerk moet verdwijnen.” Kamerlid Moorlag is niet ontevreden over de WAB. “Maar het is in zo’n arbeidsmarktwet altijd zoeken naar de balans tussen baanzekerheid en flexibiliteit. Heel goed vind ik dat de wet sectorspecifiek te maken is, door bepalingen in de cao. Maar toch denk ik dat de balans in deze wet nog niet helemaal gevonden is om de potentie van de recreatiesector optimaal te kunnen benutten. Heel belangrijk is dat recreatiebanen niet footloose zijn. Dat wil zeggen dat ze echt aan die locatie gebonden zijn, en niet zomaar verplaatst kunnen worden. De sector biedt ook veel banen voor jongeren en die hebben we nodig.” Cees Slager denkt dat de recreatiesector een nog veel grotere bijdrage aan de werkgelegenheid kan bieden dan nu het geval is. “Gastvrijheid hangt samen met mensen. Dat kun je niet weg-automatiseren. Ondernemers en overheid moeten rond de tafel gaan zitten. Wat zit er nog in qua werkgelegenheid en hoe kunnen we die realiseren?” Von Martels vult hem aan: “De sector doet er echt toe. Daar moet meer aandacht voor komen. De krimpregio’s van weleer gaan nu, na de coronapandemie, misschien wel weer groeien. Maar die regio’s moeten dan wel mogelijkheden scheppen voor ondernemers.” Belastingen Vorig jaar publiceerde ZKA een onderzoek waaruit bleek dat de stapeling van belastingen ertoe leidt dat een ondernemer van elke euro omzet minstens 30 cent afdraagt aan belastingen. Het gemeentelijk deel van de belastingen zorgt daarbij voor grote willekeur, blijkt uit het onderzoek. “Wij zien nu dat gemeenten plannen ontwikkelen om hun deel van de belastingen nog Samenwerking Tijdens het Algemeen Overleg toerisme op 9 september in de Tweede Kamer stond het bieden van perspectief aan de sector centraal. Kamerlid William Moorlag (PvdA) diende een motie in om de samenwerking van het Rijk met brancheorganisaties en mede-overheden te versterken. “Ik heb bij de vakbeweging gewerkt en ben overtuigd aanhanger van het poldermodel. Laten we eerst kijken of we er samen uitkomen, en grijp daarna pas naar wet- en regelgeving”, legt hij uit. “Goed beleid voor de sector toerisme en recreatie kunnen we het beste samen realiseren. Dat is veel beter dan dat we alles in Den Haag bedenken.” William Moorlag verder op te voeren”, stelt Van der Zande. “Gemeenten kampen met tekorten en zien de recreatiesector als een melkkoe die je bijna onbeperkt kunt belasten. Dat gebeurt bijvoorbeeld door een andere manier van taxeren van de bedrijven toe te passen. Daarmee stijgt de WOZ-waarde van de bedrijven en dus de inkomsten uit OZB. Ook de toeristen- en forensenbelasting worden komend jaar in veel gemeenten weer verhoogd. Het is absoluut noodzakelijk dat het Rijk deze ontwikkelingen keert en gemeenten die misbruik maken van hun ondernemers op de vingers tikt.” Maurits von Martels kan zich daarin vinden. “Ik ben zelf wethouder geweest in Dalfsen. Toeristenbelasting is op zich niet verkeerd. Maar ondernemers moeten weten waar ze aan toe zijn. Gemeenten moeten meerjarenafspraken maken met ondernemers en zich daar ook aan houden. En het zou wel mooi zijn als we een keer wat aan die wildgroei gingen doen. Als je de lokale begroting sluitend moet maken door de toeristenbelasting te verhogen is er echt wat mis in een gemeente. De staatssecretaris mag dan best een woordje met die gemeente gaan praten.” Recreactie | December 2020 | nr 8 15

Gastvrij en innovatief Is verzekeren tegen cybercrime verstandig? Cybercrime en datalekken vormen een steeds groter risico voor bedrijven. De kans dat een ondernemer cyberschade oploopt is inmiddels groter dan dat hij te maken krijgt met brandschade. Veel recreatieondernemers, die over tal van privacygevoelige gegevens beschikken, zijn zich niet bewust van de risico’s. E Elk jaar maken verzekeraars een top 10 van de grootste bedrijfsrisico’s. Het onderwerp cybercrime staat daarin altijd hoog genoteerd. Dit jaar staat het zelfs op nummer 1. Jos Kuhl, account executive program management bij Aon Verzekeringen, weet wel waarom. “Bedrijven zijn zich vaak niet bewust van de risico’s en onderschatten de gevolgen. Dat is voor een deel te verklaren door de onzichtbaarheid van cyberrisico’s. Een brand zie je, ruik je. Cyberrisico’s niet. Veel bedrijven gaan er vanuit dat ze met antivirussoftware en een firewall voldoende zijn beveiligd. En dat ze afdoende beschermd worden door leveranciers als Microsoft of Apple.” Onbewuste fouten Maar daar gaan ondernemers flink de fout in, weet Kuhl. Technologie is namelijk ook mensenwerk. “Het grootste datalek is vaak je eigen medewerker. Tegen menselijke, vaak onbewuste, fouten kan geen firewall, encryptie of antivirussoftware op. Denk aan medewerkers die werkmail doorsturen naar hun privémail, die elkaars wachtwoorden en accounts uitwisselen en die uitgeprinte gevoelige informatie in de prullenbak werpen. Of aan werknemers die boos vertrekken en gevoelige informatie openbaar maken om daar vervolgens de baas mee te chanteren.” Maar wat is dan de beste manier om je bedrijf te vrijwaren van cybercriminaliteit? “Om te beginnen: honderd procent veiligheid bestaat niet”, tempert Kuhl de verwachtingen. “Maar je kunt op een gestructureerde manier je onderneming scannen op veiligheid. Want net als bij een brandverzekering is het van belang om de risico’s te kennen en de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen. En om preventiemaatregelen te treffen om het risico te verkleinen. Op onze site staan hulpmiddelen die je op weg helpen. Overigens werken we ook aan een webinar over cybersecurity voor de leden van HISWA-RECRON.” Hoofdelijk aansprakelijk Moet je als ondernemer je cyberrisico’s verzekeren? “Dat moet een bewuste keuze zijn”, zegt Kuhl. “Als ondernemer moet je Het grootste datalek is vaak je eigen medewerker 16 Recreactie | December 2020 | nr 8 de cyberrisico’s van je bedrijf kennen en als je een verzekering koopt, moet je weten wat de verzekering voor je doet. Vraag een offerte op en besluit dan of je het risico aandurft en zelf kan dragen of dat je, net als bij een brandverzekering, het risico overdraagt aan een verzekeraar.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock RecreAnders Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie Kwaliteit in coronatijd? Zeker is in ieder geval dat er vanuit de wetgeving hoofdelijke aansprakelijkheid rust op de bestuurder. Een extra argument om als bestuurder serieus met cyberrisico’s om te gaan, benadrukt Kuhl. “Je kunt de verantwoording niet afschuiven op een derde, zoals de ICT-afdeling.” Kwaliteit is een woord met een subjectieve lading. Wat voor de één kwaliteit is, is voor de ander onder de maat. Maar als nooit tevoren is er aandacht voor kwaliteit. En corona is hierbij de aanjager. De pandemie vergroot namelijk de vraag om kwaliteit. Zowel in leef-kwaliteit als in hygiënische kwaliteit. We staan met één been in de betekeniseconomie. Die gaat ook over een betere leef-kwaliteit. Maar ook de gastbeleving gaat daarover. Er zal immers steeds meer vrije tijd ontstaan: tijd voor recreatie. Maar de gast stelt daarbij wel meer eisen aan de kwaliteit van zijn vrije tijd. De oplossing zit in uw eigen unieke waardepropositie. De actuele vragen over leef-kwaliteit en klimaat gaan ook over een betere kwaliteit van bijvoorbeeld onze gebouwen. Klimaatneutraal, schone lucht en circulair materiaalgebruik. Dit gaat over de manier van bouwen en het gebruik van installaties in deze gebouwen. De oplossing zit in het innovatief toepassen van nieuwe systemen. Waarbij we integraal veiligheid, gezondheid en kwaliteit bieden. En belangrijker nog, deze ook borgen. Vragen om privésanitair gaan over de hygiënische kwaliteit van het huidige sanitairgebouw. De oplossing zit daarbij dus niet in het snel kiezen voor een product als privésanitair. Het zit juist in een andere manier van denken over het aanbieden van sanitair. Bedenk maar eens dat we het kwaliteitsniveau van menig sanitairgebouw in een hotel onder de maat zouden vinden. Het bovenstaande is niet nieuw. Al deze zaken komen voort uit een al jaren groeiende maatschappelijke trend. Die omvat een groeiende behoefte naar betekenis of bewustwording. Net zoals de verschuiving van een lineaire naar een circulaire economie. Corona zorgt op dit moment voor versterking en versnelling van de trend. Kwaliteit is voor iedereen anders. Moet u nu ad-hoc kiezen voor de snelle oplossing van privésanitair? Een oplossing die de exploitatiekosten mogelijk onder druk zet? Of is het tijd om in te spelen op de wensen en behoefte van uw doelgroep, en vast te stellen welke kwaliteit u uw gasten op de lange termijn wilt bieden? Recreactie | December 2020 | nr 8 17

Vernieuwend bedrijf in beeld tussen binnen en buiten Verbinding Recreatiepark De Klepperstee in Ouddorp ondergaat een bijzondere transformatie. Het park slaat een nieuwe weg in naar een duurzame toekomst, waarbij de natuur een centrale plek krijgt. Het landschappelijk inrichtingsplan biedt plaats aan een nieuw centrumgebouw en compacte cabins. Die zijn recent gebouwd en zetten de toon. De volgende stap is een nieuw sanitairgebouw. Het thema voor alle bebouwing is ‘een verbinding tussen binnen en buiten’. Daarbij zijn het licht, het zicht, de oriëntatie en de verbinding met het groen in het park leidend. 18 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Marike Rosier Foto’s: De Klepperstee Recreactie | December 2020 | nr 8 19

De Bezieling Hoe vanzelfsprekend is het om je ouders en grootouders op te volgen als eigenaar van een camping? Voor Arda Riedijk van Camping ’t Weergors in Hellevoetsluis was dat geen één-twee-drietje. Na ervaringen in verschillende sectoren te hebben opgedaan besloot ze per 1 januari 2020 in te stappen. “Ik wilde een bewuste keuze maken.” Arda Riedijk van Camping ’t Weergors “ Ik moet mezelf soms op de rem zetten” 20 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Ditta Kleinveld, ’t Weergors I In het coronaproof receptiegebouw vallen na het passeren van het desinfectie-apparaat de Zeeuwse bolussen op tafel in het oog. De gastvrije Arda Riedijk schenkt koffie en vertelt half verontschuldigend dat de lekkernij eigenlijk niet past bij de locatie: Hellevoetsluis ligt op het Zuid-Hollandse eiland Voorne-Putten. “Maar”, lacht ze, “veel Duitsers denken dat ze hier in Zeeland zijn. Dus ze zijn best toepasselijk.” De ligging van ’t Weergors is ronduit schitterend. Pal achter de dijk, met zicht op het Haringvliet, kan de liefhebber van flora en fauna er zijn hart ophalen. Er is niet alleen een rijke vogelpopulatie, maar sinds de openstelling van de sluizen twee jaar geleden is er ook af en toe een zeehond te zien. “Dit is een heel mooie plek om te werken”, zegt Riedijk tijdens een wandeling op en rond het recreatiebedrijf. Als kind verrichte ze al hand- en spandiensten op het bedrijf van haar ouders Frans en Dickie, die het op hun beurt overnamen van haar grootouders. “Mijn opa en oma maakten in 1964 de keuze om het boerenleven vaarwel te zeggen en een camping op te zetten met 120 plaatsen. Het was de tijd van de Deltawerken en van toenemende vrijetijdsmogelijkheden van de bevolking. Dat hadden ze goed gezien.” Duitsers en Britten ’t Weergors is 16 hectare groot en telt nu 370 plekken. Dat zijn 80 vaste jaarplaatsen, 90 seizoensplaatsen, 26 verhuuraccommodaties en zo’n 150 tot 175 toeristische plaatsen. Een uitbreiding van vijf hectare ligt in het verschiet. Zo’n 35 procent van de gasten is Duits, óók in coronajaar 2020. “Normaal gesproken is de helft van onze gasten Nederlands, dit jaar was dat 60 procent”, vertelt Riedijk. “De Britten misten we dit jaar. Die komen meestal aan in Hoek van Holland en gaan na een aantal overnachtingen bij ons op toer.” Arda Riedijk werkte ook anderhalf jaar als adviseur in Tanzania Samen met haar broer Rob vormt Arda Riedijk de derde generatie aan het roer van de camping. Het was geen uitgemaakte zaak dat ze het bedrijf van haar ouders mede zou overnemen. Na haar studie Milieu-maatschappijwetenschappen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen – die ze in 2005 met succes afrondde – wilde Riedijk ervaring opdoen in andere arbeidssectoren. “Ik heb bij verschillende instellingen en bedrijven gewerkt als consultant en communicatiemanager. In 2010 ben ik samen met mijn partner voor anderhalf jaar naar Tanzania vertrokken om daar een tijdelijk bestaan op te bouwen. We woonden in een prachtige omgeving en ik werkte daar voor verschillende opdrachtgevers. In opdracht van de universiteit in de stad Arusha deed ik bijvoorbeeld duurzaamheidsonderzoek naar afvalscheiding bij safariparken in de Serengeti.” Toch: in 2016 trad Riedijk in vaste dienst bij het familiebedrijf. Haar eerder opgedane werkervaringen zorgden ervoor dat dit een bewuste keuze was. ”Ik wilde niet zomaar in het bedrijf rollen, gewoon omdat het kón.” Sinds 1 januari is ze samen met haar ouders en broer eigenaar. Het bedrijfsovernameproces is nog in gang. Creatief Arda Riedijk, moeder van kinderen van twee, vijf en acht jaar, houdt van het verbinden van mensen en partijen. “Samen projecten oppakken en samen sterke producten neerzetten. Dat kan allemaal in dit bedrijf. Die vrijheid is voor mij heel belangrijk. De afgelopen drie jaar hebben we bijvoorbeeld met lokale partijen het project ‘Wild op de wallen’ ontwikkeld. Mensen kunnen dan wild kamperen op de vestingwallen en andere museale locaties van Hellevoetsluis. Dat project gaan we verder uitbouwen. Samen met het IVN hebben we een natuurbelevingsroute opgezet, waarbij deelnemers met schepnet en rugzak de natuur intrekken en onderzoek doen. Een project waarin ik mijn natuur- en milieuachtergrond goed kan gebruiken.” Het creatieve brein van Riedijk staat nooit stil. “Ik moet mezelf soms op de rem zetten. Vorige week las ik over een nieuwe subsidiemogelijkheid van de provincie, waarbij meteen tien ideeën naar boven kwamen. Mijn uitdaging is dan om daar het beste ➔ Recreactie | December 2020 | nr 8 21

Hé recreatieondernemer, Is jouw recreatiebedrijf klaar voor de toekomst? Laat je inspireren door generatie Y! Wij zijn jonge maar ervaren adviseurs opgegroeid op campings en vakantieparken en helpen jou te vernieuwen en toekomstbestendig te worden. Meer weten? Check www.zkafry.nl Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www Neem dan contact op met Arjan of Carina! Neem dan contact op met Arjan of Carina! elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl De Bezieling idee uit te filteren. Een idee dat goed is voor het bedrijf en waar ik energie uithaal.” Veiligheidsregio De coronapandemie hakte er aanvankelijk flink in bij het bedrijf. De veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond onder voorzitterschap van Ahmed Aboutaleb was een van de strengste van het land. Het slot ging er in deze regio als eerste op en als laatste weer af. “De paniek van het voorseizoen is nu weg. Gelukkig hebben we na het voorseizoen veel kunnen inhalen en zitten we een paar procent onder het omzetniveau van vorig jaar. Ik denk wel dat we uiteindelijk zo’n 10 tot 20 procent omzet hebben misgelopen. Je weet niet welke groei we zonder corona behaald zouden hebben.” De onzekerheid blijft, benadrukt Riedijk. “Sinds half augustus zeggen we: elke week is meegenomen. Toch heeft de corona“ Ik wilde niet alleen in het bedrijf stappen omdat het kón” crisis ook kansen geboden. “Ten tijde van de lockdown hebben we er als ondernemers samen voor gezorgd dat we eerder van het slot af konden. We werkten intensief samen bij de dataverzameling over de impact van de lockdown en de bezetting op de bedrijven. Die samenwerking moeten we vasthouden.” Voor de bedrijfsontwikkeling van 5 hectare gooit de coronacrisis vooralsnog geen roet in het eten. “We zijn niet afhankelijk van een bank en we nemen er de tijd voor. ’t Weergors door de jaren heen 1964: Leen en Nel Riedijk starten met Camping ’t Weergors. 1976: Frans Riedijk zet samen met zijn moeder het bedrijf voort. Eind jaren zeventig wordt het bedrijf lid van RECRON. 1985: de eerste trekkershutten staan, in de jaren daarna volgen meer verhuuraccommodaties. 1992: Frans en Dickie nemen het bedrijf over van de moeder van Frans. 1990: aanleg van een natuurlijke vijver. Begin jaren negentig volgt aankoop van 5 hectare terrein aan de oostkant, die vanaf 2000 als camping in gebruik wordt genomen. 2018: aankoop van drie percelen aan de noordkant, die worden herbestemd van agrarisch naar recreatief. 2020: broer en zus Arda en Rob Riedijk stappen in het bedrijf. Aan de rand van het park willen we kwalitatieve, luxe plaatsen en cabins realiseren. Ook komt er een kreek, passend in het landschap. Met veel ruimte voor natuur, landschap en natuurlijk spelen. Door de pandemie zijn we ons nu nóg bewuster geworden van het belang van ruimte.” Donkere wolk Toch blijft de onzekerheid als een donkere wolk boven de camping hangen. “Dit jaar lijkt de schade mee te vallen en ook voor volgend jaar ziet het er qua boekingen goed uit. Maar laten we niet vergeten dat wij slechts een verblijfsplek zijn voor gasten. Als het met de wereld om ons heen niet goed gaat, gaat het met ons ook niet goed. Onze gasten komen niet alleen voor ons, maar ook om op een terrasje in de omgeving te zitten en om musea te bezoeken.” Recreactie | December 2020 | nr 8 23

VAN COMPLETE KEUKENINRICHTINGEN TOT LOSSE APPARATUUR Sukade | Meppel Qurios | Zandvoort HAKVOORT PROFESSIONAL HORECA & GROOTKEUKENSPECIALIST Wij realiseren al meer dan 50 jaar doordachte grootkeukens op maat. Compleet van ontwerp tot realisatie. Wat uw keukenwensen ook zijn, wij realiseren een keukenoplossing die bij uw organisatie past, voor nu en de toekomst. Frietmeester | Deventer Wapen van Velden | Velden VOOR ELKE BRANCHE EEN PASSENDE KEUKEN Horizon College | Purmerend Benieuwd naar ervaringen van onze klanten? hakpro.nl/projecten KEUKENINR I CHT ING Bij ’t Fnidsen in Alkmaar zetten we de boel op z’n kop. Het complete pand werd verbouwd en de keuken met koelingen werd van de eerste en tweede verdieping naar beneden verhuisd. Op de begane grond realiseerden we een keuken die ‘het neusje van de zalm’ mag heten. Verfijnde gerechten uit de Franse keuken spelen hier nu de hoofdrol. Ikea | Hasselt HZ University | Middelburg ‘M� n favoriete plek is de pass. Maar eigenl� k is de hele keuken geweldig geworden.’ Sam Piscaer Chefkok en eigenaar 't Fnidsen | Alkmaar EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 20-01-00 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl MEER INFORMATIE? www.hakpro.nl

Angst en onzekerheid door coronabeleid Worstelen met de lo Na de lockdown van dit voorjaar volgden dit najaar weer nieuwe coronamaatregelen wegens de ‘tweede golf’. Begin november werden deze nog eens flink aangescherpt. Dramatisch voor de financiële positie van veel bedrijven, maar ook voor de ondernemers. “Onzekerheid en stress kunnen mensen enorme psychische schade toebrengen.” J Jerry Blekkenhorst (36) is eigenaar van zalencentrum en evenementenlocatie De Zandstuve in Den Ham. Hij vertelt hoe hij in maart reageerde op de lockdown: “Ik voelde heel veel angst en onzekerheid. We moesten dicht, maar niemand wist voor hoe lang. En bij ons familiebedrijf voel ik heel veel druk omdat ik het graag goed wil doen. Wat er ook gebeurt: het bedrijf mag niet failliet gaan.” Reptielenbrein Blekkenhorst wist zich snel te herpakken. “Ieder mens heeft een reptielenbrein. Als je bedreigd wordt neemt die het over. Dan kun je vluchten of vechten. Ik koos voor vechten en dan wordt mijn geest extreem productief. Ik zag overal opties om toch weer nieuwe activiteiten te ontplooien. Daar ben ik keihard mee aan de slag gegaan.” Zo kwam Blekkenhorst met de Lucky Basket, een goed gevulde picknickmand die mensen in de anderhalve metermaatschappij weer bij elkaar brengt, ook in tijden dat de horeca gesloten is. Het concept werd een succes, maar kon bij de tweede lockdown van de horeca niet herhaald worden: het was inmiddels te koud geworden. Bovendien voelde Blekkenhorst zich totaal uitgeput. “Als je continu in de vechtstand staat, alsmaar aan het knokken bent voor je bedrijf, is dat zeer uitputtend. Kort nadat de tweede golf van coronamaatregelen werd afgekondigd, werd het me allemaal teveel. De stress, de werkdruk, de angst dat het allemaal niet goed genoeg is. Het ging ten koste van mezelf.” 26 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, De Zandstuve, Huis in ’t Veld ckdown Angstklachten Dr. Erik Matser, klinisch neuropsycholoog met een eigen praktijk in Helmond, herkent het verhaal van Jerry Blekkenhorst. “Al vanaf maart komen er ondernemers in mijn spreekkamer met allerlei problemen en angstklachten. Opvallend is dat de leeftijd van de ondernemers een belangrijke rol speelt. De jongere ondernemers zijn opgevoed met de idee van een maakbare wereld. Als je maar hard genoeg werkt bouw je iets moois op. Die raken in paniek nu alles zomaar omvalt. En ze kunnen er niets aan doen. Ondernemers van een jaar of veertig hebben met heel hard werken een goedlopend bedrijf opgebouwd. Maar nu zien ze de omzet als zand tussen hun vingers door verdwijnen. Heel deprimerend. Als ondernemers een jaar of zestig zijn komt daar nog de extra angst bij dat je er ook echt aan kunt doodgaan, als je corona krijgt. Dat gaat mensen niet in de koude kleren zitten.” Titanic Blekkenhorst vergelijkt de slag die de coronacrisis zijn bedrijf toebrengt met de Titanic, het schip waarvan men dacht dat hij onmogelijk kon zinken. “Corona is onze ijsberg”, schetst de ondernemer. “Het enige wat ik nu nog kan, is accepteren dat het zo is. En er vertrouwen in hebben dat het te zijner tijd weer goedkomt. Ook ga ik vier tot vijf keer per week sporten. Dat helpt. Een beetje aardiger zijn voor mezelf en niet alleen maar werken en werken en werken. Dat is ook overcompenseren. Uiteindelijk hou je dat niet vol.” ➔ Recreactie | December 2020 | nr 8 27

Klinisch psycholoog Erik Matser legt uit dat ondernemers maar al te vaak lijden aan toxische stress, die kan uitmonden in een burn-out. “Er zijn drie typen stress. Acute stress is wat je voelt bij de finale van een voetbalwedstrijd. Dat is geen groot probleem. Chronische stress is als het wat langer duurt, maar wel eindig is. Een voorbeeld is een hele drukke examenperiode. De derde en meest schadelijke vorm is toxische stress: die houdt aan en neemt niet af. Het einde is niet in zicht. Dit soort stress leidt tot diepe vermoeidheid, problemen met de concentratie en burn-out klachten.” Grote onzekerheid Guus Huis in ’t Veld (62) is eigenaar van groepsaccommodatie Huis in ‘t Veld in Lettele. In de maanden juli, augustus en september liep het bedrijf met 46 bedden wel redelijk, maar het voorjaar was dramatisch slecht en sinds de coronamaatregelen zijn aangescherpt is de omzet weer nul komma nul, vertelt hij. Helemaal nieuw is dat niet: de ondernemer heeft wel het een en ander meegemaakt. “Vroeger was ik boer en toen hadden we de mond- en klauwzeer. Dit is qua financiële ellende zeker vergelijkbaar. Maar nu is de onzekerheid voor de toekomst nog groter, en bovendien loopt mijn eigen leven nu ook gevaar. Dat maakt ons wel extra voorzichtig.” Guus Huis in ‘t Veld wist de tijd tijdens de eerste coronagolf nog wel door te brengen met allerhande klussen in en rond het beGuus Huis in ‘t Veld Jerry Blekkenhorst drijf. “We maakten een planning waarin we ervan uitgingen dat alles vanaf september weer normaal zou draaien”, vertelt hij. De tweede golf valt hem een stuk zwaarder. “We hebben vorig jaar een tienjarenplan gemaakt voor het bedrijf. Ik wil doorgaan tot ik ongeveer 70 ben. Juist afgelopen winter hebben we flink geïnvesteerd. Maar hoe moet het nu verder? We hebben geen idee hoe lang die hele ellende gaat duren. “ Ik blijf zoeken naar lichtpuntjes, naar leuke dingen om naar uit te kijken” Die onzekerheid vreet wel aan me. Maar ik blijf zoeken naar lichtpuntjes, naar leuke dingen om naar uit te kijken. Ik ben net opa geworden en ik kan enorm genieten van mijn kleinkind. Dat soort zaken houdt me op de been. En ik kijk niet meer naar al die praatprogramma’s op tv. Daar word je echt niet vrolijker van.” Machteloos Huis in ‘t Veld houdt de moed erin, ook al omdat zijn vrouw een tweede inkomen heeft en ze dus niet gauw failliet zullen gaan. Voor collega’s is dat anders, vreest hij. “Ik ben bang dat het eind voor veel groepsaccommodaties in zicht komt. En zonder dat je er als ondernemer iets aan kunt doen. Die machteloosheid is verschrikkelijk.” Tips voor ondernemers Klinisch psycholoog Erik Matser heeft enkele praktische tips voor ondernemers die door de aanhoudende onzekerheid problemen krijgen als angst, slapeloosheid en depressie. – Neem de tijd voor de toekomst. Kijk naar je bedrijf. Wat kan er beter, anders? En hoe kun je het klaarmaken voor de enorme drukte, die straks weer op je afkomt? Toeristen hebben afgelopen zomer Nederland ontdekt. De binnenlandse markt gaat exploderen. Het geeft nieuwe energie om je te richten op die tijd. En hou voor ogen: in de loop van volgend jaar zijn we door de flessenhals heen. Daarna gaat het snel weer beter. – Blijf in beweging, letterlijk. Maak lange wandelingen door de natuur. En ga dan tijdens zo’n wandeling van een uur of twee niet lopen piekeren, maar kijk om je heen en geniet zoveel mogelijk van al het moois in de natuur. Men noemt dit ‘mindful walking’ en het werkt beter tegen burn out-klachten dan therapie, pillen of wat dan ook. 28 Recreactie | December 2020 | nr 8 Kennis delen Tekst: Jeroen Kamphuis (Zypp Advocaten) Foto: Dhinand Kleine Hoe werkt de Geschillencommissie? Veel recreanten dreigen om naar de Geschillencommissie Recreatie (GCR) te stappen om hun aanbetaling voor de plaats of het verblijf terug te vorderen. Zij stellen dat zij als gevolg van de coronamaatregelen geen huur- of vakantiegenot hebben gehad en daar dus ook niet voor hoeven te betalen. Maar hoe werkt die commissie eigenlijk? D De GCR is een onafhankelijke instantie die oordeelt over geschillen tussen consumenten en (verblijfs)recreatieondernemers. Vereist is wel dat de recreatieondernemer is aangesloten bij HISWA-RECRON. Indien een consument een klacht heeft, moet die eerst aan de recreatieondernemer worden voorgelegd. Komen partijen er onderling niet uit, dan heeft de consument de keuze om het geschil voor te leggen aan de GCR of aan de gewone rechter. Kiest de consument voor de GCR, dan is de recreatieondernemer aan deze keuze gebonden. De consument moet dan wel binnen twaalf maanden na melding van de klacht aan de recreatieondernemer, deze aan de GCR voorleggen. De consument vult een standaard vragenformulier in via de website van de Geschillencommissie. Die stuurt het door naar de recreatieondernemer, die een termijn (meestal een maand) krijgt om daar schriftelijk op te reageren. Deze reactie wordt door de GCR naar de consument gezonden. Vervolgens bepaalt de GCR een datum voor de mondelinge behandeling. Deze vindt plaats in Den Haag of in Utrecht. Partijen zijn niet verplicht om te verschijnen, maar doen er wel goed aan om bij de mondelinge behandeling aanwezig te zijn. Bindende uitspraak De GCR bestaat uit drie leden, die worden benoemd door het bestuur van de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken. Eén lid wordt voorgedragen door HISWA-RECRON, één lid wordt voorgedragen door de ANWB/Consumentenbond en het derde lid (de voorzitter) wordt rechtstreeks aangesteld door de Stichting Geschillencommissies. De voorzitter is doorgaans een kantonrechter of rechter van een arrondissementsrechtbank. Tijdens de mondelinge behandeling kunnen partijen de standpunten nader toelichten en kan de GCR vragen stelEen consument kan bij coronadreiging niet zomaar kosteloos annuleren len. Een mondelinge behandeling duurt zo’n 30 minuten. Komen partijen niet tot een regeling, dan doet de GCR schriftelijk uitspraak. De commissie streeft er naar om binnen een maand na de mondelinge behandeling uitspraak te doen. Partijen zijn aan de uitspraak gebonden. Komt de recreatieondernemer de uitspraak niet na, dan staat HISWA-RECRON garant (dit is de zogeheten nakomingsgarantie). Coronagerelateerde zaken Ook coronagerelateerde zaken als de terugbetaling van aanbetalingen en de voucherregeling zijn inmiddels onderwerp van geschil bij de GCR. Recent zijn er twee uitspraken gedaan in zaken waarin de consument terugvorderde, terwijl de recreatieondernemer wél kon leveren. De GCR oordeelde dat in die gevallen de annuleringsregeling uit de RECRON-voorwaarden geldt. De consument kan niet kosteloos annuleren. Het is anders als er sprake is van een terugvordering terwijl de recreatieondernemer als gevolg van de maatregelen níet kan leveren. De GCR kondigt aan dat de consument in dat geval aanspraak kan maken op terugbetaling en in beginsel geen genoegen hoeft te nemen met een voucher. Vooralsnog zijn er op dit punt echter nog geen uitspraken bekend. Recreactie | December 2020 | nr 8 29

Reina Chalets verkoopt chalets, stacaravans en mobilhomes met plezier! De Reina Chalets zijn kwalitatieve goed geïsoleerde chalets naar wens te bouwen! Dealer van de sfeervolle IRM Habitat & O’Hara stacaravans Dealer van de prachtige Louisiane Mobilhomes Al onze chalets, stacaravans en mobilhomes zijn geschikt voor de verhuur, maar ook perfect voor privé gebruik! +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Illustratie: ICY Steeds meer apparaten zijn via internet met elkaar verbonden. Daar profiteren ook recreatieondernemers van. Want wie de mogelijkheden van het Internet of Things (IoT) slim benut, bespaart kosten én verhoogt de gastvriendelijkheid. V Kosten besparen met Van de cv-ketel tot de warmwatervoorziening van het privé-sanitair en de verlichting in de accommodatie: als recreatieondernemer zorg je ervoor dat de voorzieningen voor je gasten tiptop in orde zijn. Tegenwoordig kan dit heel eenvoudig door gebruik te maken van IoT, ofwel het ‘internet der dingen’. Dit staat voor een geheel van apparaten die via het internet met elkaar verbonden zijn. Gegevens worden gestuurd naar de cloud en communicatie gebeurt tussen de afzonderlijke apparaten, zonder tussenkomst van mensen. Energieverbruik Dit IoT biedt de recreatieondernemer kansen. Een storing in de cv-ketel of een Internet of Things lamp die uitvalt wordt direct elektronisch gemeld, zodat meteen actie kan worden ondernomen. De gast wordt volledig ontzorgd terwijl de recreatieondernemer zich laat zien als een attente serviceverlener. Daar komt nog bij dat de recreatieondernemer door deze werkwijze ook kosten bespaart. Alleen al op het gebied van energieverbruik zo’n 25 procent. Hiermee verdient de ondernemer zijn investering in een IoT-totaaloplossing in twee jaar terug. De oplossing geeft de ondernemer niet alleen grip op apparatuur. Hij kan er ook veel slimmer zijn energiepieken mee managen. Tijdens drukke perioden (bijvoorbeeld Kerst) worden pieken voorkomen door accommodaties gespreid en op het juiste moment voor te verwarmen. Zo wordt ook energieverspilling voorkomen. Hoe werkt het? De omvang van een IoT-oplossing kan verschillen. De ondernemer kan kiezen voor een totaaloplossing, maar ook voor een deeloplossing, die bijvoorbeeld uitsluitend gericht is op het energiebeheer. In alle gevallen is het een systeem dat laagdrempelig kan worden ingezet. Omdat wordt gewerkt met draadloze netwerken is bekabeling niet nodig. Naast de eenmalige kosten voor de aanschaf van een systeem betaalt de ondernemer jaarlijks een percentage voor het gebruik van de software en het onderhoud van het systeem. Met dank aan ICY Elke storing of kapotte lamp wordt direct gemeld 31 Recreactie | December 2020 | nr 8

Privé Badkamer Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Tweepersoonsbad De nieuwe BetteSelect Duo, een aanvulling op de BetteSelect-serie, is ontwikkeld voor twee personen. De maten van het bad zijn 170 x 75 cm of 180 x 80 cm. Beide uitvoeringen zijn 42 cm diep. Voor een ergonomisch rugvlak zijn de beide kopse zijden van het bad trapeziumvormig. De rondingen aan de randen zorgen ervoor dat hoofd en armen ‘zacht’ worden ondersteund. T: (0800) 023 09 25 I: www.my-bette.com Een elektronisch pincodeslot past in een tijd van afstandsregels en hygiëne. Het slot van EveryOffice Recreatie maakt een receptieloze check-in en check-out mogelijk, doordat het gekoppeld kan worden met software van het recreatiebedrijf. Het slot is weerbestendig en duurzaam, aldus de leverancier. T: (088) 130 42 00 I: www.everyoffice.nl Aanraakvrij spoelen T TECE introduceert de nieuwe aanraakvrije elektronische bedieningsplaat TECEsolid. Deze combineert maximale hygiëne met een esthetisch design en hoogwaardige technologie. De bedieningsplaat bevat een innovatieve sensor met cameratechnologie. Deze sensor meet afstanden veel nauwkeuriger dan een conventionele infraroodsensor, aldus TECE. De bedieningsplaat heeft een geïntegreerd programma voor hygiëne/intervalspoeling en kan eenvoudig worden geprogrammeerd met een app. T: (0592) 41 50 74 I: www.tece.com/nl Recreactie | December 2020 | nr 8 33 Aardlekautomaten van slechts 18mm breed De Campère Modules van ICY zorgen ervoor dat stroompunten op campings en jachthavens op afstand draadloos beheerd kunnen worden. Deze zijn nu ook leverbaar in een set met een 16 Ampère aardlekautomaat. Het voordeel hiervan is dat de Campère Module en de aardlekautomaat gecombineerd net zo breed zijn als de meeste installatieautomaten (35 mm). Dit betekent in de meeste gevallen dat er, buiten het aanpassen van de interne bedrading, geen aanpassing van de veldkasten nodig is. T: (088) 123 13 21 I: www.icy.nl Elektronisch pincodeslot

NA EEN HEFTIG EN LASTIG JAAR WENSEN WIJ U VOOR 2021: EEN GOEDE GEZONDHEID VEEL BUSINESS EN NIEUW PERSPECTIEF! hiswarecron.nl PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL

Ga meer genieten met onze techniek: • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop U kunt ook alles aan ons overlaten Met Seijsener Techniek kunt u alle kanten uit. Wij kunnen u op zoveel manieren helpen. Wij willen u graag ontzorgen zodat u meer kunt genieten. Van een goed advies, een doordacht plan voor rendabele infrastructuur, de juiste installaties, een uitgebreid assortiment technische producten, besparingen op kosten, het aansluiten op bestaande netwerken en Seijsener techniek. Ga maar genieten! verbruik- en verrekensystemen voor energie en water. U kunt alles aan ons overlaten. Ook nemen we u graag alle rompslomp qua service en onderhoud uit handen. Zo gaat u meer tijd en meer geld over houden. Dat is toch genieten! Voor een eerste kennismaking: kijk eens naar onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 2, juli 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Recreatie en Toerisme ‘Hier moet je zijn’ TechTalk Onderzoek naar milieuvriendelijke antifouling Corona en de watersportsector

HIGH GLOSS — DURABLE & REPAIRABLE — TRUE COLOR NEXT GENERATION TOPCOAT awlgrip.com facebook.com/awlgripfi nishes twitter.com/awlgrip All trademarks mentioned are owned by, or licensed to, the AkzoNobel group of companies. © AkzoNobel 2020. 10357/0220 instagram.com/awlgripfi nishes VOORWOORD Voorwoord Suppen op het idyllische riviertje de Berkel in Almen. Het Meijepad wandelen dat dwars door de Zuideinderplas bij Nieuwkoop loopt. De hoogste waterval van Nederland bekijken in Loenen. Zomaar drie van mijn favoriete plekjes. Oftewel: #hiermoetjezijn. Laat je paspoort maar thuis deze zomer. Waarom zou je ver weg gaan als we álles in huis hebben voor een onvergetelijke en onverwachte ontdekkingstocht in eigen land. Dat is de kernboodschap van de campagne Hier moet je zijn. Op pagina 18 leest u hoe iedereen wordt opgeroepen om zijn of haar favoriete plekken te delen met de social hashtag #hiermoetjezijn. Nederland moet bezoekers uit binnen- en buitenland terugwinnen. De recreatie- en toerismesector wordt immers hard geraakt door de coronacrisis. Want die coronacrisis, uiteraard besteden we daar in dit nummer (op pagina 20) volop aandacht aan. Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke tips zijn er voor de watersportsector? Hoe kunnen ondernemers het beste omgaan met bijvoorbeeld de protocollen en de voucherregeling? Sommige bedrijven hebben weinig last van de coronacrisis. Integendeel, boten lijken momenteel de deur uit te vliegen. Zoals bij Verschuur Watersport (pagina 24). Er zijn veel nieuwe watersporters die in Nederland willen varen en een boot kopen nu een buitenlandse vakantie er niet in zit. En wáár moet je dan zijn? Doet u mee met #hiermoetjezijn? Suppen op de Berkel, foto vanuit het slaapkamerraam van mijn ouderlijk huis. Liane Jansen Hoofdredacteur Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Suzanne Ekel, Paul Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover NBTC HISWA MAGAZINE 2 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Lancering ‘Hier moet je zijn’ 18 De recreatie- en toerismesector wordt ongekend hard geraakt door de coronacrisis. Nederland moet bezoekers uit binnen- en buitenland terugwinnen. Daarom is het Offensief Duurzaam Herstel Bestemming Nederland gestart met de marketingkreet ‘Hier moet je zijn’. Corona en de watersportsector Hoe pakte HISWA-RECRON de coronacrisis aan? Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke gevolgen hebben ze voor de watersportsector? Boten vliegen de deur uit bij Verschuur Watersport Recreatie op en aan het water neemt een vlucht deze zomer. De sloepenverkoop bij Verschuur Watersport groeide exponentieel. TechTalk 28 Een biocide antifouling voorkomt de aangroei van bijvoorbeeld mosselen en algen. Een verbod op biociden is echter aanstaande. Welke milieuvriendelijke alternatieven zijn er? Op stap met… We lopen een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de tweede aflevering: Stijn Boode, manager waterrecreatie. Het Portret Dit keer: Rick Jendrusch, marketing & events manager bij Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam. 34 32 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf Beursnieuws Column Geert Dijks HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 39 42 47 52 55 56 62 HISWA MAGAZINE 2 5

SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl Op stapel European Voyager 1500 II Geïnspireerd door de Amerikaanse Passagemaker-trawler jachten ontwikkelde Aquanaut met de Aquanaut European Voyager een volledig nieuw concept. Zeer indrukwekkend is de geslaagde synthese van klassieke, robuuste vormen van de Drifter-lijn en de moderne lijnen van een echte Passagemaker-trawler. Er ontstaat een geheel eigen sfeer aan boord doordat de salon en de open kuip – op hetzelfde niveau gelegen – een eenheid vormen en samen met het erboven gelegen achterdek (zonnedek) een enorme ruimte bieden. Op dit moment wordt de oplevering voorbereid van een fraaie Aquanaut European Voyager 1500 II voor een trotse Nederlandse eigenaar. www.aquanaut.nl HISWA MAGAZINE 2 7 Lengte Breedte 14,95 m 4,55 m Hoogte boven waterlijn 3,10 m Diepgang 1,25 m Motor Volvo D4 - 225 pk / 165 kW Certificering CE-A

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt 7 nieuwe leden eSailing Zuidwest Nederland Met eSailing verzorgt Albert Smit de verkoopbemiddeling voor jachten in Zuidwest Nederland. Al meer dan vijf jaar is Albert onderdeel van het eSailing-team en doet hij dit met veel plezier en toewijding. Zelf is hij watersporter in hart en nieren, zowel in Nederland als het buitenland. Botenwacht Nederland De Wegenwacht van het water, dat is hoe Botenwacht Nederland zichzelf noemt. Botenwacht Nederland helpt al sinds 2003 watersporters op weg die zijn getroffen door pech met de boot. De pechhulp wordt door heel Nederland verleend en is zeven dagen per week beschikbaar. Maritiem Centrum Heusden BV Dit bedrijf huisvest een watersportwinkel en jachtservice in Heusden aan de Maas. Met een winkeloppervlak van 250 m² en meer dan 15.000 artikelen is er altijd iets te vinden voor motor-, zeil- en sportboten. Een tankstation en een drooghok zijn ook aanwezig. Jachthaven Eendracht Een pittoreske haven, omringd door watersportbedrijven en op nog geen 300 meter van het centrum van Heeg; dat is Jachthaven Eendracht. Het bedrijf beschikt over 270 ligplaatsen van 7 tot 13 meter en is geliefd vanwege de lommerrijke, beschutte ligging onder alle weersomstandigheden. Sailingcenter Langweer Sailingcenter Langweer is van alle markten thuis. Het bedrijf verhuurt zeil- en motorboten, heeft een verkoophaven waar altijd een aantal gebruikte zeiljachten beschikbaar zijn voor de verkoop en is al jaren importeur van kwalitatief hoogwaardige zeiljachten. Brakel Yachtcharter Watersporters kunnen bij dit bedrijf terecht voor de verhuur van luxe jachten. Varen op de Friese meren of relaxen in de vrije natuur, het kan allemaal met een luxe motorjacht of motorkruiser. Brakel Yachtcharter in Sneek is een dynamisch bedrijf met passie voor motorjachten en kruisers. Wylde Swan BV Wylde Swan biedt zeiltraining en teambuilding aan op zee, voor mensen van alle leeftijden. In de haven verandert Wylde Swan in een mooie locatie voor feesten en bijeenkomsten. 8 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Gecertificeerde Jachtservicebedrijven van start Op 4 juni ontvingen negen HISWA-RECRON-leden het certificaat ‘HISWA gecertificeerd jachtservicebedrijf’. Erik van Dijk, directeur van de KMVK en uitvoerder van de certificatie, overhandigde het eerste certificaat aan het bedrijf Gebr. Van Enkhuizen. Ronald van Enkhuizen van het gelijknamige bedrijf: “We legden een heel traject af met deze negen bedrijven om te komen waar we nu staan en het certificeringsschema in te richten. Het doel van deze certificering is te onderstrepen én hard te maken dat we als HISWA-gecertificeerde bedrijven staan voor kwaliteit. Door het inzichtelijk maken van werkwijzen en standaardisatie door te voeren in onze aanpak, weten klanten waar ze aan toe zijn. Daar horen natuurlijk duidelijke afspraken bij. Ook maakten we afspraken over scholing van onze medewerkers en het up-to-date houden van hun vakkennis. Daarnaast is het zo dat deze bedrijven verschillende disciplines in huis hebben en allemaal beschikken over een eigen botenlift. We bieden dus met elkaar een ‘one stop shop’ voor onderhoud en reparatie. Dit initiatief past in de ambitie die we hebben om de kwaliteit van alle HISWA-RECRON-leden te onderstrepen en zo meer handen en voeten te geven. Als voorzitter van de commissie Jachtbouw ben ik daar trots op.” Heeft u interesse om aan te sluiten bij dit initiatief? Stuur een mail naar Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Nieuwe naam chartervaart: Hollandsche Zeilvloot De zeilende chartervaart in Nederland koos voor een nieuwe gezamenlijke naam: Hollandsche Zeilvloot. Met steun van HISWA-RECRON sloegen de initiatiefnemers Holland Sail, NAUPAR en Frisian Sailing Company de weg in naar een nieuwe, moderne naam en bijpassend logo. Stijn Boode, manager Waterrecreatie van HISWARECRON: “Duidelijk was dat de naam chartervaart niet langer voldeed. Het is niet iets waar iedereen zich herkent. We zijn tot de naam Hollandsche Zeilvloot gekomen omdat we die kunnen gebruiken en vooral ook laden met wat we zijn: zeilende passagiersvaart met schipper.” De naam is niet alleen bedoeld voor de honderd schepen die zijn aangesloten bij de drie boekingskantoren die lid zijn van HISWA-RECRON. Ook alle zelfstandig HISWA MAGAZINE 2 varende en schippers van andere boekingskantoren kunnen deze naam gebruiken voor marketing- en communicatiedoeleinden. 9

ONDERNEMERSNIEUWS Infocafé verduurzaming jachtservicebedrijven en jachtwerven vormden het gezelschap. Zij kregen een update over verschillende actuele thema’s rondom milieu en duurzaamheid. Zo ging het over elektrisch varen in Amsterdam, recycling, blue scan en de planningstool Milieumaatregelen. Naar verwachting worden vanaf 2025 zo’n 7000 boten per jaar aangeboden om te recyclen. Dit betekent dat veel materialen zoals polyester en staal gerecycled moeten worden. Op dit moment wordt polyester alleen nog verschredderd en onder andere gebruikt voor het maken van beschoeiing. Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar upcyclen van polyester, maar dat staat nog in de kinderschoenen. Daarnaast stonden de onderwerpen vuilwater en alternatieve antifouling op de agenda. Tijdens een Infocafé in maart deelden HISWARECRON-leden informatie over het thema verduurzaming in de watersport. Makelaars, De presentaties zijn te downloaden in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Onderneem actie bij btw-heffing verhuur zeilboten Tegenwoordig is het 9% btw-tarief van toepassing op de terbeschikkingstelling of verhuur van (kajuit) zeilboten, vanuit een sportaccommodatie en met aanvullend dienstbetoon. Dit bevestigde de Hoge Raad eind 2019 in een door een bootverhuurder en HISWA Vereniging aangespannen zaak. In de afgelopen twee maanden bleek echter dat de Belastingdienst dit oordeel nog niet eenduidig toepast in vergelijkbare situaties. De Belastingdienst blijkt het 9% btw-tarief niet altijd voor andere ondernemers te willen toepassen en per situatie te willen oordelen welke omstandigheden bepalen of lage of hoge btw moet worden toegepast. HISWA-RECRON zet zich op dit moment in om het oordeel van de Hoge Raad geïmplementeerd te krijgen in het landelijke beleid van de Belastingdienst. Daarnaast zijn verschillende bedrijven met hun inspecteur in gesprek om Meer informatie over dit dossier: www.hiswarecron.nl/kennisbank. 10 HISWA MAGAZINE 2 het lage tarief toe te passen binnen het bedrijf. Daarvoor heeft HISWA-RECRON voor leden een bezwaarschrift beschikbaar. De andere mogelijkheid is dat ondernemers het verlaagde tarief gaan toepassen en dit schriftelijk kenbaar maken aan de Belastingdienst. Er blijft dan echter vijf jaar de mogelijkheid op naheffingen. Het advies is om wel actie te ondernemen en bij voorkeur door een deskundige. ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe opzet voor HISWA Symposium voor jachtbouw en jachtontwerp Tijdens het International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction, dit jaar op 17 en 18 november, staat niet alleen de wetenschap maar ook de praktijk centraal. Met als thema ‘Dare to share’, is er naast wetenschappelijke presentaties ook aandacht voor toegepaste kennisoverdracht op het gebied van jachtbouw en jachtontwerp. HISWA-RECRON is de aanjager van deze nieuwe opzet. Michaël Steenhoff, manager jachtbouw bij HISWA-RECRON: “Met een programmamix van wetenschappelijke onderzoekspresentaties en praktische onderwerpen is het symposium toegankelijk voor een breed publiek. We merkten dat er behoefte was aan het ‘handen en voeten’ geven van de wetenschap voor toepassing in de jachtbouwpraktijk van alledag. Wetenschap is de basis waar kennis wordt ontwikkeld, maar ondernemers zijn juist ook geïnteresseerd in wat je ermee kunt. Daarbij is het ook belangrijk dat kennis op een transparante wijze met de sector wordt gedeeld. Vandaar dat we deze editie kozen voor het thema ‘Dare to share’.” Het definitieve programma is binnenkort beschikbaar. De onderwerpen zijn voor bedrijven, kennisinstituten, maar óók voor studenten interessant. Zoals de machinekamer van toekomst, nieuwe constructiemethoden, varen op vleugels en de weg naar nul emissie. Coronamaatregelen Steenhoff: “Corona is een punt van aandacht en natuurlijk houden we rekeing met de anderhalvemetereconomie. Met aanpassingen moet het mogelijk zijn het symposium in november te organiseren. Mocht dit toch niet kunnen, dan is een digitale variant achter de hand.” Het International HISWA Symposium on Yacht Ddesign and Yacht Construction is op 17 en 18 november 2020 in RAI Amsterdam, aansluitend op de vakbeurs METSTRADE Show. Het symposium wordt mede mogelijk gemaakt door Feadship, Oceanco, Royal Huisman Shipyard en Marin. Meer informatie: www.hiswasymposium.com. HISWA MAGAZINE 2 11

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON Business Club: samen bouwen aan een vitale sector Op 1 januari 2021 gaat de HISWA-RECRON Business Club (HRBC) van start. Hierin komen de partners van beide voormalige brancheverenigingen (HISWA Vereniging en RECRON) samen. Leden profiteren zo van een nog uitgebreider aanbod van betrouwbare adviseurs en leveranciers. RECRON heeft Top Leveranciers, Kennispartners en een hoofdpartner. HISWA heeft Suppliers en Partners in Business. Allemaal zijn ze betrouwbare bedrijven, die zich hebben bewezen in de branche en die ondernemers Nieuwe regio-indeling Vanwege de fusie van RECRON en HISWA Vereniging is het team van regiomanagers versterkt. De onderlinge taken binnen de organisatie zijn daardoor in enkele regio’s anders verdeeld. Voortaan ziet de indeling van de regiomanagers er als volgt uit: Provincie Regiomanager Noord-Holland Flevoland Zuid-Holland Zeeland Drenthe Overijssel Friesland Groningen Gelderland Utrecht Noord-Brabant Limburg Hoofd regioteam Gerdina Krijger Gerdina Krijger Monica de Vast Monica de Vast Petra Ellens Petra Ellens Jan Ybema Jan Ybema Ivo Gelsing Ivo Gelsing Arthur van Disseldorp Arthur van Disseldorp Martin Maassen Leden kunnen altijd bij hun regiomanager terecht met vragen en opmerkingen. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/medewerkers. 12 HISWA MAGAZINE 2 helpen bij de ontwikkeling van hun bedrijf en de versterking van de sector. Met het samenvoegen van de partners in de nieuwe HRBC komt het beste van twee werelden samen. Jeffrey Belt, projectleider van de HISWA-RECRON Business Club: “We vinden het belangrijk om betrouwbare partners om ons heen te hebben die het ondernemerschap van onze leden stimuleren en samen met ons een visie op de sector formuleren. De nieuwe HISWA-RECRON Business Club biedt onze leden straks een nóg grotere keuze.” Compensatieregeling marinierskazerne Recent kwam de regering terug op het besluit om de marinierskazerne naar Vlissingen te verhuizen. De provincie Zeeland wordt hiervoor gecompenseerd, maar hoe is nog onduidelijk. Hiervoor is adviseur Bernhard Wientjes aangesteld; hij gaat samen met de provinciebestuurders kijken naar een goede compensatieregeling. HISWA-RECRON, een belangrijke economische partner, heeft aangegeven welke compensatiemogelijkheden van meerwaarde kunnen zijn voor de watersportsector en de leefomgeving. ONDERNEMERSNIEUWS Coronaprotocollen, uitlegvideo’s en communicatietoolkit beschikbaar HISWA-RECRON heeft coronaprotocollen beschikbaar. In deze documenten staan tot in detail strenge voorzorgsmaatregelen beschreven die ondernemers moeten toepassen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Bijvoorbeeld hoe gasten en klanten veilig en verantwoord van de voorzieningen, het sanitair, de winkel, de receptie en het havenkantoor gebruik kunnen maken. Samen met 150 ondernemers uit zeven sectoren en in afstemming met de Veiligheidsregio’s zijn deze protocollen gemaakt, exclusief voor leden van HISWA-RECRON. De informatievoorziening is ook in beeld en geluid beschikbaar. Van de protocollen zijn namelijk ook korte uitlegvideo’s (tutorials) beschikbaar. Er zijn video’s voor watersporters, watersportbedrijven, recreanten en recreatiebedrijven. Ze staan op het YouTube-kanaal van HISWA-RECRON. Om gasten, klanten, medewerkers goed te informeren over de protocollen, is er een speciale communicatietoolkit ontwikkeld. De middelen in deze toolkit kunnen leden gratis downloaden en/of printen, en gebruiken in het bedrijf. Bij de entree, bij het sanitairgebouw of op de website. Zo kunnen bedrijven laten zien dat ze veilig werken en goed de regels hanteren. Er zijn posters en stickers in het Nederlands, Engels en Duits. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/protocollen www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid (voor consumenten) www.youtube.com (kanaal HISWA-RECRON) Nieuwe medewerker bij HISWA-RECRON Sinds 1 mei jl. heeft HISWA-RECRON een nieuwe medewerker erbij. “Mijn naam is Suzanne van Tielraden, ben 24 jaar en woon in Leusden. Ik heb affiniteit met toerisme en recreatie en ik werk bij HISWA-RECRON op het secretariaat. Hiervoor werkte in een hotel en daarvoor op een camping/chaletpark. Ik heb het helemaal naar mijn zin bij HISWA-RECRON!” HISWA MAGAZINE 2 13

ONDERNEMERSNIEUWS Training: communicatie rondom coronacrisis De coronacrisis heeft consequenties voor alle medewerkers van bedrijven in de recreatie en de watersport. Zij moeten niet alleen werken volgens de HISWA-RECRON-protocollen, maar zij moeten ook toezien dat klanten en gasten van hun bedrijf zich gedragen volgens het protocol. In de training die HISWA-RECRON samen met Endurance (HISWA-RECRON Business Club) aanbiedt, staat de communicatie over de coronamaatregelen richting de gasten en klanten centraal. De volgende onderwerpen komen aan bod: • Corona: feiten en fabels • Gevolgen van corona op het gedrag van bezoekers en gasten • Uitleg van de HISWA-RECRON-protocollen • Uitleg van de coronaspelregels aan gasten en klanten • Handhaving • Reageren op agressief gedrag De training duurt een halve dag en heeft een open inschrijving. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/agenda. Nieuws van ICOMIA De afgelopen tijd kwamen er vanuit ICOMIA, International Council of Marine Industry Associations, verschillende nieuwsupdates. Zo is de ICOMIA World Marinas Conference uitgesteld naar oktober 2021. Daarnaast wordt er gewerkt aan een online event aan het eind van dit jaar. ICOMIA startte verder een Back to Boating campagne. Waarbij het de bedoeling is dat video’s op YouTube geplaatst worden met de hashtag #Back2Boating. Video’s moeten gericht zijn op de ervaring, sensaties, emoties, dromen, vrijheid van varen. Meer informatie: www.icomia.com. 14 HISWA MAGAZINE 2 Wijziging inloggen mijnhiswarecron.nl Medio juni ontvingen HISWA-RECRON-leden een mail met daarin de aankondiging dat inloggen op www.mijnhiswarecron.nl verandert. Eerder logden leden in via mijnhiswa.nl. Dat is vanwege de fusie tussen HISWA en RECRON nu omgezet in www.mijnhiswarecron.nl. Even op een rijtje voor de leden: • Ga naar mijnhiswarecron.nl. • Voer hier de gebruikelijke inloggegevens in: gebruikersnaam en wachtwoord die ook voor mijnhiswa.nl werden gebruikt. • Inloggegevens onbekend? Stuur dan een mail naar communicatie@hiswarecron.nl. Via mijnhiswarecron.nl kunnen leden direct zelf verschillende zaken regelen als: • Eigen bedrijfspagina optimaliseren met teksten, foto’s en activiteiten voor zowel hiswa.nl als hiswarecron.nl. • Nieuwsberichten, vacatures en producten (boten) plaatsen. ONDERNEMERSNIEUWS Update Welkom op het water Ook voor de nationale watersportcampagne Welkom op het water worden als gevolg van de coronacrisis activiteiten geannuleerd. Zo is er dit jaar helaas geen Meevaarweekend en ook de Welkom op het water/ledendag gaat dit jaar niet door. Wel wordt er door Motivaction, in opdracht van Welkom op het water, een doelgroeponderzoek gedaan naar de verschillende type watersporters en potentiële watersporters. Uit dit onderzoek komen zogenaamde persona’s: op maat gemaakte klantprofielen om de kennis over doelgroepen ‘tot leven’ te brengen. Zij geven een naam en gezicht aan ‘de klant’ met motieven, verlangens en doelen in het leven. Deze persona’s kunnen uiteindelijk worden gebruikt om de juiste doelgroep te motiveren het water op te gaan. Daarnaast kunnen ook alle watersportbedrijven de uitkomsten van dit onderzoek gebruiken om hun eigen marketing en communicatie te optimaliseren. Verder wordt op de social mediakanalen continu de watersport op een leuke manier onder de aandacht gebracht bij het grote publiek. Welkom op het water is te volgen via: Instagram: @welkomophetwater Facebook: Welkom op het water Twitter: @welkomoptwater Meer informatie: www.welkomophetwater.nl. Akkoord over naam Holland Yachting Group Het collectief van superjachtbouwers en toeleveranciers binnen NMT gaat verder onder de reeds bekende naam Holland Yachting Group. Deze naam behoorde voorheen aan HISWA Holland Yachting Group, onderdeel van HISWA Vereniging. NMT en HISWARECRON bereikten onlangs een akkoord over de overname van de naam Holland Yachting Group en de bijbehorende slogan Think Yachts, Think Holland. Beide brancheorganisaties zijn het er unaniem over eens dat het zonde is om de reputatie en de naamsbekendheid die in 50 jaar is opgebouwd, verloren te laten gaan. De Holland Yachting Group maakte de afgelopen 50 jaar een enorme ontwikkeling door onder de vlag van HISWA Vereniging (nu HISWARECRON). De Nederlandse superjachtbouwsector staat wereldwijd synoniem voor kwaliteit, vakmanschap en innovatief vermogen. HISWA MAGAZINE 2 15

ONDERNEMERSNIEUWS Aanvraag keuring vuilwaterapparatuur Per 1 oktober 2019 is het toegestaan om toiletwater van pleziervaartuigen te lozen, mits dit gezuiverd is en aan de eisen voldoet. Het zuiveringsapparaat moet hiervoor een typegoedkeuring hebben. Deze typegoedkeuringen mogen sinds 20 maart 2020 gekeurd worden door twee certificerende instellingen, namelijk: DCI te Joure en DMI-EMCI te Werkendam. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft deze twee instellingen hiervoor erkend. Meer informatie in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Internationaal journalistenbezoek ‘op afstand’ Het geplande internationale journalistenbezoek van het exportcollectief HISWA Orange Yachting Group ging vanwege de coronacrisis niet door. Als alternatief wordt er nu virtueel journalistenbezoek georganiseerd, waarbij de werven in contact worden gebracht met een selectie internationale journalisten uit Rusland, Spanje, Zwitserland, Frankrijk, Italië en Scandinavië. Via HISWA-RECRON worden zij geïnformeerd over de verschillende nieuwe jachten en/ of producten. Daarna kunnen de betrokken bedrijven contact leggen via een online tool zoals Skype of Teams. Op deze wijze kunnen journalisten en bedrijven verder informatie en beeldmateriaal met elkaar uitwisselen. Het belang van goede (digitale) brochures, websites, technische data, foto’s en video’s is daarbij doorslaggevend. Leden die hun jachten beter in de internationale etalage willen zetten, kunnen contact opnemen met Michaël Steenhoff (m.steenhoff@hiswarecron.nl) of Jan Ybema (j.ybema@hiswarecron.nl). Meer informatie: www.yachtsholland.com. 16 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Manifestatie Hollandsche Zeilvloot Nederland heeft de grootste, nog varende historische vloot ter wereld. Door de coronamaatregelen wordt de sector op dit moment bedreigd met uitsterven. Extra maatregelen van de regering zijn noodzakelijk om te voorkomen dat de Nederlandse historische zeilvloot voorgoed verdwijnt. Na de lancering van de petitie Red de Hollandsche Zeilvloot, was er op 9 juni een manifestatie waarbij circa 175 historische schepen uit alle windrichtingen aandacht vroegen voor de Hollandsche Zeilvloot en de oproep aan de minister voor een noodfonds. HISWA-RECRON steunde het initiatief van de schippers. Deze manifestatie is vastgelegd op film en is op YouTube te bekijken. Grote zorg over het IJsselmeergebied HISWA-RECRON, 37 jachthavens in het IJsselmeergebied en de Waddenzee, het Watersportverbond en de BBZ maken zich grote zorgen over de uitwerking en de gevolgen van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW), de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Klimaatwet en de Energietransitie. Dit verwoordden ze in een ‘open brief’ die ze stuurden naar het ministerie, betrokken provincies en gemeenten. Kern van de boodschap is dat door overheidsingrijpen recreanten in de toekomst wegblijven. Door het gebied in te richten met windmolen- en zonneparken, natuureilanden, rietmoerassen en ondieptes waar waterplanten moeten gaan groeien, worden de recreatiesector en de lokale economie slachtoffer. Het overheidsingrijpen gaat ten koste van de kwaliteit van het binnen Europa unieke zoetwatermeer. Met subsidies van het Rijk wordt het gebied ingericht, ingepolderd en verdeeld in compartimenten waarmee unieke waarden verloren gaan. De natuurmaatregelen uit het PAGW zijn volgens het rijk nodig om onder andere toenemende recreatie op te vangen, maar het budget voor recreatie, zelfs recreatief medegebruik vanuit Den Haag is ‘nul’. HISWA-RECRON diende kamervragen over dit onderwerp in die naar verwachting voor het zomerreces behandeld worden. De open brief staat op www.hiswarecron.nl/actueel. HISWA MAGAZINE 2 17

Offensief duurzaam herstel bestemming Nederland gelanceerd ‘Hier moet je zijn’ De toerismesector wordt ongekend hard geraakt door de coronacrisis. Het inkomend- en binnenlands toerisme ligt nagenoeg helemaal stil, met enorme gevolgen voor onder meer jachthavens, zeilscholen, vakantieparken, hotels en attracties. Wanneer de tijd rijp is moet Nederland versneld en met kracht bezoekers uit binnen- en buitenland zien terug te winnen. Het NBTC werkt daarom samen met Gastvrij Nederland – waar HISWA-RECRON onderdeel van uitmaakt – en regionale marketingorganisaties momenteel aan het ‘Offensief Duurzaam Herstel Bestemming Nederland’. Tekst: Suzanne Ekel Dat kent drie doelstellingen: op een verantwoorde manier een duurzaam herstel van de Nederlandse bezoekerseconomie na de coronacrisis, met maximale grip op spreiding. Ten tweede meer vakantie- en recreatiebestedingen in Nederland en tot slot, een structurele verandering in denken en gedrag over vakantie en recreatie in eigen land. Daar is meer voor nodig dan een campagne of iets wat enkel het komende hoogseizoen ondersteunt. Daarom is de aanpak gericht op het gang brengen van een duurzame, enthousiasmerende beweging. Centraal daarin staan vakantie en vrije tijd in eigen land; kort, lang, op uiteenlopende 18 momenten en vooral: op alle verrassende, onbekende en onontdekte plekken in het land. Het offensief ging begin juni publiekelijk van start met onder andere social media posts, advertenties en lancering van het beeldmerk. Meedoen Als lid van HISWA-RECRON kunt u meedoen! Er is een toolkit met materiaal, concepten, informatie en richtlijnen per fase beschikbaar om aan ‘Hier moet je zijn’ mee te doen. Voor toegang tot de toolkit stuurt u een mail naar hiermoetjezijn@holland.com. Hier moet je zijn Er is gekozen voor een herkenbare kernboodschap: ‘Hier moet je zijn.’ ‘Hier’ is het woord waar alles om draait, als in: hier in Nederland, hier in deze regio, hier in deze stad, hier op deze plek. Spreiding van toerisme over het land, onder andere naar rustiger plekken, en over de tijd, op alle momenten van het jaar en niet alleen in de officiële vakantieperiodes, is een essentieel onderdeel van het plan. Dat sluit goed aan bij de maatregelen die nodig zijn om toerisme in Nederland weer verantwoord op te starten. Op dit moment is het thuisland voor veel Nederlanders bovendien de enige keuze als vakantieland. HISWA MAGAZINE 2 Met ‘Hier moet je zijn’ kan iedereen elkaar geruststellend en veilig gidsen: we mogen weer en hier kán het ook. Voor een weekje erop uit, een dagje varen, een weekendje weg, een stedentrip, een wandeling of een uurtje kitesurfen. Het enthousiasme erachter rijkt verder dan dat: het laat zien dat Nederland 365 dagen per jaar een topbestemming, misschien wel het mooiste vakantieland op aarde is. Zelfs als de zon niet schijnt, binnen twee uur rijden. Immers: je hoeft niet naar ‘daar’, je vindt het allemaal ‘hier’, in eigen land. Het laat zien dat Nederland 365 dagen per jaar een topbestemming is. Zelfs als de zon niet schijnt, binnen twee uur rijden. Je hoeft niet naar ‘daar’, je vindt het allemaal ‘hier’. Fasering: van informeren en gidsen, naar stimuleren en activeren De beweging begint met gidsen: mensen informeren en voorlichten. Met tips voor veilig en vertrouwd erop uit en met concrete suggesties waar dat kan. Daarna gaat dat over in inspireren en stimuleren waarbij mensen zich laten verrassen door wat er allemaal mogelijk en beschikbaar is in ons land. Daarna, in de derde fase, staan activeren en werven centraal. Uiteindelijk kan de beweging aanstekelijk worden tot over de landsgrenzen heen. Er wordt in eerste instantie gekeken naar het binnenlands toerisme, met voorzichtige aandacht voor buurlanden België en Duitsland. Er zijn nog geen extra financiële toezeggingen vanuit het ministerie EZK of de provincies. Het NBTC financiert de eerste fase uit eigen budget. Een beweging van iedereen Iedereen kan op zijn eigen manier aanhaken en elkaar vertellen waar je moet zijn. Het stelt ondernemers in staat hun gasten te gidsen én verwelkomen op hun eigen enthousiaste manier. Het nodigt alle Nederlanders uit hun favoriete plekken en activiteiten te delen. De communicatiekracht van alle betrokkenen samen kan veel verschil maken in het bekend maken van het gedachtengoed van ‘Hier moet je zijn’. Daarom draait het achter de schermen de komende tijd om het mobiliseren en activeren van partners uit het veld, zowel marketingorganisaties als aanbieders en ondernemers die precies weten waar je moet zijn. Waar het veilig, verrassend leuk en onontdekt is. Gebruik de hashtag #hiermoetjezijn U kunt ook uw gasten en klanten aansporen om mee te doen. Laat hen hun ervaringen met anderen delen door de social hashtag #hiermoetjezijn te gebruiken. Meer informatie: http://hiermoetjezijn.nu. Leiden verkennen per boot.

Corona en de watersportsector Het coronavirus raakt wereldwijd de hele maatschappij. In alle opzichten. Mensen, bedrijven, overheid en instellingen. Vooral de vrijetijdsector wordt diep geraakt. Zeker ook in Nederland. HISWA-RECRON was net tweeënhalve maand gefuseerd. Het team en bestuur hadden een route uitgezet voor een nieuwe strategie van de club voor de komende jaren. Die route werd op 12 maart om 16.00 uur tijdens op de tweede dag van de HISWA Amsterdam Boat Show ruw onderbroken. Premier Rutte kondigde ter voorkoming van verdere verspreiding van het coronavirus een lockdown van alle evenementen aan. Tekst: team HISWA-RECRON De dag erna stelden de 28 professionals van HISWA-RECRON direct prioriteiten. In twee uur tijd ontstond een nieuwe werkverdeling. Iedereen schakelde meteen bij om zaken als lobby, ledenadvies, productontwikkeling, onderzoek en communicatie voor het belangrijkste deel te richten op corona. Er was ineens en gezamenlijke vijand voor alle bedrijven in de watersport- en recreatiesector. De aanleiding is natuurlijk niet fijn, maar voor de motivatie van de bemanning uit verschillende achtergronden vormde de coronacrisis een goed bindmiddel. Hoe heeft HISWA-RECRON de coronacrisis aangepakt? Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke gevolgen hebben ze voor de watersportsector? Met welke producten en diensten staan wij nog steeds voor u klaar? In dit artikel een antwoord op al deze vragen. Let wel, op het moment van verschijnen van dit blad, kan de actualiteit al weer anders zijn. Lobby In maart kondigde het kabinet een omvangrijk economisch pakket aan om ondernemers tegemoet te komen. Werk- en baanbehoud was de ambitie, generiek en snel het credo. HISWA-RECRON-bedrijven met een sterk seizoenskarakter kwamen in eerste instantie nauwelijks in aanmerking voor noodhulp. De TOGS-regeling bleek niet toepasbaar, omdat de watersport- en recreatiesector niet expliciet door het Rijk was gesloten. De NOW-subsidie voor de werkgever werd gebaseerd 20 op de referentiemaanden januari of november, die in geen verhouding staan tot de daadwerkelijke loonkosten van de bedrijven in het hoogseizoen. Onze lobbyportefuille was deze periode goed gevuld en bracht direct resultaten op zoals: - De NOW-subsidie is aangepast voor seizoenswerk. - De TOGS-regeling is toepasbaar voor bijna al onze bedrijven en partners. - We spraken persoonlijk met minister Wiebes en staatsecretaris Keijzer en kregen ze op werkbezoek. - Er kwam extra noodhulp voor ondernemers in de watersport en recreatie waar de vaste doorlopende kosten hoog zijn. Helpdesk voor leden Vanaf het begin van het uitbreken van het coronavirus en de ingestelde maatregelen voor de watersport- en recreatiesector stelde HISWARECRON een helpdesk in. Leden kunnen hier telefonisch en per mail terecht met uiteenlopende vragen, HISWA MAGAZINE 2 9 juni 2020 Ben je ook benauwd en/of heb je koorts? Dan moeten alle huisgenoten thuisblijven. Heb je klachten? Blijf thuis. Laat je testen. Werk zoveel mogelijk thuis. Basisregels voor iedereen Vermijd drukte. . Houd 1,5 meter afstand. Stap voor stap - wat kan wanneer? STAP 1 STAP 2 STAP 3 1 juli Contactberoepen Buiten sporten op 1,5 meter afstand Bibliotheken Zwembaden (Speciaal) basisonderwijs en kinderopvang Terrassen Bioscopen (max. 30 personen) Restaurants / cafés (max. 30 personen) Culturele instellingen (max. 30 personen) Musea / monumenten In het openbaar vervoer is het dragen van een niet-medisch mondkapje verplicht. Versoepelen van maatregelen kan alleen als het coronavirus onder controle blijſt. Voortgezet (speciaal) onderwijs Sport- en verenigingskantines Bioscopen (max. 100 personen) 18+ Restaurants / cafés (max. 100 personen) Culturele instellingen (max. 100 personen) Georganiseerde samenkomsten (max. 100 personen) Casino’s Sekswerkers en coffeeshops STAP 5 Datum onbekend: Sportscholen Alle sporten Sauna’s (binnen en buiten), incl. wedstrijden en betaald voetbal STAP 4 1 september Was vaak je handen. Evenementen Discotheken 15 juni Voorzieningen campings en vakantieparken Praktijklessen en toetsing MBO Tentamens en praktijklessen hoger onderwijs Voorwaarden en meer informatie: rijksoverheid.nl/coronavirus of bel 0800-1351 zoals over de beperkingen, over steunmaatregelen, contact met overheden, voorlichting aan klanten, hoe om te gaan met annuleringen of het uitgeven van vouchers. De helpdesk werkt als een vraagbaak en doorgeleiding naar de juiste specialist binnen HISWA-RECRON. De helpdesk is dagelijks bereikbaar via: 033 303 97 37 of corona@hiswarecron.nl Website en social media Op 16 maart, direct na de eerste coronamaatregelen, ging een speciale website de lucht in: www.hiswarecron.nl/corona. De site is inmiddels rijk gevuld. Hier staat alles over wat belangrijk is voor u als ondernemer: meest gestelde vragen, praktische informatie, producten en diensten, voorbeeldbrieven, nieuwsberichten, regelingen en lobbyzaken. De website wordt dagelijks geactualiseerd. Daarnaast ging een speciale pagina voor consumenten online: www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid. Hier vinden watersporters en recreanten voor hen belangrijke zaken zoals gedragscodes en uitlegvideo’s over wat wel en niet is toegestaan bij watersport- en recreatiebedrijven. Verder worden op social media (Facebook, LinkedIn en Twitter) continu updates geplaatst. Wilt u à la minute op de hoogte blijven van het nieuws? Volg ons dan: Facebook: www.facebook.com/HISWA.RECRON.1 LinkedIn: www.linkedin.com/company/HISWARECRON Twitter: www.twitter.com/HISWARECRON Coronanieuwsbrieven Sinds het begin van de coronacrisis in Nederland stuurde HISWA-RECRON wekelijks meerdere nieuwsbrieven – exclusief voor leden – onder de noemer “Update coronamaatregelen”. In totaal zijn er sinds begin maart al meer dan 45 updates verstuurd. Deze nieuwsbrieven worden goed gelezen. De corona-update zal ook de komende tijd nog regelmatig verschijnen. Bent u lid en wilt u zich abonneren? Stuur dan een mail naar communicatie@hiswarecron.nl. Protocollen In samenwerking met leden, koepelorganisaties en ministeries ontwikkelde HISWA-RECRON specifieke protocollen voor watersport- en recreatiebedrijven. Als ondernemer kunt u de protocollen gebruiken om uitvoering te geven aan de geldende maatregelen die per veiligheidsregio in de noodverordening zijn vastgelegd. Over het gebruik van de protocollen zijn korte uitlegvideo’s beschikbaar. Er zijn video’s gemaakt speciaal voor watersportondernemers, recreatieondernemers, recreanten en watersporters. Meer informatie op www.hiswarecron.nl/protocollen. De uitlegvideo’s staan ook op het YouTube-kanaal van HISWA-RECRON. Toolkit communicatie Speciaal voor gasten en klanten ontwikkelde HISWA-RECRON een communicatietoolkit onder de noemer “Voor jouw veiligheid”. Er zijn posters, flyers, baliebordjes, banners en stickers beschikbaar. Met deze middelen kunnen ondernemers aan hun gasten en klanten duidelijk maken welke veiligheidsen hygiënemaatregelen het bedrijf neemt om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Voucherregeling Vanaf begin april is een voucherregeling in werking gesteld. Deze regeling stelt watersport- en recreatiebedrijven in staat om bij een niet uitgevoerde overeenkomst niet direct het aanbetaalde bedrag terug te betalen aan de gast of klant maar de boeking door middel van een voucher te verplaatsen. Dit voorkomt liquiditeitsproblemen. De voucherregeling voldoet aan de voorwaarden van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Bedrijven bieden de voucherregeling zelf aan met de voorwaarden die tussen HISWA-RECRON en de ACM zijn overeengekomen. Meer informatie op www.hiswarecron.nl/voucherregeling. HISWA MAGAZINE 2 21 HET BELANG VAN WATERSPORT EN VRIJE TIJD VOOR JOUW VEILIGHEID Dit HISWA-RECRON Erkende Bedrijf werkt met een coronaprotocol. www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid

Meestgestelde vragen De meest gestelde vraag aan de coronahelpdesk was: moet ik als ondernemer terugbetalen of niet? Juridisch ligt dit gecompliceerd. Gevoelsmatig zou je zeggen dat als de ondernemer door overmacht niet aan de klant kan leveren wat hij heeft afgesproken, dat hij dan ook niets hoeft te betalen. Dat klopt, maar slechts ten dele. De ondernemer hoeft niet de schade te betalen die een klant heeft gehad doordat hij niet heeft kunnen leveren en de klant een duurder alternatief heeft moeten zoeken. Bijvoorbeeld: de klant had een bungalow geboekt in Zeeland, omdat hij tijdelijk een baan had in Vlissingen. Hij moest als gevolg van de sluiting van het bungalowpark uitwijken naar een duurder hotel. De meerkosten zijn niet te verhalen op het bungalowpark; die kan zich met recht beroepen op overmacht. Iets anders is echter het terugbetalen van hetgeen de klant al voor zijn boeking heeft aanbetaald. Daartoe is de ondernemer die niet kan leveren in beginsel wel verplicht op grond van de wet. Door de tekortkoming van de ondernemer in de uitvoering van de overeenkomst, heeft de klant het recht de overeenkomst te ontbinden. Daaruit volgt weer dat de klant zijn aandeel in de overeenkomst als die al voldaan is, kan terugvorderen. Ofwel: de aanbetaling moet juridisch gezien ongedaan gemaakt worden en aan de klant worden terugbetaald. Om eventuele liquiditeitsproblemen bij bedrijven te voorkomen, ontwikkelde HISWA-RECRON een voucherregeling. Of die regeling ook juridisch stand houdt in een procedure, is (nog) niet bekend. Er zijn nog geen gerechtelijke uitspraken hierover bekend. Een andere vaak gestelde vraag was: hoe ga ik om met annuleringen in de situatie dat ik als ondernemer wel mijn aandeel in de overeenkomst kan nakomen, maar de klant niet wil of kan nakomen? Daarbij ligt de kwestie in veel gevallen gecompliceerder. 22 HISWA MAGAZINE 2 Want van de Duitse klant, die vanwege maatregelen in eigen land de grens niet over mocht, konden we nog zeggen dat dat meer in de risicosfeer lag van die Duitse klant. Dus dat bij een annulering derhalve de normale annuleringsregeling van toepassing was: betaling van annuleringskosten. Maar wat te doen bij een boeking van een boot of bungalow aan een gezelschap bestaande uit meer huishoudens? Juridisch kan de ondernemer daar meerdere kanten mee op. Hij kan zeggen dat de boot of de bungalow gewoon beschikbaar is en dat het gegeven dat de klant meer dan één huishouden vertegenwoordigt meer in de risicosfeer van de klant ligt en dat bij een annulering door de klant dus annuleringskosten zijn verschuldigd. Maar ook verdedigbaar is, dat het als verhurende watersport- of recreatiebedrijf verboden was om boekingen te accepteren of uit te voeren van klanten die afkomstig waren uit meerdere huishoudens. Dat brengt dan een belemmering mee bij de ondernemer om de overeenkomst uit te voeren en dat leidt dan weer tot een terugbetaling. Tot uitspraken van kantonrechters over deze vraag heeft het (nog) niet geleid. Het is lastig te voorspellen welke kant het zal opgaan. Veel media-aandacht Niet eerder kreeg HISWA-RECRON rond een bepaald issue zoveel media-aandacht als nu. Het NOS Journaal, RTL Nieuws, Hart van Nederland, De Telegraaf, het Algemeen Dagblad, Nu.nl, Radio1, BNR Nieuwsradio, actualiteitenprogramma’s als EénVandaag en Op1 en vele andere (regionale) kranten, vakbladen en andere (online) media: allemaal maakten ze items over de watersport- en recreatiesector in coronatijd. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON, gaf tientallen interviews en verscheen regelmatig op televisie. We mogen weer! We kunnen niet wachten om er weer op uit te gaan. Nieuwe plekken te ontdekken, nieuwe dingen te proeven, mensen te ontmoeten. En dat kan in het mooiste land ter wereld. Ons eigen land. Kwestie van de drukte vermij den. De ruimte opzoeken. En dat gaat prima. Want er is genoeg voor iedereen. De mooiste natuur, lekkerste gerechten, de spannendste att racties, de meest verbazingwekkende architectuur en musea, onbekende en zeldzame dieren. Allemaal op niet meer dan twee uur rij den. En als we al die mooie plekjes met elkaar delen, kunnen we allemaal genieten van ons mooie land. Want je hoeft echt niet naar ‘Daar’. Je vindt het allemaal ‘Hier’. Deel bij zondere plekken met #hiermoetjezij n. Of kij k op hiermoetjezij n.nu ter inspiratie. HISWA MAGAZINE 2 23 ZUID-HOLLAND

Verschuur Watersport heeft zelf twee tenders ontwikkeld, de Triple 7 en de X. Bij Verschuur Watersport vliegen boten de deur uit “ Mensen komen hier hun droom waarmaken” Recreatie op en aan het water neemt een vlucht deze zomer. In ieder geval, dat mag je verwachten als je de sloepenverkoop bij Verschuur Watersport ziet: die is na een paar weken rust in maart exponentieel gegroeid in de weken erna. Mensen wachten nu acht tot elf weken op een sloep bij de sloepen- en tenderspecialist. ‘Ze willen vrijheid, het water op, met het gezin weg. De mensen komen bij ons om een stuk plezier en vrijheid te kopen.’ Tekst: Dominique van Dam 24 In maart was het even duimendraaien in de gloednieuwe showroom van Verschuur Watersport in Rijnsaterwoude. De flessen Moët & Chandon netjes in de wand, de glazen klaar voor gebruik, maar de bel voor verkoop van een sloep luidde niet één keer. ‘We maakten mooie productvideo’s in die maand. Een virtuele showroom, dat was eigenlijk ons coronaplan’, vertelt Koen de Groot, bedrijfsleider bij de sloepenspecialist. ‘Alle sloepen en tenders zouden een eigen video krijgen, dat was het idee. Met interieur, specificaties en alles wat verder belangrijk is in HISWA MAGAZINE 2 beeld.’ In april was het ineens niet meer nodig: het werd mooi weer, en vooral de persconferentie deed mensen beseffen: corona blijft wel een tijdje. Mensen beseften: corona blijft wel een tijdje. Vanaf dat moment was het een gekkenhuis in de showroom. ‘Het leek wel of mensen doorkregen: dit gaat een heel saaie zomer worden’, zegt De Groot. ‘Vanaf dat moment was het gekkenhuis in de showroom.’ Kopers nu zijn vooral gezinnen die al langer sparen voor een mooie sloep. Ze komen een sloep aanschaffen in het segment tot veertigduizend euro. ‘De duurdere boten blijven liggen. De ondernemers houden namelijk de hand op de knip, en dat is ook logisch.’ Kijken en besluiten De consument koopt een fijne tijd op het water in plaats van een vakantie in het buitenland, zo ziet De Groot het. ‘En daarbij beslissen ze snel. Eerst was het een driestappenplan: oriënteren, offerte en beslissen. Nu is het kijken en besluiten.’ In dat proces heeft iedereen bij Verschuur Watersport nog wel altijd de adviserende rol hoog in het vaandel: ‘Elke klant gaat hier tevreden weg, uiteindelijk komen ze een nieuw gezinslid halen, zo lijkt het wel. De mensen komen om hun droom waar te maken.’ Ook nu, misschien wel zeker nu, is adviseren een groot goed, ook al vliegen de tenders over de toonbank. Maar liefst vijftig procent van de kopers is een nieuwe watersporter, dertig procent was al klant bij Verschuur Watersport en de overige twintig procent is een bestaande watersporter. ‘De nieuwe watersporter wil gewoon gemak, maar we vertellen ze wel alles over varen, keuzes die er zijn, en helpen ze bij het kiezen van een boot van het juiste formaat. Je weet: de eerste boot is vaak een goede keuze, maar niet de definitieve, dus we zorgen ervoor dat ze graag terugkomen.’ ‘De mensen die nieuw zijn op het water hebben jarenlang gespaard, hard gewerkt, nu komen ze bij ons een ontzorger kopen. Ze willen genieten, pure ontspanning. En in deze tijd komt daarbij dat de sloep de mogelijkheid geeft om samen, verbonden met elkaar iets leuks te doen. Een dagje op het water geeft gezelligheid, je bent lekker bij elkaar, mensen zitten niet snel op hun telefoon, varen is een sociale bezigheid.’

Automotive als voorbeeld Al die verkopen vinden plaats in de gloednieuwe showroom van Verschuur Watersport, die openging in december. Een grote hal, met veel ruimte voor de boten en ernaast een enorme stalling en werkplaats in eenzelfde hal. ‘Wij wilden als bedrijf professionaliseren. We hebben het concept dat we hier hebben helemaal uitgedacht. En keken daarbij veel naar de automotive en hoe dealers hun showroom indelen en de verkoop en werkplaats inrichten. Als team gingen we bijvoorbeeld kijken bij BMW.’ Wij wilden als bedrijf professionaliseren. En keken daarbij veel naar de automotive en hoe dealers hun showroom indelen. De Groot durft daarbij te zeggen dat ze nu behoren tot de beste watersportbedrijven in Nederland. ‘Misschien zijn we wel de beste. Maar we zijn pas tevreden als andere bedrijven komen kijken hoe we het hier aanpakken, dat wij als voorbeeld dienen. De showroom is het resultaat van een proces. We vergaderen meer over de visie vanwaar uit we werken, we hebben veel gesprekken over waar we naartoe werken als team.’ Er zijn ook dingen niet veranderd: ‘We houden het persoonlijke waar watersport voor staat erin.’ Bel van geluk Een van de meest in het oog springende onderdelen in de showroom is een grote bel. ‘Dat is de bel van geluk. Mensen die een boot aanschaffen mogen de bel luiden. Op dat moment zijn alle ogen op dat gezin, die mensen gericht. Een prachtige afsluiting van een koopproces.’ Het feit dat iedereen onderdeel van het feestje is, geeft ook wel marketingmogelijkheden. ‘De meeste belmomenten geven andere kopers het gevoel dat ze daar ook willen staan.’ Naast zo’n tastbaar moment als de bel luiden zet Verschuur ook veel andere marketingmiddelen in. ‘Vooral op sociale media zijn we sterk’, legt De Groot uit. Yoney Verschuur, een van de eigenaren, is zelf verantwoordelijk voor alles wat op sociale media gebeurt: ‘Ze heeft er gevoel voor. De verhalen van anderen geven vertrouwen aan nieuwe kopers.’ Ook maken ze elke week een nieuwe vlog. ‘Een aflevering van vijf tot tien minuten waarin we de koper informatie geven die hij of zij thuis wil opzoeken. Zie het als Top Gear voor boten, die was er nog niet, dus die zijn we zelf gaan maken. In die afleveringen dragen we kennis en plezier over.’ De toekomst ziet er voor dit watersportbedrijf rooskleurig uit. ‘Het enige waar we door de 26 HISWA MAGAZINE 2 Koen de Groot drukte nu niet aan toekomen is de ontwikkeling van onze eigen boten. We hebben de Triple 7 en de Triple X800, mooie onderhoudsvrije aluminium tenders die we in eigen beheer bouwen. Ze zijn gebaseerd op de kritiek die we krijgen op andere sloepen en tenders. We luisteren goed naar wat er anders en beter kan of zelfs moet en dat verwerken we in deze modellen. Zo hebben we prachtige, moderne, praktische eigen ontwerpen die we ook veelvuldig verkopen.’ Er staan na de bouw en inrichting even geen grote veranderingen op stapel. ‘Alleen verbeteringen in processen, zoals hoe we de showroom zonder de klant te storen, snel en goed opnieuw inrichten als we veel verkocht hebben. Naast de al uitdagende maanden nu, is voor ons dus op deze locatie, met deze setting, alles nieuw. Het is nog nooit eerder maart, april of mei geweest in deze showroom met dit bedrijf.’ Het hele team van Verschuur Watersport werkt hard om heel veel (nieuwe) watersporters blij te maken. ‘Daarna kijken we verder naar de toekomst.’ HISWA MAGAZINE 2 Elke koper mag de bel luiden. Een trots moment. 27

Alternatieven zoals non-stick coating en wraps bieden mogelijkheden Kunnen we zonder antifouling met biociden? Zodra een boot te water gaat, begint de aangroei. Algen, mosselen en andere micro-organismen hechten zich aan het onderwaterschip waardoor de boot minder snel vaart, meer brandstof verbruikt, minder wendbaar wordt en invasieve exoten de mogelijkheid biedt mee te liften. Een biocide antifouling voorkomt dit maar een verbod op biociden is aanstaande. Daarom is er onderzoek gedaan naar milieuvriendelijker alternatieven. In de rubriek TechTalk nemen we dit keer antifouling onder de loep en trekken we conclusies naar aanleiding van het onderzoek. Tekst: Paul Steenhoff Wie een biocide antifouling op het onderwaterschip aanbrengt, zorgt ervoor dat er een gecontroleerde en regelmatige afgifte van een biocide plaatsvindt. Een biocide – vaak ook een toxine genoemd – zoals koper, een koperverbinding of zink, is een stof die organismen doodt. 28 De stof wordt in een percentage dat ligt tussen de acht tot twaalf procent door de verf gemengd. De biocide komt langzaam vrij zodra het in contact komt water. Als koper bijvoorbeeld in aanraking komt met zout water, ontstaat er een giftige film die hoofdzakelijke bestaat uit het giftige oxychloride, een verbinding van zuurstof- en chlooratomen. De oxychloride voorkomt de aangroei van bio-organismen en zorgt ervoor dat het onderwaterschip zo schoon mogelijk blijft gedurende het vaarseizoen. HISWA MAGAZINE 2 Rubriek: TechTalk Als biocide kan dus koper of zink worden gebruikt maar in de jaren ‘70 en ‘80 gebruikten fabrikanten ook de stof tributyltinhydride (TBT) in antifouling. Deze zogenoemde organotinverbinding reageert in contact met water, met de vorming van waterstofgas. Het schadelijke gevolg was dat oesters met name in Engeland en Frankrijk massaal vergroeiden waarmee de teelt werd bedreigd. Daarom is TBT sinds 2003 door de IMO verboden. Naast koper worden ook de zogenoemde booster biocides toegepast die voornamelijk werken op de aangroei van algen. Cybutrine bijvoorbeeld is zo’n booster en bevat een giftige synthetische chemische verbinding. Diuron is een herbicide en SeaNine 211 bevat een zeer giftig biocidaal ingrediënt. Waarom aangroei gevaarlijk kan zijn Aangroei van het onderwaterschip start met moleculaire fouling die de basislaag vormt van microfouling en macrofouling. Bij microfouling hechten micro-organismen zich op het onderwaterschip, bij macrofouling hechten zich grotere organismen zoals mossels, bepaalde soorten wormen, macroalgen, zakpijpen, hydroide poliepen, zeepokken en zeewier aan de boot. Al die organismen vertegenwoordigen samen een grote massa, waardoor de manoeuvreerkarakteristieken en de laadcapaciteit van een boot sterk veranderen. Voor de pleziervaart en vooral voor de beroepsvaart is fouling dus een bron van zorg die bovendien zorgt voor een toenemend brandstofverbruik (zie tabel). Een ander probleem van fouling is dat op deze manier invasieve exoten een reismiddel hebben, zoals dat ook in ballastwater kan plaatsvinden. Dat ‘meereizen’ kan dus de basis vormen van ecologische rampen zoals de Chinese wolhandkrab en het Chinese zoetwaterkwalletje. Bovenstaand geldt natuurlijk voornamelijk voor de beroepsvaart maar ook de zee- en oceaangaande pleziervaart heeft er natuurlijk mee te maken. In Nederland bepaalt het College Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) welke antifoulings met biociden zijn toegestaan. Toename van brandstofverbruik door fouling uitgedrukt in percentages • Vorming van biofilms: acht tot twaalf procent • Vorming van harde aangroei: tot 24 procent • Aangroei op de schroef: zes tot veertien procent HISWA MAGAZINE 2 29 Al die organismen vertegenwoordigen samen een grote massa, waardoor de manoeuvreerkarakteristieken en de laadcapaciteit van een boot sterk veranderen. Ablatieven, zelfpolijstend en fouling release Biocide antifoulings bestaan uit de ablatieven. Die slijten niet maar de werking berust op het proces van uitloging van de biociden door een proces dat hydrolyse heet. Hydrolyse is de splitsing van een chemische verbinding onder opname van water waarbij biocide ionen vrijkomen. We kennen ook de zelfpolijstende antifoulings die materiaal verliezen volgens het principe van gecontroleerde afgifte door de frictie tussen scheepshuid en water. Dan zijn er ook nog de fouling release-verven ook wel de non-stick coatings genoemd, die zo hard en glad zijn dat de organismen niet de kans hebben zich te hechten. De verven die momenteel in deze categorie op de markt zijn, scheiden geen gif af maar zijn gebaseerd op siliconen polymeren waardoor ze spiegelglad zijn en de eventuele aangroei gemakkelijk met een borstel of spuit kan worden verwijderd. Als laatste hebben we nog de folies die als een sticker op het onderwaterschip worden aangebracht. Deze folies hebben vaak een teflon- of fluorlaag of een nano-coating waarbij nano verwijst naar een eenheid van deeltjes die zeer klein is (factor 10-9). Er is ook een folie ontwikkeld die niet glad is maar zeer kleine haartjes heeft die bewegen als het schip vaart. Men probeert hiermee de huid van bijvoorbeeld een haai te imiteren die ook bestaat uit minuscule haartjes. Nadeel van de non-stickcoatings en folies dat deze over het algemeen prijzig zijn en tussentijds reinigen nodig is.

Koploper in strijd tegen biociden In Nederland zijn er nu door het CTGB ongeveer tien producten toegelaten met biociden. Gebruik je een product dat niet op de lijst voorkomt, dan maak je kans op een boete. En die is met 2.500 euro stevig te noemen. Daarom moet je als jachtwerf en jachthaven aan je klanten duidelijk te maken welke producten wel en niet worden toegestaan. De antifoulings die niet door het CTGB zijn toegelaten, zijn daarom ook opgenomen in het HISWA Werf- en Havenreglement en zijn voor iedereen beschikbaar en na te lezen op de website www.hiswarecron.nl/kennisbank. Vanwege de milieubelasting van antifoulings met biociden wil de overheid het gebruik van biociden sterk terugdringen en zoals het nu laat aanzien is 2021 het laatste jaar waarin biocidehoudende antifoulings voor de pleziervaart zijn toegestaan. Let wel dat dit beleid alleen geldt voor Nederland – Nederland kent de strengste regelgeving van de EU – en dat er voor de beroepsvaart wéér andere regels bestaan. De industrie zit natuurlijk niet stil en er komen steeds meer biocidevrije of milieuvriendelijkere antifoulings op de markt. Vanwege de milieubelasting van antifoulings met biociden wil de overheid het gebruik van biociden sterk terugdringen. Naar verwachting is 2021 het laatste jaar waarin biocidehoudende antifoulings voor de pleziervaart zijn toegestaan. Praktijktest Op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hield HISWA Vereniging (nu: HISWA-RECRON) in 2019 een praktijktest met twaalf milieuvriendelijker antifoulings. MilieuCentraal en WaterrecreatieNederland werden ook betrokken bij het onderzoek om de communicatie naar de watersporter te stroomlijnen. De producten werden getest op zoet en zout water, op Valken, bij respectievelijk Ottenhome in Heeg en Aquavitesse in Bruinisse. Er werd gekozen voor zoet en zout water aangezien aangroei in zeewater veel sterker is dan in zoet water. Er komen namelijk in zout water veel meer verschillende soorten organismen voor in de zee en vaak ook in grotere aantallen, zeker als het om tropische wateren gaat. De onderzoekers voerden ook een zogenoemde statische test of vlottest uit met behandelde panelen in de haven van Den Helder. De test werd uitgevoerd onder de supervisie van Job Klijnstra, Expert Fouling Control & Material Protection, bij onderzoeksinstituut Endures uit Den Helder. Hij was ook verantwoordelijk voor het eindrapport van de test dat afgelopen februari werd gepresenteerd in Amsterdam. Vanuit HISWA Vereniging waren Manon van Meer, Programmanager Duurzaamheid en Jeroen van den Heuvel, Afdelingsmanager Jachtbouw en Watersport, nauw betrokken bij de test. Ultrasound Tijdens de testperiode zijn de boten en het vlot op verschillende momenten beoordeeld op mate van aangroei. Er werden ook twee systemen getest waarmee door het uitzenden van ultrasone golven vanuit of naar de romp gepoogd wordt aangroei te voorkomen. Ultrageluid of ultrasoon geluid is geluid waarvan de frequentie te hoog is om gehoord te worden door het menselijk oor. Nadeel van een ultrasoon systeem is dat dit systeem altijd stroom nodig heeft. Valt de stroom uit zoals dat in de praktijktestcase ook tijdelijk is gebeurd, dan werkt het systeem dus niet. De ultrasoon systemen konden bovendien niet op het vlot getest worden. 30 HISWA MAGAZINE 2 De Chinese wolhandkrab is een exoot die als plaag wordt gezien. Resultaten Uit de test van de twaalf producten op zoet water bleken de eindresultaten nagenoeg allemaal hetzelfde, ook als deze vergeleken werden met de antifouling mét biocide die op een zogenoemd referentievlak was aangebracht. Hier kunnen we dus zonder biociden een goed resultaat behalen. De testen met de producten op zout water lieten zien dat de biocidehoudende antifouling op het referentievaartuig niet voldoende aangroeiwerende werking had om het onderwaterschip het hele vaarseizoen vrij van aangroei te houden. Een aantal geteste producten – zonder biocide dus - scoren vergelijkbaar. Ook hier geldt dus dat middelen met biociden de strijd aankunnen met middelen zonder biociden. De test liet verder zien dat er grote verschillen zijn met betrekking tot het reinigen van de onderwaterschepen. Zo zijn alle producten op siliconenbasis eenvoudig schoon te maken zonder dat de werking negatief wordt beïnvloed. Bij de ultrasone systemen is het mechanisch reinigen uiteraard afhankelijk van de gekozen type onderwatercoating, maar hierbij geldt dat daarmee de werking van het ultrasone systeem niet wordt beïnvloed. Conclusies • Zowel voor zoet en zout water zijn antifoulings beschikbaar die milieuvriendelijker zijn en even goed werken dan wel vergelijkbaar zijn met de antifoulings met biociden. • Nadeel is dat er bij sommige coatings tussentijds mechanisch moet worden schoongemaakt en de coatings meestal een kortere werkingsduur hebben dan antifoulings met biociden. Wasstraten – geschikt voor verschillende rompvormen – bestaan nog niet in Nederland. • Er is onduidelijkheid over de prijzen van de alternatieven maar duidelijk is wel dat de prijzen hoger – tot aanzienlijk – hoger liggen dan de producten met biociden maar de levensduur van de producten is in veel gevallen ook langer. Ultrasoon werkt net zolang als het systeem werkt. • Positieve uitzondering is het toepassen van melkvet. Dit biologische product is goedkoop maar maakt de huid spekglad wordt wat weer aanpassingen vraagt bij het in en uit het water halen van het schip. • Droog stallen is de allerbeste optie. Er is dan geen antifouling nodig en voorkomt veel onderhoud. Voor grotere boten is dit helaas geen optie. Meer informatie Bekijk het volledige testrapport en een overzicht van biocidehoudende producten die nu nog zijn toegestaan op www.varendoejesamen.nl. HISWA MAGAZINE 2 31

Op stap met … Stijn Boode ‘We moeten werken met dagkoersen’ In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de tweede aflevering: Stijn Boode, manager waterrecreatie die door de coronacrisis – net als zijn collega’s – tijdelijk thuis werkt. Hoe zet hij zich juist in deze tijd in voor de leden? Tekst: Lisette Vos Stijn Boode Deze maandagochtend sprak Stijn Boode, manager waterrecreatie, een half uur met een ondernemer die de coronahelpdesk van HISWA-RECRON had gebeld. Haar bedrijf heeft horeca met terras dat bijna weer open mag, maar de toiletten zijn ook voor de gasten van de jachthaven. En het sanitair van de jachthaven moet voorlopig dicht blijven. Wat te doen? ‘Ze had de gemeente gebeld, maar de betreffende ambtenaar bleek geen idee te hebben. Ze was blij om te sparren met iemand die weet wat er speelt.’ Deze maandagochtend sprak Boode ook collega’s van andere brancheorganisaties in de toerismesector tijdens een online call. Onderwerp van gesprek: de richtlijnen voor pakketreizen die reisaanbieders moeten volgen. ‘De richtlijnen, in 2018 herzien, worden geëvalueerd. Maar daar fietst de coronacrisis dwars door heen. Niet alleen grote reisorganisaties verliezen enorm veel omzet, ook onze leden, zoals die van de Hollandsche Zeilvaart. En wat zeggen die richtlijnen in dit geval?’ Werk op zijn kop gezet Deze twee voorbeelden laten zien hoe het werk van Stijn Boode in de afgelopen twee maanden op zijn kop is gezet, net als voor al zijn collega’s van HISWARECRON. Normaal gesproken is minstens de helft van 32 zijn werkagenda gevuld met afspraken op locatie. Nu werkt Boode, zolang het moet, vanuit huis. Als manager waterrecreatie is hij verantwoordelijk voor de belangenbehartiging, de producten en diensten en ledenadvies van vier groepen in de waterrecreatie: bootverhuur, jachthavens, zeil- en vaaropleidingen en chartervaart. Voor deze ondernemers vertaalt hij onder meer de landelijke wet- en regelgeving, zoals over legionella, BTW, consumentenbescherming of verduurzaming, naar de praktijk van hun bedrijf. Waar de leden van HISWA-RECRON door de coronacrisis mee te maken krijgen, is van een totaal andere orde. ‘We leefden van maart tot en met mei vooral van persconferentie naar persconferentie. Wij brengen de gevolgen van het kabinetsbeleid voor de leden steeds in kaart. Maar dat blijkt niet altijd eenvoudig. We moeten werken met dagkoersen. De aanpak per Veiligheidsregio verschilt ook. En daarbij: niet alle bedrijven zijn hetzelfde. De ene zeilschool is bijvoorbeeld de andere niet. Sommige geven alleen overdag les aan kinderen, bij andere overnachten ze ook. Anderen hebben vooral volwassen cursisten. Wat mag wel, wat niet?’ Protocollen Om duidelijkheid te scheppen én om aan te tonen dat de ondernemers verantwoord open kunnen, stelde HISWA-RECRON protocollen voor de 1,5-meter samenleving op. In deze documenten staan tot in detail strenge voorzorgsmaatregelen die ondernemers moeten hanteren om verspreiding van het virus tegen te gaan. Er zijn twee hoofdprotocollen, één voor de watersport én één voor recreatie. Voor specifieke bedrijven worden de maatregelen in de protocollen zoveel mogelijk op maat beschreven. En dat allemaal in een tijdsbestek van een maand. Boode: ‘Het is een snelkookpan.’ Boode ontwikkelde in de afgelopen maanden protocollen voor watersportondernemers, met inbreng van de leden. De documenten zijn afgestemd met de ministeries van VWS en EZK, met VNO-NCW en MKB-NL én de Veiligheidsregio’s. Daarnaast werkt Boode in de eigen organisatie nauw samen met de andere specialisten en de regiomanagers om de protocollen goed op elkaar af te stemmen. ‘Je hebt bijvoorbeeld bedrijven die zowel een camping als een jachthaven hebben. Daarnaast is er deels een overlap van de bedrijfsactiviteiten. Een havenkantoor is vergelijkbaar met een receptie op de camping. Op beide locaties geldt: afstand houden, contactloos betalen, alleen online reserveren.’ Alles in het teken van protocollen voor watersportbedrijven zodat ze veilig en verantwoord open kunnen. Gedragscode Als manager waterrecreatie heeft Stijn Boode tientallen dossiers onder zijn hoede. Tijdens de coronacrisis staan sommige dossiers op een lager pitje. Net voor de crisis ontwikkelde Boode – samen met leden – een nieuwe gedragscode voor de vaarscholen. Doel van de code is om ongewenst gedrag te voorkomen, zodat ouders met een gerust hart hun kinderen een zeilcursus kunnen laten volgen. Onderdeel is bijvoorbeeld een verklaring die alle instructeurs moeten ondertekenen, waarin staat dat zij zich aan de code houden. De invoering van de gedragscode HISWA MAGAZINE 2 Hollandsche Zeilvloot – een document van bijna twintig pagina’s – bij álle bedrijven is en blijft belangrijk, maar op dit moment hebben zeilscholen andere zorgen aan hun hoofd. ‘Dit is het eerste jaar dat ondernemers dezelfde code hanteren, na het seizoen volgt een evaluatie. Zeilscholen zijn vooral druk met de vraag of en wanneer ze kinderen kunnen ontvangen. De code wordt wel ingevoerd, maar door de coronacrisis hebben andere zaken prioriteit. We moeten vooral alles op alles zetten om de cursisten het water op te krijgen.’ Herpakt Voorlopig is de coronacrisis nog niet voorbij. Als één van de medewerkers van HISWA-RECRON die de coronahelpdesk bemant, zal Boode de komende tijd nog veel vragen van leden krijgen. Juist de bedrijven in de waterrecreatie die veel gasten en klanten op het terrein ontvangen, lopen in de praktijk tegen de beperkende maatregelen aan, zoals de maandenlange sluiting van het sanitair op jachthavens. ‘Op een jachtwerf is dat een ander verhaal. De werf kan doorbouwen. En de klant kan op gepaste afstand naar de boot komen kijken. Maar veel ondernemers in de waterrecreatie hebben zich herpakt. De vooruitzichten voor de zomer zijn beter met de versoepeling van maatregelen. En gelukkig gaan veel watersporters het water op.’ Wij willen dat onze leden weer omzet kunnen maken. Meerwaarde Voor Boode en zijn collega’s zijn het drukke tijden. Of het intensieve werk tijdens deze coronacrisis ook leuk is? Boode lacht een beetje om de vraag. ‘Of het leuk is voor mij? Daar gaat het niet om. Wij willen dat onze leden weer omzet kunnen maken. Het zal voor veel ondernemers lastig of onmogelijk worden om het omzetverlies dit jaar goed te maken. Maar we blijven ons inzetten. Juist in deze tijd kunnen we laten zien dat een brancheorganisatie meerwaarde heeft.’

Het Portret Rick Jendrusch In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met recreatie & toerisme als thema is dat: Rick Jendrusch. Hij is marketing & events manager bij Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam. Tekst: drs. Liane Jansen 34 Jullie hebben een enorme groei als bedrijf doorgemaakt. Hoe is jullie bedrijf geworden tot het bedrijf dat het nu is? “In 1989 startten mijn ouders Uwe en Pieternel vanuit hun passie aan de Kabbelaarsbank/ Brouwersdam met een windsurfschool. Ze waren gevestigd in een legendarische dubbeldekkerbus. Inmiddels zijn we een allround watersportbedrijf en zitten we in een schitterend modern gebouw met een unieke en sfeervolle beleving op en rondom het water. Zeil- & Surfcentrum Brouwersdam geldt als de windsurfspot van Nederland. De Brouwersdam staat in de wereldwijde top drie van best bezochte surfspots. Naast windsurfen, suppen en zeilen kun je hier spectaculaire sprongen van de acht meter hoge waterjump maken of je vermaken in de watersportwinkel. Vanaf het terras heb je een schitterend uitzicht op het Grevelingenmeer. Overnachten kan ook bij ons. We hebben beachlodges met terras aan het water.” Hoe positioneren jullie je? “We positioneren ons als een gastvrije plek voor iedereen die wil genieten van de faciliteiten die wij bieden aan het water. Vriendelijkheid boven alles. Met die gedachte staat ons enthousiaste team klaar voor de gasten. Vertrekken zij met een glimlach, dan zijn wij ook tevreden. Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam is in der loop der jaren een echt merk geworden. Veel mensen willen specifiek naar deze locatie omdat het hier zo veelzijdig is.” Jullie zijn van origine RECRON-lid (nu dus lid van HISWA-RECRON) en willen de HISWA Algemene Voorwaarden gebruiken. Mooi, vertel eens waarom en waarvoor? “Sinds 1999 zijn we al lid en gebruiken wij voor de groepsaccommodatie en de kamerverhuur jullie algemene voorwaarden. Omdat de watersportactiviteiten ons bedrijf juist onderscheidt van andere verblijfs recreatiebedrijven dekte dit qua voorwaarden niet de lading. Nu de fusie van RECRON en HISWA Vereniging een feit is, willen we graag gebruik maken van de HISWA-diensten en daarmee ook van de voorwaarden. Dat is natuurlijk top! Deze HISWA MAGAZINE 2 35 voorwaarden vullen de contracten aan als het gaat om de boekingen van dagexcursies, schoolreisjes en bedrijfsuitjes en alle overige watersportverhuur en -lessen. Het is heel fijn om een sterke organisatie achter je te hebben staan en het komt natuurlijk ook professioneler over.” Het is heel fijn om een sterke organisatie achter je te hebben staan en het komt natuurlijk ook professioneler over. Welke trends en ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme? “Met het coronavirus vind ik het best lastig om daar voor 2020 en de verdere toekomst iets over te zeggen. Als ik kijk naar de trends tot maart 2020, dan

merk ik dat gasten vaker, minder lang en op korte termijn beslissen om er tussen uit te gaan. Tijdens het verblijf verwachten ze een gevarieerd aanbod. Voor de watersport geldt dat ze niet alleen komen om bijvoorbeeld te windsurfen maar ook andere sporten en activiteiten aan de waterkant willen doen. Overal even van proeven en alles een keer mee maken. Verder zie ik dat veel mensen steeds op zoek zijn naar het extreme. Zo was de laatste jaren het suppen sterk in opmars en sinds kort is dat het foilen en het wingen. Dit zijn nieuwe trendwatersporten!” Veel mensen zijn op zoek zijn naar het extreme. Sinds kort is foilen en wingen helemaal hot. De coronacrisis: veel last van? Hoe gaan jullie er mee om? “Ja, ontzettend veel last zelfs. Gelukkig gingen we de coronacrisis in met een zeer gezond bedrijf. Dit boekjaar zullen we het alleen met de omzet van de particuliere gasten moeten doen. We hopen dat zij binnenkort weer volop mogen komen. Uiteraard houden we rekening met de RIVM-richtlijnen. Ons grote verlies dit jaar zijn de annuleringen van alle bedrijfsuitjes, schoolreizen, feesten, partijen en andere uitjes. Zij genereren normaal 75% van de omzet. Deze zijn voor dit jaar allemaal gecanceld. Normaal staan er vanaf april tot en met oktober doordeweeks dagelijks zo’n 150 tot 250 schoolkinderen op het water. Dat zijn er nu 0! Dan hebben we het nog niet eens over het feit dat ze hier ook slapen, eten, andere sporten beoefenen of iets kopen in de shop. Daarnaast hebben we een uitgebreid restaurant en terras met totaal circa 500 zitplaatsen. Ook daaruit was geen omzet tot 1 juni. We hopen dat bedrijven in het najaar spontaan nog besluiten om alsnog een uitje te organiseren. We hebben alles coronaproof gemaakt. Maar dat geeft wel extra drukte doordat alle afdelingen steeds moeten worden aangepast aan de maatregelen. Daarbij komt de verwerking van de vele annuleringen en vragen van gasten. Dat is wel eens frustrerend. Maar als we nu niks doen en niet bezig blijven, dan is het klaar. Dus we blijven vooruit kijken en niet stilstaan!” 36 Waar staat je bedrijf over 10 jaar? Welke ambities heb je met de Brouwersdam? “We hopen natuurlijk onze passie te kunnen voortzetten en zo veel mogelijk mensen het enthousiasme voor watersporten over te brengen. Daarnaast willen we ons merk Brouwersdam nog meer laten groeien. Altijd met de tijd mee gaan is daar inherent aan. We speuren altijd naar trends en zijn continu bezig met het bedenken van goede ideeën. Daarin zullen we blijven investeren. Nu ontwikkelen betekent wellicht na volgend jaar omzetten in de praktijk.” Biografie Rick Jendrusch (25 jaar) was professioneel freestyle windsurfer tot en met 2018 op wereldniveau. Hij volgde een studie marketing, communicatie & eventmanagement aan het Johan Cruyff College. Nu is hij marketing & events manager bij Zeil- & Surfcentrum Brouwersdam. HISWA MAGAZINE 2 drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord De zomervakantie staat voor de deur. Wat moet ik doen nu een medewerker niet op vakantie gaat en zijn geplande verlofdagen wil intrekken vanwege de coronamaatregelen? Antwoord van HISWA-RECRON Het is niet de bedoeling dat een medewerker zijn verlof intrekt, als dat verlof al is ingepland. Niet alleen de medewerker heeft een vakantieplanning, maar u als ondernemer hebt ook een bedrijfsplanning. Hierin houdt u rekening met de aan- en afwezigheid van de medewerker. Een medewerker kan dus nooit zonder overleg zijn verlof intrekken. Als de medewerker zijn verlof wil intrekken, dan hoeft u daarmee niet akkoord te gaan. Als het voor uw bedrijf geen probleem is, dan kunt u natuurlijk meewerken aan zijn verzoek. Verlof is bedoeld om uit te rusten van het werk om daarna weer vol energie het werk aan te kunnen. Dit geldt ook in coronatijd. Daarnaast is het zeker niet de bedoeling dat een medewerker aan het einde van het jaar een zee aan verlofdagen overhoudt, die de medewerker dan naar het volgende jaar meeneemt. De medewerker moet zich er bovendien van bewust zijn dat verlofrechten, die hij in een jaar heeft opgebouwd, opgenomen moeten zijn voor 1 juli van het volgende jaar. Als hij dit niet doet, dan vervallen zijn verlofrechten van het vorig jaar. De medewerker heeft er dus zelf belang bij om zijn verlof op tijd op te nemen. Uitgangspunten bij verlof 1. Elke medewerker neemt op tijd verlof op om te herstellen van het werk en om uitval te voorkomen. 2. Verplaats en verschuif het verlof alleen als dit kan voor het bedrijf. 3. Aan het einde van dit jaar zijn alle verlofdagen van elke medewerker opgenomen. HISWA MAGAZINE 2 39 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Advertorial 34 jaar steigerbouw Het water optimaal toegangelijk Drijvende steigerbouw anno 2020. Hoewel we in de basis hetzelfde doen als tijdens onze oprichting in 1986 is er ook veel veranderd. Ons aanbod heeft zich verbreed en is verder ontwikkeld, meelopend met de ontwikkelingen en trends in en om het water. De watersportsector heeft zich ontplooid. Schepen werden groter, het gebruik is breder geworden. Daarbij veranderde ook de functie van de haven. Jachthavens bieden tegenwoordig zoveel meer dan alleen een ligplaats voor zeil- en motorboten. Er kan overnacht worden in drijvende huizen en de mogelijkheden voor recreatie op het water nemen verder toe. Denk bijvoorbeeld aan suppen, kanoën, roeien, maar ook allerlei kleine en grote evenementen waarin sport en spel op het water centraal staat. Bovendien is het belang van een duurzame, onderhoudsvrije haven veel groter dan 30 à 40 jaar geleden. Iedereen wil tenslotte vooral genieten van zijn tijd op het water en niet bezig ‘moeten’ zijn met onderhoud van de haven. Lag de focus van onze projecten vroeger vooral op realisatie van ligplaatsen voor zeil- en motorjachten met de systemen Atlantic en Laguna, inmiddels zijn daar vele andere toepassingen voor onze systemen bijgekomen. Haven gerelateerd zoals vlotten voor jollen, instructieplatforms of een drijvend (sanitair)gebouw, maar ook totaal andere toepassingen zoals drijvende wandel- en fietspaden, fietsenstallingen of watertribunes. Vraagt onze klant voor zijn toepassing een tijdelijke oplossing – denk bijvoorbeeld aan evenementen – dan zijn we slagvaardig met ons huursysteem. De ontwikkelingen op en aan het water en de veranderende wensen van onze klanten hebben bijgedragen aan de voortdurende innovatie van onze drijvende steigersystemen. Hoger vrijboord, bredere of juist smallere vingerpieren. Zo hebben we bijvoorbeeld ook systeem Olympia ontwikkeld voor de (professionele) roeisport en vindt dat systeem ook zijn toepassing als bijvoorbeeld jollenvlot. Inmiddels kent ons assortiment 6 drijvende steigersystemen, waarmee we aan de uiteenlopende wensen van onze klanten tegemoet kunnen komen en het water altijd optimaal toegankelijk maken. Nu en in de toekomst. www.interboatmarinas.nl Foto: Volvo ocean race paviljoen bij Wakepark Beaver Creek te Roermond Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 www.perspectief.eu/risicocheck Zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Nu we, na de uitbraak van F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR het coronavirus, terugkeren naar het werken in een 1,5 meter samenleving is dat extra belangrijk geworden. Heeft u voldoende maatregelen genomen? “Met Roodberg heeft u uw scheepjes snel op het droge!” www.roodberg.com The Original

NIEUWSINNOVATIE Stagspanning draadloos Het nieuwe Britse bedrijf Cyclops Marine maakt producten voor professionele wedstrijdzeilers. Het eerste product waarmee ze de zeilwereld benaderen is de Smart Tune Turnsrew – een stagspanner met ingebouwde spanningsmeter die een draadloos signaal uitzendt. De spanning op de staalkabels die de mast overeind houden op zeiljachten is mede bepalend voor de snelheid van een wedstrijdzeiljacht. In de top van het wedstrijdzeilen past de bemanning de spanning op de stagen aan naar de omstandigheid van het moment: windsterkte, koers en golfslag. De smart tune geeft door hoe hoog de voorspanning op de stagen is, maar ook hoe hoog de spanning oploopt onder belasting. De spanning is af te lezen op een smartphone met de speciale Smart Tune app. Naast de spanningsmetende stagspanner lanceerde Cyclops Marine het tweede product: een ontvanger van het smart tune signaal die dit vertaalt naar het NMEA 2000-protocol, zodat de stagspanning ook op de schermen van plotter en andere instrumenten is af te lezen. Het verstellen van de spanning gaat nog gewoon handmatig – zoals bij conventionele stagspanners. www.cyclopsmarine.com Spiegelspoiler voor ‘kleine’ motorjachten Hull Vane, een dochteronderneming van Van Oossanen Naval Architects, presenteert de Semi Custom Hull Vane, een onderwater spoiler voor motorjachten met een lengte tussen de 10 en 20 meter. Door in de productie van standaard componenten gebruik te maken voor het op maat maken van de hydrodynamische vleugels, zijn de kosten laag en is de investering ook voor een pleziervaartuig haalbaar. In het voorjaar van 2020 werden vijf plezierjachten en zes Damen Patrol Vessels uitgerust met de Hull Vane. De Hull Vane, een horizontale vleugel onder water onder de spiegel van een waterverplaatsend motorjacht, helpt om de ligging in het water van een jacht te verbeteren en het brandstofverbruik te verminderen. Hydrodynamicaspecialisten bij Van Oossanen Naval architects ontdekten tijdens CFD-simulaties dat de waterstroom onder een motorschip meestal niet zozeer horizontaal verloopt, maar omhoog gericht is. Die ontdekking leidde tot de ontwikkeling van een horizontaal geplaatste vleugel onder het achterste gedeelte van de romp. Daarmee wordt het resultaat van die opwaarts gerichte waterstroom een opwaartse kracht: lift. Door die lift via de horizontal vleugel af te buigen naar achteren, 42 ontstaat voorwaarts stuwende kracht. De Hull Vane is zo ontwikkeld dat de voorwaartse kracht groter is dan de weerstand die de constructie onder water oplevert. De boot heeft minder trim nodig en ligt ook bij accelereren en hoge snelheid vlakker in het water. De boot bokt minder op de golven Er worden minder grote hekgolven veroorzaakt. Daardoor is minder stuwende kracht uit de schroef nodig om vooruit te komen en dus is er minder brandstof nodig. Hull Vane gaat voor de ontwikkeling van bewegende onderwaterspoilers een samenwerking aan met Naiad. www.hullvane.nl HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Ankerautomaat Nieuw op het Europese vasteland is de Trac Deckboat 40 Auto Deploy-G3 ankerlier. Deze lier biedt niet alleen hulp bij het ophalen van een zwaar anker, maar kan ook automatisch ankeren. Op de lier ligt 100 voet (31 meter) double braid lijn, sterk genoeg om een fors anker aan te hangen. De lier is uitgerust met elektronica die het anker kan neerlaten tot het de bodem raakt – de vermindering van de spanning op de lijn wordt gedetecteerd. Dan geeft de lier nog een aantal meters en stopt. Als de boot in stroming of wind aan de lijn begint te trekken, voelt de lier de toegenomen spanning op de ankerlijn en geeft nog een aantal meters. Net zolang tot het anker ligt en er voldoende lengte van de ankerlijn is uitgegeven om rustig voor anker te liggen. Dan kan de schipper de lier uitzetten, zodat niet later teveel lijn wordt uitgelaten. Bij anker op gaan draait de lier de lijn uiteraard weer op. www.nixonmarineglobal.com Plafondkompas De Italiaanse fabrikant van schotkompassen lanceert de Astra, een plafondkompas. Dit aardmagnetisch kompas is geschikt voor montage aan het plafond boven een stuurstand. De gradenverdeling van de kompasrichtingen is zo genoteerd op de draaiende schijf in de vloeistofgevulde doorzichtige halve bol, dat het leesbaar is door de stuurman die er onder staat en dat de vaarrichting in kompasgraden zichtbaar is voor degene die achter het kompas staat. Het kompas op de positie boven het hoofd maakt ruimte vrij op het dashboard en maakt het controleren van de koers met een snelle blik mogelijk. www.rivieragenova.it Beursbezoek via apps Driedimensionaal rondkijken in een jacht, op een beursstand of in een werfhal kan met de 3D-voyager van Social Navigator. Moderne toepassingen voor smartphones en tablets worden slim gemaakt met 360 graden camera’s. Het resultaat is een complete viruele omgeving, waarin de bezoeker van het ene gezichtspunt in een ruimte naar de volgende kan klikken. Op iedere plek waar de cameraman stond, kan de virtuele bezoeker via het scherm omhoog, omlaag en helemaal rond om zich heen kijken. Het systeem werkt al op de websites van sommige jachtmakelaars maar is ook beschikbaar voor beursstands en werfvloeren. Ook Solidwave, leverancier van software voor ontwerp en visualisatie van jachten, ontwikkelde een app die de fysieke botenbeurs (deels) vervangt. Werven kunnen voor marketing en voor het onderhouden van contact met klanten, gebruik maken van de Virtual Boat Show app. Hierin kunnen klantn een boot 3D bekijken en kleuren van romp en interieur aanpassen zodat ze hun boot naar eigen wens samenstellen. Films, foto’s, driedimensionale doorloop, een virtuele toer maar ook onderhoudsgeschiedenis en bootgegevens kunnen worden bijgehouden. Ondernemers kunnen de software op maat laten uitvoeren voor hun presentaties. www.socialnavigator.net www.solidwave.co.uk HISWA MAGAZINE 2 43

NIEUWSINNOVATIE Vouwtrap Draagbaar, gemaakt van licht aluminium en op te vouwen tot een min of meer handzaam plat geheel is de steigerladder van de Amerikaanse fabrikant Tracy International. Wanneer de stap vanaf de steiger naar het dek van de boot te hoog wordt, kan een laddertje uitkomst bieden. De Folding Deck Step is in een enkele beweging in te vouwen tot een plat, lichtgewicht pakket dat in een bakskist past. www.tracy-intl.com Polscomputer Het polshorloge Quatix 6 van Garmin is in feite een extra scherm van het multifunctionele controlepaneel op de boot: alle data van de boot is er op af te lezen, zoals koers, snelheid, actuele diepte van het water, windsnelheid en windhoek en meer. De stuurautomaat kan vanaf de pols worden bediend, of waypoints kunnen worden ingevoerd in de plotter. Het horloge is als een smartphone, maar dan eentje die aan de pols vast zit en die met de vingers van de andere hand bediend wordt. Als op het multifunctionele scherm ook een geluids- of videosysteem is aangesloten, kan de Quatix ook worden gebruikt om een muziekje of een film op te zetten. De Quatix communiceert met Garmin-apparatuur, niet met moderne navigatie-instrumenten met wifi van andere merken. Er zijn verschillende uitvoeringen: met blauwe rubber band, met zonnecel erbij of uitgevoerd in titanium. www.garmin.com Internet aan boord op zee Een MIMO-antenne in een beschermende koepel die op de mast van een motorjacht of op de zaling van een zeiljacht wordt gemonteerd, maakt het volgens leverancier Sailsatellite mogelijk om tot 50 mijl uit de kust het 4G-signaal van de mobiele telefonie op te vangen. Daarmee ontstaat een eigen wifi-netwerk aan boord. Met de Sputnik24 4G LTE antenne is de zee-ontvangst van internet mogelijk. 4G is uiteraard het mobiele datasignaal, LTE staat voor long time evolution: de kwaliteit van de verbinding wordt gedurende de connectie steeds verbeterd. www.sailsatellite.com 44 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Snelle bootherkenning via app Leverancier Digital Yacht van bootelektronica ontwikkelde twee nieuwe modellen AIS (automatic identification system) transponders en een app voor smartphone of tablet die de gegevens van de AIS integreert in waterkaarten op het scherm. De modellen AIT5000 en AIT2500 onderscheiden zich doordat de frequentie waarmee ze gegevens uitzenden en ontvangen, automatisch aanpast aan de snelheid van de boot. Op hoge snelheid wisselt de transponder elke vijf seconden informatie uit met de omgeving. Gaat het gas er wat af, dan wordt dat elke 15 seconden en op rustig tempo is het uitwisselen van gegevens over type, naam, afmeting, koers en snelheid van de omringende boten iedere 30 seconden wel genoeg. De AIT5000 heeft een ingebouwde splitter voor de marifoonantenne en zendt een wifi signaal uit zodat de AIS-gegevens op tablet of telefoon kunnen worden afgelezen. De AIT2500 heeft die splitter en wifi niet, maar integreert wel goed met de andere boordinstrumenten, zodat boten in de buurt herkenbaar op het scherm van de plotter worden geprojecteerd. www.digitalyacht.co.uk Elektrisch laagvliegen Een 150 pk sterke buitenboordmotor stuwt ribs en speedboten tot snelheden waarbij de boot over het watert scheert en maar met een heel klein oppervlak nog het water raakt. Zo’n krachtbron lanceert Evoy dit jaar als elektrische buitenboordmotor. In samenwerking met een accupakket dat qua voltage en amperage geschikt is voor het leveren van grote vermogens, bereikt de elektrische buitenboordmotor een actieradius die in de buurt komt van de vaarduur van een boot met brandstoftank. De innovatieve Noorse onderneming is opgericht om elektrische aandrijvingen te maken voor snelvarende, planerende jachten en werkboten. De techniek van de elektromotor is altijd al superieur geweest aan de verbrandingsmotor, redeneren de Noren, maar fossiele brandstof als energiedrager bood lange tijd meer actieradius dan batterijen. De batterijtechniek is de afgelopen jaren fors verbeterd. De buitenboordmotoren worden ontwikkeld in samenwerking met de bouwer van werkboten Hurtigruten en distributeur van nautische materialen Frydenbø Milpro. Evoy zoekt nog distributeurs in Nederland. https://evoy.no HISWA MAGAZINE 2 45

NIEUWSINNOVATIE Mobiele kluis Gemaakt van ABS-kunststof, met een staalkabel eraan vast en keus uit een sleutel of een cijferslot biedt de Safego een veilige plek om waardevolle spullen op te bergen, beschermd tegen diefstal. Portemonees en telefoons kunnen rustig achterblijven bij een zwempartij: de staalkabel aan de Safego kan worden bevestigd aan de romp van de boot, het stuur van een camper of aan het frame van een caravan. Het minikluisje is waterdicht en schokbestendig. Met de telefoon in de kluis, kan een koptelefoon worden ingeplugd om toch naar muziek te kunnen luisteren. Het kluisje is in twee maten beschikbaar: 18 of 7,5 centimeter breed. De staalkabel is 45 centimeter. www.travelwithsafego.com Jetski dok Drijvende poly-ethyleen parkeerplekken voor waterscooters en jetski’s van Hydrohoist bieden een makkelijke manier om een PWC (personal water craft) aan te leggen bij een steiger of een strand, of veilig aan te meren naast een jacht. De Amerikaanse fabrikant heeft het nieuwe model HP Epic verbeterd met extra brede loopranden aan weerszijden. In de gietmal van het poly-ethyleen is een antislip laag in die loopvlakken verwerkt. Aan de kant waar de jetski’s komen aanvaren is een luchtkussen om de botsing met de boeg op de vangen. De wieltjes in de uitsparing waar de rompen van waterscooters en jetski’s in passen, zijn makkelijk te verplaatsen zodat het geheel altijd goed passend is maken voor verschillende modellen. De drijvende jetskidokken zijn koppelbaar. www.boatlift.com 46 Plexiglas onderzeeër Nemo is een tweezits onderzeeër die tot 100 meter diep kan duiken en acht uur lang onderweg kan zijn. Het onderwaterverkenningsvaartuigje is bedoeld als avontuurlijk bijbootje bij een superjacht. Aan boord van zelfs die grote jachten is opslagruimte beperkt en dat was reden voor de onderzeebootontwikkelaars uit Breda om een compact model te ontwerpen. Het nieuwe onderwaterbootje is maar 2,8 meter lang, 2,3 meter breed en 1,5 meter hoog. Het kan op dezelfde plek opgeborgen worden als twee jetski’s. Met de kleine afmetingen en het bescheiden gewicht – voor een onderzeeër – van 2500 kg, kan Nemo zelfs achter een auto worden vervoerd. Dankzij een plexiglas koepel rond de zitplaatsen is het uitzicht naar alle kanten fenomenaal. www.nemo-submarine.com HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Zeelander schroeft productie op Zeelander Yachts gaat de werf uitbreiden om meer jachten te kunnen bouwen. De vraag naar de motorjachten is met name in de Verenigde Staten groter dan de capaciteit van de werf. De jachtwerf in Groot Ammers opende vorig jaar een kantoor in Fort Lauderdale, (Florida) en presenteerde het nieuwe model: de 22 meter lange Z72. In de eerste drie maanden van dit jaar groeide de verkoop met 30 procent ten opzichte van 2019. Temidden van de hortende economie door pandemiemaatregelen floreert Zeelander. De werf kondigt nieuwe modellen aan naast de Z72, Z55 en Z44. www.zeelander.com Yanmar gaat boten bouwen Het Nederlandse Yanmar Marine International, dochteronderneming van de Japanse motorenfabrikant Yanmar, richtte een Aziatische distributiemaatschappij op: Yanmar Marine International Asia (YMIA). Het nieuwe bedrijf wil naast motoren en onderdelen ook complete boten gaan bouwen. Blauwe Vlaggen toegekend Vijf Nederlandse jachthavens mogen vanaf dit jaar voor het eerst de Blauwe Vlag laten wapperen, als teken dat ze door de keurmeesters van de wereldwijde organisatie zijn beoordeeld als schoon en duurzaam. Het gaat om Jachthaven Havenkwartie Blauwestad in Groningen, de haven van de WSV Lelystad, de Haarlemsche Jachtclub, Jachthaven van Dusseldorp in Loosdrecht en Jachthaven De Batterij in Willemstad. In totaal zijn er 182 jachthavens en stranden die aan de duurzaamheids- en schoonheidseisen voldoen en die dus in 2020 een Blauwe Vlag mogen hijsen. Van de jachthavens zijn er 25 die ook aan de aanvullende eisen voldoen voor de Groene Wimpel: niet alleen zijn ze schoon en duurzaam maar er is ook sprake van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Jachthaven Katwijk is dit jaar voor het eerst met de Groene Wimpel bekroond. www.blauwevlag.nl De havenmeesters van Lelystad Haven Medio 2019 presenteerde het bedrijf al de Express Cruiser X47 en X39. Als sponsor van de America’s Cup bewerkstelligde de fabrikant dat de snelvarende jachten de officiële VIP-cruiser van dat zeilevenement wordt. In de eigen jachten wil de motorenfabrikant meer kunnen experimenteren met nieuwe aandrijftechnieken. De jachten zijn te koop, maar YMIA wil ook deelgebruik gaan aanbieden. Vooralsnog richt de botenbouwdivisie zich op de Aziatische markt, met name op Japan, waar de watersport een opkomende vrijetijdsbestedijg is. Via het zelf bouwen van jachten en aanbieden van gebruikscontracten wil Yanmar dichterbij de eindgebruiker komen te staan en zo zicht krijgen op de gebruikservaring van hun producten. Naast motoren en boten gaat YMIA nog meer nautische benodigdheden en onderdelen maken zoals stuurinrichtingen, zelfsturende technieken voor het automatisch aanmeren van jachten en meer geavanceerde elektronica. www.yanmarmarine.com HISWA MAGAZINE 2 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Makelaarsketen opent kantoor in België Jachthaven van Nieuwpoort Drijf-in barbecue De boot ‘De Vooruitgang’ uit Akkrum biedt barbecue-arrangementen aan voor passerende watersporters op hun boten. De boot, die onder normale omstadigheden wordt gebruikt als los-van-de-wal vergaderlocatie, kon vanwege de pandemiemaatregelen de afgelopen maanden geen groepen ontvangen. Daarom worden nu vanaf het water barbecue-arrangementen aangeboden. Wie langszij aanmeert, krijgt eerst via een hengel een menukaart aangeboden. Als de keuze is gemaakt, kan worden betaald met een betaalverzoek via de telefoon of met contant geld in een klompje aan de hengel. Chefs van cateringbedrijf De Heer van Zuylen bereiden het gekozen gerecht op hun braadroosters, het eten wordt daarna in het gangboord van het schip gezet. De eters kunnen hun bestelling zelf van het gangboord pakken. Zo komen de opvarenden van beide boten nooit dichter dan anderhalve meter bij elkaar. www.vofdevoortuitgang.nl De Valk Yacht Brokers voegde activiteiten in België aan haar Europese netwerk toe. Makelaar Jochem Heijermans (telefoon 0032 58 680 218) bemiddelt tussen koper en verkoper van jachten die gewoon op hun ligplek blijven in Antwerpen, Blankenberge, Nieuwpoort of om het even welke jachthaven in België. Een kantoor met eigen verkoopsteiger is er (nog) niet; de makelaardij is via website en telefoon bereikbaar. De Valk Yachtbrokers heeft nu 19 vestigingen. www.devalk.nl/nl/kantoren/belgium Garantie en serviceinterval verlengd Om de maanden van stilstand te compenseren verlengde Mercury Marine, leverancier van inboord- en buitenboordmotoren, de garantieperiode van alle producten. Alle fabrieksgaranties en verlengde garanties die verlopen tussen 1 april 2020 en 30 juni 2020, worden met 90 dagen verlengd. Voor viertakt buitenboordmotoren die tussen 1 april en 30 juni een (voor de garantie verplichte) onderhoudsbeurt nodig hebben, verlengt Mercury de mogelijkheid om die uit te laten voeren met 90 dagen. www.mercurymarine.com 48 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Scheepsbouwconcern opent jachtbouwtak De Damen Group, het moederbedrijf van 23 scheepswerven in Nederland en nog 34 werven over de hele wereld, van Polen tot Australië, richtte een jachtbouwdivisie op. Al jarenlang worden op de werf in Vlissingen naast marinevaartuigen ook superjachten van het merk Amels gebouwd. De laatste jaren groeide de activiteit in de jachtbouw, met de introductie van de Axebow (bijlboeg) Yacht Support Vessels. Deze forse jachten varen als ondersteuningsboot mee met nog grotere en luxere jachten, om de bijboten, waterspeeltjes, surfplanken, barbecuesets en voorraden mee te nemen. Door de toenemende hoeveelheid projecten kunnen niet alle jachten van de superjachtbouwdivisie op de Amelswerf worden gebouwd. Binnen het Damen-concern zijn andere werven die de rompen bouwen of waar de service aan de jachten wordt aangeboden. Die werven zijn nu een intensievere samenwerking 100.000ste Torqueedo in eco-zeiljacht Het houten zeiljacht Spirit 111 is vlak voor de tewaterlating voorzien van een Torqueedo Deep Blue 100i motor. Het systeem met 160 kilowattuur accucapaciteit kan het 34 meter lange zeiljacht 40 mijl voortstuwen met een snelheid van acht knopen. Het duurzaam geproduceerde en uitstootvrij opererende jacht is een van de grootste jachten ooit met elektrische aandrijving. Het Britse Spirit Yachts profileert zich nadrukkelijk als bouwer van ecologisch verantwoorde jachten. De koper van het vlaggenschip van de werf, een superjacht van 111 voet lengte, wilde een volledig CO2-neutraal jacht. Als de batterijen met duurzaam opgewekte elektriciteit worden geladen, is dat gelukt. Voor Torqueedo, elektromotorenfabrikant uit Duitsland, markeert de Spirit 111 de mijlpaal van de honderdduizendste geleverde elektrische bootaandrijving. Elektrische voortstuwing neemt inmiddels een aanzienlijk marktaandeel in en groeit. www.spirityachts.com aangegaan binnen de jachtbouwdivisie van het scheepsbouwconcern. Het betreft de hoofdvestiging met werf in Vlissingen en de onderhouds- en reparatiewerf in Vlissingen-Oost, de cascobouwwerven in Galati, Roemenië en Gdynia, Polen plus de service en onderhoudswerf in Antalya, Turkije. www.damen.com Vaan Yachts in de prijzen De nieuwe Nederlandse bouwer van aluminium kajuitcatamarans Vaan Yachts heeft de Design Award gewonnen in de categorie jachtbouw in de A’Design Awards. De internationale ontwerpersprijs is voortgekomen uit de Politecnico di Milano, de technische universiteit in Italië. Vaan Yachts, die een snel zeilende kajuitcatamaran bouwt uit hergebruikt aluminium en zo de jachtbouw tegelijkertijd duurzamer en luxer maakt, won een van de zeven prijzen tussen alle andere inzendingen uit de watersport. www.vaanyachts.nl HISWA MAGAZINE 2 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Half miljoen voor Sea Rangers Elektrische provinciale inspectieschepen De provincies Groningen en Friesland nemen elektrisch aangedreven inspectieschepen in gebruik. In maart werd in Groningen de PW18 gedoopt. Dit eerste elektrische werkschip werd gebouwd bij scheepswerf Niestern Sander in Delfzijl. Omdat de maritieme regelgeving voor elektrisch aangedreven werkschepen nog in ontwikkeling is, moest het schip uitgebreid worden getest om aan alle eisen van de scheepvaartautoriteiten te voldoen. De provincie Friesland heeft aan scheepswerf Talsma uit Franeker de opdracht gegeven om een zelfde inspectieschip te bouwen. De opdracht omvat ruim 1,6 miljoen euro. De Friese boot krijgt de naam PW10. Het ontwerp voor het elektrische werkschip is van Vripack uit Sneek. Het schip is uitgerust met een groot pakket aan batterijen die twee elektromotoren aandrijven. Het klimaat in de kajuit wordt heel energiezuinig geregeld via een warmtewisselaar, waarmee ook in de winter warmte aan het oppervlaktewater kan worden onttrokken – voldoende om de kajuit te verwarmen. De schepen worden ingezet voor toezicht en handhaving, bij evenementen of het begeleiden van speciaal transport over water. www.scheepswerftalsma.nl 50 De jonge organisatie Sea Rangers Service ontving tijdens het Goed Geld Gala van de Nationale Postcodeloterij 500.000 euro aan innovatiebijdrage. Sea Rangers is een veelomvattend project, waarin jongeren uit havensteden worden opgeleid tot bewakers van natuurgebieden op zee: maritieme boswachters die hun werk op een zeilschip uitvoeren. De stiching bouwt speciale zeilende schepen. Ook deze scheepsbouw is een werkgelegenheidsproject voor jongeren die moeilijk aan werk komen. Tijdens bootcamps worden 12 jongeren per schip geselecteerd om de opleiding tot sea ranger te beginnen. De eerste lichting is al klaargestoomd en actief. Naast toezicht over beschermde natuurgebieden op zee in dienst van overheden, is Sea Rangers Service ook actief voor het stimuleren van duurzame ontwikkeling van kustgebieden – bijvoorbeeld door de aanleg van zeewierparken voor voedselvoorziening. Veteranen van de Koninklijke Marine worden ingezet bij de trainingen. Op het Nederlandse deel van de Noordzee doen de Sea Rangers onderzoek naar plastic vervuiling in opdracht van de rijksdienst NIOZ en ze verzamelen gegevens over het weer voor de meteodiensten. Daarvoor nam Sea Rangers afgelopen november het zeilschip ‘Fantastiko’ in gebruik. Met name voor het verder ontwikkelen van de verbouw van zeeplanten als voedsel, kregen de Sea Rangers hun innovatiebijdrage van de loterij. www.searangers.org SYBass en LYBRA niet naar Monaco Terwijl de organisatoren van de Monaco Yacht Show nog volop werken aan het realiseren van de superjachtenshow van 23 tot 26 september in het kleine mondaine prinsdom, staat het doorgaan van de beurs onder druk omdat deelnemers twijfelen of ze present zullen zijn. Sommige jachtbouwers en toeleveranciers aarzelen over hun deelname omdat de bezoekers wellicht wegblijven of een tweede golf van de coronapandemie kan ontstaan. Twee belangrijke organisaties binnen de sector hebben laten weten in ieder geval niet te komen: de Super Yacht Builders association (SYBass) en de Large Yacht Brokers Association. De organisatoren kondigen een kleine show aan zonder winstoogmerk, als dienstverlening aan de herstellende superjachtensector na de pandemie. www.monacoyachtshow.com HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Personalia Zeilkamp mijdt besmetting Niels Klarenbeek is de nieuwe directeur van de vakbeurs METStrade, jaarlijks in november in de RAI Amsterdam. Hij volgt Irene Dros op. David Graham is de nieuwe CEO van zeilsportfederatie World Sailing. Een groep jongeren tussen 8 en 14 jaar oud genoot in het hemelvaartweekend van een zeilkamp bij Aquavitesse in Bruinisse. Dat gebeurt ieder jaar, maar dit jaar was het hemelvaartkamp misschien wel het eerste zeilkamp van Nederland (of Europa?) in coronatijd. Zeillessen werden gegeven in 1-mans zwaardboten zoals de RS Neo, RS Tera en Optimist. De jongeren overnachtten in de ark van de zeilschool, broers en zussen konden samen in kamers, de andere kinderen sliepen alleen in een kamer. Douches bleven dicht. www.aquavitesse.nl Sloepenbouwer gaat elektrisch Het Nederlands sloepen- en motorjachtenmerk Waterdream biedt voortaan elektrische aandrijving aan op alle open boten. De bouwer van sloepen uit dikwandig gerecycled aluminium stelde een elektrische aandrijving samen waarmee hun 7,40 meter lange sloep 24 uur lang kan varen of een actieradius haalt van 120 kilometer. De Torqueedo Cruise 10.0 in combinatie met een pakket van vier lithium-ion batterijen van 3,5 kWh per stuk zorgt daarvoor. Het merk Waterdream, in 2012 opgericht door Prins Bernhard van Oranje, begon met de bouw van sloepen maar biedt tegenwoordig negen modellen, tot 52 voet (15,50 meter) lengte. www.waterdream.nl Greenline verkoopt modellenlijn aan Bavaria De Sloveense jachtbouwer Greenline, bekend van de hybride motorjachten, ontwikkelde naast de waterverplaatsende jachten ook snelvarende rompen die worden voortgestuwd door buitenboordmotoren. De serie jachten onder de naam NEO werd tot maart gebouwd bij Greenline, maar wordt vanaf september dit jaar gebouwd door Bavaria. Vanwege het energiezuinige imago van Greenline zijn de jachten bedoeld voor de nieuwe generatie sterke elektrische buitenboordmotoren, maar uiteraard ook geschikt voor benzinemotoren. Greenline presenteerde in eerste instantie een 36 voet (11 meter) lange boot, met een zwemplateau dat om de buitenboordmotoren heen loopt voor extra veiligheid en comfort bij het zwemmen. Dit model is geschikt voor drie motoren van 300 pk. Zo kan de polyester speedboot 42 knopen snelheid halen. Greenline biedt nadrukkelijk de optie aan om twee Torqueedo’s van 30 kW te gebruiken voor de voortstuwing. Daarmee kan de boot 16 knopen varen en dat over een afstand van 20 mijl volhouden. Dan moet er weer geladen worden. De verkoop aan Bavaria omvat de exclusieve rechten voor de bouw van alle zeven modellen die zijn ontworpen in de NEO-serie, van 9,99 meter lang tot 20,80 meter, inclusief de mallen. www.greenlineyachts.com HISWA MAGAZINE 2 51

52 HISWA MAGAZINE 2 Beursnieuws Nieuws van de twee HISWA-beurzen Zowel de HISWA Amsterdam Boat Show als de HISWA te water zijn dit jaar de dupe van de coronacrisis. De beurs in de RAI werd vroegtijdig afgebroken en de beurs in Lelystad gaat niet door. Onlangs kwam daar bovenop het nieuws dat de HISWA Amsterdam Boat Show na 65 jaar ophoudt te bestaan. Donderdag 12 maart volgde RAI Amsterdam per direct de instructie van de Nederlandse overheid op om verdere verspreiding van het coronavirus (COVID19) te voorkomen. Volgens het RIVM werd het risico op besmetting te groot om nog langer verantwoord grote evenementen te laten plaatsvinden. Dit betekent dat de HISWA Amsterdam Boat Show, die een dag ervoor, op woensdag 11 maart werd geopend, voortijdig de deuren sloot. Het evenement zou tot zondag 15 maart plaatsvinden. HISWA Amsterdam Boat Show met pensioen Later werd bekend dat RAI Amsterdam besloot helemaal te stoppen met het organiseren van de HISWA Amsterdam Boat Show. Na 65 jaar gaat de beurs met pensioen. Al langer vraagt de watersportbranche om één sterk watersportevenement. De watersportwereld is de afgelopen jaren sterk veranderd. Zo is het bootbezit afgenomen, een trend waarvan verwacht wordt dat deze verder doorzet. Bijna 50% van de exposanten neemt deel aan zowel de HISWA Amsterdam Boat Show in RAI Amsterdam als de HISWA te water in Lelystad. Vele exposanten geven aan dit als een te grote marketinginvestering te ervaren. HISWA MAGAZINE 2 53 Daarnaast was er de afgelopen jaren een dalende trend van het aantal bezoekers. Met het beëindigen van de HISWA Amsterdam Boat Show wordt ruimte geboden aan de HISWA te water. Vereniging HISWA-RECRON is merkeigenaar van de beurzen en steunt de beslissing in het belang van de watersportbranche.

HISWA te water afgelast De HISWA te water, die dit jaar van 2 tot en met 6 september in Bataviahaven Lelystad zou plaatsvinden, gaat definitief niet door. Massale evenementen met een landelijke uitstraling mogen pas weer worden gehouden als er een vaccin is. Ondanks het feit dat de beursorganisatie een coronaprotocol gereed had, moest toch besloten worden om de beurs in 2020 te annuleren. Beursmanager Arjen Rahusen, beursmanager: “Als beursmanager had ik natuurlijk graag een HISWA te water gehouden maar gezien de huidige omstandigheden is dat niet realistisch. We bereiden ons nu voor op de editie van 2021 die van 1 tot en met 5 september plaatsvindt in Bataviahaven Lelystad. Virtuele beurs: goed idee? HISWA-RECRON wil toetsen of het idee om alle eigen bootshows/huisshows te clusteren in één maand, zodat er een virtuele consumentenbeurs van 31 dagen ontstaat. Die virtuele beurs krijgt een prominente plek op hiswa.nl. Op die manier wordt belangstellenden toch een platform geboden waar ze verschillende bootmerken, accessoires en andere watersportzaken vinden. En waar ze zich goed kunnen oriënteren en boten, producten en bedrijven met elkaar kunnen vergelijken. Op www.hiswarecron.nl/actueel staat een mini-enquete hierover. Alle leden kunnen de enquete invullen. 54 HISWA MAGAZINE 2 Plaats boten gratis op hiswa.nl HISWA-RECRON-leden hebben het exclusieve recht om al hun boten gratis op www.hiswa.nl te zetten. Door het wegvallen van de HISWA-beurzen biedt de site een prachtig alternatief. De website www.hiswa.nl is helemaal gericht op de consument. Zo staan er inmiddels ruim 2.500 gebruikte en 500 nieuwe boten online en wordt de website via Google zeer goed gevonden. Op de bekende zoektermen ‘gebruikte boot’, ‘tweedehands boot’ en ‘nieuwe boot’ staat de site boven in de zoekresultaten. Leden kunnen zelf hun gebruikte en nieuwe boten invoeren. Zij gaan daarvoor naar hun eigen pagina in www.mijnhiswarecron.nl. Leden die gebruik maken van een derde partij moeten vragen naar de zogenaamde XML-code. De afdeling communicatie plaatst dan vervolgens het botenaanbod op hiswa.nl. COLUMN Niet naast de pot pissen Nog maar net directeur van HISWARECRON en meteen omgedoopt tot ‘Mister Sanitair’. Het sluiten van toiletten bij campings staat inmiddels symbool voor de vele coronadossiers die HISWA-RECRON oppakte na 12 maart. Er worden natuurlijk veel grapjes over gemaakt zoals ‘dat een hoopvolle boodschap voor de sector volgt’. De gemeenschappelijke sanitaire gebouwen in havens en op campings zijn gelukkig eerder open gegaan dan de beoogde datum van 1 juli. Mede dankzij de inzet van het team maar ook door acties van veel leden en bestuursleden in de regio. De schade als gevolg van de coronacrisis is groot in de sector. Ongeveer 7.500 watersport- en HISWA MAGAZINE 2 recreatiebedrijven hebben naar schatting 1,3 miljard schade tot en met juni. En de voorspelling voor heel 2020 is ruim boven de 2 miljard. Daarvan raakt ongeveer 45% de watersportsector: zeilscholen, havens en jachtverhuurders en de chartervloot. Maar er is ook sprake van terugval van leads voor jachtbouw en daardoor nadelige effecten op de toelevering. Dat geldt niet direct in het sloepen- en tendersegment maar wel in het segment zeil- en motorjachten. Door het ontbreken van beurzen en internationale contacten, de daling van werkgelegenheid, de verhoging van de belastingdruk en de aandelenkoersen en daarmee daling van het consumentenvertrouwen wals gevolg van corona. Juist nu is het zaak de handen ineen te slaan om te werken aan behoud van goed personeel, exportpromotie en zichtbaarheid van producten en diensten naar de consumentenmarkt. HISWARECRON en het merk HISWA staan alle aangesloten ondernemers ten dienst om samen goed de volgende fase in te gaan. Om zo de boot niet te missen of naast de pot te pissen. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON 55

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Inter Boat Marinas importeur van Connect-A-Dock Inter Boat Marinas (Top Supplier) is sinds dit seizoen de importeur van het systeem Connect-A-Dock voor alle Europese landen. Dit systeem biedt uitkomst als er haast geboden is bij een permanente oplossing voor jachthavensteigers. Met dit kunststof modulaire steigersysteem kan eindeloos gecombineerd worden, het is uit voorraad leverbaar en eenvoudig zelf te monteren. Connect-A-Dock is uitermate geschikt voor de zwem-, roei- en kanosport, waarvoor een speciaal laag vrijboord beschikbaar is. Daarnaast biedt het ook veel mogelijkheden voor drijvende (privé) steigers of in de recreatie, bijvoorbeeld als zwemplatform. www.interboatmarinas.nl Collectieve inkoop van energie nu voor alle HISWA-RECRON-leden De succesvolle collectieve inkoop van energie via HISWA Energie is na de fusie met RECRON ook toegankelijk voor alle HISWARECRON-leden. Deelnemers aan het collectief kunnen niet alleen duizenden euro’s per jaar besparen op hun energiekosten, ook wordt hen de zorg van overstappen en contracten uit handen genomen. Ondernemers kunnen zich zo concentreren op hun bedrijf. HISWA Energie ging in maart 2015 van start voor HISWA-leden en inmiddels zijn ruim 100 bedrijven uit de recreatie- en watersportsector aangesloten. Gemiddeld besparen bedrijven zo’n 37 procent op hun energie-inkoop. Samen hebben zij in vijf jaar honderdduizenden euro’s bespaard op de inkoop van energie. Gespecialiseerd adviesbureau EnergyProof (Top Supplier) begeleidt het inkoopcollectief. Deelnemers aan HISWARECRON Energie kunnen ook gebruik maken van diensten van EnergyProof zoals energiescan, factuurcontrole, netbeheeranalyse of ondersteuning bij geschillen met een leverancier, netbeheerder of meetbedrijf. Bedrijven met een doorlopend energiecontract kunnen zich ook aanmelden voor het collectief. EnergyProof zorgt er dan voor dat het contract aan het einde van de looptijd naadloos overgaat in de overeenkomst van HISWARECRON Energie. www.hiswarecronenergie.nl 56 HISWA MAGAZINE 2 Kleine stijging bezettingsgraad jachthavens HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Muller Makelaardij (Top Supplier) merkt dat er sinds 2015 een lichte stijging in de bezettingsgraad van jachthavens is te zien. Dit blijkt uit een onderzoek dat het bedrijf periodiek houdt. 113 jachthavenexploitanten participeerden in het onderzoek naar jachthavens. Zowel externe als interne invloeden op de markt werden onderzocht. Er is een kleine stijging te zien van 2,26% in de bezettingsgraad van de jachthavens: in 2015 was dit 87,86%, in 2019 bedroeg de bezettingsgraad 90,12%. In het onderzoek zijn ook de voorzieningen op jachthavens onder de loep genomen. Zo werd eerder onderzoek, waarin de behoeftes van ligplaatshouders onderzocht zijn, vergeleken met de aanwezige voorzieningen op een jachthaven. Daaruit bleek onder andere dat ligplaatshouders behoefte hebben aan een supermarkt bij de jachthaven, terwijl er nagenoeg geen jachthavens zijn met een eigen supermarkt. Op deze manier wordt duidelijk waar mogelijke kansen liggen voor jachthavenexploitanten. Het onderzoek bevindt zich momenteel in de laatste fase en is binnenkort afgerond. De resultaten van het onderzoek komen op de website van Muller Makelaardij. www.mullermakelaardij.nl Start project ‘Gezond & Fit’ De coronacrisis zorgt ervoor dat er op het gebied van duurzame inzetbaarheid veel nieuwe issues op ondernemers afkomen. Om ze hierbij te helpen, start Endurance (Top Supplier) het project ‘Gezond & Fit’. Dit project is bedoeld voor kleinere bedrijven HISWA MAGAZINE 2 (< 25 medewerkers) die de HISWA-cao volgen en gemotiveerd zijn om actief deel te nemen zijn de toelatingseisen. De kosten worden vergoed door het Sociaal Fonds HISWA. Deelname staat vanaf medio juni 2020 open. www.endurance.nl 57

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Mediation in het ‘nieuwe normaal’ In de huidige coronatijd is het zoeken naar toekomstbestendige oplossingen voor conflicten mogelijk nog groter dan eerst. Het ‘nieuwe normaal’ vraagt van ons een andere manier van met elkaar omgaan en zaken zoen. Het is zoeken naar de juiste weg en voorkomen dat een ‘kort lontje’ aanleiding is voor een vernietigende verstoring van de zakelijke relatie. U kunt ervoor kiezen om naar de rechtbank te stappen om daar uw conflict uit te vechten. Dat kan heel zinvol zijn. De rechter kijkt naar het verleden, bepaalt wie er gelijk heeft en baseert daarop zijn bindende uitspraak. Maar, zelfs als die uitspraak in uw voordeel uitpakt, dan is daarmee uw probleem mogelijk nog niet direct opgelost en/of is uw zakelijke relatie verbroken. Mediation is in veel gevallen een betere optie. De keuze voor mediation is zinvol als u: • zelf actief invloed wilt uitoefenen op de oplossing • de zakelijke of persoonlijke relatie wilt behouden of verbeteren • een vertrouwelijke behandeling op prijs stelt • snel, informeel en kostenefficiënt wilt werken • verdere escalatie wilt voorkomen • het liefst een win-win resultaat ziet Meijer Mediation (Top Supplier) heeft meer dan 20 jaar ervaring als mediator en adviseert ondernemers graag. www.meijermediation.nl Gids ‘Veilig werken’ beschikbaar Medewerkers gezond, veilig en met plezier aan het werk houden, dat bevordert de productiviteit en prestaties en vermindert verzuim. De beknopte, praktische gids van ArboNed (Top Supplier) helpt daarbij. Download de gratis gids op www.arboned.nl/veilig-bedrijf. www.arboned.nl. 58 HISWA MAGAZINE 2 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Nieuw: risicocheck Een mogelijke besmetting met het coronavirus vormt op de werkvloer een arbeidsrisico. Werkgevers moeten hun medewerkers hiertegen beschermen. Zorgen voor de veiligheid, gezondheid en welzijn van personeel is op dit moment een grote uitdaging voor veel organisaties. Om organisaties hierbij te ondersteunen introduceert Perspectief (Top Supplier) de risicocheck. Met deze check kunt u bijdragen aan een gezonde en veilige werkomgeving. Hoe ziet de risicocheck eruit? • Gesprekken met leidinggevenden en medewerkers • Beoordeling van de werkplekken • Observatie van de werkzaamheden • Beoordelen van protocollen U ontvangt een plan van aanpak door de kerndeskundige. Daarin staat precies welke extra maatregelen u moet nemen, zodat u voldoende actie onderneemt tot een veilige en gezonde werkomgeving. Dit plan van aanpak kunt u toevoegen aan uw Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E), zodat uw RI&E ook weer volledig en actueel is. Dit is verplicht vanuit de Arbowet. www.perspectief.eu. Taxatie-advies in coronatijd De recreatiebranche is hard getroffen door de coronacrisis en de maatregelen die door de overheid zijn opgelegd. De 1,5 meter samenleving vergt veel aanpassingsvermogen van ondernemers en heeft veel invloed op bezettingsgraden en bestedingspatronen in de toeristisch-recreatieve sector. Ondernemers moeten bijvoorbeeld extra investeringen in de horeca of sanitaire voorzieningen doorvoeren. Dat zijn investeringen waar wellicht een aanvullend krediet voor nodig is. Bij extra leningen is het niet ongebruikelijk dat banken nieuwe taxatierapporten vragen of aanvullingen op bestaande rapporten als dit mogelijk is. Hierdoor kan een ondernemer in een spagaat terecht komen. Van de Loosdrecht (Top Supplier) wil ondernemers hierbij graag adviseren. Het taxatiehonorarium mag worden uitgesteld naar volgend jaar. Thijs Lunenburg, Register-Taxateur bij Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars: “Zie het als een voucher vanaf onze zijde om te zorgen dat ondernemers door kunnen ondernemen.” www.vandeloosdrecht.nl HISWA MAGAZINE 2 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Een fiets voor (bijna) niets Ondernemers willen het beste voor hun medewerkers: aantrekkelijk werk, goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld door het aanbieden van werknemersvoordelen. In de watersport- en recreatiesector is het lastig om voldoende gekwalificeerde medewerkers te houden en te vinden. Het verleiden van nieuwe medewerkers blijft een uitdaging. Het project “Een fiets voor (bijna) niets!” is een mooi werknemersvoordeel van AON (Kennispartner) en HISWA-RECRON. Fietsvoordeelshop is partner van AON en ondersteunt bij de uitvoering van dit project. Dit bedrijf staat garant voor kwaliteit tegen de scherpste tarieven in Nederland. Het gaat om het faciliteren van medewerkers bij het voordelig kopen van fietsen, e-bikes of speedbikes. Zakelijk of privé leasen is ook mogelijk. Alle fietsen worden 100% rijklaar bezorgd met een eigen bezorgdienst. www.aon.nl Waterplanten: van overlast naar verlichting De overmatige groei van waterplanten zorgt voor een flinke overlast voor de watersport. Zodanig dat varen en zwemmen in bijvoorbeeld het Markermeer en het IJmeer nagenoeg onmogelijk worden. Een oplossing is onderwater maaien, maar dat is vrij kostbaar en arbeidsintensief. Echter, de gemaaide waterplanten blijken iets heel moois op te leveren. Ze vormen namelijk een uitstekende grondstof voor de fabricage van allerlei producten zoals sfeervolle verlichtingsarmaturen. Deze bijzondere ontdekking komt op het conto van Seijsener Techniek (Kennispartner). Dit bedrijf staat bekend om zijn innovatieve producten. Afgelopen jaar introduceerden zij een bagagewagen waarin ook waterplanten verwerkt zijn. www.seijsener.nl 60 HISWA MAGAZINE 2 Twee vliegen in één klap Vanwege het milieu én bosbehoud kiezen voor hardhout, hoe zit dat? Het lijkt een tegenstelling, maar juist door tropisch hardhout niet uit de weg te gaan kunt u gebieden als het Amazonewoud beschermen. Met een steiger met 15 m3 bijvoorbeeld 30 jaar lang zo’n 30.000 m2 bos. Dit doet u door het (economisch) te waarderen als bosbouwers aandacht besteden aan natuur, milieu, medewerkers en lokale bevolking. FSC® gecertificeerde concessies worden extensief beheerd. Een kapvak wordt na de oogst (van 3-5 bomen/hectare) bijvoorbeeld 25-30 jaar met rust gelaten. Met het voorschrijven en toepassen van gecertificeerd hout groeit er terwijl uw project gerealiseerd wordt allang weer een andere boom. Dat hout, zelfs hardhout, een relatief lage ecologische voetafdruk heeft vergeleken met andere materialen is een mooie bijkomstigheid. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op onze website of doe mee met één van onze online bijeenkomsten. www.vandenberghardhout.com hout beschermt u

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 4, november 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Innovatie Varen met een RIB op waterstof TechTalk: elektrotechniek Online dating op digitale METS

Vaar met Thnautic -Compass Carbon aardige toiletten met stille t stille maar krachtige erator pomp T - Haa erato o ardi e ma or p Vesper Cortex V1VHF Radio-SOTDMA SMART AIS Winnaar Product van het Jaar 2020 HISWA Amsterdam Boat Show Exclusief leverbaar via Technautic E info@technautic.nl T +31 (0) 75 6474545 WWW.TECHNAUTIC.NL ©MICHAEL HELD/UN UNSPLASH VOORWOORD Voorwoord Innoveren Elk jaar wil ik iets doen dat buiten mijn comfortzone ligt. Iets nieuws proberen, jezelf innoveren. Een sport proberen, een bepaald (goed) doel stellen of een nieuwe activiteit ondernemen. Soms met eenmalig, soms met blijvend resultaat. Zo ben ik in de loop der jaren vaste collectant voor het KWF en fanatiek deelnemer aan HITT-trainingen geworden, was ik in het verleden onder andere leider bij het hockeyteam van mijn ene puberdochter, bezocht ik met mijn andere, kunstzinnige dochter alle modern art musea in Nederland, ontdekte ik als hobbykok de technieken van het eten roken, skiede ik alle zwarte afdalingen in het skigebied en eindredigeerde ik een kinderboek. Dit jaar stonden twee dingen op ‘het lijstje’. Eén: niet de geijkte 10 km, maar de halve marathon lopen in Amsterdam. Helaas ging dit jaar dit evenement vanwege de coronacrisis niet door. Op twee: het volgen van een niet-voor de hand liggende training. Dat werd NLP. Dat staat voor Neuro Linguïstisch Programmeren en is een methode om inzicht te krijgen in je drijfveren en motivaties. Superinteressant om erachter te komen hoe ik mezelf kan innoveren hierin. In dit nummer is innoveren ook een rode draad. Dat komt vooral tot uiting in het artikel over een aantal studenten aan de TU Delft die onderzochten of een RIB op waterstof kan varen. Dit artikel met grote wetenschappelijke waarde leest u op pagina 24. Ook de METSTRADE Show innoveert: dit jaar geen fysieke beurs maar een online evenement. Op pagina 20 leest u hoe METS Connect eruit komt te zien en hoe u in deze tijd virtueel kunt netwerken. In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over elektrotechniek. Alle elementen die stroom vragen aan boord of die stroom leveren aan het elektranet, worden tegenwoordig in slimme Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. CAN-busnetwerken gekoppeld. Dat biedt de kans om alle energie uit accu’s en andere bronnen op een andere, superefficiënte manier in te zetten. Op pagina 32 leest u hoe WhisperPower dat aanpakt. Innoveren doet iedereen zo blijkt wel uit deze editie. Maar het hoeft niet groots en radicaal te zijn. Uit je comfortzone stappen gaat meer om moedig zijn om een nieuwe stap te zetten. Om te groeien. Zakelijk of privé. Hoe ziet uw lijstje eruit voor 2021? P.S. Dit is het laatste nummer van HISWA Magazine in 2020. Ik wens u alvast fijne feestdagen en een goed of beter 2021! Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Michaël Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Moonen Yachts HISWA MAGAZINE 4 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen ‘Online dating’ op digitale METS De Marine Equipment Trade Show in de RAI Amsterdam gaat dit jaar vanwege de coronacrisis niet door. In plaats daarvan is er METS Connect, een digitaal evenement op 10 december. Varen met een RIB op waterstof Studenten van de TU Delft deden een onderzoek naar het emissieloos maken van RIB’s. De uitkomsten zijn veelbelovend. Omarmen van nieuwe watersporters Afgelopen zomer wilde iedereen het water op. De campagne Welkom op het water droeg daar aan bij. Tech Talk: Integratie leidt tot efficiëntie Deze rubriek gaat dit keer over elektrotechniek aan boord. Vakbeurs Watersport In maart 2021 ziet deze nieuwe beurs in toeleveranciersland het levenslicht. Een beurs waar het product centraal staat. Het Portret Dit keer: Alex Omtzigt 40 36 32 28 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Op stap met … Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 31 35 42 46 52 59 62 HISWA MAGAZINE 4 5

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. NOVEMBER JANUARI Algemene Ledenvergadering HISWA-RECRON 26 november Webinar www.hiswarecron.nl/alv DECEMBER Geen bijeenkomsten gepland Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE 4 Recreatie Vakbeurs 20, 21 en 22 januari Evenementenhal Hardenberg www.recreatie-vakbeurs.nl Boot Düsseldorf 23 tot en met 31 januari Messe Düsseldorf www.boot.de Op stapel POINTER 22 Het nieuwste model van Jachtwerf Heeg is de Pointer 22 Lounge. Ontworpen als moderne allround zeilboot. De ruime kuip biedt comfort door de twee extra lange banken langszij inclusief rolkussens. Alle lijnen en schoten zijn onder handbereik waardoor de Pointer 22 met weinig bemanning kan worden gezeild. Door de volledig ophaalbare zwenkkiel is de Pointer 22 zeer goed trailerbaar. De mast is eenvoudig te strijken. Het moderne onderwaterschip met ophaalbare kiel en dubbele roeren maakt de zeilboot geschikt voor zowel het binnenwater als voor de kustwateren. www.jachtwerfheeg.nl www.pointeryachts.com Lengte Breedte Diepgang Doorvaarhoogte Gewicht 6,50m 2,20 m 0,30-1,10 m 8,80m 750 kg HISWA MAGAZINE 4 7

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe leden Lindenbeek Watersport Lindenbeek Watersport is gelegen op een steenworp afstand van het Sneekermeer. Recreanten en watersporters kunnen er terecht voor zeilbootverhuur of een groepsaccommodatie met collega’s, familie of vrienden. Lindenbeek Watersport heeft daarnaast de beschikking over een ruime vloot polyvalken. www.lindenbeekwatersport.nl Wiegmans Boten & Motoren Naast een jachtwerf heeft Wiegmans nu ook: Wiegmans Boten & Motoren. Dit bedrijf is gespecialiseerd in onderhoud en reparatie aan boten en motoren, het verkopen van occasions, nieuwe boten en motoren van Yamaha en Mercury. www.wiegmans.nl Opnames RTL Welkom op het water verplaatst De opnames voor het televisieprogramma RTL Welkom op het water worden vanwege de coronacrisis verplaatst naar de zomer van 2021. RTL Welkom op het water is een initiatief van HISWA-RECRON en mediabedrijf De Mediabroers en is onderdeel van de campagne 8 Welkom op het water. Het programma wil kijkers inspireren het water op te gaan. Met het verplaatsen van de opnames zijn de afleveringen te zien in het voorjaar van 2022. De opnames die in september zouden plaatsenvinden worden vanwege de coronamaatregelen verplaatst naar de zomer van 2022. Door de extra voorbereidingstijd die de maatregelen met zich mee brengen, is besloten om de plannen uit te stellen. Het komende jaar wordt gebruikt om de inhoud van de afleveringen nog beter af te stemmen op de (toekomstige) watersporters. Alvast inspiratie opdoen? De Mediabroers maken ook het goed bekeken programma RTL Kampeert met presentator Sander Janson en Jessica Mendels. Dit programma was afgelopen voorjaar op RTL 4 te zien en trok 5.5 miljoen kijkers. Watersportbedrijven die willen deelnemen aan RTL Welkom op het water kunnen zich melden bij de Mediabroers: rtlwatersport@outlook.com. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS ‘Geen nieuwe bruggen over ’t IJ’ HISWA-RECRON diende een reactie in op het concept-inrichtingsplan voor het IJ in Amsterdam van de onafhankelijke adviescommissie Oeververbindingen. Deze commissie is vorig jaar ingesteld door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om de gemeente Amsterdam te adviseren waar en hoe de oevers van het IJ en een deel van het Amsterdam-Rijnkanaal het beste voor fietsers en voetgangers verbonden kunnen worden. Het eindadvies genaamd ‘Genereus verbonden’ omvat een concept-inrichtingsplan voor een robuust en toekomstvast waterkruispunt. Naar verwachting zullen Rijk en gemeente dit najaar op basis van het advies bestuurlijk afspraken maken. HISWA-RECRON heeft de voorkeur voor een oplossing zonder bruggen. Ten aanzien van de voorgestelde bruggen in het plan, is aangegeven dat deze op goede overzichtelijke plekken zijn gepland. De breedte van de vaarwateren moet goed gewaarborgd zijn en daarmee in principe de veiligheid. Het aanleggen van extra (wacht)steigers is een goed voornemen. Grote zorg gaat uit naar opstoppingen die kunnen ontstaan tussen de openingen van de bruggen. HISWA-RECRON dringt aan op het vasthouden aan de bedieningsregimes volgens de Blauwe Golf, zoals verwoord in het advies (huidige openingsregime van de Schellingwouderbrug). Hiermee wordt onnodige en extra wachttijd voor recreatievaart voorkomen, worden onnodig lange wachttijden voor wegverkeer voorkomen én wordt de veiligheid gewaarborgd. Ook wijst HISWA-RECRON op het feit dat de gedane tellingen van pleziervaart jaarrond niet zijn meegenomen. Dit geeft een onjuist beeld van de vele malen grotere omvang van de recreatievaart. De reactie van HISWA-RECRON is afgestemd met Waterrecreatie Nederland, BLN Schuttevaer, Watersportverbond en de Toerzeilers. Small Craft Standards Bulletin beschikbaar Het Small Craft Standards Bulletin van de International Council of Marine Industry Associations (ICOMIA) biedt ondernemers informatie over wijzigingen in bestaande normen en modificaties van productiemethoden. Zoals ontwikkeld en onderhouden door de ISO (International Organization for Standards) Technical Committee for Small Craft Standards (TC 188). De 14e editie van dit bulletin is nu beschikbaar en biedt een update van de normen naar aanleiding van recente online werkgroepvergaderingen van ISO TC 188. De Small Craft Standards Bulletins staan in de kennisbank op de website van HISWA-RECRON. www.hiswarecron.nl/kennisbank HISWA MAGAZINE 4 9

ONDERNEMERSNIEUWS Inspraak over Nota Varen 2 Amsterdam In een extra commissievergadering over de Nota Varen 2 - die bepaalt dat er vanaf 2025 in het centrum van Amsterdam uitstoot vrij gevaren moet worden - sprak Gerdina Krijger, regiomanager Noord-Holland en Flevoland, in. Dat deed ze mede namens het Watersportverbond en de Nautische Dienstverleners. Ze gaf aan dat het watersportbedrijfsleven in vergelijking met de reders weinig aandacht van de gemeente krijgt. Ook in de laatste voortgangsrapportage wordt slechts een kleine alinea gewijd aan de recreatievaart. Gezien de omvang en de ernst van de problematiek rondom emissieloos varen in 2025, is er dringende aandacht gewenst. ‘Haalbaarheid en betaalbaarheid’ is het criterium. Terwijl de gemeente voor de reders verschillende bureaus inschakelde voor onderzoek naar haalbaarheid en terugverdienmodellen, werd voor de watersport nagenoeg niets gedaan. Er zijn slechts twee enquêtes over geweest. Uit een enquête onder de ligplaatshouders blijkt dat een derde van de Amsterdamse watersporters elders ligplaats zoekt of stopt met varen. Ook blijkt dat nog geen 4% van de watersporters emissieloos vaart. Zeven op de 10 respondenten zegt de kosten voor ombouw niet zelf te kunnen dragen. Uit een enquête onder de jachthavens blijkt dat slechts 10% denkt te beschikken over voldoende elektrische infrastructuur. Forse investeringen zijn nodig om straks aan de vraag te kunnen voldoen. Daarbij komt dat Leander geen uitsluitsel geven of de benodigde elektriciteit überhaupt wel geleverd wordt. Vaak is de infrastructuur naar de haven toe ook niet toereikend. De waterrecreatiesector ziet naast de knelpunten ook zeker kansen, maar er is meer tijd, draagvlak, onderzoek en ondersteuning nodig om te komen tot een haalbare, betaalbare en succesvolle transitie. Derdengeldencontrole bij makelaars Binnenkort voert een accountant in opdracht van HISWA-RECRON en het bestuur jachtmakelaars controle uit op de toepassing van het ‘HISWA Protocol Derdengelden’. Dit gebeurt bij de jachtmakelaars die werken met een eigen derdengeldenvoorziening. Deze controle wordt uitgevoerd om hiermee zeker te stellen dat het protocol goed wordt nageleefd en er zo kwaliteit geboden wordt naar de consument. Iedere HISWA Certified Yacht Broker die ermee werkt, moet de voorgeschreven werkwijze volgen. De resultaten van de controle worden teruggekoppeld naar het individuele lid en HISWA-RECRON. Jachtmakelaars kunnen ook tegen een aantrekkelijk tarief gebruik maken van de Stichting Derdengelden van HISWA-RECRON. Ook voor werven kan dit een goede optie zijn wanneer een opdrachtgever hiernaar vraagt. Meer informatie bij Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl. 10 HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Lage btw op verhuur zeilboten nog niet doorgevoerd Al langere tijd lopen er procedures van verschillende watersportbedrijven over de toepassing van het lage BTW-tarief op de verhuur van (open) zeilboten op basis van sportbeoefening. Op dit moment dit nog steeds aanleiding voor geschillen met de Belastingdienst. Ondanks de vorig jaar gewonnen rechtzaak is de Belastingdienst niet bereid het lage BTW-tarief toe te staan voor het gelegenheid geven tot sportbeoefening vanuit een jachthaven. Dit geldt voor kajuitzeilboten, open zeilboten, kano’s en planksporten. De Belastingdienst is van mening dat ook bij deze vaartuigen voor sportbeoefening de hoofdprestatie de verhuur van een vaartuig tegen 21% BTW is, terwijl HISWA-RECRON en bootverhuurders menen dat het gelegenheid geven tot sportbeoefening vanuit een sportaccommodatie is, met verlaagde BTW. HISWA-RECRON pleit voor een verlaagde BTW-regeling voor de gehele branche maar ook voor duidelijkheid en gelijke behandeling van de watersportbedrijven. HISWA-RECRON gaat daarom opnieuw in gesprek met de Belastingdienst. Oproep: welke reacties op BTW-bezwaarschrift? Om bij het overleg met de Belastingdienst nog meer praktijkgevallen te kunnen betrekken wil HISWA-RECRON graag weten hoe bootverhuurders van open zeilboten en kajuitzeiljachten dit seizoen met de BTW zijn omgaan. Bekend is dat vrijwel alle belastinginspecteurs het lage tarief voor verhuur van zeilboten ook de afgelopen maanden hebben afgewezen. Veel bedrijven dienden op advies van HISWA-RECRON en fiscaal bureau DHK Tax & Legal echter wel bezwaren in tegen de eigen aangifte. HISWA-RECRON verneemt graag alle reacties. Mailen kan naar Stijn Boode: s.boode@hiswarecron.nl. WhisperPower Onbeperkt stroom aan boord All-In-One Power System OctoPower 3kW • 230 V (AC) uitgang • 3 kW • 5 - 10 kWh Ion Accu • Laden via landstroom, buitenboordmotor of solar HISWA MAGAZINE 4 Enjoy Green Energy whisperpower.com CO2 Neutraal

ONDERNEMERSNIEUWS Project Gezond & Fit van start Het Sociaal Fonds HISWA start met het project Gezond & Fit, met als doel de lastige coronaperiode door te komen. Alles draait in het project om de duurzame inzetbaarheid van ondernemers en hun medewerkers. Het project begint met een informatief gesprek. Een adviseur legt het project uit, kijkt samen met de ondernemer naar het bedrijf en brengt de organisatie in kaart. Op basis van dit gesprek wordt een advies opgesteld. Bijvoorbeeld op het gebied van personeelsbeleid, veiligheid, pensioen, ziekteverzuim of opleidingsbeleid. De adviseur begeleidt het bedrijf gedurende het gehele project. Het project is kosteloos voor leden die de HISWA-cao volgen. Bedrijven die de HISWA-cao niet volgen en toch willen deelnemen, betalen wel een bijdrage. Meer informatie bij Endurance (TOP Supplier), Rob Versteeg: info@endurance.nl. Experts gezocht: gasnorm wordt herzien De ISO-norm 10239, beter bekend als de gasnorm, wordt herzien. HISWA-RECRON is deelnemer in de Nationale Normcommissie Jachtbouw waarin deze herziening wordt besproken. De huidige gasnorm stamt uit 2014 en is aan revisie toe. Zo wordt er gekeken naar de eisen die worden gesteld aan gasinstallaties in de binnenvaart en in hoeverre die gelijk kunnen worden getrokken. HISWA-RECRON is op zoek naar experts voor het meedenken aan deze herziening. Te denken valt aan technici die bij toeleverende bedrijven werken. Meer informatie bij Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Nieuwe opleiding Maritieme Techniek duaal In oktober ging de nieuwe Associate Degree opleiding Maritieme Techniek duaal van start. Vijftien enthousiaste studenten begonnen bij NHL Stenden aan deze tweejarige opleiding. Ze combineren hun baan in de maritieme sector met hun studie. Hierdoor behalen ze in twee jaar tijd een erkend hbo-diploma Associate Degree Maritieme Techniek. NHL Stenden ontwikkelde deze nieuwe opleiding in nauwe betrokkenheid met het maritieme werkveld en ROC Friese Poort. Er is een studieprogramma gemaakt dat aansluit op de behoefte van de student en het bedrijfsleven. De studie is specifiek gericht op professionals die in de maritieme sector werkzaam zijn, en die al een aantal jaren aan het werk zijn maar graag willen doorgroeien. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. 12 HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Zorgen over Ontwerp Omgevingsverordening NH 2020 HISWA-RECRON sprak in bij Provinciale Staten van Noord-Holland over de concept Omgevingsverordening. Eerder uitte HISWARECRON al grote zorgen over de nieuwe Ontwerp Omgevingsverordening NH 2020 waarin nieuwe regelgeving is opgenomen. Met name de invoering van het artikel Bijzonder Provinciaal Landschap (BPL) gaat op veel plaatsen ten aanzien van ruimtelijke ontwikkelingen voor zeer grote problemen zorgen. ‘Het Oostelijk Vechtplassengebied gaat op slot en dat is vanuit ondernemersperspectief ongewenst en onacceptabel’, was de strekking van de inspraak van Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON. Zij verwees hierbij naar het gebiedsakkoord van de Oostelijke Vechtplassen. De provincie ging in 2017 hierover een samenwerking aan met 17 partijen om uitvoering te geven aan doelstellingen op het vlak van economie, natuur, water, recreatie en toerisme. HISWA en RECRON ondertekenden destijds het gebiedsakkoord met veel goede verwachtingen voor de toekomst. In een schriftelijke reactie erkent de provincie dat in het Oostelijk Vechtplassengebied beschermingsregimes liggen die beperkingen met zich meebrengen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Er zijn echter nog geen concrete (transformatie)plannen met een onderbouwing. Daarom vindt de provincie het in deze fase nog te vroeg om de begrenzing van specifieke gebieden in het BPL te wijzigen. HISWA-RECRON gaf vervolgens aan dat vaststelling van de Omgevingsgverordening leidt tot een grote rechtsonzekerheid voor iedere ondernemer met een initiatief. Een situatie waarin ‘nee, tenzij’ het criterium is geworden en waarbij initiatieven op voorhand in de kiem worden gesmoord. De zo noodzakelijke en gewenste transitie van de watersport- en recreatiesector wordt hierdoor zeer bemoeilijkt als het Oostelijk Vechtplassengebied op slot gaat. Een belangrijke pijler uit het Gebiedsakkoord wordt ernstig geraakt. Nieuwe regels voor oproepkrachten Werkgevers die met oproepkrachten werken, krijgen vanaf 2021 te maken met nieuwe regels. Eén van de nieuwe regels in de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) is dat elke werkgever een aanbod moet doen voor een vaste arbeidsomvang aan elke oproepkracht, als zijn oproepovereenkomst 12 maanden heeft geduurd. Het aanbod voor een vaste arbeidsomvang is ten minste gelijk aan het gemiddeld aantal uren waarvoor de werknemer de afgelopen 12 maanden is opgeroepen. Vervolgens moet de oproepkracht binnen één maand HISWA MAGAZINE 4 laten weten of hij op het aanbod ingaat. Hij hoeft het aanbod niet te accepteren. Hij kan ervoor kiezen om zijn contract volledig op oproepbasis voort te zetten. In dat geval moet een nieuw oproepcontract worden opgesteld. Het aanbod moet altijd schriftelijk of per mail worden gedaan en een datum bevatten wanneer de oproepkracht uiterlijk moet reageren. Als de werkgever niet wil doorgaan met de oproepkracht dan moet dat schriftelijk één maand van tevoren worden aangegeven. 13

ONDERNEMERSNIEUWS Compensatie voor jachthavens en vaargeulen IJsselmeergebied HISWA-RECRON is blij met de baggersubsidie voor jachthavens rondom het IJsselmeergebied. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat compenseert hiermee beheerders van jachthavens en vaargeulen in het IJsselmeergebied. Als gevolg van het Peilbesluit dat in 2018 in werking trad, kan het waterpeil in het IJsselmeergebied in augustus vervroegd uitzakken. Een ongewenst bijeffect hiervan is dat de bevaarbaarheid en bereikbaarheid van jachthavens en vaargeulen in het gedrang komt. Beheerders van jachthavens en vaargeulen kunnen dit effect tegengaan door gekoppeld aan hun reguliere baggerwerk extra diep te baggeren. Via de Tijdelijke Subsidieregeling Bevaarbaarheid IJsselmeergebied compenseert de minister deels extra baggerwerk dat nodig is om de bevaarbaarheid te waarborgen. HISWA-RECRON onderzocht de effecten onder de aangesloten jachthavens. Maar liefst 20% van de pleziervaart zou in de problemen als het waterpeil vanaf medio augustus gaat uitzakken. Op basis van uitkomsten is een totaal baggerbudget van 12.1 miljoen euro beschikbaar gesteld waarvan zeven miljoen voor de komende vijf jaar. Daarna is een verlenging van de subsidie mogelijk. Dit is belangrijk omdat jachthavens die nu afdoende op diepte zijn op een later moment alsnog van de subsidie gebruik kunnen maken. Kees Wiersema van Jachthaven Waterland benadrukt het belang dat HISWA-RECRON hierbij speelde: “Door middel van professioneel onderzoek overtuigden we de overheid dat een baggersubsidie noodzakelijk is en dat is sterk. Als ondernemer heb ik wel één kritische kanttekening en dat zijn de hoge kosten die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voor de uitvoering van deze regeling in rekening brengt. Dit is toch gewoon een ambtelijk apparaat dat hiervoor door de Rijksoverheid in het leven is geroepen? Door deze kosten van het beschikbare baggerbudget af te halen blijft er minder geld over voor het baggeren en dat voelt als de bekende sigaar uit eigen doos.” www.rvo.nl/ bevaarbaarheid-ijsselmeer Kees Wiersema Exportplatform nu gratis voor leden Vanwege de coronacrisis gaan veel (buitenlandse) watersportbeurzen niet door. Daarom biedt het exportplatform van HISWA-RECRON - www.yachtsholland.com – nu een extraatje voor HISWA-RECRON-leden. Jachtbouwers die een in Nederland gebouwd jacht op de markt brengen kunnen nu gratis deelnemen aan dit platform. De website is bedoeld om nieuwe of gebruikte jachten onder de aandacht te brengen in het buitenland. 14 Ook toeleveranciers zijn welkom. Aanvullend op deze website worden ook internationale journalistenbezoeken georganiseerd, die in 2021 waarschijnlijk online worden gehouden. Het exportplatform wordt zeer goed gevonden door (buitenlandse) consumenten: de website staat hoog in de Google-zoekresultaten als er gezocht wordt op ‘custom built yachts’. Leden die ook willen meedoen, kunnen contact opnemen met Jan Ybema: j.ybema@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Welke financiële risico’s bij zieke medewerker? Soms gebeurt het dat een medewerker ziek uit dienst gaat. Als de medewerker ziek is dan gaat hij eerst twee jaar in de ziektewet. Gedurende deze twee jaren geldt de Wet Poortwachter, waarbinnen de werknemer moet reïntegreren. Deze reïntegratie is gericht op terugkeer van de medewerker naar de werkplek. Minder dan 35% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet minder dan 35% arbeidsongeschikt is, dan blijft de medewerker gewoon in dienst van het bedrijf. De uitval van de medewerker is geen reden voor ontslag. De werkgever blijft verantwoordelijk om passend werk te vinden voor deze medewerker in het bedrijf of eventueel daarbuiten. Pas als dat niet lukt, is een ontslag mogelijk. 35% tot 80% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet 35% tot 80% arbeidsongeschikt is, dan kan de medewerker wel uit dienst van rechtswege of via een ontslag. Maar, hij is nog wel gedeeltelijk in staat om te werken, alleen in een ander bedrijf. De medewerker ontvangt daarom tijdelijk een WGA-uitkering. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de WGA-uitkering van de medewerker én de kosten voor de reïntegratie van de medewerker. Als de werkgever ervoor kiest om Eigen Risico Drager te zijn, is hij verantwoordelijk voor de betaling van de volledige WGA-uitkering gedurende 10 jaar na uitdiensttreding én de kosten voor de reïntegratie van de medewerker. Er moet dan een garantieverklaring van een bank of verzekeraar zijn. Hierin staat dat de bank of verzekeraar de garantie geeft dat de werkgever altijd in staat is om de verplichtingen tegenover de zieke (ex-) werknemer na te komen. De werkgever kan er ook voor kiezen om dit eigen risico te verzekeren. Meer dan 80% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet meer dan 80% arbeidsongeschikt, dan is de medewerker eigenlijk niet langer in staat om te werken. Ook in de toekomst niet. De medewerker ontvangt dan een IVA-uitkering. De werkgever is niet verantwoordelijk voor deze uitkering. Deze wordt door het UWV betaald. Advies HISWA-RECRON Het is beter om bovengenoemd risico te verzekeren. Ondernemers moeten zich daarbij realiseren dat in Nederland bijna geen enkele medewerker voor meer dan 80% arbeidsongeschikt wordt verklaard. Hieraan ligt een politieke keuze ten grondslag, namelijk: iedereen in Nederlawnd moet zoveel mogelijk werken en wordt zoveel mogelijk gestimuleerd om te blijven werken. Het resultaat hiervan is dat bijna alle werknemers, die ziek uit dienst gaan terecht komen in de WGA, waarvoor de werkgever verantwoordelijk is. HISWA MAGAZINE 4 15

ONDERNEMERSNIEUWS Onderzoek naar Richtlijn Pleziervaartuigen Het onderzoek van de EU-commissie naar de huidige Richtlijn Pleziervaartuigen leidt tot een voorgenomen herziening. In Nederland is de richtlijn vertaald in de Wet Pleziervaartuigen. Voor dit onderzoek stelden zich twee Nederlandse partijen kandidaat. Tijdens dit onderzoek komen twee nieuwe onderwerpen aan de orde en wordt voor de mogelijke uitvoering en effectiviteit hiervan een kosten/batenanalyse uitgevoerd. Het gaat om: • Mogelijke eisen voor dampretoursystemen in brandstoftanks. In de VS zijn er al richtlijnen om diesel- of benzinedamp tijdens het tanken bij pleziervaartuigen op te vangen. • Mogelijke aanpassing ontwerpcategorie waterscooters: de huidige ontwerpcategorieën A (Oceaan) t/m D (Binnenwater) zijn gebaseerd op wind en golven en zijn voor pleziervaartuigen goed werkbaar. De commissie vraagt zich af of dit ook geldt voor waterscooters. HISWA-RECRON stelt voor de ontwerpcategorieën niet aan te passen voor waterscooters, maar verzoekt leden te reageren of zij voor of tegen een mogelijke aanpassing zijn. Wat betreft de eisen voor een dampretoursysteem overweegt HISWA-RECRON positief te stemmen. Leden die willen melden of ze voor of tegen zijn, kunnen dit doen bij Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl. Taskforce Gastvrijheidssector bundelt belangen Voorafgaand aan de Toerisme Top ontstond tijdens de vergadering van de Taskforce Samenwerking Gastvrijheidssector een mooie coalitie tussen private en publieke partners. Gastvrij Nederland en de aanwezige brancheorganisaties Koninklijke Horeca Nederland, Club van Elf en HISWA-RECRON vertegenwoordigden de ondernemers in de sector en bespraken met Staatssecretaris Mona Keijzer, de provincies en gemeenten de steunpakketten, herstelmaatregelen en de toekomst van de vrijetijdssector. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON was tevreden over het overleg. “De staatssecretaris regelt een vervolgoverleg samen met Minister Koolmees om de NOW-regeling 16 1 tot en met 3 te toetsen. Ons doel is dat, daar waar seizoensbedrijven door hun specifieke karakter buiten de boot vallen, een parallelle route wordt opgezet, gebaseerd op een passende en eerlijke referentieperiode. Verder spraken we over vergaande nationale en regionale samenwerking van overheid, onderwijs, onderzoeksinstellingen en ondernemers. Als we niet de handen ineen slaan wordt het niks.” Alle partijen aan tafel onderkennen dat wonen, werken en - sinds corona nog meer – vrije tijd voor iedereen in Nederland belangrijk is. De infrastructuur van het rijke vrijetijdsaanbod mag niet verloren gaan. De taskforce gaat alle voor de sector relevante steunmaatregelen op provinciaal, nationaal en EU-niveau inventariseren en herstel- en transitieprogramma’s uitwerken om de sector te steunen. Voor de zwaar getroffen groepenmarkt in het algemeen, en groepsaccommodaties in het bijzonder, komt op aangeven van HISWA-RECRON een overleg met het ministerie over een transitie naar nieuwe bedrijfsmodellen. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Hoe zit het met de Brexit? De Britten verlaten de EU op 1 januari 2021. Dat heeft gevolgen voor de import en export. Import Tot en met 31 december 2020 is er nog sprake van ‘vrij verkeer van goederen en diensten’ tussen het Verenigd Koninkrijk (VK) en de EU. Producten uit VK die vanaf 1 januari 2021 de EU binnen komen, komen dan ineens uit een zogenaamd ‘derdenland’. Daarmee is de regelgeving gelijk aan import vanuit alle andere landen ter wereld. Zo moeten vaartuigen voor grenspassage zijn voorzien van een Verklaring van Overeenstemming (CE) en importeurs moeten hun gegevens op het product vermelden. Export Ook de export naar het VK verandert na 31 december 2020. Dan is in het VK hun Recreational Craft Regulations - deze richtlijn lijkt op de Richtlijn Pleziervaartuigen (EU Recreational Craft Directive) - van kracht en pleziervaartuigen moeten daaraan voldoen. Het certificaat heet UKCA en wordt procedureel op eenzelfde wijze afgegeven als de Europese CE. Er moet een formele importeur worden aangesteld in het VK. Bestaande voorraad die volledig gereed is op 31 december 2020 mag zonder extra eisen na 31 december 2020 op de markt worden gebracht in het VK. In 2021 wordt de Europese CE geaccepteerd en kan met de Verklaring van Overeenstemming een UKCA worden verkregen. Vanaf 1 januari 2022 is een zelfstandig certificatietraject voor de UKCA noodzakelijk. Deze termijnen gelden voor alle CE gemarkeerde goederen. HISWA-RECRON onderhoudt nauw contact met watersportbrancheorganisatie British Marine om de ontwikkelingen in de Recreational Craft Regulations te monitoren en ook in de toekomst de verschillen met de EU Richtlijn Pleziervaartuigen zo klein mogelijk te houden. Tijdens het schrijven van dit artikel was er geen sprake van een overeenkomst tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk, maar het kan snel gaan. HISWA-RECRON onderschrijft het standpunt van VNO-NCW dat afspraken over de uittreding noodzakelijk zijn. Het geeft de ondernemers de gelegenheid de nieuwe regelingen te implementeren bij de export en import. En, niet onbelangrijk, een ‘deal’ heeft direct invloed op de invoertarieven. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/brexit. Quarterly Economic Statistics Report beschikbaar Q1 en Q2 van het Quarterly Economic Statistics Report 2020 by Country zijn nu beschikbaar. Leden van HISWA-RECRON kunnen de rapporten gratis downloaden in de kennisbank op de website. Het rapport bevat driemaandelijkse informatie over economische ontwikkeling, waaronder inflatiecijfers, groei van het bruto binnenlands product, producentenprijzen en consumentenvertrouwen in 51 landen over de hele wereld. Het ICOMIA Quarterly Economic Statistics Report wordt elk kwartaal bijgewerkt. www.hiswarecron.nl/kennisbank HISWA MAGAZINE 4 17

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA dringt aan op afschaffen importheffingen De Verenigde Staten voerden in 2018 importheffingen in op staal om de staalproductenten in de VS te beschermen. Een verkiezingsbelofte van Trump uit 2016. Als tegenmaatregel voerde de EU ook importheffingen in, waarbij een reeks met goederen met 25% extra werden belast. Ook pleziervaartuigen staan op die lijst. Tevens diende de EU een klacht in bij de wereldhandelsorganisatie WTO. Gesprekken vanuit HISWA en ICOMIA (waarvan HISWA-RECRON lid is) om Nieuw: taaltraining Duits Voor bedrijven die veel Duitse gasten en klanten hebben, ontwikkelden TOP Supplier Endurance en het online leerplatform RecreatieHero een taaltraining Duits. Duitsers waarderen het zeer als ze worden aangesproken in het Duits. De training is een combinatie van online én klassikale lessen. RecreatieHero verzorgt de online lessen over bijvoorbeeld welkom heten, afscheid nemen en een praatje maken. Endurance verzorgt de klassikale training Duits met een praktisch programma in het bedrijf zelf, dat is afgestemd op de functie, het niveau en de wensen van de medewerkers. Beide trainingen zijn apart te volgen maar voor een optimaal leereffect is de combinatie van beide trainingen aan te bevelen. pleziervaartuigen uit deze maatregelenlijst te houden, zijn gestrand. In maart 2021, of eerder als de WTO de EU in het gelijk stelt, worden extra importheffingen van kracht. ICOMIA en de NMMA (zusterorganisatie in de VS) schreven een brandbrief om deze importheffingen geheel van tafel te krijgen. De huidige heffingen resulteerden in 400 miljoen dollar minder handel in pleziervaartuigen tussen de VS en de EU. Extra heffingen zouden voor sommige merken desastreus zijn. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. Nieuwe flyer ‘Varen doe je samen’ beschikbaar Er is een nieuwe flyer met meer achtergrondinformatie over de campagne Varen doe je samen beschikbaar. Om de veiligheid op de Nederlandse vaarwegen te vergroten ging in 2007 de voorlichtingscampagne Varen doe je samen van start. In de campagne werken diverse partijen, waaronder HISWA-RECRON, samen aan meer veiligheid op het water. De nieuwe flyer is primair bedoeld voor projectpartners, relaties en stakeholders. De flyer is zowel online als gedrukt te verkrijgen. Ondernemers die gratis exemplaren van de flyer willen ontvangen om binnen (of buiten) de organisatie te verspreiden, kunnen contact opnemen met Waterrecreatie Nederland, Sjoerd van der Helm: s.van.der.helm@waterrecreatienederland.nl. 18 HISWA MAGAZINE 4 Ondernemen zonder zorgen Nieuw: Totaalverzekering voor jachthavens en jachtwerven Als watersportondernemer bent u bezig met het ontwikkelen van uw business. Uw klanten willen nieuwe belevingsconcepten en vinden groen varen belangrijk. We kunnen ons goed voorstellen dat u hierbij niet direct denkt aan nieuwe risico’s en veranderende wetten en regels. Dan is het fijn om te weten dat u als HISWA-lid een beroep kunt doen op Aon – HISWA Partner in Business – onze expert op het gebied van Risico’s in Ondernemen. Speciaal voor jachtwerven en jachthavens biedt Aon in samenwerking met HISWA een nieuwe en unieke allriskverzekering: de Totaalverzekering. Wij helpen u graag succesvol te ondernemen Als HISWA-lid kunt u voor al uw risico en verzekeringen gerelateerde vragen terecht bij het Team Watersport: 088 810 81 72 ondernemingen.team2@aon.nl www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original 20.024-17-Hiswa-jachthavenpolis E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news

‘Online dating’ op digitale METSTRADE De vakbeurs Marine Equipment Trade Show in de RAI Amsterdam gaat dit jaar vanwege de coronacrisis niet door. Maar meedoen als exposant of de vakbeurs bezoeken achter de computer biedt nieuwe mogelijkheden voor het ontmoeten van precies díe ondernemers, leveranciers en ontwikkelaars die elkaars doelen kunnen ondersteunen. Een algoritme stelt de beursdeelnemers aan elkaar voor. Tekst: Hans Buitelaar METSTRADE Connect is een nieuw digitaal evenement op 10 december 2020. In plaats van het hele congrescentrum vol watersportproducten uit de hele wereld is het evenement dit jaar 20 voor alle exposanten, bezoekers, sprekers en prijswinnaars een belevenis via een computerscherm. Kunstmatige intelligentie wordt ingezet die profielen en wensen van exposanten en bezoekers inventariseert en op de juiste manier mensen aan elkaar koppelt. Door een profiel aan te maken op de website en uitgebreid de eigen functie, aangeboden of gezochte producten, behoefte aan nieuwe contacten, in te vullen, komen professionals uit de watersport voorbereid op het online evenement. Hoe meer er wordt ingevuld, hoe beter het matchmaking platform zinvolle contacten aan elkaar voorstelt. HISWA MAGAZINE 4 Kunstmatige intelligentie wordt ingezet om profielen en wensen van exposanten en bezoekers te inventariseren en ze aan elkaar te koppelen. Steun “Ik ben een grote gelover in persoonlijke ontmoetingen,” haast beursdirecteur Niels Klarenbeek zich te zeggen. “Toen we afgelopen augustus moesten beslissen om de METS af te blazen, drong dat zich op als de HISWA MAGAZINE 4 enige juiste beslissing om te nemen. Het was hartverwarmend om te merken hoeveel sympathieke en steunende berichten werden verstuurd in navolging van dat besluit. Teleurgesteld, maar begripvol.” De online versie METSTRADE Connect wordt iets anders dan de fysieke versie in de RAI. “De beurs met alle hallen is erg productgericht,” legt Klarenbeek uit. “Het online evenement wordt heel sterk gericht op vakinhoudelijke informatie. “Er zijn plenaire sessies, Niels Klarenbeek waaraan exposanten en bezoekers live kunnen deelnemen. Zo is er de sessie van ICOMIA, de wereldwijde koepel van watersportbrancheorganisaties, over ‘the state of the industry”. 21

U Safe, de winnaar van DAME 2019 Routes De paviljoens waarin productgropen op de fysieke beurs werden gegroepeerd, zijn in de online versie vervangen door tracks. Hoofdredacteur Ed Slack van mediapartner IBI (vakblad International Boat Industry) stelde het METSTRADE Track samen. Hoofdredacteur Martin Redmayne van Superyacht Report maakte een route langs interessante toeleveranciers voor grote jachten in de Superyacht Track. Daarnaast is er ook het Construction Materials Track, waar de aanbieders van composieten, harsen, vezels en kernmaterialen naast nieuw constructiemateriaal zijn gegroepeerd. In de Construction Materials Track zijn aanbieders van composieten, harsen, vezels en kernmaterialen naast nieuw constructiemateriaal gegroepeerd. Tech Talks Kennis van de nieuwste technieken wordt gedeeld in de Tech Talks. Dat zijn forumdiscussies van elk ongeveer 30 minuten. Voor iedere track worden tenminste drie van deze Tech Talks gemaakt. In iedere discussie zijn twee toeleveranciers aanwezig, een jachtbouwer die zijn licht laat schijnen over de praktische toepasbaarheid van een nieuw product, enkele externe deskundigen en een gespreksleider. Dat zijn Slack en Redmayne voor hun eigen tracks in de meeste gevallen. De Tech Talks worden vooraf opgenomen en kunnen deelnemers op ieder willekeurig moment bekijken en beluisteren. Verder komen er momenten waarop deelnemers live in gesprek kunnen gaan met de forumleden. 22 Exposeren op een online evenement is totaal anders dan een stand inrichten in een beurshal. “Een website met alle producten van de exposanten erop is niet voldoende,” beseft Klarenbeek. “We bieden alle exposanten die nu meedoen met de online versie de mogelijkheid om zich extra voordelig in te schrijven voor de volgende METSTRADE Show in 2021. Uiteraard hoop ik dat al die exposanten hun product op het platform zetten met een mooie video en een aantrekkelijke presentatie voor de bezoekers.” Exposanten die extra aandacht willen trekken van de online bezoekers, kunnen voor een bedrag van 1500 euro opgenomen worden in een serie productpresentaties die worden uitgelicht. Daarnaast kunnen ze als sponsor hun bedrijfsnaam en een link naar hun producten in beeld krijgen bij de verschillende Tech Talks. Online variant blijft De organisatie maakt gebruik van de techniek van Grip, een Londense start-up die vijf jaar geleden (mede) werd gestart door de Nederlandse ondernemer Tim Groot. Het door Grip ontwikkelde algoritme van METSTRADE Connect werkt het beste als exposanten en bezoekers zo gedetailleerd mogelijk invoeren wie ze zijn en wat ze zoeken. IBEX, een vergelijkbare vakbeurs voor de watersport in de Verenigde Staten, werd ook digitaal gehouden. De organisatoren spraken van een groot succes. Op de online beurs waren vele contacten gelegd en afspraken gemaakt die op een andere manier waarschijnlijk niet tot stand waren gekomen. Klarenbeek verwacht dat de online variant blijft. “Volgend jaar hebben we waarschijnlijk een hybride evenement. Hopelijk weer persoonlijk aanwezig in de RAI, maar met een veel groter aandeel van de matchmaking functie.” Meer informatie: www.metstrade.com/connect. HISWA MAGAZINE 4 de Nederlandse jachtontwerper André Hoek als voorzitter, maakt een analyse van de vernieuwende betekenis van de verschillende inzendingen. De uitreiking van de DAME R&D Excellence in Adversity Award is een live te volgen online evenement. Uitreiking prijzen DAME De populaire DAME (Design Award METS) wordt ook dit jaar uitgereikt maar de opzet is anders zoals voorgaande jaren. Dit jaar is er de DAME R&D Excellence in Adversity Award.Die is voor het bedrijf dat ondanks de economische noodstop toch heeft doorgezet met het ontwikkelen van een product of dienst in de periode tussen 1 januari en 31 oktober 2020. De jury, met dit jaar voor het eerst Boat Builder Awards De Boat Builder Awards worden dit jaar ook in een aangepast digitaal evenement uitgereikt Het traditionele gala met de uitreiking van deze awards in het Scheepvaartmuseum gaat dus niet door. Er zijn dit jaar vijf categorieën, waarvan twee speciaal zijn gericht op het eren van de jachtbouwer die een inspirerende en succesvolle respons had op deingewikkelde omstandigheden van dit jaar. Het gaat om de categorieën ‘Exceptional achievement in an unprecedented year’ en ‘Community support initiative’. De andere categorieën zijn voor een duurzaam initiatief, voor de opkomende ster in de jachtbouw en de ‘Lifetime achievement award’ voor een vruchtbare carrière in de jachtbouw. De online uitreiking is op 10 december tussen 16:00 en 17:00 uur. 100% BIOBASED CO2 NEUTRAAL EXCLUSIEF DEALER VAN: RECYCLEBAAR NAAR NIEUWE BIOPANELS FOSSIELVRIJ EN BIODEGRADEERBAAR Bestel havenonderdelen nu ook eenvoudig online op www.havenspecialist.nl BIO PANEL 100% circulair BIO-PANEL.NL

Drinken uit de uitlaat Varen met een RIB op waterstof Bij de begeleiding van wedstrijdzeilers worden Rigid Inflatable Boats (RIB’s) ingezet. Zeilen is een emissieloze manier van voortstuwing maar kunnen we RIB’s niet ook emissieloos maken? Met dit vraagstuk ging een groep studenten maritieme techniek van de TU Delft aan de gang. In dit artikel belichten we dit onderzoek nader. Tekst: Michaël Steenhoff Het eerste wat moest gebeuren, was het maken van een analyse van de RIB’s die worden ingezet en hun vaarprofiel. Op basis daarvan werden de vereisten voor de benodigde voorstuwing bepaald. Wat is er nodig om een ‘waterstof-RIB’ op dezelfde manier in te zetten als een RIB varend met een verbrandingsmotor? Een brandstofcel, 122 liter waterstof, een accu en een elektromotor gekoppeld aan een driebladsschroef. Klinkt simpel maar er was toch nader onderzoek voor nodig om tot een juiste configuratie te komen. 24 Analyse Eerst onderzochten de studenten de eigenschappen en het vaarprofiel van de RIB’s op fossiele energie. Een typische boot die wordt ingezet als begeleidingsboot bij wedstrijdzeilen is een 5.8 m lange, 2.35 brede en 330 kg zware high performance RIB met een 60PK (44,1 kW) 4-takt buitenboordmotor. Aan boord wordt maximaal 80 liter brandstof meengenomen en daar komt de bemanning nog bij. De maximum snelheid die gehaald moet worden is 30 knopen. Op basis van deze gegevens en het vaarprofiel werd een benodigd vermogen 190 kWh op de schroefas vastgesteld. Centrale vraag: is dat met een installatie op basis van waterstof ook te realiseren? Wat is er nodig om een ‘waterstof-RIB’ op dezelfde manier in te zetten als een RIB met een verbrandingsmotor? HISWA MAGAZINE 4 wanneer er vermogen wordt geleverd dat niet op dat moment wordt gebruikt. Hierdoor gaat de brandstofcel ook nog eens langer mee. In de proefopstelling is voor de aandrijving gekozen voor een elektrische buitenboordmotor. Het onderzoek wees verder uit dat de configuratie optimaal is met een batterij van 1Kwh en een brandstofcel van 43kW. In deze samenstelling fungeert de batterij eigenlijk alleen als ‘back up’. Het principe draait om omgekeerde elektrolyse; waterstof en zuurstof worden samengebracht waarbij er energie en water vrijkomen. Fuel cell systems explained (vol. 2, pp. 207-225), Larminie, J., Dicks, A., & McDonald, M. S. (2003). Installatie In de auto-industrie is al de nodige ervaring opgedaan met rijden op waterstof. Voor het vinden van de benodigde componenten keken de studenten naar bijvoorbeeld Toyota. De tank die wordt gebruikt in de Toyota Mirai bleek geschikt voor wat betreft gewicht en inhoud. Deze carbon tank kan 5 kg aan waterstof onder hoge druk bevatten, dat gelijk staat aan een vermogen van 166 kWh. Vervolgens is daar een brandstofcel en een elektromotor bij gezocht. Een brandstofcel werkt als volgt: door een reactie van waterstof met zuurstof in de brandstofcel wordt elektrische energie opgewekt. Deze energie wordt weer gebruikt in een elektromotor die het op zijn beurt weer omzet in mechanische energie door middel van een propeller. Het principe waarop een brandstofcel werkt is eigenlijk omgekeerde elektrolyse; waterstof en zuurstof worden samengebracht waarbij er energie en water vrijkomen. Om het gewenste voltage te creëren worden brandstofcellen in serie geplaatst in zogenoemde ‘stacks’. Aangezien de brandstofcel bij gevraagd piekvermogen niet voldoende power kan leveren is naast de brandstofcel een Lithium-ion batterij geplaatst die de pieken kan opvangen. Voordeel is dat de batterij ook als buffer kan dienen HISWA MAGAZINE 4 Resultaat De resultaten van het onderzoek lieten zien dat het mogelijk is een high speed performance RIB te laten varen op waterstof met als enige emissie: water. Wel met een kanttekening dat in het onderzochte gebruikersprofiel (vier uur constant varen, met piekbelastingen) het wel noodzakelijk is om tussendoor waterstof te kunnen tanken. Zoals gezegd is gewicht daarbij een belangrijke factor. De verwachting is dat het gewicht van de gebruikte onderdelen in de toekomst verder naar beneden gaat waardoor er ook weer minder brandstof nodig is. De praktijk Om de theorie aan de praktijk te toetsen is er een proefopstelling gemaakt. Bobby Visser, een van de onderzoekers: “Ondanks dat de techniek al heel lang bekend is, zijn toepassingen in de maritieme wereld nog vrij nieuw, maar daarom niet minder veelbelovend. De proefopstelling die maakten, liet zien dat dit ook in de maritieme industrie toepasbaar is. Er zijn wel enkele zaken waar je rekening mee moet houden. Zo is de energiedichtheid van waterstof zes keer zo laag als van benzine of diesel. Dat betekent dat je zes keer vaker moet tanken of je tank zes keer groter moet zijn om hetzelfde resultaat te kunnen behalen. Gebruikers moeten begrijpen dat ze minder lang kunnen varen, net zoals bij elektrische auto’s de actieradius ook beperkt is. Het voordeel van waterstof is wel dat tanken vele malen sneller gaat dan het opladen van een accu.” 25

Een andere beperking is de mogelijkheid om waterstof te kunnen tanken. We zijn daarbij afhankelijk van de auto-industrie. Vanuit die industrie moeten de ontwikkelingen in gang gezet worden om een waterstofinfrastructuur op te bouwen waar maritieme toepassingen op kunnen aansluiten. Visser: “Het is daarbij belangrijk je af te vragen hoe waterstof gemaakt wordt. Daarvoor is energie nodig en deze energie moet dan wel duurzaam opgewekt zijn door wind of zon. Op dit moment loopt er een Noordzee-project waarbij de overcapaciteit van windenergie wordt opgeslagen in de vorm van waterstof. Waterstof als een soort accu dus.” Waterstof is veiliger dan sommigen denken. Plofgevaar Dan nog de veiligheid. Dat is bij waterstoftoepassingen altijd een heikel punt. “Door gebruik te maken van een Toyota-tank, met de bijbehorende testprotocollen en veiligheidseisen, denken we het risico tot een minimum te hebben teruggebracht. Het is wel goed om hiernaar voor maritieme toepassingen nader onderzoek te doen. Waterstof is echter wel veel veiliger dan sommigen denken. Uitgaande van beschikbaarheid zie ik voor de watersport een limitatie in bereik en snelheid, maar daar krijgen watersporters heel veel voor terug. Hoe mooi is het dat er, heel stil varend, alleen water uit je uitlaat komt?”, aldus Visser. Bron: Feasibility study of a high performance zero emission hydrogen electric powered coach boat - L.B.A. van Heugten (1), B.P.J. van der Kroft (1), J.R. Kuipers (1), B.C.W. Visser (1), Ir. K. Visser (2), and Dr. ir. J.F.J. Pruyn (2) 1) Bachelor student Maritime Engineering at Delft University of Technology 2) Assistant professor at Delft University of Technology Meer informatie Dit onderzoek is gepresenteerd tijdens het HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction 2020. Meer informatie hierover op www.hiswasymposium.com. Proefopstelling. V.l.n.r.: tank, brandstofcel, accu en aandrijving. 26 HISWA MAGAZINE 4 DOUBLE COAT Beschermt en verfraait DOUBLE COAT is een hoogwaardige twee componenten polyester DD Lak, geschikt voor toepassingen waar hoge eisen gesteld worden aan krasvastheid, kleurechtheid en glansbehoud. Double Coat kenmerkt zich door zijn uitstekende vloei en de gemakkelijke verwerking met kwast, rol of spuit. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl.

De Bellinga’s Omarmen van nieuwe watersporters Zeilen, varen, suppen of surfen, afgelopen zomer wilde iedereen het water op. De watersport was sinds tijden niet meer zo populair. Dat het water een fijne plek is om tot rust te komen of juist om op avontuur te gaan is voor veel watersporters natuurlijk geen geheim. De campagne Welkom op het water draagt daar aan bij. Het doel van deze campagne is om zoveel mogelijk mensen enthousiast te maken voor de watersport en meer uren het water op te krijgen. Tekst: Rianne Hartog Het afgelopen jaar was voor de campagne Welkom op het water - Powered by HISWA - een ander jaar dan vooraf voorspeld. Al snel werd duidelijk dat het Meevaarweekend in 2020 helaas niet kon plaatsvinden. Het idee om vrienden, collega’s en kennissen mee te nemen het water op om hen kennis te laten maken met de watersport was vanwege de coronacrisis niet het beste idee. Maar ondanks dat corona ervoor zorgde dat veel activiteiten dit jaar afgelast werden, stond de campagne dit jaar niet stil. Integendeel. 28 Om de watersport ook in de coronatijd mogelijk te maken, werden er gedragscodes voor watersporters geschreven. Voor consumenten ging een pagina online met actuele informatie over watersporten tijdens coronatiijd. Onder andere vragen over het maximale aantal mensen, het huren van een boot en de mogelijkheid tot zeillessen werden op die pagina beantwoord. Enthousiaste video’s Verder werd een samenwerking gestart met de familievloggers De Bellinga’s. In zeven enthousiaste YouTube-video’s lieten zij zien aan hun 485.000 abonnees hoe leuk het is om met het gezin het water op te gaan. Het campagneteam van Welkom op het water maakte zelf ook een fraaie watersportvideo waarin het gevoel van op het water zijn centraal staat. Het grootste project van dit jaar was een groot nationaal onderzoek uitgevoerd door Motivaction in opdracht van Welkom op het water. Dit onderzoek richtte zich op (potentiële) watersportdoelgroepen met als uiteindelijk doel om meer mensen te bereiken met de campagne. HISWA MAGAZINE 4 Daanaast leidde het tot de lancering van een gratis marketing- en promotieabonnement voor leden van HISWA-RECRON. In dit abonnement worden verschillende marketing- en promotietools beschikbaar gesteld. Te beginnen met een personahandboek. Persona’s zijn op maat gemaakte doelgroepprofielen. Het handboek biedt veel informatie en handvatten om de marketing en promotie in het eigen bedrijf te verbeteren. De volgende stap in dit abonnement is een online seminar met het onderwerp marketing en promotie. Er is een gratis marketing- en promotieabonnement voor leden van HISWA-RECRON beschikbaar. Televisieprogramma bij RTL De uitkomsten van het onderzoek worden ook gebruikt voor het RTL 4-televisieprogramma ‘RTL Welkom op het water’. Dit watersportprogramma is een initiatief van De Mediabroers en Welkom op het water. De opnames hiervoor worden in 2021 gemaakt. Het programma biedt HISWA-RECRON-leden veel manieren om hun bedrijf goed onder de aandacht te brengen bij consumenten. Want nu zoveel Nederlanders kennismaakten met het water, is het belangrijk om ze welkom te blijven heten op het water. Deelnemen aan het programma kan op verschillende manieren. Zo kan de jachthaven in beeld komen waar de presentatoren wegvaren, kan er gefilmd en gevaren worden op de boot van een jachtwerf of komen de presentatoren een kijkje nemen in een watersportwinkel. Informatieboekje voor nieuwe watersporters Of Welkom op het water volgend jaar weer aanwezig kan zijn op beurzen en of vrienden, collega’s en kennissen weer uitgenodigd kunnen worden op de boot is nog onzeker. Maar wat wel bekend is, is dat ook volgend jaar weer zoveel mogelijk mensen moeten kennismaken met het water. Daarom gaat Welkom in het water in het voorjaar de bestaande huisshows en open huizen bundelen en leden hierbij ondersteunen. Dan is er misschien geen fysieke beurs, maar wordt wel een gezamenlijk moment naar consumenten gecreëerd waarin de watersport centraal staat. Daarnaast wordt in het nieuwe jaar meer aandacht besteed aan social media. Op de site van Welkom op het water worden huisshows en open huizen gebundeld. Ten slotte is het van belang om ook in het nieuwe jaar watersporters weer alle informatie te bieden die zij nodig hebben. Welkom op het water is daarom bezig met het maken van een boekje voor de nieuwe watersporters. Een boekje waarin de belangrijkste informatie gebundeld staat. Zo worden alle nieuwe watersporters welkom op het water geheten en krijgen ze de hulp om ook volgend jaar weer te genieten van de mooie plekjes die Nederland te bieden heeft. Meer informatie: www.welkomophetwater.nl Deelnemen aan RTL Welkom op het water? Wilt u uw regio, bedrijf, boot, product onder de aandacht brengen bij het grote publiek? Met daarbij het voordeel om het beeldmateriaal zelf te kunnen gebruiken? Stuur dan een mail naar De Mediabroers: rtlwatersport@outlook.com. HISWA MAGAZINE 4 29

Onder de waterlijn? Hebben wij de oplossing. Terwijl u geniet van uw tijd op het water, zou u zich geen zorgen moeten maken om wat zich afspeelt op de onderkant van uw boot. Dat is onze taak! Wij onderzŸoeken, ontwikkelen, testen en optimaliseren onze antifoulings om uw boot te beschermen tegen aangroei. Het resultaat? Micron® LZ en Interspeed Extra. Beide antifoulings zijn specifiek ontwikkeld voor de Nederlandse wateren en geproduceerd in overeenstemming met de Nederlandse weten regelgeving. international-yachtpaint.com 10358/1219 Vraag & Antwoord In de nieuwe cao las ik dat een werknemer van 52 jaar oud 24 uren extra vakantie krijgt per jaar. Krijgt hij deze meteen per 1 januari bijgeschreven in het jaar dat hij 52 wordt? Gold deze regeling ook al in de vorige cao? Antwoord van HISWA-RECRON In de nieuwe cao staat bij artikel 8, lid 4 het volgende: medewerkers vanaf 10 jaar voor hun AOW-leeftijd hebben recht op 32 uur extra vakantie óf 80% werken met 100% pensioenopbouw. Per medewerker kijkt u dus naar zijn of haar AOW-leeftijd. De AOW-leeftijd verschilt per medewerker. Deze is afhankelijk van zijn of haar geboortejaar. De AOW-leeftijd van medewerkers vindt u op de website van de SVB: www.svb.nl/nl/aow/aow-leeftijd/uw-aow-leeftijd. Ons advies is om de volgende stappen te nemen: • Stel de AOW-leeftijd van de medewerker vast. • Bepaal de ingangsdatum van de regeling. Deze ligt 10 jaar vóór de AOW-leeftijd van de medewerker. • Leg de keuze voor aan de medewerker: 32 uur vakantiedagen extra per jaar óf 80% werken met 100% pensioenopbouw. In de vorige cao was er inderdaad ook al een regeling voor 32 uren extra vakantie. De ingangsdatum hiervan was voor iedereen van 55 jaar en ouder. Deze ingangsdatum is dus losgelaten en opgeschoven. Medewerkers die al gebruik maken van deze regeling behouden het recht hierop. De oorspronkelijke regeling was afgesproken in een tijd, dat iedereen uiterlijk met 65 jaar AOW ontving en met pensioen ging. De regeling was dus uiterlijk voor de duur van 10 jaar, namelijk van 55 jaar tot 65 jaar. HISWA MAGAZINE 4 De meeste medewerkers gingen echter al eerder met (vroeg)pensioen. De AOW-leeftijd schuift nu steeds verder op. De regeling zou dus steeds duurder worden voor werkgevers, als de ingangsdatum voor iedereen zou blijven op 55 jaar. Medewerkers moeten immers langer doorwerken. De regeling zou dus veel langer duren dan 10 jaar en daarmee veel duurder worden voor werkgevers. Er gaat immers bijna niemand meer eerder met (vroeg)pensioen. Dit vonden we niet wenselijk. Als de AOW-leeftijd verder opschuift, schuift de ingangsdatum van deze regeling dus mee op. Daarmee blijft de regeling betaalbaar. Een aantal ondernemers vraagt zich misschien af of deze keuze niet een heel dure is. Het is de vraag of dit zo is. Veel medewerkers in onze branche voeren immers zware lichamelijk arbeid uit. Vaak jaren achtereen. Niet alle medewerkers zullen gezond en fit hun AOW-leeftijd halen. Uitval van medewerkers kost veel geld, zowel voor de ondernemer als voor de werknemer. De regeling is er vooral voor bedoeld om uitval van oudere werknemers te voorkomen. De regeling beoogt hiermee juist geld te besparen. Misschien kost de regeling nu wat extra geld, maar op termijn wordt er bespaard. In het vorige nummer stond hier een situatie beschreven waarin een klant vervolgschade aan een huurboot veroorzaakte door verkeerd gebruik. In het antwoord op deze vraag is per abuis gesteld dat het verhuurbedrijf hiervoor de verhuurder aansprakelijk moet stellen. Dat moet natuurlijk de huurder zijn. 31 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Tech Talk Integratie leidt tot efficiëntie In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over elektrotechniek. Alle elementen die stroom vragen aan boord of die stroom leveren aan het elektranet, worden in slimme can-bus netwerken gekoppeld. Dat levert veel informatie op en biedt de kans om alle energie uit accu’s en andere bronnen superefficiënt in te zetten. Tekst: Hans Buitelaar “We doen ons best om watersporters onafhankelijk te maken van elektriciteit die met fossiele brandstoffen is opgewekt.” Directeur Roel ter Heide benoemt het streven van WhisperPower als een bijzondere strategie: “Het is vreemd dat we dit doen, want we zijn begonnen als fabrikant van generatoren – meestal draaiend op diesel. En dat doen we nog steeds. Om het comfort aan boord te vergroten en het brandstofgebruik te verminderen, richten we de elektrische installaties zo in dat een generator pas hoeft te worden ingeschakeld als de gevraagde elektrische energie zo veel is dat die echt niet meer kan worden geleverd door aan walstroom, dynamo’s en zonnepanelen aangesloten accupakketten. We ontwikkelen steeds slimmere manieren om de opgeslagen energie in accu’s zo efficiënt mogelijk te benutten en daarmee het inschakelen van generatoren uit te stellen.” 32 Een 12 volts boordelektrasysteem met accu, laadregelaar, zonnepaneel, multi powerpoint tracker, diodebrug, schakelpaneel en controle schermpjes. Effectieve monitoring Specialist in het inbouwen van complete elektrische systemen aan boord is Ronald van Enkhuizen, jachtbouwer en mede-eigenaar van jachtwerf en scheepstechnische dienst Gebroeders Van Enkhuizen. Hij ziet vanaf de gebruikerskant hoe effectieve monitoring van elektranetten aan boord kan leiden tot beter en dus zuiniger beheer van de elektrische energie aan boord. “Door de moderne bussystemen, met de wereldwijde standaard NMEA2000 plus de eigen versies van fabrikanten als Mastervolt die daarop aansluiten, kan bijna alle apparatuur aan boord worden gekoppeld. Zelfs motoren, die door emissie-eisen elektronisch geregeld brandstofmanagement hebben, kunnen nu worden HISWA MAGAZINE 4 Voorbeeld van een schema van een boordnetwerk van 24 volt. aangesloten op de multifunctionele schermen.” Zo zie je het verbruik per uur. In de systemen van sommige leveranciers wordt dat gekoppeld aan snelheid en resterende tankinhoud, zodat ook het verbruik per mijl wordt weergegeven en de resterende actieradius. Op het scherm is de laadstroom te zien die wordt geleverd door verschillende bronnen: de dynamo van de scheepsmotor, de zonnepanelen of de generator of walstroom. Ook van verschillende accugroepen, de startaccu, huishoudaccu’s, het 24 volt netwerk en het 12 volt netwerk, kan zo’n bus-systeem overzichtelijk de spanning en laadstroom weergeven. Door de moderne bussystemen kan bijna alle apparatuur aan boord worden gekoppeld. Van Enkhuizen: “Wij werken niet heel vaak met monitoring op afstand, maar voor sommige functies is dat toch handig. We installeren voor sommige schippers een alarm op afstand, dat aangeeft wanneer de spanning van het boordnet te laag wordt. Gaat zo’n alarm op de teleHISWA MAGAZINE 4 foon, dan weet de schipper dat hij op korte termijn naar de boot moet om de walstroom aan te sluiten.” Het kan goed zijn dat gedurende het grootste gedeelte van het jaar zonnepanelen de accu’s voldoende op niveau halen en het inpluggen op de walstroom feitelijk overbodig is. Maar in donkere dagen waarop de boordkachel af en toe bijspringt om condens uit de boot te blazen, kan de stroomvraag groter zijn dan het aanbod van de zonnepanelen. Monitoring op afstand biedt de schipper controle. Stijging elektronische apparatuur Op alle jachten groeit de hoeveelheid elektronische apparatuur. Bijna alle jachten pluggen bij aankomst in een haven in op de walstroom, waardoor op lang niet alle ligplaatsen de volledige netspanning van 220 volt en zeker niet 16 ampère beschikbaar is. “We hebben een acculader ontwikkeld die al vanaf 100 volt begint met het leveren van laadspanning,” vertelt Ter Heide. “Bijkomend voordeel is dat de moderne lithium-ion accu’s veel sneller opladen dan de conventionele loodzuur accu’s. We komen binnenkort met een nieuwe 150 ampère-uur li-ion accu.“ 33

Compleet 24 volts boordsysteem met dynamo, diodebruggen, generator, accu’s, laadregelaars en controlepaneel. Het comfort van thuis wordt door moderne schippers als standaard gezien voor de installaties aan boord, heeft Van Enkhuizen gemerkt. Het vergt slimme aanleg van elektranetten aan boord. Voor kleinere jachten is nog altijd 12 volt de standaard. De meeste navigatieapparatuur, ook die op grotere jachten, werkt met een netspanning van 12 volt. Daarom hebben de meeste jachten met een 24 volt boordnet ook een gedeelte in 12 volt achter een omvormer. 24 volt wordt vooral gebruikt op grotere jachten omdat het verlies van energie bij langere kabellengtes kleiner is. “Tot een aantal jaren geleden was apparatuur die werkt op 24 volt flink duurder dan dezelfde apparatuur op 12 volt,” weet Van Enkhuizen. “Dat verschil is snel kleiner geworden. Daarnaast worden juist op kleinere sloepen en motorbootjes nu ook 48 volt boordnetten aangelegd voor elektrisch varen. Voor de apparatuur is ook daar vaak een omvormer aanwezig die zorgt voor de 12 volt aansluiting.” Het comfort van thuis wordt door moderne schippers als standaard gezien voor de installaties aan boord. Kopje koffie uit de accu Al die techniek achter de USB-poorten en de knopjes van koffiezetapparaat, dat willen de opvarenden vaak helemaal niet weten. Die verwachten gewoon dat een apparaat werkt als je op de knop drukt en dat de telefoon wordt opgeladen. WhisperPower heeft daarom een alles-in-één oplossing bedacht, waarbij de verschillende netspanningen en bronnen van laadstroom door het systeem automatisch op de meest efficiënte manier worden toegepast. 34 “Kopje koffie uit de accu,” is ons instap-systeem, aldus ter Heide. “Gasten aan boord houden er geen rekening mee dat voor het koffiezetapparaat 220 volt nodig is. Die stappen aan boord, maken zich klaar voor uitvaren en als ze dan onderweg zijn, genieten ze van een lekker een kopje koffie. Accu, omvormer en Nespresso-apparaat compleet door ons geleverd. Aan boord van kleine boten als open sloepen of motorboten met een binnen- of buitenboordmotor werkt dat prima. Voor de grotere dagboten hebben we de OcotPower 3 ontwikkeld, een all-in-one systeem dat 3 kW levert vanuit een 5 of 10 kWh lithiumpakket waar ook airconditioning op aangesloten kan worden. Dat wordt geladen vanuit de wal, een of meerdere zonnepanelen of de binnen- of buitenboordmotoren.” “Lithium-ion accu’s stellen andere eisen aan laadapparatuur”, vult Van Enkhuizen aan. “Om de levensduur van de accu te verlengen, zal de acculader moeten uitschakelen als de accu vol is. Een conventionele acculader blijft de accu steeds doorladen. Het spanningsverlies bij zo’n accu wordt over langere tijd druppelsgewijs bijgedruppeld. Maar bij een li-ion accu moet de lader dus uitschakelen. Dat moet wel in de batterijmonitoringsoftware zijn ingebouwd. Een lege accu moet zelfs om beschadiging te voorkomen helemaal worden losgekoppeld van het boordnet. Een schakelaar om los te koppelen kan ook in het automatisch monitoringsysteem worden ingebouwd.” Het complete Octo Power boordelektravoorzieningspakket. HISWA MAGAZINE 4 COLUMN Gebruikelijke transacties Kunst, diamanten en boten worden vaak in één adem genoemd bij Wwft-fraudehandhavers als nietgeregistreerde goederen en ongebruikelijke transacties. En de recente onthullingen van NOS Nieuwsuur over afgegeven ICP’s op buitenlandse boten met de Nederlandse vlag waren ook niet gunstig voor het imago van de sector. In Nederland kennen we tientallen vormen van bootregistratie: van marifoon tot meetbrief en van Y-nummers tot doorvaartvignetten. Ze zijn allemaal zo lek als mandje. De kadasterregistratie in combinatie met de zeebrief is aardig waterdicht maar voor velen te kostbaar. HISWA Vereniging als voorganger van HISWA-RECRON nam 20 jaar geleden al het standpunt in dat de sector baat heeft bij een goede registratie waarbij onder andere boot, motor, marifoon, eigenaar en vlag wordt gekoppeld. De actualiteit rondom ICP leidt inmiddels tot vragen van kamerleden aan ons. De watersport is een volwassen sector. En dat betekent dat we staan voor transparantie, eerlijk en vertrouwd zaken doen met HISWA-voorwaarden bij erkende makelaars en verkopers. De sector zit te springen om marktinformatie. De handhaving moet goed kunnen functioneren om de rotte appels aan te pakken die het vaak verpesten voor de rest. Identificatie en registratie helpt ons daar bij. Betaalbaar en op veel plekken te regelen. Direct te verkrijgen bij de verkoper. Net als bij auto’s. De techniek is er klaar voor. De consument die een boot koopt wil geen helemaal geen ongebruikelijke transactie. Het kopen of het bezit van een boot is een groot feest en moet zoveel mogelijk een gebruikelijke transactie zijn. Hoe meer hoe beter! Kijk voor ons position paper ‘Identificatie en registratie van pleziervaartuigen’ op www.hiswarecron.nl/kennisbank. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

De Vakbeurs Watersport vindt plaats in de Evenementenhal Gorinchem. Het product centraal Vakbeurs Watersport begin maart in Gorinchem In het vroege voorjaar, op 1, 2 en 3 maart 2021 ziet een nieuwe beurs in toeleveranciersland het levenslicht: de Vakbeurs Watersport. Een beurs die oorspronkelijk in de planning net achter de METS aan zou komen, maar nu door de coronamaatregelen wat later plaatsvindt. Tekst: Dominique van Dam Het is een beurs waar het product centraal komt te staan’, zegt Dennis de Bruijn, een van de initiatiefnemers. ‘En waar we kennisoverdracht stimuleren en alle in de watersport actieve bedrijven bij elkaar brengen.’ Het idee van de beurs ontstond bij De Bruijn, in het dagelijks leven 36 Managing Director bij On Deck en werd met ‘twee handen en twee armen’ omarmd door Harrold van Asselt van RayMarine Benelux. ‘Als je iemand vertrouwt, dan doe je zoiets samen, ook al komen we uit twee compleet andere branches.’ In maart vindt de eerste editie in Harrold van Asselt en Dennis de Bruijn de Evenementenhal in Gorinchem plaats. En daar zal het aan De Bruijn en Van Asselt ligt zeker niet bij blijven. Een tweede editie staat al op de planning voor december 2021, net na de METSTRADE Show. ‘Het is een toevoeging, een beurs voor de branche door de branche.’ HISWA MAGAZINE 4 Niemand missen Zoals gezegd, de beurs zet het product centraal. ‘We willen het verlengstuk zijn van de METS, zeker geen concurrent. Ook niet van andere beurzen overigens, het is echt een toevoeging van het aanbod, een aanvullend moment om bij elkaar te kunnen komen, face-to-face.’ Belangrijk is de mogelijkheid om in levenden lijve een product vast te houden, bij de introductie van de nieuwe artikelen voor de aanvang van het seizoen cruciaal. Groothandels, fabrikanten en toeleveranciers kunnen een stand huren, van vast formaat en gebouwd door de organisatie. ‘Een standhouder kan op de Vakbeurs Watersport alles centraal laten zien, op één plek. Iedereen uit de watersportbranche is welkom, we willen niemand missen. Het gaat om netwerken en kennis, de fabrikant of groothandel ontmoet bij ons op de beurs zijn klant. Denk aan jachtbouwers, winkeliers en retailers, werfhouders, zeilmakers en onderhoudsbedrijven. Er komen geen eindgebruikers of consumenten, daar zijn andere beurzen voor.’ Een beurs door de branche voor de branche. Naast het fysieke aanbod, organiseren verschillende partijen seminars over producten én over bedrijfsvoering. Sessies over bijvoorbeeld de impact van off- en online handel, of over wat er speelt bij de retailer in het bedrijf. De beurs is voor De Bruijn een uitvloeisel van het feit dat hij net even anders naar de markt kijkt dan andere bedrijven in de watersportbranche. ‘We zien echt de behoefte in de markt, en die vullen we in. Uit het animo en de reacties maken we op dat het belang voor de markt er echt is.’ Breed gedragen Dat er animo is voor de beurs, blijkt na de eerste berichten in de watersportpers. Al snel zijn de eerste aanvragen voor standverhuur binnen. ‘Het is laagdrempelig, zowel qua kosten als organisatie voor de deelnemer,’ legt De Bruijn uit. ‘We willen het zo makkelijk mogelijk houden voor iedereen, en het is non-profit. Een beurs door iedereen gedragen, voor de branche en dus ook met de branche.’ Het is laagdrempelig, zowel qua kosten als organisatie. Dat onderstreept Jeroen van den Heuvel, manager Handel bij HISWA RECRON. Hij is enthousiast over de beurs: ‘Een business-to-business platform voor groothandelaren en dealers, dat is er nu niet echt. Boot Düsseldorf is er voor de consument, op METS moet je veel stands langs met je klant om alles te kunnen laten zien. Het gat is echt groot genoeg. Dit is lean and mean. Groothandelaren en toeleveranciers kunnen de servicebedrijven, retailers en anderen in de branche echt een goed overzicht bieden van wat er allemaal is. Het is natuurlijk goed dat dit initiatief uit de markt komt.’ De watersporter in coronatijd De tijd waarin we nu leven is onvoorspelbaar. ‘De mensen die we nieuwe watersporters noemen’, zegt Van den Heuvel, ‘zijn de mensen die we moeten zien te behouden de komende twee jaar. Ze zijn in het voorjaar watersporter geworden. Lukt dat, dan zijn ze watersporters voor het leven.’ Naar deze watersporter deed HISWA-RECRON recent onderzoek. Zie ook het artikel over Welkom op het water op pagina 28. Hoe bereiken we ze het beste? Wie is die watersporter? En wat hebben ze nodig in de keten van fabrikant tot winkel? We houden u op de hoogte via www.hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 4 37

Bedrijfsvoering voor de toekomst De dimensies waarop succes en verkoop gebaseerd zijn, zijn talrijk. In de afgelopen jaren zijn in het algemeen voor veel groothandelaren en toeleveranciers veel zaken veranderd, geeft Van den Heuvel aan: ‘Online verkoop is een factor geworden, net als de roep om voorraadoptimalisatie, snelle levertijden en de daarbij behorende organisatie. Detailhandelaren hadden minder voorraden omdat toeleveranciers snel konden leveren, en die schakel had op hun beurt over het algemeen minder voorraad omdat fabrieken snel leverden. Corona bleek disruptief, de handelsketen viel gedeeltelijk even stil, ook al weten we niet precies nog wat voor effect dat heeft gehad.’ Vasthouden is emotie Volgens Van den Heuvel is de dimensie van emotie rondom een product enorm belangrijk. En dat betekent dat fabrikanten, toeleveranciers, dealernetwerken en winkels bijzonder goed moeten samenwerken. ‘Want online moet je misschien mee, maar je manifesteren in de fysieke winkel die gewoon levert, is prettig voor de consument. Die wil het even in zijn handen houden, even bekijken, voelen. Toch nog wat advies, misschien. Op deze beurs kan de verkoper of professionele gebruiker dat vasthouden al doen. De emotie begint daar.’ Daarnaast 38 zijn fabrikanten, toeleverancier en de groothandels gebaat bij korte handelslijnen. ‘Een dealernetwerk hebben is gewoon een vak. Dealers en groothandels staan dicht bij elkaar en de dealer staat met zijn netwerk weer heel dichtbij de consument. Die weet precies wat er speelt.’ De Bruijn en Van Asselt hebben in deze snel veranderende en uitdagende tijden hun doel voor de komende jaren voor de beurs in ieder geval scherp geformuleerd. De Vakbeurs Watersport moet de B2B-beurs worden, die voor iedereen binnen de watersportbranche hét netwerk en kennismoment van het jaar is, waarbij geen enkele watersportprofessional mag ontbreken. Aanmelden voor de beurs Wilt u als standhouder op de beurs staan? Mail voor nadere informatie over deelname aan de beurs naar info@vakbeurswatersport.nl. Of kijk op www.vakbeurswatersport.nl. HISWA MAGAZINE 4 HIGH GLOSS — DURABLE & REPAIRABLE — TRUE COLOR NEXT GENERATION TOPCOAT awlgrip.com facebook.com/awlgripfinishes twitter.com/awlgrip All trademarks mentioned are owned by, or licensed to, the AkzoNobel group of companies. © AkzoNobel 2020. 10089/0819 instagram.com/awlgripfinishes

Het Portret Alex Omtzigt In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met ‘handel’ als één van de thema’s is dat: Alex Omtzigt van Omtzigt Watersport in Sassenheim. Tekst: Liane Jansen Omtzigt Watersport bestaat al sinds 1898 en staat bekend als een allround watersportbedrijf dat graag innoveert en voorop loopt. Met welke service of ontwikkeling bent u momenteel bezig? “We zijn pas de importeur van het Deense merk RAND Boats voor de Benelux geworden. We waren 40 al vanaf 2018 importeur voor Nederland. RAND Boats specialiseert zich in elektrisch varen en is dus heel innovatief bezig. Verder zijn wij bezig met de bouw van een geheel nieuwe bedrijfshal. De hal wordt volledig geïsoleerd en verwarmd voor de winterstalling van de boten van onze klanten.” HISWA MAGAZINE 4 “De coronacrisis pakte goed uit voor de botenverkoop.” Afgelopen watersportseizoen kende gezien de coronacrisis een merkwaardig verloop. Welke effecten had de coronacrisis op uw bedrijf? “De coronacrisis pakte voor de botenverkoop goed uit. Mensen konden vrij weinig aan activiteiten doen, behalve lekker varen en genieten op het water. Wij hebben dus goed verkocht afgelopen seizoen. Uiteraard vind ik het jammer dat we geen handen meer kunnen geven en afstand moeten houden. Dat maakt het voor ons lastiger om met onze klanten te connecten. Maar alles went en de klanten begrijpen het ook goed inmiddels. Natuurlijk hebben we ook doorzichtige platen opgehangen op contactplaatsen, zodat onze klanten en wij safe blijven. Wat wel een probleem was, dat de bootfabrieken ook dicht moesten afgelopen voorjaar. Later moesten zij op een veel minder efficiëntere manier gaan bouwen. Er mochten minder mensen tegelijk aan één boot werken. Dit zorgde voor veel aanleveringsproblemen. Eigenlijk hadden we nog veel meer boten kunnen verkopen!” U importeert ook Amerikaanse sportboten. In hoeverre last heeft u last van de importheffingen? “Wij zijn importeur van het legendarische merk Chris*Craft uit Amerika. Helaas hebben we veel last van de importheffingen. Gelukkig kon ik met Chris*Craft een regeling treffen, maar uiteindelijk kost het Chris*Craft en ons marge. En de eindgebruiker betaalt ook nog steeds een deel hiervan. We hebben het wel onderling verdeeld, zodat de prijsverhoging uiteindelijk meevalt, maar natuurlijk nog wel Biografie Alex Omtzigt (1972) is eigenaar/directeur van het familiebedrijf Omtzigt Watersport in Sassenheim. Hij behoort tot de vierde generatie van dit familiebedrijf dat al sinds 1898 bestaat. Hij volgde de opleiding MMO-C (middenstandsopleiding). Vanaf januari 2010 is zijn vrouw Miriam ook werkzaam in het bedrijf. aanwezig is. Klanten moeten natuurlijk wennen aan deze nieuwe prijzen en we merken natuurlijk ook dat de concurrenten daar gretig gebruik van maken. Zij wijzen hun klanten er bijvoorbeeld op dat hun boten in Europa worden geproduceerd en ze beter geen Amerikaanse boot kunnen kopen in verband met de importheffing. De importheffing zal wellicht iets minder gaan worden, maar hij zal nooit helemaal meer wegvallen.” “Ik verwacht ook heel veel van de waterstofaandrijvingen op het water.” Dit nummer heeft handel, dealerschap en toelevering als thema. Welke (duurzame) trends en ontwikkelingen ziet u hierin? “We verwachten heel veel van ons merk RAND Boats. Dit merk is volop bezig met duurzaamheid en wil zo milieubewust mogelijk bouwen. RANB Boats richt zich vooral op het elektrisch varen. De ontwikkelingen in het elektrisch aandrijven gaan enorm snel. Ik verwacht ook heel veel van de waterstofaandrijvingen op het water. Wij zijn continu bezig met alle marktontwikkelingen en proberen altijd mee te bewegen met de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.” HISWA MAGAZINE 4 41

Op stap met … Jeroen van den Heuvel In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de vierde aflevering: Jeroen van den Heuvel, hoofd afdeling Watersport en Jachtbouw. Hij maakt weer mondjesmaat met leden afspraken op locatie. Naast de coronacrisis is hij druk met tal van onderwerpen, waaronder de Brexit. Tekst: Lisette Vos Het is niet alleen het coronavirus dat de agenda bepaalt voor Jeroen van den Heuvel die bij HISWA-RECRON als hoofd Watersport en Jachtbouw direct aanspreekpunt is voor de handelsbedrijven (toeleveranciers, importeurs en dealers/detailhandel) en als MT-lid watersport in zijn portefeuille heeft. Deze dinsdagochtend heeft hij ingeruimd om een artikel voor HISWA Magazine te schrijven over de Brexit. Dit dossier is door de coronacrisis in de publiciteit meer op de achtergrond geraakt, maar dat betekent niet dat het dossier op een laag pitje staat. Integendeel: op 1 januari 2021 is de Brexit een feit. 42 Jeroen van den Heuvel (rechts) in gesprek met Bram Dreschler, manager Benelux, en Anita Menken, sales & marketing assistent van Mercury Marine. HISWA MAGAZINE 4 Belangrijkste handelspartner Vlak voor zijn afspraak met Mercury Marine op het kantoor bij De Nieuwe Meer in Amsterdam geeft Van den Heuvel een toelichting op het complexe Brexitdossier. Engeland is voor veel watersportbedrijven de belangrijkste handelspartner. Dat het land uit de EU stapt, moet die relatie niet verstoren. En dat is niet zo eenvoudig. Het risico bestaat dat Engeland een eigen plan trekt en afwijkt van de regelgeving – zoals de EU Richtlijn Pleziervaartuigen – die voor alle Europese landen geldt. Tegelijkertijd heeft Engeland geen invloed meer op de Europese regelgeving. Van den Heuvel had de afgelopen jaren achter de schermen veel contact met British Marine, de HISWA van Engeland. Beide organisaties willen de economische relatie goed houden. ‘Regelgeving voor een boot bouwen kan over de kleinste details gaan, zoals een specifiek Engels rompnummer. Maar handelstarieven kunnen de relatie ook onder druk zetten. Ons doel is dat onze leden bijvoorbeeld hun boten in Engeland kunnen blijven verkopen. Daarvoor is het heel belangrijk om de vinger aan de pols te houden.’ HISWA-RECRON kreeg net als brancheorganisaties in andere sectoren het verzoek van het ministerie van Economische Zaken om niet zelf met Engeland te onderhandelen, omdat Europa als één blok sterker staat. Toch voerde Van den Heuvel wel gesprekken. ‘Mijn handen jeuken als ik zie wat er op ons afkomt. Bovendien is de handel met Engeland fors. We willen de Brexit voor onze leden zo soepel mogelijk regelen.’ We willen de Brexit voor onze leden zo soepel mogelijk regelen. Opgegroeid in de watersport Van den Heuvel werkt volgend jaar twintig jaar bij de brancheorganisatie. Hij groeide op in de watersport: zijn ouders hadden een jachthaven in Dordrecht. Van den Heuvel zag daar met eigen ogen dat een bedrijf in de watersport over veel meer gaat dan boten stallen en opknappen. De regelgeving voor ondernemers – van lokale tot Europese regels – is van grote invloed op de bedrijfsvoering. Voor velen is die regelgeving taaie kost, maar niet voor Van den Heuvel. Hij vindt het belangrijk om de regels te vertalen naar HISWA MAGAZINE 4 43 het belang van de leden. ‘Mijn werk is direct van invloed op het werk van de leden. Dat maakt het interessant.’ Merken-pagina op hiswa.nl Sinds de fusie met RECRON heeft Van den Heuvel als MT-lid watersport in zijn portefeuille. Daarnaast is hij direct verantwoordelijk voor alle toeleveranciers, importeurs en dealers/detailhandel die lid zijn. Vanuit die rol heeft hij regelmatig contact met de leden, sinds enige tijd ook weer mondjesmaat op locatie. Van den Heuvel heeft deze dinsdagmiddag bij Mercury Marine een afspraak met Bram Dreschler, manager Benelux, en Anita Menken, sales & marketing assistent. Onderwerp van gesprek is onder meer de merken-pagina op de consumentenwebsite www.hiswa.nl. De leden van de commissie handelsbedrijven zijn in ieder geval voorstander. Op de merken-pagina op hiswa.nl krijgt elk merk een eigen pagina. Profijt van de crisis Als Van den Heuvel op het kantoor Mercury Marine op 1,5 meter afstand aanschuift bij zijn gesprekspartners gaat het gesprek eerst over – hoe kan het ook anders – corona. Volgens Dreschler was het voor het bedrijf in het begin van de coronacrisis even schakelen, maar al snel nam de vraag naar buitenboordmotoren toe. ‘We hebben een enerverend seizoen achter de rug. De ene week werkten we nog aan noodscenario’s, een week later ging de verkoop in de lift. We zitten aan de goede kant in deze crisis.’

De verkoop van buitenboordmotoren van Mercury ging tijdens de coronacrisis in de lift Iedereen het water op HISWA-RECRON spant zich al langer in om meer jongeren op het water te krijgen met de campagne ‘Welkom op het water’. De bijbehorende website trekt volgens Van den Heuvel in deze tijd veel meer bezoekers die op zoek zijn naar meer informatie. Een geluk bij een ongeluk, stelt Menken. ‘We doen zo ons best om jongeren te interesseren voor de watersport. Nu gaat iedereen het water op. De coronacrisis is een belangrijke aanjager.’ Nieuwe watersporters zijn een lichtpuntje. Om meer watersporters te bereiken en hen meer te bieden, wil HISWA-RECRON de portal www.hiswa.nl voor consumenten verder uitbreiden. Elk merk krijgt een eigen pagina op de portal, naast activiteiten onder de vlag van Welkom op het water, aanbod van (tweedehands) boten en zeillessen voor jeugd en volwassenen die al online staan. Volgens Van den Heuvel weten consumenten de portal steeds beter vinden. De merken-pagina is een volgende stap. Hij nodigt Mercury uit om mee te doen aan een proef met merken van buitenboordmotoren. ‘Als dat goed uitpakt, willen we de merken-pagina verder uitrollen.’ Onderzoek naar nieuwe watersporters Volgens Dreschler en Menken van Mercury Marine is de vraag vooral hoe de sector de nieuwe water44 sporters vast kan houden. Zij zien dat jongeren vaker aankloppen bij internetondernemers die online een buitenboordmotor te koop aanbieden, zonder showroom, zonder service. ‘Wie zijn de jonge watersporters en waar vinden zij hun informatie online? Dat zijn belangrijke vragen.’ Van den Heuvel onderschrijft het belang om in kaart te brengen wie de nieuwe watersporters zijn en wat er nodig is om hen vast te houden. HISWA-RECRON heeft Motivaction gevraagd om hiernaar onderzoek te doen. Onderzoek naar de nieuwe watersporters en hoe we ze kunnen vasthouden, is belangrijk. Lichtpuntje De nieuwe groep die de watersport heeft ontdekt is, in ieder geval een lichtpuntje in deze coronatijd, constateert Van den Heuvel na afloop. Voor veel ondernemers is het nog steeds een zware tijd, en het coronavirus waart nog steeds rond. ‘In de watersport zijn met name zeilscholen, verhuurbedrijven en de chartervaart enorm beperkt in hun activiteiten. Hoe ik vooruit kijk? We hebben geen glazen bol, maar onzekerheid is voor watersportbedrijven altijd lastig. Als het vertrouwen van consumenten wegzakt, wordt de watersport geraakt. We zullen vanuit het merk HISWA alles op alles blijven zetten om de sector te ondersteunen.’ HISWA MAGAZINE 4 Mijn passie. Juist nu. Tickets uitsluitend online! Bestel ze nu op boot.com #FOLLOWTHECALL Informatie in Nederland: Fairwise bv Zeestraat 100 _ 2518 AD Den Haag Tel. +31 (0) 70 350 1100 _ info@fairwise.nl www.fairwise.nl SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl

NIEUWSINNOVATIE Eco-catamaran voor dagcharter Charterbedrijf La Bella Verde uit Ibiza ontwikkelde een bijzonder duurzaam gebouwde catamaran. De rompen zijn gemaakt van een composiet met een vezel uit vulkanisch gesteente en een kern van FSC-gecertificeerd blasahout. De hars die het allemaal aan elkaar lijmt, is zuivere, speciaal ontwikkelde epoxy. Het geheel kan na de levensduur van de catamaran als grondstof voor een nieuw composiet opnieuw worden gebruikt. De jonge ondernemers, waaronder Nederlander Maarten Bernhart, startten in 2014 met het verzorgen van dagtochten op open catamarans rond de kusten van de Balearen. Zonnepanelen werden de voeding voor de elektromotoren waarmee ze havens in- en uit varen, en voor de muziekinstallatie en koelkast aan boord. Verder zeilen de catamarans en verkennen ze in een eigen vorm van eco-toerisme de kusten en afgelegen strandjes. Het ontwikkelen van duurzame jachtbouw voor duurzaam toerisme is een belangrijk doel voor La Bella Verde. De catamaran die het bedrijf in samenwerking met de Oostenrijks-Franse werf Innovation Yachts ontwikkelde, is een uitbreiding van de eigen chartervloot. De catamaran is in franchise te gebruiken door andere aanbieders van eco-toerisme of te koop voor particulieren. www.labellaverde.com Saildrive voor grote jachten Yanmar introduceert de SD15 Saildrive, een groter model dat geschikt is voor motoren van 80 tot 150 pk, dus voor de andrijving van grotere zeiljachten. De saildrive zelf is ontwikkeld door de Franse fabrikant van overbrengingen ZF. Het mechaniek wordt samen met de 4JH80, 4JH110 of 4JH150 commonrail dieselmotoren van Yanmar geleverd. De voordelen voor schipers op grotere zeilende jachten zijn stillere aandrijving met de motor, minder trillingen, hydrodynamische verbetering zowel onder zeil als motorend en zuiniger brandstofverbruik. Installatie wordt makkelijker en goedkoper omdat saildrives niet op de graad nauwkeurig hoeven te worden uitgelijnd. www.yanmarmarine.com Aanleghulp op Monte Carlo Yacht Automatisch inparkeren zoals de nieuwste generatie auto’s dat kan, is er nog net niet bij maar de MCY 76 SkyLounge met Raymarine Dock Sense komt dicht in de buurt. Vijf camera’s, radar en bewegingssensoren in combinatie met een joystick om het jacht heel precies met de vingertoppen te kunnen manoeuvreren, bieden de mogelijkheid om in krappe boxen of mediterrane aanlegplaatsen met de spiegel naar de kant te kunnen varen met steeds goed overzicht op de afstand van de boot tot de omringende objecten. Raymarine presenteerde hun systeem Docksense al eerder, de Italiaanse werf Monte Carlo Yachts installeert het systeem als eerste op productiemodellen. www.raymarine.com/docksense 46 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSINNOVATIE Wakeboarden op diesel De samenwerking die botenbouwer Correct Craft en Yanmar twee jaar geleden aangingen, leverde het bedoelde resultaat op in de G23 en G25 Super Air modellen van het merk Nautique voor modeljaar 2021. Deze boten zijn ontwikkeld voor wakeboarden en maken een extra grote hekgolf. Als eerste modellen in dit segment zijn de Nautique-boten van 23 en 25 voet uitgerust met een diesel motor. De Yanmar 8LV370 past prima in de boot. Deze krachtbron lever 370 pk bij 3800 toeren, uit 8 cilinders die samen 4,46 liter motorinhoud omvatten. Het koppel is 810 Newtonmeter bij 2300 toeren. Aangezien topsnelheid niet de belangrijkste eigenschap is voor een wakeboardboot, lijkt de keuze voor diesel een verstandige. Dieselmotoren leveren veel koppel bij relatief lage toeren en kunnen dus de gang erin houden bij minder hoge snelheden. Dit terwijl de rompvorm, bedoeld voor het opwekken van hoge golven, veel weerstand ondervindt. www.nautique.com www.yanmarmarine.com Controlepaneel elektrische boten De Nieuw-Zeelandse bouwer van elektrische jachten Electric Boats ontwikkelde voor een 34 voet lange elektrische motorcatamaran een bedienings- en overzichtspaneel voor bij de stuurstand. Het Electric Boats Platform is bedoeld voor het energiemanagement op elektrische werkboten en jachten, waardoor het makkelijker werkt en precies die informatie laat zien die specifiek voor elektrische aandrijving belangrijk is. Naast koers en snelheid worden op het paneel de resterende acculading, de actieradius met de snelheid van het moment weergegeven. Ook de laadstroom van andere bronnen als zonnepanelen of generators komt overzichtelijk in beeld. Het systeem werd ontwikkeld toen de bouwers geen geschikt systeem konden vinden dat met de nodige aanpasingen voor de HISWA MAGAZINE 4 elektrische aandrijving ook nog betaalbaar zou zijn. De eerste toepassing is op de 10,20 meter lange Herley 3400 catamaran, geschikt als werkboot of plezierjacht. Het Electric Boats Platform kan op meer modellen met elektrische of hybride aandrijving worden toegepast. www.electricboats.biz Altijd en overal laden De nieuwe Charge Master Plus 24/110-2 van Mastervolt is ontworpen om overal ter wereld accu’s te kunnen laden. Op verschillende plaatsen op de wereld levert het elektriciteitsnetwerk op de wal verschillende voltages. De lader werkt bij veel verschillende netspanningen, alles tussen de 80 en 275 volt. Standaard zorgt de Charge Master Plus voor het laden van een set van twee accu’s van 24 volt. Maar het apparaat kan ook 12 volt accu’s laden, bijvoorbeeld de startaccu’s op een jacht met 24 volt boordnet, die vaak nog wel werken met 12 volt spanning. Slimme elektronica zorgt voor een optimale verdeling van laadstroom over de verschillende accu’s. De Charge Master meet welke accu uit het pakket de laagste spanning heeft en stuurt daar dan de meeste laadspanning naar toe, voor snel laden. www.mastervolt.com 47

NIEUWSINNOVATIE Lenspomp zonder bellen De bilgepomp Sahara Mk2 van de Amerikaanse pompenfabrikant Attwood zuigt het water uit de bilge aan met een nieuw type schoep. Die zorgt ervoor dat geen luchtbellen ontstaan rond de aanzuigmond of in de pijpleiding naar de loosmond overboord. Sahara Mk2 zuigt het water aan met een snelroterend kokertje met daaraan een aantal korte, verticaal geplaatste vleugels. Het roteren van de vleugels zorgt ervoor dat water omhoog wordt gezogen maar dat luchtbellen worden weggeslingerd. Hoe dat precies werkt, verklapt Attwood niet als patenthouder op het systeem. Het probleem van een bilgepomp die het warer niet wegkrijgt omdat er een luchtbel bij de aanzuigmond zit, moet hiermee zijn verholpen. De Sahara Mk2 is vanaf april 2021 verkrijgbaar. www.attwoodmarine.com App voor analyse zeilprestaties De non-profit organisatie Sailing Yacht Research Foundation presenteert samen met software ontwikkelaar SAP de Sail Insight App. Daarmee wordt het mogelijk voor wedstrijdzeilers, wedstrijdorganisaties en vlootbeheerders om de prestaties van zeilende jachten te bekijken terwijl ze onderweg zijn, maar ook om de prestaties te analyseren na een wedstrijd of training. Organisatoren kunnen voor een wedstrijd meetbriefgegevens invoeren van deelnemende jachten, waarmee ook de handicap al tijdens de wedstrijd wordt verrekend. Bemanningen kunnen met de app via hun telefoon tijdens de wedstrijd zien welke boot op rating voorop ligt en hoe ze het doen ten opzichte van hun opponenten, verrekend naar handicap. De Sail Insight App kan worden ingezet als platform voor het inschrijven voor wedstrijden. Deelnemende boten kunnen meteen door alle deelnemers op hun handicap worden bekeken. Thuisblijvers kunnen via de telefoon of computer de prestaties van ‘hun’ deelnemede boot volgen. World Sailing ondersteunt het gebruik van de Sail Insight App. www.sailyachtresearch.org Grote last, klein gewicht De Australische fabrikant van blokken en dekbeslag Ronstan ontwikkelde een serie kleine blokken voor sportboten, waarbij het gewicht minimaal is en de toegestande belasting maximaal. Ook op kleinere zeilboten kan de druk op blokken voor de giekneerhouder flink oplopen. Om het gewicht zo klein mogelijk te houden en de toepasbaarheid zo groot mogelijk, heeft Ronstan de blokken in de RF-serie uitgerust met soft shackles: stukjes dyneema-lijn in een lus, die een hoge breeksterkte hebben maar op veel plekken makkelijk bevestigd kunnen worden. De rollen van de blokken zijn voorzien van zelfsmerende kunststof lagers voor soepele bediening. www.ronstan.com 48 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSINNOVATIE Suzuki slurpt plastic Vanaf komend jaar kunnen buitenboordmotoren van Suzuki worden uitgerust met het Micro Plastics Collecting Device. Dit is een filter die het koelwater zuivert van plastic deeltjes na het verlaten van de motor. Microplastics, kleine stukjes plastic tussen de 1 en 5 mm groot, zweven in zeewater rond en verstoren de onderwater biotoop. Omdat buitenboordmotoren vrij grote hoeveelheden water opzuigen om het blok te koelen en daarna weer overboord pompen, bedacht de Japanse fabrikant dat in ieder geval het deel van het oppervlaktewater dat door de motoren wordt gepompt, zou kunnen worden gezuiverd van microplastics. Het accessoire op buitenboordmotoren maakt deel uit van het Suzuki Clean Ocean Project. www.globalsuzuki.com Superhelder scherm voor zeilers Instrumentenfabrikant B&G (Brooks and Gatehouse) lanceert een nieuwe serie schermen voor aan de mast of in de kuip van zeiljachten. Op de schermen kan het bekende ‘sailsteer’ beeld worden getoond, waarin in een overzichtelijke grafische vorm de koers, de ware windhoek en de schijnbare windhoek worden getoond. De schermen zijn volledig naar voorkeur aan te passen. De achtergrondkleur, de grootte van weergave van bepaalde gegevens, de vormgeving van het scherm en de keuze van gegevens kunnen op het aanraakscherm makkelijk worden ingedeeld. Daarnaast is Nemesis vanuit een grote hoek goed af te lezen, ook met een gepolariseerde zonnebril. Het multifunctionele scherm combineert de zeilgegevens met de mogelijkheid om alle techniek aan boord te overzien: vloeistofniveau in de tanks, koelwatertemperatuur, motortoerental en waterdiepte, om er een paar te noemen. De schermen zijn vanaf voorjaar 2021 in de handel. www.bandg.com 3D geprinte boot op Genua Boot Show 3D geprinte boot op Genua Boot Show De Italiaanse start-up Moi Composites claimt de eerste glasvezelversterkte 3D geprinte boot te hebben gebouwd. De Mambo is geprint met een combinatie van hars en een continu doorlopende glasvezeldraad, zodat het resultaat glasvezelversterkt kunststof is. De boot is gemaakt door een robotarm die de bijzondere vorm (een omgekeerd boomblad) maakt terwijl hij wordt aangestuurd door een algoritme. Een keur aan technische instituten werkte mee aan het project. De Mambo won al een aantal prijzen sinds de eerste presentatie op de afgelopen Genua Boot Show (een van de weinige beurzen die wel doorging). www.moi.am HISWA MAGAZINE 4 49

NIEUWSINNOVATIE Besparen op energiekosten met ICY Marina Management ICY uit Lemmer komt op de markt met een nieuwe draadloos systeem: ICY Marina Management. Dit biedt voor jachthavens een totaaloplossing waarmee de energiekosten fors dalen en het rendement stijgt. ICY is al ruim 30 jaar succesvol op het gebied van energiebesparende oplossingen voor vakantieparken en campings. Het bedrijf heeft nu ook de vertaalslag naar én voor de watersport gemaakt. Met ICY Marina Management is het mogelijk om op afstand draadloos de stroomaansluitingen op een haven per ligplaats in te stellen, uit te lezen en in/uit te schakelen. Extra investeringen in kabels zijn niet nodig. ICY ontwikkelde een unieke kWh-metermodule met geïntegreerd relais van slechts 1-module breedte (18mm) zodat aanpassing van bestaande installaties vrijwel altijd mogelijk is. ICY Marina Management geeft grip op het energieverbruik en vergemakkelijkt diverse beheerstaken die hiermee gemoeid zijn. www.icy.nl Compacte waterjet De nieuwe serie waterjets die het Nieuw-Zeelandse HamiltonJet ontwikkelde, nemen minder plaats in in de boot. Ze zijn makkelijker in te bouwen en leveren met hetzelfde motorvermogen betere prestaties, zowel in topsnelheid, in manoeuvreerbaarheid als in het op positie blijven. Dat claimt in ieder geval de fabrikant. De compacte waterinlaat maakt het mogelijk om de complete waterjetaandrijfeenheid in een boot te installeren als die al compleet gebouwd is. Het gat in de spiegel dat nodig is om de waterjetaandrijving te monteren, is groot genoeg om de waterinlaatmonden doorheen te steken. Hierdoor wordt het een stuk goedkoper om de aandrijving te installeren. De waterjets zijn geschikt om te worden gekoppeld aan een grote variatie aan motoren. Verbeterd hydrodynamisch ontwerp maakt het mogelijk om met smallere 50 waterdoorvoeren, kleinere schoepen voor sturen, achteruit slaan of stationair blijven toch snelheden van boven de 50 knopen te halen – afhankelijk van boot en motor – en kortere draaicirkels te maken. De kleinere schoepen hebben als bijkomend voordeel dat er minder druk op de stuurinrichting wordt veroorzaakt. www.hamiltinjet.com www.amw.nl HISWA MAGAZINE 4 HISWA-RECRON Energie Bespaar 35% op uw energiekosten Makkelijk overstappen met vertrouwde service Laat uw voordeel uitrekenen: hiswarecronenergie.nl of bel 020 233 3821 HISWA-RECRON Energie is powered by drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

NIEUWSMENS&BEDRIJF Online bootverkoop clustert Het bedrijf Boats Group is de nieuwe eigenaar van Arimpex. De eigenaar en exploitant van botenverkoopwebsites Yachtworld, Boat Trader, Boats, Annonces Bateaux, Cosas de Barcos, Inautia en Yachtcloser uit Florida (V) opereert internationaal en heeft nu ook in Nederland een flink aandeel aangekocht in de online botenverkoop.Met het bedrijf Arimpex heeft de internationale websitebouwer de sites Botentekoop.nl, Botenbank.nl en Boten.nl. www.boatsgroup.com Verzekeraar haakt in op veiligheids-app Jachtverzekeringsmaatschappij Pantaenius verkoopt verzekeringen op maat aan schippers die gebruik maken van de Safety Cloud app die Hanse Yachts aanbiedt aan de kopers van zijn jachten. De applicatie maakt het voor eigenaren mogelijk om op afstand de positie van de boot te bekijken, maar ook de niveaus van brandstof en watertanks. Er is een service logboek en er wordt automatisch een logboek bijgehouden. De elektronica geeft de waardes positie, snelheid, windsnelheid, motoruren en brandstofverbruik en die waardes worden verzameld in een logboek. Samen met het onderhoudslogboek geeft dat heel goed inzicht in de staat van de boot. Onderdelen kunnen direct via de app bij Hanse worden besteld. De veiligheidsvoordelen die dat oplevert, ziet ook verzekeringsmaatschappij Pantaenius, die een overeenkomst sloot met Hanse Yachts om via de app bootverzekeringen aan te bieden. De Safety Cloud app is geleverd bij inmiddels 500 jachten van de merken Hanse, Dehler, Moody, Fjord en Sealine. www.hanseyachtsag.com Personeel koopt Harken Het Amerikaanse bedrijf Harken, fabrikant van lieren en ander dekbeslag, is door oprichter Peter Harken verkocht aan het personeel. Hij kondigde medio september een personeelsparticipatieplan aan. HIerbij kunnen de 400 werknemers van het bedrijf, met vestigingen in de staat Wisconsin in de VS en in Italië, aandelen kopen en zo eigenaars worden van het bedrijf waar ze zelf werken. Peter Harken, die het bedrijf in 1968 oprichtte met zijn (overleden) broer Olaf, bedankte de werknemers en memoreerde dat hij altijd heeft gevonden dat het succesvolle bedrijf het resultaat was van de mensen die er werken. Het nieuws over de overname door het personeel kwam nog geen week nadat bekend werd dat Harken de Nederlandse distributeur On Deck in Weteringsluis heeft overgenomen. www.harken.com 52 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSMENS&BEDRIJF Zakelijk bezoek BOOT aangemoedigd Nieuwe regels van de Duitse regering over reizen in tijden van de coronapandemie, zetten de deur open voor zakelijke bezoekers van BOOT Düsseldorf. Beursdeelnemers en zakelijke bezoekers worden in de maatregelen omschreven als ‘zakelijke reizigers met een belangrijke reden om naar Duitsland te reizen.’ Terwijl overal ter wereld beurzen worden afgelast of omgezet naar online versies, koerst Messe Düsseldorf af op het doorgaan van de fysieke beurs BOOT in de bekende 17 beurshallen. Wat de coronamaatregelen zullen zijn tussen 23 en 31 januari 2021, de 9 dagen van de beurs, is nog niet te voorspellen. De regeling geldt voor zakelijke bezoekers. Particuliere bezoekers moeten afwachten hoe de maatregelen eind januari 2021 zijn. www.boot.de Boot van het Jaar-winnaars bekend De jury van de Boot van het Jaarprijs heeft online winnaars gekozen in vier categorieën. De Boot van het Jaar Innovatieprijs werd gewonnen door Steeler Yachts uit Steenwijk voor hun nieuwe Steeler Bronson 50. Het vernieuwende van dit jacht is de open verbinding tussen twee leefruimten met een glazen plafond en de bimini die niet alleen tegen de zon beschermt, maar door de kantelfunctie ook tegen de wind. De Boot van het Jaar Oeuvreprijs ging naar Evert Stel. Evert kreeg de prijs door zijn werk als bootbouwer HISWA MAGAZINE 4 en jachtontwerper, maar ook als initiatiefnemer en drijvende kracht achter de Stichting Vaarwens, die vaartochten voor mensen in hun allerlaatste levensfase organiseert. Natural Yachts uit Heeg werd winnaar van de Boot van het Jaar Start-up prijs. In het ‘experience center’ van dit bedrijf kunnen consumenten kennis maken met de verschillende vormen van elektrisch varen en dankzij de verhuur kunnen ze de jachten gedurende een langere tijd ervaren. SloepNed Watersport uit Balk werd de winnaar van de Boot van het Jaar Lokale Held Prijs. De Boot van het Jaar Publiekslieveling werd de Cooper 680, een moderne, fraai gelijnde tender. Deze boot werd gekozen door duizenden watersporters die online stemden. www.hiswatewater.nl Virtuele beursstand Vetus De beleving van een beurs, waar nieuwe producten onder de aandacht worden gebracht, is virtueel te ervaren in de digitale beursstand van Vetus. Navigerend met pijltjestoetsen of met de vingertop op het scherm van een smartphone of tablet lopen online bezoekers door een stand van Vetus zoals die ook op een beurs te zien zou zijn en kiezen de producten waarin ze geïnteresseerd zijn. Voordeel voor de bezoeker: niet alleen de beperkte voorraad die kan worden meegenomen naar de beurs is aanwezig, maar het complete assortiment van de leverancier van bootbenodigdheden. Alle specificaties, foto’s, instructievideo’s en prijzen worden getoond. Gevonden producten kunnen direct worden besteld. Een chatfunctie maakt het mogelijk om met specialisten van verschillende productgroepen contact te leggen om advies te vragen. Vetus wil op korte termijn ook de producten van dochtermerken Maxwell en V-Quipment in de virtuele beursstand opnemen. www.vetusweb.nl 53

NIEUWSMENS&BEDRIJF Boot Holland gaat vooralsnog door De watersportbeurs Boot Holland vindt plaats van 12 tot en met 16 februari 2021 in WTC Expo in Leeuwarden. Het evenement gaat ondanks de coronacrisis vooralsnog door. Boot Holland staat bekend om de vele stalen boten, maar exposeert ook open boten zoals bijboten, sloepen, tenders en RIB’S. Tevens is er een ruim aanbod accessoires en recreatief gerelateerde bedrijven. Opvallend is het hoge aantal bezoekers uit het buitenland. 7% van de bezoekers komt uit Duitsland. Ondernemers die geïnteresseerd zijn om primeurs en noviteiten te presenteren aan een brede doelgroep, kunnen zich inschrijven. www.boot-holland.nl/inschrijven Super Lauwersmeer in finale Best of Boats Award De Discovery 47 OC van de Friese jachtbouwer Super Lauwersmeer staat in de finale van de Best of Boats Awards 2020 en is daarmee de enige Nederlandse finalist. Het gaat om de categorie ‘Best for travel’. Tijdens een vaartest was de internationale jury van watersportjournalisten onder de indruk van de manier waarop Super Lauwersmeer de Discovery 47 OC geheel naar klantwens bouwt. Ook was de jury zeer te spreken over de bouwkwaliteit, afwerking en doordachtheid van de boot. Eind november maakt de jury de winnaar van de awards via een digitale ceremonie bekend. Normaal gesproken vindt de uitreiking plaats tijdens Boat & Fun in Berlijn, maar vanwege de coronapandemie is deze beurs afgelast. www.superlauwersmeer.nl 54 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSMENS&BEDRIJF Schippersopleiding zeilende vrachtvaart De Enkhuizer Zeevaatschool gaat de WASP-module aanbieden aan studenten. Dit staat voor Wind Assisted Ship Propulsion. Zeegaande grote vrachtschepen worden in toenemende mate uitgerust met zeilen of Flettner-rotors als ondersteuning of zelfs gedeeltelijke vervanging van de aandrijving door brandstofgestookte motoren. Het gebrek aan praktische ervaring met het varen en navigeren met de (deels) zeilende schepen wil het opleidingsinstituut aanvullen met de WASP-module. De school in Enkhuizen onderwijst al sinds 1978 schippers in spé in het varen op grotere zeilschepen. Met de nieuwe module kunnen zeevarenden zich specialiseren in het besturen van zeilende vrachtvaart op grotere schepen dan tot nu toe in de vaart waren.. www.ezs.nl Mercury’s achter Beneteaus Brunswick Corporation en Groupe Bénéteau gaan samenwerken, waarbij de Franse werf op alle motorjachten waar een buitenboordmotor achter hoort, een model van Mercury aanbiedt. Klanten houden de mogelijkheid om hun eigen keuze voor een buitenboordmotor te maken, maar de werf en de dealers leveren standaard een Mercury. Al langer bestond de samenwerking tussen beide watersportconcerns, met name in de Verenigde Staten. De samenwerking wordt na het tekenen van een overenkomst nu uitgebreid naar de hele wereld. Vanaf 2021 worden alle Beneteaus van de types Flyer (7 modellen), Antares (3 modellen) en Barracuda (2 modellen) aangeboden met – in eerste instantie – een Mercury buitenboordmotor. www.mercury.com www.beneteau.com Bier voor historische vloot De Harlinger bierbrouwerij Het Brouwdok heeft een speciaalbier gebrouwen met de naam Red De Vloot. Het bier is geleverd aan schippers van de Verenigde Bruine Zeilvloot Harlingen (VBZH) die het mogen verkopen en de opbrengst gebruiken om na alle gemiste inkomsten in 2020 hun schepen te onderhouden. Het bier is online te bestellen voor iedereen die zijn dorst wil inzetten om de historische zeilvloot te steunen. HISWA MAGAZINE 4 Eind oktober was de eerste brouwvoorraad uitverkocht maar een nieuwe voorraad wordt gebrouwen. www.reddevloot.nl 55

NIEUWSMENS&BEDRIJF Splitsen leren online De workshops ‘Splitsen van moderne lijnen’ die in het winterseizoen veelvuldig bij watersportverenigingen worden verzorgd, kunnen niet worden georganiseerd, evenmin als die in de eigen werkplaats van De Lijnenspecialist. De leverancier van jachtlijnen organiseert de workshops daarom online. Deelnemers van een vereniging ontvangen een link naar een videoconferentie waar ze allemaal tegelijk de voorbeelden kunnen volgen die de specialisten Personalia Theo Hoen is de nieuwe CEO van stabilisatorenfabrikant DMS Holland. www.dmsholland.com laten zien, en dan gezamenlijk vanuit hun eigen huis de splits proberen te maken. Als ze een foto insturen van het resultaat van hun (eerste) pogingen, krijgen ze vanuit De Lijnenspecialist commentaar met tips en trucs. Aanmelden voor het splitswebinar kan via de website enkele dagen vooraf, zodat de materialen die nodig zijn voor het oefenen tijdens de workshop, kunnen worden toegestuurd. www.lijnenspecialist.nl Faillissement De Keizer Marine Engineering, leverancier van geïntegreerde electronica voor grote jachten uit Zaandam, is op 15 oktober failliet verklaard door de rechtbank in Noord-Holland. Eddie Kloosterman is de nieuwe directeur van Holland Yachting Group, het promotiebureau voor de Nederlandse superjachtensector. www.maritimetechnology.nl Nieuwe adressen De Valk Yachtbrokers opende een nieuw kantoor in Limburg. Schippersveld 3, 6019 DE Wessem 047 556 15 02 limburg@devalk.nl WhisperPower opende een nieuw kantoor in het Verenigd Koninkrijk. 2 Broomgrove Road, Sheffield, S10 2LR, United Kingdom +44 7943 729787 cautey@whisperpower.com Aine Denari is de nieuwe CEO van Brunswick. www.brunswick.com Wagenaar Watersport in Leeuwarden sloot de deuren vanwege pensionering van het echtpaar Wagenaar. De inventaris en de dienstverlening worden overgenomen door Bonsink Aquaservice uit Zwartsluis. Zomerdijk 78, 8064 XG Zwartsluis www.aquaservice.nl 56 HISWA MAGAZINE 4 ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten tsBenieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen.

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Regionale specialisten bundelen krachten Muller Makelaardij (TOP Supplier), Kruidenier, Den Otter Van Vliet, en Synchro Bedrijfshuisvesting bundelen de krachten onder de nieuwe naam Leisure Makelaars Nederland. Met dit nieuwe samenwerkingsverband worden jarenlange ervaring, specialistische kennis en een landelijk dekkend netwerk met lokale en regionale kennis gebundeld. Een nieuwe, stevige fundering op het gebied van makelaardij in de recreatie- en watersportsector. “Ieder kantoor heeft zijn eigen specialisme. We creëren extra slagkracht op het gebied van taxatie van exploitatiegebonden vastgoed in dag-, verblijfsrecreatie en watersport. We merken dat er vanuit de markt behoefte is aan partners met daadkracht. Wij voorzien daarin in een nichemarkt door gespecialiseerde makelaars en taxateurs”, stelt Bernd Kamp van Muller Makelaardij. Er wordt zo veel mogelijk Voordelige e-bikes Tegenwoordig wil iedereen een e-bike, zeker als de afstanden wat groter zijn. AON (Kennispartner) ontwikkelde samen met HISWARECRON en de Fietsvoordeelshop het ‘Fiets voor bijna niets’-project. Fietsvoordeelshop is partner van AON en ondersteunt bij de uitvoering van het project. Fietsvoordeelshop staat garant voor kwaliteit tegen de scherpste tarieven in Nederland. Alle fietsen worden 100% rijklaar bezorgd met een eigen bezorgdienst. En gaat er iets stuk in de garantieperiode, dan wordt dat kosteloos hersteld met een van de servicebussen. Ondernemers die hun medewerkers willen faciliteren met het voordelig kopen van fietsen, e-bikes of speedbikes, kunnen nu meedoen aan het project. Dat kan eventueel ook in combinatie met zakelijk leasen of privé leasen. www.hiswarecron.nl/ kennisbank/ een-fiets-voor-bijna-niets gebruik gemaakt van elkaars netwerk om zo elkaar te versterken en de ondernemers beter van dienst te kunnen zijn. Leisure Makelaars Nederland is een samenwerking tussen vier kantoren met ieder zijn eigen specialisme. Den Otter Van Vliet en Kruidenier hebben jarenlange ervaring in recreatief bedrijfsmatig vastgoed, Muller Makelaardij is specialist op het gebied van watersportgebonden onroerend goed en Synchro Bedrijfshuisvesting heeft expertise op het gebied van commercieel vastgoed met een sterk netwerk in Zeeland. www.leisuremakelaarsnederland.nl 58 HISWA MAGAZINE 4 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Doen: preventief medisch onderzoek in coronatijd In korte tijd heeft het coronavirus veel veranderd aan de manier waarop we werken en leven. Ondernemers en hun medewerkers kunnen op verschillende manieren (emotioneel) geraakt worden door de gevolgen van het coronavirus. Het omgaan met de nieuwe werkelijkheid doet een beroep op de veerkracht, flexibiliteit en het uithoudingsvermogen. Daarom is het voor werkgevers belangrijk om extra te letten op hun werknemers: vragen hoe het met ze gaat en steun bieden bij angst of zorgen. Een (wettelijk verplicht) middel hiervoor is het Preventief Medisch Onderzoek (PMO). Via een online vragenlijst en relevante fysieke onderzoeken krijgen werknemers duidelijkheid over hun psychische en fysieke gezondheid. ArboNed (TOP Supplier) ontwikkelde het speciale PMO HISWA. Het geeft medewerkers inzicht in hun gezondheid, leefstijl en eventuele gezondheidsrisico’s. Werkgevers krijgen antwoord op vragen als hoe gezond en vitaal is de organisatie, waar krijgen werknemers energie of juist stress van? Met de uitkomsten van het PMO HISWA kunnen werkgevers actief werken aan de gezondheid en vitaliteit van hun werknemers en dus ook van hun bedrijf. www.arboned.nl/pmo-hiswa The Business Company en Buro Andringa worden Bomondo The Business Company (TOP Supplier) en Buro Andringa zijn begin 2020 gefuseerd en gaan verder onder de naam Bomondo. De naam Bomondo verwijst naar de corporate ambitie van het ‘nieuwe’ marketingcommunicatiebureau: organisaties helpen bouwen aan een mooiere en rondere wereld waarin duurzaamheid, innovatie en vooruitgang sleutelbegrippen zijn. Opdrachtgevers helpen hun unieke, onderscheidende meerwaarde te ontdekken en te benutten: dat is de belangrijkste belofte van Bomondo. Deze belofte wordt ingevuld met de diensten consultancy, branding en marketing en door het delen van kennis, ervaring en inzichten. Strategie en creatie staan centraal in de crossmediale diensteverlening van Bomondo. Het bureau behoort tot de grotere bureaus in Noord-Nederland en werkt voor (internationale) merken zoals DAMEN Shipyards, Fokker, Friesland Campina, Plukon Food Group, Zijerveld Food en Zorggroep Liante. Laagdrempeligheid, korte lijnen en openheid kenmerken het bureau: “Dat op onze klantenlijst indrukwekkende namen prijken is mooi natuurlijk”, aldus Voorn. “Dit HISWA MAGAZINE 4 heeft alles te maken met onze mentaliteit. Wij willen altijd het beste communicatieresultaat en dat bereik je alleen als je elkaar goed kent en gaat voor de langere termijn. We geloven niet in quick wins maar in langjarige, goed uitgekiende strategieën. Deze ontwikkelen we net zo lief voor internationale merken als voor een lokaal opererende retailer. We zijn een allround bureau maar hebben extra ervaring in de branches food, zorg en industrie. Dat veel van onze opdrachtgevers uitblinken in hun branche, maakt ons heel trots.” www.bomondo.nl 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Digitalisering bij taxaties In 2018 zijn de termen XBRL en taxonomie geïntroduceerd in de wereld van de vastgoedtaxaties. XBRL is een open standaard voor het automatisch verzamelen, publiceren en uitwisselen van financiële informatie. Een taxonomie is bedoeld om financiële en economische gegevens in een bepaalde vaste vorm en structuur elektronisch aan te bieden (bijvoorbeeld door gebruik te maken van XBRL). Veel leveranciers zijn momenteel druk bezig om taxateurs te voorzien van systemen waarin taxatierapporten digitaal kunnen worden aangeleverd bij banken. Het “oude” pdf-taxatierapport zal daardoor langzaam gaan verdwijnen. Voor ondernemers zijn deze ontwikkelingen minder spannend, maar krijgen hier in de toekomst wel mee te maken. De banken willen dat er minder handjes nodig zijn bij het verwerken van gegevens die afkomstig zijn van de ondernemer en ook de taxateur. Door het XBRL-proof aanleveren en ontvangen bij banken en taxateurs kan daardoor een efficiëntieslag worden gemaakt en kunnen gegevens op een vertrouwde en veilige manier worden uitgewisseld. Dit levert voor ondernemers voordelen op omdat ze minder belast worden met aanlevering van documenten aan de bank, vervolgens aan de taxateur en bij een hertaxatie deels een herhaling van zetten. Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (TOP Supplier) gaat mee in deze ontwikkeling. Zij willen zowel de ondernemer als de financier zo goed mogelijk ten dienste zijn en kwalitatieve taxaties kunnen leveren die voldoen aan de vereisten van deze tijd. www.vandeloosdrecht.nl W2 Support lanceert webwinkel W2 Support BV - exclusief Walcondealer van Nederland, België en Duitsland – lanceerde een webwinkel voor havenonderdelen. Op www.havenspecialist.nl is een groot assortiment havenonderdelen eenvoudig en snel te bestellen. Hierbij is te denken aan diverse soorten bolders, kikkers, paalmutsen, zwemtrappen, afmeerringen maar ook drijvers, dekdelen en drijvende terrassen op maat. W2 Support levert, transporteert en installeert op alle locaties. www.havenspecialist.nl 60 HISWA MAGAZINE 4 Training: houden van functioneringsgesprekken Endurance (TOP Supplier) geeft op zowel 15 als op 18 december een (online) training over het voeren van functioneringsgesprekken. Centraal staan onderwerpen als: hoe voer je een goed functioneringsgesprek? Een leidinggevende is vaak de initiatiefnemer van het gesprek. Maar hoe zorg je ervoor dat ook de medewerker zich echt betrokken voelt bij dit gesprek? Welke specifieke communicatie is noodzakelijk? Denk aan waarnemen, feedback geven, luisteren, samenvatten en doorvragen. Beide trainingen zijn via Zoom van 9:00 - 12:30 uur. De kosten zijn 75 euro ex. btw per persoon per training en 50 euro ex. btw voor iedere volgende deelnemer van dezelfde organisatie. Prijzen zijn exclusief btw. Aanmelden kan door een mail te sturen naar: info@edurance.nl. www.endurance.com GOED ZICHT OP DE GEZONDHEID VAN UW WERKNEMERS Met het Preventief medisch onderzoek (PMO) HISWA werkt u actief aan de gezondheid en vitaliteit van uw werknemers, ook in tijden van corona. Meer informatie www.arboned.nl/pmo-hiswa 030 299 62 77 salessupport@arboned.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker B.V. E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Voor iedereen een veilige haven. Havenmeesters hebben veel verantwoordelijkheid. Zeker nu met alle ontwikkelingen qua energievoorziening, veiligheidseisen en digitalisering. Seijsener Techniek kan u daarbij een veilig haven bieden. Omdat we altijd met de toekomst bezig zijn. Zoals met Aanuit.net waarmee het verblijf, stroomen watergebruik en het afrekenen efficiënt georganiseerd wordt. Of neem Walstroom, voor de beroepsvaart. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Maar ook voor drinkwatervoorziening, vuil water, verlichting, toegangscontrole, internet, beveiliging en sanitair vindt u bij Seijsener de complete techniek voor jarenlange zekerheid. Dat gaat veel plezier geven. Ook meer genieten? Neem dan gerust contact met ons op. Wij maken meteen tijd voor u. Of kijk vast op onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 3, september 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Marketing en promotie Wat brengt de toekomst van de watersport? HISWA.nl: het sterkst groeiende platform Certificatie jachtservicebedrijven rond

Kwaliteit weerspiegelt. Perfection® Pro is een twee-componenten polyurethaan aflak speciaal ontwikkeld voor professioneel gebruik. Perfection Pro levert een spiegelglad en hoogglanzend eindresultaat aan ieder vaartuig en elke ondergrond en is geschikt voor spuitapplicatie en kwast- & rolapplicatie. Perfection Pro heeft een uitzonderlijk kleur- en glansbehoud en wordt geleverd in een uitgebreide kleurenrange. U kunt de gewenste kleur bij uw lokale distributeur bestellen; deze kleur kan ter plekke worden gemengd wat u tijd en geld bespaart. Perfection Pro: ontwikkeld door professionals voor professionals. international-yachtpaint.com facebook.com/InternationalYachtPaint Alle in deze publicatie genoemde handelsmerken zijn eigendom van of in licentie gegeven aan, het AkzoNobel concern. © AkzoNobel 2020. 10147/0720 VOORWOORD Voorwoord Snappen “Mam! Hoezo zit jij op Snap? Dat is echt awkward. Ik heb je verzoek geweigerd hoor.” Mijn uitleg aan mijn jongste puber dat ik voor mijn werk onderzoek of een jongerenpagina op hiswa.nl een goed idee is en welke social media – zoals Snapchat – daarbij passen, gaat er maar mondjesmaat in. ‘Snappen’ kan namelijk een uitgelezen kans zijn om mensen te laten meekijken in het bedrijf door behind the scenes-snaps te delen. Maar goed, aan de knoppen draaien van online en social media hoort niet alleen bij mijn werk, maar tegenwoordig bij het werk van vrijwel elke ondernemer. Zeker nu veel events, beurzen en congressen zijn weggevallen vanwege de coronacrisis. Online verbinding maken met je klanten dus. Maar hoe doe je dat? Uit het recente Marketing Trendrapport van Spotler en Beeckestijn Business School blijkt dat het belangrijk is om het menselijke aspect van de buyer’s journey (demo’s, beursgesprekken, salesgesprekken, presentaties etc.) zo goed mogelijk te vertalen naar verschillende online contentvormen. Bij HISWA-RECRON timmeren we flink aan de weg op dat vlak. Er zijn verschillende websites die leden ondersteunen bij hun klantbinding en acquisitie. De bekendste is natuurlijk hiswa.nl die vorig jaar compleet is vernieuwd. Sinds die tijd kent deze site een spectaculaire groei. Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? Lees het op pagina 24. Interessant is ook om te kijken hoe andere landen de watersportmarketing aanpakken. Daarom interviewden we Frank Hugelmeyer van de NMMA (de Amerikaanse HISWA). Op pagina 2 vertelt hij over de get on board-campagne in de VS en het belang van ‘reconnecColofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. ting’. Remco Voorn, eigenaar van marketing- en communicatiebureau The Business Company en lid van de HISWA-stuurgroep Welkom op het water adviseert in hetzelfde artikel vol in te zetten op digitalisering. ‘Neem de tijd om je klantreis in beeld te brengen.’ Het mag duidelijk zijn: marketing staat centraal in dit nummer van HISWA Magazine. Een belangrijk onderwerp. Dat snappen we toch? Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Michaël Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Otti Fotografie HISWA MAGAZINE 3 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Get up & get out Hoe ziet watersportmarketing eruit in een nieuw tijdperk? Spectaculaire groei hiswa.nl Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction Nieuwe opzet met als thema: dare to share. Certificatie jachtservicebedrijven Leen Schaap over nut en noodzaak ervan. Tech Talk: motoren Mariniseren van tank tot uitlaat. Het Portret Dit keer: Roelof van der Werff, entrepeneur in de houten jachtbouw. 28 32 40 26 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Op stap met … Column Geert Dijks Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 31 36 39 44 49 55 58 HISWA MAGAZINE 3 5

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. Op 5 of 17 november is er een BHV-training. SEPTEMBER NOVEMBER Training Gastvriendelijk handelen en jouw coronaprotocol Datum op afspraak Kantoor HISWA-RECRON of op locatie Praktijktraining Veilig hijsen 11, 18, 25 september Op locatie OKTOBER Mini-workshop Circulair ondernemen 1 oktober Online Workshop Circulair maken van producten en diensten 4 en 25 november en 1 december Locatie nog niet bekend Training BHV - basis en herhaling 5 of 17 november Kantoor HISWA-RECRON of op locatie HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction 16 en 17 november Online Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE 3 Op stapel De Mulder Favorite 2200 Na een toegewijde ontwerp- en engineeringfase en een fysieke bouwtijd van 22 maanden, lanceert Mulder Shipyard met trots het nieuwste model van de Favorite-familie. Het aluminium jacht wordt gekenmerkt door de herkenbare Favorite-lijn met hoogglans teakelementen, roestvrijstalen details en comfortabele buitenruimtes. De nieuwe Mulder Favorite 2200 heeft een royale Sportbridge achterop, een tendergarage achterin voor een Williams 395 Sportjet en een 3-persoons jetski en veel zit- en ligplaatsen. De rondspant romp met boeg- en hekschroef, vaste kiel en grote roeren maken het jacht goed te manoeuvreren. Twee Volvo Penta D13 motoren van 1.000 pk per stuk, zero-speed stabilizervinnen en interceptors brengen het circa 55 ton wegende jacht naar een topsnelheid van ruim 22 knopen. De eerste Mulder Favorite 2200 is deze zomer afgeleverd. www.muldershipyard.nl Lengte Breedte Diepgang Motor Certificering 22,56 m 6,20 m 1,50 m Volvo Penta D13 1.000 pk CE-A + CVO HISWA MAGAZINE 3 7

ONDERNEMERSNIEUWS Kamervragen over waterplantengroei Om de meren in het IJsselmeergebied bevaarbaar te houden, is het noodzakelijk ieder jaar de waterplanten te maaien. In de Randmeren is de snelvaartbaan bij Almere, het IJmeer en het Markermeer gemaaid. Ondertussen wordt gewerkt aan structurele oplossingen voor de lange termijn, zoals verdiepen en zoneren. Op de Waterplantenconferentie in december 2019 ondertekenden het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, provincies en gemeenten in het IJsselmeergebied én de waterrecreatiesector een samenwerkingsovereenkomst om gezamenlijk te werken aan de structurele oplossingen. Verschillende werkgroepen zijn aan het werk met pilots, meekoppelkansen en wenskaarten. Desondanks is HISWA-RECRON niet tevreden over de voortgang. Het ministerie heeft een grotere verantwoordelijkheid in dit dossier dan zij laat zien. Samen met Sportvisserij Nederland, het Watersportverbond en de Toerzeilers zijn kamervragen ingediend. Die gaan over het onderschrijven van waterrecreatie als belangrijke functie in het IJsselmeergebied, de relatie tussen waterbeheermaatregelen en de overmatige plantengroei, de verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid buiten de vaargeul én de beperking qua maaien zoals opgelegd in de Handreiking Maaien Waterplanten. Intussen voert de waterrecreatiesector gesprekken met Cees Loggen, gedeputeerde van Noord-Holland en kartrekker van de projecten binnen de samenwerkingsovereenkomst. Gemeenten in het IJsselmeergebied wordt gevraagd de waterrecreatiesector te ondersteunen in de acties richting de Rijksoverheid. De brief van het Platform IJsselmeergebied aan verschillende overheden (die mede is ondertekend door HISWARECRON) is een belangrijke ondersteuning in de lobby. Nieuw lid: Nautic Solutions Nautic Solutions is een one-stop-shop bedrijf waar mensen alles vinden voor de watersport. Van makelaardij tot lassen en alles wat daartussen valt. CEO en founder van Nautic Solutions, Nout van Bruggen, heeft van kinds af aan al een passie voor de watersport. Hij weet precies wat de behoefte van de watersporter is als het gaat om goede en snelle service. Zorgeloos watersporten en een premium service, dat is het doel van Nautic Solutions. Meer informatie: www.nautic-solutions.com. 8 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Extra vergoeding voor trainingen Het bestuur van het Sociaal Fonds HISWA komt met een extra stimuleringsmaatregel voor bedrijven én medewerkers in coronatijd. Het bestuur biedt extra vergoeding voor training en opleiding tot eind december 2020. De nieuwe vergoeding bedraagt maximaal vijf trainingsdagen per medewerker tot aan het einde van dit jaar. Bedrijven kunnen per dag per medewerker een bedrag van 160 euro terugvragen voor kosten voor training en opleiding. Voor vijf dagen is dat dus maximaal 800 euro. Voorheen konden bedrijven maar voor twee dagen een vergoeding aanvragen. De maatregel is bedoeld om zoveel mogelijk medewerkers te behouden voor de watersportindustrie en ze niet zonder werk naar huis te sturen. Dat zou zonde zijn, want straks zijn die medewerkers weer hard nodig. Bedrijven én medewerkers kunnen gebruikmaken van het trainingsaanbod van Teleurstelling over Nota Varen 2 De gemeente Amsterdam heeft de Nota Varen 2 aangenomen en vastgesteld. Dit betekent dat er in het centrumgebied vanaf 2025 uitsluitend emissieloos gevaren mag worden. HISWARECRON is teleurgesteld dat de verschillende moties die waren ingediend, het niet haalden. Wel zijn kajuitmotorboten met een ligplaats bij een jachthaven in het centrumgebied gevrijwaard van de eis van emissieloos varen. In de uitgebreide lobby vooraf wees HISWA-RECRON de gemeente vooral op de economische schade bij de watersportbedrijven, maar ook op de negatieve consequenties voor het verenigingsleven. Bovendien is de verwachting dat veel Amsterdammers straks het watersporten niet meer kunnen betalen. Tevens voerde HISWARECRON aan dat de sector HISWA MAGAZINE 3 onvoldoende was gehoord en dat de problematiek van de reders lijkt te prefaleren. HISWA-RECRON blijft bestuurlijk en ambtelijk met de gemeente in gesprek. Samen met de gemeente worden verschillende casussen van jachthavens uitgewerkt zodat inzichtelijk wordt wat de elektrische infrastructuur gaat kosten en of Leander aan de levering kan voldoen. HISWARECRON werkt in de lobby samen met het Watersportverbond en de Nautische Dienstverleners. HISWA-RECRON, maar mogen ook zelf een training of een opleiding kiezen. Maatwerk voor bedrijven is ook mogelijk. Meer informatie bij Herbert van Oord, h.vanoord@hiswarecron.nl of kijk op www.sfhiswa.nl. 9

ONDERNEMERSNIEUWS Training klantvriendelijk handelen Het coronaprotocol dat door HISWA-RECRON is opgemaakt wordt goed nageleefd. De maatregelen die er in staan, moeten voorkomen dat het coronavirus zich verspreid. Veel klanten hebben begrip voor deze maatregelen, maar er zijn er ook die niet HET BELANG VAN WATERSPORT EN VRIJE TIJD VOOR JOUW VEILIGHEID Dit HISWA-RECRON Erkende Bedrijf werkt met een coronaprotocol. www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid Interesse? Aanmelden kan bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. handelen naar deze maatregelen. Omgaan met mensen die zich niet aan de coronamaatregelen willen houden, staat centraal in de training klantvriendelijk handelen. In de training wordt bekeken of het protocol duidelijk is voor het bedijf en de klanten. Hoe is de communicatie over het protocol en de maatregelen? Hoe zou dat verbeterd kunnen worden? Hoe is de handhaving en welke afspraken zijn er verder? De training duurt een halve dag en vindt plaats bij HISWA-RECRON in Leusden of op locatie. Datum is in overleg. De prijs van de training is 150 euro per persoon. Dit is inclusief lesmateriaal, certificaat, koffie/thee, fris en versnaperingen. Praktijktraining veilig hijsen Veilig en efficiënt hijsen van pleziervaartuigen met een hijsinstallatie vergt actuele kennis en vaardigheid. Dit is ook vastgelegd in de arbowet. De kans op ongelukken en schades wordt hiermee verminderd. Bovendien stellen verzekeringmaatschappijen opleidingseisen en controleert de arbeidsinspectie. HISWA-RECRON organiseert daarom de praktijktraining veilig hijsen. De training is bestemd voor ondernemers en medewerkers van watersportbedrijven die pleziervaartuigen hijsen, transporteren en opbokken. Maar ook administratief medewerkers, BHV’ers, preventiemedewerkers die in hun werk te maken hebben 10 met hijsen zijn welkom. De praktijktraining duurt een dag en vindt plaats bij het bedrijf. De trainingen vinden plaats op 11, 18 en 25 september. Het maximaal aantal deelnemers is zes medewerkers. Bij minder medewerkers wordt bekeken of de training georganiseerd kan worden met een collega-watersportbedrijf. De praktijkdag wordt afgesloten met een praktijktoets. De praktijktoets is drie jaar geldig. Daarna volgt elke vijf jaar een herhaling met een praktijktoets. De kosten zijn 1.800 euro exclusief btw. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 3 Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. ONDERNEMERSNIEUWS Mini-workshop circulair ondernemen Is het mogelijk om met circulair ondernemen het bedrijfsresultaat te verhogen en/of meer winst te maken? Wat is de toegevoegde waarde van circulair ondernemen? Ondernemers die hun producten en diensten circulair willen maken, zijn van harte uitgenodigd voor de gratis workshop op 1 oktober. In een circulaire economie worden hoogwaardige diensten geleverd en gaan producten langer mee: ze worden slim hergebruikt en gerecycled. Het doel van circulair ondernemen is producten zo te ontwerpen, te maken en te gebruiken dat er geen, of ten minste zo min mogelijk, sprake is van afval. Er is geen uitputting van eindige grondstofvoorraden. Reststoffen worden volledig opnieuw ingezet. Dit vraagt om een nieuwe aanpak in ontwerpen en ondernemen. HISWA-RECRON organiseert samen met Circo (TOP Supplier) een driedaagse workshop in november/ december 2020. Tijdens de mini-workshop op 1 oktober kunnen ondernemers bekijken of deze workshop iets voor hen is. Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. NOW 2.0-regeling en ‘NL leert door’ Werkgevers met een NOW 2.0-regeling zijn verplicht om hun werknemers te stimuleren om aan scholing te doen. Deze werkgevers leggen hierover bij hun aanvraag van de NOW 2.0 een verklaring af. Het kabinet wil werkgevers en werknemers helpen om hun scholing te organiseren. Hiervoor introduceert het kabinet de regeling NL leert door. Die biedt werkenden en werkzoekenden de mogelijkheid om een ontwikkeladvies aan te vragen of scholing te volgen voor behoud van werk. Iedereen vanaf 18 jaar tot de pensioengerechtigde leeftijd kan een ontwikkeladvies aanvragen bij gekwalificeerde loopbaanadviseurs. Daarnaast is het mogelijk online scholingsactiviteiten te volgen. HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRON vraagt leden met een NOW 2.0-regeling zich te melden. Samen wordt dan gezocht naar speciale loopbaanadviseurs voor ontwikkeladviezen gericht op de recreatie en de watersport. Neem contact op met Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. 11

ONDERNEMERSNIEUWS Corona: volg de regels Het blijft belangrijk dat iedereen zich aan de maatregelen houdt om verspreiding van het coronavirus zoveel mogelijk te voorkomen. Dat geldt niet alleen voor de ondernemers maar ook voor hun medewerkers, leveranciers, gasten en klanten. Hoe vervelend, lastig en intensief het soms ook is om mensen aan te spreken op hun gedrag: het moet. HISWA-RECRON helpt daarbij. Speciaal voor de leden van HISWARECRON zijn er protocollen, een speciale communicatietoolkit en uitlegvideo’s beschikbaar. Deze staan op www.hiswarecron.nl/protocollen. Meer subsidie beschikbaar voor BHV-trainingen Het Sociaal Fonds HISWA verhoogt de bijdrage voor BHV-trainingen van 80 euro naar 160 euro. Het fonds wil deelname aan BHV graag stimuleren. Bedrijven moeten vanuit de arbo-wetgeving voldoen aan het juiste aantal BHV’ers. Bedrijven die de HISWA-cao volgen, komen in aanmerking voor deze subsidie. HISWA-RECRON organiseert op 5 en 17 november een BHV-training in Leusden. Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. Kijktip: de Bellinga’s op vakantie met de boot Begin juli gingen dé familievloggers van Nederland het water op met de boot. De familie Bellinga heeft met bijna 500.000 abonnees een groot bereik op YouTube. Een mooi platform om het grote publiek te laten zien hoe leuk het is op het water. Tijdens hun vakantie op de boot hebben ze acht dagen gevlogd en de vlogs gedeeld met hun kijkers. De Bellinga’s kregen van HISWA-RECRON-lid Yachtcharter Huibers de boot ter beschikking. Ze begonnen hun vakantie in Heukelum en zijn vervolgens onder andere naar Vianen, Maurik, Heusden en Drimmelen gevaren. De video’s laten precies de sfeer zien van de watersport: de behulpzaamheid van de watersporters, het plezier, de vrijheid en de herinneringen die gemaakt worden tijdens een vakantie op het water. Voor de nieuwe of potentiële watersporters zijn deze video’s een mooie manier om kennis te maken met de watersport. De vlogs staan op: www.hiswa.nl/familie-bellinga. 12 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Omzetderving ondernemende sportgroter dan verwacht fitness, squash, zwemmen, dansen en yoga. Uit de Monitor Sport en Corona uitgevoerd door het Mulier Instituut blijkt dat sportondernemers hard geraakt zijn. Faillissementen en ontslagen zijn waarschijnlijk, waarmee een belangrijk deel van de sportinfrastructuur in Nederland in gevaar komt. Lodewijk Klootwijk, woordvoerder van het Platform Ondernemende Sportaanbieders (waar HISWARECRON lid van is): “Het belang van de instanthouding van de sportinfrastructuur is belangrijker dan ooit. In feite is het de firewall voor de vitaliteit van de Nederlanders. De sportinfrastructuur is in gevaar door een verwachtte omzetderving van ongeveer 800 miljoen euro bij ondernemende sportaanbieders, zoals zeilen, Als ondernemende sportaanbieders pleiten wij voor een specifieke ondersteuning van de sportbranche in de hele breedte zodat deze zoveel mogelijk in stand blijft.” Watersportindustrie en zeilmakerij onder één cao HISWA-RECRON, SZS Vereniging voor Zeilmakerijen en CNV Vakmensen sloten een nieuwe cao af voor de bedrijven in de watersportindustrie en de zeilmakerij. Van twee aparte cao’s is één cao gemaakt, de cao SZS en Jachtbouw. Met de cao SZS en Jachtbouw wordt het mogelijk om flexibel te werken. Daarnaast is er volop aandacht voor duurzame inzetbaarheid. Bovendien is er een koppeling gelegd tussen de MBOen HBO-kwalificatiestructuur en het functie- en salarishuis. Het werk in deze sector vraagt immers bij uitstek speciaal vakmanschap. De nieuwe cao kent een korte looptijd tot het einde van dit jaar. Op deze manier kunnen sociale HISWA MAGAZINE 3 partners de invoering van de nieuwe cao goed monitoren. De cao is afgesproken volgens de nullijn vanwege de coronacrisis. Omdat ook de jachtbouw en de zeilmakerij onder druk staan vanwege de coronacrisis, is afgesproken dat werkgevers zich inspannen om werknemers te behouden voor de sector. 13

ONDERNEMERSNIEUWS Campagne #hiermoetjezijn De campagne ‘Hier Moet Je Zijn’ waarin HISWA-RECRON participeert laat zien dat mensen echt niet naar ‘daar’ hoeven, ze hebben het immers allemaal ‘hier’, in Nederland. De campagne is een gids naar unieke plekken in Nederland, naar rust en ruimte, want er is voldoende plek voor iedereen. Niet alleen deze zomer, maar ook in het najaar en volgend jaar. Ruim 150 partners bouwen samen aan de beweging en gebruiken het concept om bezoekers te informeren, te gidsen en te stimuleren voor Nederland te kiezen als toeristische bestemming.Met deze gezamenlijke inspanning zijn heel veel mensen geïnspireerd om in Nederland op vakantie te gaan en zijn zaadjes geplant voor dagjes en weekendjes weg in het najaar. Ondernemers kunnen ook meedoen: vraag de toolkit aan bij hiermoetjezijn@holland.com. Meer informatie: www.hiermoetjezijn.nu. Werken met werkbak wijzigt , Per 1 juli is in het arbobesluit de regelgeving aangescherpt rondom het gebruik van werkbakken gemonteerd op een hefwerktuig en de inzet van een werkbak hangend aan een kraan. Voor werkzaamheden op hoogte met een hefwerktuig moet deze zijn bestemd en ingericht voor het op hoogte brengen van personen, zoals een officiële hoogwerker. Voor wat betreft het gebruiken van een werkbak die opgehangen wordt aan de haak van een hijswerktuig worden striktere voorwaarden gesteld. Zo moet vooraf aan een aantal voorwaarden worden voldaan zoals het opstellen van een schriftelijk werkplan. Deze moet door een gecertificeerde hogere veiligheidskundige worden beoordeeld. Uiterlijk twee dagen voor het starten van de werkzaamheden moet door de werkgever aan de Inspectie SZW worden gemeld dat er werkzaamheden met een werkbak dan wel een werkplatform worden verricht. De tijdbeperkende voorwaarden voor de inzet van een werkbak hangend aan een haak van een hijswerktuig komen te vervallen. Meer informatie staat in de Leidraad werkbak/ werkplatform van met Ministerie van SZW. HISWA-RECRON brengt de effecten in kaart van deze gewijzigde regelgeving en gaat hierover met de Rijksoverheid in overleg. 14 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Omzetverlies van 18% in watersport- en recreatiesector De watersport- en recreatiesector heeft zich redelijk hersteld na de lockdown in het voorseizoen. Toen na 15 juni de gemeenschappelijk sanitaire voorzieningen weer open mochten, kwamen alsnog veel boekingen binnen. Toch bedraagt de schade 18% omzetverlies tot nu toe. Daarmee komen toch veel bedrijven in zwaar weer terecht. Zo blijkt uit onderzoek van HISWA-RECRON. De totale schade van maart tot met september 2020 is 700 miljoen euro. Daarvan komt 16% voor rekening van de watersportsector en 84% voor de verblijfsrecreatie- en buitensportsector. 80% van deze schade is geleden in het voorseizoen van maart tot en met juni. De mooie zomer en de groei van het aantal boekingen van Nederlanders in eigen land, maakte het ontbreken van buitenlandse gasten voor een deel weer goed. Vol is vol “De feitelijk schade op langer termijn is echter groter”, stelt Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON. “Er staat voor ruim 400 miljoen euro uit aan vouchers die in 2021 worden verzilverd. Bij veel bedrijven zal dit ten koste gaan van de normale boekingen in dat jaar want vol is immers vol. Daarnaast is de verwachting dat met name de bedrijven die zich richten op grotere groepen, zoals groepsaccommodaties, de zeilende chartervloot en de buitensportbedrijven nog lang de nasleep merken van het coronabeleid.” De jachtbouw teert nu nog op orders van klanten die vorig jaar een bouwopdracht verstrekten voor een jacht. De mogelijkheden voor het acquireren van nieuwe klanten op botenshows en eigen huisshows zijn grotendeels vervallen. De orderportefeuille droogt daardoor op en een omzetdip is te verwachten. Dat gaat dan meteen om hoge bedragen. Dijks roept de Rijksoverheid op om alsnog de belofte waar te maken om de NOW-regeling aan te passen aan het seizoenskarakter van de sector. Het gebruik van de regelingen ligt aanzienlijk lager dan gemiddeld omdat ze niet passend zijn. Voor de zeer zwaar getroffen sectoren zoals de groepenmarkt en voor de uitgestelde schade zoals bij jachtbouwers moet een extra vangnet komen in fase 3 van de steunmaatregelen. HISWA MAGAZINE 3 15

ONDERNEMERSNIEUWS METS gecanceld De Marine Equipment Trade Show (METS) die op 17-19 november in RAI Amsterdam stond gepland, is vanwege de coronacrisis geannuleerd. De METS is al meer dan 32 jaar het evenement voor de wereldwijde maritieme industrie. De editie van 2021 vindt plaats op 16-18 november. HISWA-RECRON organiseert tijdens de METS altijd het HISWA Oproep: meld uw events, beurzen en open dagen Op www.hiswa.nl is een evenementenpagina in de maak waarop bezoekers alle watersportevenementen kunnen vinden. Om de pagina goed te lanceren wil HISWA-RECRON alle geplande events, beurzen of open dagen weten die bij leden worden georganiseerd. Mailen kan naar communicatie@hiswarecron.nl. Leden kunnen natuurlijk ook zelf gratis nieuwsberichten plaatsen op hiswa.nl, door in te loggen op www.mijnhiswarecron.nl. Symposium on Yacht Design and Yacht Construction. Dit symposium wordt nu online aangeboden. Meer informatie: www.hiswasymposium.com en het artikel op pagina 26. 16 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Blogs van en voor de watersporter Om alle nieuwe watersporters van tips en leuke informatie te voorzien, is op hiswa.nl een blog toegevoegd. In de blogs vertelt Liane Jansen (hoofdreacteur van HISWA Magazine) over haar ervaringen als watersporter. De blogs zijn laagdrempelig van aard en bevatten ‘funcontent’. De eerste twee blogs gaan over: wat neem je mee en wat eet je aan boord. Deze blogs kunnen gedeeld worden op social media om zo nog meer watersporters te bereiken. Lees de blogs op: www.hiswa.nl/blog. Aanmelden voor Blauwe Vlag 2021 De Blauwe Vlag is het internationale milieukeurmerk voor stranden en jachthavens. Wereldwijd wapperen er ruim 4.650 in 46 landen. Op stranden en in jachthavens. In ons land hangen dit jaar 186 Blauwe Vlaggen, waarvan 128 in jachthavens. Om te bekijken of jachthavens in aanmerking komen voor de Blauwe Vlag 2021 kunnen ze een gratis scan aanvragen bij de Stichting KMVK. Er zijn veel redenen om Blauwe Vlag aan te vragen. Waardering van gasten is natuurlijk de belangrijkste. Maar de Blauwe Vlag kan ook leidraad zijn voor verdere verduurzaming van het bedrijf. De Blauwe Vlag moet jaarlijks bij KMVK worden aangevraagd. Na deze aanvraag buigen leden van een nationale en een internationale jury zich over de aanvraag en wijzen al dan niet een Blauwe Vlag toe. De Stichting KMVK is het samenwerkingsverband van de brancheorganisaties KHN en HISWA-RECRON en consumentenorganisatie ANWB en beheert diverse keurmerken voor de toeristisch-recreatieve sector in Nederland. Meer informatie: Erik van Dijk, 033 3039797 of erik@kmvk.nl. HISWA MAGAZINE 3 17

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe collega bij Waterrecreatie Nederland Sandrijn Holleboom (1970) is bij Waterrecreatie Nederland begonnen als projectleider. Hij gaat onder andere aan de slag met routenetwerken en voorzieningen, waaronder BRTN, en met het verbeteren van data over en voor de waterrecreatiesector. Holleboom volgde een studie sociale geografie en werkte voorheen in projecten bij overheden, vervoersbedrijven en zorgorganisaties. “Nu wil ik een mooie bijdrage leveren aan een voor iedereen bereikbare, innovatieve, gezonde, veilige en duurzame ‘natte’ omgeving.” Kickstartvoucher voor exporterende bedrijven Bedrijven waarvan de internationale activiteiten zijn geraakt door de coronacrisis, kunnen nu een beroep doen op subsidie. Met een Kickstartvoucher kunnen deze bedrijven korting krijgen op de inhuur van een zelfgekozen externe adviseur. De Kickstartvoucher is een online voucher en is goed voor 80% van de kosten en bedraagt maximaal 2.500 euro exclusief btw. Meer informatie: www.rvo.nl. 18 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Gratis watersportevent in mei 2021 Het project ‘Varen doe je Samen!’ (waarin HISWARECRON participeert), Havenbedrijf Rotterdam, KNRM en Vaarplezier nemen het initiatief tot een gratis te bezoeken tweedaags evenement onder de naam Veilig Varen. Het event staat gepland voor mei 2021 en biedt alles op het gebied van veiligheid op het water, speciaal voor de recreatievaart. Met veel workshops, doe-activiteiten en leveranciers op het gebied van veiligheid op en aan het water. Veilig Varen wordt gehouden bij STC KNRM in Rotterdam, speciaal ingericht voor nautische veiligheidstrainingen. Daardoor kan er niet alleen gekeken worden, maar met name ook gedaan worden: brandblussen, manoeuvres oefenen, reddingsmiddelen in en rond het zwembad uitproberen, knopen leggen en aan de slag met (elektronische) navigatiemiddelen. Meer informatie: www.varendoejesamen.nl. Keuzemenu voor pensioen Veel watersportbedrijven volgen de HISWA-cao. In deze bedrijven gaan de komende jaren veel medewerkers met pensioen. Tegenwoordig valt er veel te kiezen. Als bijvoorbeeld het werk psychisch of lichamelijk te zwaar wordt, kunnen werkgever en werknemer er samen voor kiezen om het pensioen eerder in te laten gaan, al dan niet gedeeltelijk. Medewerkers mogen ook later met pensioen. Of ze mogen hun partnerpensioen (gedeeltelijk) inruilen voor een hoger pensioen. Omgekeerd mag ook: een lager pensioen en een hoger partnerpensioen. Medewerkers kunnen tenslotte kiezen om de eerste vijf of tien jaar een hoger pensioen te ontvangen en daarna een wat lager pensioen. De volgende checklist kan helpen om het pensioen van de medewerkers goed in beeld te krijgen: • Check de AOW-leeftijd van elke medewerker. Dat kan op: www.svb.nl. • Wil de medewerker (deels) eerder of (deels) later met pensioen? • Wil de medewerker partnerpensioen (deels) inruilen voor een hoger pensioen? • Wil de medewerker pensioen deels inruilen voor een hoger partnerpensioen? • Wil de medewerker de eerste jaren een hoger of een lager pensioen? Bedrijven met de HISWA-cao kunnen ondersteuning krijgen bij pensioenvragen van hun medewerkers. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 3 19

Get up & get out Watersportmarketing in een bijzonder tijdperk Een wereldwijde pandemie vraagt om aanpassingen, flexibel denken en handelen. De schouders eronder, aanpakken én vooruitdenken. Wie zelf buiten is geweest de afgelopen maanden heeft het gezien: de natuur stroomde vol met recreanten, niet alleen hier, ook in de rest van de wereld. Buiten lonkt. Zo ook het water. Tekst: Dominique van Dam Suppers, kanovaarders, zeilers, motorboottoeristen, dagjesmensen en avonturiers, iedereen ging het water op. De ruimte en vrijheid die watersport biedt, social distancing, fit blijven, een uitje met de familie in een veilige setting: het lijkt zelfs alsof er even geen marketing nodig is voor de sector, de watersportcommunity groeit en bloeit. De concurrentie van goedkope vliegvakanties, drukke festivals en verre cruises viel weg. Een kans en in de komende jaren een uitdaging. Want die nieuwe watersporter, die houden we graag. Frank Hugelmeyer, voorzitter van de Amerikaanse HISWA, de NMMA (National Marine Manufacturers Association) legt uit: ‘We bieden kwaliteit van 20 leven. Er is iets bijzonders aan de belevingseconomie en dat ontdekken de mensen volop. Met de grootste watersportindustrie ter wereld lopen de Verenigde Staten vaak voorop met grote campagnes, marketingimpulsen en trends. ‘We zien nu een interessante ontwikkeling – die van reconnecting. Met je omgeving, met jezelf en met de sport. We maken weer contact met ons gezin, met onze vrienden en het leven. De versnippering is weg.’ Corona als impuls Dat is in Nederland ook niet veel anders gebleken, deze zomer. Remco Voorn, eigenaar van marketing- en communicatiebureau The Business Company (HISWA Supplier) en lid van de HISWA-stuurgroep Welkom op het water ziet dat ook: ‘Het is erg druk in de watersportsector, er zijn ondernemers die het bijna niet aankunnen.’ Egbert de Waard, eigenaar van FlexYachts beaamt dat: ‘Ik heb nog nooit zoveel nieuwe klanten gehad, corona was een echte impuls.’ Zijn concept waarbij je op basis van een abonnement 10 tot 45 dagen per jaar gebruik kunt maken van een zeiljacht, is populair. ‘Heel veel mensen waren het al van plan, maar hebben nu versneld een abonnement genomen. In plaats van reizen zijn ze weer gaan zeilen. Veel aan marketing heb ik daarvoor niet hoeven doen, behalve vindbaar zijn online. Mensen verwachten eigenlijk gewoon dat dit er is.’ HISWA MAGAZINE 3 We moeten bestaande watersporters koesteren en nieuwe verwelkomen en helpen. Get on board De marketingstrategieën, groot en klein, moeten ook op deze nieuwe situatie worden aangepast. ‘We moeten deze nieuwe mensen op het water behouden’, zegt Hugelmeyer. ‘In Amerika en Europa. De Get on board-campagne (een samenwerking tussen de Recreational Boating & Fishing Foundation en de NMMA) is een start van een meerjarenplan.’ Het belang van Discover Boating, waaronder Get on board valt, is groot. ‘Nu moeten we ervoor zorgen dat al deze nieuwe watersporters in de sector blijven’, zegt Hugelmeyer. ‘De goede ervaring is belangrijk, samen met onderhoud en trainingen gaan we de veiligheid verhogen. Dan is digitaal een effectieve manier. Maar we willen ook echt in elk deel van het land aanwezig zijn en de watersporter verbinden.’ Zichtbaar blijven ‘Het online verkeer is enorm gegroeid, met wel 161%. We moeten daar van ons blijven laten horen. Ook na deze tijd is het belangrijk om goed te bedenken hoe we zichtbaar blijven. Daarbij zijn in de VS 30% van de kopers nieuw en groeide het aantal vrouwelijke gebruikers (121%) en ook de doelgroep van 18-34 jaar. Dat zie je terug op Instagram: 700% meer aandacht.’ De focus gaat van nu naar 2021 en zelfs naar 2022. Volgens Hugelmeyer een lastig jaar: ‘We gaan zorgen voor een goed fundament in de verkoopmarkt, de voorraad boten aanvullen. En dan organiseren we in 2022 landelijke grote campagnes en beurzen in combinatie met regionale en lokale bootshows.’ HISWA MAGAZINE 3 21 Nederland en veel andere landen laten gelijke ontwikkelingen zien als de NMMA, zegt Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON en voorzitter van de Grow Boating Committee van de internationale watersportkoepel ICOMIA. Hij overlegt maandelijks met dertig andere landen over de trends. HISWA-RECRON zet niet alleen in op groei van watersport maar ook op voorlichting, hulp en advies. ‘We moeten bestaande watersporters koesteren en nieuwe verwelkomen en helpen. Watersport moet toegankelijk en laagdrempelig blijven als voorwaarde voor groei. Op dit moment doen we uitgebreid onderzoek naar klantprofielen van meest kansrijke doelgroepen. Verder is er een onderzoek gaande door Projectbureau Vrolijks (HISWA Supplier) naar de motieven van nieuwe bootbezitters. Samen met het project Varen Doe Je Samen geven we voorlichting over veiligheid van varen, vaarwegen, boot, uitrusting en bemanning.’ Voorn: ‘Het probleem dat we de afgelopen jaren hadden, namelijk te weinig nieuwe aanwas, lost zichzelf op. Nu moeten we verder en dat betekent in eerste instantie het gastheerschap heel goed invullen.’ Ook Voorn adviseert vol in te zetten op digitalisering. ‘Neem de tijd om je klantreis in beeld te brengen, maak virtual reality-beelden, gebruik 360-video. En op socials is je klant je beste ambassadeur. Vraag ze ervaringen te delen met verhalen, hashtags en foto’s.’

Breng je klantreis in beeld, maak virtual reality-beelden en gebruik 360-video. Om leden te ondersteunen met hun marketingactiviteiten vernieuwde HISWA-RECRON de site hiswa.nl. De site maakt sinds april een enorme groei door. Mensen vinden er tips en kunnen 365 dagen per jaar direct boten huren en nieuwe en gebruikte boten uitgebreid digitaal bekijken. De kade op Ook op de kade is de nieuwe klant nog welkom, zo bewijzen de werven die het Dutch Yachting Weekend organiseren in het eerste weekend van september. Contest Yachts, Saffier Yachts, Jachtwerf 22 Heeg, QNautic en AdmiralsTender presenteren gezamenlijk 22 boten in Medemblik. Annick Conijn, verantwoordelijk voor marketing en PR bij Contest Yachts, legt uit: ‘We hebben de koppen bij elkaar gestoken voor een evenement. We willen een goede presentatie geven van wat we bouwen in Nederland. We geloven dat we samen sterker staan dan elk afzonderlijk een open dag te organiseren.’ De kleine beurs heeft veel te bieden: ‘Behalve de jachten en boten organiseert het blad Zeilen een programma van lezingen en workshops. Door middel van een vaste looproute kunnen mensen alles uitgebreid bekijken en zich oriënteren.’ Ook Conijn ziet de trend: ‘Water geeft vrijheid. De tweedehandsHISWA MAGAZINE 3 markt loopt goed en we verwachten niet dat mensen weer stoppen met varen. Online mogelijkheden zetten we natuurlijk flink in. Vooral op de socials laten we mensen zien wat we doen, de productie gaat door.’ Voorn ziet het rooskleurig in. ‘Naast dit alles is het natuurlijk gewoon belangrijk om je assortiment op orde te hebben, en diensten voor bijvoorbeeld onderhoud goed te regelen. De watersportcommunity verandert. We moeten mensen helpen om van hun nieuwe hobby te gaan houden.’ Maar, waarschuwt hij: ‘Keep it simple: doe een paar dingen heel goed, dat helpt jezelf en de hele sector.’ Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. “Na een fantastisch seizoen weer veilig op het droge.” Natuurlijk met een Roodbergtrailer. www.roodberg.com The Original

Spectaculaire groei HISWA.nl Van gratis botenverkoop tot schoonmaakapp Geen enkel bedrijf kan meer heen om online marketing. Bij HISWA-RECRON zijn verschillende websites die leden ondersteunen bij hun klantbinding en acquisitie. De bekendste is natuurlijk hiswa.nl waar watersporters niet alleen informatie en tips vinden, maar ook een boot kunnen kopen. De website is vorig jaar vernieuwd en kent sinds die tijd een spectaculaire groei. Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? Tekst: Liane Jansen “De vernieuwing van hiswa.nl was het grootste online project dat HISWA-RECRON heeft uitgevoerd. We lanceerden in één klap het meest uitgebreide online watersportplatform van Nederland. En met succes: de bezoekersaantallen zijn met maar liefst 250% toegenomen. Consumenten zijn dus op zoek naar kwalitatieve producten en diensten. Gelijktijdig ontwikkelden we een volledig nieuwe website voor ondernemers inclusief een unieke kennisbank: hiswarecron. nl. De consumentenmarkt en bedrijfsbelangen zijn zo uit elkaar getrokken en dat is veel beter te managen. Een enorme klus waar 24 we als communicatieteam hard aan hebben gewerkt”, vertelt Jan Ybema, projectleider online marketing. 365 dagen per jaar watersportplezier De permanente sluiting van de HISWA Amsterdam Boat Show benadrukt nog eens dat online presentaties belangrijker zijn dan ooit. Ybema: “Daarom legden we een strik om onze verschillende watersportplatforms en voegden deze samen op hiswa.nl. De ondernemers hebben zelf de touwtjes in handen. Ze kunnen gebruik maken van unieke applicaties zoals een verkoopmodule voor jachten, een boekingsmodule voor bootverhuur en een eigen bedrijfspagina. Hierdoor is hiswa.nl het online watersportplatform geworden waar consumenten 365 dagen per jaar watersportplezier beleven. Onze nationale watersportcampagne Welkom op het water brengen we ook hier onder. De werving van nieuwe watersporters en conversiemogelijkheden voor onze leden koppelen we zo aan elkaar.” Drie i-principes staan hiervoor centraal: 1. Interesse wekken door een groot en divers aanbod te bieden in verschillende prijsklassen dat ondernemers zelf beheren 2. Inzicht verschaffen door betrouwbare informatie te geven onder het HISWA-label 3. Consumenten in actie laten komen doordat ze kunnen boeken, kopen of contact opnemen met HISWA Erkende Bedrijven HISWA MAGAZINE 3 Leden kunnen gebruik maken van unieke applicaties zoals een verkoopmodule voor jachten, een boekingsmodule voor bootverhuur en een eigen bedrijfspagina. Marcel Borgmann van Sea Independent en voorzitter van de Bedrijfsgroep HISWA Jachtmakelaars is enthousiast: “Voor jachtmakelaars biedt hiswa.nl een fantastisch platform dat door potentiële kopers goed gevonden wordt. Daarom hebben we hier onze boten geplaatst.” Ludwig Dirksz van Yachts4U is één van de leden die met trots het HISWA-logo prominent op zijn eigen website gebruikt: “Voor de bootverhuur is de online markt cruciaal. Het is sterk dat HISWA-RECRON ons hierin ondersteunt met het HISWAmerk, een flexibele boekingsmodule én websites die goed gevonden worden zoals hiswa.nl. Hier worden we allemaal sterker van!” Gratis boten verkopen, verhuren, vacatures en nieuwsberichten plaatsen Leden hebben via hun eigen beheeromgeving – www.mijnhiswarecron.nl – legio mogelijkheden om goed onder de aandacht te komen bij de bezoekers. Zoals het plaatsen van: • Nieuwe en tweedehands boten die te koop zijn Marcel Borgmann Internetjungle De vele bezoekers vinden prima hun weg op de site. Watersportproducten worden snel gevonden, geboekt en er wordt doorgeklikt naar de bedrijfswebsites. De meerwaarde neemt snel toe omdat er steeds meer producten én bezoekers bijkomen. Het bekende HISWA-logo wordt gehandhaafd omdat dit synoniem staat voor zorgeloos varen. Daarbij wordt gewezen op kwalitatieve HISWA Algemene Voorwaarden maar ook op de HISWAderdengeldenrekening. Kwaliteit en relevante content is precies wat consumenten in de hedendaagse internetjungle zoeken. HISWA MAGAZINE 3 • Boten voor de verhuur • Bedrijfsinformatie: tekst, foto’s en video’s • Vacatures • Nieuwsberichten Ybema: “Onze leden maken gebruik van slimme applicaties zoals de schoonmaakapp voor de bootverhuur. Hiermee worden schoonmakers efficiënt ingezet, werkzaamheden afgevinkt en technische problemen meteen gesignaleerd en doorgezet naar de technische dienst voor spoedreparaties of een to do-lijst. Doordat we dit als HISWA-RECRON met onze leden organiseren blijft het betaalbaar, bieden we kwaliteit en functioneren we als moderne coöperatie.” Platforms als hiswa.nl met een groot aanbod waarop klanten kunnen vergelijken en weten dat ze vertrouwd zaken kunnen doen nemen worden steeds belangrijker. De site kent bovendien een hogere domeinautoriteit dan concurrerende spelers. Stilzitten is er echter niet bij. HISWA-RECRON werkt continu aan nieuwe producten en online applicaties waarmee leden gemakkelijker hun producten in de markt kunnen zetten. Automatisering en one-stop shopping gaan hand in hand en dat is een belangrijke nieuwe pijler voor een moderne brancheorganisatie. De site kent een hogere domeinautoriteit dan concurrerende spelers. Kennisbank voor ondernemers Voor leden zélf is de website hiswarecron.nl opgezet. Hier staat een uitgebreide kennisbank met daarop antwoorden op juridische vraagstukken, contracten, subsidies en lobbyresultaten. De laatste maanden staat natuurlijk het corona-dossier centraal. Alleen over dit onderwerp zijn in enkele maanden één miljoen pagina’s aangeklikt. 25

HISWA Symposium op Kennisoverdracht en innovatie hand in hand Het International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction slaat een nieuwe weg in. HISWA Magazine sprak met de nieuwe voorzitter van het symposium - Guilhem Gaillarde - over de nieuwe opzet onder de titel ‘Dare to Share’. Gaillarde is head of ships department bij het Maritiem Research Institute Netherlands (MARIN). Tekst: Michaël Steenhoff Guilhem Gaillarde Je hebt de rol van voorzitter HISWA Symposium overgenomen van professor Hopman van de TUDelft. Wat motiveerde je om deze rol op je te nemen? “Als naval architect is het symposium voor mij altijd heel belangrijk geweest om kennis over te dragen en te delen met de jongere generaties. Dat stimuleert innovatie en dat is nodig om voorop te blijven lopen. Het voorzitterschap is voor mij een mooie kans om hier een bijdrage aan te leveren.” Het thema is dit jaar ‘Dare to Share’. Wat wordt daar mee bedoeld? “Het is belangrijk kennis te delen en kennis over te dragen. Ook tussen ‘concullega’s’ want samen kunnen we verbeteringsslagen maken. Het HISWA Symposium is hiervoor een uitstekend platform want het is niet commercieel en door de sector zelf gedragen, georganiseerd en gefinancierd. Er zijn nog maar heel weinig symposia in de wereld in deze vorm met als doel om kennis te delen én daarbij onafhankelijk zijn van commerciële partijen. Dat speelt ook een rol in de selectie van de presentaties; bij onvoldoende toegevoegde waarde wordt een paper afgewezen. Dat moeten we koesteren 26 want zo houden we de kwaliteit hoog. Kennisdeling is steeds belangrijker want bijvoorbeeld rond de energietransitie gaan de ontwikkelingen razend snel. Geen enkele partij is in staat hierin alleen te acteren want de onzekerheid en daarmee de risico’s zijn simpelweg te groot.” Overdracht van kennis leidt tot innovatie en ontwikkeling van nieuwe producten voor de markt. Waarom krijgt het symposium een nieuwe opzet? “Bedrijven zoeken naar de link tussen wetenschap en toepassing. Die link is uiteindelijk waar het om gaat want anders is er geen motivatie om kennis te delen en te innoveren. Overdracht van kennis leidt tot innovatie en ontwikkeling van nieuwe producten voor de markt. In het nieuwe programma wordt daarom wetenschap afgewisseld met praktijkonderwerpen. Daarbij is er voldoende tijd ingeruimd om met elkaar in discussie te gaan en inzichten te delen.” HISWA MAGAZINE 3 16 en 17 november Meer informatie Het 26e HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction vindt plaats op 16 en 17 november 2020. Het wordt georganiseerd door HISWA-RECRON, TUDelft, MARIN en RAI/METSTRADE. Sponsors zijn Feadship, MARIN, Royal Huisman Shipyard en Oceanco. Het symposium wordt een online bijeenkomst. Het team dat met de Energy Observer rondvaart, is ook aanwezig. Hoe wordt het programma samengesteld? “Er is een wetenschappelijk comité met deelnemers vanuit MARIN en TUDelft maar ook door jachtarchitecten van de grote werven en ontwerpbureaus. Al deze partijen werken aan de ‘Formule 1 van de zee’; er worden jachten ontworpen en gebouwd op basis van de nieuwste inzichten en die vele innovaties in zich dragen. Deze partijen hebben een internationaal netwerk en doen óf zelf onderzoek, of weten welke onderzoeksresultaten geschikt zijn voor het symposium. Het mooie is dat we op deze manier in Nederland, als jachtbouwland bij uitstek, al heel veel kennis met elkaar delen. Zo geven we het goede voorbeeld wat bijdraagt aan de ontwikkeling van de Nederlandse jachtbouwindustrie en het behouden van onze voorsprong.” We bouwen in Nederland de Formule 1 van de zee. Flying Fish verzorgt een presentatie over efoilen HISWA MAGAZINE 3 Waarom moet iemand deelnemen aan het HISWA Symposium? “Innovatie wordt steeds belangrijker. Iedereen krijgt te maken met grote vraagstukken zoals de Meer informatie over inschrijven en het programma is te vinden op www.hiswasymposium.com. Contactpersoon is Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. energietransitie. Er moeten oplossingen komen om onze industrie duurzamer te maken. Kennis is daarbij ongelofelijk belangrijk want dat is de basis van innovatie. Het programma is geschikt voor iedereen. Er zijn presentaties over het varen op waterstof, emissieloos varen, varen op vleugels, biofouling en construeren met voorgevormde houten panelen. In het toegepaste deel deelt het team dat met de Energy Observer de wereld emissieloos rondvaart zijn ervaringen.” 27

Leen Schaap over certificatie jachtservicebedrijven: ‘Alleen met elkaar tillen we de branche naar een hoger niveau’ Certificatie geldt als het antwoord op de vraag hoe je kwaliteit kunt vastleggen en onderstrepen. Een aantal HISWA Erkende Bedrijven hebben sinds kort een ‘titel’ erbij: zij hebben zich laten certificeren tot HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf. We vroegen Leen Schaap, directeur van Schaap Shipcare, naar zijn beweegredenen om aan dit certificatietraject mee te doen. Tekst: Michaël Steenhoff Wat is je motivatie geweest om je bedrijf te laten certificeren? “Wij zijn een van de voorvechters geweest om een certificatieproject voor jachtservicebedrijven op te zetten. We leveren goed werk, maar het is belangrijk om dat ook goed vast te leggen. In de water28 sportindustrie zijn werkmethoden of richtlijnen niet of nauwelijks vastgelegd. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de auto-industrie dan zie je dat we daar wat normering betreft nog veel van kunnen leren. De consument heeft behoefte aan duidelijkheid, heldere afspraken en Leen Schaap een betrouwbare partner en daar draagt dit project aan bij. Op deze manier kunnen we nog duidelijker maken aan de consument waar we voor staan.” HISWA MAGAZINE 3 Wat merken klanten ervan dat je nu HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf bent? “Wij nemen met een groep bedrijven het voortouw om onze kwaliteit meer te laten zien aan de consument. Het zou mooi zijn als meer leden hierbij aansluiten. Dat heeft een positieve werking voor de naam van onze hele branche. Maar dit is nog maar het begin van een beweging die ons verbetering moet gaan brengen in de toekomst.” De consument heeft behoefte aan duidelijkheid, heldere afspraken en een betrouwbare partner. Daar draagt dit project aan bij. Eigenaren zijn vaak zeer betrokken bij hun boot en werken hier vaak ook zelf aan. Is dat geen handicap? “Dat is zeker een handicap want regelgeving wordt steeds strikter en daar hebben wij ons als ondernemer aan te houden. Dan kun je het niet hebben dat een klant die regels met voeten treedt want wij worden daar als bedrijf op aangesproken en zijn daar verantwoordelijk voor. Het doe-het-zelven maakt het ook lastig voor onze branche om verder te professionaliseren. Dat is wel een schril contrast met bijvoorbeeld de eerder aangehaalde autobranche waar niemand het in z’n hoofd haalt om in een garage van een bedrijf zelf aan zijn auto te klussen.” Waar liggen de meeste kansen om ervoor te zorgen dat eigenaren het onderhoud aan hun jacht uitbesteden? “Hoe groter het jacht en hoe complexer de techniek die aan boord aanwezig is, hoe eerder een eigenaar het onderhoud zal uitbesteden. De techniek wordt sowieso ingewikkelder, dus professioneel inzicht, kennis en kunde wordt belangrijker. Daar ligt zeker een kans voor ons als sector. Niet alleen commercieel gezien maar ook om verder te professionaliseren en daar is het certificatieproject nu juist voor bedoeld.” Op welke manier draagt certificatie voor jouw bedrijf bij aan het verhogen van de kwaliteit? “Ik vind het belangrijk dat we als sector met elkaar in gesprek zijn en kennis en ervaringen uitwisselen. Leren van elkaar is van onschatbare waarde want HISWA MAGAZINE 3 iedereen worstelt met dezelfde vraagstukken. Vanuit die collectieve ervaringen zijn checklisten en procedures opgesteld die mij helpen onze manier van werken te structureren én inzichtelijk te maken aan de klant. Ik denk dat daar heel veel behoefte aan is.” Is een certificatietraject geen papieren tijger? “Zolang de certificatie ondersteunend is aan de praktijk van alledag en toegevoegde waarde biedt voor het bedrijf én de klant komen we verder. De papierwinkel moet niet de overhand krijgen. Uiteindelijk zijn het de resultaten die tellen en wat klanten daarvan zien en ervaren.” Leren van elkaar is van onschatbare waarde want iedereen worstelt met dezelfde vraagstukken. Hoe zie je de verdere ontwikkeling van dit certificatietraject? “Ik zie dat we in onze branche te weinig volume hebben om voor opleidingen en cursussen interessant te zijn. Zo gaan er vaak cursussen niet door vanwege te weinig deelnemers. We moeten hier echt krachten bundelen om het verschil te kunnen maken. Ik hoop dat we door dit certificatietraject we met elkaar gebruik kunnen maken van onze collectieve kracht. Ook op het gebied van opleiding. Zo kunnen we de sector naar een hoger niveau tillen. Dat is onze grootste uitdaging.” Meer informatie Wilt u meer informatie over het project HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf? Neem dan contact op met Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. 29

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord Een klant heeft schade veroorzaakt aan een huurboot. Er is door verkeerd oprollen ernstige schade aan de verstaging ontstaan. Tevens is vervolgschade ontstaan: de boot kon drie opeenvolgende periodes niet worden verhuurd. Waarvoor kunnen wij de huurder aansprakelijk stellen? Antwoord van HISWA-RECRON De schade is in dit geval ontstaan door toedoen van de huurder. De huurder heeft de boot verkeerd gebruikt, waardoor schade is ontstaan. De huurder is daarom volledig aansprakelijk voor alle schade én vervolgschade. Als verhuurder kunt u als volgt handelen: 1. U maakt aantoonbaar hoe hoog de schade is aan de boot. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een offerte van een schade-expert of een reparatiebedrijf. 2. U maakt aantoonbaar hoe hoog de vervolgschade is. Dit kan door de schade te berekenen voor de perioden waarin de boot niet kon worden verhuurd. De hoogte kan aantoonbaar worden berekend op basis van afgesloten huurcontracten. Als de boot niet aantoonbaar is verhuurd in de periode waarin de boot niet kon worden verhuurd, is er feitelijk geen vervolgschade. 3. U bent verplicht om de boot te verzekeren tegen schade volgens de HISWA Algemene Voorwaarden. U verhaalt het schadebedrag uit punt 1 op uw verzekering. Het is aannemelijk dat u een eigen risico hebt. Dit bedrag voor eigen risico verhaalt u op de verhuurder. 5. U telt de te verhalen bedragen uit punt 3 en punt 4 bij elkaar op en haalt hier vanaf de betaalde borgsom. Dit is uiteindelijk het bedrag dat u kunt verhalen op de verhuurder. U let daarbij op redelijkheid en billijkheid. Eventueel kunt u uit coulance het bedrag naar beneden bijstellen. 6. U stelt een brief op naar de verhuurder en stelt de verhuurder aansprakelijk voor het schadebedrag uit punt 5. U maakt voor de verhuurder inzichtelijk hoe u aan het bedrag bent gekomen en u wacht de reactie van de verhuurder af. 4. U gaat na of u verzekerd bent tegen vervolgschade. Als dit zo is dan verhaalt u de schade uit punt 2 op uw verzekering. Ook hier is het aannemelijk dat u een eigen risico hebt. Dit bedrag voor eigen risico verhaalt u op de verhuurder. Als dit niet zo is, dan verhaalt u het gehele bedrag op de verhuurder. HISWA MAGAZINE 3 31 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Tech Talk Mariniseren van tank tot uitlaat In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over motoren. Nieuwe materialen en productietechnieken stellen watersportleveranciers in staat om jachtmotoren zo uit te rusten en af te stellen dat ze in een motorruim ook aan de steeds strengere eisen voor uitlaatgas voldoen. Nieuwe brandstoffen met meer risico op vervuiling zorgen voor de volgende uitdaging. Tekst: Hans Buitelaar Tussen tank en uitlaat voltrekt zich het chemische proces van het omzetten van vloeistof in beweging. Potentiële energie in diesel of benzine – de calorische waarde – wordt omgezet in hitte en expansie, waarbij de laatste beweging van een zuiger en een krukas tot stand brengt. De hitte is meestal verloren energie. De modernste benzinemotoren halen een rendement van 35 procent, dat betekent dat van de energie die potentieel in de brandstof aanwezig is, maar ruim een derde wordt vertaald in beweging van de schroefas. Bij diesels ligt dat rendement op 45 procent (piekwaarde), maar nog altijd gaat meer dan de helft van de calorische waarde verloren aan hitte, wrijving, de bewegende delen die voor het functioneren van de motor zelf nodig zijn en onvolledige verbranding. Ondanks deze schijnbaar slechte prestaties is de verbrandingsmotor nog altijd gunstig omdat benzine en diesel een hoge calorische waarde hebben. Hierdoor kan met relatief weinig brandstof nog altijd veel energie opgewekt worden en kan een boot dus snel en ver varen met een tank brandstof. Keuren De motor zelf is gebouwd om te voldoen aan emissienormen van de EU, VS of andere overheden. Verbrandingsmotoren voor de watersport – relatief kleine hoeveelheden vergeleken bij wegtransport 32 Arthur Roeling of industriële toepassingen – zijn meestal gemariniseerde motoren uit andere sectoren, dat wil zeggen geschikt gemaakt voor gebruik in een boot. Een autoof vrachtwagenmotor heeft meestal koelvloeistof die met rijwind in een radiateur wordt afgekoeld en dan door de koelingkanaaltjes door het motorblok loopt. Een jachtmotor staat in een motorruim waar ventilatie en waterdichtheid op gespannen voet staan. Het oppervlaktewater is het element om te koelen – direct door de koelkanalen in het blok of indirect met koelvloeistof die door het oppervlaktewater wordt gekoeld. HISWA MAGAZINE 3 “Als we een motor hebben gemariniseerd, moeten we die opnieuw laten keuren om te zien of hij nog aan de emissienormen voldoet,” vertelt hoofd ontwikkeling Arthur Roeling van Vetus. “Daarvoor huren we een testbank in en een expert van een erkend keuringsinstituut (notified body) die moet komen constateren dat de testcondities correct zijn en de uitstoot binnen de normen valt.” Het is met moderne motoren ingewikkelder om na het mariniseren de uitstootnormen te halen. Het is met moderne motoren ingewikkelder om na het mariniseren de uitstootnormen te halen. Om die normen te halen, passen motorenfabrikanten technieken toe die in een motorruim lastig blijken. Zo wordt vaak uitlaatgas teruggevoerd om nog eens te verbranden: Exhaust Gas Circulation (EGC). Dat kan goed als veel zuurstof via de rijwind wordt toegevoerd, maar is moeilijker in een motorruim. Met een natte uitlaat, waar ook het koelwater mee wordt afgevoerd, ontstaat een hogere tegendruk in het uitlaatsysteem. Daardoor zou weer teveel uitlaatgas worden teruggevoerd naar de motor waardor het brandstofmengsel te schraal wordt. Het vergt een heel precieze afstelling. Nieuw: Navidurin Om toch aan de strenge emissie eisen te voldoen, ontwikkelde Vetus in samenwerking met een groep partners, waaronder Bukh-motoren, het materiaal Navidurin. Dat is een kunststof, glasvezelversterkt polymeer, die heel goed tegen hitte kan, goed tegen chemicaliën en de inwerking van zout kan en bovendien heel nauwkeurig is te modelleren met precisie spuitgieten. Dankzij de juiste diameters van doorvoeren en bochten, kan de tegendruk van uitlaatsysteem of brandstoftoevoer, vrij exact worden bepaald. Door de duurzaamheid van het materiaal veranderen die waarden niet in de loop van de tijd als Navidurin wordt gebruikt. Algvorming groot probleem “Een actueel en vrij ernstig probleem is de opkomst van nieuwe brandstoffen,” constateert Roeling. “Motoren zijn gebouwd voor benzine of diesel. Tegenwoordig moet verplicht tenminste 10 procent van de brandstof zijn gemaakt uit plantaardige bronnen. Die brandstof presteert prima, maar is gevoeliger voor de vorming van alg. Zeker als er water bij de brandstof komt.” Bij auto’s is de omloopsnelheid van de benzine of diesel bijna altijd zo groot dat de tank al weer leeg is voordat alg zicht heeft kunnen vormen. Maar op plezierboten kan een tank met tientallen liters diesel soms meerdere jaren mee gaan, omdat er maar enkele keren per maand wordt gevaren en dan geen lange afstanden op de motor. Dan is algvorming een groot probleem. Een oplossing voor dat probleem is de diesel die uit aardgas wordt gemaakt: GTL. Die kent geen algvorming. Maar de meeste motorenfabrikanten melden dat de garantie vervalt als de motor op GTL loopt. Het kan de rubbers aantasten. Motor met Vetus Navidurin delen HISWA MAGAZINE 3 “Additieven in de brandstof helpen maar gedeeltelijk en die kunnen schadelijk zijn als de dosering te hoog is,” weet Roeling “Het zijn agressieve stoffen, een dopje in een tank moet echt niet ‘voor de zekerheid’ twee dopjes worden.” 33

Fuel polishing system De oplossing is fuel polishing, maar dat is alleen mogelijk bij grote jachten. Uit de beroepsvaart is wel een oplossing beschikbaar: een Fuel Polishing Systeem. Fuel polishing is het verwijderen van water uit de brandstof. De aanwezigheid van water is een bron van algengroei. Het systeem bestaat uit een pomp en een serie filters, die de diesel reinigen voordat het van de voorraadtak naar de dagtank loopt. “We denken bij Vetus na over zo’n systeem voor de pleziervaart. Maar het vergt ruimte aan boord en kan alleen worden toegepast als een jacht een voorraadtank en een dagtank heeft. Daardoor is fuel polishing voorlopig nog voorbehouden aan grotere jachten. De Britse fabrikant Marship heeft met Diesel Duck al een compact polishing systeem voor kleinere jachten in de aanbieding.” Tot slot, moderne motoren zijn door hun elektronica en waarschuwingssystemen gevoeliger voor vervuilde brandstof dan oudere motoren. Waar een nieuwe motor waarschuwingslampjes en alarmen activeert, tuft een oude motor gewoon door. Totdat de motor helemaal stilvalt, dan is het te laat en is een dure reparatie nodig om de vastgelopen motor weer aan de praat te krijgen. Diesel dipper Vervuilde brandstof 34 HISWA MAGAZINE 3 Ondernemen zonder zorgen Nieuw: Totaalverzekering voor jachthavens en jachtwerven Als watersportondernemer bent u bezig met het ontwikkelen van uw business. Uw klanten willen nieuwe belevingsconcepten en vinden groen varen belangrijk. We kunnen ons goed voorstellen dat u hierbij niet direct denkt aan nieuwe risico’s en veranderende wetten en regels. Dan is het fijn om te weten dat u als HISWA-lid een beroep kunt doen op Aon – HISWA Partner in Business – onze expert op het gebied van Risico’s in Ondernemen. Speciaal voor jachtwerven en jachthavens biedt Aon in samenwerking met HISWA een nieuwe en unieke allriskverzekering: de Totaalverzekering. Wij helpen u graag succesvol te ondernemen Als HISWA-lid kunt u voor al uw risico en verzekeringen gerelateerde vragen terecht bij het Team Watersport: 088 810 81 72 ondernemingen.team2@aon.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl 20.024-17-Hiswa-jachthavenpolis

Op stap met … Herbert van Oord ‘De boot is de gemeenschappelijke factor’ manager arbeidsmarkt, training & opleiding In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWARECRON. In de derde aflevering: Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt, training & opleiding. Op een zomerse dag in de relatief rustige vakantieperiode gaan we een dagje varen op zijn sloep in Amsterdam. Tekst: Lisette Vos De afspraak om een dagje mee te lopen met Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt, training & opleiding valt midden in de hittegolf. Het is vakantietijd en de rust 36 is – na de hectiek door de coronacrisis – voor Van Oord enigszins teruggekeerd. Het is om die reden dat we een rondje gaan varen op zijn sloep. Van Oord werkt twintig jaar voor HISWA, sinds begin dit jaar voor de fusie-organisatie HISWA-RECRON. Al vijftien jaar heeft hij een sloep. ‘Als je in de watersportsector werkt, moet je de boot als product kennen.’ Normaal gesproken heeft Herbert van Oord veel afspraken buiten het kantoor in Leusden. Zijn agenda is vooral gevuld met overleggen met scholen, overheden en ondernemers. Van Oord vergadert veel, maar dat ziet hij niet als een bezwaar, vertelt hij in zijn thuishaven HISWA MAGAZINE 3 aan de Nieuwe Meer in Amsterdam. ‘Ik zit bovenop maatschappelijke ontwikkelingen in het onderwijs, HR, CAO en pensioenen. De vraag is steeds hoe zaken beter kunnen. Dat is wat mij drijft. Wat kan ik eruit halen voor onze leden? Zodat ondernemers én medewerkers goed hun werk kunnen doen.’ ‘Wat kan ik eruit halen voor onze leden? Dat is wat mij drijft.’ Coronacrisis Dat is tijdens de coronacrisis een lastige opdracht. Toch maakt Van Oord zich ook in deze tijd sterk voor de leden. Hij nam onder meer deel aan een online overleg van de Commissie onderwijs-bedrijfsleven van werkgeversorganisatie VNO/ NCW. ‘In coronatijd moet Nederland thuiswerken, veel bedrijven gingen op slot. Wat betekent dat voor stagiairs en leerling-medewerkers? We hebben besproken hoe zij zoveel mogelijk hun opleiding kunnen vervolgen. Gelukkig vallen de gevolgen voor onze leden mee. Zij kunnen vaak wel 1,5 meter afstand op de werkvloer hanteren.’ Van Oord ziet in deze tijd juist kansen voor de leden. ‘Mijn oproep aan de leden is om juist nu een plek te bieden. Sla je slag. Andere branches zijn op slot voor stages en opleidingsplaatsen, maar wij zijn open.’ Onderzoek arbeidsmarkt Van Oord heeft mede aan de wieg gestaan van opleidingen voor de watersportsector, inclusief het aanbod van stages en werkplaatsen voor leerlingen. Twintig jaar geleden HISWA MAGAZINE 3 Van Oord adviseerde toen om in de sector – waarin 15.000 tot 20.000 mensen werken – twee functies te onderscheiden: allround medewerker voor watersportbedrijven (van jachtbouwer, jachthavenmeester, jachtmakelaar tot jachtverhuurder) én specialistische functies voor grotere bedrijven in de sector (vanaf 15 medewerkers), zoals interieurbouwer en jachtschilder. De meeste HISWA Erkende Bedrijven (circa 80 procent) hebben behoefte aan allround medewerkers. Indertijd waarschuwde Van Oord ook al voor vergrijzing van het personeel. Nieuwe jonge aanwas was – en is nog steeds – hard nodig. Techniek is de basis Die opleiding voor allround medewerker kwam er, na veel inspanningen. Op het STC en ROC Friesland in Sneek kunnen jongeren de mbo-opleiding maritieme techniek volgen (op niveau 2,3 en 4). Techniek is de basis in de opleiding. Dit is niet voor niets, stelt Van Oord. ‘Alle medewerkers in de watersport moeten basiskennis hebben van techniek. De gemeenschappelijke begon Van Oord met een blanco opdracht. Hij was aangenomen om onderzoek te doen naar de arbeidsmarkt en opleidingen in de watersportsector. ‘Er was toen weinig of niets geregeld om mensen op te leiden. Dat was niet zo vreemd. Watersportbedrijven waren vooral familiebedrijven. De kennis werd van generatie op generatie overgebracht. Dat waren vakmensen. ‘Trial and error’ was toen een beproefde methode, maar die pakt niet altijd goed uit.’ deler in alle functies, of je nu zeilinstructeur bent of medewerker botenverhuur bent, is het product boot. Je moet weten hoe die werkt.’ Door samen op te trekken in de maritieme sector is een breed pallet aan opleidingen opgestart: naast mbo kunnen studenten ook kiezen voor de hbo-opleiding Maritieme Techniek, inclusief jachtbouw (op het STC en NHL Stenden). De TU Delft biedt de universitaire studie Maritieme Techniek aan, waarin jachtbouw een keuzerichting is. Een belangrijk wapenfeit is dat dit studiejaar circa 1000 studenten aan een maritieme opleiding zijn begonnen, al is de instroom met deze getallen nog niet voldoende. ‘Maar als ik zie waar HISWA twintig jaar geleden stond, en waar we nu staan, dan is het fundament gelegd. Dat is alleen gelukt door in het maritieme cluster goed samen te werken met andere branches. De basis van HISWA was te smal voor eigen opleidingen.’ Jonge watersporters Het is tijd voor een rondje op de Nieuwe Meer. Op de zomerse dag is de plas het terrein van watersporters, van motorboten tot 37

Jonge watersporters leren zeilen in een Optimist. jetski’s. Ook jonge watersporters leren zeilen in een Optimist met blauwe zeiltjes. Van Oord: ‘Kijk hier leg je de basis. Als kinderen al op jonge leeftijd de watersport ontdekken, is de kans groter dat ze later aan een baan in de sector denken. Dat is ook een onderdeel van mijn werk: als maritieme sector dragen we samen uit hoe leuk het is om in deze sector te werken.’ Als kinderen al op jonge leeftijd de watersport ontdekken, is de kans groter dat ze later aan een baan in de sector denken. Voor Van Oord zelf staat het plezier in zijn werk na twintig jaar nog steeds voorop. Zelfs uit taaie dossiers als CAO-onderhandelingen en pensioenen haalt hij voldoening. Hij weet: als zaken goed zijn geregeld, hebben ondernemers én 38 hun medewerkers meer plezier in hun werk. In de recent afgesloten CAO HISWA/SZS zijn onder meer goede afspraken gemaakt over flexibele en duurzame inzet van medewerkers. Ook is een relatie gelegd tussen opleiding, functiehuis en salarisniveau. ‘Wil je doorgroeien in een bedrijf, en een hoger salaris, dan moet je het vereiste opleidingsniveau hebben of aantonen dat je over de juiste werkervaring op niveau beschikt. Zo stimuleer je medewerkers om te blijven leren.’ Pionieren Op de terugweg naar de thuishaven vertelt Van Oord dat zijn werk blijft boeien. ‘Ik had indertijd niet gedacht dat ik na twintig jaar nog voor HISWA – nu HISWA-RECRON – zou werken. Maar de ontwikkelingen staan niet stil. Ik weet vooraf nooit precies hoe mijn werkdag eruit ziet, alle dossiers maken het werk HISWA MAGAZINE 3 afwisselend.’ Doorzettingsvermogen is wel een vereiste, stelt Van Oord. ‘Of het nu gaat om opleidingen of een nieuwe CAO: alle dossiers kosten veel tijd, niets gaat vanzelf. Maar ik vind dat niet erg. Ik houd van schipperen en pionieren.’ COLUMN Markt voor groei Marketing en promotie van de sector is belangrijk. Zo nu en dan geholpen door omstandigheden. Dat zagen we vooral het afgelopen voorjaar toen de coronacrisis begon. Nog nooit is in zo’n korte tijd zoveel gezocht, gevonden en gekocht in de watersport. Vooral het huren van boten en de verkoop van sloepen en gebruikte boten steeg. Zodra er een item op TV kwam bij Jinek, OP1, Hart van Nederland of NOS over corona en de watersport draaiden de zoekmachines aantoonbaar op volle toeren en liepen de boekingen en showroombezoeken op. De HISWA Erkende Bedrijven die goed vindbaar waren met hun profiel op onze portals hiswa.nl en welkomophetwater.nl en de boekingssite vakantievaren.nl staken er met kop en schouders boven uit. Deze niet-commerciële coöperatieve sites waar veel aanbod is te vinden worden gewaardeerd door de gebruikers in hun zoektocht naar heldere informatie en voorlichting. Het is van belang om deze flow vast te houden en als sector te borgen dat de nieuwe watersporters ook in het najaar en de volgende zomer weer massaal gebruik maken van het moois dat we bieden. Dat kan alleen maar als we verder investeren om watersport nog beter op de kaart te zetten. Denk aan een vernieuwde bedrijfssite, uitgekiende social media campagnes, interessante aanbiedingen en ontzorg-arrangementen en vooral ook samenwerking met collegaondernemers om het aanbod goed te ontsluiten op sites. Daarom investeren we met en voor u in de site van uw eigen keurmerk: hiswa.nl. Check daarop uw profiel, vul aan met informatie, foto’s, video’s en andere content. Zo zorgen we voor meer rendement, want er is genoeg markt voor meer groei. Geert Dijks Directeur HISWARECRON Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

Het Portret Roelof van der Werff In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met jachtbouw als één van de thema’s is dat: Roelof van der Werff. Tekst: Liane Jansen 40 U bent al decennialang een houtbouwer pur sang. Op welke innovatie bent u het meest trots? “Het is niet specifiek een bepaalde innovatie is geweest. Het is meer een optelsom van ontwikkelingen met als uitkomst de opdracht voor de bouw van de Lemmer Aak ’Sudermar’ in 1983/1984. Trots ben ik er op dat deze opdrachtgevers mij vertrouwd hebben toen ik hun aak wilde bouwen met behulp van epoxy. Dit was voor mij nieuw en de eerste houten aak die op deze wijze gebouwd werd. Hun jacht gebruiken ze na 36 jaar nog steeds zonder dat er ooit een stukje hout is vervangen. HISWA MAGAZINE 3 projecten. Hoewel ik de herwinbare grondstof hout volop gebruik, komt onherroepelijk de noodzaak van hulpmaterialen aan de orde. En daar valt nog wel winst te behalen. We maken nu gebruik van glasmat en epoxy om alle onderdelen samen te stellen. Maar we testen ook matten gemaakt van vlasdoek. Er is nog veel mogelijk bij het gebruik van gemodificeerd hout. Verder is een aantal leveranciers van lijmproducten bezig hun producten te verduurzamen. Ook hiermee doen we ervaring op. Daarnaast is er nog veel mogelijk bij het gebruik van gemodificeerd hout. Hoe kunnen we optimaal gebruik maken van snelgroeiende houtsoorten die hier naast de deur groeien zoals de populier? Milieubelastend en kostenverhogend transport wordt hiermee voorkomen. En in welke situatie is behandeld hout noodzakelijk of waar kunnen we kiezen voor onbehandeld hout?” Zou het mogelijk zijn hout-composiet platen, dubbel gebogen, samen te stellen? Met welk project bent u momenteel bezig? “Onlangs vertrok het Friese jacht ‘Wâldfûgel’ uit onze Roelof met een dubbelgebogen houtplaat. Foto: Martin Fotografie Drachten. Voor mijn bedrijf was de bouw van dit jacht aanzet tot het uitvoeren van werk waarbij nieuwe technieken steeds een rol speelden.” Duurzaamheid staat bij u hoog in het vaandel. Kan het allemaal nóg duurzamer en hoe dan? “Qua duuraamheid komt hout als zeer gunstig materiaal naar voren. Meer en meer gekozen wordt voor de toepassing van hout bij bouwHISWA MAGAZINE 3 schuur in Workum naar Drachten, naar de plek waar het jacht precies 100 jaar geleden te water werd gelaten, op de werf van mijn grootvader daar. Het jacht gaat bijdragen aan de promotie van Drachten als plek waar watersporters van harte welkom zijn. Voor mij was de opdracht om de Wâldfûgel weer in goede conditie te brengen. Verder ben ik volop nieuwe mogelijkheden aan het onderzoeken om de bouwtechnieken voor houten boten verder te ontwikkelen. Bijvoorbeeld om de scheepshuid los van het spantenraam samen te stellen. Met behulp van beschikbare technieken als de CNC-frees in combinatie met computerprogramma’s kunnen veel onderdelen voor boten al in de werkplaats worden gemaakt. Echter een dubbel gebogen scheepshuid maken zonder het spantenraam te gebruiken als mal, was voor houten jachten niet mogelijk. Hier valt nog veel winst en kwaliteitsverbetering te behalen.” 41

“Enkele jaren geleden kwam in contact met Curve Works in Zoetermeer, waar met behulp van een volledig adaptieve mal composiet kunststofplaten in gecompliceerde vormen worden gebracht. Ik stelde de vraag: zou het mogelijk zijn hout-composiet platen, dubbel gebogen, samen te stellen. Kansen waren er zeker, maar om die te realiseren was onderzoek nodig. Plus financiële en technische ondersteuning. Met een subsidie voor innovatieve ontwikkelingsprojecten via HISWA Vereniging kon ik verder. Voor de technische ondersteuning was Dykstra Naval Architects bereid samen te werken in het onderzoek. Het hout werd beschikbaar gesteld door Accoya Arnhem, het bedrijf voor modificatie van hout door middel van acetyleren. De eerste testen in Zoetermeer vonden plaats afgelopen december. Het resultaat was dusdanig dat we besloten om aan de hand van het ontwerp van de Werffboat21 een gedeelte van de scheepshuid te vormen op de mal. Ook dit verliep goed. Toen konden we verder met het verbeterend van de sterkte van de segmenten, ook met betrekking tot een efficiëntere productie zoals vacuüminjectie. Dit alles is nu afgerond en de conclusie is dat de resultaten kansen bieden voor verdere uitwerking. Alsof het leek dat de ontwikkeling in de houtscheepsbouw aan het einde was gekomen zien we nu compleet nieuwe kansen.” U geldt als een entrepeneur op het gebied van de houten jachtbouw. Welke nieuwe methode of techniek kan voor andere jachtbouwers een aanbeveling zijn? “De mogelijkheden die een mal zoals Curve Works biedt, kan ook op een breder gebied in scheepsen jachtbouw worden benut. Mijn tip: denk na over de mogelijkheid van hout als je zoekt naar nieuwe wegen!” Biografie Roelof van der Werff (1949) volgde de LTS en ging na de militaire dienst aan de slag bij Jachtwerf Van der Meulen in Sneek. Daarna werkte hij bij een scheepswerf in Denemarken en werd hij hellingbaas bij Scheepstimmerwerf De Hoop in Workum. Daar woonde en werkte hij 25 jaar. In 2002 startte hij onder de naam Roelofunderweis als ZZP’er in de houtscheepsbouw. www.roelofunderweis.eu Twee vliegen in één klap Vanwege het milieu én bosbehoud kiezen voor hardhout, hoe zit dat? Het lijkt een tegenstelling, maar juist door voor tropisch hardhout te kiezen kunt u gebieden als het Amazonewoud beschermen. Met een steiger met 15 m3 beeld 30 jaar lang zo’n 30.000 m2 bos. Dit doet u door de extra aandacht van bosbouwers aan natuur, milieu, medewerkers en lokale bevolking (economisch) te waarderen. FSC gecertificeerde concessies worden extensief beheerd. Een kapvak wordt na de oogst (van 3-5 bomen/hectare) bijvoorbeeld 25-30 jaar met rust gelaten. Met het voorschrijven en toepassen van gecertificeerd hout groeit er terwijl uw project gerealiseerd wordt allang weer een andere boom. Dat hout, zelfs hardhout, een relatief lage ecologische voetafdruk heeft vergeleken met andere materialen is een mooie bijkomstigheid. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op onze website. www.vandenberghardhout.com FSC® gecertificeerd hout beschermt u bijvoordrijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

NIEUWSINNOVATIE Grote lekkenafdichter Een apparaat met de afmeting en ruwweg de vorm van een geweer kan binnen enkele seconden een groot gat dat is ontstaan in een vloeistoftank of in de romp van een jacht effectief afdichten. De Leak Stop Gun van het bedrijf Hydrobag Special Products uit Emmer Compascuum schiet in een mum van tijd een gas gevulde ballon in een gat. Door de flexibele vorm van de ballon in combinatie met de druk uit een CO2 patroon vormt de ballon zich precies naar de vorm van het gat of de lekkage die is ontstaan. De bedoeling is om de staaf van de Leak Stop Gun vlak voor het gat te houden, de trekker over te halen die het gaspatroon opent en dan schiet een ballon in het gat, blaast zich op en sluit het gat af. De balg van de ballon is gemaakt van de kunststof EPDM (Ethyleen-Propyleen-Dieen-Monomeer), een stevige en resistente kunststof die ook wordt gebruikt voor dakbedekking. Het materiaal is gewapend en bestand tegen veel schadelijke bijtende of zure vloeistoffen. De Leak Stop Gun is er in twee formaten: de LSG150 voor gaten van 50 tot 120 millimeter doorsnee en de LSG400 voor gaten van 120 tot 350 millimeter. www.leakstopgun.nl Trommelschroevenaandrijving in testfase Yamaha is na de ontwikkeling van Harmo begonnen met het testen van het elektrische aandrijfsysteem voor jachten. De bedoeling van de fabrikant is om een compleet, makkelijk bedienbaar, stil en efficiënt aandrijfsysteem te ontwikkelen. Een elektromotor zorgt voor de kracht, die in het water wordt omgezet in beweging door twee sturende trommelschroeven. Met een stuurwiel voor hogere snelheden en een joystick bij lage snelheden, laat de boot zich elke gewenste kant op sturen, zowel voor- en achteruit als opzij. De schroeven die in een straalbuis ronddraaien, met de 44 bladen die vanuit de trommel naar binnen steken, zorgen voor een bijzonder efficiënte manier om de spanning uit het accupakket met zo weinig mogelijk rendementsverlies om te zetten in beweging van de boot. Ook zorgt deze configuratie voor veel koppel bij lage toeren, wat de nauwkeurigheid bij manoeuvreren flink bevordert. www.yamaha-motor.com HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Draagvleugels voor luxe 38 voeters Van Oossanen Naval architects ontwikkelde voor Wajer Yachts een vleugelkiel. Deze vleugel onder het motorjacht Wajer 38S is een draagvleugel die niet is bedoeld om het jacht volledig uit het water te tillen, maar om lift te genereren waardoor de boot gedeeltelijk uit het water komt. Hierdoor wordt snel varen comfortabeler: de boot stuitert minder over de golven. Het brandstofverbruik op snelheid gaat met 10 tot 15 procent omlaag en de snelheid neemt met 3 tot 5 procent toe met hetzelfde vermogen. De vleugel onder water is niet dieper dan de schroeven van de sturende aandrijving Volvo IPS die onder de boot zit, waardoor qua diepgang geen extra belemmeringen ontstaan. www.wajer.com Waterstofjacht Het eerste motorjacht dat waterstof gebruikt voor het opwekken van elektricteit waarmee de motoren worden aangedreven, is een 40 voet lang motorjacht van Hynova Yachts, ontwikkeld in samenwerking met Energy Observer. Die laatste organisatie toonde het potentieel van waterstof als krachtbron al aan door met hun gelijknamige motortrimaran rond de wereld te varen. De Hynova 40 komt in drie versies: The New Era, een open boot, de Haute Couture als kajuitboot of een vaarklaar casco waarop de koper zelf een indeling en opbouw kan laten ontwerpen, wat dan door de werf wordt gerealiseerd. De brandstofcel voor de aandrijving is afkomstig van Toyota. www.hynova-yachts.fr Kunststof antislip licht en koel Flexiteek, leverancier van kunststof dekbekleding, heeft een patent verkregen op hun Flexiteek 2G. Deze dekbekleding is 35 procent lichter dan kunststofdekken die tot nu toe werden toegepast en het materiaal koelt sneller zodat het in de zon niet heet wordt onder de voeten. De kunst van het licht, stroef, snel afkoelend maken zit in de scheikundige samenstelling van het materiaal. Met het patent in de EU en Verenigde Staten, heeft Flexiteek een troef in handen in de ontwikkeling van kunststof dekmaterialen. www.flexiteek.nl HISWA MAGAZINE 3 45

NIEUWSINNOVATIE Antisliptape Dekbeslagfabrikant Harken introduceert een nieuw plakband met anti-slip profile: Marine Grip. De plakstrips zijn volgens Harken 40 procent meer slipvast dan ander anti-slip plakband. Het antislip is zo ontworpen dat het geen snelle slijtage van de pakken van zeilers veroorzaakt, dat het niet verkleurt of glad wordt in UV-licht, dat het weinig vuil vasthoudt en bovendien is het ook weer relatief makkelijk van het dek of het plexiglas van een luik te verwijderen, zonder lijmsporen achter te laten. www.harken.com Gelcoat zonder styreen en uitstoot Pluggenbouwer en composietenspecialist Nedcam past de nieuwe gelcoat van Anker Stuy toe, waarin geen styren als oplosmiddel is gebruikt en ook geen aceton of ander middel dat verdampt in het drogingsproces van de gelcoat. De gelcoat, de glanslaag aan de buitenkant van een kunststof constructie, is daarmee uitstootvrij: er wasemen geen schadelijke dampen meer uit. Ankodur gelcoats hebben een hoog gehalte acrylaat, waardoor ze niet verkleuren, kras- en stootbestendig zijn, lang hun glans behouden en kleefvrij opdrogen. Nedcam is blij met de minder milieubelastende eigenschappen van de gelcoat voor de jachtbouw en de verbetering van arbeidsomstandigheden door het wegvallen van schadelijke dampen. www.nedcam.nl / www.ankerstuycomposites.nl Werkelijkheid met extra’s Augmented reality is een weergave van de werkelijke omgeving waaraan een computer specifieke informatie toevoegt. Zo’n beleving van een vaartocht bieden de Raymarine Axiom+ multifunctionele beeldschermen, wanneer een moderne sonar wordt toegevoegd. Je ziet op het scherm de zeebodem onder je door glijden. Dergelijke techniek bestond al, maar Raymarine heeft de kleinste modellen van hun Axiom-serie onder handen genomen. De gps-plaatsbepaling is sneller en nauwkeuriger. Het scherm is nog helderder in de zon. Nanocoating maakt de aanraakschermen vuil- water- en olieafstotend. De Axiom+ is geschikt gemaakt voor Clear Cruise Augmented Reality, waarbij niet alleen de zeebodem in driedimensionale projectie onder je door glijdt, 46 maar ook een afbeelding van de wereld boven water op het scherm wordt geprojecteerd, met naam en informatie bij waargenomen boeien, vuurtorens, vaargeulen, gebouwen of andere schepen met AIS. www.raymarine.com HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Stuurbekrachtiging Zomerse wetsuits voor zwaardbootzeilen Zeilkledin fabrikant Gill introduceert een nieuwe serie neopreen kleding voor zwaardbootzeilers, geschikt voor relatief warm water in zomerse omstandigheden, bij watertemperaturen tussen 16 en 25 graden Celsius. In de kledinglijn Gill Zenlite Skiff is er een Skiff Suit, Top, lange en korte broek in verschillende maten en gemaakt in pasvormen voor jongeren, vrouwen en mannen. Het 2 mm dikke neopreen rekt in vier richtingen, met versterkingen op zitvlak en knieën. Door de combinatie van losse kledingstukken, kan van koeler tot warmer weer in laagjes worden gekleed, zodat altijd de juiste mate van bescherming tegen onderkoeling wordt bereikt. www.gillmarine.com Nieuwe generatie Dynarigs De Britse composietenspecialist Magma Structures en de Nieuw Zeelandse mastenbouwer Southern Spars gaan een samenwerking aan voor het ontwikkelen van de volgende generatie Dynarigs. De tuigvorm met vrijstaande roterende masten, die tussen gekromde ra’s verschillende zeilen boven elkaar voeren, is met veel belangstelling en succesvol geïntroduceerd op superjachten Maltese Falcon en Black Pearl. Deze vorm van tuigage biedt praktische mogelijkheden voor grote zeiljachten. De Nederlandse jachtarchitect en ontwikkelaar van het HISWA MAGAZINE 3 De Optimus Outboard Electric Steering Actuator zorgt dat een boot met twee of meer buitenboordmotoren dezelfde intuïtieve joystick besturing krijgt die systemen als de IPS van Volvo bieden. De elektrische stuurinstallatie kan direct op de spiegel en de buitenboordmotor worden gemonteerd, in de plaats waar normaal gesproken een hydraulische cilinder zit. De noodzaak voor de hele hydraulische installatie valt weg. Gekoppeld via een stuurcomputer, kunnen de verschillende stuurmachines zo worden geregeld, dat ze tijdens snel varen en bediening met het stuurwiel allemaal dezelfde uitslag geven. Maar tijdens manoeuvreren kunnen de stuurautomaten ervoor zorgen dat de motoren zo met elkaar samenwerken, dat de boot opzij vaart of rondjes om zijn as draait. De Optimus Outboard werkt op 12 volt en weegt 6,8 kilogram. www.dometic.com Dynarig, ontwerpbureau Dijkstra Naval Architects, geeft toestemming en blijft betrokken bij het verder ontwikkelen van de tuigage met de kromme ra’s. www.southernspars.com 47

NIEUWSINNOVATIE Ruimtevaartairco De Italiaanse werf Azimut introduceert op het grootste model van de werf, de 83 voet lange Magellano 25 metri, een nieuwe techniek voor luchtverfrissing. De zogemaande MMVS, marine mechanical ventilation system, ververst ieder uur alle lucht uit het interieur en brengt de nieuw ingevoerde verse lucht op de ingestelde temperatuur. BCool Engineering, eveneens Italiaans, ontwikkelde het systeem waarin gebruik wordt gemaakt van de uitkomsten van de ‘clean air’ studie die ruimtevaartorganisatie Nasa deed. Waar het de astronauten was te doen om de lucht te kunnen verversen tijdens vluchten in de hoge atmosfeer, is het de wetenschappers daar gelukt om een systeem te ontwikkelen dat de lucht zuivert. Planten en ook potgrond bleken cruciaal in de Nasa-studie, maar het MMVS maakt gebruik van mechanische koelelementen en ventilatoren. Wel wordt machinaal fotosynthese nagebootst, die zuurstof aan de lucht toevoegt. In tijden van corona wordt verversende airconditioning ook aan boord erg belangrijk. www.azimutyachts.com 48 Slimme wikkelingen De elektromotor ontwikkelt door in de enorm gestegen vraag naar elektrische aandrijving. De Duitse start-up Volabo heeft een motor ontwikkeld die dankzij een aangepast patroon van de wikkelingen van het koperdraad, een andere geometrie van stator en rotor in de motoren, veel meer koppel en vermogen levert bij een bepaalde hoeveelheid stroomtoevoer. Ook is de motor lichter in gewicht. De motor komt nu grootscheeps in productie voor toepassingen in boten en auto’s, waar het type al uitvoerig is getest. Een investering van The Hechinger Group maakt het mogelijk om de productie op te starten. De motoren heten Volabo, het bedrijf Volabo / Molabo. www.molabo.eu Joystick voor één motor Drie jaar research hadden de ingenieurs van Yamaha ervoor nodig om een aansturing van een buitenboordmotor te bedenken die het mogelijk maakt om de voordelen van joystickbesturing te hebben terwijl achter de boot maar één motor hangt. Yamaha onthulde vorige maand de Helm Master EX Joystick, die naar verluidt ongeveer alles kan wat de joystickbesturingen kunnen die met meerdere motoren werken. Vooral de ‘setpoint’ mogelijkheden verbazen de kenners. Dit is een systeem dat zorgt dat de bot exact op een positie blijft liggen, bijvoorbeeld tijdens het vissen. De Helm Master EX werkt net als joysticksystemen met meerder motoren. De boot beweegt in de richting waarin de stuurman het pookje duwt. Met een draaiknop boven aan het pookje kan de richting langzaamvarend worden veranderd of de boot kan om zijn as draaien. www.yamaha.motor.eu HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Boswachters op zee gezocht Sea Rangers, een Nederlands initiatief om te surveilleren in beschermde maritieme natuurparken en om door onderzoek meer te leren over de maritieme ecologie, is bezig met een wervingscampagne onder jongeren tussen 18 en 29 jaar. Via bootcamps gaan de jongeren leren zeezeilen, oefenen ze in sporten en in teamwork en krijgen ze bovendien een mediatraining. Zo worden ze opgeleid tot Sea Rangers: hoeders van de zee en beschermers van mariene natuurparken. In september beginnen 30 jongeren aan een sport- en teambuildingtraining onder leiding van militairen. Het is ook een afvalrace om de juiste kandidaten te selecteren. 20 overgebleven kanshebbers gaan daarna zeilend de zee op. De kandidaten die het trainingskamp voltooien, krijgen een baan als Sea Ranger. Met een eerste gedoneerd zeilschip en nog te bouwen zeilschepen willen de Sea Rangers vanaf 2021 zich gaan inzetten in opdracht van overheden en kennisinstituten. www.searangers.org Oyster recruteert Zeiljachtenwerf Oyster is op zoek naar 100 nieuwe werknemers. Zowel ervaren krachten als leerlingen kunnen aan de slag bij de bouw van de luxe toerzeiljachten. De werf heeft volle orderboeken voor alle modellen die ze bouwen, tussen de 56 en 120 voet in lengte (17 tot 40 meter). Het personeel van de werf groeide afgelopen november al met 64 mensen, waarvan het grootste deel aan de slag ging bij de composietafdeling in Asmanhaugh, in Norfolk bij de Noordzeekust. Nu zoekt de werf mensen voor hun werkplaatsen bij het hoofdkantoor in HISWA MAGAZINE 3 Southampton en Wroxham (dichtbij Asmanhaugh). De werf heeft een nieuw model onder de 50 voet lengte in voorbereiding en zal deze komend jaar presenteren. www.oysteryachts.com Steun voor bouwer elektromotoren Het Noorse bedrijf Evoy ontving 4,2 miljoen euro aan subsidie van de EU voor het verder ontwikkelen en in de markt introduceren van hun volledig elektrische aandrijfsystemen voor jachten en werkboten. De motoren zijn getest in de zwaarste omstandigheden voor de Noorse kust. De snelle RIB Evoy-1 haalde de recordsnelheid voor elektrisch aangedreven boten van 55 knopen. De motoren van Evoy kunnen worden aangesloten op een waterjet, hekdrive of schroefas. Ook presenteerde het bedrijf de 150 pk sterke elektrische buitenboordmotor, die volgend jaar op de markt komt. De Europese subsidie komt uit het EIC Accelerator-programma. www.evoy.no 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Bente Yachts maakt doorstart Ultramarin, exploitant van de grootste jachthaven in Duitsland gelegen aan de Bodensee, wordt de nieuwe eigenaar van het zeiljachtenmerk Bente Yachts. Bente moest begin 2020 faillissement aanvragen vanwege te hoge inkoopkosten in relatie tot de omvang van het bedrijf. Leveringen werden opgeschort, boten konden niet worden afgeleverd. Nu de Zuid-Duitse onderneming als investeerder is aangetrokken, kan het personeel zijn baan houden en worden de kopers van diverse Bente 24’s alsnog bediend met een boot. In de maand juni leek de overname te stagneren doordat een koper van een Bente 39 geen compensatie dreigde te krijgen en deze schuldeiser daarom tegen de overname stemde. Met deze koper is inmiddels overeenstemming bereikt en de doorstart is een feit. De werf kondigt meteen een nieuw model aan naast de 24 en 39: de 28BEN. www.benteyachts.com Twee NL teams in Youth America’s Cup Maar liefst twee Nederlandse teams met jonge zeilers gaan meedoen aan de Youth America’s Cup, die in 2021 in Nieuw Zeeland wordt gevaren. Vanuit de Koninklijke Watersport Vereniging Loosdrecht is er Kingdom Team Netherlands, met getalenteerde zeilers Bart Lambriex, Odile van Aanholt, Jorden van Rooijen en Emma Savelon. Zij zoeken nog twee zeilers, een man en een vrouw, om dit team compleet te maken. Het tweede team vertegenwoordigt KNZ&RV De Maas uit Rotterdam. Dit team met de naam DutchSail is voortgekomen uit de campagne van Simeon Tienpont voor Nederlandse deelname aan de ‘grote’ America’s Cup. Teamcaptain is oud Olympisch zeiler Pieter Jan Postma. De Youth America’s cup wordt gevaren in de speciaal hiervoor ontwikkelde monohull op draagvleugels de AC9F. Als voorbereiding deed DutchSail mee aan de 69F Revolution Cup op het Gardameer in Italië, gevaren met eveneens een enkelromper op draagvleugels. Het oranje team wist de allereerste wedstrijd waarin DutchSail uitkomt, meteen te winnen in een veld van 16 internationale teams. Het jeugdteam van DutchSail bestaat uit: Robin Becker, Lars van Stekelenborg, Eva Asbeek Brusse, Scipio Houtman, Cas van Dongen, Ismene Usman, Emma Siewers en Rutger Vos. Beide teams zoeken nog aanvulling in de sponsoring. www.dutchsail.com / www.youthamericascup.nl 50 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuwe eigenaren jachthaven Hermenzeil EuroParcs is de kandidaat om de vervallen jachthaven Hermenzeil over te nemen. Het Raamsdonkse watersportcentrum aan het Oude Maasje was volgens de politie ooit een ontmoetingsplaats voor criminelen. De gemeente Geertruidenberg kocht in 2017 het failliete Hermenzeil, om te voorkomen dat criminelen met de boel aan de haal gingen. Na een lang verkoopproces rolde EuroParcs als nieuwe eigenaar uit de bus. De gemeente haalt daarmee een grote speler in huis op het gebied van vakantieparken. Bovendien is EuroParcs beproefd in het ombouwen van verouderde parken tot luxe resorts, zoals onder meer in Kerkdriel en Kaatsheuvel gebeurt. Veelal is de formule hetzelfde: er komen luxe vakantiewoningen, die verkocht en verhuurd worden. De leiding van EuroParcs is in handen van de broers Wouter en Wim Vos uit Apeldoorn. De plannen die EuroParcs met het terrein heeft, worden in het najaar 2020 bekendgemaakt. EuroParcs hoopt in het voorjaar 2023 de eerste gasten op het nieuw te bouwen recreatiepark te kunnen verwelkomen. www.geertruidenberg.nl / www.europarcs.nl Lengers dealer van het jaar De Britse werf Prestige Yachts, bouwer van snelvarende motorjachten tussen de 42 en 70 voet lang (12,5 tot 21 meter) heeft al voor de vijfde keer Lengers Yachts uit Muiden verkozen tot Prestige Dealer van het Jaar voor Noord-Europa. De firma Lengers weet als beste klanten te vinden voor de snelle Britse boten, zo blijkt. www.lengersyachts.com OXE Diesel buitenboordmotoren samen met BMW Terwijl de eerste exemplaren van de diesel aangedreven buitenboordmotoren van het merk OXE in groeiende aantallen worden geleverd, is het merk bezig met het uitbreiden van de modellenlijn. De komende 300 pk sterke diesel buitenboordmotor krijgt een krachtbron uit de BMW-fabrieken. De auto- en motorfietsenfabrikant en het buitenboordmotorenmerk hebben besloten om daar een gezamenlijke marketinguiting van te maken. Voor kopers duidelijk zichtbaar aan het BMW-logo op de kap met de vermelding: “in co-operation with BMW”. www.oxe-diesel.com HISWA MAGAZINE 3 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Zeezeilers introduceren instructeur op afstand Trintella herleeft Joop Doomernik, befaamd bouwer van Draken volgens de klassenvoorschriften en de Wally Nano mkII, lanceert het in Nederland geliefde merk Trintella opnieuw. Twee ontwerpen van Germán Frers combineren een modern onderwaterschip met de klassieke uitstraling en de bouwkwaliteit die met het gevierde merk geassocieerd worden. Een 45 en een 50 voet jacht hebben beiden een laag vrijboord, een verticale boeg en een lange overhangende spiegel. De indeling is bewust beperkt gehouden, maar de werf ziet de jachten niet als dagzeilers. Er is een dubbel bed in de voorpiek, een sanitaire ruimte en een kombuis. Doomernik was als tiener lid van de watersportvereniging naast de Trintella-werf van Anne Wever. Onder toeziend oog van de oude werfbaas restaureerde hij zijn eerste mahoniehouten Draak. Doomernik liep stage bij de Trintella-werf en begon zijn eigen werf. Toen Trintella in 2003 stopte, bedacht Doomernik al dat hij de naam veilig wilde stellen. Enkele jaren geleden kon hij de rechten op de merknaam bemachtigen. Nu wil hij het merk in oude glorie laten herleven met jachten die dezelfde kwaliteit en stijl hebben als de oude Trintella’s. www.trintellayachts.com De Zeezeilers van Marken introduceerden als antwoord op de coronamaatregelen een bijzondere vorm van begeleiding: de instructeur op de wal. Voor cursisten die al enige vordering hebben geboekt als dagschipper, biedt de zeezeilschool de mogelijkheid om een jacht te huren – een Wauquiez Centurion 41S – met een gezin, twee zeilers die elkaar al kennen of twee door de zeilschool aan elkaar te koppelen huurders (wel 1,5 meter afstand houden). Er wordt begeleiding geboden in het maken van het vaarplan, waarbij tips worden gegeven voor nuttige oefeningen die onderweg gedaan kunnen worden, waarbij dagelijks een evaluatie wordt gemaakt van de vaardag en waarbij na afloop een bespreking volgt van de geleerde lessen en het verloop van de gezeilde tocht. Moderne telecommunicatie blijkt ook hier onmisbaar in het ‘nieuwe normaal’. www.zeezeilers.nl X-yachts gaat motorboot bouwen De Deense werf voor snelle zeiljachten X-yachts presenteert volgend voorjaar de X-power: een 10,2 meter lang open motorjacht met een gewicht van 4000 kg. De X-power 33C heeft een ‘petestep’ romp, een variatie op de diepe v-romp met sprayrails die zorgt voor minder weerstand en een minder hobbelige vaart op planerende snelheden. www.x-yachts.com 52 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Van Dutch verkocht Van Dutch, een merk dat snelle open motorjachten op de markt brengt, is verkocht aan het Italiaanse Cantiere del Pardo. Het merk is in 2008 gestart door Zaadnoordijk-directeur Jan Muller. De nieuwe eigenaar wil in 2021 drie nieuwe modellen aan de vloot toevoegen. www.vandutch.com Jachthaven Nauerna overgenomen Halverwege het Noordzeekanaal tussen IJmuiden en Amsterdam ligt Jachthaven Nauerna, met 400 ligplaatsen een van de grotere plezierhavens in Noord-Holland. De haven voert de Blauwe Vlag en de Groene Wimpel als teken van het duurzame beheer. Eigenaar Pepijn Doeswijk draagt de haven over aan het duo Jurgen van der Port en Leendert Maat. De twee werkten voorheen samen in de luchtvaartcatering, maar wilden graag samen een onderneming voeren. Die hebben ze in de jachthaven gevonden. Op de foto zijn de mannen met de blauwe polo’s de ondernemers van de haven, elk naast hun partner. Links Leendert Maat, in het midden Jurgen van der Port en rechts Pepijn Doeswijk. www.jachthavennauerna.nl Domani Yachts verhuisd Nieuw adres: Bakboord 11 A, 9206 BL Drachten. www.domaniyachts.com Personalia Thijs Boegheim is de nieuwe EMEA sales director bij Vetus-Maxwell. Dieseldealer distribueert elektrische voortstuwing Het Deutz Power Centre in Zuid-Florida gaat de elektrische aandrijfsystemen van Torqueedo verkopen, distribueren en de installatie en onderhoud ervan verzorgen. De Duitse fabrikant van verbrandingsmotoren nam al in 2017 het elektromotoren merk Torqueedo over. Sindsdien is de leverancier van buitenboordmotoren van 1 tot 80 pk, inboordHISWA MAGAZINE 3 motoren van 40tot 80 pk, pod drives van 5 tot 20 pk en een saildrive van 40 pk – alles elektrisch – een dochteronderneming van Deutz. Gebruik maken van de distributiemogelijkheden van het gevestigde merk is dan ook een logische mogelijkheid om te groeien in de Amerikaanse markt. www.deutz.com / www.troqueedo.com 53 Marianne Hendriks is de nieuwe CEO van Moonen Yachts.

NIEUWSMENS&BEDRIJF Beurskalender Als gevolg van de verschillende nationale maatregelen ter bestrijding van de Covid-pandemie worden veel botenbeurzen afgelast, terwijl andere initiatieven in het leven worden geroepen. Vooral de toename van bedrijfsevenementen van individuele werven of importeurs vallen op. Hieronder wat (zoals de plannen er eind augustus uitzien) wel doorgaat: 11 - 20 september - Boats 2020 Een alternatief voor de uitgestelde Southampton Boat Show, georganiseerd door brancheverniging British Marine, een beurs te water met speciale pandemiemaatregelen. Bezichtingingen van jachten moeten worden geboekt bij de standhouders. In augustus waren 78 jachten van 30 merken aangemeld. Vanaf 29 september - IBEX Online - De International Boat Builder Exhibition, jaarlijks in Florida, wordt een online evenement. 15 - 18 oktober - Singapore Yacht Show 28 oktober - 1 november - Fort Lauderdale International Boat Show 23 - 31 januari 2021 - Boot Düsseldorf Fort Lauderdale International Boat Show Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 3, september 2020 Dit is een uitgave van Adverteren in HISWA Magazine Ook voor dit najaar zijn er nog volop mogelijkheden om te adverteren in dit blad. Het volgende nummer van HISWA Magazine staat in het teken van toelevering, elektronica, navigatie en comfort aan boord. Het blad kent een oplage van 6.000 exemplaren en wordt gratis verspreid onder HISWA Erkende Bedrijven en alle overige watersportbedrijven in Nederland. Denk aan jachthavens, jachtbouwers, charterbedrijven, reparatie- en onderhoudsbedrijven, watersportwinkels, importeurs, 54 bootverhuurders en zeilscholen. Verder ontvangen belangrijke stakeholders bij het Rijk, provincies en gemeenten het blad. Er zijn verschillende mogelijkheden om te participeren in HISWA Magazine. Adverteren met een gewone advertentie, het plaatsen van een advertorial of het meesturen van een brochure of flyer (een insert). Met één advertentie, advertorial of insert in HISWA Magazine worden ruim 18.000 professionals in de watersport bereikt. Daarnaast is het blad online te lezen. magazine MA G A Z I NE Thema: Marketing en promotie Wat brengt de toekomst van de watersport? HISWA.nl: het sterkst groeiende platform Certificatie jachtservicebedrijven rond Neem voor meer informatie over tarieven en mogelijkheden contact op met Frank van Gils: f.gils@roskammedia.nl of 06 53 88 82 66. www.hiswarecron.nl/magazines HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Gratis praktische gids ‘Veilig aan de slag’ Werkgevers moeten medewerkers een gezonde en veilige werkplek bieden. Dat gaat over zaken als afstand kunnen houden, handhaven van de corona-maatregelen, schoonmaak en het veilig ontvangen van bezoekers en gasten. Maar gezond werken draait om meer dan de fysieke aspecten. Het werk kan ook mentaal het nodige vragen. Zeker nu de huidige coronamaatschappij tot angst en stress kan leiden. De beknopte, praktische gids van ArboNed (TOP Supplier) kan daarbij helpen. Met de praktische handvatten in deze gids kunnen werkgevers ervoor zorgen dat medewerkers gezond en veilig aan het werk zijn. Fysiek en mentaal, thuis en op locatie. Op deze manier wordt verzuim voorkomen en blijft het bedrijf draaien. Download de gids op www.arboned.nl/gids-aan-de-slag. Meer of minder marketing? Ondanks dat de recreatiebranche hard getroffen is, merkt Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (TOP Supplier) dat bij jachthavens de bezettingsgraden veelal op peil zijn gebleven en zelfs zijn gestegen door extra bootverkoop. Een crisistijd blijft echter onzeker en dat zet veel ondernemers aan het denken om nog kritischer te kijken naar de exploitatiekosten binnen het bedrijf. Het periodieke onderhoud moet doorgaan en ook zullen er vervangingsinvesteringen op zijn tijd plaatsvinden om onderscheidend te blijven en kwaliteit te bieden. Kan er dan bespaard worden op de verkoopkosten en de marketing die daarbij komt kijken? Een jachthaven op een goede locatie zal het minder van deze component moeten hebben, maar de minder gelegen locaties varen op een goede marketing en dat is uiteindelijk ook terug te zien in de omzet en bezettingsgraad. Van de Loosdrecht kan als makelaar en taxateur de huidige exploitatie beoordelen en zo nodig corrigeren naar een marktconform niveau. Dit is van essentieel belang voor de Thijs Lunenburg vastgoedwaarde en de zekerheid die financiers hieraan hechten bij revisiekrediet of aanvullende financiering. www.vandeloosdrecht.nl HISWA MAGAZINE 3 55

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Onderzoek onder (nieuwe) waterrecreanten Dit jaar lijkt voor de waterrecreatie anders dan alle andere jaren. Er worden meer nieuwe boten verkocht en gangbare tweedehands boten verwisselen snel van eigenaar. Ook andere waterrecreatie groeit snel: er zijn veel sup’s en kano’s op het water en mensen (her)ontdekken de Nederlandse watersportmogelijkheden. Voor Projectbureau Vrolijks (TOP Supplier) is dit reden om online onderzoek te doen naar het gedrag, de ervaringen en de wensen van nieuwe en bestaande gebruikers op en aan het water. Projectbureau Vrolijks verzamelt aanvullend data vanuit de sector en andere sectoren over de veranderingen dit jaar om op die manier meer context te krijgen van de waterrecreatie. Nieuwkomers zijn extra belangrijk. Vergrijzing van de watersporters en daling van het bootbezit baart al jaren zorgen. Een nieuwe impuls met jonge gebruikers en herontdekkende gezinnen kan het tij mogelijk keren. www.vrolijks.nl 56 HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Snelle oplossing voor extra ligplaatsen Inter Boat Marinas (TOP Supplier) beschikt over een ruime hoeveelheid huurmateriaal dat als volwaardige steigers voor tijdelijke projecten ingezet kan worden. De elementen, van het systeem Atlantic, hebben een afmeting van 6x2 meter. Ze kunnen nog sneller geïnstalleerd worden dan de standaard steigers van dit systeem en zijn voorzien van zwarte polyethyleen drijvers. Door het bijplaatsen van extra drijvers, hogere of lagere drijvers kan het drijfvermogen worden aangepast. www.interboatmarinas.nl Recorddrukte bij AanUit.net Dankzij de pandemie ontdekken steeds meer Nederlanders het water. Dit betekent ook topdrukte bij de AanUit.net app van Seijsener (Kennispartner). Per dag melden meer dan 100 nieuwe gebruikers zich aan om hun vaargeld en water of elektriciteit via de app te kunnen activeren en afrekenen. In juli werden meer dan 1.000 transacties per dag van camperaars en watersporters geregistreerd. Inmiddels zijn ook de gemeentehavens van Leiden en van Vianen, de Lingehaven in Gorinchem en ook verschillende havens in Almere gebruiker van het platform. Dat maakt dat complete vaarwegen en -routes met AanUit.net zijn uitgerust, zoals de Vliet in Zuid-Holland, de Turfroute in Drenthe, de Vecht tot aan de Lek en de Linge. De eerste locaties in België zijn ook gerealiseerd. www.seijsener.com/aanuit HISWA MAGAZINE 3 57

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker B.V. E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Recreactie06 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Campers Programma aanpak stikstof is van de baan, wat nu? hebben de toekomst De namen van het beoogd HISWA-RECRON bestuur zijn bekend. Maak kennis met de zes kandidaten van RECRON Camping De Bregman wordt na 54 jaar bungalowpark OKTOBER 2019 AFSPRAKEN MET NKC

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie INVESTEER IN GELDERLAND Zoekt u ook een Camping of Bungalowpark met een goede bezetting in Gelderland? Neem voor het complete aanbod vrijblijvend contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Ewout van der Breggen of Harm-Jan Mooiweer. www.vandeloosdrechtrbm.nl Meer informatie DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Ups en downs 17 H Marike Rosier Manager Communicatie Het leven bestaat uit ups en downs. De afgelopen week was daar een perfect voorbeeld van. Het begon al in het weekend. Eerst verliest dochterlief met 17-0 een voetbalwedstrijd. Gelukkig hadden we ‘s avonds een heel gezellig verjaardagsfeestje, waardoor de wedstrijd snel naar de achtergrond verdween. En waar ik ineens in een boeiend gesprek verzeild raakte met een van de dj’s achter de ‘Snollebollekes’. De dag erop een intriest telefoongesprek met mijn tante: mijn oom is overleden. Ondanks dat hiermee een einde aan zijn ziekbed kwam, blijft het verdrietig iemand te verliezen. De eerste dagen van de week lekker gewerkt; voldaan gevoel. Alle voorbereidingen voor de ALV getroffen, waar ik dit keer helaas niet zelf bij was. De crematie van mijn oom vond precies tegelijkertijd plaats. Op diezelfde avond door naar een openluchttheater voor een hele gezellige avond met vrienden, wijn, nootjes en swingende muziek. Groter kon het contrast niet zijn die dag! Bij het lezen van de verschillende artikelen in deze editie kreeg ik een beetje hetzelfde gevoel. Het is een prachtige mix van ups en downs geworden. Leest u maar eens over de samenwerking met de NKC en de gedeelde belangen (waaronder het liefst géén gratis camperplaatsen). Of over een Zeeuws beschikbaarheidssysteem van ondernemers onderling om teleurgestelde gasten bij volgeboekte campings naar een andere camping door te verwijzen. Maar ook een verhaal over Camping de Bregman in Schoorl, een camping die nu voorgoed gesloten is. En dan nog een artikel over het Programma aanpak stikstof en wat dat voor onze sector inhoudt. Ups en downs die allemaal het lezen waard zijn! Veel leesplezier. 20 22 Branche 6 10 17 18 26 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: NKC en RECRON werken samen aan camperplaatsen Trends: Stratech-benchmark voorspelt een goed 2019 Gastvrij & innovatief: nieuw beschikbaarheidssysteem helpt gasten én ondernemers Wie komen er in het HISWA-RECRON bestuur? Bedrijf Informatief 20 22 7 31 33 35 37 Vernieuwend bedrijf in beeld: Camping Bakkum biedt huisjes met de uitstraling van een tent Camping De Bregman wordt na 54 jaar bungalowpark Colofon Kennis delen: Programma aanpak stikstof is van de baan, wat nu? Kennis delen: stand van zaken Omgevingswet Vakinfo: minder CO2 -uitstoot met biopropaan Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 7 19 Martin Maassen RecreAnders Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 5

Onder de aandacht Kennissessie jong RECRON Het zal u niet ontgaan zijn: RECRON bestaat 50 jaar. Voor die gelegenheid kreeg de jarige branchevereniging een kennissessie cadeau van jeugdafdeling Jong RECRON. Deze vond plaats op het Eiland van Mourik op 2 september, waarbij het bestuur van Jong RECRON en de medewerkers van RECRON waren uitgenodigd. Kennispartner Facet gaf een zeer informatieve workshop over de toekomst van het toerisme. Daarbij werd ingegaan op internationale groeicijfers en de vraag hoe we kunnen profiteren van het stijgend aantal toeristen dat ons land bezoekt. Later op de dag werd een rondvaart gemaakt met een sloep en ter afsluiting was er een bijzonder gezellige barbecue. Recreatietop RECRON was erbij: “Heel verfrissend dat we nu echt in overleg gingen. Te vaak wordt beleid gewoon opgelegd van boven. De sector moet innoveren en investeren, zeggen ze dan, zonder daar verder mogelijkheden toe te bieden. RECRON-voorzitter Cees Slager was als spreker uitgenodigd en hij liet de kant van de ondernemers zien: stijgende lastendruk en grote problemen om innovatie gefinancierd te krijgen. Dan raken ondernemers van de regen in de drup. Ik zag dat er gaandeweg deze conferentie begrip ontstond tussen ondernemers, ambtenaren en wethouders. Het loont zeker de moeite om dit vaker te organiseren.” De lezing van Cees Slager nalezen? www.hiswa-recron.nl » Actueel » Nieuws O Foto: NBTC www.hiswa-recron.nl » Actueel » Agenda Meer subsidie voor leerbedrijven recreatie Leerbedrijven in de sectoren horeca, recreatie en landbouw ontvangen de komende vijf schooljaren een hogere subsidie praktijkleren (BBL: Beroeps Begeleidende Leerweg). De standaardsubsidie is maximaal zo’n 2.700 euro. Dankzij de subsidie wordt dat 500 tot 600 euro meer. Dit is het resultaat van intensieve lobby door RECRON, KHN en LTO. Er is jaarlijks een vast bedrag beschikbaar voor de subsidie praktijkleren. Dit bedrag wordt verdeeld over de aanvragers. Hoeveel een leerbedrijf per student exact ontvangt, kan pas worden vastgesteld als bekend is voor hoeveel studenten de subsidie is aangevraagd. Het is daarom ook nog niet precies aan te geven hoeveel bedrijven extra ontvangen. De wijziging van de huidige regeling praktijkleren zal begin 2020 worden gepubliceerd. Aan deze wijziging zal terugwerkende kracht worden toegekend, meldt RVO, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. www.rvo.nl (zoekterm: praktijkleren) Foto: De Leistert VeBON symposium Op maandag 28 oktober organiseert de VeBON samen met ROC Rijnland het VeBON Outdoor Symposium bij Ayers Rock in Zoetermeer. Een leerzame dag waarbij theorie én praktijk volop aandacht krijgen. Centraal staan de trends en ontwikkelingen op het gebied van outdoor opleidingen. Het onderwijs is continu in beweging, maar ook de recreatie- en outdoorsector hebben zich de laatste jaren sterk ontwikkeld. Tijd om de balans op te maken en samen te kijken naar de toekomst van het buitensportonderwijs. Diverse inspirerende sprekers laten hun licht over de materie schijnen. Het zal onder meer gaan over de erkenning van de ‘Outdoor Animator’. Naast het plenaire gedeelte komt er een kennisplein met diverse stands en zijn er praktische workshops. Noord-Holland Noord Op 5 september kwamen zo’n honderd ondernemers, ambtenaren en wethouders uit de regio ‘Holland boven Amsterdam’ bijeen in Hoorn voor een regionale verblijfsrecreatietop. In deze regio speelt het vitaliteitsprobleem dat ook in andere regio’s voorkomt: hoe zorgen we dat we kansrijke bedrijven stimuleren en de ‘onderlaag’ door maatwerk laten verdwijnen van de recreatiemarkt? Regiomanager Arthur Helling van 6 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Column Qurios bouwt zelfvoorzienend vakantiepark Qurios opende op 9 augustus een nieuw gebouwd Eco-resort op een zandplaat aan het Grevelingenmeer. De dertig eco-cottages zijn duurzaam gebouwd en volledig zelfvoorzienend. Zonnepanelen zorgen voor warm water en wekken de benodigde elektriciteit op. Energie die niet direct nodig is wordt opgeslagen in een accuhuis met hergebruikte Tesla-accu’s. Alle cottages staan met elkaar in verbinding en kunnen energie aan elkaar doorleveren. De cottages zijn biobased gebouwd: 95% van de bouwmaterialen is gemaakt van plantaardige, hernieuwbare bronnen. Omdat ze circulair zijn, moeten alle materialen die bij de bouw zijn gebruikt hoogwaardig hergebruik garanderen of milieuneutraal zijn. Daarom is er ook geen lijm, kit of PUR-schuim gebruikt bij de bouw. De cottages zijn zo ontworpen dat ze bewustwording over duurzaamheid vergroten. Zo is er een recycle-douche geïnstalleerd waarmee je 90% water bespaart. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: RECRON, Marike Rosier, communicatie@recron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Arthur Helling, Jarin van der Zande, Wanda van Eck. Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Janine Messelink, Eelco de Jong Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp. Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Ditta van Ekris Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl, Marcel Koot, (0314) 355 852, marcel.koot@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: RECRON, (0343) 524 700, communicatie@recron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Martin Maassen, waarnemend directeur RECRON Druk Wie Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeiffer leest krijgt een gruwelijke hekel aan massatoerisme. De horrorgezinnetjes, verbeterlanders, camouflagetoeristen, bibberlanders en ga maar door. Zij zorgen voor een toeristische monocultuur van een ‘Europa als recreatiegebied voor de rest van wereld’ waar mensen infantiliseren en vooral heel veel schade aanrichten. Hoewel voornamelijk Venetië en Amsterdam als zijn referentiepunten dienen, passeert ook Giethoorn de revue, als een ‘pretpark’ waarvan ‘de huidige rijkdom zijn vroegere armoede is’. Bij Pfeiffer is ‘toerist’ een vreselijk scheldwoord. Bij het lezen van Waardevol toerisme: onze leefomgeving verdient het, het rapport van de Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli), hoor je vanaf acquit de echo van Pfeiffer. Al op de eerste bladzijde krijgen overheden het verwijt dat ze ‘zich nu nog te eenzijdig op economisch profijt van toerisme richten’. Er moet meer aandacht komen voor ‘toeristische druk en draagkracht van de leefomgeving’. Voor ‘het reguleren van groei of juist het verminderen van capaciteit’. En wanneer er dan een zin wordt besteed aan de positieve effecten van toerisme (het bevordert de aanwezigheid van winkels, horeca en theaters), dan volgen direct paginalange bedreigingen. Oplossingen worden gezocht in ‘toeristische ontwikkelstrategieën voor alle gebieden’, maar ook in ‘dynamisch beprijzen’ en in een ‘stop instellen op de bouw van verblijfsaccommodaties’. Waardevol toerisme is een rapport dat geschreven is vanuit het perspectief van overtoerisme, met de bijbehorende negatieve effecten voor met name bewoners van die gebieden. Niemand ontkent dat er in Amsterdam of Giethoorn een enorme toeristendruk is. Maar in 95% van de gebieden is er ruimte voor meer en beter (gespreid) toerisme. Wie het toerisme helemaal zat is kan beter naar Bhutan, Noord-Korea of Turkmenistan. Daar is alleen plaats voor gereguleerd toerisme voor een piepkleine groep. Rustig, maar heel steriel. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 7

architectuur Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Arjan Mulder Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Nadere informatie zie: www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl info@kr8architecten.nl www.kr8architecten.nl Borger (0599) 235643 interieur landschap Arjan Bedrijfsmakelaar O.Z. T +(0)31 592 462 844 M +(0)31 6 22 32 10 10 Hoogwaardige juridische dienstverlening Groningen De Haan zet de standaard www.dehaanlaw.nl 050 57 57 400 Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Leeuwarden 058 21 21 075 Zwolle Schiphol 038 42 17 904 020 219 46 39 ICY Accommodation Management • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Toegangsbeheer • Vorstalarmering ICY Campsite Management • Ampèrelimieten instellen • Energieverbruik per periode uitlezen • Stroom aan/uit op basis van boeking • Vorst- en CV-drukalarm in sanitairgebouwen • MID gecertificeerd www.icy.nl (re)creatieve ontwerpers Onder de aandacht Liberation Route Brabant Nieuw in de kennisbank D Dit jaar vieren we dat het zuidelijk deel van Nederland 75 jaar geleden werd bevrijd. Visitbrabant heeft voor deze gelegenheid delen uit de bestaande fietsroute ‘Liberation Route Europe’ verder uitgewerkt tot acht rondlopende fietsroutes van elk zo’n 40 kilometer, verspreid over Brabant. Er zijn nu mooie dagtochten te maken langs bijzondere locaties, verhalen, musea en WO II-erfgoed. Het doel is om recreanten naar Brabant te trekken en ervoor te zorgen dat ze meerdere dagen blijven. Beleving wordt onder meer toegevoegd door een koppeling met het project Brabant Remembers: persoonlijke verhalen van mensen uit de oorlog. Uniek is een extra lus naar het Limburgse Overloon, waar toeristen op drie meter hoogte dwars dóór Oorlogsmuseum Overloon fietsen over een nieuwe, negentig meter lange fietsbrug. In het vorige nummer van Recreactie meldden we al dat de nieuwe website van HISWA-RECRON live was gegaan. De site wordt in hoog tempo verbeterd en aangevuld. Zo is er de laatste tijd een behoorlijk aantal documenten toegevoegd aan de kennisbank, waar ondernemers hun voordeel mee kunnen doen. – Boekjes cao Recreatie 2019-2020: een pdf van de cao is te vinden in de kennisbank. Daarnaast zijn er ook gedrukte boekjes (aanvragen bij RECRON) en is er een handige app, zowel voor Android als iOS. – Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in de seizoensgebonden sector: een overzicht van de belangrijkste bepalingen in de nieuwe wet, inclusief de cijfers en gevolgen voor de recreatiesector. – Regelgeving beheer speeltoestellen: alles over beheer en onderhoud van speeltoestellen, de frequentie van controles en het logboek, om aan te tonen dat aan de wettelijke verplichtingen is voldaan. – Zo herken je mensenhandel: een e-learning module om dit te herkennen op het bedrijf, en tips voor preventieve maatregelen om een locatie minder aantrekkelijk te maken voor mensenhandelaren en loverboys. En vele andere documenten, als: – Richtlijnen voor privé-zwembadjes/kinderzwembadjes op de camping. – Programma Aanpak Stikstof (PAS) – voorbeeld modelovereenkomsten en opzeggingsbrieven. Landal reorganiseert internationale kantoren De organisatiestructuur van Landal GreenParks gaat op de helling. Het wordt een plattere organisatie, die niet centraal uit Nederland, maar vanuit één van de vier regiokantoren wordt aangestuurd. Het doel is een slagvaardige organisatie, die staat voor een optimaal resultaat voor eigenaren en aandeelhouders en voor een betere service naar de parken, stelt Landal. Er komen vier regio’s: Nederland Noord, Nederland Zuid en België, Denemarken en als vierde Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Tsjechië en Hongarije. Elke regio krijgt een multidisciplinair team van medewerkers, met eigen verantwoordelijkheden om samen parken verder te ontwikkelen. De reorganisatie betreft alleen de kantoren, niet de parken. Bij de organisatieverandering gaan ook arbeidsplaatsen verloren, meldt Landal. Een deel van de kantoormedewerkers wordt boventallig. Met de OR en de vakbonden is een sociaal plan overeengekomen, waarin staat dat boventallige medewerkers zoveel mogelijk worden geplaatst op nieuwe functies. – Wat te doen bij overlast eikenprocessierups. – Risicobeheersing en bestrijding van natuurbranden. www.hiswarecron.nl/kennisbank Wat te doen met de eikenprocessierups? Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 9

Coverstory NKC en RECRON werken samen aan camperplaatsen Het aantal campers in Nederland is de afgelopen tien jaar verdubbeld: volgens cijfers van de RDW zijn het er nu 127.000. De babyboomers maken massaal gebruik van het gemotoriseerde huis op wielen, maar ook jonge gezinnen pakken graag een (deel)camper voor de vakantie. RECRON en de NKC (Nederlandse Kampeerauto Club) hebben de handen ineen geslagen en afgesproken om in goed overleg te werken aan betere voorzieningen voor kampeerauto’s. 10 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 P Pim Meijkamp van camping Delftse Hout heeft het aantal campers op zijn bedrijf de laatste twintig jaar flink zien groeien en die ontwikkeling gaat nog wel even door, denkt hij. “Rond 2000 begon het aantal Engelsen en Duitsers met kampeerauto’s opvallend te groeien. Ik denk dat in die tijd zo’n 10 procent van onze kampeerders met een camper kwam. Nu is dat zeker 30-40 procent en bij evenementen in de stad wel 50 procent.” Stevige ondergrond Om die campers te kunnen ontvangen heeft Meijkamp steeds meer plaatsen op het bedrijf gemaakt die geschikt zijn voor campers. “Ongeveer de helft van onze plaatsen heeft een verstevigde onderCampers hebb Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Ditta van Ekris bij Delftse Hout en de toekomst grond. Een camper weegt 3 tot 3,5 ton, dus die kun je niet zomaar op het gras zetten.” Voor Delftse Hout was de komst van de campers een zegen. “Wij hadden geen ruimte om onze plaatsen te vergroten; ons uitbreidingsplan is in 2006 afgewezen. Maar een camper heeft minder ruimte nodig dan een caravan, al was het maar omdat er geen auto bij hoeft. Dus zo kunnen “ Ik denk dat wij wel toe groeien naar ongeveer de helft aan campers op ons bedrijf” ➔ Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 11

mobilhome-ohara.com SENSATIONEEL BEZOEK ONS OP DE RECREATIE VAKBEURS IN HARDENBERG ONTDEK DE NIEUWE KEY WEST BY O’HARA: EEN SENSATIONELE 2020-COLLECTIE. De Key West 2020-collectie is een ode aan het leven binnen en buiten; ze breekt radicaal met de standaardindelingen en laat u volledig één worden met de natuur. Door de modulaire configuratie kunt u de woning perfect afstemmen op ieder perceel. Met de ruime collectie buitenaccessoires richt u het terras eenvoudig helemaal naar wens in en haalt u de natuur letterlijk in huis. CONTACTPERSOON : Stéphane Serra - Tel. +31(0)6 52 84 07 14 s.serra@beneteauhabitat.com Coverstory we onze plaatsen van 80 vierkante meter nu nog steeds benutten.” Er werden ook speciale camperplaatsen aangelegd. Bij de ingang van het bedrijf zijn twintig plekken aangelegd voor short stay: één of twee nachten. Ze zijn voorzien van water, elektra, riool en wifi en kosten hetzelfde als een plaats op de camping: 33 euro in het hoogseizoen. Voor camperaars die dat te veel vinden heeft Meijkamp nog zes speciale parkeerplaatsen aangelegd voor campers. Zonder eigen water, stroom of riool, maar wel binnen de veilige beschutting van de camping en met vrij gebruik van alle voorzieningen. Zo’n plek kost 24 euro en dat is volgens de ondernemer acceptabel voor de doelgroep camperaars die graag op een camping staan, maar niet te veel willen uitgeven. Onderzoek Mensen met een camper voelen zich onafhankelijk en staan in het algemeen niet graag op de grote campings, weet Marretje Jelmersma, manager verenigingszaken van de NKC, Europa’s grootste camperclub. “Dankzij internationaal onderzoek op CamperContact, de website en app met campings en camperplaatsen in Europa, beschikken we over nauwkeurige cijfers. De Europese camperaar is gemiddeld 58 jaar oud – voor Nederland is het gemiddelde 62 – en gaat ruim zeven maal per jaar met de camper op pad. We hebben ook een rangorde van voorkeuren: waar wil je het liefste staan? Voor Europese én Nederlandse camperaars staat een camperplaats met alle voorzieningen – water, elektra, riool – bovenaan. De kleine camping staat op twee, daarna volgt de gratis overnachtingsplaats zonder voorzieningen en pas daarna komt de grote camping. Daar komt bij dat campings van oktober tot april meestal dicht zijn. Dan vormen camperplaatsen voor de poort een uitkomst.” Bij het realiseren van nieuwe camperplaatsen hebben RECRON en de NKC vaak met elkaar te maken. De samenwerking verloopt niet altijd in volle harmonie, want soms zijn de belangen tegengesteld. Als een gemeente bijvoorbeeld gratis camperplaatsen wil aanbieden om meer toeristen te trekken, laat RECRON zich horen. De afspraken die RECRON en de NKC nu maken, houden in feite in dat de twee verenigingen elkaar erbij betrekken als een ge“ Bij gratis plaatsen ontbreekt toezicht en dan krijg je wildkampeerders en overlast” meente vraagt om camperplaatsen. Als de gemeente een ondernemer benadert, haalt die de camperplaatsadviseur van de NKC erbij. En als de gemeente de NKC benadert, zal die de gemeente met nadruk wijzen op de rol die ondernemers bij het exploiteren van camperplaatsen kunnen spelen. Gedeeld belang “We hebben een heel duidelijk gedeeld belang”, stelt Martin Maassen, waarnemend directeur van RECRON. “Zowel onze ondernemers als de leden van de NKC hebben belang bij goede voorzieningen voor camperaars. Die kunnen heel divers zijn. ‘De camperaar’ bestaat niet: er zijn grote verschillen. De een staat graag op een luxe camping met gebruik van alle voorzieningen, de ander heeft daar geen enkele behoefte aan. Die staat liever zo dicht mogelijk bij het centrum van een stad of dorp, en dan is een legale standplaats, een kraan en een elektriciteitsaansluiting al voldoende. Gemeenten willen graag een kade of een verloren stuk parkeerterrein ter beschikking stellen aan die campers, waarbij ze hopen dat het de middenstand ten goede komt. Onze insteek is dan: prima, maar laat die plaatsen wel exploiteren door ondernemers. Overheden moeten niet op de stoel van ondernemers gaan zitten.” Ook Jelmersma benadrukt het gemeenschappelijk belang. “Wij hebben 54.000 leden: bijna de helft van alle Nederlandse ➔ Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 13

NIEUW FIGURA PLAY PARTNER VAN YES WWW.BOERPLAY.COM Abonnement op Veiligheid WE CARE. www.eenveiliggevoel.nu Een Veilig Gevoel ontzorgt de ondernemer totaal op het gebied van veiligheid. * Alarm * Camera * Toegangscontrole * Deurintercom * Mistgenerator * AED Initial ontwikkelt duurzame, innovatieve oplossingen die de sanitaire hygiëne verbeteren. Hygiënisch & gastvrij met Initial en RECRON Als lid van RECRON profiteert u van zeer scherpe prijzen voor al onze producten. duurzaamheidvolgensinitial.com 0800 1899 Een bed dat er heerlijk schoon en fris uitziet én lekker slaapt. In onze webshop vindt u een compleet inventaris voor in de slaapkamer. Eenvouding online te bestellen. Dat zorgt voor een goede nachtrust. Voor uw gasten én voor u. Joint Venture partner of CWS Een zee van rust. Bezoek onze stand in hal 1 26, 27 en 28 november 2019 www.wecoviservice.com Coverstory Op Texel staan campers ‘s nachts geparkeerd in de bermen en op parkeerplaatsen camperaars is lid van de NKC. Om hun belangen te behartigen hebben wij een team van tien camperplaatsadviseurs die alles weten over vergunningen, het inrichten van camperplaatsen en de ondergrond, de diverse toegangssystemen, en de manier waarop je een camperplaats succesvol kunt exploiteren. Al die kennis stellen we graag ter beschikking van de RECRONondernemers. En ik benadruk het nog maar een keer: wij zijn geen voorstander van gratis camperplaatsen, zoals veel leden van RECRON schijnen te denken. Gratis plaatsen trekken teveel mensen aan. Vooral Duitsers en Fransen kiezen graag gratis plaatsen, want dat zijn ze in eigen land gewend. Maar in Nederland is veel minder ruimte. Dan komen er te veel campers af op die gratis plaatsen. Het toezicht ontbreekt en dat leidt tot wildkampeerders en overlast.” Groei gaat door Volgens de NKC zijn er in Nederland – buiten de campings – 689 locaties met camperplaatsen. Daar zitten ook de plaatsen bij van jachthavens en restaurants. 161 camperplaatsen zijn gratis, hoewel er bij 48 restaurants wel de verplichting bestaat om bij een overnachting ook te dineren. Het aantal camperplaatsen gaat de komende jaren verder groeien, verwacht Jelmersma, want ook het aantal campers groeit door. “Dan ontstaat een tekort aan standplaatsen. Nu zie je dat al aan de kust, met name in Zeeland en op Texel. De groei van het aantal campers gaat zeker nog tien jaar door, zelfs nu de pensioenleeftijd aan het stijgen is. We zien dat ook steeds meer jonge gezinnen ontdekken hoe fijn het is om met een camper op vakantie te gaan. Die kopen meestal geen eigen camper, maar maken gebruik van huurcampers of deelsystemen. Daar zit zeker nog groei in. Hoe het op de lange termijn gaat weten we natuurlijk niet. De consument wil wel, maar wat gebeurt er als de diesel in de ban wordt gedaan? Of als het kwarttarief van campers verdwijnt en we overgaan naar een kilometerheffing? Dat zijn ook factoren die meespelen.” Ook Pim Meijkamp van Delftse Hout ziet het aantal campers op zijn bedrijf zeker nog verder stijgen. “De camper zal de caravan niet gauw verdringen. Maar ik denk dat wij wel toe groeien naar ongeveer de helft aan campers op ons bedrijf. Vroeger had je wel bedrijven die zeiden: wij willen die zware campers niet op onze camping, ze rijden de velden kapot. Maar je kunt er echt niet meer omheen. En wie nu nog moet overstappen naar een campervriendelijk bedrijf… Tsja, dan heb je een boel in te halen.” Camperen op Texel Op Texel bieden onder meer de campings De Krim, Loodsmansduin en Kogerstrand camperplaatsen aan, zowel binnen als buiten de poort. Iwan Groothuis, directeur van de recreatiebedrijven, is sinds een jaar of vijf intensief aan het investeren in camperplaatsen. “We hebben op deze drie campings nu 150 plaatsen die specifiek voor campers zijn aangelegd. Daarnaast staan campers ook wel tussen de caravans op de gewone campingplaatsen, maar dat is toch minder ideaal. Voor de andere kampeerders is het niet fijn dat die campers elke dag wegrijden en weer terugkomen. En door al dat rijden blijft er ook niet veel van ons gras over.” De camperplaatsen zijn een oplossing, maar er zijn er nog steeds te weinig. Groothuis: “Texel heeft een groot tekort aan camperplaatsen. Wij accepteren in het hoogseizoen alleen nog campers die tevoren inschrijven en betalen. Onze camperplaatsen staan vrijwel altijd vol, zelfs al kost een overnachting afhankelijk van het seizoen 25 tot 40 euro per nacht. Dat is niet heel goedkoop.” Groothuis denkt dat het aantal campers zelfs nog verder groeit. “Maar wij hebben geen ruimte meer voor extra camperplaatsen. Het resultaat is dat er regelmatig campers geparkeerd staan in de bermen en parkeerplaatsen op het eiland, wat illegaal is en overlast en troep veroorzaakt. De handhaving schiet tekort, dus die overlast lossen we niet zo gauw op. Ik denk dat de gemeente met de ondernemers in overleg moet om te bepalen wat de aanpak wordt. Moeten we gewoon maar accepteren dat de campers langs de wegen gaan staan? Of laat je in Den Helder alleen campers de boot op als ze een geldige reservering voor een overnachtingsplaats hebben? Of gaan we toch extra plekken maken? Dan zouden er extra locaties voor camperplaatsen op het eiland moeten komen. Het laatste heeft duidelijk mijn voorkeur.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 15

• • • • • • • Met de juiste service & aandacht Veelzijdige totaalprojecten Afgestemd op uw wensen Losse (volume) orders Breed assortiment Scherpe prijzen Snelle levering Voor meer informatie: T: +31 (0)162 58 33 90 E: infozakelijk@leenbakker.nl www.leenbakkerzakelijk.nl Wij komen graag bij u langs voor een persoonlijk gesprek Trends Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Stratech Benchmark: 2019 wordt een succesvol jaar 2019 wordt voor de verblijfsrecreatiebranche een geslaagd jaar. De omzet stijgt, de bezettingsgraad ligt hoger dan in 2018 en ook de gemiddelde prijs per nacht stijgt. Dat blijkt uit de Benchmark Verblijfsrecreatie van softwareleverancier en RECRON-Kennispartner Stratech. “2019 begon al goed met de warme Paasdagen en de positieve trend heeft zich ook na het voorjaar voortgezet”, zegt Rob Stevens van Stratech. Elk kwartaal schrijft de accountmanager Recreatie een blog over de laatste trends in de recreatiesector. Aan de hand van de in september bekend geworden verblijfsgegevens over de zomer van 2019 concludeert Stevens dat de zomerperiode van 2019 een succesvoller periode voor de recreatieondernemer was dan de zomervakantie van 2018. “De cijfers tonen aan dat de markt in de zomervakantie 6,5 procent meer omzet heeft gerealiseerd dan in dezelfde periode van vorig jaar, al zit daar de btw-verhoging wel bij in.” Kamperen zit in de lift 14 procent van de boekingen voor 2019 werd gemaakt in 2018. “Dat lijkt weinig”, zegt Stevens, “maar toch is dat beter dan het boekingsverloop van 2018. Toen werd 10 procent gemaakt in het voorafgaande jaar.” Door de mooie zomer boekten de kampeerplekken goede cijfers. En dat op alle belangrijke indicatoren. “De bezettingsgraad steeg van 67 naar 75 procent en ook boekten de kampeerplekken gemiddeld meer omzet. Vergeleken met de zomervakantie van 2018 werd er in 2019 4,1 procent meer omzet gerealiseerd. Hiermee zien we de bevestiging van een trend: kamperen zit weer in de lift.” Verhuuraccommodaties Bij bungalowparken is een vergelijkbare trend te zien. Stevens: “De patronen zijn vrijwel identiek. Verhuuraccommodaties realiseerden een omzetstijging van 8 procent. De bezettingsgraad viel echter net iets lager uit dan het jaar ervoor, deze daalde van 87 naar 85 procent. De gemiddelde nachtprijs steeg wel fors in 2019, met 167 euro lag deze ruim 27 euro per nacht hoger dan vorig jaar. Met een nagenoeg gelijk gebleven bezettingsgraad, kan je concluderen dan men bereid is om meer uit te geven aan een vakantie in eigen land.” Het boekingsgedrag komt aardig overeen met het verloop van de kampeerplekken. 22 procent boekte in 2018 voor een accommodatie in 2019. De pieken in boekingen lagen vervolgens in januari en in juni/juli/ augustus 2019. “Het weer lijkt een grote bepaler voor het aantal boekingen in eigen land.” Voor de zomervakantie van 2020 lijken de boekingen weer eerder op gang te komen. Hierover zijn echter op dit moment nog geen cijfers beschikbaar. Stevens heeft wel een vermoeden. “Op basis van gesprekken met recreatieondernemers zou je kunnen concluderen dat gasten eerder reserveren doordat ze dit jaar hebben gewacht met boeken omdat ze het weer wilden afwachten. Met als gevolg dat sommige gasten achter het net hebben gevist.” Over de benchmark De Benchmark Verblijfsrecreatie wordt gevoed vanuit het reserveringssysteem van Stratech en geeft inzicht in omzet en het aantal reserveringen van gebruikers van het systeem. De gegevens zijn per benchmarktype (zoals jaarplaats, kampeerplaats en bungalow) inzichtelijk. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 17 2

Gastvrij en innovatief Nieuw beschikbaarheidssysteem gasten én onderneme Hoe help je een teleurgestelde gast aan de balie als je camping helemaal volgeboekt is? Een stapeltje folders van collega-bedrijven meegeven is niet meer van deze tijd. In Zeeland werken ondernemers met een realtime beschikbaarheidssysteem. A ‘Alle plaatsen zijn bezet’. Voor de ondernemer klinkt dat als muziek in de oren. Voor de gast die een mooie camping gevonden denkt te hebben, is het een domper. Want waar is dan wél plek? Bezoekers van Zeeuwse campings krijgen direct alternatieven aangereikt waar ze gegarandeerd terecht kunnen. RECRON Zeeland werkt met het RECRON Beschikbaarheidssysteem. Het gaat om een pilot die in 2018 van start ging. Eric van Damme, mede-eigenaar van strandcamping Groede, is al vanaf het begin betrokken bij dit initiatief. “Binnen ons bedrijf werkten we al een tijd met een centrale lijst, een Excel-bestand dat dagelijks werd geactualiseerd en dat we uit collegialiteit rondmailden naar alle RECRON-collega’s”, vertelt Van Damme. “Daarmee konden we teleurgestelde gasten praktische hulp bieden. Die lijst werd door één centrale persoon bij ons ingevuld en verstuurd. We bedachten toen dat het handig zou zijn als ieder bedrijf voor zich de lijst invult en ook up-to-date houdt. En dat vervolgens die lijst online voor alle deelnemende RECRON Zeeland-leden én de verschillende VVV’s beschikbaar is. Zodat ook de VVV gasten nauwkeurig kan informeren over de beschikbaarheid, zowel op Schouwen-Duiveland als op Walcheren en Zeeuws Vlaanderen.” Accuraat Het systeem, in opdracht van RECRON Zeeland ontwikkeld door een extern ICT-bedrijf, heeft inmiddels het tweede zomerseizoen achter de rug. De pilot bevalt goed, zegt Stefan Coppoolse, beheerder van camping De Zwinhoeve. “We hebben dankzij het systeem meerdere keren een gaatje kunnen vullen.” Het beheer van de tool vraagt niet veel werk. “Eén keer per dag maken we een update van onze beschikbaarheid. Het is maar een paar minuten werk, maar het is wel belangrijk dat dit wordt bijgehouden. Helaas hebben we gemerkt dat het invullen er soms bij inschiet als het extreem druk is. We hebben het daarom een vast onderdeel van het receptiewerk gemaakt.” Eric van Damme bevestigt dat continuïteit een voorwaarde is voor een succesvol systeem. “Dit systeem werkt alleen als het Elk moment is te zien welke bedrijven vol zijn en welke nog niet 18 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 voldoet aan twee voorwaarden: er moet schaarste zijn – en daarvan is sprake, in Zeeland – en het moet op accurate wijze worden bijgehouden. Daar staat of valt het mee. De ervaring leert inmiddels dat het voor ieder deelnemend bedrijf het beste werkt als één vaste persoon de regierol heeft.” Na twee seizoenen is de pilotfase nog niet voorbij. “Er moet hier en daar nog wat worden gefinetuned”, zegt Van Damme kritisch. “Het moet nog net iets professioneTekst: Jaap van Sandijk Foto: De Zwinhoeve RecreAnders helpt rs Janine Messelink, Prosuco Stom, heel stom Zoover. Het is af en toe bijna als vloeken in de kerk als ik daarover begin. Ieder van u vindt er wat van. Van stom tot fantastisch. Van marketingtool tot chantagemiddel van uw gast. Van vreselijk onrechtvaardig tot een prachtig boekingskanaal. Maar meestal ook een fenomeen waar u liever niet teveel tijd aan besteed. Dus vind ik het wel een leuk onderwerp voor deze column. Want u moet er toch wat mee. Echt waar, u allemaal. En als het niet met Zoover is, dan wel met Google reviews, Facebook recensies, Trustpilot, Tripadvisor, Klantenvertellen, Booking.com, etc. Wist u dat ruim 80% van uw gasten online beoordelingen mee laat wegen in hun beslissing om wel of niet bij u te boeken? Het actief bezig zijn met uw online reviews loont dus altijd. Er is maar één manier om uw online reputatie zélf te managen: door hem zélf in de hand te houden. Hoe? Besteed er tijd aan! Laat u niet verrassen door gasten, maar verras uw gasten zelf. Moedig ze aan (en nodig ze uit!) om over u te vertellen. Reageer inhoudelijk op reviews. Laat uzelf en uw team zien. Wees persoonlijk, gastvrij en vriendelijk. Ja hoor, open deuren. Klopt! Ik hoor u zeggen: ja maar ... ik kon geen goed horecapersoneel vinden. Ja maar ... mijn schoonmaakbedrijf deed het slecht. Ja maar … ler en gelikter. En het gebruikersgemak kan nog beter. Denk bijvoorbeeld aan een automatische reminder die via e-mail naar een deelnemer wordt gestuurd als die zijn update nog niet heeft uitgevoerd.” Zodra dat allemaal is gerealiseerd is het systeem ook interessant voor RECRON-leden buiten Zeeland. Van Damme: “In principe kunnen ook andere regio’s dit gebruiken. Als ze maar voldoen aan de twee eerder genoemde voorwaarden: er moet meer vraag dan aanbod zijn en het systeem moet trouw worden bijgehouden.” Ik wrijf het er toch nog maar eens in, omdat het écht belangrijk is en omdat een goede online reputatie ook zoveel méér brengt: het is goed voor uw online vindbaarheid, het is goed voor uw online interactie, het is goed voor meer boekingen en méér gasten. Ook als u tegen problemen aanloopt, blijft het ontzettend belangrijk om zélf te regisseren en zélf de reacties van uw gasten te managen. En een beetje humor doet vaak wonderen: Kom binnen en eet hier “het slechtste broodje dat u ooit in uw leven gehad heeft”, zette een restauranthouder eens op zijn promotiebord. Nee, laat u niet chanteren. Maar alstublieft, steek uw hoofd niet in het zand. En ja, het is echt vaak oneerlijk en stom, heel stom. Maar u moet het wel doen. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 19

Vernieuwend bedrijf in beeld Een huisje huren met het gevoel van kamperen 20 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Tekst: Marike Rosier Foto’s: Lieke Esveldt Op Camping Bakkum in Castricum aan Zee staan bijzondere huuraccommodaties waarmee het kampeergevoel behouden blijft, zoals de Panoramatent. Deze tent is geïnspireerd door de Airstream, de bekende zilveren caravan uit Amerika. Hij heeft veel ramen, zelfs in het dak. Hierdoor voel je een met de natuur. Sinds dit jaar staan er ook in de duinen enkele accommodaties, Duinroos en Duinzicht. Het zijn huisjes die een luxueus verblijf in de natuur bieden, met de uitstraling van een klassieke tent. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 21

De Bregman sluit na 54 jaar de poort Van kampeerterrein naar bungalowpark 1966 1990 22 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: De Bregman 30 september 2019 viel de slagboom van camping De Bregman in Schoorl voor de allerlaatste keer in het slot. Piet en Henk Bregman gaan, samen met hun echtgenotes Ans en Gina, genieten van hun welverdiende rust. De camping wordt getransformeerd naar een luxe bungalowpark. D De pot thee staat op tafel in de ontvangstruimte van De Bregman. Hier, in het knusse receptiegebouwtje, hebben Piet (64) en Henk (57) ontelbare keren gasten verwelkomd en ingeschreven. Maar daar is nu een eind aan gekomen. De camping gaat plat en maakt plaats voor luxe bungalowpark Het Duyndomein, dat zal worden beheerd door Landal GreenParks. 72 luxe recreatiewoningen, elk op een kavel van minimaal 300 vierkante meter – dat is wel even wat anders dan de 148 toeristische kampeerplaatsen en twaalf seizoensplaatsen die De Bregman telde. Toen ruim een jaar geleden ontwikkelaar Kopare hun pad kruiste en de mogelijkheden van een bungalowpark schetste, hadden Piet, Henk, Ans en Gina daar een goed gevoel bij. “Het klikte en ze hadden een goed verhaal”, zegt Piet. “Niet een terrein volgooien met zoveel mogelijk recreatiewoningen, maar een kwalitatief park realiseren met een tijdloos karakter.” Toeters en bellen De metamorfose van De Bregman is exemplarisch voor de verblijfsrecreatie in Nederland. Termen als ‘verluxing’, ‘verstening’ en ‘chaletisering’ hebben geen nare bijsmaak meer en staan voor productverbetering. Maar toch: er verdwijnt wel een bijzondere vorm van recreatie. “Voor het kamperen in Schoorl is dit jammer”, mijmert Piet Bregman. “Wij zijn de grootste van de drie laatste traditionele campings. Gewoon mooi en gemoedelijk kamperen in het groen, zonder toeters en bellen. Dat verdwijnt steeds meer. Je ziet steeds meer standaardcampings het loodje leggen, omdat ze niet levensvatbaar zijn.” De verkoop van de camping betekent voor de ondernemers vooral loon naar werken. “Dit is de beste manier om ons bedrijf te gelde te maken”, zegt Henk. Net als zijn broer zag hij op het terrein het levenslicht en verlaat hij straks zijn geboortegrond. Vanaf hun twaalfde jaar waren beide broers 24/7 in touw voor het bedrijf, dat door hun vader – oorspronkelijk tuinder – in 1965 werd opgezet. “Hij begon met vijftien houten tenthuisjes die jaarlijks ontmanteld moesten worden, om zo de groene uitstraling niet te bederven.” “ Je ziet steeds meer standaardcampings het loodje leggen, omdat ze niet levensvatbaar zijn” 2015 Hij grinnikt: “De kijk op verblijfsrecreatie is in de loop der jaren nogal veranderd.” De gasten zijn in juni geïnformeerd en reageerden realistisch. “Jammer voor ons, maar heel fijn voor jullie”, vat Piet de reacties samen. “De mensen gunnen het ons. Al is het voor henzelf niet leuk. Sommigen heb ik het terrein in tranen zien verlaten. Ze vonden het moeilijk afscheid te moeten nemen van hun geliefde vakantieplek.” De kleinschalige camping draaide volledig op de inzet van beide echtparen. Personeel werd nooit ingehuurd. “Wij groeiden op met het idee dat je er continu moet zijn voor de gast, we weten niet beter”, zegt Henk. “Aanvankelijk begonnen die drukke perioden vooral rond Pinksteren, maar we zagen het seizoen steeds drukker en voller worden – van april tot en met september.” Gezinnen en senioren De Bregman ontving een mix van gezinnen en senioren. “Gezinnen kwamen vooral in de zomer en de senioren in het voor- en naseizoen. Een goede ontwikkeling, want dat is een doelgroep die ook wat uit te geven heeft.” Boekingen van gezinnen liepen de laatste jaren echter wat terug. “Je merkt dat die gaan voor meer luxe. Wat wij bieden is basic: goede voorzieningen met horeca en een leuke speeltuin voor kinderen tot tien jaar. Dat is voldoende als je vijf kilometer bent verwijderd van een van de mooiste stranden van Nederland. Daarom zijn wij op een gegeven moment ook gestopt met animatie.” Ook een winkel paste niet bij de uitstraling van de camping. “In het nabijgelegen Schoorl, op anderhalve kilometer afstand, zijn prima voorzieningen.” Naast de dagelijkse bezigheden op de camping was De Bregman ook actief RECRON-lid. “Ik begon bij de RECRON Junior Club en ik zie nog steeds mensen uit die tijd”, vertelt Piet. “Wij hadden zelfs een eigen en heel actieve afdeling onder de naam RECRON Schoorl. Als er perikelen waren met de gemeente trokken we altijd samen op met RECRON. Ook dat zullen we gaan missen.” Beide echtparen blijven nog even op het terrein wonen, tot medio volgend jaar. Het bungalowpark moet eind 2021 klaar zijn. Na het sluiten van de poort beseften beide broers dat een tijdperk ten einde was. “Normaal gesproken bereid je je dan voor op de winterse werkzaamheden”, zegt Piet. “Maar dat vervalt.” Hij wijst: “Die heg hoef je niet meer te knippen. Dat is best een vreemd gevoel.” Het viertal gaat genieten van de rust. Ze golfen graag en houden van motorrijden. En ze gaan kamperen – in het hoogseizoen, want dat kan nu. “Dat kampeergevoel blijft toch in je zitten.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 23

FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal 1.120,actie 860,inruilkorting 135,NU 725,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1039 normaal actie 1.605,1.245,inruilkorting 150,NU 1.095,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 4500.1050 normaal 45 Energie Investerings % Aftrek 4500.1002 + 4510.1004 normaal actie 1.940,1.490,inruilkorting 200,NU 1.290,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 1.860,1.425,inruilkorting 230,NU 1.195,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 5.845,actie 3.995,inruilkorting 400,NU 3.595,4500.1052 normaal 45 Energie Investerings % Aftrek 4500.1014 normaal actie 2.885,2.210,inruilkorting 335,NU 1.875,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.525,1.935,inruilkorting 340,NU 1.595,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 10.640,actie 7.095,inruilkorting 600,NU 6.495,4500.1058 normaal actie 45 Energie Investerings % Aftrek 12.625,9.275,inruilkorting 600,NU 8.675,Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal 3.785,actie 2.900,inruilkorting 505,NU 2.395,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN 4530.027 normaal actie INRUIL ACTIE 6.575,3.975,inruilkorting 300,NU 3.675,Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.015,2.310,4502.1010 normaal actie inruilkorting 385,NU 1.925,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.120,2.390,inruilkorting 415,NU 1.975,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 5.450,4.170,inruilkorting 775,NU 3.395,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.060,2.345,inruilkorting 350,NU 1.995,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal actie 4.025,3.080,inruilkorting 505,NU 2.575,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal actie 2.580,1.975,inruilkorting 350,NU 1.625,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

Wie komen er in het HISWA-RECRON Het is bijna zover: over een kleine drie maanden worden RECRON en HISWA één. Het beoogd bestuur is vrijwel compleet en in Leusden wordt een pand verbouwd om het nieuwe HISWA-RECRON te huisvesten. Recreactie maakt de balans op. P 26 Per 1 januari 2020 gaan zowel RECRON als HISWA op in HISWA-RECRON. Afgelopen jaar is achter de schermen hard gewerkt aan de praktische consequenties van de fusie: hoe gaan we alles regelen en wat gaat er veranderen? Belangrijk was de zoektocht naar een nieuw pand. Dat werd gevonden in Leusden, een symbolische locatie voor RECRON, want in Leusden was in de jaren ‘60 het secretariaat van Orkava gevestigd, één van de twee voorlopers van RECRON. Om te voorkomen dat na de fusie alle afspraken met partners weer opnieuw gemaakt moeten worden, gaan HISWA en RECRON integraal op in een nieuwe rechtspersoon. Alle verplichtingen en (interne) afspraken van beide brancheverenigingen blijven daarbij bestaan. Ze worden overgenomen door de nieuwe rechtspersoon. Dat scheelt een hoop geregel. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van RECRON op 12 september werden bovenstaande fusieplannen door de leden bekrachtigd. Bij HISWA werd dezelfde beslissing genomen. Inmiddels is er een bestuur gevonden voor HISWA-RECRON dat de fusie komend jaar in goede banen gaat leiden, samen met het dagelijks bestuur. Dat gaat bestaan uit directeur Geert Dijks en plaatsvervangend directeur Martin Maassen. Het bestuur telt twaalf mensen, waarbij HISWA en RECRON ieder de helft van de mensen leveren. In het beoogd bestuur – pas op 1 januari 2020 zijn ze definitief in functie – vinden we diverse ‘oude bekenden’ uit de huidige besturen van RECRON en HISWA, naast nieuwe gezichten. We stellen de mensen met een RECRON-achtergrond in dit artikel nader voor. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Het beoogd HISWA-RECRON-bestuur • Voorzitter: Peter Brussel, de huidige HISWA-voorzitter • Vice-voorzitter: Cees Slager, de huidige RECRON-voorzitter Leden: • Willemieke de Waal (Kennemer Duincampings) • Riné van Dingstee (RCN) • Niels de Wildt (Libéma) • Jeroen Kassing (Huski Reizen) • Marie Janine Oostdijk (Elly Oostdijk Recreatie) • Ronald van Enkhuizen (Jachtbouw Gebr. Van Enkhuizen) • Alexander Jonkers (Jonkers Yachts) • Jan IJben (Ottenhome Heeg) • Bart Kempers (Kempers Watersport) • (en nog één vacature bij HISWA) Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Ditta van Ekris, Kennemer Duincampings, Libéma, RCN, Elly Oostdijk Recreatie bestuur? Naam: Cees Slager Leeftijd: 69 Bedrijf: Molecaten “De afgelopen anderhalf jaar heeft het bestuur samen met staf en medewerkers van RECRON deze fusie met HISWA voorbereid. Het zou niet netjes zijn om nu alles uit mijn handen te laten vallen, dus ik neem graag ook zitting in het bestuur van HISWA-RECRON als beoogd vice-voorzitter. Ik denk dat mijn ervaring daar nog goed van pas komt. Ik zie nu dat bij de medewerkers en staf van HISWA en RECRON de neuzen dezelfde kant op staan. De relatie tussen de beide besturen is prima. Maar dan nog verloopt zo’n fusie niet vanzelf. De komende tijd gaan we werken aan één slagvaardige organisatie en daar draag ik graag mijn steentje aan bij. Dat kan een jaar duren of langer, maar ik wil de belofte die we aan de RECRON-leden hebben gedaan wel waarmaken. En zodra alles goed op de rit staat maak ik graag plaats om jonge mensen verder aan het roer te laten.” “Ik heb Huski Reizen in 2006 overgenomen. Het bedrijf organiseert actieve schoolreizen, waaronder wintersport in Oostenrijk, outdoorkampen in de Ardennen, zeilen in Friesland en beachcamps bij de Brouwersdam. Ik zat de afgelopen twee jaar al in het RECRON-bestuur en wil ook na de fusie graag de buitensportondernemers van de VeBON blijven Naam: Jeroen Kassing Leeftijd: 52 Bedrijf: Huski Reizen vertegenwoordigen. In feite werken wij al jaren samen met HISWA-bedrijven, onder meer bij het organiseren van onze zeilkampen. Die watersportbedrijven doen niet zo heel veel anders dan RECRON-bedrijven. Daarom vind ik de fusie een goede zet. Onze buitensportondernemers zijn aangesloten bij VeBON voor de lobby en voor informatieverstrekking; activiteiten waar ze zelf niet aan toe komen. Juist die activiteiten worden enorm versterkt door deze fusie. Want als de belangrijke recreatiesector versplinterd blijft, kun je nooit echt een vuist maken. Samen hebben we veel meer lobbykracht en dat is in ieders belang.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 27

Dé totaalinrichter voor uw recreatiewoningen BEZOEK ONS VAN 26 - 28 NOVEMBER OP DE RECREATIE VAKBEURS. www.instyleconcepts.nl complete interiors Naam: Willemieke de Waal Leeftijd: 49 Bedrijf: Kennemer Duincampings “Als directeur van de drie Kennemer Duincampings ben ik de afgelopen jaren steeds meer betrokken geraakt bij RECRON. Ik ben voorzitter van de bedrijfsgroep Kampeer- en Bungalowbedrijven en werd vorig jaar actief ingeschakeld bij de lobby tegen de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Ik vind het belangrijk dat we een vuist kunnen maken in Den Haag, waarbij we vooral aan de voorkant mee willen praten. Ik zie veel voordelen bij de huidige fusie. Betere kennisdeling, juridisch advies, een breder netwerk. HISWA en RECRON zijn samen actief in de recreatieve bedrijfstak en die komt steeds meer onder druk te staan. Door wetgeving en ruimtelijke ordening, maar ook door de schaarste aan personeel. Daar zie ik ook een belangrijk aandachtspunt voor mijzelf: hoe krijgen en houden we de beste mensen? Daarnaast wil ik graag de band tussen de bedrijfsgroepen versterken. De dagrecreatie, VeBON, campings, bungalowparken, groepsaccommodaties en jachthavens: in feite werken we allemaal op dezelfde markt.” Naam: Niels de Wildt Leeftijd: 38 Bedrijf: Libéma Naam: Riné van Dingstee Leeftijd: 46 Bedrijf: RCN Vakantieparken “RCN heeft 17 vakantieparken in Nederland en Frankrijk. Ik ben sinds vier jaar algemeen directeur en wil de traditie voortzetten dat RCN actief is in de branchevereniging. RCN-directeur Gerben Baaij was in 1969 zelfs de eerste RECRON-voorzitter. Het is de bedoeling dat ik namens de concerns deel ga uitmaken van het HISWA-RECRON bestuur. “Elly Oostdijk Recreatie (Vlissingen) verhuurt 85 vakantiewoningen, strandhuisjes en groepsaccommodaties op Walcheren. Soms zijn de huizen in eigen bezit, meestal gaat het om bemiddeling. Ik vorm samen met mijn ouders Elly en Rien de directie en verzorg heel diverse taken, waaronder ook veel direct klantencontact. Eerder zat ik voor Jong RECRON in het bestuur van RECRON Zeeland en nu in het bestuur van de landelijke bedrijfsgroep Kampeer- en Bungalowbedrijven. Ik merk dat De recreatiesector in Nederland groeit en ons aandeel in het bruto nationaal product groeit ook. De belangen van ondernemers, de werknemers in de sector én van onze gasten zijn groot, en bestrijken letterlijk en figuurlijk veel terrein. Voor de hand liggend is een goede cao, maar ook onderwerpen als milieu, belastingen, veiligheid en arbeidsmarkt verdienen aandacht. Ik sta volledig achter de fusie van HISWA en RECRON: ze houden zich voor een groot deel bezig met dezelfde dossiers en de beide brancheverenigingen vullen elkaar prachtig aan. Samen staan we sterker in kennis, bestuur en lobby.” zo’n landelijk bestuur veel meer een helikopterview biedt; heel interessant en het smaakt naar meer. Dat HISWA en RECRON fuseren vind ik alleen maar logisch. Recreatie stopt niet bij het land. En zeker in Zeeland zijn veel ondernemers die water- en landrecreatie combineren.” Naam: Marie-Jeanine Oostdijk Leeftijd: 33 Bedrijf: Elly Oostdijk Recreatie “Ik werk al langer voor Libéma en sinds een jaar ben ik divisiedirecteur Vakantieparken en verantwoordelijk voor de grote festivals, bijvoorbeeld op Beekse Bergen. Bijzonder aan Libéma is dat we ons richten op de combinatie van verblijfsrecreatie en dagrecreatie, maar ook de zakelijke markt bedienen met beurs- en evenementenlocaties. Ik weet hoe belangrijk een branchevereniging is voor de leden. Ik kom uit een ondernemersfamilie; mijn vader zat in de horeca. Je moet als ondernemer goed weten waar je mee bezig bent en de branchevereniging helpt daarbij. Daarom was ik was al enige tijd actief voor RECRON, onder meer in de bedrijfsgroep Dagrecreatie en in de ledenraad. RECRON heeft een paar zware jaren achter de rug en nu ligt de toekomst weer open. De sector groeit en ook wij staan als gefuseerde branchevereniging aan de vooravond van een acceleratie in groei. Zo kunnen we de ondernemers van HISWARECRON optimaal van dienst zijn. Ik heb er heel veel zin in.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 29

PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL Kennis delen Tekst: Eelco de Jong (ZYPP) Foto: Pascvii/Pixabay De stikstof-uitspraak van de Raad van State: en onze sector? Het kan u bijna niet zijn ontgaan de afgelopen maanden. Er is veel te doen over stikstof, natuur en bouwplannen. Wat is er precies aan de hand? I In de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw hebben de lidstaten van de Europese Unie (waaronder Nederland) bedacht dat de natuur een betere bescherming verdiende. Afgesproken is – kort gezegd – dat natuurgebieden met een bijzondere habitat of bijzondere soorten flora en fauna extra bescherming verdienden. Daarmee waren de Natura 2000-gebieden een feit. Vervolgens moesten die gebieden uiteraard goed beschermd worden tegen schadelijke ontwikkelingen. Als een recreatiebedrijf bijvoorbeeld wilde uitbreiden of zich in de buurt van een Natura 2000-gebied wilde vestigen, eiste de wetgever dat de gevolgen daarvan in kaart moesten worden gebracht. En als negatieve gevolgen niet waren uit te sluiten, leverde dat regelmatig een probleem op. Gezocht moest worden naar mogelijkheden om die negatieve gevolgen te voorkomen. Meestal geen gemakkelijke opgave. Veelal hield het probleem verband met stikstof. Te veel stikstofbelasting is slecht voor veel habitats, dieren en planten. Programma aanpak stikstof Omdat Nederland op slot dreigde te raken, verzon men op het ministerie een list: het Programma aanpak stikstof. Er kwamen algemene maatregelen die de stikstofbelasting naar beneden zouden brengen: aanpassingen in het beheer van Natura 2000-gebieden en aanpassingen op het gebied van landbouw. Zo zou ruimte ontstaan die kan worden teruggegeven door het vergunnen van projecten. Per saldo moest het Programma aanpak stikstof een daling van de stikstofdepositie opleveren. Elk project zal weer getoetst moeten worden Dat klinkt te mooi om waar te zijn en dat was het ook. Niet onverwacht heeft de Raad van State een streep door programma gehaald. Eén van de redenen voor het oordeel was dat bij het vergunnen van nieuwe projecten al ruimte werd weggegeven, terwijl de gunstige effecten van de algemene maatregelen nog ongewis waren. Impasse Met de uitspraak van de Raad van State zijn we terug bij af. Elk project zal weer moeten getoetst op de vraag of er ‘significante gevolgen zijn voor de instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied’. Dat heeft waarschijnlijk tot gevolg dat een aantal projecten niet door kan gaan of in ieder geval vertraging oploopt. Ook voor onze sector is het een flinke tegenslag. De algemene verwachting is dat de Rijksoverheid nu met maatregelen zal komen om de stikstofemissie versneld naar beneden te brengen, om uit de nu ontstane impasse te komen. Dan gaat het om reductie van emissies in landbouw, industrie en vliegverkeer. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 31

+31 (0)343 454 400 info@duurzaamhout.nl duurzaamhout.nl Kennis delen Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Max de Krijger Wat weten we van de Omgevingswet? Met ingang van 1 januari 2021 treedt de Omgevingswet in werking. Wat betekent die nieuwe wet straks voor recreatieondernemers? Diverse onderdelen – onder meer over vergunningvrij bouwen – zijn inmiddels vastgelegd. D De nieuwe wet bundelt en moderniseert tientallen wetten en honderden regels op het gebied van water, lucht, bodem, natuur, infrastructuur, gebouwen en cultureel erfgoed en moet leiden tot een verregaande vereenvoudiging van het huidige stelsel. Hoe die wetgeving er inhoudelijk precies uit gaat zien, wordt langzamerhand duidelijk. De Omgevingswet, de verschillende Algemene Maatregelen van Bestuur, de Aanvullingswetten en recent ook de Invoeringswetgeving is klaar. Het is nu de vraag hoe de verschillende overheden zullen omgaan met die nieuwe bevoegdheden. Daar wordt al volop mee geëxperimenteerd. Participatie van omwonenden Eelco de Jong van ZYPP advocaten, gespecialiseerd in algemeen bestuursrecht en omgevingsrecht, volgt de totstandkoming van de wet op de voet. “Er is ontzettend veel wetgeving die op ons af komt en RECRON is actief geweest in de Haagse lobby. Zo is onder meer het vergunningvrije bouwen van recreatieobjecten veilig gesteld. In de regeling rondom vergunningvrij bouwen lijkt weinig te veranderen ten opzichte van de nu bestaande situatie. Dat is prima nieuws. Waar ik mij nog wel wat zorgen over maak is dat de Tweede Kamer de mogelijkheden versterkt voor gemeenteraden om bewonersparticipatie verplicht te stellen. Dat kan in de praktijk wel eens lastige situaties opleveren. Wat gaat een gemeenteraad doen als burgers zich verzetten tegen een uitbreiding van een recreatiebedrijf, ondanks pogingen van de recreatieondernemer om met omwonenden in gesprek te komen?” Digitaal stelsel Eén van de succesfactoren van de nieuwe Omgevingswet wordt het digitaal stelsel. Dat is het digitale loket waar initiatiefnemers, overheden en belangstellenden kunnen zien wat is toegestaan in de leefomgeving. Het digitaal stelsel Omgevingswet wordt hét centrale loket en vervangt “ Overheid en digitalisering vormen niet altijd een succesvolle combinatie” het Omgevingsloket Online (OLO), het Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) en Ruimtelijkeplannen.nl. De Jong hierover: “Overheid en digitalisering vormen niet altijd een succesvolle combinatie, dus dat over dit cruciale onderdeel zorgen bestaan, is begrijpelijk. Laten we hopen dat dit stelsel van meet af aan goed functioneert.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 33

Grasmaaien en het terrein schoonmaken tegelijk De maaiers uit de PG-serie van Gianni Ferrari worden al 25 jaar ingezet door professionals in de recreatiesector. De machines leveren een perfect maaibeeld én hebben een krachtig afzuigsysteem zodat het gras, blad en afval tijdens het maaien direct afgevoerd wordt naar de opvangbak. Verkrijgbaar met benzine- of dieselmotor, diverse werktuigen en handig hoogleegkiepsysteem. Dit maakt de PG ideaal voor jaarrond onderhoud van campings, speelpleinen, sportverenigingen, scholen en parken. Zeer veelzijdig inzetbaar door het ruime aanbod werktuigen, zoals Verticuteermachine Klepelmaaier Lozeman is importeur van de Gianni Ferrari grasmaaiers. Kijk op de website of neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt. Zuigslang www.lozeman-import.com | +31(0)481371423 Veegmachine Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Primagaz Sinds vorig jaar is er een nieuwe energiebron op de markt: biopropaan. Een duurzame, betrouwbare oplossing voor de recreatieondernemer, want deze nieuwe energiebron is een hernieuwbare vorm van propaan en reduceert de CO2 Het product is zowel in bulk als in flessen leverbaar. -uitstoot tot wel 80 procent. Vermindering van CO2 -uitstoot met biopropaan Biopropaan is direct toepasbaar in bestaande propaaninstallaties B Biopropaan wordt gewonnen uit 100 procent natuurlijke grondstoffen, zoals plantaardige oliën en restafval. Het voldoet als enige propaangas aan de Europese richtlijn voor hernieuwbare energie. Biopropaan is niet de enige mogelijkheid om klimaatneutraal te ondernemen met propaan. Recreatieondernemers kunnen er ook voor kiezen om CO2 -neutraal propaangas af te nemen. Hiermee wordt de CO2 -uitstoot gecompenseerd door het kopen van internationaal erkende carbon Geen dure investeringen Chemisch is biopropaan identiek aan conventioneel (fossiel) propaan, dat wordt credits. In ruil daarvoor ondersteunt de verkoper van het CO2 -neutrale propaangas duurzame projecten. Het kopen van credits is noodzakelijk omdat gewone propaan niet volledig duurzaam is. Bij biopropaan hoeven deze credits niet aangekocht te worden omdat het verminderen van de CO2 -uitstoot bij de bron wordt aangepakt. gewonnen in gasvelden of als bijproduct van de raffinage van olie. Doordat beide vormen identiek zijn, is biopropaan direct toepasbaar in bestaande propaaninstallaties. Recreatieondernemers die al propaan gebruiken kunnen probleemloos overstappen. Dure investeringen en aanpassingen aan bestaande installaties zijn niet nodig. Gebruikers van aardgas die willen overstappen op biopropaan zullen wél beperkte kosten maken, omdat de bestaande gasinstallatie aangepast moet worden. Omdat de verbranding van propaan op een andere manier gebeurt dan met aardgas, moet de ketel anders worden afgesteld. Biopropaan is weliswaar duurzamer dan aardgas, in verbruik is het (nog) niet voordeliger. Maar met het oog op het te verwachten ontmoedigingsbeleid van het gebruik van aardgas zal dat wellicht niet lang meer duren. Met dank aan Primagaz Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 35

Vijfsterrencomfort voor uw recreatiebedrijf Miele Professional. Immer Besser. • Eenvoudige bediening. Intuïtieve bediening in de moedertaal van uw gast • Meer kwaliteit. Minder slijtage van het wasgoed • Minder kosten. Laag water-, energie- en zeepverbruik • Diverse betaalsystemen. Traditionele muntkasten en innovatieve betaaloplossingen Miele Professional. Een zorg minder Voor meer informatie: www.miele-professional.nl | Telefoon: (0347) 37 88 84 | E-mail: professional@miele.nl Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Tafelbarbecue Dabekausen komt met de Rabaud Xylomix 150 E, een houthakselaar die volledig wordt aangedreven door een lithium ion accu. De rotor heeft vijf opbouwopties en drie werkmethoden (hamers, messen of combinatie). De machine is volgens Dabekausen CO2 S -neutraal en hakselt bomen en takken tot 15 centimeter, klein groenafval met hoge compostgraad en vervuild hout met spijkers. T: (0475) 48 70 21 I: www.dabekausen.com Duurzame afwasborstel De Wecovi Service schoonmaaksets zijn voortaan voorzien van een zwarte afwasborstel die van 100 procent gerecycled materiaal is gemaakt. De zwarte afwasborstel is aan de binnenkant voorzien van een recycle logo. De afwasborstel heeft de gebruikelijke afmeting. Met de diameter van vier centimeter past de borstel goed in kopjes en glazen. Samen authentiek barbecueën aan tafel. Dat kan met de Cookut Yaki tafelbarbecue. Veilig in gebruik, want het waterreservoir houdt het onderstel koel. De Cookut Yaki is eenvoudig te bedienen. Giet water in het reservoir, strooi houtskool in de vuurbak, verhit deze met aanmaakblokjes en het grillen kan beginnen. De barbecue is vaatwasserbestendig en verkrijgbaar in blauw, terracotta en zwart. T: +32 (0)9 385 93 24 I: www.livwise.nl Innovatief groenbeheer Feedtuber komt met de RM5000 Bokashi bagger. Een machine die bermgras, groenafval en andere biomassa fermenteert tot vruchtbare bodemverbeteraar. De machine beschikt over een doseersysteem dat het verdelen van vloeibare micro-organismen en mineralen in granulaatvorm combineert met het samenpersen van het materiaal in de folieslurf. T: (038) 468 68 88 I: www.wecoviservice.com T: (0514) 76 40 16 I: www.feedtuber.com Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 37 Houthakselaar

ANDERS DENKEN... Nieuw zwembad, animatie, verpachte horeca, Bollo de Beer, privésanitair, spray-park, ... De markt wordt overspoeld met ’nieuwe’ producten voor op uw park. Maar wat voegen ze toe voor uw doelgroep? Zorgen ze wel echt voor extra omzet? Of is het een doekje voor het bloeden om andere problemen te verbloemen? VAKANTIEPARK DELFTSE HOUT Neem nu privésanitair. Wordt erg bejubeld door leveranciers, maar ook door recreatieondernemers. „Het zorgt voor meer omzet per plaats“, wordt vaak gezegd. Zeker in vergelijking met de plekken zonder privésanitair. Wanneer u de cijfers naast elkaar zet kunnen we ons voorstellen, dat de recente investering in privésanitair leidt tot een boost van de plaatsen waar de units worden geplaatst. Echter, blind varen op dit soort cijfers betekent vaak een investering voor de korte termijn. Voor dat u het weet, belandt u in de ‚rat-race’ naar continue kostenverslindende vernieuwingen, hoge(re) onderhoudskosten en steeds korter wordende levensduur van de investeringen. RECREATIECENTRUM KONINGSHOF Maar vraagt uw gast nu echt om privésanitair, zoals in dit voorbeeld? Of gaat het juist om kwaliteit en privacy in het sanitairgebouw? Belangrijk is om terug te gaan naar de basis : Waarvoor komt u gast? En wat heeft hij nodig voor een ‚memorabel’ verblijf op uw bedrijf? Dat is de basis voor innovatie. Dat zorgt ervoor dat u duurzame investeringen doet. Dat is ‚ANDERS DENKEN’. CAMPINGPARK ONS BUITEN WWW.FACET-AA.NL ‘BLIK OP DE TOEKOMST’ 26, 27 EN 28 NOVEMBER 2019 ZET IN UW AGENDA! EVENEMENTENHAL HARDENBERG RRECREATIE VAKBEURS MIS HET NIET EN BESTEL UW TICKETS! REGISTRATIECODE: 61951329 LET OP! GEWIJZIGDE OPENINGSTIJDEN: ELKE DAG VAN 10.00 TOT 18.00 UUR WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL

voor de recreatiemarkt TOTAALLEVERANCIER ONS ASSORTIMENT ELEKTRAZUILEN  AFVOERTEGELS  FIETSLAADPALEN  UITSTORTTAFELS  VERKEERSSPIEGELS SCHAKELMATERIAAL  AUTOLAADPALEN  DRINKWATERTAPAUTOMATEN  DRINKWATERHASPELS WATERMETERPUTTEN  PROPAANGASKASTEN  PAALTOPARMATUREN  VERKEERSBORDEN RIOOL  SLAGBOOMSYSTEMEN  WASSERETTE  VOETPAD VERLICHTING  KINDERSANITAIR VERDEELKASTEN  BETAALSYSTEMEN  COAX  MUNTAUTOMATEN  DISPENSERS ELEKTRAKASTEN  POSTVAKKEN  PICTOGRAMMEN  WASMIDDEL  DEURSLOTEN  WIFI AARDGASKASTEN  VERWARMINGSELEMENTEN  SEP-CARDS  CAI  SOLAR VERLICHTING WATERMETERS  BETAALMUNTEN  DRINKWATERSLANGEN  AFVALBAKKEN  CAMERA’S VERKEERSDREMPELS  BETAALAUTOMATEN  ENERGIEBEHEER Noorder IJ- en Zeeweg 11, 1505 HG Zaandam, +31 (0)75 6810 610 www.seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 1, februari 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema:HISWA Amsterdam Boat Show 11 - 15 maart, RAI Amsterdam Update Brexit Noordzee-oversteek wordt papierwerk TechTalk Dieselmotoren en emissies

DOUBLE COAT Dubbel UV HOOGSTE GLANS DOUBLE COAT DUBBEL UV geeft meer glans, meer bescherming en een hoger rendement. Gebruik Double Coat Dubbel UV wanneer hout een vernis met hoge glans en duurzame bescherming vraagt. De eenvoudige applicatie eigenschappen van Double Coat Dubbel UV leiden direct tot een professioneel resultaat. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl. VOORWOORD Fris Geen wijntje meer bij het eten, geen koud biertje meer na het sporten en geen shotjes tijdens een Goud&Fout-feest van een vriendin. Ik heb het gedaan: dry january ofwel 31 dagen zonder alcohol. Even de rem erop en kijken wat dat met me doet. Het leek een uitdaging, maar de maand verliep zonder een centje pijn. Nog energieker, nog beter slapen en een paar pondjes kwijt: een mooi resultaat. Ik kan (met) fris aan de lente beginnen! Wie ook fris aan de lente beginnen, zijn de mensen die in dit nummer aan het woord komen. Allereerst is dat Gertjan Roos die op pagina 18 vol trots vertelt over de 65e editie van de HISWA Amsterdam Boat Show, van 11 tot en met 15 maart in Amsterdam. Op pagina 38 komen Jan en Alijda Huibers van Yachtcharter Huibers aan het woord. Hun enthousiasme en innovatieve werkmentaliteit zorgen ervoor dat het komende seizoen de verhuurvloot nog weer groter is geworden. Ook HISWA Magazine staken we in een fris jasje. We hebben maar liefst twee nieuwe rubrieken. In de rubriek Op stap met bijt regiomanager Gerdina Krijger het spits af. Zij vertelt op pagina 42 over het belangrijke lobbywerk in de regio dat zij doet en hoe zij ondernemers verder bijstaat met raad en daad. De andere nieuwe rubriek is TechTalk. Zoals de naam al enigszins aangeeft, stippen we hier technische onderwerpen aan. Op pagina 32 leest u dit keer alles over dieselmotoren en emissies. Tot slot had ik een interview met Robbert van der Eijk van De IJssel Coatings. Een Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA Vereniging Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Elise Nieveen, Paul Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover HISWA Amsterdam Boat Show enthousiaste ondernemer die jaarlijks deelneemt aan de HISWA Amsterdam Boat Show. “Dit is voor ons bij uitstek de beurs waar wij bezoekers van een kleuradvies of technisch advies voorzien”, zegt hij op pagina 36. Leest u het ook: kleur, fris, nieuw..? Dat kan maar één ding betekenen: de lente (en het watersport– seizoen) kan beginnen! Liane Jansen Hoofdredacteur HISWA MAGAZINE 1 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen HISWA Amsterdam Boat Show Fusie een feit Op 1 januari 2020 zijn HISWA Vereniging en RECRON opgegaan in HISWA-RECRON, 0de nieuwe ondernemersorganisatie in de watersport en recreatie. TechTalk 32 In ieder artikel staat een technisch onderwerp centraal. Dit keer komen dieselmotoren en emissies aan bod. Het Portret Dit keer: Robbert van der Eijk, directeur van De IJssel Coatings. Huibers Yachtcharter Dit bedrijf maakte een enorme groei door en besteedt veel aandacht aan duurzaamheid. De Brexit Voor de verkoop van nieuwe jachten of onderdelen, lijkt meer papierwerk het meest merkbare gevolg van Brexit. Op stap met… We lopen een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de eerste aflevering: Gerdina Krijger, regiomanager Midden-Nederland. 42 40 38 36 18 Van 11 tot en met 15 maart opent de HISWA Amsterdam Boat Show voor de 65e keer haar deuren. 24 Elk nummer Kalender Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 6 7 8 29 31 44 50 56 62 HISWA MAGAZINE 1 5 Nieuwe rubriek Nieuwe rubriek

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. FEBRUARI MAART Training gasveilig (basis) 25 - 26 februari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda/gasveilig-basis Training gasveilig (herhaling) 27 februari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda/gasveilig-herhaling Infocafé verduurzaming 3 maart Van der Valk, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Workshop Wet Arbeid in Balans 5 maart Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Workshop Circulair Business Design 4, 18 en 25 maart Locatie n.t.b. www.hiswarecron.nl Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA Amsterdam Boat Show 11 - 15 maart RAI Amsterdam www.hiswarai.nl HISWA MAGAZINE 1 Op stapel Voyager 61 Van den Hoven Jachtbouw startte met de bouw van de eerste geheel nieuwe Voyager 61 flybridge-motorjacht. Met een topsnelheid van 21,5 knopen kunnen eigenaars grotere afstanden afleggen in minder tijd, terwijl ze ondertussen genieten van de ruimte, afwerking, comfort en prestaties. De Voyager 61 biedt een combinatie van snelheid, een prachtig uiterlijk en een goede prijs/kwaliteitverhouding. Dit jacht wordt voortgestuwd door twee D11 Volvo Penta-motoren van 725pk. www.bvandenhovenjachtbouw.com Lengte Breedte Diepgang CE-categorie 18,38 m 5,30 m 1,35 m A HISWA MAGAZINE 1 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt acht nieuwe leden Barco Marine Equipment B.V. Barco Marine Equipment is sinds 1973 actief op de Nederlandse jachtbouwmarkt. Barco levert technische apparatuur en andere voorzieningen aan particulieren en jachtwerven die boten bouwen van “8 tot 88” meter bouwen. Naast levering, verzorgt Barco de begeleiding van de inbouw en de technische opstart van de apparatuur. www.barcomarine.eu Movida B.V. Movida ondersteunt bedrijven bij alle aspecten van communicatie en telematica en houdt medewerkers mobiel en zichtbaar. Movida heeft als hoofdexpertises: telecommunicatie, fleetmanagement en installaties. www.movida.nl Grotesloep.nl B.V. Grote Sloep is in 2015 opgericht door Kevin van Drumpt, nadat hij enthousiast was geworden van een rondje varen in Almere. ‘Dat moet iedereen ervaren’, dacht hij, waarna hij zijn eerste sloep kocht en deze omtoverde tot lounge-sloep. Sindsdien biedt Grotesloep.nl uitjes en vervoer over het water aan in Almere, met meerdere sloepen voor groepen tot 65 personen. www.grotesloep.nl Otter Easyhouseboats Het water op en genieten van het unieke gevoel van vrijheid dat het varen met een huisboot je geeft. Otter Easy houseboats biedt drie typen huisboten aan om te genieten van een relaxte vakantie. www.otter-easyhouseboats.com Sleeuwijk Yachting B.V. Een jachtmakelaar met meer dan 30 jaar ervaring, dat is Sleeuwijk Yachting. Ze zetten zich sterk internationaal in de markt en zijn voornamelijk actief rondom de aan- en verkoop van luxe motorjachten. Met een eigen grote verkoophaven is er altijd een ruime keuze aan motorboten. www.sleeuwijkyachting.nl Natural Yachts B.V. Een Nederlands familie– bedrijf met meer dan 10 jaar ervaring in elektrische aandrijvingen en maritieme energiesystemen. Natural Yachts biedt een lijn comfortabele en emissie loze Northmanjachten aan uitgevoerd met brandstofcellen. nl.naturalyachts.info Prins van Oranje Makkum / Esailing In Makkum is de jachthaven Prins van Oranje Makkum gevestigd. Naast de verkoop vanuit een eigen ligplaats is het ook mogelijk om het jacht vanuit de verkoophaven in Makkum te verkopen. Daarbij is Prins van Oranje Makkum ook aangesloten bij Esailing. https://esailing.nl/prins-van-oranje-makkum/ Jachthaven Westergoot Precies tussen de historische binnenstad van Dordrecht en de Biesbosch ligt Jachthaven Westergoot. Broers Joseph en Peter van Geenen zijn de beheerders van de jachthaven en ook Josephs zoon Jari is in 2018 havenmedewerker geworden. Een echt familiebedrijf. www.westergoot.nl 8 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Risicomatrix Wwft online Om snel inzicht te krijgen in de vereisten van de Wet ter voorkoming Witwassen en Financiering Terrorisme (Wwft) heeft HISWA-RECRON een risicomatrix opgesteld. Alle beroeps- of bedrijfsmatige kopers en verkopers van goederen én bemiddelaars vallen onder de Wwft als betaling van goederen in contanten plaatsvindt voor een bedrag van 10.000 euro of meer. Deze ondernemers zijn vanuit de Wwft verplicht om een beoordeling van de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme op te stellen, vast te leggen en actueel te houden. In de matrix staat een aantal voorbeelden van risico’s die op laag, middel of hoog risico kunnen wijzen. Het gaat bij de Wwft vooral om ongebruikelijke transacties en niet om verdachte transacties. In de kennisbank op www.hiswarecron.nl staat een voorbeeld van hoe u als ondernemer uw risicobeleid en risicomanagement kunt inrichten. www.hiswarecron.nl/kennisbank. Infocafé: Verduurzaming in de watersport Antifouling, vuilwater en elektrisch varen: deze en andere onderwerpen in het thema duurzaamheid staan op de agenda van het Infocafé Verduurzaming in de watersport. Het Infocafé is bedoeld om kennis en ervaringen op een informele manier uit te wisselen. Het Infocafé is op dinsdag 3 maart van 16.30 tot 19.30 uur bij Van der Valk in Leusden. Deelname is exclusief en gratis voor leden van HISWA-RECRON. Wilt u deelnemen? Stuur dan een mail aan Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Zuiveren toiletwater: kansen voor technologieleverende bedrijven De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RvO) organiseerde met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in december jl. een bijeenkomst over het zuiveren van toiletwater voor de pleziervaart. Jeroen van den Heuvel gaf hier namens HISWA (tegenwoordig HISWA-RECRON) een presentatie over de verwachtingen die eigenaren van plezierjachten hebben van de zuiveringsvoorziening. Deze bijeenkomst was bedoeld voor technologieleverende bedrijven uit de Nederlandse watersector. De aanleiding hiervoor is een wetswijziging die op 1 oktober 2019 inging. Op grond hiervan mogen boten voortaan toiletwater lozen mits er een zuiveringsvoorziening aan boord aanwezig is. Mogelijk ligt hier een mooie marktkans voor bedrijven om een dergelijk zuiverings- of desinfectiesysteem op de markt te brengen. Voor het ontwikkelen van duurzame innovaties door het MKB in de topsectoren zijn er in de vroege fase van deze ontwikkeling subsidies beschikbaar voor bijvoorbeeld haalbaarheidsonderzoeken, samenwerking of het inkopen van kennis. Heeft u een goed idee en vragen rondom de subsidies? Neem contact op met Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl of 033 303 97 20. HISWA MAGAZINE 1 9

ONDERNEMERSNIEUWS Varen Doe Je Samen vijf jaar verlengd De samenwerkende organisaties in de veiligheidscampagne ‘Varen doe je Samen!’ bundelden voor de periode 2020 – 2025 opnieuw de krachten. Daarmee gaat de campagne, die inmiddels ruim 12,5 jaar loopt, een nieuwe fase in. Op 7 februari 2020 werd het nieuwe convenant ‘Varen doe je Samen! 2020 – 2025’ ondertekend tijdens Boot Holland in Leeuwarden. Met de ondertekening onderstreepten alle partners het belang van de campagne en de samenwerking. Veiligheidsbewustzijn op het water is én blijft een belangrijk thema. Zeker nu de manier waarop de waterrecreant zich begeeft op het water aan het veranderen is, met nieuwe vormen van watersport en -beleving, en meer gedeeld gebruik. Daarnaast heeft de campagne ‘Varen doe je Samen!’ een belangrijke rol in het signaleren van situaties die relevant zijn voor de veiligheid op het water. De communicatie hierover is gericht op zowel de gebruiker als de verantwoordelijke partners. Het nieuwe convenant werd ondertekend door: HISWA-RECRON, Rijkswaterstaat, bijna alle provincies, Unie van Waterschappen, Agentschap Telecom, Havenbedrijf Amsterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Koninklijke BLN-Schuttevaer, KNRM, Reddingsbrigade Nederland, Hydrografische Dienst, Netwerk Waterrecreatie, Sportvisserij Nederland, Waterrecreatie Nederland en het Watersportverbond. 10 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Drukbezocht Innovatiecongres regio Noord In december vond in de regio Noord het HISWA-RECRON Innovatiecongres plaats. Regiomanager Petra Ellens gaf een presentatie van actuele dossiers die in 2020 aandacht vragen. De stijgende lastendruk op de recreatiesector werd benadrukt. Regiomanager Jan Ybema gaf vervolgens een presentatie over de online boekingsmodules voor de watersportsector die in 2020 ook voor de recreatiesector interessant kunnen zijn. Vervolgens waren er drie bedrijfspitches waarin uitdagingen en oplossingen in een snel veranderende markt centraal stonden. Veranderen is meebewegen met trends en ontwikkelingen in de markt. Maar hoe doe je dat, welke trends moet je volgen en welke niet? Kees Wiersema van Jachthaven Waterland beet de spits af en gaf een boeiend relaas over zijn Grote besparings mogelijkheden bij verplichte energiemaatregelen HISWA-RECRON biedt haar leden de kans veel te besparen bij uitvoering van verplichte energiebesparingsmaatregelen. De Wet Milieubeheer verplicht veel bedrijven en organisaties om maatregelen te nemen om energie te besparen. Een praktisch hulpmiddel daarbij is het online programma: milieubeheerprogramma.nl. Dat legt alle verplichtingen uit in begrijpelijke taal en laat verschillende mogelijkheden zien om aan de wet te voldoen. Door slim te kiezen en te plannen, is het mogelijk duizenden euro’s minder uit te geven voor energiebesparingsmaatregelen. Tegelijkertijd verminderen de maatregelen de kosten van energiegebruik. Soms verdienen de investeringen zich al binnen een jaar terug. Het programma is een initiatief van MKB Nederland, in samenwerking met verenigingen waaronder HISWA-RECRON. HISWA MAGAZINE 1 Voor wie? Bedrijven die jaarlijks meer dan 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m3 bedrijf. Vervolgens vertelde Eelco Stienstra van RCN De Potten over zijn vakantiepark met bootverhuur/ kamperen/horeca. De vele samenwerkingen met lokale collega’s stonden hier centraal. Tot slot vertelde Ronald van Enkhuizen van Jachtwerf Gebroeders van Enkhuizen over de afgelopen crisisperiode en zijn leermomenten. Aansluitend gaf architect Hans Achterbosch zijn visie op iconische leisure projecten in China. aardgas gebruiken, zijn wettelijk verplicht energiebesparingsmaatregelen te nemen. De wet geeft aan welke, maar niet hoe ze moeten worden uitgevoerd en wanneer. Het online programma helpt om verstandige keuzes te maken. Leden van HISWA-RECRON krijgen een korting op de abonnementsprijs van 50%. Dit werkt via een kortingscode. De prijs is afhankelijk van de bedrijfsgrootte. De kortingscode is te vinden in de Kennisbank onder de zoekterm ‘planningstool’: www.hiswarecron.nl/kennisbank. 11

ONDERNEMERSNIEUWS Tweede Kamer: meer visie nodig voor toeristische sector In een recent Algemeen Overleg Toerisme stond de noodzaak van meer visie op de toeristische sector in Nederland centraal. Diverse Kamerleden onderschreven daarmee de oproep die RECRON (tegenwoordig HISWA-RECRON) in december vorig jaar met een manifest in de Kamer lanceerde. De toeristische sector groeit in een hoog tempo en is inmiddels verantwoordelijk voor 90 miljard euro aan bestedingen, waarmee de economische opbrengst twee keer zo groot is als bij de landbouw. Veel discussie was er over de actieagenda Toekomstperspectief 2030, waarin het ministerie acties beschrijft die de komende jaren veelal op lokaal niveau worden uitgevoerd. Manager public affairs en beleid Jarin van der Zande van HISWARECRON concludeerde dat deze perspectiefnota onvoldoende is voor de sector. “De perspectiefnota 2030 gaat over marketing en spreiding van toeristen in Nederland, maar toerisme is meer dan dat. De nota is niet opgesteld in samenwerking met ondernemers en dat is een gemiste kans. Onze ondernemers zitten te wachten op concrete initiatieven die de sector helpen economisch te groeien. Op het gebied van duurzaamheid, infrastructuur en een evenwichtige balans tussen lusten en lasten voor bedrijven. Er zijn succesvolle lokale initiatieven, maar voor een integraal en succesvol toerismebeleid is een positieve rijksvisie nodig.” Aan het einde van het debat kondigden diverse kamerleden aan met moties en/of amendementen te komen. Workshops circulair maken van producten HISWA-RECRON gaat samen met Circo workshops organiseren speciaal voor ondernemers die hun producten en diensten circulair willen maken en van elkaar willen leren. Centraal daarin staan vragen als: wat is de beste aanpak voor een circulaire bedrijfsvoering en wat komt er bij kijken? In een circulaire economie worden hoogwaardige diensten geleverd en gaan producten langer mee. Ze worden slim hergebruikt en gerecycled. Dit vraagt om nieuwe ontwerpen én nieuwe businessmodellen. Tijdens de workshops maken deelnemers kennis met de mogelijkheden van circulair ontwerpen en ondernemen. Denk bijvoorbeeld aan het circulair bouwen en inrichten, hergebruiken van constructiemateriaal en afval, het tegengaan van water- en voedselverspilling en de zin en onzin van verpakkingsmaterialen. De workshops vinden plaats op 4, 18 en 25 maart 2020. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. 12 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Bijeenkomst Jachthaven van de toekomst trekt volle zaal Veel ondernemers en vertegenwoordigers van Amsterdamse watersportverenigingen bij Waternet kwamen af op de bijeenkomst Jachthaven van de toekomst. Zij zetten daarmee een eerste stap in kennisuitwisseling over emissieloos varen. Nieuw beleid van de gemeente Amsterdam bepaalt dat er vanaf 2025 in het centrum uitsluitend emissieloos gevaren mag worden en vervolgens vanaf 2030 in het gehele Amsterdamse binnenwater. Na een aftrap over trends en ontwikkelingen in de watersport door HISWA-RECRON, volgden presentaties van onder andere een volledige elektrisch haven in Amsterdam (EHarbour) en een leverancier van elektrapalen (Seijsener). Zij informeerden aanwezigen over mogelijkheden en kosten om jachthavens te transformeren. Om in de toekomst alle boten in de havens te voorzien van elektriciteit moet de infrastructuur flink uitgebreid worden en ook verzwaard. Liander - de leverancier van elektriciteit aan de haven - dient dan meer te kunnen leveren. Uit hun presentatie bleek dat, gezien de zeer grote vraag, er geen garantie op de levering zal zijn. Een aantal vragen over verzekeringen, beantwoord door Jeroen van Heuvel van HISWA-RECRON, leverde op dat massale opslag van elektrisch aangedreven boten moeilijk of misschien wel niet te verzekeren is. Zaken als toezicht en veiligheid spelen hierbij een belangrijke rol. ‘Er is grote onrust onder de ondernemers en de verenigingen’, aldus Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON. ‘Zij komen voor zeer hoge investeringen te staan en er is grote onzekerheid of Liander vervolgens wel voldoende kan aanleveren. Uit een enquête die wij deden onder de jachthavens blijkt dat meer dan 80% qua elektrische voorzieningen niet is ingericht op de toekomstige situatie. Daarbij vaart op dit moment ook slechts een paar procent van de ligplaatshouders elektrisch. Er moet dus heel wat gebeuren. Ook is nog niet duidelijk in hoeverre watersporters bereid zijn om hun boot om te bouwen. De resultaten van een enquête onder ligplaatshouders zijn nog niet bekend.’ Veilig gebruik van gas centraal in stand op de HISWA Meer informatie: www.hiswa.nl/gasveilig. Op de HISWA Amsterdam Boat Show - van 11 tot en met 15 maart in RAI Amsterdam - draait alles in de HISWA-stand om veiligheid op het gebied van gas. Experts van gasgecertificeerde bedrijven geven aan de bezoekers voorlichting op het gebied van veilig gebruik van gas aan boord. Daarnaast wordt in de stand gepromoot wat HISWA-bedrijven op dat gebied voor hen kunnen betekenen. In de stand kunnen bezoekers terecht voor antwoorden op vragen als: hoe ziet een gaskeuring eruit? Waarom moet dat en hoe vaak? Waar moet ik een gaskeuring laten uitvoeren? Wat kan ik zelf doen? Wat kan er mis gaan? Het is als het ware een gratis toegankelijke helpdesk voor watersporters. De stand is te vinden in hal 1 op het Veiligheidseiland. Schema van een gasinstallatie aan boord. A 1 Thermisch B beveiligde kachel 2 4 Thermisch Verdeelbak Schotdoorvoer Gasfles met drukregelaar zeevast opgesteld Gasdichte bun met afvoer naar buiten Flessenhouder/vlonder C 3 A, B, C, Afsluiter bij ieder gasstel 1 en 3 Vaste aansluiting 2 en 4 Goedgekeurde slang Koperen gasleiding 8 á 10 mm Deze leiding dient gebeugeld te worden Thermisch beveiligde koelkast beveiligde kooktoestel HISWA MAGAZINE 1 13

ONDERNEMERSNIEUWS Adverteren in HISWA Magazine Adverteren in HISWA Magazine blijft in 2020 net zo aantrekkelijk als in voorgaande jaren. De tarieven blijven ongewijzigd laag dit jaar. U kunt al vanaf 400 euro een advertentie plaatsen in HISWA Magazine. U heeft de keuze uit een normale advertentie, een advertorial of personeelsadvertentie. Wilt u nog grotere exposure onder 18.000 watersportprofessionals? Denk dan eens aan een insert, meehechter of bijlage. HISWA Magazine is het vakblad voor de watersportbranche Verschijning Nr. 1 februari/maart Nr. 2 april/mei Nr. 3 juni/juli en wordt uitgegeven door HISWA-RECRON. Het is een business-to-business-blad dat via controlled circulation gratis verspreid wordt onder leden van HISWA-RECRON, niet-leden, ambtenaren, politici, studenten, journalisten en andere relaties in de watersportbranche. HISWA Magazine verschijnt in 2020 ook weer zes keer per jaar, in een oplage van circa 6.000 exemplaren per nummer. Het blad heeft een bereik van minimaal 18.000 lezers per editie. Elk nummer is een mix van: inforHoofdthema matie en nieuws, human interest, opinie, vakinhoud en techniek. Roskam Media verzorgt de advertentieverkoop voor HISWA Magazine. Neem voor meer informatie en mogelijkheden contact op met Frank van Gils via 06 53 88 82 66 of f.gils@roskammedia.nl. De nieuwe Tariefkaart HISWA Magazine 2020 staat op www.hiswarecron.nl/ magazines. Subthema’s HISWA Amsterdam Boat Show Bedrijfsvoering, nieuwe wet- en regelgeving Recreatie en toerisme Innovatie Nr. 4 augustus/september HISWA te water Nr. 5 oktober/november METS Nr. 6 december/januari Duurzaamheid Jachthavens, zeilscholen, verhuur Toelevering, handel Jachtbouw en -ontwerp, de markt (cijfers en ontwikkelingen) Elektronica, navigatie, comfort aan boord Arbeidsmarkt, milieu, arbo, veiligheid Oproep: klacht over VHF-registratie? Meld het ons Buitenlanders met een VHF-registratie in Nederland moeten hun ‘band met Nederland’ aantonen anders mogen ze geen VHF-licentie in NL meer aanvragen. Dat kan voor de Belgische en Duitse ligplaatshouders mogelijk extra kosten betekenen. Hoeveel buitenlandse ligplaatshouders heeft u in uw haven liggen met een marifoon die is geregistreerd in Nederland? Heeft u hier klachten over ontvangen van uw ligplaatshouders? Laat het HISWA-RECRON weten zodat wij de overheid kunnen aanspreken. Stuur een mail naar Stijn Boode: s.boode@hiswarecron.nl. 14 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Keurmerk voor jachtservicebedrijven HISWA-RECRON lanceerde een keurmerk voor reparatie en onderhoud aan boten: HISWA Certified Yacht Service. Met deze certificatie tonen aangesloten jachtservicebedrijven aan dat zij werken met eenduidige controlelijsten bij het doen van reparaties en onderhoud aan plezierjachten. Zoals winterstalling, schilderwerk, reinigen van de romp, motoronderhoud en reparatie, onderhoud en reparaties aan elektra- en gasinstallaties en tuigage. Het doel van dit systeem is het voor watersporters inzichtelijk maken dat bij HISWA-RECRON aangesloten jachtservicebedrijven werken volgens vastgestelde protocollen. Zo is de werkwijze duidelijk en weten klanten precies wat ze kunnen verwachten als een HISWA-gecertificeerd jachtservicebedrijf werkzaamheden aan de boot uitvoert. Ronald van Enkhuizen van Gebroeders van Enkhuizen, een HISWA-gecertificeerd jachtservicebedrijf: “Klanten vragen om meer zekerheden. In het certificatieprotocol is afgesproken met vastgestelde controlelijsten te werken. Zo leggen we een uitstekende basis voor het bieden van kwaliteit. Ook hebben we met elkaar afspraken gemaakt over het opleidingsniveau van de medewerkers en is er een programma voor permanente educatie. Op deze manier zorgen we ervoor dat de vakkennis van iedereen up to date is. Daarnaast worden de HISWA Algemene Voorwaarden en reglementen toegepast zodat watersporters een maximum aan zekerheden krijgen.” Overzicht bedrijven De volgende bedrijven zijn per 15 januari 2020 HISWA-gecertificeerde jachtservicebedrijven: • Altena Yachting in Geertruidenberg • Aquanaut Yachting in Sneek • Delta Yacht in Colijnsplaat • Mariteam Shipyard in Sint-Annaland • Medemblik Yacht Service in Medemblik • Jachtbouw Gebroeders Van Enkhuizen in Makkum • Jachtwerf De Boarnstream in Irnsum • Jachtwerf Rexwinkel in Numansdorp • Jachtwerf Schaap Shipcare in Lelystad Bedrijven gezocht voor project digitalisering van werkprocessen Bent u op zoek naar een goed bedrijfsinformatiesysteem? HISWA-RECRON diende een subsidieaanvraag in over ‘digitalisering van werkprocessen’. Dit naar aanleiding van de vraag van diverse jachtservicebedrijven en -werven die zoeken naar een informatiesysteem dat voorziet in de diversiteit aan activiteiten bij deze ‘gemengde’ bedrijven. Het doel van dit project is een analyse te maken van de wensen en op basis hiervan een ‘programma van eisen’ samen te stellen. Meedoen kost geen geld, wel uren voor aanwezigheid bij de startbijeenkomst en het invullen van een enquête. Bij goedkeuring