PERSPECTIEF VOOR DE SECTOR Recreactie08 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME beleid gevraagd Samenhangend Ondernemers leven in onzekerheid door het coronabeleid. “Dit soort stress kan mensen grote psychische schade toebrengen” Eerste coronazaken voor Geschillencommissie De bezieling van Arda Riedijk van Camping ‘t Weergors DECEMBER 2020

DUO PRIVÉ SANITAIR UNITS Nieuw bij Van Keulen! € 14.950, — (excl. BTW). Compleet voor de duo unit (2 sanitaire gelegenheden). Kenmerken: Indeling: wasbak, douche, toilet en radiator Kleurstelling 1: grijze wanden & groene deuren en boei Kleurstelling 2: groene wanden & grijze deuren en boei Keuze uit warm water gastoestel of elektrische doorstromer Buitenverlichting op zonne-energie Indien gewenst ook privé sanitair op maat Vankeulenmobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie 0548 - 612 693 VOLGEND JAAR WILLEN WE WEER ECHT MET U PROOSTEN Wij wensen u waardevolle feestdagen en een succesvol 2021. Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup en Harm-Jan Mooiweer. F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Perspectief 10 D Marike Rosier Manager Communicatie De coverstory van dit nummer gaat over het toekomstig beleid voor onze sector, waarbij het zoeken naar nieuw perspectief centraal staat. Uiteraard gedreven door dit heftige coronatijdperk. Maar ook door de andere uitdagingen waar de toekomst ons voor stelt: klimaatneutraal en duurzaam ondernemen, krappe werkgelegenheid, stapeling van lasten, etc. Cees Slager noemt in dit licht ook natuurinclusief ondernemen en de grote immateriële meerwaarde van onze sector als het gaat om ontspannen, genieten van de natuur en het versterken van de gezondheid. Dit biedt enorm perspectief. Arda Riedijk van Camping ’t Weergors vertelt in de Bezieling hoe zij het ondernemen in deze tijd beleeft. Ondanks dat haar bedrijf in een van de strengste veiligheidsregio’s van het land ligt, spatten energie en enthousiasme van haar af. Ze is vlak voor de coronacrisis in het bedrijf van haar ouders gestapt en wat een perspectief heeft dit bedrijf! Heel leuk om te lezen. Maar er zijn ook andere geluiden. In het artikel over angst en onzekerheid door corona gaan we dieper in op wat het nu echt met ondernemers doet. De stress kan ondernemers psychische schade toebrengen. Ondernemen wordt dan heel lastig en dat heeft direct impact op leven en welbevinden. De ondernemers die open vertellen over hun angsten en machteloosheid laten gelukkig ook lichtpuntjes zien en daarmee dus perspectief. Heel knap in deze moeilijke tijd. Eén van de praktische tips van psycholoog Erik Matser in dit artikel is ‘blijf in beweging en het liefst in de natuur’. Hier zie ik dan weer een directe link met de grote immateriële meerwaarde van onze sector. Ik ga nu even naar buiten voor een wandeling en wens u veel leesplezier! 16 Branche 6 10 16 26 26 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: recreatiesector op zoek naar nieuw perspectief Gastvrij & innovatief: is een verzekering tegen cybercrime echt nodig? Angst en onzekerheid door de coronaregels Bedrijf Informatief 18 20 7 29 31 33 Vernieuwend bedrijf in beeld: binnen en buiten versmelten bij De Klepperstee Bezieling: de bewuste keuzes van Arda Riedijk, Camping ’t Weergors Colofon Kennis delen: hoe werkt de Geschillencommissie Recreatie? Vakinfo: kosten besparen met Internet of Things Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 17 7 9 Martin Maassen Green Key RecreAnders Recreactie | December 2020 | nr 8 5

Onder de aandacht Vitaliteitsonderzoek Overijssel Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd onderzocht in opdracht van Gastvrij Overijssel de vitaliteit van de recreatiesector in de regio’s Noordwest Overijssel, Salland en Twente. 74% van de circa 150 onderzochte bedrijven is volgens het onderzoek vitaal. Voor 26% van de bedrijven geldt dat de kwaliteit en het toekomstperspectief zorgelijk zijn: voor deze bedrijven is een impuls nodig om verdere achteruitgang te voorkomen. 7% van de bedrijven heeft in feite geen recreatieve toekomst meer. www.kennisplatformoost.nl (zoekterm: vitaliteit) Online én klassikaal Duits leren CAO’s een jaar verlengd D Campings en recreatieparken hebben vaak veel Duitse gasten over de vloer. Helaas blijkt in de praktijk dat veel medewerkers de taal nauwelijks beheersen. Endurance en RecreatieHero hebben daarom hebben hun krachten gebundeld. RecreatieHero verzorgt een onlinetraining Duits met vijf korte computerlessen over zaken als welkom heten, afscheid nemen en een praatje maken. Endurance verzorgt een klassikale De CAO Recreatie en de CAO Dagrecreatie, die op 31 december aflopen, zijn ongewijzigd met een jaar verlengd. Dit betekent dat er in 2021 geen wijzigingen komen. Ook is er geen collectieve loonsverhoging afgesproken. Ook de Fonds CAO Recreatie, die alleen voor de verblijfsrecreatie geldt, wordt ongewijzigd een jaar voortgezet. Daarnaast heeft HISWA-RECRON met de vakbonden overeenstemming bereikt over het vaststellen van de pensioenpremie voor een periode van 5 jaar. De premie bedraagt 21,8% per jaar gedurende de periode 2020 tot en met 2024. Het opbouwpercentage zal per 1 januari 2021 wel licht dalen: van 1,403% naar 1,310%. Rechtszaak tegen Videma Al anderhalf jaar weigert HISWA-RECRON mee te werken aan de plannen van Videma, om ook auteursrechten te heffen over kampeerplaatsen met een kabelaansluiting. “Niet enkel de heffing is onterecht, maar ook als er wel een recht voor Videma zou zijn, hetgeen wij betwisten, dan vinden wij het tarief dat Videma vraagt veel te hoog”, vat Marcel Tap van HISWA-RECRON de bezwaren samen. “Een bedrijf met 300 plaatsen gaat hierdoor op jaarbasis 10 tot 15 duizend euro meer betalen aan Videma.” Ondanks de bezwaren is Videma bij campings gaan inventariseren hoeveel kampeerplaatsen met een tv-aansluiting zij hebben, onder meer door tellingen te doen op de websites van de bedrijven. Op basis daarvan zijn aanslagen vastgesteld waartegen HISWA-RECRON, namens een groot aantal ondernemers, bezwaar heeft aangetekend. Videma heeft die bezwaren afgewezen en de volgende stap is om de auteursrechtenorganisatie voor de rechter te dagen. De uitkomst van deze juridische procedure kan enkele jaren in beslag nemen. Marcel Tap raadt ondernemers aan om de aanslagen van Videma in die periode wel te betalen, maar daarbij nadrukkelijk ‘te betalen onder protest’. Recreatie Vakbeurs weer uitgesteld De Recreatie Vakbeurs in Hardenberg is nogmaals uitgesteld. Deze vindt niet in januari, maar van 16 tot en met 18 november 2021 plaats. training Duits met een praktisch programma in uw eigen bedrijf. Dit programma is afgestemd op functie, niveau en wensen van de medewerkers. Beide trainingen zijn apart te volgen, maar voor een optimaal leereffect is de combinatie van beide het beste. Meer informatie bij Herbert van Oord, HISWA-RECRON E: h.vanoord@hiswarecron.nl 6 Recreactie | December 2020 | nr 8 Foto: Max de Krijger Foto: Maarten Bokslag Foto: Delftse Hout Foto: Shutterstock Column Uitstel verhogen toeristenbelasting Hattem Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (1) Vaste gasten van Camping Molecaten in Hattem ondernamen zelf actie tegen de dreigende verhoging van de toeristenbelasting – en met resultaat! Aanleiding was het voornemen van B&W om de toeristenbelasting op vaste standplaatsen wederom te verhogen. In 2019 bedroeg dit € 212,75 per jaar. Voor 2020 werd dit verhoogd tot € 298,18. Het voornemen van B&W was om in 2021 wederom te verhogen, tot € 387,66. Bijna een verdubbeling in twee jaar tijd! Een aantal gasten met jaarplaatsen tekende bezwaar aan bij de gemeente. ‘Een inwoner van Hattem met een huis ter waarde van circa 220.000 euro betaalt nog minder aan OZB’, was een van de argumenten. Daarnaast benadrukten zij dat de campinggasten in de zomer een flinke bijdrage leveren aan de lokale economie, door geld uit te geven in winkels en horeca. B&W besloten vervolgens de verhoging dit jaar niet door te laten gaan. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck. Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Erik van Dijk, Jeroen Kamphuis, Facet Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp. Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Lieke Esveldt Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRONleden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Het is als de dag van gisteren. Op 7 juli 1974 verloor Nederland de finale van het wereldkampioenschap voetbal van West-Duitsland. Commentator Herman Kuiphof sprak bijkans wanhopig de legendarische woorden ‘zijn we er toch weer ingetuind’. En ik zat met mijn ouders op de camping in Luxemburg. Een camping die net als heel veel andere campings in het nabije buitenland omgedoopt was tot een Hollandse enclave. Nederland was en is een kampeerland bij uitstek. En toch is het kamperen geen Nederlandse uitvinding. We hebben het afgekeken van de Engelsen. In het boek Naar buiten (‘Geschiedenis van Nederlanders en kamperen’) confronteert ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting ons met dit gegeven en met nog vele andere wetenswaardigheden. Zo noemde de hoofdredacteur van de Kampioen het kamperen in 1905 ‘een min of meer geslaagde imitatie van het zigeunerleven’. Nederlanders zaten er volgens hem niet op te wachten. Het was meer iets voor ‘vagebonderende wielrijders’. Des te intrigerender is het dat de oervormen van (vrij) kamperen werden gefaciliteerd door mensen van adel. Op landgoed Duinrell (het eerste padvinderskamp), bij kasteel Eerde (het eerste kampeercentrum) en op Bakkum, oorspronkelijk van prinses Von Wied. In 1925 ontstaat in Vierhouten (Saxenheim) het eerste moderne commerciële kampeerterrein, met voorzieningen als een kampwinkel en douches. Eind jaren twintig gaan er naar schatting 150.000 Nederlanders kamperen. Er zijn in ons land dan al zo’n 150 kampeerterreinen. Het vrije kamperen wordt in de loop van de jaren twintig wel steeds meer aan banden gelegd. Dat leidt tot de oprichting van de Algemeene Nederlandsche Kampeer Vereeniging (ANKV). De ANKV wil kampeerders behoeden ‘tegen willekeurig optreden van hen, die kampeervergunningen moeten geven of controle uitoefenen over de kampeerterreinen en die strijden tegen de groote en grove vooroordelen waar een kampeerder zo vaak mee te kampen heeft.’ (wordt vervolgd) Recreactie | December 2020 | nr 8 7 Foto: Molecaten Foto: Ruben Drenth

Thuis in projectinrichting Leen Bakker Zakelijk ontzorgt door: • • • • • • • • Een groot netwerk aan le Advies op maat & goede service Deskundig en enthousiast Losse (volume) orders Ontwikkeling totaalconcep Instapklare opleveringen Scherpe prijzen Snelle levering Neem vrijblijvend contact met ons op T: +31 (0)162 58 33 90 E: infozakelijk@leenbakker.nl www.leenbakkerzakelijk.nl Onder de aandacht Column Apps zorgen voor spreiding bezoekers Zowel Toverland als de Efteling introduceerden in oktober een app voor bezoekers. De Toverland-app bevat de plattegrond van het attractiepark met daarop de actuele informatie over de openingstijden, wachttijden van de attracties, showtijden, eet- en drinkgelegenheden en shops. Ook kunnen bezoekers via de app tickets voor Toverland bestellen. “Met deze app kunnen wij onze bezoekers nog beter informeren tijdens hun dagje Toverland”, vertelt Bart Jaspers van Toverland. “Hierdoor hoeven ze niets te missen en kunnen ze optimaal genieten van hun dag.” Een bijkomend voordeel is dat de Toverland-app de spreiding van de bezoekers in het park bevordert. De Efteling had al dergelijke app, maar heeft nu een tweede ontwikkeld, die gasten op maat advies geeft De kansen van corona voor hun activiteiten in het park. Op basis van de opgegeven voorkeuren van de gast adviseert de app welke attractie, specifiek met hun gezelschap, op dat moment het best bezocht kan worden. Ook hier geldt dat de app zorgt voor een betere spreiding over het park. D Miljoen voor Gelderse ondernemers De provincie Gelderland stelde eind november 1 miljoen euro beschikbaar aan ondernemers in de sector horeca, toerisme en vrijetijd. Met de voucherregeling ‘Steuntje in de rug’ konden ondernemers tot € 5000,- inzetten voor adviesdiensten en ondersteuning. De regeling was opgezet in nauwe samenwerking met HISWA-RECRON en KHN, die ook zorgen voor de uitvoering. De extra steun is zeer welkom voor de bedrijven, die zwaar getroffen zijn door de coronamaatregelen. Bijna de helft van de Gelderse ondernemers in de horeca en het toerisme geeft aan dat het bedrijf in gevaar is. De regeling was direct een enorm succes: na één dag waren er al 250 aanvragen voor steun binnen, waarmee het eerste miljoen (in principe) al was uitgegeven. Ivo Gelsing, HISWARECRON regiomanager Gelderland, hoopt dan ook dat de provincie nog extra budget uittrekt om méér ondernemers te helpen. www.khn.nl/steuntjegelderland hiswakhn Recreactie | December 2020 | nr 8 9 De coronapandemie en alle overheidsmaatregelen die daaruit voorkomen, hebben het bedrijfsleven zwaar beschadigd – soms zelfs onherstelbaar. Maar de crisis leidt ook tot creatieve nieuwe oplossingen om consumenten toch te blijven bedienen. Die creativiteit hebben ondernemers straks ook hard nodig, als de pandemie tot een einde komt. Wordt het business as usual? Of hebben wij, de ondernemers én de consumenten, nieuwe inzichten opgedaan tijdens de pandemie? Ik hoop van wel. Aan de andere kant houd ik mijn hart vast, want zodra onze minister-president zegt dat het veilig is om naar de Antillen te reizen zitten opeens alle vliegtuigen naar Curaçao vol. Zó graag wil een deel van de Nederlandse toeristen weer vliegen; maakt niet uit waarheen. Toch: als er ooit een moment was waarop we met zijn allen op het belang van duurzaamheid werden gedrukt, is het nu wel. Er is minder autoverkeer door het thuiswerken. Mensen gaan in eigen land op vakantie en daar vallen ze van de ene positieve verrassing in de andere. Laten we er samen aan werken om die hernieuwde belangstelling voor vakantie in eigen land vast te houden. Green Key draagt daaraan bij. Door de focus (mede) te leggen op het duurzaamheidsaspect, worden recreanten er nogmaals van overtuigd dat vakantie in eigen land een goede keuze is. Voor henzelf, maar ook voor de planeet. Met een Green Key tonen ondernemers aan dat ze écht werk hebben gemaakt van duurzaam ondernemen. Niet met loze kreten als ‘wij zijn de meest duurzame van ‘t land’, maar door een objectief keurmerk te voeren. Voor de ondernemers zelf vormt de Green Key een voortdurende inspiratiebron tot groen ondernemen. Wij helpen ondernemers met informatie over zaken als circulariteit, CO2 -reductie, afvalscheiding, isolatie, zelf energie opwekken en nog veel meer. En het mooie is, dat niet alleen ondernemers, maar ook gasten dat blijken te waarderen! Erik van Dijk, directeur Stichting KMVK Meer weten over Green Key? E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41

Coverstory De toekomst van de recreatiesector Het jaar van de corona heeft een onuitwisbaar spoor getrokken in de recreatiesector. Daarmee is de blik op de toekomst veranderd. Het binnenlands toerisme staat weer bovenaan de agenda. Maar hoe zou een toekomstgericht beleid eruit moeten zien? Twee Kamerleden geven hun visie op de voorstellen van HISWA-RECRON. W 10 Recreactie | December 2020 | nr 8 “We werken op het moment aan een HISWARECRON Manifest, dat hopelijk dit jaar nog aan staatssecretaris Mona Keijzer en de Tweede Kamer kan worden gepresenteerd”, vertelt Jarin van der Zande, lobbyist van HISWA-RECRON. “Het manifest legt de focus op een aantal thema’s die we belangrijk vinden om onze sector weer gezond te maken en op termijn gezond te houden.” Minister van Toerisme Bovenaan de verlanglijst staat een eigen bewindspersoon voor toerisme en recreatie. “Ons economisch belang is twee maal zo groot als dat van de landbouw, en bijna zo groot als de bouwsector. Maar er is geen ministerie dat eigen budget heeft om hier echt beleid voor te maken”, stelt Van der Zande. Op zoek naar Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Buurman Fotografie, Molecaten, Ditta van Ekris, Max de Krijger, SEC Almere, Lieke Esveldt, PvdA, CDA nieuw perspectief Kamerlid Maurits von Martels (CDA) ziet weinig in een aparte bewindspersoon. “Staatssecretaris Mona Keijzer behartigt de belangen van de sector heel goed. Wel moeten we het belang van de recreatiesector goed regelen en borgen. Dat heeft met aandacht te maken. Mij valt het op hoe weinig aandacht de politieke partijen hebben voor deze steunpilaar van de econo“ Recreatiebanen zijn niet footloose: ze kunnen niet zomaar verplaatst worden” mie. Bij het laatste Algemeen Overleg in de Kamer waren maar vier partijen vertegenwoordigd. Er is gebrek aan belangstelling; ook vanuit de pers trouwens.” Kamerlid William Moorlag (PvdA) ziet een bewindspersoon wél zitten. “LNV heeft een heel ministerie, maar het aandeel van toerisme en recreatie in het Bruto Nationaal product is groter. Zo weinig bestuurlijke Recreactie | December 2020 | nr 8 11 ➔

30 jaar ervaring in professioneel slapen Openingstijden showroom - Lelystraat 95a Ma t/m vr: 10.00-17.00 / Za: alleen op afspraak T +31 (0)184 - 411 933 / E info@maatfeelinghome.nl www.maatfeelinghome.nl Ons assortiment • Stapelbedden • Boxsprings • Textiel • Matrassen • Beschermende hoezen Voordelen • Snelle levertijd • Beste prijs-kwaliteit • Goede service en garantie Uw Bed Professional Postbus 6 - 5170 AA Kaatsheuvel - T 088-3322310 - E advies@uwbedpro.nl - www.uwbedpro.nl Maatwerk in totale brandveiligheid Producten | Onderhoud & service | Training & opleidingen www.smeba.nl verkoop@smeba.nl Interesse? Bel direct (024) 3741415 voor meer informatie Coverstory aandacht doet geen recht aan de sector. Een staatssecretaris – onder het departement van EZK – lijkt me een uitstekend idee. Dan kunnen we de sector veel gerichter stimuleren. Maar ook wildgroei beperken. Met de opkomst van de ICT is er heel veel veranderd: kijk naar de opkomst van Airbnb en dergelijke bedrijven. Daar is ordenend beleid nodig. Nu laten we het aan de steden over. Amsterdam voert een regulerend beleid, maar ook in andere gebieden is er overlast en een ongelijk speelveld.” Noodfonds HISWA-RECRON pleit ook voor een noodfonds, dat de liquiditeit van de bedrijven na de coronacrisis weer op peil kan brengen. “Het gaat dan vooral om de bedrijven die zich bezighouden met groepen, evenementen of de chartervaart. Die hebben in 2020 enorme verliezen geleden. Financiële steun is dan noodzakelijk om de poort open te houden”, stel Van der Zande. Hier zijn de Kamerleden het volledig mee eens. Von Martels heeft in het Algemeen Overleg recreatie van de Tweede Kamer op 9 september nog gepleit voor extra steun voor groepsaccommodaties en de chartervaart. “Maar we moeten daarbij zorgvuldig zijn: alleen steun voor levensvatbare bedrijven.” Minstens zo belangrijk als het steunpakket vindt Kamerlid Moorlag de vraag: wat doen we ná de coronapandemie? “Veel Nederlanders hebben nu ontdekt dat het heel bijzonder is om in eigen land op vakantie te gaan. Er zijn veel rustige gebieden met een grote toeristische potentie. Daar moeten we een stimulerend beleid voeren. Ik woon zelf in de provincie Groningen. Daar heb je een schitterend landschap met middeleeuwse pareltjes. Maar dat moet je wel onder de aandacht brengen van toeristen.” Duurzaam ondernemen Een volgend speerpunt van HISWA-RECRON is natuurinclusief ondernemen. Cees Slager, vice-voorzitter van de branchevereniging, licht het toe: “Door de coronapandemie wordt heel duidelijk dat het echt een basisbehoefte is voor mensen om af en toe te ontspannen en de natuur op te zoeken. Voor de ondernemers is dat ook een belangrijk gegeven: gasten komen niet alleen voor dat mooie vakantiehuisje, maar ook voor de omgeving. We moeten naar een situatie waarin overheid, natuurbeschermers én recreatieondernemers samen staan Maurits von Martels “ Het valt mij op hoe weinig aandacht de politiek heeft voor deze steunpilaar van de economie” voor een fraaie en aantrekkelijke natuur.” Von Martels pleit voor ondernemersruimte: “Duurzaamheid biedt volop kansen. We verwachten dat de komende jaren meer mensen in eigen land op vakantie gaan. Er ontstaat behoefte aan actieve vakanties en ondernemers kunnen daarop inspringen. Dan moet je geen tegenwerkende gemeenten hebben die zich verschuilen achter een beleidsplan.” Ook Moorlag ziet een grote rol voor de recreatiesector weggelegd, als het gaat om duurzaamheid. “In het kader van het stikstofbeleid moeten we de agrarische druk op het landschap verkleinen. Er komen bufferzones vrij tussen landbouwgebieden en stedelijke gebieden. Die vullen we in met natuur, maar laten we dan wel alle belangen meekoppelen. De natuurbeleving van mensen mag vergroot worden en dan ligt er ook een rol voor horeca en verblijf. Dat is ook een economisch belang. Als de landbouw wegvalt, moet je andere wegen zoeken om de economie gaande te houden.” ➔ Immateriële waarde HISWA-RECRON pleit voor een herwaardering van de maatschappelijke meerwaarde van recreatie, legt vice-voorzitter Cees Slager uit. “Tot nog toe wordt het belang van de recreatiesector vooral uitgedrukt in kengetallen. We dragen 32 miljard euro bij aan het BNP, en bieden 813.000 banen. Nu wordt, onder invloed van de coronacrisis, duidelijk dat onze sector ook staat voor een grote immateriële waarde. Dankzij de recreatiesector kunnen mensen zich ontspannen in eigen land, genieten van het landschap. Dat is duurzaam en dient de volksgezondheid. Die enorme immateriële waarde zou ook meegenomen moeten worden als we het hebben over het belang van onze sector. Wij zijn de hoeksteen van de ontwikkeling van het platteland. Het zou mooi zijn als beleidsmakers ook dat aspect mee zouden laten wegen, als ze onze sector beoordelen.” Recreactie | December 2020 | nr 8 13

Besparingen realiseren. Juist in deze tijd! ICY ontwikkelt al 30 jaar oplossingen die energie- en kostenbesparing opleveren voor campings, vakantieparken en jachthavens. Dat is dit jaar relevanter dan ooit. Benieuwd hoe wij dit doen? Scan onderstaande code. www.icy.nl WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl Coverstory “ Gemeenten kampen met tekorten en zien de recreatiesector als een melkkoe” Werkgelegenheid De recreatiesector biedt banen in economisch zwakkere regio’s die vaak te maken hebben met het vertrek van inwoners naar stedelijke gebieden, stelt lobbyist Jarin van der Zande. “Des te meer steken de regels die werden ingesteld met de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Die zet een boete op seizoenswerk, waardoor het ondernemen aanmerkelijk lastiger is geworden. Vaste banen voor jaarrond medewerkers zijn voor veel bedrijven gewoon niet mogelijk, omdat het seizoensbedrijven zijn. Nu is de terugkeer van trouwe seizoensmedewerkers heel lastig gemaakt. Die boete op seizoenswerk moet verdwijnen.” Kamerlid Moorlag is niet ontevreden over de WAB. “Maar het is in zo’n arbeidsmarktwet altijd zoeken naar de balans tussen baanzekerheid en flexibiliteit. Heel goed vind ik dat de wet sectorspecifiek te maken is, door bepalingen in de cao. Maar toch denk ik dat de balans in deze wet nog niet helemaal gevonden is om de potentie van de recreatiesector optimaal te kunnen benutten. Heel belangrijk is dat recreatiebanen niet footloose zijn. Dat wil zeggen dat ze echt aan die locatie gebonden zijn, en niet zomaar verplaatst kunnen worden. De sector biedt ook veel banen voor jongeren en die hebben we nodig.” Cees Slager denkt dat de recreatiesector een nog veel grotere bijdrage aan de werkgelegenheid kan bieden dan nu het geval is. “Gastvrijheid hangt samen met mensen. Dat kun je niet weg-automatiseren. Ondernemers en overheid moeten rond de tafel gaan zitten. Wat zit er nog in qua werkgelegenheid en hoe kunnen we die realiseren?” Von Martels vult hem aan: “De sector doet er echt toe. Daar moet meer aandacht voor komen. De krimpregio’s van weleer gaan nu, na de coronapandemie, misschien wel weer groeien. Maar die regio’s moeten dan wel mogelijkheden scheppen voor ondernemers.” Belastingen Vorig jaar publiceerde ZKA een onderzoek waaruit bleek dat de stapeling van belastingen ertoe leidt dat een ondernemer van elke euro omzet minstens 30 cent afdraagt aan belastingen. Het gemeentelijk deel van de belastingen zorgt daarbij voor grote willekeur, blijkt uit het onderzoek. “Wij zien nu dat gemeenten plannen ontwikkelen om hun deel van de belastingen nog Samenwerking Tijdens het Algemeen Overleg toerisme op 9 september in de Tweede Kamer stond het bieden van perspectief aan de sector centraal. Kamerlid William Moorlag (PvdA) diende een motie in om de samenwerking van het Rijk met brancheorganisaties en mede-overheden te versterken. “Ik heb bij de vakbeweging gewerkt en ben overtuigd aanhanger van het poldermodel. Laten we eerst kijken of we er samen uitkomen, en grijp daarna pas naar wet- en regelgeving”, legt hij uit. “Goed beleid voor de sector toerisme en recreatie kunnen we het beste samen realiseren. Dat is veel beter dan dat we alles in Den Haag bedenken.” William Moorlag verder op te voeren”, stelt Van der Zande. “Gemeenten kampen met tekorten en zien de recreatiesector als een melkkoe die je bijna onbeperkt kunt belasten. Dat gebeurt bijvoorbeeld door een andere manier van taxeren van de bedrijven toe te passen. Daarmee stijgt de WOZ-waarde van de bedrijven en dus de inkomsten uit OZB. Ook de toeristen- en forensenbelasting worden komend jaar in veel gemeenten weer verhoogd. Het is absoluut noodzakelijk dat het Rijk deze ontwikkelingen keert en gemeenten die misbruik maken van hun ondernemers op de vingers tikt.” Maurits von Martels kan zich daarin vinden. “Ik ben zelf wethouder geweest in Dalfsen. Toeristenbelasting is op zich niet verkeerd. Maar ondernemers moeten weten waar ze aan toe zijn. Gemeenten moeten meerjarenafspraken maken met ondernemers en zich daar ook aan houden. En het zou wel mooi zijn als we een keer wat aan die wildgroei gingen doen. Als je de lokale begroting sluitend moet maken door de toeristenbelasting te verhogen is er echt wat mis in een gemeente. De staatssecretaris mag dan best een woordje met die gemeente gaan praten.” Recreactie | December 2020 | nr 8 15

Gastvrij en innovatief Is verzekeren tegen cybercrime verstandig? Cybercrime en datalekken vormen een steeds groter risico voor bedrijven. De kans dat een ondernemer cyberschade oploopt is inmiddels groter dan dat hij te maken krijgt met brandschade. Veel recreatieondernemers, die over tal van privacygevoelige gegevens beschikken, zijn zich niet bewust van de risico’s. E Elk jaar maken verzekeraars een top 10 van de grootste bedrijfsrisico’s. Het onderwerp cybercrime staat daarin altijd hoog genoteerd. Dit jaar staat het zelfs op nummer 1. Jos Kuhl, account executive program management bij Aon Verzekeringen, weet wel waarom. “Bedrijven zijn zich vaak niet bewust van de risico’s en onderschatten de gevolgen. Dat is voor een deel te verklaren door de onzichtbaarheid van cyberrisico’s. Een brand zie je, ruik je. Cyberrisico’s niet. Veel bedrijven gaan er vanuit dat ze met antivirussoftware en een firewall voldoende zijn beveiligd. En dat ze afdoende beschermd worden door leveranciers als Microsoft of Apple.” Onbewuste fouten Maar daar gaan ondernemers flink de fout in, weet Kuhl. Technologie is namelijk ook mensenwerk. “Het grootste datalek is vaak je eigen medewerker. Tegen menselijke, vaak onbewuste, fouten kan geen firewall, encryptie of antivirussoftware op. Denk aan medewerkers die werkmail doorsturen naar hun privémail, die elkaars wachtwoorden en accounts uitwisselen en die uitgeprinte gevoelige informatie in de prullenbak werpen. Of aan werknemers die boos vertrekken en gevoelige informatie openbaar maken om daar vervolgens de baas mee te chanteren.” Maar wat is dan de beste manier om je bedrijf te vrijwaren van cybercriminaliteit? “Om te beginnen: honderd procent veiligheid bestaat niet”, tempert Kuhl de verwachtingen. “Maar je kunt op een gestructureerde manier je onderneming scannen op veiligheid. Want net als bij een brandverzekering is het van belang om de risico’s te kennen en de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen. En om preventiemaatregelen te treffen om het risico te verkleinen. Op onze site staan hulpmiddelen die je op weg helpen. Overigens werken we ook aan een webinar over cybersecurity voor de leden van HISWA-RECRON.” Hoofdelijk aansprakelijk Moet je als ondernemer je cyberrisico’s verzekeren? “Dat moet een bewuste keuze zijn”, zegt Kuhl. “Als ondernemer moet je Het grootste datalek is vaak je eigen medewerker 16 Recreactie | December 2020 | nr 8 de cyberrisico’s van je bedrijf kennen en als je een verzekering koopt, moet je weten wat de verzekering voor je doet. Vraag een offerte op en besluit dan of je het risico aandurft en zelf kan dragen of dat je, net als bij een brandverzekering, het risico overdraagt aan een verzekeraar.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock RecreAnders Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie Kwaliteit in coronatijd? Zeker is in ieder geval dat er vanuit de wetgeving hoofdelijke aansprakelijkheid rust op de bestuurder. Een extra argument om als bestuurder serieus met cyberrisico’s om te gaan, benadrukt Kuhl. “Je kunt de verantwoording niet afschuiven op een derde, zoals de ICT-afdeling.” Kwaliteit is een woord met een subjectieve lading. Wat voor de één kwaliteit is, is voor de ander onder de maat. Maar als nooit tevoren is er aandacht voor kwaliteit. En corona is hierbij de aanjager. De pandemie vergroot namelijk de vraag om kwaliteit. Zowel in leef-kwaliteit als in hygiënische kwaliteit. We staan met één been in de betekeniseconomie. Die gaat ook over een betere leef-kwaliteit. Maar ook de gastbeleving gaat daarover. Er zal immers steeds meer vrije tijd ontstaan: tijd voor recreatie. Maar de gast stelt daarbij wel meer eisen aan de kwaliteit van zijn vrije tijd. De oplossing zit in uw eigen unieke waardepropositie. De actuele vragen over leef-kwaliteit en klimaat gaan ook over een betere kwaliteit van bijvoorbeeld onze gebouwen. Klimaatneutraal, schone lucht en circulair materiaalgebruik. Dit gaat over de manier van bouwen en het gebruik van installaties in deze gebouwen. De oplossing zit in het innovatief toepassen van nieuwe systemen. Waarbij we integraal veiligheid, gezondheid en kwaliteit bieden. En belangrijker nog, deze ook borgen. Vragen om privésanitair gaan over de hygiënische kwaliteit van het huidige sanitairgebouw. De oplossing zit daarbij dus niet in het snel kiezen voor een product als privésanitair. Het zit juist in een andere manier van denken over het aanbieden van sanitair. Bedenk maar eens dat we het kwaliteitsniveau van menig sanitairgebouw in een hotel onder de maat zouden vinden. Het bovenstaande is niet nieuw. Al deze zaken komen voort uit een al jaren groeiende maatschappelijke trend. Die omvat een groeiende behoefte naar betekenis of bewustwording. Net zoals de verschuiving van een lineaire naar een circulaire economie. Corona zorgt op dit moment voor versterking en versnelling van de trend. Kwaliteit is voor iedereen anders. Moet u nu ad-hoc kiezen voor de snelle oplossing van privésanitair? Een oplossing die de exploitatiekosten mogelijk onder druk zet? Of is het tijd om in te spelen op de wensen en behoefte van uw doelgroep, en vast te stellen welke kwaliteit u uw gasten op de lange termijn wilt bieden? Recreactie | December 2020 | nr 8 17

Vernieuwend bedrijf in beeld tussen binnen en buiten Verbinding Recreatiepark De Klepperstee in Ouddorp ondergaat een bijzondere transformatie. Het park slaat een nieuwe weg in naar een duurzame toekomst, waarbij de natuur een centrale plek krijgt. Het landschappelijk inrichtingsplan biedt plaats aan een nieuw centrumgebouw en compacte cabins. Die zijn recent gebouwd en zetten de toon. De volgende stap is een nieuw sanitairgebouw. Het thema voor alle bebouwing is ‘een verbinding tussen binnen en buiten’. Daarbij zijn het licht, het zicht, de oriëntatie en de verbinding met het groen in het park leidend. 18 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Marike Rosier Foto’s: De Klepperstee Recreactie | December 2020 | nr 8 19

De Bezieling Hoe vanzelfsprekend is het om je ouders en grootouders op te volgen als eigenaar van een camping? Voor Arda Riedijk van Camping ’t Weergors in Hellevoetsluis was dat geen één-twee-drietje. Na ervaringen in verschillende sectoren te hebben opgedaan besloot ze per 1 januari 2020 in te stappen. “Ik wilde een bewuste keuze maken.” Arda Riedijk van Camping ’t Weergors “ Ik moet mezelf soms op de rem zetten” 20 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Ditta Kleinveld, ’t Weergors I In het coronaproof receptiegebouw vallen na het passeren van het desinfectie-apparaat de Zeeuwse bolussen op tafel in het oog. De gastvrije Arda Riedijk schenkt koffie en vertelt half verontschuldigend dat de lekkernij eigenlijk niet past bij de locatie: Hellevoetsluis ligt op het Zuid-Hollandse eiland Voorne-Putten. “Maar”, lacht ze, “veel Duitsers denken dat ze hier in Zeeland zijn. Dus ze zijn best toepasselijk.” De ligging van ’t Weergors is ronduit schitterend. Pal achter de dijk, met zicht op het Haringvliet, kan de liefhebber van flora en fauna er zijn hart ophalen. Er is niet alleen een rijke vogelpopulatie, maar sinds de openstelling van de sluizen twee jaar geleden is er ook af en toe een zeehond te zien. “Dit is een heel mooie plek om te werken”, zegt Riedijk tijdens een wandeling op en rond het recreatiebedrijf. Als kind verrichte ze al hand- en spandiensten op het bedrijf van haar ouders Frans en Dickie, die het op hun beurt overnamen van haar grootouders. “Mijn opa en oma maakten in 1964 de keuze om het boerenleven vaarwel te zeggen en een camping op te zetten met 120 plaatsen. Het was de tijd van de Deltawerken en van toenemende vrijetijdsmogelijkheden van de bevolking. Dat hadden ze goed gezien.” Duitsers en Britten ’t Weergors is 16 hectare groot en telt nu 370 plekken. Dat zijn 80 vaste jaarplaatsen, 90 seizoensplaatsen, 26 verhuuraccommodaties en zo’n 150 tot 175 toeristische plaatsen. Een uitbreiding van vijf hectare ligt in het verschiet. Zo’n 35 procent van de gasten is Duits, óók in coronajaar 2020. “Normaal gesproken is de helft van onze gasten Nederlands, dit jaar was dat 60 procent”, vertelt Riedijk. “De Britten misten we dit jaar. Die komen meestal aan in Hoek van Holland en gaan na een aantal overnachtingen bij ons op toer.” Arda Riedijk werkte ook anderhalf jaar als adviseur in Tanzania Samen met haar broer Rob vormt Arda Riedijk de derde generatie aan het roer van de camping. Het was geen uitgemaakte zaak dat ze het bedrijf van haar ouders mede zou overnemen. Na haar studie Milieu-maatschappijwetenschappen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen – die ze in 2005 met succes afrondde – wilde Riedijk ervaring opdoen in andere arbeidssectoren. “Ik heb bij verschillende instellingen en bedrijven gewerkt als consultant en communicatiemanager. In 2010 ben ik samen met mijn partner voor anderhalf jaar naar Tanzania vertrokken om daar een tijdelijk bestaan op te bouwen. We woonden in een prachtige omgeving en ik werkte daar voor verschillende opdrachtgevers. In opdracht van de universiteit in de stad Arusha deed ik bijvoorbeeld duurzaamheidsonderzoek naar afvalscheiding bij safariparken in de Serengeti.” Toch: in 2016 trad Riedijk in vaste dienst bij het familiebedrijf. Haar eerder opgedane werkervaringen zorgden ervoor dat dit een bewuste keuze was. ”Ik wilde niet zomaar in het bedrijf rollen, gewoon omdat het kón.” Sinds 1 januari is ze samen met haar ouders en broer eigenaar. Het bedrijfsovernameproces is nog in gang. Creatief Arda Riedijk, moeder van kinderen van twee, vijf en acht jaar, houdt van het verbinden van mensen en partijen. “Samen projecten oppakken en samen sterke producten neerzetten. Dat kan allemaal in dit bedrijf. Die vrijheid is voor mij heel belangrijk. De afgelopen drie jaar hebben we bijvoorbeeld met lokale partijen het project ‘Wild op de wallen’ ontwikkeld. Mensen kunnen dan wild kamperen op de vestingwallen en andere museale locaties van Hellevoetsluis. Dat project gaan we verder uitbouwen. Samen met het IVN hebben we een natuurbelevingsroute opgezet, waarbij deelnemers met schepnet en rugzak de natuur intrekken en onderzoek doen. Een project waarin ik mijn natuur- en milieuachtergrond goed kan gebruiken.” Het creatieve brein van Riedijk staat nooit stil. “Ik moet mezelf soms op de rem zetten. Vorige week las ik over een nieuwe subsidiemogelijkheid van de provincie, waarbij meteen tien ideeën naar boven kwamen. Mijn uitdaging is dan om daar het beste ➔ Recreactie | December 2020 | nr 8 21

Hé recreatieondernemer, Is jouw recreatiebedrijf klaar voor de toekomst? Laat je inspireren door generatie Y! Wij zijn jonge maar ervaren adviseurs opgegroeid op campings en vakantieparken en helpen jou te vernieuwen en toekomstbestendig te worden. Meer weten? Check www.zkafry.nl Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www Neem dan contact op met Arjan of Carina! Neem dan contact op met Arjan of Carina! elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl De Bezieling idee uit te filteren. Een idee dat goed is voor het bedrijf en waar ik energie uithaal.” Veiligheidsregio De coronapandemie hakte er aanvankelijk flink in bij het bedrijf. De veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond onder voorzitterschap van Ahmed Aboutaleb was een van de strengste van het land. Het slot ging er in deze regio als eerste op en als laatste weer af. “De paniek van het voorseizoen is nu weg. Gelukkig hebben we na het voorseizoen veel kunnen inhalen en zitten we een paar procent onder het omzetniveau van vorig jaar. Ik denk wel dat we uiteindelijk zo’n 10 tot 20 procent omzet hebben misgelopen. Je weet niet welke groei we zonder corona behaald zouden hebben.” De onzekerheid blijft, benadrukt Riedijk. “Sinds half augustus zeggen we: elke week is meegenomen. Toch heeft de corona“ Ik wilde niet alleen in het bedrijf stappen omdat het kón” crisis ook kansen geboden. “Ten tijde van de lockdown hebben we er als ondernemers samen voor gezorgd dat we eerder van het slot af konden. We werkten intensief samen bij de dataverzameling over de impact van de lockdown en de bezetting op de bedrijven. Die samenwerking moeten we vasthouden.” Voor de bedrijfsontwikkeling van 5 hectare gooit de coronacrisis vooralsnog geen roet in het eten. “We zijn niet afhankelijk van een bank en we nemen er de tijd voor. ’t Weergors door de jaren heen 1964: Leen en Nel Riedijk starten met Camping ’t Weergors. 1976: Frans Riedijk zet samen met zijn moeder het bedrijf voort. Eind jaren zeventig wordt het bedrijf lid van RECRON. 1985: de eerste trekkershutten staan, in de jaren daarna volgen meer verhuuraccommodaties. 1992: Frans en Dickie nemen het bedrijf over van de moeder van Frans. 1990: aanleg van een natuurlijke vijver. Begin jaren negentig volgt aankoop van 5 hectare terrein aan de oostkant, die vanaf 2000 als camping in gebruik wordt genomen. 2018: aankoop van drie percelen aan de noordkant, die worden herbestemd van agrarisch naar recreatief. 2020: broer en zus Arda en Rob Riedijk stappen in het bedrijf. Aan de rand van het park willen we kwalitatieve, luxe plaatsen en cabins realiseren. Ook komt er een kreek, passend in het landschap. Met veel ruimte voor natuur, landschap en natuurlijk spelen. Door de pandemie zijn we ons nu nóg bewuster geworden van het belang van ruimte.” Donkere wolk Toch blijft de onzekerheid als een donkere wolk boven de camping hangen. “Dit jaar lijkt de schade mee te vallen en ook voor volgend jaar ziet het er qua boekingen goed uit. Maar laten we niet vergeten dat wij slechts een verblijfsplek zijn voor gasten. Als het met de wereld om ons heen niet goed gaat, gaat het met ons ook niet goed. Onze gasten komen niet alleen voor ons, maar ook om op een terrasje in de omgeving te zitten en om musea te bezoeken.” Recreactie | December 2020 | nr 8 23

VAN COMPLETE KEUKENINRICHTINGEN TOT LOSSE APPARATUUR Sukade | Meppel Qurios | Zandvoort HAKVOORT PROFESSIONAL HORECA & GROOTKEUKENSPECIALIST Wij realiseren al meer dan 50 jaar doordachte grootkeukens op maat. Compleet van ontwerp tot realisatie. Wat uw keukenwensen ook zijn, wij realiseren een keukenoplossing die bij uw organisatie past, voor nu en de toekomst. Frietmeester | Deventer Wapen van Velden | Velden VOOR ELKE BRANCHE EEN PASSENDE KEUKEN Horizon College | Purmerend Benieuwd naar ervaringen van onze klanten? hakpro.nl/projecten KEUKENINR I CHT ING Bij ’t Fnidsen in Alkmaar zetten we de boel op z’n kop. Het complete pand werd verbouwd en de keuken met koelingen werd van de eerste en tweede verdieping naar beneden verhuisd. Op de begane grond realiseerden we een keuken die ‘het neusje van de zalm’ mag heten. Verfijnde gerechten uit de Franse keuken spelen hier nu de hoofdrol. Ikea | Hasselt HZ University | Middelburg ‘M� n favoriete plek is de pass. Maar eigenl� k is de hele keuken geweldig geworden.’ Sam Piscaer Chefkok en eigenaar 't Fnidsen | Alkmaar EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 20-01-00 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl MEER INFORMATIE? www.hakpro.nl

Angst en onzekerheid door coronabeleid Worstelen met de lo Na de lockdown van dit voorjaar volgden dit najaar weer nieuwe coronamaatregelen wegens de ‘tweede golf’. Begin november werden deze nog eens flink aangescherpt. Dramatisch voor de financiële positie van veel bedrijven, maar ook voor de ondernemers. “Onzekerheid en stress kunnen mensen enorme psychische schade toebrengen.” J Jerry Blekkenhorst (36) is eigenaar van zalencentrum en evenementenlocatie De Zandstuve in Den Ham. Hij vertelt hoe hij in maart reageerde op de lockdown: “Ik voelde heel veel angst en onzekerheid. We moesten dicht, maar niemand wist voor hoe lang. En bij ons familiebedrijf voel ik heel veel druk omdat ik het graag goed wil doen. Wat er ook gebeurt: het bedrijf mag niet failliet gaan.” Reptielenbrein Blekkenhorst wist zich snel te herpakken. “Ieder mens heeft een reptielenbrein. Als je bedreigd wordt neemt die het over. Dan kun je vluchten of vechten. Ik koos voor vechten en dan wordt mijn geest extreem productief. Ik zag overal opties om toch weer nieuwe activiteiten te ontplooien. Daar ben ik keihard mee aan de slag gegaan.” Zo kwam Blekkenhorst met de Lucky Basket, een goed gevulde picknickmand die mensen in de anderhalve metermaatschappij weer bij elkaar brengt, ook in tijden dat de horeca gesloten is. Het concept werd een succes, maar kon bij de tweede lockdown van de horeca niet herhaald worden: het was inmiddels te koud geworden. Bovendien voelde Blekkenhorst zich totaal uitgeput. “Als je continu in de vechtstand staat, alsmaar aan het knokken bent voor je bedrijf, is dat zeer uitputtend. Kort nadat de tweede golf van coronamaatregelen werd afgekondigd, werd het me allemaal teveel. De stress, de werkdruk, de angst dat het allemaal niet goed genoeg is. Het ging ten koste van mezelf.” 26 Recreactie | December 2020 | nr 8 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, De Zandstuve, Huis in ’t Veld ckdown Angstklachten Dr. Erik Matser, klinisch neuropsycholoog met een eigen praktijk in Helmond, herkent het verhaal van Jerry Blekkenhorst. “Al vanaf maart komen er ondernemers in mijn spreekkamer met allerlei problemen en angstklachten. Opvallend is dat de leeftijd van de ondernemers een belangrijke rol speelt. De jongere ondernemers zijn opgevoed met de idee van een maakbare wereld. Als je maar hard genoeg werkt bouw je iets moois op. Die raken in paniek nu alles zomaar omvalt. En ze kunnen er niets aan doen. Ondernemers van een jaar of veertig hebben met heel hard werken een goedlopend bedrijf opgebouwd. Maar nu zien ze de omzet als zand tussen hun vingers door verdwijnen. Heel deprimerend. Als ondernemers een jaar of zestig zijn komt daar nog de extra angst bij dat je er ook echt aan kunt doodgaan, als je corona krijgt. Dat gaat mensen niet in de koude kleren zitten.” Titanic Blekkenhorst vergelijkt de slag die de coronacrisis zijn bedrijf toebrengt met de Titanic, het schip waarvan men dacht dat hij onmogelijk kon zinken. “Corona is onze ijsberg”, schetst de ondernemer. “Het enige wat ik nu nog kan, is accepteren dat het zo is. En er vertrouwen in hebben dat het te zijner tijd weer goedkomt. Ook ga ik vier tot vijf keer per week sporten. Dat helpt. Een beetje aardiger zijn voor mezelf en niet alleen maar werken en werken en werken. Dat is ook overcompenseren. Uiteindelijk hou je dat niet vol.” ➔ Recreactie | December 2020 | nr 8 27

Klinisch psycholoog Erik Matser legt uit dat ondernemers maar al te vaak lijden aan toxische stress, die kan uitmonden in een burn-out. “Er zijn drie typen stress. Acute stress is wat je voelt bij de finale van een voetbalwedstrijd. Dat is geen groot probleem. Chronische stress is als het wat langer duurt, maar wel eindig is. Een voorbeeld is een hele drukke examenperiode. De derde en meest schadelijke vorm is toxische stress: die houdt aan en neemt niet af. Het einde is niet in zicht. Dit soort stress leidt tot diepe vermoeidheid, problemen met de concentratie en burn-out klachten.” Grote onzekerheid Guus Huis in ’t Veld (62) is eigenaar van groepsaccommodatie Huis in ‘t Veld in Lettele. In de maanden juli, augustus en september liep het bedrijf met 46 bedden wel redelijk, maar het voorjaar was dramatisch slecht en sinds de coronamaatregelen zijn aangescherpt is de omzet weer nul komma nul, vertelt hij. Helemaal nieuw is dat niet: de ondernemer heeft wel het een en ander meegemaakt. “Vroeger was ik boer en toen hadden we de mond- en klauwzeer. Dit is qua financiële ellende zeker vergelijkbaar. Maar nu is de onzekerheid voor de toekomst nog groter, en bovendien loopt mijn eigen leven nu ook gevaar. Dat maakt ons wel extra voorzichtig.” Guus Huis in ‘t Veld wist de tijd tijdens de eerste coronagolf nog wel door te brengen met allerhande klussen in en rond het beGuus Huis in ‘t Veld Jerry Blekkenhorst drijf. “We maakten een planning waarin we ervan uitgingen dat alles vanaf september weer normaal zou draaien”, vertelt hij. De tweede golf valt hem een stuk zwaarder. “We hebben vorig jaar een tienjarenplan gemaakt voor het bedrijf. Ik wil doorgaan tot ik ongeveer 70 ben. Juist afgelopen winter hebben we flink geïnvesteerd. Maar hoe moet het nu verder? We hebben geen idee hoe lang die hele ellende gaat duren. “ Ik blijf zoeken naar lichtpuntjes, naar leuke dingen om naar uit te kijken” Die onzekerheid vreet wel aan me. Maar ik blijf zoeken naar lichtpuntjes, naar leuke dingen om naar uit te kijken. Ik ben net opa geworden en ik kan enorm genieten van mijn kleinkind. Dat soort zaken houdt me op de been. En ik kijk niet meer naar al die praatprogramma’s op tv. Daar word je echt niet vrolijker van.” Machteloos Huis in ‘t Veld houdt de moed erin, ook al omdat zijn vrouw een tweede inkomen heeft en ze dus niet gauw failliet zullen gaan. Voor collega’s is dat anders, vreest hij. “Ik ben bang dat het eind voor veel groepsaccommodaties in zicht komt. En zonder dat je er als ondernemer iets aan kunt doen. Die machteloosheid is verschrikkelijk.” Tips voor ondernemers Klinisch psycholoog Erik Matser heeft enkele praktische tips voor ondernemers die door de aanhoudende onzekerheid problemen krijgen als angst, slapeloosheid en depressie. – Neem de tijd voor de toekomst. Kijk naar je bedrijf. Wat kan er beter, anders? En hoe kun je het klaarmaken voor de enorme drukte, die straks weer op je afkomt? Toeristen hebben afgelopen zomer Nederland ontdekt. De binnenlandse markt gaat exploderen. Het geeft nieuwe energie om je te richten op die tijd. En hou voor ogen: in de loop van volgend jaar zijn we door de flessenhals heen. Daarna gaat het snel weer beter. – Blijf in beweging, letterlijk. Maak lange wandelingen door de natuur. En ga dan tijdens zo’n wandeling van een uur of twee niet lopen piekeren, maar kijk om je heen en geniet zoveel mogelijk van al het moois in de natuur. Men noemt dit ‘mindful walking’ en het werkt beter tegen burn out-klachten dan therapie, pillen of wat dan ook. 28 Recreactie | December 2020 | nr 8 Kennis delen Tekst: Jeroen Kamphuis (Zypp Advocaten) Foto: Dhinand Kleine Hoe werkt de Geschillencommissie? Veel recreanten dreigen om naar de Geschillencommissie Recreatie (GCR) te stappen om hun aanbetaling voor de plaats of het verblijf terug te vorderen. Zij stellen dat zij als gevolg van de coronamaatregelen geen huur- of vakantiegenot hebben gehad en daar dus ook niet voor hoeven te betalen. Maar hoe werkt die commissie eigenlijk? D De GCR is een onafhankelijke instantie die oordeelt over geschillen tussen consumenten en (verblijfs)recreatieondernemers. Vereist is wel dat de recreatieondernemer is aangesloten bij HISWA-RECRON. Indien een consument een klacht heeft, moet die eerst aan de recreatieondernemer worden voorgelegd. Komen partijen er onderling niet uit, dan heeft de consument de keuze om het geschil voor te leggen aan de GCR of aan de gewone rechter. Kiest de consument voor de GCR, dan is de recreatieondernemer aan deze keuze gebonden. De consument moet dan wel binnen twaalf maanden na melding van de klacht aan de recreatieondernemer, deze aan de GCR voorleggen. De consument vult een standaard vragenformulier in via de website van de Geschillencommissie. Die stuurt het door naar de recreatieondernemer, die een termijn (meestal een maand) krijgt om daar schriftelijk op te reageren. Deze reactie wordt door de GCR naar de consument gezonden. Vervolgens bepaalt de GCR een datum voor de mondelinge behandeling. Deze vindt plaats in Den Haag of in Utrecht. Partijen zijn niet verplicht om te verschijnen, maar doen er wel goed aan om bij de mondelinge behandeling aanwezig te zijn. Bindende uitspraak De GCR bestaat uit drie leden, die worden benoemd door het bestuur van de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken. Eén lid wordt voorgedragen door HISWA-RECRON, één lid wordt voorgedragen door de ANWB/Consumentenbond en het derde lid (de voorzitter) wordt rechtstreeks aangesteld door de Stichting Geschillencommissies. De voorzitter is doorgaans een kantonrechter of rechter van een arrondissementsrechtbank. Tijdens de mondelinge behandeling kunnen partijen de standpunten nader toelichten en kan de GCR vragen stelEen consument kan bij coronadreiging niet zomaar kosteloos annuleren len. Een mondelinge behandeling duurt zo’n 30 minuten. Komen partijen niet tot een regeling, dan doet de GCR schriftelijk uitspraak. De commissie streeft er naar om binnen een maand na de mondelinge behandeling uitspraak te doen. Partijen zijn aan de uitspraak gebonden. Komt de recreatieondernemer de uitspraak niet na, dan staat HISWA-RECRON garant (dit is de zogeheten nakomingsgarantie). Coronagerelateerde zaken Ook coronagerelateerde zaken als de terugbetaling van aanbetalingen en de voucherregeling zijn inmiddels onderwerp van geschil bij de GCR. Recent zijn er twee uitspraken gedaan in zaken waarin de consument terugvorderde, terwijl de recreatieondernemer wél kon leveren. De GCR oordeelde dat in die gevallen de annuleringsregeling uit de RECRON-voorwaarden geldt. De consument kan niet kosteloos annuleren. Het is anders als er sprake is van een terugvordering terwijl de recreatieondernemer als gevolg van de maatregelen níet kan leveren. De GCR kondigt aan dat de consument in dat geval aanspraak kan maken op terugbetaling en in beginsel geen genoegen hoeft te nemen met een voucher. Vooralsnog zijn er op dit punt echter nog geen uitspraken bekend. Recreactie | December 2020 | nr 8 29

Reina Chalets verkoopt chalets, stacaravans en mobilhomes met plezier! De Reina Chalets zijn kwalitatieve goed geïsoleerde chalets naar wens te bouwen! Dealer van de sfeervolle IRM Habitat & O’Hara stacaravans Dealer van de prachtige Louisiane Mobilhomes Al onze chalets, stacaravans en mobilhomes zijn geschikt voor de verhuur, maar ook perfect voor privé gebruik! +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Illustratie: ICY Steeds meer apparaten zijn via internet met elkaar verbonden. Daar profiteren ook recreatieondernemers van. Want wie de mogelijkheden van het Internet of Things (IoT) slim benut, bespaart kosten én verhoogt de gastvriendelijkheid. V Kosten besparen met Van de cv-ketel tot de warmwatervoorziening van het privé-sanitair en de verlichting in de accommodatie: als recreatieondernemer zorg je ervoor dat de voorzieningen voor je gasten tiptop in orde zijn. Tegenwoordig kan dit heel eenvoudig door gebruik te maken van IoT, ofwel het ‘internet der dingen’. Dit staat voor een geheel van apparaten die via het internet met elkaar verbonden zijn. Gegevens worden gestuurd naar de cloud en communicatie gebeurt tussen de afzonderlijke apparaten, zonder tussenkomst van mensen. Energieverbruik Dit IoT biedt de recreatieondernemer kansen. Een storing in de cv-ketel of een Internet of Things lamp die uitvalt wordt direct elektronisch gemeld, zodat meteen actie kan worden ondernomen. De gast wordt volledig ontzorgd terwijl de recreatieondernemer zich laat zien als een attente serviceverlener. Daar komt nog bij dat de recreatieondernemer door deze werkwijze ook kosten bespaart. Alleen al op het gebied van energieverbruik zo’n 25 procent. Hiermee verdient de ondernemer zijn investering in een IoT-totaaloplossing in twee jaar terug. De oplossing geeft de ondernemer niet alleen grip op apparatuur. Hij kan er ook veel slimmer zijn energiepieken mee managen. Tijdens drukke perioden (bijvoorbeeld Kerst) worden pieken voorkomen door accommodaties gespreid en op het juiste moment voor te verwarmen. Zo wordt ook energieverspilling voorkomen. Hoe werkt het? De omvang van een IoT-oplossing kan verschillen. De ondernemer kan kiezen voor een totaaloplossing, maar ook voor een deeloplossing, die bijvoorbeeld uitsluitend gericht is op het energiebeheer. In alle gevallen is het een systeem dat laagdrempelig kan worden ingezet. Omdat wordt gewerkt met draadloze netwerken is bekabeling niet nodig. Naast de eenmalige kosten voor de aanschaf van een systeem betaalt de ondernemer jaarlijks een percentage voor het gebruik van de software en het onderhoud van het systeem. Met dank aan ICY Elke storing of kapotte lamp wordt direct gemeld 31 Recreactie | December 2020 | nr 8

Privé Badkamer Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Tweepersoonsbad De nieuwe BetteSelect Duo, een aanvulling op de BetteSelect-serie, is ontwikkeld voor twee personen. De maten van het bad zijn 170 x 75 cm of 180 x 80 cm. Beide uitvoeringen zijn 42 cm diep. Voor een ergonomisch rugvlak zijn de beide kopse zijden van het bad trapeziumvormig. De rondingen aan de randen zorgen ervoor dat hoofd en armen ‘zacht’ worden ondersteund. T: (0800) 023 09 25 I: www.my-bette.com Een elektronisch pincodeslot past in een tijd van afstandsregels en hygiëne. Het slot van EveryOffice Recreatie maakt een receptieloze check-in en check-out mogelijk, doordat het gekoppeld kan worden met software van het recreatiebedrijf. Het slot is weerbestendig en duurzaam, aldus de leverancier. T: (088) 130 42 00 I: www.everyoffice.nl Aanraakvrij spoelen T TECE introduceert de nieuwe aanraakvrije elektronische bedieningsplaat TECEsolid. Deze combineert maximale hygiëne met een esthetisch design en hoogwaardige technologie. De bedieningsplaat bevat een innovatieve sensor met cameratechnologie. Deze sensor meet afstanden veel nauwkeuriger dan een conventionele infraroodsensor, aldus TECE. De bedieningsplaat heeft een geïntegreerd programma voor hygiëne/intervalspoeling en kan eenvoudig worden geprogrammeerd met een app. T: (0592) 41 50 74 I: www.tece.com/nl Recreactie | December 2020 | nr 8 33 Aardlekautomaten van slechts 18mm breed De Campère Modules van ICY zorgen ervoor dat stroompunten op campings en jachthavens op afstand draadloos beheerd kunnen worden. Deze zijn nu ook leverbaar in een set met een 16 Ampère aardlekautomaat. Het voordeel hiervan is dat de Campère Module en de aardlekautomaat gecombineerd net zo breed zijn als de meeste installatieautomaten (35 mm). Dit betekent in de meeste gevallen dat er, buiten het aanpassen van de interne bedrading, geen aanpassing van de veldkasten nodig is. T: (088) 123 13 21 I: www.icy.nl Elektronisch pincodeslot

NA EEN HEFTIG EN LASTIG JAAR WENSEN WIJ U VOOR 2021: EEN GOEDE GEZONDHEID VEEL BUSINESS EN NIEUW PERSPECTIEF! hiswarecron.nl PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL

Ga meer genieten met onze techniek: • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop U kunt ook alles aan ons overlaten Met Seijsener Techniek kunt u alle kanten uit. Wij kunnen u op zoveel manieren helpen. Wij willen u graag ontzorgen zodat u meer kunt genieten. Van een goed advies, een doordacht plan voor rendabele infrastructuur, de juiste installaties, een uitgebreid assortiment technische producten, besparingen op kosten, het aansluiten op bestaande netwerken en Seijsener techniek. Ga maar genieten! verbruik- en verrekensystemen voor energie en water. U kunt alles aan ons overlaten. Ook nemen we u graag alle rompslomp qua service en onderhoud uit handen. Zo gaat u meer tijd en meer geld over houden. Dat is toch genieten! Voor een eerste kennismaking: kijk eens naar onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 4, november 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Innovatie Varen met een RIB op waterstof TechTalk: elektrotechniek Online dating op digitale METS

Vaar met Thnautic -Compass Carbon aardige toiletten met stille t stille maar krachtige erator pomp T - Haa erato o ardi e ma or p Vesper Cortex V1VHF Radio-SOTDMA SMART AIS Winnaar Product van het Jaar 2020 HISWA Amsterdam Boat Show Exclusief leverbaar via Technautic E info@technautic.nl T +31 (0) 75 6474545 WWW.TECHNAUTIC.NL ©MICHAEL HELD/UN UNSPLASH VOORWOORD Voorwoord Innoveren Elk jaar wil ik iets doen dat buiten mijn comfortzone ligt. Iets nieuws proberen, jezelf innoveren. Een sport proberen, een bepaald (goed) doel stellen of een nieuwe activiteit ondernemen. Soms met eenmalig, soms met blijvend resultaat. Zo ben ik in de loop der jaren vaste collectant voor het KWF en fanatiek deelnemer aan HITT-trainingen geworden, was ik in het verleden onder andere leider bij het hockeyteam van mijn ene puberdochter, bezocht ik met mijn andere, kunstzinnige dochter alle modern art musea in Nederland, ontdekte ik als hobbykok de technieken van het eten roken, skiede ik alle zwarte afdalingen in het skigebied en eindredigeerde ik een kinderboek. Dit jaar stonden twee dingen op ‘het lijstje’. Eén: niet de geijkte 10 km, maar de halve marathon lopen in Amsterdam. Helaas ging dit jaar dit evenement vanwege de coronacrisis niet door. Op twee: het volgen van een niet-voor de hand liggende training. Dat werd NLP. Dat staat voor Neuro Linguïstisch Programmeren en is een methode om inzicht te krijgen in je drijfveren en motivaties. Superinteressant om erachter te komen hoe ik mezelf kan innoveren hierin. In dit nummer is innoveren ook een rode draad. Dat komt vooral tot uiting in het artikel over een aantal studenten aan de TU Delft die onderzochten of een RIB op waterstof kan varen. Dit artikel met grote wetenschappelijke waarde leest u op pagina 24. Ook de METSTRADE Show innoveert: dit jaar geen fysieke beurs maar een online evenement. Op pagina 20 leest u hoe METS Connect eruit komt te zien en hoe u in deze tijd virtueel kunt netwerken. In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over elektrotechniek. Alle elementen die stroom vragen aan boord of die stroom leveren aan het elektranet, worden tegenwoordig in slimme Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. CAN-busnetwerken gekoppeld. Dat biedt de kans om alle energie uit accu’s en andere bronnen op een andere, superefficiënte manier in te zetten. Op pagina 32 leest u hoe WhisperPower dat aanpakt. Innoveren doet iedereen zo blijkt wel uit deze editie. Maar het hoeft niet groots en radicaal te zijn. Uit je comfortzone stappen gaat meer om moedig zijn om een nieuwe stap te zetten. Om te groeien. Zakelijk of privé. Hoe ziet uw lijstje eruit voor 2021? P.S. Dit is het laatste nummer van HISWA Magazine in 2020. Ik wens u alvast fijne feestdagen en een goed of beter 2021! Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Michaël Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Moonen Yachts HISWA MAGAZINE 4 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen ‘Online dating’ op digitale METS De Marine Equipment Trade Show in de RAI Amsterdam gaat dit jaar vanwege de coronacrisis niet door. In plaats daarvan is er METS Connect, een digitaal evenement op 10 december. Varen met een RIB op waterstof Studenten van de TU Delft deden een onderzoek naar het emissieloos maken van RIB’s. De uitkomsten zijn veelbelovend. Omarmen van nieuwe watersporters Afgelopen zomer wilde iedereen het water op. De campagne Welkom op het water droeg daar aan bij. Tech Talk: Integratie leidt tot efficiëntie Deze rubriek gaat dit keer over elektrotechniek aan boord. Vakbeurs Watersport In maart 2021 ziet deze nieuwe beurs in toeleveranciersland het levenslicht. Een beurs waar het product centraal staat. Het Portret Dit keer: Alex Omtzigt 40 36 32 28 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Op stap met … Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 31 35 42 46 52 59 62 HISWA MAGAZINE 4 5

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. NOVEMBER JANUARI Algemene Ledenvergadering HISWA-RECRON 26 november Webinar www.hiswarecron.nl/alv DECEMBER Geen bijeenkomsten gepland Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE 4 Recreatie Vakbeurs 20, 21 en 22 januari Evenementenhal Hardenberg www.recreatie-vakbeurs.nl Boot Düsseldorf 23 tot en met 31 januari Messe Düsseldorf www.boot.de Op stapel POINTER 22 Het nieuwste model van Jachtwerf Heeg is de Pointer 22 Lounge. Ontworpen als moderne allround zeilboot. De ruime kuip biedt comfort door de twee extra lange banken langszij inclusief rolkussens. Alle lijnen en schoten zijn onder handbereik waardoor de Pointer 22 met weinig bemanning kan worden gezeild. Door de volledig ophaalbare zwenkkiel is de Pointer 22 zeer goed trailerbaar. De mast is eenvoudig te strijken. Het moderne onderwaterschip met ophaalbare kiel en dubbele roeren maakt de zeilboot geschikt voor zowel het binnenwater als voor de kustwateren. www.jachtwerfheeg.nl www.pointeryachts.com Lengte Breedte Diepgang Doorvaarhoogte Gewicht 6,50m 2,20 m 0,30-1,10 m 8,80m 750 kg HISWA MAGAZINE 4 7

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe leden Lindenbeek Watersport Lindenbeek Watersport is gelegen op een steenworp afstand van het Sneekermeer. Recreanten en watersporters kunnen er terecht voor zeilbootverhuur of een groepsaccommodatie met collega’s, familie of vrienden. Lindenbeek Watersport heeft daarnaast de beschikking over een ruime vloot polyvalken. www.lindenbeekwatersport.nl Wiegmans Boten & Motoren Naast een jachtwerf heeft Wiegmans nu ook: Wiegmans Boten & Motoren. Dit bedrijf is gespecialiseerd in onderhoud en reparatie aan boten en motoren, het verkopen van occasions, nieuwe boten en motoren van Yamaha en Mercury. www.wiegmans.nl Opnames RTL Welkom op het water verplaatst De opnames voor het televisieprogramma RTL Welkom op het water worden vanwege de coronacrisis verplaatst naar de zomer van 2021. RTL Welkom op het water is een initiatief van HISWA-RECRON en mediabedrijf De Mediabroers en is onderdeel van de campagne 8 Welkom op het water. Het programma wil kijkers inspireren het water op te gaan. Met het verplaatsen van de opnames zijn de afleveringen te zien in het voorjaar van 2022. De opnames die in september zouden plaatsenvinden worden vanwege de coronamaatregelen verplaatst naar de zomer van 2022. Door de extra voorbereidingstijd die de maatregelen met zich mee brengen, is besloten om de plannen uit te stellen. Het komende jaar wordt gebruikt om de inhoud van de afleveringen nog beter af te stemmen op de (toekomstige) watersporters. Alvast inspiratie opdoen? De Mediabroers maken ook het goed bekeken programma RTL Kampeert met presentator Sander Janson en Jessica Mendels. Dit programma was afgelopen voorjaar op RTL 4 te zien en trok 5.5 miljoen kijkers. Watersportbedrijven die willen deelnemen aan RTL Welkom op het water kunnen zich melden bij de Mediabroers: rtlwatersport@outlook.com. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS ‘Geen nieuwe bruggen over ’t IJ’ HISWA-RECRON diende een reactie in op het concept-inrichtingsplan voor het IJ in Amsterdam van de onafhankelijke adviescommissie Oeververbindingen. Deze commissie is vorig jaar ingesteld door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om de gemeente Amsterdam te adviseren waar en hoe de oevers van het IJ en een deel van het Amsterdam-Rijnkanaal het beste voor fietsers en voetgangers verbonden kunnen worden. Het eindadvies genaamd ‘Genereus verbonden’ omvat een concept-inrichtingsplan voor een robuust en toekomstvast waterkruispunt. Naar verwachting zullen Rijk en gemeente dit najaar op basis van het advies bestuurlijk afspraken maken. HISWA-RECRON heeft de voorkeur voor een oplossing zonder bruggen. Ten aanzien van de voorgestelde bruggen in het plan, is aangegeven dat deze op goede overzichtelijke plekken zijn gepland. De breedte van de vaarwateren moet goed gewaarborgd zijn en daarmee in principe de veiligheid. Het aanleggen van extra (wacht)steigers is een goed voornemen. Grote zorg gaat uit naar opstoppingen die kunnen ontstaan tussen de openingen van de bruggen. HISWA-RECRON dringt aan op het vasthouden aan de bedieningsregimes volgens de Blauwe Golf, zoals verwoord in het advies (huidige openingsregime van de Schellingwouderbrug). Hiermee wordt onnodige en extra wachttijd voor recreatievaart voorkomen, worden onnodig lange wachttijden voor wegverkeer voorkomen én wordt de veiligheid gewaarborgd. Ook wijst HISWA-RECRON op het feit dat de gedane tellingen van pleziervaart jaarrond niet zijn meegenomen. Dit geeft een onjuist beeld van de vele malen grotere omvang van de recreatievaart. De reactie van HISWA-RECRON is afgestemd met Waterrecreatie Nederland, BLN Schuttevaer, Watersportverbond en de Toerzeilers. Small Craft Standards Bulletin beschikbaar Het Small Craft Standards Bulletin van de International Council of Marine Industry Associations (ICOMIA) biedt ondernemers informatie over wijzigingen in bestaande normen en modificaties van productiemethoden. Zoals ontwikkeld en onderhouden door de ISO (International Organization for Standards) Technical Committee for Small Craft Standards (TC 188). De 14e editie van dit bulletin is nu beschikbaar en biedt een update van de normen naar aanleiding van recente online werkgroepvergaderingen van ISO TC 188. De Small Craft Standards Bulletins staan in de kennisbank op de website van HISWA-RECRON. www.hiswarecron.nl/kennisbank HISWA MAGAZINE 4 9

ONDERNEMERSNIEUWS Inspraak over Nota Varen 2 Amsterdam In een extra commissievergadering over de Nota Varen 2 - die bepaalt dat er vanaf 2025 in het centrum van Amsterdam uitstoot vrij gevaren moet worden - sprak Gerdina Krijger, regiomanager Noord-Holland en Flevoland, in. Dat deed ze mede namens het Watersportverbond en de Nautische Dienstverleners. Ze gaf aan dat het watersportbedrijfsleven in vergelijking met de reders weinig aandacht van de gemeente krijgt. Ook in de laatste voortgangsrapportage wordt slechts een kleine alinea gewijd aan de recreatievaart. Gezien de omvang en de ernst van de problematiek rondom emissieloos varen in 2025, is er dringende aandacht gewenst. ‘Haalbaarheid en betaalbaarheid’ is het criterium. Terwijl de gemeente voor de reders verschillende bureaus inschakelde voor onderzoek naar haalbaarheid en terugverdienmodellen, werd voor de watersport nagenoeg niets gedaan. Er zijn slechts twee enquêtes over geweest. Uit een enquête onder de ligplaatshouders blijkt dat een derde van de Amsterdamse watersporters elders ligplaats zoekt of stopt met varen. Ook blijkt dat nog geen 4% van de watersporters emissieloos vaart. Zeven op de 10 respondenten zegt de kosten voor ombouw niet zelf te kunnen dragen. Uit een enquête onder de jachthavens blijkt dat slechts 10% denkt te beschikken over voldoende elektrische infrastructuur. Forse investeringen zijn nodig om straks aan de vraag te kunnen voldoen. Daarbij komt dat Leander geen uitsluitsel geven of de benodigde elektriciteit überhaupt wel geleverd wordt. Vaak is de infrastructuur naar de haven toe ook niet toereikend. De waterrecreatiesector ziet naast de knelpunten ook zeker kansen, maar er is meer tijd, draagvlak, onderzoek en ondersteuning nodig om te komen tot een haalbare, betaalbare en succesvolle transitie. Derdengeldencontrole bij makelaars Binnenkort voert een accountant in opdracht van HISWA-RECRON en het bestuur jachtmakelaars controle uit op de toepassing van het ‘HISWA Protocol Derdengelden’. Dit gebeurt bij de jachtmakelaars die werken met een eigen derdengeldenvoorziening. Deze controle wordt uitgevoerd om hiermee zeker te stellen dat het protocol goed wordt nageleefd en er zo kwaliteit geboden wordt naar de consument. Iedere HISWA Certified Yacht Broker die ermee werkt, moet de voorgeschreven werkwijze volgen. De resultaten van de controle worden teruggekoppeld naar het individuele lid en HISWA-RECRON. Jachtmakelaars kunnen ook tegen een aantrekkelijk tarief gebruik maken van de Stichting Derdengelden van HISWA-RECRON. Ook voor werven kan dit een goede optie zijn wanneer een opdrachtgever hiernaar vraagt. Meer informatie bij Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl. 10 HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Lage btw op verhuur zeilboten nog niet doorgevoerd Al langere tijd lopen er procedures van verschillende watersportbedrijven over de toepassing van het lage BTW-tarief op de verhuur van (open) zeilboten op basis van sportbeoefening. Op dit moment dit nog steeds aanleiding voor geschillen met de Belastingdienst. Ondanks de vorig jaar gewonnen rechtzaak is de Belastingdienst niet bereid het lage BTW-tarief toe te staan voor het gelegenheid geven tot sportbeoefening vanuit een jachthaven. Dit geldt voor kajuitzeilboten, open zeilboten, kano’s en planksporten. De Belastingdienst is van mening dat ook bij deze vaartuigen voor sportbeoefening de hoofdprestatie de verhuur van een vaartuig tegen 21% BTW is, terwijl HISWA-RECRON en bootverhuurders menen dat het gelegenheid geven tot sportbeoefening vanuit een sportaccommodatie is, met verlaagde BTW. HISWA-RECRON pleit voor een verlaagde BTW-regeling voor de gehele branche maar ook voor duidelijkheid en gelijke behandeling van de watersportbedrijven. HISWA-RECRON gaat daarom opnieuw in gesprek met de Belastingdienst. Oproep: welke reacties op BTW-bezwaarschrift? Om bij het overleg met de Belastingdienst nog meer praktijkgevallen te kunnen betrekken wil HISWA-RECRON graag weten hoe bootverhuurders van open zeilboten en kajuitzeiljachten dit seizoen met de BTW zijn omgaan. Bekend is dat vrijwel alle belastinginspecteurs het lage tarief voor verhuur van zeilboten ook de afgelopen maanden hebben afgewezen. Veel bedrijven dienden op advies van HISWA-RECRON en fiscaal bureau DHK Tax & Legal echter wel bezwaren in tegen de eigen aangifte. HISWA-RECRON verneemt graag alle reacties. Mailen kan naar Stijn Boode: s.boode@hiswarecron.nl. WhisperPower Onbeperkt stroom aan boord All-In-One Power System OctoPower 3kW • 230 V (AC) uitgang • 3 kW • 5 - 10 kWh Ion Accu • Laden via landstroom, buitenboordmotor of solar HISWA MAGAZINE 4 Enjoy Green Energy whisperpower.com CO2 Neutraal

ONDERNEMERSNIEUWS Project Gezond & Fit van start Het Sociaal Fonds HISWA start met het project Gezond & Fit, met als doel de lastige coronaperiode door te komen. Alles draait in het project om de duurzame inzetbaarheid van ondernemers en hun medewerkers. Het project begint met een informatief gesprek. Een adviseur legt het project uit, kijkt samen met de ondernemer naar het bedrijf en brengt de organisatie in kaart. Op basis van dit gesprek wordt een advies opgesteld. Bijvoorbeeld op het gebied van personeelsbeleid, veiligheid, pensioen, ziekteverzuim of opleidingsbeleid. De adviseur begeleidt het bedrijf gedurende het gehele project. Het project is kosteloos voor leden die de HISWA-cao volgen. Bedrijven die de HISWA-cao niet volgen en toch willen deelnemen, betalen wel een bijdrage. Meer informatie bij Endurance (TOP Supplier), Rob Versteeg: info@endurance.nl. Experts gezocht: gasnorm wordt herzien De ISO-norm 10239, beter bekend als de gasnorm, wordt herzien. HISWA-RECRON is deelnemer in de Nationale Normcommissie Jachtbouw waarin deze herziening wordt besproken. De huidige gasnorm stamt uit 2014 en is aan revisie toe. Zo wordt er gekeken naar de eisen die worden gesteld aan gasinstallaties in de binnenvaart en in hoeverre die gelijk kunnen worden getrokken. HISWA-RECRON is op zoek naar experts voor het meedenken aan deze herziening. Te denken valt aan technici die bij toeleverende bedrijven werken. Meer informatie bij Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Nieuwe opleiding Maritieme Techniek duaal In oktober ging de nieuwe Associate Degree opleiding Maritieme Techniek duaal van start. Vijftien enthousiaste studenten begonnen bij NHL Stenden aan deze tweejarige opleiding. Ze combineren hun baan in de maritieme sector met hun studie. Hierdoor behalen ze in twee jaar tijd een erkend hbo-diploma Associate Degree Maritieme Techniek. NHL Stenden ontwikkelde deze nieuwe opleiding in nauwe betrokkenheid met het maritieme werkveld en ROC Friese Poort. Er is een studieprogramma gemaakt dat aansluit op de behoefte van de student en het bedrijfsleven. De studie is specifiek gericht op professionals die in de maritieme sector werkzaam zijn, en die al een aantal jaren aan het werk zijn maar graag willen doorgroeien. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. 12 HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Zorgen over Ontwerp Omgevingsverordening NH 2020 HISWA-RECRON sprak in bij Provinciale Staten van Noord-Holland over de concept Omgevingsverordening. Eerder uitte HISWARECRON al grote zorgen over de nieuwe Ontwerp Omgevingsverordening NH 2020 waarin nieuwe regelgeving is opgenomen. Met name de invoering van het artikel Bijzonder Provinciaal Landschap (BPL) gaat op veel plaatsen ten aanzien van ruimtelijke ontwikkelingen voor zeer grote problemen zorgen. ‘Het Oostelijk Vechtplassengebied gaat op slot en dat is vanuit ondernemersperspectief ongewenst en onacceptabel’, was de strekking van de inspraak van Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON. Zij verwees hierbij naar het gebiedsakkoord van de Oostelijke Vechtplassen. De provincie ging in 2017 hierover een samenwerking aan met 17 partijen om uitvoering te geven aan doelstellingen op het vlak van economie, natuur, water, recreatie en toerisme. HISWA en RECRON ondertekenden destijds het gebiedsakkoord met veel goede verwachtingen voor de toekomst. In een schriftelijke reactie erkent de provincie dat in het Oostelijk Vechtplassengebied beschermingsregimes liggen die beperkingen met zich meebrengen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Er zijn echter nog geen concrete (transformatie)plannen met een onderbouwing. Daarom vindt de provincie het in deze fase nog te vroeg om de begrenzing van specifieke gebieden in het BPL te wijzigen. HISWA-RECRON gaf vervolgens aan dat vaststelling van de Omgevingsgverordening leidt tot een grote rechtsonzekerheid voor iedere ondernemer met een initiatief. Een situatie waarin ‘nee, tenzij’ het criterium is geworden en waarbij initiatieven op voorhand in de kiem worden gesmoord. De zo noodzakelijke en gewenste transitie van de watersport- en recreatiesector wordt hierdoor zeer bemoeilijkt als het Oostelijk Vechtplassengebied op slot gaat. Een belangrijke pijler uit het Gebiedsakkoord wordt ernstig geraakt. Nieuwe regels voor oproepkrachten Werkgevers die met oproepkrachten werken, krijgen vanaf 2021 te maken met nieuwe regels. Eén van de nieuwe regels in de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) is dat elke werkgever een aanbod moet doen voor een vaste arbeidsomvang aan elke oproepkracht, als zijn oproepovereenkomst 12 maanden heeft geduurd. Het aanbod voor een vaste arbeidsomvang is ten minste gelijk aan het gemiddeld aantal uren waarvoor de werknemer de afgelopen 12 maanden is opgeroepen. Vervolgens moet de oproepkracht binnen één maand HISWA MAGAZINE 4 laten weten of hij op het aanbod ingaat. Hij hoeft het aanbod niet te accepteren. Hij kan ervoor kiezen om zijn contract volledig op oproepbasis voort te zetten. In dat geval moet een nieuw oproepcontract worden opgesteld. Het aanbod moet altijd schriftelijk of per mail worden gedaan en een datum bevatten wanneer de oproepkracht uiterlijk moet reageren. Als de werkgever niet wil doorgaan met de oproepkracht dan moet dat schriftelijk één maand van tevoren worden aangegeven. 13

ONDERNEMERSNIEUWS Compensatie voor jachthavens en vaargeulen IJsselmeergebied HISWA-RECRON is blij met de baggersubsidie voor jachthavens rondom het IJsselmeergebied. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat compenseert hiermee beheerders van jachthavens en vaargeulen in het IJsselmeergebied. Als gevolg van het Peilbesluit dat in 2018 in werking trad, kan het waterpeil in het IJsselmeergebied in augustus vervroegd uitzakken. Een ongewenst bijeffect hiervan is dat de bevaarbaarheid en bereikbaarheid van jachthavens en vaargeulen in het gedrang komt. Beheerders van jachthavens en vaargeulen kunnen dit effect tegengaan door gekoppeld aan hun reguliere baggerwerk extra diep te baggeren. Via de Tijdelijke Subsidieregeling Bevaarbaarheid IJsselmeergebied compenseert de minister deels extra baggerwerk dat nodig is om de bevaarbaarheid te waarborgen. HISWA-RECRON onderzocht de effecten onder de aangesloten jachthavens. Maar liefst 20% van de pleziervaart zou in de problemen als het waterpeil vanaf medio augustus gaat uitzakken. Op basis van uitkomsten is een totaal baggerbudget van 12.1 miljoen euro beschikbaar gesteld waarvan zeven miljoen voor de komende vijf jaar. Daarna is een verlenging van de subsidie mogelijk. Dit is belangrijk omdat jachthavens die nu afdoende op diepte zijn op een later moment alsnog van de subsidie gebruik kunnen maken. Kees Wiersema van Jachthaven Waterland benadrukt het belang dat HISWA-RECRON hierbij speelde: “Door middel van professioneel onderzoek overtuigden we de overheid dat een baggersubsidie noodzakelijk is en dat is sterk. Als ondernemer heb ik wel één kritische kanttekening en dat zijn de hoge kosten die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voor de uitvoering van deze regeling in rekening brengt. Dit is toch gewoon een ambtelijk apparaat dat hiervoor door de Rijksoverheid in het leven is geroepen? Door deze kosten van het beschikbare baggerbudget af te halen blijft er minder geld over voor het baggeren en dat voelt als de bekende sigaar uit eigen doos.” www.rvo.nl/ bevaarbaarheid-ijsselmeer Kees Wiersema Exportplatform nu gratis voor leden Vanwege de coronacrisis gaan veel (buitenlandse) watersportbeurzen niet door. Daarom biedt het exportplatform van HISWA-RECRON - www.yachtsholland.com – nu een extraatje voor HISWA-RECRON-leden. Jachtbouwers die een in Nederland gebouwd jacht op de markt brengen kunnen nu gratis deelnemen aan dit platform. De website is bedoeld om nieuwe of gebruikte jachten onder de aandacht te brengen in het buitenland. 14 Ook toeleveranciers zijn welkom. Aanvullend op deze website worden ook internationale journalistenbezoeken georganiseerd, die in 2021 waarschijnlijk online worden gehouden. Het exportplatform wordt zeer goed gevonden door (buitenlandse) consumenten: de website staat hoog in de Google-zoekresultaten als er gezocht wordt op ‘custom built yachts’. Leden die ook willen meedoen, kunnen contact opnemen met Jan Ybema: j.ybema@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Welke financiële risico’s bij zieke medewerker? Soms gebeurt het dat een medewerker ziek uit dienst gaat. Als de medewerker ziek is dan gaat hij eerst twee jaar in de ziektewet. Gedurende deze twee jaren geldt de Wet Poortwachter, waarbinnen de werknemer moet reïntegreren. Deze reïntegratie is gericht op terugkeer van de medewerker naar de werkplek. Minder dan 35% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet minder dan 35% arbeidsongeschikt is, dan blijft de medewerker gewoon in dienst van het bedrijf. De uitval van de medewerker is geen reden voor ontslag. De werkgever blijft verantwoordelijk om passend werk te vinden voor deze medewerker in het bedrijf of eventueel daarbuiten. Pas als dat niet lukt, is een ontslag mogelijk. 35% tot 80% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet 35% tot 80% arbeidsongeschikt is, dan kan de medewerker wel uit dienst van rechtswege of via een ontslag. Maar, hij is nog wel gedeeltelijk in staat om te werken, alleen in een ander bedrijf. De medewerker ontvangt daarom tijdelijk een WGA-uitkering. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de WGA-uitkering van de medewerker én de kosten voor de reïntegratie van de medewerker. Als de werkgever ervoor kiest om Eigen Risico Drager te zijn, is hij verantwoordelijk voor de betaling van de volledige WGA-uitkering gedurende 10 jaar na uitdiensttreding én de kosten voor de reïntegratie van de medewerker. Er moet dan een garantieverklaring van een bank of verzekeraar zijn. Hierin staat dat de bank of verzekeraar de garantie geeft dat de werkgever altijd in staat is om de verplichtingen tegenover de zieke (ex-) werknemer na te komen. De werkgever kan er ook voor kiezen om dit eigen risico te verzekeren. Meer dan 80% arbeidsongeschikt Als een medewerker na twee jaar ziektewet meer dan 80% arbeidsongeschikt, dan is de medewerker eigenlijk niet langer in staat om te werken. Ook in de toekomst niet. De medewerker ontvangt dan een IVA-uitkering. De werkgever is niet verantwoordelijk voor deze uitkering. Deze wordt door het UWV betaald. Advies HISWA-RECRON Het is beter om bovengenoemd risico te verzekeren. Ondernemers moeten zich daarbij realiseren dat in Nederland bijna geen enkele medewerker voor meer dan 80% arbeidsongeschikt wordt verklaard. Hieraan ligt een politieke keuze ten grondslag, namelijk: iedereen in Nederlawnd moet zoveel mogelijk werken en wordt zoveel mogelijk gestimuleerd om te blijven werken. Het resultaat hiervan is dat bijna alle werknemers, die ziek uit dienst gaan terecht komen in de WGA, waarvoor de werkgever verantwoordelijk is. HISWA MAGAZINE 4 15

ONDERNEMERSNIEUWS Onderzoek naar Richtlijn Pleziervaartuigen Het onderzoek van de EU-commissie naar de huidige Richtlijn Pleziervaartuigen leidt tot een voorgenomen herziening. In Nederland is de richtlijn vertaald in de Wet Pleziervaartuigen. Voor dit onderzoek stelden zich twee Nederlandse partijen kandidaat. Tijdens dit onderzoek komen twee nieuwe onderwerpen aan de orde en wordt voor de mogelijke uitvoering en effectiviteit hiervan een kosten/batenanalyse uitgevoerd. Het gaat om: • Mogelijke eisen voor dampretoursystemen in brandstoftanks. In de VS zijn er al richtlijnen om diesel- of benzinedamp tijdens het tanken bij pleziervaartuigen op te vangen. • Mogelijke aanpassing ontwerpcategorie waterscooters: de huidige ontwerpcategorieën A (Oceaan) t/m D (Binnenwater) zijn gebaseerd op wind en golven en zijn voor pleziervaartuigen goed werkbaar. De commissie vraagt zich af of dit ook geldt voor waterscooters. HISWA-RECRON stelt voor de ontwerpcategorieën niet aan te passen voor waterscooters, maar verzoekt leden te reageren of zij voor of tegen een mogelijke aanpassing zijn. Wat betreft de eisen voor een dampretoursysteem overweegt HISWA-RECRON positief te stemmen. Leden die willen melden of ze voor of tegen zijn, kunnen dit doen bij Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl. Taskforce Gastvrijheidssector bundelt belangen Voorafgaand aan de Toerisme Top ontstond tijdens de vergadering van de Taskforce Samenwerking Gastvrijheidssector een mooie coalitie tussen private en publieke partners. Gastvrij Nederland en de aanwezige brancheorganisaties Koninklijke Horeca Nederland, Club van Elf en HISWA-RECRON vertegenwoordigden de ondernemers in de sector en bespraken met Staatssecretaris Mona Keijzer, de provincies en gemeenten de steunpakketten, herstelmaatregelen en de toekomst van de vrijetijdssector. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON was tevreden over het overleg. “De staatssecretaris regelt een vervolgoverleg samen met Minister Koolmees om de NOW-regeling 16 1 tot en met 3 te toetsen. Ons doel is dat, daar waar seizoensbedrijven door hun specifieke karakter buiten de boot vallen, een parallelle route wordt opgezet, gebaseerd op een passende en eerlijke referentieperiode. Verder spraken we over vergaande nationale en regionale samenwerking van overheid, onderwijs, onderzoeksinstellingen en ondernemers. Als we niet de handen ineen slaan wordt het niks.” Alle partijen aan tafel onderkennen dat wonen, werken en - sinds corona nog meer – vrije tijd voor iedereen in Nederland belangrijk is. De infrastructuur van het rijke vrijetijdsaanbod mag niet verloren gaan. De taskforce gaat alle voor de sector relevante steunmaatregelen op provinciaal, nationaal en EU-niveau inventariseren en herstel- en transitieprogramma’s uitwerken om de sector te steunen. Voor de zwaar getroffen groepenmarkt in het algemeen, en groepsaccommodaties in het bijzonder, komt op aangeven van HISWA-RECRON een overleg met het ministerie over een transitie naar nieuwe bedrijfsmodellen. HISWA MAGAZINE 4 ONDERNEMERSNIEUWS Hoe zit het met de Brexit? De Britten verlaten de EU op 1 januari 2021. Dat heeft gevolgen voor de import en export. Import Tot en met 31 december 2020 is er nog sprake van ‘vrij verkeer van goederen en diensten’ tussen het Verenigd Koninkrijk (VK) en de EU. Producten uit VK die vanaf 1 januari 2021 de EU binnen komen, komen dan ineens uit een zogenaamd ‘derdenland’. Daarmee is de regelgeving gelijk aan import vanuit alle andere landen ter wereld. Zo moeten vaartuigen voor grenspassage zijn voorzien van een Verklaring van Overeenstemming (CE) en importeurs moeten hun gegevens op het product vermelden. Export Ook de export naar het VK verandert na 31 december 2020. Dan is in het VK hun Recreational Craft Regulations - deze richtlijn lijkt op de Richtlijn Pleziervaartuigen (EU Recreational Craft Directive) - van kracht en pleziervaartuigen moeten daaraan voldoen. Het certificaat heet UKCA en wordt procedureel op eenzelfde wijze afgegeven als de Europese CE. Er moet een formele importeur worden aangesteld in het VK. Bestaande voorraad die volledig gereed is op 31 december 2020 mag zonder extra eisen na 31 december 2020 op de markt worden gebracht in het VK. In 2021 wordt de Europese CE geaccepteerd en kan met de Verklaring van Overeenstemming een UKCA worden verkregen. Vanaf 1 januari 2022 is een zelfstandig certificatietraject voor de UKCA noodzakelijk. Deze termijnen gelden voor alle CE gemarkeerde goederen. HISWA-RECRON onderhoudt nauw contact met watersportbrancheorganisatie British Marine om de ontwikkelingen in de Recreational Craft Regulations te monitoren en ook in de toekomst de verschillen met de EU Richtlijn Pleziervaartuigen zo klein mogelijk te houden. Tijdens het schrijven van dit artikel was er geen sprake van een overeenkomst tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk, maar het kan snel gaan. HISWA-RECRON onderschrijft het standpunt van VNO-NCW dat afspraken over de uittreding noodzakelijk zijn. Het geeft de ondernemers de gelegenheid de nieuwe regelingen te implementeren bij de export en import. En, niet onbelangrijk, een ‘deal’ heeft direct invloed op de invoertarieven. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/brexit. Quarterly Economic Statistics Report beschikbaar Q1 en Q2 van het Quarterly Economic Statistics Report 2020 by Country zijn nu beschikbaar. Leden van HISWA-RECRON kunnen de rapporten gratis downloaden in de kennisbank op de website. Het rapport bevat driemaandelijkse informatie over economische ontwikkeling, waaronder inflatiecijfers, groei van het bruto binnenlands product, producentenprijzen en consumentenvertrouwen in 51 landen over de hele wereld. Het ICOMIA Quarterly Economic Statistics Report wordt elk kwartaal bijgewerkt. www.hiswarecron.nl/kennisbank HISWA MAGAZINE 4 17

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA dringt aan op afschaffen importheffingen De Verenigde Staten voerden in 2018 importheffingen in op staal om de staalproductenten in de VS te beschermen. Een verkiezingsbelofte van Trump uit 2016. Als tegenmaatregel voerde de EU ook importheffingen in, waarbij een reeks met goederen met 25% extra werden belast. Ook pleziervaartuigen staan op die lijst. Tevens diende de EU een klacht in bij de wereldhandelsorganisatie WTO. Gesprekken vanuit HISWA en ICOMIA (waarvan HISWA-RECRON lid is) om Nieuw: taaltraining Duits Voor bedrijven die veel Duitse gasten en klanten hebben, ontwikkelden TOP Supplier Endurance en het online leerplatform RecreatieHero een taaltraining Duits. Duitsers waarderen het zeer als ze worden aangesproken in het Duits. De training is een combinatie van online én klassikale lessen. RecreatieHero verzorgt de online lessen over bijvoorbeeld welkom heten, afscheid nemen en een praatje maken. Endurance verzorgt de klassikale training Duits met een praktisch programma in het bedrijf zelf, dat is afgestemd op de functie, het niveau en de wensen van de medewerkers. Beide trainingen zijn apart te volgen maar voor een optimaal leereffect is de combinatie van beide trainingen aan te bevelen. pleziervaartuigen uit deze maatregelenlijst te houden, zijn gestrand. In maart 2021, of eerder als de WTO de EU in het gelijk stelt, worden extra importheffingen van kracht. ICOMIA en de NMMA (zusterorganisatie in de VS) schreven een brandbrief om deze importheffingen geheel van tafel te krijgen. De huidige heffingen resulteerden in 400 miljoen dollar minder handel in pleziervaartuigen tussen de VS en de EU. Extra heffingen zouden voor sommige merken desastreus zijn. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. Nieuwe flyer ‘Varen doe je samen’ beschikbaar Er is een nieuwe flyer met meer achtergrondinformatie over de campagne Varen doe je samen beschikbaar. Om de veiligheid op de Nederlandse vaarwegen te vergroten ging in 2007 de voorlichtingscampagne Varen doe je samen van start. In de campagne werken diverse partijen, waaronder HISWA-RECRON, samen aan meer veiligheid op het water. De nieuwe flyer is primair bedoeld voor projectpartners, relaties en stakeholders. De flyer is zowel online als gedrukt te verkrijgen. Ondernemers die gratis exemplaren van de flyer willen ontvangen om binnen (of buiten) de organisatie te verspreiden, kunnen contact opnemen met Waterrecreatie Nederland, Sjoerd van der Helm: s.van.der.helm@waterrecreatienederland.nl. 18 HISWA MAGAZINE 4 Ondernemen zonder zorgen Nieuw: Totaalverzekering voor jachthavens en jachtwerven Als watersportondernemer bent u bezig met het ontwikkelen van uw business. Uw klanten willen nieuwe belevingsconcepten en vinden groen varen belangrijk. We kunnen ons goed voorstellen dat u hierbij niet direct denkt aan nieuwe risico’s en veranderende wetten en regels. Dan is het fijn om te weten dat u als HISWA-lid een beroep kunt doen op Aon – HISWA Partner in Business – onze expert op het gebied van Risico’s in Ondernemen. Speciaal voor jachtwerven en jachthavens biedt Aon in samenwerking met HISWA een nieuwe en unieke allriskverzekering: de Totaalverzekering. Wij helpen u graag succesvol te ondernemen Als HISWA-lid kunt u voor al uw risico en verzekeringen gerelateerde vragen terecht bij het Team Watersport: 088 810 81 72 ondernemingen.team2@aon.nl www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original 20.024-17-Hiswa-jachthavenpolis E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news

‘Online dating’ op digitale METSTRADE De vakbeurs Marine Equipment Trade Show in de RAI Amsterdam gaat dit jaar vanwege de coronacrisis niet door. Maar meedoen als exposant of de vakbeurs bezoeken achter de computer biedt nieuwe mogelijkheden voor het ontmoeten van precies díe ondernemers, leveranciers en ontwikkelaars die elkaars doelen kunnen ondersteunen. Een algoritme stelt de beursdeelnemers aan elkaar voor. Tekst: Hans Buitelaar METSTRADE Connect is een nieuw digitaal evenement op 10 december 2020. In plaats van het hele congrescentrum vol watersportproducten uit de hele wereld is het evenement dit jaar 20 voor alle exposanten, bezoekers, sprekers en prijswinnaars een belevenis via een computerscherm. Kunstmatige intelligentie wordt ingezet die profielen en wensen van exposanten en bezoekers inventariseert en op de juiste manier mensen aan elkaar koppelt. Door een profiel aan te maken op de website en uitgebreid de eigen functie, aangeboden of gezochte producten, behoefte aan nieuwe contacten, in te vullen, komen professionals uit de watersport voorbereid op het online evenement. Hoe meer er wordt ingevuld, hoe beter het matchmaking platform zinvolle contacten aan elkaar voorstelt. HISWA MAGAZINE 4 Kunstmatige intelligentie wordt ingezet om profielen en wensen van exposanten en bezoekers te inventariseren en ze aan elkaar te koppelen. Steun “Ik ben een grote gelover in persoonlijke ontmoetingen,” haast beursdirecteur Niels Klarenbeek zich te zeggen. “Toen we afgelopen augustus moesten beslissen om de METS af te blazen, drong dat zich op als de HISWA MAGAZINE 4 enige juiste beslissing om te nemen. Het was hartverwarmend om te merken hoeveel sympathieke en steunende berichten werden verstuurd in navolging van dat besluit. Teleurgesteld, maar begripvol.” De online versie METSTRADE Connect wordt iets anders dan de fysieke versie in de RAI. “De beurs met alle hallen is erg productgericht,” legt Klarenbeek uit. “Het online evenement wordt heel sterk gericht op vakinhoudelijke informatie. “Er zijn plenaire sessies, Niels Klarenbeek waaraan exposanten en bezoekers live kunnen deelnemen. Zo is er de sessie van ICOMIA, de wereldwijde koepel van watersportbrancheorganisaties, over ‘the state of the industry”. 21

U Safe, de winnaar van DAME 2019 Routes De paviljoens waarin productgropen op de fysieke beurs werden gegroepeerd, zijn in de online versie vervangen door tracks. Hoofdredacteur Ed Slack van mediapartner IBI (vakblad International Boat Industry) stelde het METSTRADE Track samen. Hoofdredacteur Martin Redmayne van Superyacht Report maakte een route langs interessante toeleveranciers voor grote jachten in de Superyacht Track. Daarnaast is er ook het Construction Materials Track, waar de aanbieders van composieten, harsen, vezels en kernmaterialen naast nieuw constructiemateriaal zijn gegroepeerd. In de Construction Materials Track zijn aanbieders van composieten, harsen, vezels en kernmaterialen naast nieuw constructiemateriaal gegroepeerd. Tech Talks Kennis van de nieuwste technieken wordt gedeeld in de Tech Talks. Dat zijn forumdiscussies van elk ongeveer 30 minuten. Voor iedere track worden tenminste drie van deze Tech Talks gemaakt. In iedere discussie zijn twee toeleveranciers aanwezig, een jachtbouwer die zijn licht laat schijnen over de praktische toepasbaarheid van een nieuw product, enkele externe deskundigen en een gespreksleider. Dat zijn Slack en Redmayne voor hun eigen tracks in de meeste gevallen. De Tech Talks worden vooraf opgenomen en kunnen deelnemers op ieder willekeurig moment bekijken en beluisteren. Verder komen er momenten waarop deelnemers live in gesprek kunnen gaan met de forumleden. 22 Exposeren op een online evenement is totaal anders dan een stand inrichten in een beurshal. “Een website met alle producten van de exposanten erop is niet voldoende,” beseft Klarenbeek. “We bieden alle exposanten die nu meedoen met de online versie de mogelijkheid om zich extra voordelig in te schrijven voor de volgende METSTRADE Show in 2021. Uiteraard hoop ik dat al die exposanten hun product op het platform zetten met een mooie video en een aantrekkelijke presentatie voor de bezoekers.” Exposanten die extra aandacht willen trekken van de online bezoekers, kunnen voor een bedrag van 1500 euro opgenomen worden in een serie productpresentaties die worden uitgelicht. Daarnaast kunnen ze als sponsor hun bedrijfsnaam en een link naar hun producten in beeld krijgen bij de verschillende Tech Talks. Online variant blijft De organisatie maakt gebruik van de techniek van Grip, een Londense start-up die vijf jaar geleden (mede) werd gestart door de Nederlandse ondernemer Tim Groot. Het door Grip ontwikkelde algoritme van METSTRADE Connect werkt het beste als exposanten en bezoekers zo gedetailleerd mogelijk invoeren wie ze zijn en wat ze zoeken. IBEX, een vergelijkbare vakbeurs voor de watersport in de Verenigde Staten, werd ook digitaal gehouden. De organisatoren spraken van een groot succes. Op de online beurs waren vele contacten gelegd en afspraken gemaakt die op een andere manier waarschijnlijk niet tot stand waren gekomen. Klarenbeek verwacht dat de online variant blijft. “Volgend jaar hebben we waarschijnlijk een hybride evenement. Hopelijk weer persoonlijk aanwezig in de RAI, maar met een veel groter aandeel van de matchmaking functie.” Meer informatie: www.metstrade.com/connect. HISWA MAGAZINE 4 de Nederlandse jachtontwerper André Hoek als voorzitter, maakt een analyse van de vernieuwende betekenis van de verschillende inzendingen. De uitreiking van de DAME R&D Excellence in Adversity Award is een live te volgen online evenement. Uitreiking prijzen DAME De populaire DAME (Design Award METS) wordt ook dit jaar uitgereikt maar de opzet is anders zoals voorgaande jaren. Dit jaar is er de DAME R&D Excellence in Adversity Award.Die is voor het bedrijf dat ondanks de economische noodstop toch heeft doorgezet met het ontwikkelen van een product of dienst in de periode tussen 1 januari en 31 oktober 2020. De jury, met dit jaar voor het eerst Boat Builder Awards De Boat Builder Awards worden dit jaar ook in een aangepast digitaal evenement uitgereikt Het traditionele gala met de uitreiking van deze awards in het Scheepvaartmuseum gaat dus niet door. Er zijn dit jaar vijf categorieën, waarvan twee speciaal zijn gericht op het eren van de jachtbouwer die een inspirerende en succesvolle respons had op deingewikkelde omstandigheden van dit jaar. Het gaat om de categorieën ‘Exceptional achievement in an unprecedented year’ en ‘Community support initiative’. De andere categorieën zijn voor een duurzaam initiatief, voor de opkomende ster in de jachtbouw en de ‘Lifetime achievement award’ voor een vruchtbare carrière in de jachtbouw. De online uitreiking is op 10 december tussen 16:00 en 17:00 uur. 100% BIOBASED CO2 NEUTRAAL EXCLUSIEF DEALER VAN: RECYCLEBAAR NAAR NIEUWE BIOPANELS FOSSIELVRIJ EN BIODEGRADEERBAAR Bestel havenonderdelen nu ook eenvoudig online op www.havenspecialist.nl BIO PANEL 100% circulair BIO-PANEL.NL

Drinken uit de uitlaat Varen met een RIB op waterstof Bij de begeleiding van wedstrijdzeilers worden Rigid Inflatable Boats (RIB’s) ingezet. Zeilen is een emissieloze manier van voortstuwing maar kunnen we RIB’s niet ook emissieloos maken? Met dit vraagstuk ging een groep studenten maritieme techniek van de TU Delft aan de gang. In dit artikel belichten we dit onderzoek nader. Tekst: Michaël Steenhoff Het eerste wat moest gebeuren, was het maken van een analyse van de RIB’s die worden ingezet en hun vaarprofiel. Op basis daarvan werden de vereisten voor de benodigde voorstuwing bepaald. Wat is er nodig om een ‘waterstof-RIB’ op dezelfde manier in te zetten als een RIB varend met een verbrandingsmotor? Een brandstofcel, 122 liter waterstof, een accu en een elektromotor gekoppeld aan een driebladsschroef. Klinkt simpel maar er was toch nader onderzoek voor nodig om tot een juiste configuratie te komen. 24 Analyse Eerst onderzochten de studenten de eigenschappen en het vaarprofiel van de RIB’s op fossiele energie. Een typische boot die wordt ingezet als begeleidingsboot bij wedstrijdzeilen is een 5.8 m lange, 2.35 brede en 330 kg zware high performance RIB met een 60PK (44,1 kW) 4-takt buitenboordmotor. Aan boord wordt maximaal 80 liter brandstof meengenomen en daar komt de bemanning nog bij. De maximum snelheid die gehaald moet worden is 30 knopen. Op basis van deze gegevens en het vaarprofiel werd een benodigd vermogen 190 kWh op de schroefas vastgesteld. Centrale vraag: is dat met een installatie op basis van waterstof ook te realiseren? Wat is er nodig om een ‘waterstof-RIB’ op dezelfde manier in te zetten als een RIB met een verbrandingsmotor? HISWA MAGAZINE 4 wanneer er vermogen wordt geleverd dat niet op dat moment wordt gebruikt. Hierdoor gaat de brandstofcel ook nog eens langer mee. In de proefopstelling is voor de aandrijving gekozen voor een elektrische buitenboordmotor. Het onderzoek wees verder uit dat de configuratie optimaal is met een batterij van 1Kwh en een brandstofcel van 43kW. In deze samenstelling fungeert de batterij eigenlijk alleen als ‘back up’. Het principe draait om omgekeerde elektrolyse; waterstof en zuurstof worden samengebracht waarbij er energie en water vrijkomen. Fuel cell systems explained (vol. 2, pp. 207-225), Larminie, J., Dicks, A., & McDonald, M. S. (2003). Installatie In de auto-industrie is al de nodige ervaring opgedaan met rijden op waterstof. Voor het vinden van de benodigde componenten keken de studenten naar bijvoorbeeld Toyota. De tank die wordt gebruikt in de Toyota Mirai bleek geschikt voor wat betreft gewicht en inhoud. Deze carbon tank kan 5 kg aan waterstof onder hoge druk bevatten, dat gelijk staat aan een vermogen van 166 kWh. Vervolgens is daar een brandstofcel en een elektromotor bij gezocht. Een brandstofcel werkt als volgt: door een reactie van waterstof met zuurstof in de brandstofcel wordt elektrische energie opgewekt. Deze energie wordt weer gebruikt in een elektromotor die het op zijn beurt weer omzet in mechanische energie door middel van een propeller. Het principe waarop een brandstofcel werkt is eigenlijk omgekeerde elektrolyse; waterstof en zuurstof worden samengebracht waarbij er energie en water vrijkomen. Om het gewenste voltage te creëren worden brandstofcellen in serie geplaatst in zogenoemde ‘stacks’. Aangezien de brandstofcel bij gevraagd piekvermogen niet voldoende power kan leveren is naast de brandstofcel een Lithium-ion batterij geplaatst die de pieken kan opvangen. Voordeel is dat de batterij ook als buffer kan dienen HISWA MAGAZINE 4 Resultaat De resultaten van het onderzoek lieten zien dat het mogelijk is een high speed performance RIB te laten varen op waterstof met als enige emissie: water. Wel met een kanttekening dat in het onderzochte gebruikersprofiel (vier uur constant varen, met piekbelastingen) het wel noodzakelijk is om tussendoor waterstof te kunnen tanken. Zoals gezegd is gewicht daarbij een belangrijke factor. De verwachting is dat het gewicht van de gebruikte onderdelen in de toekomst verder naar beneden gaat waardoor er ook weer minder brandstof nodig is. De praktijk Om de theorie aan de praktijk te toetsen is er een proefopstelling gemaakt. Bobby Visser, een van de onderzoekers: “Ondanks dat de techniek al heel lang bekend is, zijn toepassingen in de maritieme wereld nog vrij nieuw, maar daarom niet minder veelbelovend. De proefopstelling die maakten, liet zien dat dit ook in de maritieme industrie toepasbaar is. Er zijn wel enkele zaken waar je rekening mee moet houden. Zo is de energiedichtheid van waterstof zes keer zo laag als van benzine of diesel. Dat betekent dat je zes keer vaker moet tanken of je tank zes keer groter moet zijn om hetzelfde resultaat te kunnen behalen. Gebruikers moeten begrijpen dat ze minder lang kunnen varen, net zoals bij elektrische auto’s de actieradius ook beperkt is. Het voordeel van waterstof is wel dat tanken vele malen sneller gaat dan het opladen van een accu.” 25

Een andere beperking is de mogelijkheid om waterstof te kunnen tanken. We zijn daarbij afhankelijk van de auto-industrie. Vanuit die industrie moeten de ontwikkelingen in gang gezet worden om een waterstofinfrastructuur op te bouwen waar maritieme toepassingen op kunnen aansluiten. Visser: “Het is daarbij belangrijk je af te vragen hoe waterstof gemaakt wordt. Daarvoor is energie nodig en deze energie moet dan wel duurzaam opgewekt zijn door wind of zon. Op dit moment loopt er een Noordzee-project waarbij de overcapaciteit van windenergie wordt opgeslagen in de vorm van waterstof. Waterstof als een soort accu dus.” Waterstof is veiliger dan sommigen denken. Plofgevaar Dan nog de veiligheid. Dat is bij waterstoftoepassingen altijd een heikel punt. “Door gebruik te maken van een Toyota-tank, met de bijbehorende testprotocollen en veiligheidseisen, denken we het risico tot een minimum te hebben teruggebracht. Het is wel goed om hiernaar voor maritieme toepassingen nader onderzoek te doen. Waterstof is echter wel veel veiliger dan sommigen denken. Uitgaande van beschikbaarheid zie ik voor de watersport een limitatie in bereik en snelheid, maar daar krijgen watersporters heel veel voor terug. Hoe mooi is het dat er, heel stil varend, alleen water uit je uitlaat komt?”, aldus Visser. Bron: Feasibility study of a high performance zero emission hydrogen electric powered coach boat - L.B.A. van Heugten (1), B.P.J. van der Kroft (1), J.R. Kuipers (1), B.C.W. Visser (1), Ir. K. Visser (2), and Dr. ir. J.F.J. Pruyn (2) 1) Bachelor student Maritime Engineering at Delft University of Technology 2) Assistant professor at Delft University of Technology Meer informatie Dit onderzoek is gepresenteerd tijdens het HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction 2020. Meer informatie hierover op www.hiswasymposium.com. Proefopstelling. V.l.n.r.: tank, brandstofcel, accu en aandrijving. 26 HISWA MAGAZINE 4 DOUBLE COAT Beschermt en verfraait DOUBLE COAT is een hoogwaardige twee componenten polyester DD Lak, geschikt voor toepassingen waar hoge eisen gesteld worden aan krasvastheid, kleurechtheid en glansbehoud. Double Coat kenmerkt zich door zijn uitstekende vloei en de gemakkelijke verwerking met kwast, rol of spuit. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl.

De Bellinga’s Omarmen van nieuwe watersporters Zeilen, varen, suppen of surfen, afgelopen zomer wilde iedereen het water op. De watersport was sinds tijden niet meer zo populair. Dat het water een fijne plek is om tot rust te komen of juist om op avontuur te gaan is voor veel watersporters natuurlijk geen geheim. De campagne Welkom op het water draagt daar aan bij. Het doel van deze campagne is om zoveel mogelijk mensen enthousiast te maken voor de watersport en meer uren het water op te krijgen. Tekst: Rianne Hartog Het afgelopen jaar was voor de campagne Welkom op het water - Powered by HISWA - een ander jaar dan vooraf voorspeld. Al snel werd duidelijk dat het Meevaarweekend in 2020 helaas niet kon plaatsvinden. Het idee om vrienden, collega’s en kennissen mee te nemen het water op om hen kennis te laten maken met de watersport was vanwege de coronacrisis niet het beste idee. Maar ondanks dat corona ervoor zorgde dat veel activiteiten dit jaar afgelast werden, stond de campagne dit jaar niet stil. Integendeel. 28 Om de watersport ook in de coronatijd mogelijk te maken, werden er gedragscodes voor watersporters geschreven. Voor consumenten ging een pagina online met actuele informatie over watersporten tijdens coronatiijd. Onder andere vragen over het maximale aantal mensen, het huren van een boot en de mogelijkheid tot zeillessen werden op die pagina beantwoord. Enthousiaste video’s Verder werd een samenwerking gestart met de familievloggers De Bellinga’s. In zeven enthousiaste YouTube-video’s lieten zij zien aan hun 485.000 abonnees hoe leuk het is om met het gezin het water op te gaan. Het campagneteam van Welkom op het water maakte zelf ook een fraaie watersportvideo waarin het gevoel van op het water zijn centraal staat. Het grootste project van dit jaar was een groot nationaal onderzoek uitgevoerd door Motivaction in opdracht van Welkom op het water. Dit onderzoek richtte zich op (potentiële) watersportdoelgroepen met als uiteindelijk doel om meer mensen te bereiken met de campagne. HISWA MAGAZINE 4 Daanaast leidde het tot de lancering van een gratis marketing- en promotieabonnement voor leden van HISWA-RECRON. In dit abonnement worden verschillende marketing- en promotietools beschikbaar gesteld. Te beginnen met een personahandboek. Persona’s zijn op maat gemaakte doelgroepprofielen. Het handboek biedt veel informatie en handvatten om de marketing en promotie in het eigen bedrijf te verbeteren. De volgende stap in dit abonnement is een online seminar met het onderwerp marketing en promotie. Er is een gratis marketing- en promotieabonnement voor leden van HISWA-RECRON beschikbaar. Televisieprogramma bij RTL De uitkomsten van het onderzoek worden ook gebruikt voor het RTL 4-televisieprogramma ‘RTL Welkom op het water’. Dit watersportprogramma is een initiatief van De Mediabroers en Welkom op het water. De opnames hiervoor worden in 2021 gemaakt. Het programma biedt HISWA-RECRON-leden veel manieren om hun bedrijf goed onder de aandacht te brengen bij consumenten. Want nu zoveel Nederlanders kennismaakten met het water, is het belangrijk om ze welkom te blijven heten op het water. Deelnemen aan het programma kan op verschillende manieren. Zo kan de jachthaven in beeld komen waar de presentatoren wegvaren, kan er gefilmd en gevaren worden op de boot van een jachtwerf of komen de presentatoren een kijkje nemen in een watersportwinkel. Informatieboekje voor nieuwe watersporters Of Welkom op het water volgend jaar weer aanwezig kan zijn op beurzen en of vrienden, collega’s en kennissen weer uitgenodigd kunnen worden op de boot is nog onzeker. Maar wat wel bekend is, is dat ook volgend jaar weer zoveel mogelijk mensen moeten kennismaken met het water. Daarom gaat Welkom in het water in het voorjaar de bestaande huisshows en open huizen bundelen en leden hierbij ondersteunen. Dan is er misschien geen fysieke beurs, maar wordt wel een gezamenlijk moment naar consumenten gecreëerd waarin de watersport centraal staat. Daarnaast wordt in het nieuwe jaar meer aandacht besteed aan social media. Op de site van Welkom op het water worden huisshows en open huizen gebundeld. Ten slotte is het van belang om ook in het nieuwe jaar watersporters weer alle informatie te bieden die zij nodig hebben. Welkom op het water is daarom bezig met het maken van een boekje voor de nieuwe watersporters. Een boekje waarin de belangrijkste informatie gebundeld staat. Zo worden alle nieuwe watersporters welkom op het water geheten en krijgen ze de hulp om ook volgend jaar weer te genieten van de mooie plekjes die Nederland te bieden heeft. Meer informatie: www.welkomophetwater.nl Deelnemen aan RTL Welkom op het water? Wilt u uw regio, bedrijf, boot, product onder de aandacht brengen bij het grote publiek? Met daarbij het voordeel om het beeldmateriaal zelf te kunnen gebruiken? Stuur dan een mail naar De Mediabroers: rtlwatersport@outlook.com. HISWA MAGAZINE 4 29

Onder de waterlijn? Hebben wij de oplossing. Terwijl u geniet van uw tijd op het water, zou u zich geen zorgen moeten maken om wat zich afspeelt op de onderkant van uw boot. Dat is onze taak! Wij onderzŸoeken, ontwikkelen, testen en optimaliseren onze antifoulings om uw boot te beschermen tegen aangroei. Het resultaat? Micron® LZ en Interspeed Extra. Beide antifoulings zijn specifiek ontwikkeld voor de Nederlandse wateren en geproduceerd in overeenstemming met de Nederlandse weten regelgeving. international-yachtpaint.com 10358/1219 Vraag & Antwoord In de nieuwe cao las ik dat een werknemer van 52 jaar oud 24 uren extra vakantie krijgt per jaar. Krijgt hij deze meteen per 1 januari bijgeschreven in het jaar dat hij 52 wordt? Gold deze regeling ook al in de vorige cao? Antwoord van HISWA-RECRON In de nieuwe cao staat bij artikel 8, lid 4 het volgende: medewerkers vanaf 10 jaar voor hun AOW-leeftijd hebben recht op 32 uur extra vakantie óf 80% werken met 100% pensioenopbouw. Per medewerker kijkt u dus naar zijn of haar AOW-leeftijd. De AOW-leeftijd verschilt per medewerker. Deze is afhankelijk van zijn of haar geboortejaar. De AOW-leeftijd van medewerkers vindt u op de website van de SVB: www.svb.nl/nl/aow/aow-leeftijd/uw-aow-leeftijd. Ons advies is om de volgende stappen te nemen: • Stel de AOW-leeftijd van de medewerker vast. • Bepaal de ingangsdatum van de regeling. Deze ligt 10 jaar vóór de AOW-leeftijd van de medewerker. • Leg de keuze voor aan de medewerker: 32 uur vakantiedagen extra per jaar óf 80% werken met 100% pensioenopbouw. In de vorige cao was er inderdaad ook al een regeling voor 32 uren extra vakantie. De ingangsdatum hiervan was voor iedereen van 55 jaar en ouder. Deze ingangsdatum is dus losgelaten en opgeschoven. Medewerkers die al gebruik maken van deze regeling behouden het recht hierop. De oorspronkelijke regeling was afgesproken in een tijd, dat iedereen uiterlijk met 65 jaar AOW ontving en met pensioen ging. De regeling was dus uiterlijk voor de duur van 10 jaar, namelijk van 55 jaar tot 65 jaar. HISWA MAGAZINE 4 De meeste medewerkers gingen echter al eerder met (vroeg)pensioen. De AOW-leeftijd schuift nu steeds verder op. De regeling zou dus steeds duurder worden voor werkgevers, als de ingangsdatum voor iedereen zou blijven op 55 jaar. Medewerkers moeten immers langer doorwerken. De regeling zou dus veel langer duren dan 10 jaar en daarmee veel duurder worden voor werkgevers. Er gaat immers bijna niemand meer eerder met (vroeg)pensioen. Dit vonden we niet wenselijk. Als de AOW-leeftijd verder opschuift, schuift de ingangsdatum van deze regeling dus mee op. Daarmee blijft de regeling betaalbaar. Een aantal ondernemers vraagt zich misschien af of deze keuze niet een heel dure is. Het is de vraag of dit zo is. Veel medewerkers in onze branche voeren immers zware lichamelijk arbeid uit. Vaak jaren achtereen. Niet alle medewerkers zullen gezond en fit hun AOW-leeftijd halen. Uitval van medewerkers kost veel geld, zowel voor de ondernemer als voor de werknemer. De regeling is er vooral voor bedoeld om uitval van oudere werknemers te voorkomen. De regeling beoogt hiermee juist geld te besparen. Misschien kost de regeling nu wat extra geld, maar op termijn wordt er bespaard. In het vorige nummer stond hier een situatie beschreven waarin een klant vervolgschade aan een huurboot veroorzaakte door verkeerd gebruik. In het antwoord op deze vraag is per abuis gesteld dat het verhuurbedrijf hiervoor de verhuurder aansprakelijk moet stellen. Dat moet natuurlijk de huurder zijn. 31 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Tech Talk Integratie leidt tot efficiëntie In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over elektrotechniek. Alle elementen die stroom vragen aan boord of die stroom leveren aan het elektranet, worden in slimme can-bus netwerken gekoppeld. Dat levert veel informatie op en biedt de kans om alle energie uit accu’s en andere bronnen superefficiënt in te zetten. Tekst: Hans Buitelaar “We doen ons best om watersporters onafhankelijk te maken van elektriciteit die met fossiele brandstoffen is opgewekt.” Directeur Roel ter Heide benoemt het streven van WhisperPower als een bijzondere strategie: “Het is vreemd dat we dit doen, want we zijn begonnen als fabrikant van generatoren – meestal draaiend op diesel. En dat doen we nog steeds. Om het comfort aan boord te vergroten en het brandstofgebruik te verminderen, richten we de elektrische installaties zo in dat een generator pas hoeft te worden ingeschakeld als de gevraagde elektrische energie zo veel is dat die echt niet meer kan worden geleverd door aan walstroom, dynamo’s en zonnepanelen aangesloten accupakketten. We ontwikkelen steeds slimmere manieren om de opgeslagen energie in accu’s zo efficiënt mogelijk te benutten en daarmee het inschakelen van generatoren uit te stellen.” 32 Een 12 volts boordelektrasysteem met accu, laadregelaar, zonnepaneel, multi powerpoint tracker, diodebrug, schakelpaneel en controle schermpjes. Effectieve monitoring Specialist in het inbouwen van complete elektrische systemen aan boord is Ronald van Enkhuizen, jachtbouwer en mede-eigenaar van jachtwerf en scheepstechnische dienst Gebroeders Van Enkhuizen. Hij ziet vanaf de gebruikerskant hoe effectieve monitoring van elektranetten aan boord kan leiden tot beter en dus zuiniger beheer van de elektrische energie aan boord. “Door de moderne bussystemen, met de wereldwijde standaard NMEA2000 plus de eigen versies van fabrikanten als Mastervolt die daarop aansluiten, kan bijna alle apparatuur aan boord worden gekoppeld. Zelfs motoren, die door emissie-eisen elektronisch geregeld brandstofmanagement hebben, kunnen nu worden HISWA MAGAZINE 4 Voorbeeld van een schema van een boordnetwerk van 24 volt. aangesloten op de multifunctionele schermen.” Zo zie je het verbruik per uur. In de systemen van sommige leveranciers wordt dat gekoppeld aan snelheid en resterende tankinhoud, zodat ook het verbruik per mijl wordt weergegeven en de resterende actieradius. Op het scherm is de laadstroom te zien die wordt geleverd door verschillende bronnen: de dynamo van de scheepsmotor, de zonnepanelen of de generator of walstroom. Ook van verschillende accugroepen, de startaccu, huishoudaccu’s, het 24 volt netwerk en het 12 volt netwerk, kan zo’n bus-systeem overzichtelijk de spanning en laadstroom weergeven. Door de moderne bussystemen kan bijna alle apparatuur aan boord worden gekoppeld. Van Enkhuizen: “Wij werken niet heel vaak met monitoring op afstand, maar voor sommige functies is dat toch handig. We installeren voor sommige schippers een alarm op afstand, dat aangeeft wanneer de spanning van het boordnet te laag wordt. Gaat zo’n alarm op de teleHISWA MAGAZINE 4 foon, dan weet de schipper dat hij op korte termijn naar de boot moet om de walstroom aan te sluiten.” Het kan goed zijn dat gedurende het grootste gedeelte van het jaar zonnepanelen de accu’s voldoende op niveau halen en het inpluggen op de walstroom feitelijk overbodig is. Maar in donkere dagen waarop de boordkachel af en toe bijspringt om condens uit de boot te blazen, kan de stroomvraag groter zijn dan het aanbod van de zonnepanelen. Monitoring op afstand biedt de schipper controle. Stijging elektronische apparatuur Op alle jachten groeit de hoeveelheid elektronische apparatuur. Bijna alle jachten pluggen bij aankomst in een haven in op de walstroom, waardoor op lang niet alle ligplaatsen de volledige netspanning van 220 volt en zeker niet 16 ampère beschikbaar is. “We hebben een acculader ontwikkeld die al vanaf 100 volt begint met het leveren van laadspanning,” vertelt Ter Heide. “Bijkomend voordeel is dat de moderne lithium-ion accu’s veel sneller opladen dan de conventionele loodzuur accu’s. We komen binnenkort met een nieuwe 150 ampère-uur li-ion accu.“ 33

Compleet 24 volts boordsysteem met dynamo, diodebruggen, generator, accu’s, laadregelaars en controlepaneel. Het comfort van thuis wordt door moderne schippers als standaard gezien voor de installaties aan boord, heeft Van Enkhuizen gemerkt. Het vergt slimme aanleg van elektranetten aan boord. Voor kleinere jachten is nog altijd 12 volt de standaard. De meeste navigatieapparatuur, ook die op grotere jachten, werkt met een netspanning van 12 volt. Daarom hebben de meeste jachten met een 24 volt boordnet ook een gedeelte in 12 volt achter een omvormer. 24 volt wordt vooral gebruikt op grotere jachten omdat het verlies van energie bij langere kabellengtes kleiner is. “Tot een aantal jaren geleden was apparatuur die werkt op 24 volt flink duurder dan dezelfde apparatuur op 12 volt,” weet Van Enkhuizen. “Dat verschil is snel kleiner geworden. Daarnaast worden juist op kleinere sloepen en motorbootjes nu ook 48 volt boordnetten aangelegd voor elektrisch varen. Voor de apparatuur is ook daar vaak een omvormer aanwezig die zorgt voor de 12 volt aansluiting.” Het comfort van thuis wordt door moderne schippers als standaard gezien voor de installaties aan boord. Kopje koffie uit de accu Al die techniek achter de USB-poorten en de knopjes van koffiezetapparaat, dat willen de opvarenden vaak helemaal niet weten. Die verwachten gewoon dat een apparaat werkt als je op de knop drukt en dat de telefoon wordt opgeladen. WhisperPower heeft daarom een alles-in-één oplossing bedacht, waarbij de verschillende netspanningen en bronnen van laadstroom door het systeem automatisch op de meest efficiënte manier worden toegepast. 34 “Kopje koffie uit de accu,” is ons instap-systeem, aldus ter Heide. “Gasten aan boord houden er geen rekening mee dat voor het koffiezetapparaat 220 volt nodig is. Die stappen aan boord, maken zich klaar voor uitvaren en als ze dan onderweg zijn, genieten ze van een lekker een kopje koffie. Accu, omvormer en Nespresso-apparaat compleet door ons geleverd. Aan boord van kleine boten als open sloepen of motorboten met een binnen- of buitenboordmotor werkt dat prima. Voor de grotere dagboten hebben we de OcotPower 3 ontwikkeld, een all-in-one systeem dat 3 kW levert vanuit een 5 of 10 kWh lithiumpakket waar ook airconditioning op aangesloten kan worden. Dat wordt geladen vanuit de wal, een of meerdere zonnepanelen of de binnen- of buitenboordmotoren.” “Lithium-ion accu’s stellen andere eisen aan laadapparatuur”, vult Van Enkhuizen aan. “Om de levensduur van de accu te verlengen, zal de acculader moeten uitschakelen als de accu vol is. Een conventionele acculader blijft de accu steeds doorladen. Het spanningsverlies bij zo’n accu wordt over langere tijd druppelsgewijs bijgedruppeld. Maar bij een li-ion accu moet de lader dus uitschakelen. Dat moet wel in de batterijmonitoringsoftware zijn ingebouwd. Een lege accu moet zelfs om beschadiging te voorkomen helemaal worden losgekoppeld van het boordnet. Een schakelaar om los te koppelen kan ook in het automatisch monitoringsysteem worden ingebouwd.” Het complete Octo Power boordelektravoorzieningspakket. HISWA MAGAZINE 4 COLUMN Gebruikelijke transacties Kunst, diamanten en boten worden vaak in één adem genoemd bij Wwft-fraudehandhavers als nietgeregistreerde goederen en ongebruikelijke transacties. En de recente onthullingen van NOS Nieuwsuur over afgegeven ICP’s op buitenlandse boten met de Nederlandse vlag waren ook niet gunstig voor het imago van de sector. In Nederland kennen we tientallen vormen van bootregistratie: van marifoon tot meetbrief en van Y-nummers tot doorvaartvignetten. Ze zijn allemaal zo lek als mandje. De kadasterregistratie in combinatie met de zeebrief is aardig waterdicht maar voor velen te kostbaar. HISWA Vereniging als voorganger van HISWA-RECRON nam 20 jaar geleden al het standpunt in dat de sector baat heeft bij een goede registratie waarbij onder andere boot, motor, marifoon, eigenaar en vlag wordt gekoppeld. De actualiteit rondom ICP leidt inmiddels tot vragen van kamerleden aan ons. De watersport is een volwassen sector. En dat betekent dat we staan voor transparantie, eerlijk en vertrouwd zaken doen met HISWA-voorwaarden bij erkende makelaars en verkopers. De sector zit te springen om marktinformatie. De handhaving moet goed kunnen functioneren om de rotte appels aan te pakken die het vaak verpesten voor de rest. Identificatie en registratie helpt ons daar bij. Betaalbaar en op veel plekken te regelen. Direct te verkrijgen bij de verkoper. Net als bij auto’s. De techniek is er klaar voor. De consument die een boot koopt wil geen helemaal geen ongebruikelijke transactie. Het kopen of het bezit van een boot is een groot feest en moet zoveel mogelijk een gebruikelijke transactie zijn. Hoe meer hoe beter! Kijk voor ons position paper ‘Identificatie en registratie van pleziervaartuigen’ op www.hiswarecron.nl/kennisbank. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

De Vakbeurs Watersport vindt plaats in de Evenementenhal Gorinchem. Het product centraal Vakbeurs Watersport begin maart in Gorinchem In het vroege voorjaar, op 1, 2 en 3 maart 2021 ziet een nieuwe beurs in toeleveranciersland het levenslicht: de Vakbeurs Watersport. Een beurs die oorspronkelijk in de planning net achter de METS aan zou komen, maar nu door de coronamaatregelen wat later plaatsvindt. Tekst: Dominique van Dam Het is een beurs waar het product centraal komt te staan’, zegt Dennis de Bruijn, een van de initiatiefnemers. ‘En waar we kennisoverdracht stimuleren en alle in de watersport actieve bedrijven bij elkaar brengen.’ Het idee van de beurs ontstond bij De Bruijn, in het dagelijks leven 36 Managing Director bij On Deck en werd met ‘twee handen en twee armen’ omarmd door Harrold van Asselt van RayMarine Benelux. ‘Als je iemand vertrouwt, dan doe je zoiets samen, ook al komen we uit twee compleet andere branches.’ In maart vindt de eerste editie in Harrold van Asselt en Dennis de Bruijn de Evenementenhal in Gorinchem plaats. En daar zal het aan De Bruijn en Van Asselt ligt zeker niet bij blijven. Een tweede editie staat al op de planning voor december 2021, net na de METSTRADE Show. ‘Het is een toevoeging, een beurs voor de branche door de branche.’ HISWA MAGAZINE 4 Niemand missen Zoals gezegd, de beurs zet het product centraal. ‘We willen het verlengstuk zijn van de METS, zeker geen concurrent. Ook niet van andere beurzen overigens, het is echt een toevoeging van het aanbod, een aanvullend moment om bij elkaar te kunnen komen, face-to-face.’ Belangrijk is de mogelijkheid om in levenden lijve een product vast te houden, bij de introductie van de nieuwe artikelen voor de aanvang van het seizoen cruciaal. Groothandels, fabrikanten en toeleveranciers kunnen een stand huren, van vast formaat en gebouwd door de organisatie. ‘Een standhouder kan op de Vakbeurs Watersport alles centraal laten zien, op één plek. Iedereen uit de watersportbranche is welkom, we willen niemand missen. Het gaat om netwerken en kennis, de fabrikant of groothandel ontmoet bij ons op de beurs zijn klant. Denk aan jachtbouwers, winkeliers en retailers, werfhouders, zeilmakers en onderhoudsbedrijven. Er komen geen eindgebruikers of consumenten, daar zijn andere beurzen voor.’ Een beurs door de branche voor de branche. Naast het fysieke aanbod, organiseren verschillende partijen seminars over producten én over bedrijfsvoering. Sessies over bijvoorbeeld de impact van off- en online handel, of over wat er speelt bij de retailer in het bedrijf. De beurs is voor De Bruijn een uitvloeisel van het feit dat hij net even anders naar de markt kijkt dan andere bedrijven in de watersportbranche. ‘We zien echt de behoefte in de markt, en die vullen we in. Uit het animo en de reacties maken we op dat het belang voor de markt er echt is.’ Breed gedragen Dat er animo is voor de beurs, blijkt na de eerste berichten in de watersportpers. Al snel zijn de eerste aanvragen voor standverhuur binnen. ‘Het is laagdrempelig, zowel qua kosten als organisatie voor de deelnemer,’ legt De Bruijn uit. ‘We willen het zo makkelijk mogelijk houden voor iedereen, en het is non-profit. Een beurs door iedereen gedragen, voor de branche en dus ook met de branche.’ Het is laagdrempelig, zowel qua kosten als organisatie. Dat onderstreept Jeroen van den Heuvel, manager Handel bij HISWA RECRON. Hij is enthousiast over de beurs: ‘Een business-to-business platform voor groothandelaren en dealers, dat is er nu niet echt. Boot Düsseldorf is er voor de consument, op METS moet je veel stands langs met je klant om alles te kunnen laten zien. Het gat is echt groot genoeg. Dit is lean and mean. Groothandelaren en toeleveranciers kunnen de servicebedrijven, retailers en anderen in de branche echt een goed overzicht bieden van wat er allemaal is. Het is natuurlijk goed dat dit initiatief uit de markt komt.’ De watersporter in coronatijd De tijd waarin we nu leven is onvoorspelbaar. ‘De mensen die we nieuwe watersporters noemen’, zegt Van den Heuvel, ‘zijn de mensen die we moeten zien te behouden de komende twee jaar. Ze zijn in het voorjaar watersporter geworden. Lukt dat, dan zijn ze watersporters voor het leven.’ Naar deze watersporter deed HISWA-RECRON recent onderzoek. Zie ook het artikel over Welkom op het water op pagina 28. Hoe bereiken we ze het beste? Wie is die watersporter? En wat hebben ze nodig in de keten van fabrikant tot winkel? We houden u op de hoogte via www.hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 4 37

Bedrijfsvoering voor de toekomst De dimensies waarop succes en verkoop gebaseerd zijn, zijn talrijk. In de afgelopen jaren zijn in het algemeen voor veel groothandelaren en toeleveranciers veel zaken veranderd, geeft Van den Heuvel aan: ‘Online verkoop is een factor geworden, net als de roep om voorraadoptimalisatie, snelle levertijden en de daarbij behorende organisatie. Detailhandelaren hadden minder voorraden omdat toeleveranciers snel konden leveren, en die schakel had op hun beurt over het algemeen minder voorraad omdat fabrieken snel leverden. Corona bleek disruptief, de handelsketen viel gedeeltelijk even stil, ook al weten we niet precies nog wat voor effect dat heeft gehad.’ Vasthouden is emotie Volgens Van den Heuvel is de dimensie van emotie rondom een product enorm belangrijk. En dat betekent dat fabrikanten, toeleveranciers, dealernetwerken en winkels bijzonder goed moeten samenwerken. ‘Want online moet je misschien mee, maar je manifesteren in de fysieke winkel die gewoon levert, is prettig voor de consument. Die wil het even in zijn handen houden, even bekijken, voelen. Toch nog wat advies, misschien. Op deze beurs kan de verkoper of professionele gebruiker dat vasthouden al doen. De emotie begint daar.’ Daarnaast 38 zijn fabrikanten, toeleverancier en de groothandels gebaat bij korte handelslijnen. ‘Een dealernetwerk hebben is gewoon een vak. Dealers en groothandels staan dicht bij elkaar en de dealer staat met zijn netwerk weer heel dichtbij de consument. Die weet precies wat er speelt.’ De Bruijn en Van Asselt hebben in deze snel veranderende en uitdagende tijden hun doel voor de komende jaren voor de beurs in ieder geval scherp geformuleerd. De Vakbeurs Watersport moet de B2B-beurs worden, die voor iedereen binnen de watersportbranche hét netwerk en kennismoment van het jaar is, waarbij geen enkele watersportprofessional mag ontbreken. Aanmelden voor de beurs Wilt u als standhouder op de beurs staan? Mail voor nadere informatie over deelname aan de beurs naar info@vakbeurswatersport.nl. Of kijk op www.vakbeurswatersport.nl. HISWA MAGAZINE 4 HIGH GLOSS — DURABLE & REPAIRABLE — TRUE COLOR NEXT GENERATION TOPCOAT awlgrip.com facebook.com/awlgripfinishes twitter.com/awlgrip All trademarks mentioned are owned by, or licensed to, the AkzoNobel group of companies. © AkzoNobel 2020. 10089/0819 instagram.com/awlgripfinishes

Het Portret Alex Omtzigt In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met ‘handel’ als één van de thema’s is dat: Alex Omtzigt van Omtzigt Watersport in Sassenheim. Tekst: Liane Jansen Omtzigt Watersport bestaat al sinds 1898 en staat bekend als een allround watersportbedrijf dat graag innoveert en voorop loopt. Met welke service of ontwikkeling bent u momenteel bezig? “We zijn pas de importeur van het Deense merk RAND Boats voor de Benelux geworden. We waren 40 al vanaf 2018 importeur voor Nederland. RAND Boats specialiseert zich in elektrisch varen en is dus heel innovatief bezig. Verder zijn wij bezig met de bouw van een geheel nieuwe bedrijfshal. De hal wordt volledig geïsoleerd en verwarmd voor de winterstalling van de boten van onze klanten.” HISWA MAGAZINE 4 “De coronacrisis pakte goed uit voor de botenverkoop.” Afgelopen watersportseizoen kende gezien de coronacrisis een merkwaardig verloop. Welke effecten had de coronacrisis op uw bedrijf? “De coronacrisis pakte voor de botenverkoop goed uit. Mensen konden vrij weinig aan activiteiten doen, behalve lekker varen en genieten op het water. Wij hebben dus goed verkocht afgelopen seizoen. Uiteraard vind ik het jammer dat we geen handen meer kunnen geven en afstand moeten houden. Dat maakt het voor ons lastiger om met onze klanten te connecten. Maar alles went en de klanten begrijpen het ook goed inmiddels. Natuurlijk hebben we ook doorzichtige platen opgehangen op contactplaatsen, zodat onze klanten en wij safe blijven. Wat wel een probleem was, dat de bootfabrieken ook dicht moesten afgelopen voorjaar. Later moesten zij op een veel minder efficiëntere manier gaan bouwen. Er mochten minder mensen tegelijk aan één boot werken. Dit zorgde voor veel aanleveringsproblemen. Eigenlijk hadden we nog veel meer boten kunnen verkopen!” U importeert ook Amerikaanse sportboten. In hoeverre last heeft u last van de importheffingen? “Wij zijn importeur van het legendarische merk Chris*Craft uit Amerika. Helaas hebben we veel last van de importheffingen. Gelukkig kon ik met Chris*Craft een regeling treffen, maar uiteindelijk kost het Chris*Craft en ons marge. En de eindgebruiker betaalt ook nog steeds een deel hiervan. We hebben het wel onderling verdeeld, zodat de prijsverhoging uiteindelijk meevalt, maar natuurlijk nog wel Biografie Alex Omtzigt (1972) is eigenaar/directeur van het familiebedrijf Omtzigt Watersport in Sassenheim. Hij behoort tot de vierde generatie van dit familiebedrijf dat al sinds 1898 bestaat. Hij volgde de opleiding MMO-C (middenstandsopleiding). Vanaf januari 2010 is zijn vrouw Miriam ook werkzaam in het bedrijf. aanwezig is. Klanten moeten natuurlijk wennen aan deze nieuwe prijzen en we merken natuurlijk ook dat de concurrenten daar gretig gebruik van maken. Zij wijzen hun klanten er bijvoorbeeld op dat hun boten in Europa worden geproduceerd en ze beter geen Amerikaanse boot kunnen kopen in verband met de importheffing. De importheffing zal wellicht iets minder gaan worden, maar hij zal nooit helemaal meer wegvallen.” “Ik verwacht ook heel veel van de waterstofaandrijvingen op het water.” Dit nummer heeft handel, dealerschap en toelevering als thema. Welke (duurzame) trends en ontwikkelingen ziet u hierin? “We verwachten heel veel van ons merk RAND Boats. Dit merk is volop bezig met duurzaamheid en wil zo milieubewust mogelijk bouwen. RANB Boats richt zich vooral op het elektrisch varen. De ontwikkelingen in het elektrisch aandrijven gaan enorm snel. Ik verwacht ook heel veel van de waterstofaandrijvingen op het water. Wij zijn continu bezig met alle marktontwikkelingen en proberen altijd mee te bewegen met de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.” HISWA MAGAZINE 4 41

Op stap met … Jeroen van den Heuvel In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de vierde aflevering: Jeroen van den Heuvel, hoofd afdeling Watersport en Jachtbouw. Hij maakt weer mondjesmaat met leden afspraken op locatie. Naast de coronacrisis is hij druk met tal van onderwerpen, waaronder de Brexit. Tekst: Lisette Vos Het is niet alleen het coronavirus dat de agenda bepaalt voor Jeroen van den Heuvel die bij HISWA-RECRON als hoofd Watersport en Jachtbouw direct aanspreekpunt is voor de handelsbedrijven (toeleveranciers, importeurs en dealers/detailhandel) en als MT-lid watersport in zijn portefeuille heeft. Deze dinsdagochtend heeft hij ingeruimd om een artikel voor HISWA Magazine te schrijven over de Brexit. Dit dossier is door de coronacrisis in de publiciteit meer op de achtergrond geraakt, maar dat betekent niet dat het dossier op een laag pitje staat. Integendeel: op 1 januari 2021 is de Brexit een feit. 42 Jeroen van den Heuvel (rechts) in gesprek met Bram Dreschler, manager Benelux, en Anita Menken, sales & marketing assistent van Mercury Marine. HISWA MAGAZINE 4 Belangrijkste handelspartner Vlak voor zijn afspraak met Mercury Marine op het kantoor bij De Nieuwe Meer in Amsterdam geeft Van den Heuvel een toelichting op het complexe Brexitdossier. Engeland is voor veel watersportbedrijven de belangrijkste handelspartner. Dat het land uit de EU stapt, moet die relatie niet verstoren. En dat is niet zo eenvoudig. Het risico bestaat dat Engeland een eigen plan trekt en afwijkt van de regelgeving – zoals de EU Richtlijn Pleziervaartuigen – die voor alle Europese landen geldt. Tegelijkertijd heeft Engeland geen invloed meer op de Europese regelgeving. Van den Heuvel had de afgelopen jaren achter de schermen veel contact met British Marine, de HISWA van Engeland. Beide organisaties willen de economische relatie goed houden. ‘Regelgeving voor een boot bouwen kan over de kleinste details gaan, zoals een specifiek Engels rompnummer. Maar handelstarieven kunnen de relatie ook onder druk zetten. Ons doel is dat onze leden bijvoorbeeld hun boten in Engeland kunnen blijven verkopen. Daarvoor is het heel belangrijk om de vinger aan de pols te houden.’ HISWA-RECRON kreeg net als brancheorganisaties in andere sectoren het verzoek van het ministerie van Economische Zaken om niet zelf met Engeland te onderhandelen, omdat Europa als één blok sterker staat. Toch voerde Van den Heuvel wel gesprekken. ‘Mijn handen jeuken als ik zie wat er op ons afkomt. Bovendien is de handel met Engeland fors. We willen de Brexit voor onze leden zo soepel mogelijk regelen.’ We willen de Brexit voor onze leden zo soepel mogelijk regelen. Opgegroeid in de watersport Van den Heuvel werkt volgend jaar twintig jaar bij de brancheorganisatie. Hij groeide op in de watersport: zijn ouders hadden een jachthaven in Dordrecht. Van den Heuvel zag daar met eigen ogen dat een bedrijf in de watersport over veel meer gaat dan boten stallen en opknappen. De regelgeving voor ondernemers – van lokale tot Europese regels – is van grote invloed op de bedrijfsvoering. Voor velen is die regelgeving taaie kost, maar niet voor Van den Heuvel. Hij vindt het belangrijk om de regels te vertalen naar HISWA MAGAZINE 4 43 het belang van de leden. ‘Mijn werk is direct van invloed op het werk van de leden. Dat maakt het interessant.’ Merken-pagina op hiswa.nl Sinds de fusie met RECRON heeft Van den Heuvel als MT-lid watersport in zijn portefeuille. Daarnaast is hij direct verantwoordelijk voor alle toeleveranciers, importeurs en dealers/detailhandel die lid zijn. Vanuit die rol heeft hij regelmatig contact met de leden, sinds enige tijd ook weer mondjesmaat op locatie. Van den Heuvel heeft deze dinsdagmiddag bij Mercury Marine een afspraak met Bram Dreschler, manager Benelux, en Anita Menken, sales & marketing assistent. Onderwerp van gesprek is onder meer de merken-pagina op de consumentenwebsite www.hiswa.nl. De leden van de commissie handelsbedrijven zijn in ieder geval voorstander. Op de merken-pagina op hiswa.nl krijgt elk merk een eigen pagina. Profijt van de crisis Als Van den Heuvel op het kantoor Mercury Marine op 1,5 meter afstand aanschuift bij zijn gesprekspartners gaat het gesprek eerst over – hoe kan het ook anders – corona. Volgens Dreschler was het voor het bedrijf in het begin van de coronacrisis even schakelen, maar al snel nam de vraag naar buitenboordmotoren toe. ‘We hebben een enerverend seizoen achter de rug. De ene week werkten we nog aan noodscenario’s, een week later ging de verkoop in de lift. We zitten aan de goede kant in deze crisis.’

De verkoop van buitenboordmotoren van Mercury ging tijdens de coronacrisis in de lift Iedereen het water op HISWA-RECRON spant zich al langer in om meer jongeren op het water te krijgen met de campagne ‘Welkom op het water’. De bijbehorende website trekt volgens Van den Heuvel in deze tijd veel meer bezoekers die op zoek zijn naar meer informatie. Een geluk bij een ongeluk, stelt Menken. ‘We doen zo ons best om jongeren te interesseren voor de watersport. Nu gaat iedereen het water op. De coronacrisis is een belangrijke aanjager.’ Nieuwe watersporters zijn een lichtpuntje. Om meer watersporters te bereiken en hen meer te bieden, wil HISWA-RECRON de portal www.hiswa.nl voor consumenten verder uitbreiden. Elk merk krijgt een eigen pagina op de portal, naast activiteiten onder de vlag van Welkom op het water, aanbod van (tweedehands) boten en zeillessen voor jeugd en volwassenen die al online staan. Volgens Van den Heuvel weten consumenten de portal steeds beter vinden. De merken-pagina is een volgende stap. Hij nodigt Mercury uit om mee te doen aan een proef met merken van buitenboordmotoren. ‘Als dat goed uitpakt, willen we de merken-pagina verder uitrollen.’ Onderzoek naar nieuwe watersporters Volgens Dreschler en Menken van Mercury Marine is de vraag vooral hoe de sector de nieuwe water44 sporters vast kan houden. Zij zien dat jongeren vaker aankloppen bij internetondernemers die online een buitenboordmotor te koop aanbieden, zonder showroom, zonder service. ‘Wie zijn de jonge watersporters en waar vinden zij hun informatie online? Dat zijn belangrijke vragen.’ Van den Heuvel onderschrijft het belang om in kaart te brengen wie de nieuwe watersporters zijn en wat er nodig is om hen vast te houden. HISWA-RECRON heeft Motivaction gevraagd om hiernaar onderzoek te doen. Onderzoek naar de nieuwe watersporters en hoe we ze kunnen vasthouden, is belangrijk. Lichtpuntje De nieuwe groep die de watersport heeft ontdekt is, in ieder geval een lichtpuntje in deze coronatijd, constateert Van den Heuvel na afloop. Voor veel ondernemers is het nog steeds een zware tijd, en het coronavirus waart nog steeds rond. ‘In de watersport zijn met name zeilscholen, verhuurbedrijven en de chartervaart enorm beperkt in hun activiteiten. Hoe ik vooruit kijk? We hebben geen glazen bol, maar onzekerheid is voor watersportbedrijven altijd lastig. Als het vertrouwen van consumenten wegzakt, wordt de watersport geraakt. We zullen vanuit het merk HISWA alles op alles blijven zetten om de sector te ondersteunen.’ HISWA MAGAZINE 4 Mijn passie. Juist nu. Tickets uitsluitend online! Bestel ze nu op boot.com #FOLLOWTHECALL Informatie in Nederland: Fairwise bv Zeestraat 100 _ 2518 AD Den Haag Tel. +31 (0) 70 350 1100 _ info@fairwise.nl www.fairwise.nl SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl

NIEUWSINNOVATIE Eco-catamaran voor dagcharter Charterbedrijf La Bella Verde uit Ibiza ontwikkelde een bijzonder duurzaam gebouwde catamaran. De rompen zijn gemaakt van een composiet met een vezel uit vulkanisch gesteente en een kern van FSC-gecertificeerd blasahout. De hars die het allemaal aan elkaar lijmt, is zuivere, speciaal ontwikkelde epoxy. Het geheel kan na de levensduur van de catamaran als grondstof voor een nieuw composiet opnieuw worden gebruikt. De jonge ondernemers, waaronder Nederlander Maarten Bernhart, startten in 2014 met het verzorgen van dagtochten op open catamarans rond de kusten van de Balearen. Zonnepanelen werden de voeding voor de elektromotoren waarmee ze havens in- en uit varen, en voor de muziekinstallatie en koelkast aan boord. Verder zeilen de catamarans en verkennen ze in een eigen vorm van eco-toerisme de kusten en afgelegen strandjes. Het ontwikkelen van duurzame jachtbouw voor duurzaam toerisme is een belangrijk doel voor La Bella Verde. De catamaran die het bedrijf in samenwerking met de Oostenrijks-Franse werf Innovation Yachts ontwikkelde, is een uitbreiding van de eigen chartervloot. De catamaran is in franchise te gebruiken door andere aanbieders van eco-toerisme of te koop voor particulieren. www.labellaverde.com Saildrive voor grote jachten Yanmar introduceert de SD15 Saildrive, een groter model dat geschikt is voor motoren van 80 tot 150 pk, dus voor de andrijving van grotere zeiljachten. De saildrive zelf is ontwikkeld door de Franse fabrikant van overbrengingen ZF. Het mechaniek wordt samen met de 4JH80, 4JH110 of 4JH150 commonrail dieselmotoren van Yanmar geleverd. De voordelen voor schipers op grotere zeilende jachten zijn stillere aandrijving met de motor, minder trillingen, hydrodynamische verbetering zowel onder zeil als motorend en zuiniger brandstofverbruik. Installatie wordt makkelijker en goedkoper omdat saildrives niet op de graad nauwkeurig hoeven te worden uitgelijnd. www.yanmarmarine.com Aanleghulp op Monte Carlo Yacht Automatisch inparkeren zoals de nieuwste generatie auto’s dat kan, is er nog net niet bij maar de MCY 76 SkyLounge met Raymarine Dock Sense komt dicht in de buurt. Vijf camera’s, radar en bewegingssensoren in combinatie met een joystick om het jacht heel precies met de vingertoppen te kunnen manoeuvreren, bieden de mogelijkheid om in krappe boxen of mediterrane aanlegplaatsen met de spiegel naar de kant te kunnen varen met steeds goed overzicht op de afstand van de boot tot de omringende objecten. Raymarine presenteerde hun systeem Docksense al eerder, de Italiaanse werf Monte Carlo Yachts installeert het systeem als eerste op productiemodellen. www.raymarine.com/docksense 46 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSINNOVATIE Wakeboarden op diesel De samenwerking die botenbouwer Correct Craft en Yanmar twee jaar geleden aangingen, leverde het bedoelde resultaat op in de G23 en G25 Super Air modellen van het merk Nautique voor modeljaar 2021. Deze boten zijn ontwikkeld voor wakeboarden en maken een extra grote hekgolf. Als eerste modellen in dit segment zijn de Nautique-boten van 23 en 25 voet uitgerust met een diesel motor. De Yanmar 8LV370 past prima in de boot. Deze krachtbron lever 370 pk bij 3800 toeren, uit 8 cilinders die samen 4,46 liter motorinhoud omvatten. Het koppel is 810 Newtonmeter bij 2300 toeren. Aangezien topsnelheid niet de belangrijkste eigenschap is voor een wakeboardboot, lijkt de keuze voor diesel een verstandige. Dieselmotoren leveren veel koppel bij relatief lage toeren en kunnen dus de gang erin houden bij minder hoge snelheden. Dit terwijl de rompvorm, bedoeld voor het opwekken van hoge golven, veel weerstand ondervindt. www.nautique.com www.yanmarmarine.com Controlepaneel elektrische boten De Nieuw-Zeelandse bouwer van elektrische jachten Electric Boats ontwikkelde voor een 34 voet lange elektrische motorcatamaran een bedienings- en overzichtspaneel voor bij de stuurstand. Het Electric Boats Platform is bedoeld voor het energiemanagement op elektrische werkboten en jachten, waardoor het makkelijker werkt en precies die informatie laat zien die specifiek voor elektrische aandrijving belangrijk is. Naast koers en snelheid worden op het paneel de resterende acculading, de actieradius met de snelheid van het moment weergegeven. Ook de laadstroom van andere bronnen als zonnepanelen of generators komt overzichtelijk in beeld. Het systeem werd ontwikkeld toen de bouwers geen geschikt systeem konden vinden dat met de nodige aanpasingen voor de HISWA MAGAZINE 4 elektrische aandrijving ook nog betaalbaar zou zijn. De eerste toepassing is op de 10,20 meter lange Herley 3400 catamaran, geschikt als werkboot of plezierjacht. Het Electric Boats Platform kan op meer modellen met elektrische of hybride aandrijving worden toegepast. www.electricboats.biz Altijd en overal laden De nieuwe Charge Master Plus 24/110-2 van Mastervolt is ontworpen om overal ter wereld accu’s te kunnen laden. Op verschillende plaatsen op de wereld levert het elektriciteitsnetwerk op de wal verschillende voltages. De lader werkt bij veel verschillende netspanningen, alles tussen de 80 en 275 volt. Standaard zorgt de Charge Master Plus voor het laden van een set van twee accu’s van 24 volt. Maar het apparaat kan ook 12 volt accu’s laden, bijvoorbeeld de startaccu’s op een jacht met 24 volt boordnet, die vaak nog wel werken met 12 volt spanning. Slimme elektronica zorgt voor een optimale verdeling van laadstroom over de verschillende accu’s. De Charge Master meet welke accu uit het pakket de laagste spanning heeft en stuurt daar dan de meeste laadspanning naar toe, voor snel laden. www.mastervolt.com 47

NIEUWSINNOVATIE Lenspomp zonder bellen De bilgepomp Sahara Mk2 van de Amerikaanse pompenfabrikant Attwood zuigt het water uit de bilge aan met een nieuw type schoep. Die zorgt ervoor dat geen luchtbellen ontstaan rond de aanzuigmond of in de pijpleiding naar de loosmond overboord. Sahara Mk2 zuigt het water aan met een snelroterend kokertje met daaraan een aantal korte, verticaal geplaatste vleugels. Het roteren van de vleugels zorgt ervoor dat water omhoog wordt gezogen maar dat luchtbellen worden weggeslingerd. Hoe dat precies werkt, verklapt Attwood niet als patenthouder op het systeem. Het probleem van een bilgepomp die het warer niet wegkrijgt omdat er een luchtbel bij de aanzuigmond zit, moet hiermee zijn verholpen. De Sahara Mk2 is vanaf april 2021 verkrijgbaar. www.attwoodmarine.com App voor analyse zeilprestaties De non-profit organisatie Sailing Yacht Research Foundation presenteert samen met software ontwikkelaar SAP de Sail Insight App. Daarmee wordt het mogelijk voor wedstrijdzeilers, wedstrijdorganisaties en vlootbeheerders om de prestaties van zeilende jachten te bekijken terwijl ze onderweg zijn, maar ook om de prestaties te analyseren na een wedstrijd of training. Organisatoren kunnen voor een wedstrijd meetbriefgegevens invoeren van deelnemende jachten, waarmee ook de handicap al tijdens de wedstrijd wordt verrekend. Bemanningen kunnen met de app via hun telefoon tijdens de wedstrijd zien welke boot op rating voorop ligt en hoe ze het doen ten opzichte van hun opponenten, verrekend naar handicap. De Sail Insight App kan worden ingezet als platform voor het inschrijven voor wedstrijden. Deelnemende boten kunnen meteen door alle deelnemers op hun handicap worden bekeken. Thuisblijvers kunnen via de telefoon of computer de prestaties van ‘hun’ deelnemede boot volgen. World Sailing ondersteunt het gebruik van de Sail Insight App. www.sailyachtresearch.org Grote last, klein gewicht De Australische fabrikant van blokken en dekbeslag Ronstan ontwikkelde een serie kleine blokken voor sportboten, waarbij het gewicht minimaal is en de toegestande belasting maximaal. Ook op kleinere zeilboten kan de druk op blokken voor de giekneerhouder flink oplopen. Om het gewicht zo klein mogelijk te houden en de toepasbaarheid zo groot mogelijk, heeft Ronstan de blokken in de RF-serie uitgerust met soft shackles: stukjes dyneema-lijn in een lus, die een hoge breeksterkte hebben maar op veel plekken makkelijk bevestigd kunnen worden. De rollen van de blokken zijn voorzien van zelfsmerende kunststof lagers voor soepele bediening. www.ronstan.com 48 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSINNOVATIE Suzuki slurpt plastic Vanaf komend jaar kunnen buitenboordmotoren van Suzuki worden uitgerust met het Micro Plastics Collecting Device. Dit is een filter die het koelwater zuivert van plastic deeltjes na het verlaten van de motor. Microplastics, kleine stukjes plastic tussen de 1 en 5 mm groot, zweven in zeewater rond en verstoren de onderwater biotoop. Omdat buitenboordmotoren vrij grote hoeveelheden water opzuigen om het blok te koelen en daarna weer overboord pompen, bedacht de Japanse fabrikant dat in ieder geval het deel van het oppervlaktewater dat door de motoren wordt gepompt, zou kunnen worden gezuiverd van microplastics. Het accessoire op buitenboordmotoren maakt deel uit van het Suzuki Clean Ocean Project. www.globalsuzuki.com Superhelder scherm voor zeilers Instrumentenfabrikant B&G (Brooks and Gatehouse) lanceert een nieuwe serie schermen voor aan de mast of in de kuip van zeiljachten. Op de schermen kan het bekende ‘sailsteer’ beeld worden getoond, waarin in een overzichtelijke grafische vorm de koers, de ware windhoek en de schijnbare windhoek worden getoond. De schermen zijn volledig naar voorkeur aan te passen. De achtergrondkleur, de grootte van weergave van bepaalde gegevens, de vormgeving van het scherm en de keuze van gegevens kunnen op het aanraakscherm makkelijk worden ingedeeld. Daarnaast is Nemesis vanuit een grote hoek goed af te lezen, ook met een gepolariseerde zonnebril. Het multifunctionele scherm combineert de zeilgegevens met de mogelijkheid om alle techniek aan boord te overzien: vloeistofniveau in de tanks, koelwatertemperatuur, motortoerental en waterdiepte, om er een paar te noemen. De schermen zijn vanaf voorjaar 2021 in de handel. www.bandg.com 3D geprinte boot op Genua Boot Show 3D geprinte boot op Genua Boot Show De Italiaanse start-up Moi Composites claimt de eerste glasvezelversterkte 3D geprinte boot te hebben gebouwd. De Mambo is geprint met een combinatie van hars en een continu doorlopende glasvezeldraad, zodat het resultaat glasvezelversterkt kunststof is. De boot is gemaakt door een robotarm die de bijzondere vorm (een omgekeerd boomblad) maakt terwijl hij wordt aangestuurd door een algoritme. Een keur aan technische instituten werkte mee aan het project. De Mambo won al een aantal prijzen sinds de eerste presentatie op de afgelopen Genua Boot Show (een van de weinige beurzen die wel doorging). www.moi.am HISWA MAGAZINE 4 49

NIEUWSINNOVATIE Besparen op energiekosten met ICY Marina Management ICY uit Lemmer komt op de markt met een nieuwe draadloos systeem: ICY Marina Management. Dit biedt voor jachthavens een totaaloplossing waarmee de energiekosten fors dalen en het rendement stijgt. ICY is al ruim 30 jaar succesvol op het gebied van energiebesparende oplossingen voor vakantieparken en campings. Het bedrijf heeft nu ook de vertaalslag naar én voor de watersport gemaakt. Met ICY Marina Management is het mogelijk om op afstand draadloos de stroomaansluitingen op een haven per ligplaats in te stellen, uit te lezen en in/uit te schakelen. Extra investeringen in kabels zijn niet nodig. ICY ontwikkelde een unieke kWh-metermodule met geïntegreerd relais van slechts 1-module breedte (18mm) zodat aanpassing van bestaande installaties vrijwel altijd mogelijk is. ICY Marina Management geeft grip op het energieverbruik en vergemakkelijkt diverse beheerstaken die hiermee gemoeid zijn. www.icy.nl Compacte waterjet De nieuwe serie waterjets die het Nieuw-Zeelandse HamiltonJet ontwikkelde, nemen minder plaats in in de boot. Ze zijn makkelijker in te bouwen en leveren met hetzelfde motorvermogen betere prestaties, zowel in topsnelheid, in manoeuvreerbaarheid als in het op positie blijven. Dat claimt in ieder geval de fabrikant. De compacte waterinlaat maakt het mogelijk om de complete waterjetaandrijfeenheid in een boot te installeren als die al compleet gebouwd is. Het gat in de spiegel dat nodig is om de waterjetaandrijving te monteren, is groot genoeg om de waterinlaatmonden doorheen te steken. Hierdoor wordt het een stuk goedkoper om de aandrijving te installeren. De waterjets zijn geschikt om te worden gekoppeld aan een grote variatie aan motoren. Verbeterd hydrodynamisch ontwerp maakt het mogelijk om met smallere 50 waterdoorvoeren, kleinere schoepen voor sturen, achteruit slaan of stationair blijven toch snelheden van boven de 50 knopen te halen – afhankelijk van boot en motor – en kortere draaicirkels te maken. De kleinere schoepen hebben als bijkomend voordeel dat er minder druk op de stuurinrichting wordt veroorzaakt. www.hamiltinjet.com www.amw.nl HISWA MAGAZINE 4 HISWA-RECRON Energie Bespaar 35% op uw energiekosten Makkelijk overstappen met vertrouwde service Laat uw voordeel uitrekenen: hiswarecronenergie.nl of bel 020 233 3821 HISWA-RECRON Energie is powered by drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

NIEUWSMENS&BEDRIJF Online bootverkoop clustert Het bedrijf Boats Group is de nieuwe eigenaar van Arimpex. De eigenaar en exploitant van botenverkoopwebsites Yachtworld, Boat Trader, Boats, Annonces Bateaux, Cosas de Barcos, Inautia en Yachtcloser uit Florida (V) opereert internationaal en heeft nu ook in Nederland een flink aandeel aangekocht in de online botenverkoop.Met het bedrijf Arimpex heeft de internationale websitebouwer de sites Botentekoop.nl, Botenbank.nl en Boten.nl. www.boatsgroup.com Verzekeraar haakt in op veiligheids-app Jachtverzekeringsmaatschappij Pantaenius verkoopt verzekeringen op maat aan schippers die gebruik maken van de Safety Cloud app die Hanse Yachts aanbiedt aan de kopers van zijn jachten. De applicatie maakt het voor eigenaren mogelijk om op afstand de positie van de boot te bekijken, maar ook de niveaus van brandstof en watertanks. Er is een service logboek en er wordt automatisch een logboek bijgehouden. De elektronica geeft de waardes positie, snelheid, windsnelheid, motoruren en brandstofverbruik en die waardes worden verzameld in een logboek. Samen met het onderhoudslogboek geeft dat heel goed inzicht in de staat van de boot. Onderdelen kunnen direct via de app bij Hanse worden besteld. De veiligheidsvoordelen die dat oplevert, ziet ook verzekeringsmaatschappij Pantaenius, die een overeenkomst sloot met Hanse Yachts om via de app bootverzekeringen aan te bieden. De Safety Cloud app is geleverd bij inmiddels 500 jachten van de merken Hanse, Dehler, Moody, Fjord en Sealine. www.hanseyachtsag.com Personeel koopt Harken Het Amerikaanse bedrijf Harken, fabrikant van lieren en ander dekbeslag, is door oprichter Peter Harken verkocht aan het personeel. Hij kondigde medio september een personeelsparticipatieplan aan. HIerbij kunnen de 400 werknemers van het bedrijf, met vestigingen in de staat Wisconsin in de VS en in Italië, aandelen kopen en zo eigenaars worden van het bedrijf waar ze zelf werken. Peter Harken, die het bedrijf in 1968 oprichtte met zijn (overleden) broer Olaf, bedankte de werknemers en memoreerde dat hij altijd heeft gevonden dat het succesvolle bedrijf het resultaat was van de mensen die er werken. Het nieuws over de overname door het personeel kwam nog geen week nadat bekend werd dat Harken de Nederlandse distributeur On Deck in Weteringsluis heeft overgenomen. www.harken.com 52 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSMENS&BEDRIJF Zakelijk bezoek BOOT aangemoedigd Nieuwe regels van de Duitse regering over reizen in tijden van de coronapandemie, zetten de deur open voor zakelijke bezoekers van BOOT Düsseldorf. Beursdeelnemers en zakelijke bezoekers worden in de maatregelen omschreven als ‘zakelijke reizigers met een belangrijke reden om naar Duitsland te reizen.’ Terwijl overal ter wereld beurzen worden afgelast of omgezet naar online versies, koerst Messe Düsseldorf af op het doorgaan van de fysieke beurs BOOT in de bekende 17 beurshallen. Wat de coronamaatregelen zullen zijn tussen 23 en 31 januari 2021, de 9 dagen van de beurs, is nog niet te voorspellen. De regeling geldt voor zakelijke bezoekers. Particuliere bezoekers moeten afwachten hoe de maatregelen eind januari 2021 zijn. www.boot.de Boot van het Jaar-winnaars bekend De jury van de Boot van het Jaarprijs heeft online winnaars gekozen in vier categorieën. De Boot van het Jaar Innovatieprijs werd gewonnen door Steeler Yachts uit Steenwijk voor hun nieuwe Steeler Bronson 50. Het vernieuwende van dit jacht is de open verbinding tussen twee leefruimten met een glazen plafond en de bimini die niet alleen tegen de zon beschermt, maar door de kantelfunctie ook tegen de wind. De Boot van het Jaar Oeuvreprijs ging naar Evert Stel. Evert kreeg de prijs door zijn werk als bootbouwer HISWA MAGAZINE 4 en jachtontwerper, maar ook als initiatiefnemer en drijvende kracht achter de Stichting Vaarwens, die vaartochten voor mensen in hun allerlaatste levensfase organiseert. Natural Yachts uit Heeg werd winnaar van de Boot van het Jaar Start-up prijs. In het ‘experience center’ van dit bedrijf kunnen consumenten kennis maken met de verschillende vormen van elektrisch varen en dankzij de verhuur kunnen ze de jachten gedurende een langere tijd ervaren. SloepNed Watersport uit Balk werd de winnaar van de Boot van het Jaar Lokale Held Prijs. De Boot van het Jaar Publiekslieveling werd de Cooper 680, een moderne, fraai gelijnde tender. Deze boot werd gekozen door duizenden watersporters die online stemden. www.hiswatewater.nl Virtuele beursstand Vetus De beleving van een beurs, waar nieuwe producten onder de aandacht worden gebracht, is virtueel te ervaren in de digitale beursstand van Vetus. Navigerend met pijltjestoetsen of met de vingertop op het scherm van een smartphone of tablet lopen online bezoekers door een stand van Vetus zoals die ook op een beurs te zien zou zijn en kiezen de producten waarin ze geïnteresseerd zijn. Voordeel voor de bezoeker: niet alleen de beperkte voorraad die kan worden meegenomen naar de beurs is aanwezig, maar het complete assortiment van de leverancier van bootbenodigdheden. Alle specificaties, foto’s, instructievideo’s en prijzen worden getoond. Gevonden producten kunnen direct worden besteld. Een chatfunctie maakt het mogelijk om met specialisten van verschillende productgroepen contact te leggen om advies te vragen. Vetus wil op korte termijn ook de producten van dochtermerken Maxwell en V-Quipment in de virtuele beursstand opnemen. www.vetusweb.nl 53

NIEUWSMENS&BEDRIJF Boot Holland gaat vooralsnog door De watersportbeurs Boot Holland vindt plaats van 12 tot en met 16 februari 2021 in WTC Expo in Leeuwarden. Het evenement gaat ondanks de coronacrisis vooralsnog door. Boot Holland staat bekend om de vele stalen boten, maar exposeert ook open boten zoals bijboten, sloepen, tenders en RIB’S. Tevens is er een ruim aanbod accessoires en recreatief gerelateerde bedrijven. Opvallend is het hoge aantal bezoekers uit het buitenland. 7% van de bezoekers komt uit Duitsland. Ondernemers die geïnteresseerd zijn om primeurs en noviteiten te presenteren aan een brede doelgroep, kunnen zich inschrijven. www.boot-holland.nl/inschrijven Super Lauwersmeer in finale Best of Boats Award De Discovery 47 OC van de Friese jachtbouwer Super Lauwersmeer staat in de finale van de Best of Boats Awards 2020 en is daarmee de enige Nederlandse finalist. Het gaat om de categorie ‘Best for travel’. Tijdens een vaartest was de internationale jury van watersportjournalisten onder de indruk van de manier waarop Super Lauwersmeer de Discovery 47 OC geheel naar klantwens bouwt. Ook was de jury zeer te spreken over de bouwkwaliteit, afwerking en doordachtheid van de boot. Eind november maakt de jury de winnaar van de awards via een digitale ceremonie bekend. Normaal gesproken vindt de uitreiking plaats tijdens Boat & Fun in Berlijn, maar vanwege de coronapandemie is deze beurs afgelast. www.superlauwersmeer.nl 54 HISWA MAGAZINE 4 NIEUWSMENS&BEDRIJF Schippersopleiding zeilende vrachtvaart De Enkhuizer Zeevaatschool gaat de WASP-module aanbieden aan studenten. Dit staat voor Wind Assisted Ship Propulsion. Zeegaande grote vrachtschepen worden in toenemende mate uitgerust met zeilen of Flettner-rotors als ondersteuning of zelfs gedeeltelijke vervanging van de aandrijving door brandstofgestookte motoren. Het gebrek aan praktische ervaring met het varen en navigeren met de (deels) zeilende schepen wil het opleidingsinstituut aanvullen met de WASP-module. De school in Enkhuizen onderwijst al sinds 1978 schippers in spé in het varen op grotere zeilschepen. Met de nieuwe module kunnen zeevarenden zich specialiseren in het besturen van zeilende vrachtvaart op grotere schepen dan tot nu toe in de vaart waren.. www.ezs.nl Mercury’s achter Beneteaus Brunswick Corporation en Groupe Bénéteau gaan samenwerken, waarbij de Franse werf op alle motorjachten waar een buitenboordmotor achter hoort, een model van Mercury aanbiedt. Klanten houden de mogelijkheid om hun eigen keuze voor een buitenboordmotor te maken, maar de werf en de dealers leveren standaard een Mercury. Al langer bestond de samenwerking tussen beide watersportconcerns, met name in de Verenigde Staten. De samenwerking wordt na het tekenen van een overenkomst nu uitgebreid naar de hele wereld. Vanaf 2021 worden alle Beneteaus van de types Flyer (7 modellen), Antares (3 modellen) en Barracuda (2 modellen) aangeboden met – in eerste instantie – een Mercury buitenboordmotor. www.mercury.com www.beneteau.com Bier voor historische vloot De Harlinger bierbrouwerij Het Brouwdok heeft een speciaalbier gebrouwen met de naam Red De Vloot. Het bier is geleverd aan schippers van de Verenigde Bruine Zeilvloot Harlingen (VBZH) die het mogen verkopen en de opbrengst gebruiken om na alle gemiste inkomsten in 2020 hun schepen te onderhouden. Het bier is online te bestellen voor iedereen die zijn dorst wil inzetten om de historische zeilvloot te steunen. HISWA MAGAZINE 4 Eind oktober was de eerste brouwvoorraad uitverkocht maar een nieuwe voorraad wordt gebrouwen. www.reddevloot.nl 55

NIEUWSMENS&BEDRIJF Splitsen leren online De workshops ‘Splitsen van moderne lijnen’ die in het winterseizoen veelvuldig bij watersportverenigingen worden verzorgd, kunnen niet worden georganiseerd, evenmin als die in de eigen werkplaats van De Lijnenspecialist. De leverancier van jachtlijnen organiseert de workshops daarom online. Deelnemers van een vereniging ontvangen een link naar een videoconferentie waar ze allemaal tegelijk de voorbeelden kunnen volgen die de specialisten Personalia Theo Hoen is de nieuwe CEO van stabilisatorenfabrikant DMS Holland. www.dmsholland.com laten zien, en dan gezamenlijk vanuit hun eigen huis de splits proberen te maken. Als ze een foto insturen van het resultaat van hun (eerste) pogingen, krijgen ze vanuit De Lijnenspecialist commentaar met tips en trucs. Aanmelden voor het splitswebinar kan via de website enkele dagen vooraf, zodat de materialen die nodig zijn voor het oefenen tijdens de workshop, kunnen worden toegestuurd. www.lijnenspecialist.nl Faillissement De Keizer Marine Engineering, leverancier van geïntegreerde electronica voor grote jachten uit Zaandam, is op 15 oktober failliet verklaard door de rechtbank in Noord-Holland. Eddie Kloosterman is de nieuwe directeur van Holland Yachting Group, het promotiebureau voor de Nederlandse superjachtensector. www.maritimetechnology.nl Nieuwe adressen De Valk Yachtbrokers opende een nieuw kantoor in Limburg. Schippersveld 3, 6019 DE Wessem 047 556 15 02 limburg@devalk.nl WhisperPower opende een nieuw kantoor in het Verenigd Koninkrijk. 2 Broomgrove Road, Sheffield, S10 2LR, United Kingdom +44 7943 729787 cautey@whisperpower.com Aine Denari is de nieuwe CEO van Brunswick. www.brunswick.com Wagenaar Watersport in Leeuwarden sloot de deuren vanwege pensionering van het echtpaar Wagenaar. De inventaris en de dienstverlening worden overgenomen door Bonsink Aquaservice uit Zwartsluis. Zomerdijk 78, 8064 XG Zwartsluis www.aquaservice.nl 56 HISWA MAGAZINE 4 ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten tsBenieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen.

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Regionale specialisten bundelen krachten Muller Makelaardij (TOP Supplier), Kruidenier, Den Otter Van Vliet, en Synchro Bedrijfshuisvesting bundelen de krachten onder de nieuwe naam Leisure Makelaars Nederland. Met dit nieuwe samenwerkingsverband worden jarenlange ervaring, specialistische kennis en een landelijk dekkend netwerk met lokale en regionale kennis gebundeld. Een nieuwe, stevige fundering op het gebied van makelaardij in de recreatie- en watersportsector. “Ieder kantoor heeft zijn eigen specialisme. We creëren extra slagkracht op het gebied van taxatie van exploitatiegebonden vastgoed in dag-, verblijfsrecreatie en watersport. We merken dat er vanuit de markt behoefte is aan partners met daadkracht. Wij voorzien daarin in een nichemarkt door gespecialiseerde makelaars en taxateurs”, stelt Bernd Kamp van Muller Makelaardij. Er wordt zo veel mogelijk Voordelige e-bikes Tegenwoordig wil iedereen een e-bike, zeker als de afstanden wat groter zijn. AON (Kennispartner) ontwikkelde samen met HISWARECRON en de Fietsvoordeelshop het ‘Fiets voor bijna niets’-project. Fietsvoordeelshop is partner van AON en ondersteunt bij de uitvoering van het project. Fietsvoordeelshop staat garant voor kwaliteit tegen de scherpste tarieven in Nederland. Alle fietsen worden 100% rijklaar bezorgd met een eigen bezorgdienst. En gaat er iets stuk in de garantieperiode, dan wordt dat kosteloos hersteld met een van de servicebussen. Ondernemers die hun medewerkers willen faciliteren met het voordelig kopen van fietsen, e-bikes of speedbikes, kunnen nu meedoen aan het project. Dat kan eventueel ook in combinatie met zakelijk leasen of privé leasen. www.hiswarecron.nl/ kennisbank/ een-fiets-voor-bijna-niets gebruik gemaakt van elkaars netwerk om zo elkaar te versterken en de ondernemers beter van dienst te kunnen zijn. Leisure Makelaars Nederland is een samenwerking tussen vier kantoren met ieder zijn eigen specialisme. Den Otter Van Vliet en Kruidenier hebben jarenlange ervaring in recreatief bedrijfsmatig vastgoed, Muller Makelaardij is specialist op het gebied van watersportgebonden onroerend goed en Synchro Bedrijfshuisvesting heeft expertise op het gebied van commercieel vastgoed met een sterk netwerk in Zeeland. www.leisuremakelaarsnederland.nl 58 HISWA MAGAZINE 4 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Doen: preventief medisch onderzoek in coronatijd In korte tijd heeft het coronavirus veel veranderd aan de manier waarop we werken en leven. Ondernemers en hun medewerkers kunnen op verschillende manieren (emotioneel) geraakt worden door de gevolgen van het coronavirus. Het omgaan met de nieuwe werkelijkheid doet een beroep op de veerkracht, flexibiliteit en het uithoudingsvermogen. Daarom is het voor werkgevers belangrijk om extra te letten op hun werknemers: vragen hoe het met ze gaat en steun bieden bij angst of zorgen. Een (wettelijk verplicht) middel hiervoor is het Preventief Medisch Onderzoek (PMO). Via een online vragenlijst en relevante fysieke onderzoeken krijgen werknemers duidelijkheid over hun psychische en fysieke gezondheid. ArboNed (TOP Supplier) ontwikkelde het speciale PMO HISWA. Het geeft medewerkers inzicht in hun gezondheid, leefstijl en eventuele gezondheidsrisico’s. Werkgevers krijgen antwoord op vragen als hoe gezond en vitaal is de organisatie, waar krijgen werknemers energie of juist stress van? Met de uitkomsten van het PMO HISWA kunnen werkgevers actief werken aan de gezondheid en vitaliteit van hun werknemers en dus ook van hun bedrijf. www.arboned.nl/pmo-hiswa The Business Company en Buro Andringa worden Bomondo The Business Company (TOP Supplier) en Buro Andringa zijn begin 2020 gefuseerd en gaan verder onder de naam Bomondo. De naam Bomondo verwijst naar de corporate ambitie van het ‘nieuwe’ marketingcommunicatiebureau: organisaties helpen bouwen aan een mooiere en rondere wereld waarin duurzaamheid, innovatie en vooruitgang sleutelbegrippen zijn. Opdrachtgevers helpen hun unieke, onderscheidende meerwaarde te ontdekken en te benutten: dat is de belangrijkste belofte van Bomondo. Deze belofte wordt ingevuld met de diensten consultancy, branding en marketing en door het delen van kennis, ervaring en inzichten. Strategie en creatie staan centraal in de crossmediale diensteverlening van Bomondo. Het bureau behoort tot de grotere bureaus in Noord-Nederland en werkt voor (internationale) merken zoals DAMEN Shipyards, Fokker, Friesland Campina, Plukon Food Group, Zijerveld Food en Zorggroep Liante. Laagdrempeligheid, korte lijnen en openheid kenmerken het bureau: “Dat op onze klantenlijst indrukwekkende namen prijken is mooi natuurlijk”, aldus Voorn. “Dit HISWA MAGAZINE 4 heeft alles te maken met onze mentaliteit. Wij willen altijd het beste communicatieresultaat en dat bereik je alleen als je elkaar goed kent en gaat voor de langere termijn. We geloven niet in quick wins maar in langjarige, goed uitgekiende strategieën. Deze ontwikkelen we net zo lief voor internationale merken als voor een lokaal opererende retailer. We zijn een allround bureau maar hebben extra ervaring in de branches food, zorg en industrie. Dat veel van onze opdrachtgevers uitblinken in hun branche, maakt ons heel trots.” www.bomondo.nl 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Digitalisering bij taxaties In 2018 zijn de termen XBRL en taxonomie geïntroduceerd in de wereld van de vastgoedtaxaties. XBRL is een open standaard voor het automatisch verzamelen, publiceren en uitwisselen van financiële informatie. Een taxonomie is bedoeld om financiële en economische gegevens in een bepaalde vaste vorm en structuur elektronisch aan te bieden (bijvoorbeeld door gebruik te maken van XBRL). Veel leveranciers zijn momenteel druk bezig om taxateurs te voorzien van systemen waarin taxatierapporten digitaal kunnen worden aangeleverd bij banken. Het “oude” pdf-taxatierapport zal daardoor langzaam gaan verdwijnen. Voor ondernemers zijn deze ontwikkelingen minder spannend, maar krijgen hier in de toekomst wel mee te maken. De banken willen dat er minder handjes nodig zijn bij het verwerken van gegevens die afkomstig zijn van de ondernemer en ook de taxateur. Door het XBRL-proof aanleveren en ontvangen bij banken en taxateurs kan daardoor een efficiëntieslag worden gemaakt en kunnen gegevens op een vertrouwde en veilige manier worden uitgewisseld. Dit levert voor ondernemers voordelen op omdat ze minder belast worden met aanlevering van documenten aan de bank, vervolgens aan de taxateur en bij een hertaxatie deels een herhaling van zetten. Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (TOP Supplier) gaat mee in deze ontwikkeling. Zij willen zowel de ondernemer als de financier zo goed mogelijk ten dienste zijn en kwalitatieve taxaties kunnen leveren die voldoen aan de vereisten van deze tijd. www.vandeloosdrecht.nl W2 Support lanceert webwinkel W2 Support BV - exclusief Walcondealer van Nederland, België en Duitsland – lanceerde een webwinkel voor havenonderdelen. Op www.havenspecialist.nl is een groot assortiment havenonderdelen eenvoudig en snel te bestellen. Hierbij is te denken aan diverse soorten bolders, kikkers, paalmutsen, zwemtrappen, afmeerringen maar ook drijvers, dekdelen en drijvende terrassen op maat. W2 Support levert, transporteert en installeert op alle locaties. www.havenspecialist.nl 60 HISWA MAGAZINE 4 Training: houden van functioneringsgesprekken Endurance (TOP Supplier) geeft op zowel 15 als op 18 december een (online) training over het voeren van functioneringsgesprekken. Centraal staan onderwerpen als: hoe voer je een goed functioneringsgesprek? Een leidinggevende is vaak de initiatiefnemer van het gesprek. Maar hoe zorg je ervoor dat ook de medewerker zich echt betrokken voelt bij dit gesprek? Welke specifieke communicatie is noodzakelijk? Denk aan waarnemen, feedback geven, luisteren, samenvatten en doorvragen. Beide trainingen zijn via Zoom van 9:00 - 12:30 uur. De kosten zijn 75 euro ex. btw per persoon per training en 50 euro ex. btw voor iedere volgende deelnemer van dezelfde organisatie. Prijzen zijn exclusief btw. Aanmelden kan door een mail te sturen naar: info@edurance.nl. www.endurance.com GOED ZICHT OP DE GEZONDHEID VAN UW WERKNEMERS Met het Preventief medisch onderzoek (PMO) HISWA werkt u actief aan de gezondheid en vitaliteit van uw werknemers, ook in tijden van corona. Meer informatie www.arboned.nl/pmo-hiswa 030 299 62 77 salessupport@arboned.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Red Support E info@redsupport.nl T 032-1849775 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker B.V. E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Voor iedereen een veilige haven. Havenmeesters hebben veel verantwoordelijkheid. Zeker nu met alle ontwikkelingen qua energievoorziening, veiligheidseisen en digitalisering. Seijsener Techniek kan u daarbij een veilig haven bieden. Omdat we altijd met de toekomst bezig zijn. Zoals met Aanuit.net waarmee het verblijf, stroomen watergebruik en het afrekenen efficiënt georganiseerd wordt. Of neem Walstroom, voor de beroepsvaart. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Maar ook voor drinkwatervoorziening, vuil water, verlichting, toegangscontrole, internet, beveiliging en sanitair vindt u bij Seijsener de complete techniek voor jarenlange zekerheid. Dat gaat veel plezier geven. Ook meer genieten? Neem dan gerust contact met ons op. Wij maken meteen tijd voor u. Of kijk vast op onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 3, september 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Marketing en promotie Wat brengt de toekomst van de watersport? HISWA.nl: het sterkst groeiende platform Certificatie jachtservicebedrijven rond

Kwaliteit weerspiegelt. Perfection® Pro is een twee-componenten polyurethaan aflak speciaal ontwikkeld voor professioneel gebruik. Perfection Pro levert een spiegelglad en hoogglanzend eindresultaat aan ieder vaartuig en elke ondergrond en is geschikt voor spuitapplicatie en kwast- & rolapplicatie. Perfection Pro heeft een uitzonderlijk kleur- en glansbehoud en wordt geleverd in een uitgebreide kleurenrange. U kunt de gewenste kleur bij uw lokale distributeur bestellen; deze kleur kan ter plekke worden gemengd wat u tijd en geld bespaart. Perfection Pro: ontwikkeld door professionals voor professionals. international-yachtpaint.com facebook.com/InternationalYachtPaint Alle in deze publicatie genoemde handelsmerken zijn eigendom van of in licentie gegeven aan, het AkzoNobel concern. © AkzoNobel 2020. 10147/0720 VOORWOORD Voorwoord Snappen “Mam! Hoezo zit jij op Snap? Dat is echt awkward. Ik heb je verzoek geweigerd hoor.” Mijn uitleg aan mijn jongste puber dat ik voor mijn werk onderzoek of een jongerenpagina op hiswa.nl een goed idee is en welke social media – zoals Snapchat – daarbij passen, gaat er maar mondjesmaat in. ‘Snappen’ kan namelijk een uitgelezen kans zijn om mensen te laten meekijken in het bedrijf door behind the scenes-snaps te delen. Maar goed, aan de knoppen draaien van online en social media hoort niet alleen bij mijn werk, maar tegenwoordig bij het werk van vrijwel elke ondernemer. Zeker nu veel events, beurzen en congressen zijn weggevallen vanwege de coronacrisis. Online verbinding maken met je klanten dus. Maar hoe doe je dat? Uit het recente Marketing Trendrapport van Spotler en Beeckestijn Business School blijkt dat het belangrijk is om het menselijke aspect van de buyer’s journey (demo’s, beursgesprekken, salesgesprekken, presentaties etc.) zo goed mogelijk te vertalen naar verschillende online contentvormen. Bij HISWA-RECRON timmeren we flink aan de weg op dat vlak. Er zijn verschillende websites die leden ondersteunen bij hun klantbinding en acquisitie. De bekendste is natuurlijk hiswa.nl die vorig jaar compleet is vernieuwd. Sinds die tijd kent deze site een spectaculaire groei. Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? Lees het op pagina 24. Interessant is ook om te kijken hoe andere landen de watersportmarketing aanpakken. Daarom interviewden we Frank Hugelmeyer van de NMMA (de Amerikaanse HISWA). Op pagina 2 vertelt hij over de get on board-campagne in de VS en het belang van ‘reconnecColofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. ting’. Remco Voorn, eigenaar van marketing- en communicatiebureau The Business Company en lid van de HISWA-stuurgroep Welkom op het water adviseert in hetzelfde artikel vol in te zetten op digitalisering. ‘Neem de tijd om je klantreis in beeld te brengen.’ Het mag duidelijk zijn: marketing staat centraal in dit nummer van HISWA Magazine. Een belangrijk onderwerp. Dat snappen we toch? Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Michaël Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Otti Fotografie HISWA MAGAZINE 3 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Get up & get out Hoe ziet watersportmarketing eruit in een nieuw tijdperk? Spectaculaire groei hiswa.nl Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction Nieuwe opzet met als thema: dare to share. Certificatie jachtservicebedrijven Leen Schaap over nut en noodzaak ervan. Tech Talk: motoren Mariniseren van tank tot uitlaat. Het Portret Dit keer: Roelof van der Werff, entrepeneur in de houten jachtbouw. 28 32 40 26 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Op stap met … Column Geert Dijks Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 31 36 39 44 49 55 58 HISWA MAGAZINE 3 5

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. Op 5 of 17 november is er een BHV-training. SEPTEMBER NOVEMBER Training Gastvriendelijk handelen en jouw coronaprotocol Datum op afspraak Kantoor HISWA-RECRON of op locatie Praktijktraining Veilig hijsen 11, 18, 25 september Op locatie OKTOBER Mini-workshop Circulair ondernemen 1 oktober Online Workshop Circulair maken van producten en diensten 4 en 25 november en 1 december Locatie nog niet bekend Training BHV - basis en herhaling 5 of 17 november Kantoor HISWA-RECRON of op locatie HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction 16 en 17 november Online Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl/agenda in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE 3 Op stapel De Mulder Favorite 2200 Na een toegewijde ontwerp- en engineeringfase en een fysieke bouwtijd van 22 maanden, lanceert Mulder Shipyard met trots het nieuwste model van de Favorite-familie. Het aluminium jacht wordt gekenmerkt door de herkenbare Favorite-lijn met hoogglans teakelementen, roestvrijstalen details en comfortabele buitenruimtes. De nieuwe Mulder Favorite 2200 heeft een royale Sportbridge achterop, een tendergarage achterin voor een Williams 395 Sportjet en een 3-persoons jetski en veel zit- en ligplaatsen. De rondspant romp met boeg- en hekschroef, vaste kiel en grote roeren maken het jacht goed te manoeuvreren. Twee Volvo Penta D13 motoren van 1.000 pk per stuk, zero-speed stabilizervinnen en interceptors brengen het circa 55 ton wegende jacht naar een topsnelheid van ruim 22 knopen. De eerste Mulder Favorite 2200 is deze zomer afgeleverd. www.muldershipyard.nl Lengte Breedte Diepgang Motor Certificering 22,56 m 6,20 m 1,50 m Volvo Penta D13 1.000 pk CE-A + CVO HISWA MAGAZINE 3 7

ONDERNEMERSNIEUWS Kamervragen over waterplantengroei Om de meren in het IJsselmeergebied bevaarbaar te houden, is het noodzakelijk ieder jaar de waterplanten te maaien. In de Randmeren is de snelvaartbaan bij Almere, het IJmeer en het Markermeer gemaaid. Ondertussen wordt gewerkt aan structurele oplossingen voor de lange termijn, zoals verdiepen en zoneren. Op de Waterplantenconferentie in december 2019 ondertekenden het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, provincies en gemeenten in het IJsselmeergebied én de waterrecreatiesector een samenwerkingsovereenkomst om gezamenlijk te werken aan de structurele oplossingen. Verschillende werkgroepen zijn aan het werk met pilots, meekoppelkansen en wenskaarten. Desondanks is HISWA-RECRON niet tevreden over de voortgang. Het ministerie heeft een grotere verantwoordelijkheid in dit dossier dan zij laat zien. Samen met Sportvisserij Nederland, het Watersportverbond en de Toerzeilers zijn kamervragen ingediend. Die gaan over het onderschrijven van waterrecreatie als belangrijke functie in het IJsselmeergebied, de relatie tussen waterbeheermaatregelen en de overmatige plantengroei, de verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid buiten de vaargeul én de beperking qua maaien zoals opgelegd in de Handreiking Maaien Waterplanten. Intussen voert de waterrecreatiesector gesprekken met Cees Loggen, gedeputeerde van Noord-Holland en kartrekker van de projecten binnen de samenwerkingsovereenkomst. Gemeenten in het IJsselmeergebied wordt gevraagd de waterrecreatiesector te ondersteunen in de acties richting de Rijksoverheid. De brief van het Platform IJsselmeergebied aan verschillende overheden (die mede is ondertekend door HISWARECRON) is een belangrijke ondersteuning in de lobby. Nieuw lid: Nautic Solutions Nautic Solutions is een one-stop-shop bedrijf waar mensen alles vinden voor de watersport. Van makelaardij tot lassen en alles wat daartussen valt. CEO en founder van Nautic Solutions, Nout van Bruggen, heeft van kinds af aan al een passie voor de watersport. Hij weet precies wat de behoefte van de watersporter is als het gaat om goede en snelle service. Zorgeloos watersporten en een premium service, dat is het doel van Nautic Solutions. Meer informatie: www.nautic-solutions.com. 8 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Extra vergoeding voor trainingen Het bestuur van het Sociaal Fonds HISWA komt met een extra stimuleringsmaatregel voor bedrijven én medewerkers in coronatijd. Het bestuur biedt extra vergoeding voor training en opleiding tot eind december 2020. De nieuwe vergoeding bedraagt maximaal vijf trainingsdagen per medewerker tot aan het einde van dit jaar. Bedrijven kunnen per dag per medewerker een bedrag van 160 euro terugvragen voor kosten voor training en opleiding. Voor vijf dagen is dat dus maximaal 800 euro. Voorheen konden bedrijven maar voor twee dagen een vergoeding aanvragen. De maatregel is bedoeld om zoveel mogelijk medewerkers te behouden voor de watersportindustrie en ze niet zonder werk naar huis te sturen. Dat zou zonde zijn, want straks zijn die medewerkers weer hard nodig. Bedrijven én medewerkers kunnen gebruikmaken van het trainingsaanbod van Teleurstelling over Nota Varen 2 De gemeente Amsterdam heeft de Nota Varen 2 aangenomen en vastgesteld. Dit betekent dat er in het centrumgebied vanaf 2025 uitsluitend emissieloos gevaren mag worden. HISWARECRON is teleurgesteld dat de verschillende moties die waren ingediend, het niet haalden. Wel zijn kajuitmotorboten met een ligplaats bij een jachthaven in het centrumgebied gevrijwaard van de eis van emissieloos varen. In de uitgebreide lobby vooraf wees HISWA-RECRON de gemeente vooral op de economische schade bij de watersportbedrijven, maar ook op de negatieve consequenties voor het verenigingsleven. Bovendien is de verwachting dat veel Amsterdammers straks het watersporten niet meer kunnen betalen. Tevens voerde HISWARECRON aan dat de sector HISWA MAGAZINE 3 onvoldoende was gehoord en dat de problematiek van de reders lijkt te prefaleren. HISWA-RECRON blijft bestuurlijk en ambtelijk met de gemeente in gesprek. Samen met de gemeente worden verschillende casussen van jachthavens uitgewerkt zodat inzichtelijk wordt wat de elektrische infrastructuur gaat kosten en of Leander aan de levering kan voldoen. HISWARECRON werkt in de lobby samen met het Watersportverbond en de Nautische Dienstverleners. HISWA-RECRON, maar mogen ook zelf een training of een opleiding kiezen. Maatwerk voor bedrijven is ook mogelijk. Meer informatie bij Herbert van Oord, h.vanoord@hiswarecron.nl of kijk op www.sfhiswa.nl. 9

ONDERNEMERSNIEUWS Training klantvriendelijk handelen Het coronaprotocol dat door HISWA-RECRON is opgemaakt wordt goed nageleefd. De maatregelen die er in staan, moeten voorkomen dat het coronavirus zich verspreid. Veel klanten hebben begrip voor deze maatregelen, maar er zijn er ook die niet HET BELANG VAN WATERSPORT EN VRIJE TIJD VOOR JOUW VEILIGHEID Dit HISWA-RECRON Erkende Bedrijf werkt met een coronaprotocol. www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid Interesse? Aanmelden kan bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. handelen naar deze maatregelen. Omgaan met mensen die zich niet aan de coronamaatregelen willen houden, staat centraal in de training klantvriendelijk handelen. In de training wordt bekeken of het protocol duidelijk is voor het bedijf en de klanten. Hoe is de communicatie over het protocol en de maatregelen? Hoe zou dat verbeterd kunnen worden? Hoe is de handhaving en welke afspraken zijn er verder? De training duurt een halve dag en vindt plaats bij HISWA-RECRON in Leusden of op locatie. Datum is in overleg. De prijs van de training is 150 euro per persoon. Dit is inclusief lesmateriaal, certificaat, koffie/thee, fris en versnaperingen. Praktijktraining veilig hijsen Veilig en efficiënt hijsen van pleziervaartuigen met een hijsinstallatie vergt actuele kennis en vaardigheid. Dit is ook vastgelegd in de arbowet. De kans op ongelukken en schades wordt hiermee verminderd. Bovendien stellen verzekeringmaatschappijen opleidingseisen en controleert de arbeidsinspectie. HISWA-RECRON organiseert daarom de praktijktraining veilig hijsen. De training is bestemd voor ondernemers en medewerkers van watersportbedrijven die pleziervaartuigen hijsen, transporteren en opbokken. Maar ook administratief medewerkers, BHV’ers, preventiemedewerkers die in hun werk te maken hebben 10 met hijsen zijn welkom. De praktijktraining duurt een dag en vindt plaats bij het bedrijf. De trainingen vinden plaats op 11, 18 en 25 september. Het maximaal aantal deelnemers is zes medewerkers. Bij minder medewerkers wordt bekeken of de training georganiseerd kan worden met een collega-watersportbedrijf. De praktijkdag wordt afgesloten met een praktijktoets. De praktijktoets is drie jaar geldig. Daarna volgt elke vijf jaar een herhaling met een praktijktoets. De kosten zijn 1.800 euro exclusief btw. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 3 Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. ONDERNEMERSNIEUWS Mini-workshop circulair ondernemen Is het mogelijk om met circulair ondernemen het bedrijfsresultaat te verhogen en/of meer winst te maken? Wat is de toegevoegde waarde van circulair ondernemen? Ondernemers die hun producten en diensten circulair willen maken, zijn van harte uitgenodigd voor de gratis workshop op 1 oktober. In een circulaire economie worden hoogwaardige diensten geleverd en gaan producten langer mee: ze worden slim hergebruikt en gerecycled. Het doel van circulair ondernemen is producten zo te ontwerpen, te maken en te gebruiken dat er geen, of ten minste zo min mogelijk, sprake is van afval. Er is geen uitputting van eindige grondstofvoorraden. Reststoffen worden volledig opnieuw ingezet. Dit vraagt om een nieuwe aanpak in ontwerpen en ondernemen. HISWA-RECRON organiseert samen met Circo (TOP Supplier) een driedaagse workshop in november/ december 2020. Tijdens de mini-workshop op 1 oktober kunnen ondernemers bekijken of deze workshop iets voor hen is. Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. NOW 2.0-regeling en ‘NL leert door’ Werkgevers met een NOW 2.0-regeling zijn verplicht om hun werknemers te stimuleren om aan scholing te doen. Deze werkgevers leggen hierover bij hun aanvraag van de NOW 2.0 een verklaring af. Het kabinet wil werkgevers en werknemers helpen om hun scholing te organiseren. Hiervoor introduceert het kabinet de regeling NL leert door. Die biedt werkenden en werkzoekenden de mogelijkheid om een ontwikkeladvies aan te vragen of scholing te volgen voor behoud van werk. Iedereen vanaf 18 jaar tot de pensioengerechtigde leeftijd kan een ontwikkeladvies aanvragen bij gekwalificeerde loopbaanadviseurs. Daarnaast is het mogelijk online scholingsactiviteiten te volgen. HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRON vraagt leden met een NOW 2.0-regeling zich te melden. Samen wordt dan gezocht naar speciale loopbaanadviseurs voor ontwikkeladviezen gericht op de recreatie en de watersport. Neem contact op met Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. 11

ONDERNEMERSNIEUWS Corona: volg de regels Het blijft belangrijk dat iedereen zich aan de maatregelen houdt om verspreiding van het coronavirus zoveel mogelijk te voorkomen. Dat geldt niet alleen voor de ondernemers maar ook voor hun medewerkers, leveranciers, gasten en klanten. Hoe vervelend, lastig en intensief het soms ook is om mensen aan te spreken op hun gedrag: het moet. HISWA-RECRON helpt daarbij. Speciaal voor de leden van HISWARECRON zijn er protocollen, een speciale communicatietoolkit en uitlegvideo’s beschikbaar. Deze staan op www.hiswarecron.nl/protocollen. Meer subsidie beschikbaar voor BHV-trainingen Het Sociaal Fonds HISWA verhoogt de bijdrage voor BHV-trainingen van 80 euro naar 160 euro. Het fonds wil deelname aan BHV graag stimuleren. Bedrijven moeten vanuit de arbo-wetgeving voldoen aan het juiste aantal BHV’ers. Bedrijven die de HISWA-cao volgen, komen in aanmerking voor deze subsidie. HISWA-RECRON organiseert op 5 en 17 november een BHV-training in Leusden. Aanmelden bij Suzanne van Tielraden: s.vantielraden@hiswarecron.nl. Kijktip: de Bellinga’s op vakantie met de boot Begin juli gingen dé familievloggers van Nederland het water op met de boot. De familie Bellinga heeft met bijna 500.000 abonnees een groot bereik op YouTube. Een mooi platform om het grote publiek te laten zien hoe leuk het is op het water. Tijdens hun vakantie op de boot hebben ze acht dagen gevlogd en de vlogs gedeeld met hun kijkers. De Bellinga’s kregen van HISWA-RECRON-lid Yachtcharter Huibers de boot ter beschikking. Ze begonnen hun vakantie in Heukelum en zijn vervolgens onder andere naar Vianen, Maurik, Heusden en Drimmelen gevaren. De video’s laten precies de sfeer zien van de watersport: de behulpzaamheid van de watersporters, het plezier, de vrijheid en de herinneringen die gemaakt worden tijdens een vakantie op het water. Voor de nieuwe of potentiële watersporters zijn deze video’s een mooie manier om kennis te maken met de watersport. De vlogs staan op: www.hiswa.nl/familie-bellinga. 12 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Omzetderving ondernemende sportgroter dan verwacht fitness, squash, zwemmen, dansen en yoga. Uit de Monitor Sport en Corona uitgevoerd door het Mulier Instituut blijkt dat sportondernemers hard geraakt zijn. Faillissementen en ontslagen zijn waarschijnlijk, waarmee een belangrijk deel van de sportinfrastructuur in Nederland in gevaar komt. Lodewijk Klootwijk, woordvoerder van het Platform Ondernemende Sportaanbieders (waar HISWARECRON lid van is): “Het belang van de instanthouding van de sportinfrastructuur is belangrijker dan ooit. In feite is het de firewall voor de vitaliteit van de Nederlanders. De sportinfrastructuur is in gevaar door een verwachtte omzetderving van ongeveer 800 miljoen euro bij ondernemende sportaanbieders, zoals zeilen, Als ondernemende sportaanbieders pleiten wij voor een specifieke ondersteuning van de sportbranche in de hele breedte zodat deze zoveel mogelijk in stand blijft.” Watersportindustrie en zeilmakerij onder één cao HISWA-RECRON, SZS Vereniging voor Zeilmakerijen en CNV Vakmensen sloten een nieuwe cao af voor de bedrijven in de watersportindustrie en de zeilmakerij. Van twee aparte cao’s is één cao gemaakt, de cao SZS en Jachtbouw. Met de cao SZS en Jachtbouw wordt het mogelijk om flexibel te werken. Daarnaast is er volop aandacht voor duurzame inzetbaarheid. Bovendien is er een koppeling gelegd tussen de MBOen HBO-kwalificatiestructuur en het functie- en salarishuis. Het werk in deze sector vraagt immers bij uitstek speciaal vakmanschap. De nieuwe cao kent een korte looptijd tot het einde van dit jaar. Op deze manier kunnen sociale HISWA MAGAZINE 3 partners de invoering van de nieuwe cao goed monitoren. De cao is afgesproken volgens de nullijn vanwege de coronacrisis. Omdat ook de jachtbouw en de zeilmakerij onder druk staan vanwege de coronacrisis, is afgesproken dat werkgevers zich inspannen om werknemers te behouden voor de sector. 13

ONDERNEMERSNIEUWS Campagne #hiermoetjezijn De campagne ‘Hier Moet Je Zijn’ waarin HISWA-RECRON participeert laat zien dat mensen echt niet naar ‘daar’ hoeven, ze hebben het immers allemaal ‘hier’, in Nederland. De campagne is een gids naar unieke plekken in Nederland, naar rust en ruimte, want er is voldoende plek voor iedereen. Niet alleen deze zomer, maar ook in het najaar en volgend jaar. Ruim 150 partners bouwen samen aan de beweging en gebruiken het concept om bezoekers te informeren, te gidsen en te stimuleren voor Nederland te kiezen als toeristische bestemming.Met deze gezamenlijke inspanning zijn heel veel mensen geïnspireerd om in Nederland op vakantie te gaan en zijn zaadjes geplant voor dagjes en weekendjes weg in het najaar. Ondernemers kunnen ook meedoen: vraag de toolkit aan bij hiermoetjezijn@holland.com. Meer informatie: www.hiermoetjezijn.nu. Werken met werkbak wijzigt , Per 1 juli is in het arbobesluit de regelgeving aangescherpt rondom het gebruik van werkbakken gemonteerd op een hefwerktuig en de inzet van een werkbak hangend aan een kraan. Voor werkzaamheden op hoogte met een hefwerktuig moet deze zijn bestemd en ingericht voor het op hoogte brengen van personen, zoals een officiële hoogwerker. Voor wat betreft het gebruiken van een werkbak die opgehangen wordt aan de haak van een hijswerktuig worden striktere voorwaarden gesteld. Zo moet vooraf aan een aantal voorwaarden worden voldaan zoals het opstellen van een schriftelijk werkplan. Deze moet door een gecertificeerde hogere veiligheidskundige worden beoordeeld. Uiterlijk twee dagen voor het starten van de werkzaamheden moet door de werkgever aan de Inspectie SZW worden gemeld dat er werkzaamheden met een werkbak dan wel een werkplatform worden verricht. De tijdbeperkende voorwaarden voor de inzet van een werkbak hangend aan een haak van een hijswerktuig komen te vervallen. Meer informatie staat in de Leidraad werkbak/ werkplatform van met Ministerie van SZW. HISWA-RECRON brengt de effecten in kaart van deze gewijzigde regelgeving en gaat hierover met de Rijksoverheid in overleg. 14 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Omzetverlies van 18% in watersport- en recreatiesector De watersport- en recreatiesector heeft zich redelijk hersteld na de lockdown in het voorseizoen. Toen na 15 juni de gemeenschappelijk sanitaire voorzieningen weer open mochten, kwamen alsnog veel boekingen binnen. Toch bedraagt de schade 18% omzetverlies tot nu toe. Daarmee komen toch veel bedrijven in zwaar weer terecht. Zo blijkt uit onderzoek van HISWA-RECRON. De totale schade van maart tot met september 2020 is 700 miljoen euro. Daarvan komt 16% voor rekening van de watersportsector en 84% voor de verblijfsrecreatie- en buitensportsector. 80% van deze schade is geleden in het voorseizoen van maart tot en met juni. De mooie zomer en de groei van het aantal boekingen van Nederlanders in eigen land, maakte het ontbreken van buitenlandse gasten voor een deel weer goed. Vol is vol “De feitelijk schade op langer termijn is echter groter”, stelt Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON. “Er staat voor ruim 400 miljoen euro uit aan vouchers die in 2021 worden verzilverd. Bij veel bedrijven zal dit ten koste gaan van de normale boekingen in dat jaar want vol is immers vol. Daarnaast is de verwachting dat met name de bedrijven die zich richten op grotere groepen, zoals groepsaccommodaties, de zeilende chartervloot en de buitensportbedrijven nog lang de nasleep merken van het coronabeleid.” De jachtbouw teert nu nog op orders van klanten die vorig jaar een bouwopdracht verstrekten voor een jacht. De mogelijkheden voor het acquireren van nieuwe klanten op botenshows en eigen huisshows zijn grotendeels vervallen. De orderportefeuille droogt daardoor op en een omzetdip is te verwachten. Dat gaat dan meteen om hoge bedragen. Dijks roept de Rijksoverheid op om alsnog de belofte waar te maken om de NOW-regeling aan te passen aan het seizoenskarakter van de sector. Het gebruik van de regelingen ligt aanzienlijk lager dan gemiddeld omdat ze niet passend zijn. Voor de zeer zwaar getroffen sectoren zoals de groepenmarkt en voor de uitgestelde schade zoals bij jachtbouwers moet een extra vangnet komen in fase 3 van de steunmaatregelen. HISWA MAGAZINE 3 15

ONDERNEMERSNIEUWS METS gecanceld De Marine Equipment Trade Show (METS) die op 17-19 november in RAI Amsterdam stond gepland, is vanwege de coronacrisis geannuleerd. De METS is al meer dan 32 jaar het evenement voor de wereldwijde maritieme industrie. De editie van 2021 vindt plaats op 16-18 november. HISWA-RECRON organiseert tijdens de METS altijd het HISWA Oproep: meld uw events, beurzen en open dagen Op www.hiswa.nl is een evenementenpagina in de maak waarop bezoekers alle watersportevenementen kunnen vinden. Om de pagina goed te lanceren wil HISWA-RECRON alle geplande events, beurzen of open dagen weten die bij leden worden georganiseerd. Mailen kan naar communicatie@hiswarecron.nl. Leden kunnen natuurlijk ook zelf gratis nieuwsberichten plaatsen op hiswa.nl, door in te loggen op www.mijnhiswarecron.nl. Symposium on Yacht Design and Yacht Construction. Dit symposium wordt nu online aangeboden. Meer informatie: www.hiswasymposium.com en het artikel op pagina 26. 16 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Blogs van en voor de watersporter Om alle nieuwe watersporters van tips en leuke informatie te voorzien, is op hiswa.nl een blog toegevoegd. In de blogs vertelt Liane Jansen (hoofdreacteur van HISWA Magazine) over haar ervaringen als watersporter. De blogs zijn laagdrempelig van aard en bevatten ‘funcontent’. De eerste twee blogs gaan over: wat neem je mee en wat eet je aan boord. Deze blogs kunnen gedeeld worden op social media om zo nog meer watersporters te bereiken. Lees de blogs op: www.hiswa.nl/blog. Aanmelden voor Blauwe Vlag 2021 De Blauwe Vlag is het internationale milieukeurmerk voor stranden en jachthavens. Wereldwijd wapperen er ruim 4.650 in 46 landen. Op stranden en in jachthavens. In ons land hangen dit jaar 186 Blauwe Vlaggen, waarvan 128 in jachthavens. Om te bekijken of jachthavens in aanmerking komen voor de Blauwe Vlag 2021 kunnen ze een gratis scan aanvragen bij de Stichting KMVK. Er zijn veel redenen om Blauwe Vlag aan te vragen. Waardering van gasten is natuurlijk de belangrijkste. Maar de Blauwe Vlag kan ook leidraad zijn voor verdere verduurzaming van het bedrijf. De Blauwe Vlag moet jaarlijks bij KMVK worden aangevraagd. Na deze aanvraag buigen leden van een nationale en een internationale jury zich over de aanvraag en wijzen al dan niet een Blauwe Vlag toe. De Stichting KMVK is het samenwerkingsverband van de brancheorganisaties KHN en HISWA-RECRON en consumentenorganisatie ANWB en beheert diverse keurmerken voor de toeristisch-recreatieve sector in Nederland. Meer informatie: Erik van Dijk, 033 3039797 of erik@kmvk.nl. HISWA MAGAZINE 3 17

ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe collega bij Waterrecreatie Nederland Sandrijn Holleboom (1970) is bij Waterrecreatie Nederland begonnen als projectleider. Hij gaat onder andere aan de slag met routenetwerken en voorzieningen, waaronder BRTN, en met het verbeteren van data over en voor de waterrecreatiesector. Holleboom volgde een studie sociale geografie en werkte voorheen in projecten bij overheden, vervoersbedrijven en zorgorganisaties. “Nu wil ik een mooie bijdrage leveren aan een voor iedereen bereikbare, innovatieve, gezonde, veilige en duurzame ‘natte’ omgeving.” Kickstartvoucher voor exporterende bedrijven Bedrijven waarvan de internationale activiteiten zijn geraakt door de coronacrisis, kunnen nu een beroep doen op subsidie. Met een Kickstartvoucher kunnen deze bedrijven korting krijgen op de inhuur van een zelfgekozen externe adviseur. De Kickstartvoucher is een online voucher en is goed voor 80% van de kosten en bedraagt maximaal 2.500 euro exclusief btw. Meer informatie: www.rvo.nl. 18 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Gratis watersportevent in mei 2021 Het project ‘Varen doe je Samen!’ (waarin HISWARECRON participeert), Havenbedrijf Rotterdam, KNRM en Vaarplezier nemen het initiatief tot een gratis te bezoeken tweedaags evenement onder de naam Veilig Varen. Het event staat gepland voor mei 2021 en biedt alles op het gebied van veiligheid op het water, speciaal voor de recreatievaart. Met veel workshops, doe-activiteiten en leveranciers op het gebied van veiligheid op en aan het water. Veilig Varen wordt gehouden bij STC KNRM in Rotterdam, speciaal ingericht voor nautische veiligheidstrainingen. Daardoor kan er niet alleen gekeken worden, maar met name ook gedaan worden: brandblussen, manoeuvres oefenen, reddingsmiddelen in en rond het zwembad uitproberen, knopen leggen en aan de slag met (elektronische) navigatiemiddelen. Meer informatie: www.varendoejesamen.nl. Keuzemenu voor pensioen Veel watersportbedrijven volgen de HISWA-cao. In deze bedrijven gaan de komende jaren veel medewerkers met pensioen. Tegenwoordig valt er veel te kiezen. Als bijvoorbeeld het werk psychisch of lichamelijk te zwaar wordt, kunnen werkgever en werknemer er samen voor kiezen om het pensioen eerder in te laten gaan, al dan niet gedeeltelijk. Medewerkers mogen ook later met pensioen. Of ze mogen hun partnerpensioen (gedeeltelijk) inruilen voor een hoger pensioen. Omgekeerd mag ook: een lager pensioen en een hoger partnerpensioen. Medewerkers kunnen tenslotte kiezen om de eerste vijf of tien jaar een hoger pensioen te ontvangen en daarna een wat lager pensioen. De volgende checklist kan helpen om het pensioen van de medewerkers goed in beeld te krijgen: • Check de AOW-leeftijd van elke medewerker. Dat kan op: www.svb.nl. • Wil de medewerker (deels) eerder of (deels) later met pensioen? • Wil de medewerker partnerpensioen (deels) inruilen voor een hoger pensioen? • Wil de medewerker pensioen deels inruilen voor een hoger partnerpensioen? • Wil de medewerker de eerste jaren een hoger of een lager pensioen? Bedrijven met de HISWA-cao kunnen ondersteuning krijgen bij pensioenvragen van hun medewerkers. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 3 19

Get up & get out Watersportmarketing in een bijzonder tijdperk Een wereldwijde pandemie vraagt om aanpassingen, flexibel denken en handelen. De schouders eronder, aanpakken én vooruitdenken. Wie zelf buiten is geweest de afgelopen maanden heeft het gezien: de natuur stroomde vol met recreanten, niet alleen hier, ook in de rest van de wereld. Buiten lonkt. Zo ook het water. Tekst: Dominique van Dam Suppers, kanovaarders, zeilers, motorboottoeristen, dagjesmensen en avonturiers, iedereen ging het water op. De ruimte en vrijheid die watersport biedt, social distancing, fit blijven, een uitje met de familie in een veilige setting: het lijkt zelfs alsof er even geen marketing nodig is voor de sector, de watersportcommunity groeit en bloeit. De concurrentie van goedkope vliegvakanties, drukke festivals en verre cruises viel weg. Een kans en in de komende jaren een uitdaging. Want die nieuwe watersporter, die houden we graag. Frank Hugelmeyer, voorzitter van de Amerikaanse HISWA, de NMMA (National Marine Manufacturers Association) legt uit: ‘We bieden kwaliteit van 20 leven. Er is iets bijzonders aan de belevingseconomie en dat ontdekken de mensen volop. Met de grootste watersportindustrie ter wereld lopen de Verenigde Staten vaak voorop met grote campagnes, marketingimpulsen en trends. ‘We zien nu een interessante ontwikkeling – die van reconnecting. Met je omgeving, met jezelf en met de sport. We maken weer contact met ons gezin, met onze vrienden en het leven. De versnippering is weg.’ Corona als impuls Dat is in Nederland ook niet veel anders gebleken, deze zomer. Remco Voorn, eigenaar van marketing- en communicatiebureau The Business Company (HISWA Supplier) en lid van de HISWA-stuurgroep Welkom op het water ziet dat ook: ‘Het is erg druk in de watersportsector, er zijn ondernemers die het bijna niet aankunnen.’ Egbert de Waard, eigenaar van FlexYachts beaamt dat: ‘Ik heb nog nooit zoveel nieuwe klanten gehad, corona was een echte impuls.’ Zijn concept waarbij je op basis van een abonnement 10 tot 45 dagen per jaar gebruik kunt maken van een zeiljacht, is populair. ‘Heel veel mensen waren het al van plan, maar hebben nu versneld een abonnement genomen. In plaats van reizen zijn ze weer gaan zeilen. Veel aan marketing heb ik daarvoor niet hoeven doen, behalve vindbaar zijn online. Mensen verwachten eigenlijk gewoon dat dit er is.’ HISWA MAGAZINE 3 We moeten bestaande watersporters koesteren en nieuwe verwelkomen en helpen. Get on board De marketingstrategieën, groot en klein, moeten ook op deze nieuwe situatie worden aangepast. ‘We moeten deze nieuwe mensen op het water behouden’, zegt Hugelmeyer. ‘In Amerika en Europa. De Get on board-campagne (een samenwerking tussen de Recreational Boating & Fishing Foundation en de NMMA) is een start van een meerjarenplan.’ Het belang van Discover Boating, waaronder Get on board valt, is groot. ‘Nu moeten we ervoor zorgen dat al deze nieuwe watersporters in de sector blijven’, zegt Hugelmeyer. ‘De goede ervaring is belangrijk, samen met onderhoud en trainingen gaan we de veiligheid verhogen. Dan is digitaal een effectieve manier. Maar we willen ook echt in elk deel van het land aanwezig zijn en de watersporter verbinden.’ Zichtbaar blijven ‘Het online verkeer is enorm gegroeid, met wel 161%. We moeten daar van ons blijven laten horen. Ook na deze tijd is het belangrijk om goed te bedenken hoe we zichtbaar blijven. Daarbij zijn in de VS 30% van de kopers nieuw en groeide het aantal vrouwelijke gebruikers (121%) en ook de doelgroep van 18-34 jaar. Dat zie je terug op Instagram: 700% meer aandacht.’ De focus gaat van nu naar 2021 en zelfs naar 2022. Volgens Hugelmeyer een lastig jaar: ‘We gaan zorgen voor een goed fundament in de verkoopmarkt, de voorraad boten aanvullen. En dan organiseren we in 2022 landelijke grote campagnes en beurzen in combinatie met regionale en lokale bootshows.’ HISWA MAGAZINE 3 21 Nederland en veel andere landen laten gelijke ontwikkelingen zien als de NMMA, zegt Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON en voorzitter van de Grow Boating Committee van de internationale watersportkoepel ICOMIA. Hij overlegt maandelijks met dertig andere landen over de trends. HISWA-RECRON zet niet alleen in op groei van watersport maar ook op voorlichting, hulp en advies. ‘We moeten bestaande watersporters koesteren en nieuwe verwelkomen en helpen. Watersport moet toegankelijk en laagdrempelig blijven als voorwaarde voor groei. Op dit moment doen we uitgebreid onderzoek naar klantprofielen van meest kansrijke doelgroepen. Verder is er een onderzoek gaande door Projectbureau Vrolijks (HISWA Supplier) naar de motieven van nieuwe bootbezitters. Samen met het project Varen Doe Je Samen geven we voorlichting over veiligheid van varen, vaarwegen, boot, uitrusting en bemanning.’ Voorn: ‘Het probleem dat we de afgelopen jaren hadden, namelijk te weinig nieuwe aanwas, lost zichzelf op. Nu moeten we verder en dat betekent in eerste instantie het gastheerschap heel goed invullen.’ Ook Voorn adviseert vol in te zetten op digitalisering. ‘Neem de tijd om je klantreis in beeld te brengen, maak virtual reality-beelden, gebruik 360-video. En op socials is je klant je beste ambassadeur. Vraag ze ervaringen te delen met verhalen, hashtags en foto’s.’

Breng je klantreis in beeld, maak virtual reality-beelden en gebruik 360-video. Om leden te ondersteunen met hun marketingactiviteiten vernieuwde HISWA-RECRON de site hiswa.nl. De site maakt sinds april een enorme groei door. Mensen vinden er tips en kunnen 365 dagen per jaar direct boten huren en nieuwe en gebruikte boten uitgebreid digitaal bekijken. De kade op Ook op de kade is de nieuwe klant nog welkom, zo bewijzen de werven die het Dutch Yachting Weekend organiseren in het eerste weekend van september. Contest Yachts, Saffier Yachts, Jachtwerf 22 Heeg, QNautic en AdmiralsTender presenteren gezamenlijk 22 boten in Medemblik. Annick Conijn, verantwoordelijk voor marketing en PR bij Contest Yachts, legt uit: ‘We hebben de koppen bij elkaar gestoken voor een evenement. We willen een goede presentatie geven van wat we bouwen in Nederland. We geloven dat we samen sterker staan dan elk afzonderlijk een open dag te organiseren.’ De kleine beurs heeft veel te bieden: ‘Behalve de jachten en boten organiseert het blad Zeilen een programma van lezingen en workshops. Door middel van een vaste looproute kunnen mensen alles uitgebreid bekijken en zich oriënteren.’ Ook Conijn ziet de trend: ‘Water geeft vrijheid. De tweedehandsHISWA MAGAZINE 3 markt loopt goed en we verwachten niet dat mensen weer stoppen met varen. Online mogelijkheden zetten we natuurlijk flink in. Vooral op de socials laten we mensen zien wat we doen, de productie gaat door.’ Voorn ziet het rooskleurig in. ‘Naast dit alles is het natuurlijk gewoon belangrijk om je assortiment op orde te hebben, en diensten voor bijvoorbeeld onderhoud goed te regelen. De watersportcommunity verandert. We moeten mensen helpen om van hun nieuwe hobby te gaan houden.’ Maar, waarschuwt hij: ‘Keep it simple: doe een paar dingen heel goed, dat helpt jezelf en de hele sector.’ Wij weten veel van boten, omdat we zelf ook varen. “Na een fantastisch seizoen weer veilig op het droge.” Natuurlijk met een Roodbergtrailer. www.roodberg.com The Original

Spectaculaire groei HISWA.nl Van gratis botenverkoop tot schoonmaakapp Geen enkel bedrijf kan meer heen om online marketing. Bij HISWA-RECRON zijn verschillende websites die leden ondersteunen bij hun klantbinding en acquisitie. De bekendste is natuurlijk hiswa.nl waar watersporters niet alleen informatie en tips vinden, maar ook een boot kunnen kopen. De website is vorig jaar vernieuwd en kent sinds die tijd een spectaculaire groei. Wat zijn de succesfactoren en hoe kunnen leden optimaal profiteren? Tekst: Liane Jansen “De vernieuwing van hiswa.nl was het grootste online project dat HISWA-RECRON heeft uitgevoerd. We lanceerden in één klap het meest uitgebreide online watersportplatform van Nederland. En met succes: de bezoekersaantallen zijn met maar liefst 250% toegenomen. Consumenten zijn dus op zoek naar kwalitatieve producten en diensten. Gelijktijdig ontwikkelden we een volledig nieuwe website voor ondernemers inclusief een unieke kennisbank: hiswarecron. nl. De consumentenmarkt en bedrijfsbelangen zijn zo uit elkaar getrokken en dat is veel beter te managen. Een enorme klus waar 24 we als communicatieteam hard aan hebben gewerkt”, vertelt Jan Ybema, projectleider online marketing. 365 dagen per jaar watersportplezier De permanente sluiting van de HISWA Amsterdam Boat Show benadrukt nog eens dat online presentaties belangrijker zijn dan ooit. Ybema: “Daarom legden we een strik om onze verschillende watersportplatforms en voegden deze samen op hiswa.nl. De ondernemers hebben zelf de touwtjes in handen. Ze kunnen gebruik maken van unieke applicaties zoals een verkoopmodule voor jachten, een boekingsmodule voor bootverhuur en een eigen bedrijfspagina. Hierdoor is hiswa.nl het online watersportplatform geworden waar consumenten 365 dagen per jaar watersportplezier beleven. Onze nationale watersportcampagne Welkom op het water brengen we ook hier onder. De werving van nieuwe watersporters en conversiemogelijkheden voor onze leden koppelen we zo aan elkaar.” Drie i-principes staan hiervoor centraal: 1. Interesse wekken door een groot en divers aanbod te bieden in verschillende prijsklassen dat ondernemers zelf beheren 2. Inzicht verschaffen door betrouwbare informatie te geven onder het HISWA-label 3. Consumenten in actie laten komen doordat ze kunnen boeken, kopen of contact opnemen met HISWA Erkende Bedrijven HISWA MAGAZINE 3 Leden kunnen gebruik maken van unieke applicaties zoals een verkoopmodule voor jachten, een boekingsmodule voor bootverhuur en een eigen bedrijfspagina. Marcel Borgmann van Sea Independent en voorzitter van de Bedrijfsgroep HISWA Jachtmakelaars is enthousiast: “Voor jachtmakelaars biedt hiswa.nl een fantastisch platform dat door potentiële kopers goed gevonden wordt. Daarom hebben we hier onze boten geplaatst.” Ludwig Dirksz van Yachts4U is één van de leden die met trots het HISWA-logo prominent op zijn eigen website gebruikt: “Voor de bootverhuur is de online markt cruciaal. Het is sterk dat HISWA-RECRON ons hierin ondersteunt met het HISWAmerk, een flexibele boekingsmodule én websites die goed gevonden worden zoals hiswa.nl. Hier worden we allemaal sterker van!” Gratis boten verkopen, verhuren, vacatures en nieuwsberichten plaatsen Leden hebben via hun eigen beheeromgeving – www.mijnhiswarecron.nl – legio mogelijkheden om goed onder de aandacht te komen bij de bezoekers. Zoals het plaatsen van: • Nieuwe en tweedehands boten die te koop zijn Marcel Borgmann Internetjungle De vele bezoekers vinden prima hun weg op de site. Watersportproducten worden snel gevonden, geboekt en er wordt doorgeklikt naar de bedrijfswebsites. De meerwaarde neemt snel toe omdat er steeds meer producten én bezoekers bijkomen. Het bekende HISWA-logo wordt gehandhaafd omdat dit synoniem staat voor zorgeloos varen. Daarbij wordt gewezen op kwalitatieve HISWA Algemene Voorwaarden maar ook op de HISWAderdengeldenrekening. Kwaliteit en relevante content is precies wat consumenten in de hedendaagse internetjungle zoeken. HISWA MAGAZINE 3 • Boten voor de verhuur • Bedrijfsinformatie: tekst, foto’s en video’s • Vacatures • Nieuwsberichten Ybema: “Onze leden maken gebruik van slimme applicaties zoals de schoonmaakapp voor de bootverhuur. Hiermee worden schoonmakers efficiënt ingezet, werkzaamheden afgevinkt en technische problemen meteen gesignaleerd en doorgezet naar de technische dienst voor spoedreparaties of een to do-lijst. Doordat we dit als HISWA-RECRON met onze leden organiseren blijft het betaalbaar, bieden we kwaliteit en functioneren we als moderne coöperatie.” Platforms als hiswa.nl met een groot aanbod waarop klanten kunnen vergelijken en weten dat ze vertrouwd zaken kunnen doen nemen worden steeds belangrijker. De site kent bovendien een hogere domeinautoriteit dan concurrerende spelers. Stilzitten is er echter niet bij. HISWA-RECRON werkt continu aan nieuwe producten en online applicaties waarmee leden gemakkelijker hun producten in de markt kunnen zetten. Automatisering en one-stop shopping gaan hand in hand en dat is een belangrijke nieuwe pijler voor een moderne brancheorganisatie. De site kent een hogere domeinautoriteit dan concurrerende spelers. Kennisbank voor ondernemers Voor leden zélf is de website hiswarecron.nl opgezet. Hier staat een uitgebreide kennisbank met daarop antwoorden op juridische vraagstukken, contracten, subsidies en lobbyresultaten. De laatste maanden staat natuurlijk het corona-dossier centraal. Alleen over dit onderwerp zijn in enkele maanden één miljoen pagina’s aangeklikt. 25

HISWA Symposium op Kennisoverdracht en innovatie hand in hand Het International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction slaat een nieuwe weg in. HISWA Magazine sprak met de nieuwe voorzitter van het symposium - Guilhem Gaillarde - over de nieuwe opzet onder de titel ‘Dare to Share’. Gaillarde is head of ships department bij het Maritiem Research Institute Netherlands (MARIN). Tekst: Michaël Steenhoff Guilhem Gaillarde Je hebt de rol van voorzitter HISWA Symposium overgenomen van professor Hopman van de TUDelft. Wat motiveerde je om deze rol op je te nemen? “Als naval architect is het symposium voor mij altijd heel belangrijk geweest om kennis over te dragen en te delen met de jongere generaties. Dat stimuleert innovatie en dat is nodig om voorop te blijven lopen. Het voorzitterschap is voor mij een mooie kans om hier een bijdrage aan te leveren.” Het thema is dit jaar ‘Dare to Share’. Wat wordt daar mee bedoeld? “Het is belangrijk kennis te delen en kennis over te dragen. Ook tussen ‘concullega’s’ want samen kunnen we verbeteringsslagen maken. Het HISWA Symposium is hiervoor een uitstekend platform want het is niet commercieel en door de sector zelf gedragen, georganiseerd en gefinancierd. Er zijn nog maar heel weinig symposia in de wereld in deze vorm met als doel om kennis te delen én daarbij onafhankelijk zijn van commerciële partijen. Dat speelt ook een rol in de selectie van de presentaties; bij onvoldoende toegevoegde waarde wordt een paper afgewezen. Dat moeten we koesteren 26 want zo houden we de kwaliteit hoog. Kennisdeling is steeds belangrijker want bijvoorbeeld rond de energietransitie gaan de ontwikkelingen razend snel. Geen enkele partij is in staat hierin alleen te acteren want de onzekerheid en daarmee de risico’s zijn simpelweg te groot.” Overdracht van kennis leidt tot innovatie en ontwikkeling van nieuwe producten voor de markt. Waarom krijgt het symposium een nieuwe opzet? “Bedrijven zoeken naar de link tussen wetenschap en toepassing. Die link is uiteindelijk waar het om gaat want anders is er geen motivatie om kennis te delen en te innoveren. Overdracht van kennis leidt tot innovatie en ontwikkeling van nieuwe producten voor de markt. In het nieuwe programma wordt daarom wetenschap afgewisseld met praktijkonderwerpen. Daarbij is er voldoende tijd ingeruimd om met elkaar in discussie te gaan en inzichten te delen.” HISWA MAGAZINE 3 16 en 17 november Meer informatie Het 26e HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction vindt plaats op 16 en 17 november 2020. Het wordt georganiseerd door HISWA-RECRON, TUDelft, MARIN en RAI/METSTRADE. Sponsors zijn Feadship, MARIN, Royal Huisman Shipyard en Oceanco. Het symposium wordt een online bijeenkomst. Het team dat met de Energy Observer rondvaart, is ook aanwezig. Hoe wordt het programma samengesteld? “Er is een wetenschappelijk comité met deelnemers vanuit MARIN en TUDelft maar ook door jachtarchitecten van de grote werven en ontwerpbureaus. Al deze partijen werken aan de ‘Formule 1 van de zee’; er worden jachten ontworpen en gebouwd op basis van de nieuwste inzichten en die vele innovaties in zich dragen. Deze partijen hebben een internationaal netwerk en doen óf zelf onderzoek, of weten welke onderzoeksresultaten geschikt zijn voor het symposium. Het mooie is dat we op deze manier in Nederland, als jachtbouwland bij uitstek, al heel veel kennis met elkaar delen. Zo geven we het goede voorbeeld wat bijdraagt aan de ontwikkeling van de Nederlandse jachtbouwindustrie en het behouden van onze voorsprong.” We bouwen in Nederland de Formule 1 van de zee. Flying Fish verzorgt een presentatie over efoilen HISWA MAGAZINE 3 Waarom moet iemand deelnemen aan het HISWA Symposium? “Innovatie wordt steeds belangrijker. Iedereen krijgt te maken met grote vraagstukken zoals de Meer informatie over inschrijven en het programma is te vinden op www.hiswasymposium.com. Contactpersoon is Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. energietransitie. Er moeten oplossingen komen om onze industrie duurzamer te maken. Kennis is daarbij ongelofelijk belangrijk want dat is de basis van innovatie. Het programma is geschikt voor iedereen. Er zijn presentaties over het varen op waterstof, emissieloos varen, varen op vleugels, biofouling en construeren met voorgevormde houten panelen. In het toegepaste deel deelt het team dat met de Energy Observer de wereld emissieloos rondvaart zijn ervaringen.” 27

Leen Schaap over certificatie jachtservicebedrijven: ‘Alleen met elkaar tillen we de branche naar een hoger niveau’ Certificatie geldt als het antwoord op de vraag hoe je kwaliteit kunt vastleggen en onderstrepen. Een aantal HISWA Erkende Bedrijven hebben sinds kort een ‘titel’ erbij: zij hebben zich laten certificeren tot HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf. We vroegen Leen Schaap, directeur van Schaap Shipcare, naar zijn beweegredenen om aan dit certificatietraject mee te doen. Tekst: Michaël Steenhoff Wat is je motivatie geweest om je bedrijf te laten certificeren? “Wij zijn een van de voorvechters geweest om een certificatieproject voor jachtservicebedrijven op te zetten. We leveren goed werk, maar het is belangrijk om dat ook goed vast te leggen. In de water28 sportindustrie zijn werkmethoden of richtlijnen niet of nauwelijks vastgelegd. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de auto-industrie dan zie je dat we daar wat normering betreft nog veel van kunnen leren. De consument heeft behoefte aan duidelijkheid, heldere afspraken en Leen Schaap een betrouwbare partner en daar draagt dit project aan bij. Op deze manier kunnen we nog duidelijker maken aan de consument waar we voor staan.” HISWA MAGAZINE 3 Wat merken klanten ervan dat je nu HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf bent? “Wij nemen met een groep bedrijven het voortouw om onze kwaliteit meer te laten zien aan de consument. Het zou mooi zijn als meer leden hierbij aansluiten. Dat heeft een positieve werking voor de naam van onze hele branche. Maar dit is nog maar het begin van een beweging die ons verbetering moet gaan brengen in de toekomst.” De consument heeft behoefte aan duidelijkheid, heldere afspraken en een betrouwbare partner. Daar draagt dit project aan bij. Eigenaren zijn vaak zeer betrokken bij hun boot en werken hier vaak ook zelf aan. Is dat geen handicap? “Dat is zeker een handicap want regelgeving wordt steeds strikter en daar hebben wij ons als ondernemer aan te houden. Dan kun je het niet hebben dat een klant die regels met voeten treedt want wij worden daar als bedrijf op aangesproken en zijn daar verantwoordelijk voor. Het doe-het-zelven maakt het ook lastig voor onze branche om verder te professionaliseren. Dat is wel een schril contrast met bijvoorbeeld de eerder aangehaalde autobranche waar niemand het in z’n hoofd haalt om in een garage van een bedrijf zelf aan zijn auto te klussen.” Waar liggen de meeste kansen om ervoor te zorgen dat eigenaren het onderhoud aan hun jacht uitbesteden? “Hoe groter het jacht en hoe complexer de techniek die aan boord aanwezig is, hoe eerder een eigenaar het onderhoud zal uitbesteden. De techniek wordt sowieso ingewikkelder, dus professioneel inzicht, kennis en kunde wordt belangrijker. Daar ligt zeker een kans voor ons als sector. Niet alleen commercieel gezien maar ook om verder te professionaliseren en daar is het certificatieproject nu juist voor bedoeld.” Op welke manier draagt certificatie voor jouw bedrijf bij aan het verhogen van de kwaliteit? “Ik vind het belangrijk dat we als sector met elkaar in gesprek zijn en kennis en ervaringen uitwisselen. Leren van elkaar is van onschatbare waarde want HISWA MAGAZINE 3 iedereen worstelt met dezelfde vraagstukken. Vanuit die collectieve ervaringen zijn checklisten en procedures opgesteld die mij helpen onze manier van werken te structureren én inzichtelijk te maken aan de klant. Ik denk dat daar heel veel behoefte aan is.” Is een certificatietraject geen papieren tijger? “Zolang de certificatie ondersteunend is aan de praktijk van alledag en toegevoegde waarde biedt voor het bedrijf én de klant komen we verder. De papierwinkel moet niet de overhand krijgen. Uiteindelijk zijn het de resultaten die tellen en wat klanten daarvan zien en ervaren.” Leren van elkaar is van onschatbare waarde want iedereen worstelt met dezelfde vraagstukken. Hoe zie je de verdere ontwikkeling van dit certificatietraject? “Ik zie dat we in onze branche te weinig volume hebben om voor opleidingen en cursussen interessant te zijn. Zo gaan er vaak cursussen niet door vanwege te weinig deelnemers. We moeten hier echt krachten bundelen om het verschil te kunnen maken. Ik hoop dat we door dit certificatietraject we met elkaar gebruik kunnen maken van onze collectieve kracht. Ook op het gebied van opleiding. Zo kunnen we de sector naar een hoger niveau tillen. Dat is onze grootste uitdaging.” Meer informatie Wilt u meer informatie over het project HISWA Gecertificeerd Jachtservicebedrijf? Neem dan contact op met Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. 29

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord Een klant heeft schade veroorzaakt aan een huurboot. Er is door verkeerd oprollen ernstige schade aan de verstaging ontstaan. Tevens is vervolgschade ontstaan: de boot kon drie opeenvolgende periodes niet worden verhuurd. Waarvoor kunnen wij de huurder aansprakelijk stellen? Antwoord van HISWA-RECRON De schade is in dit geval ontstaan door toedoen van de huurder. De huurder heeft de boot verkeerd gebruikt, waardoor schade is ontstaan. De huurder is daarom volledig aansprakelijk voor alle schade én vervolgschade. Als verhuurder kunt u als volgt handelen: 1. U maakt aantoonbaar hoe hoog de schade is aan de boot. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een offerte van een schade-expert of een reparatiebedrijf. 2. U maakt aantoonbaar hoe hoog de vervolgschade is. Dit kan door de schade te berekenen voor de perioden waarin de boot niet kon worden verhuurd. De hoogte kan aantoonbaar worden berekend op basis van afgesloten huurcontracten. Als de boot niet aantoonbaar is verhuurd in de periode waarin de boot niet kon worden verhuurd, is er feitelijk geen vervolgschade. 3. U bent verplicht om de boot te verzekeren tegen schade volgens de HISWA Algemene Voorwaarden. U verhaalt het schadebedrag uit punt 1 op uw verzekering. Het is aannemelijk dat u een eigen risico hebt. Dit bedrag voor eigen risico verhaalt u op de verhuurder. 5. U telt de te verhalen bedragen uit punt 3 en punt 4 bij elkaar op en haalt hier vanaf de betaalde borgsom. Dit is uiteindelijk het bedrag dat u kunt verhalen op de verhuurder. U let daarbij op redelijkheid en billijkheid. Eventueel kunt u uit coulance het bedrag naar beneden bijstellen. 6. U stelt een brief op naar de verhuurder en stelt de verhuurder aansprakelijk voor het schadebedrag uit punt 5. U maakt voor de verhuurder inzichtelijk hoe u aan het bedrag bent gekomen en u wacht de reactie van de verhuurder af. 4. U gaat na of u verzekerd bent tegen vervolgschade. Als dit zo is dan verhaalt u de schade uit punt 2 op uw verzekering. Ook hier is het aannemelijk dat u een eigen risico hebt. Dit bedrag voor eigen risico verhaalt u op de verhuurder. Als dit niet zo is, dan verhaalt u het gehele bedrag op de verhuurder. HISWA MAGAZINE 3 31 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Tech Talk Mariniseren van tank tot uitlaat In de rubriek TechTalk gaat het dit keer over motoren. Nieuwe materialen en productietechnieken stellen watersportleveranciers in staat om jachtmotoren zo uit te rusten en af te stellen dat ze in een motorruim ook aan de steeds strengere eisen voor uitlaatgas voldoen. Nieuwe brandstoffen met meer risico op vervuiling zorgen voor de volgende uitdaging. Tekst: Hans Buitelaar Tussen tank en uitlaat voltrekt zich het chemische proces van het omzetten van vloeistof in beweging. Potentiële energie in diesel of benzine – de calorische waarde – wordt omgezet in hitte en expansie, waarbij de laatste beweging van een zuiger en een krukas tot stand brengt. De hitte is meestal verloren energie. De modernste benzinemotoren halen een rendement van 35 procent, dat betekent dat van de energie die potentieel in de brandstof aanwezig is, maar ruim een derde wordt vertaald in beweging van de schroefas. Bij diesels ligt dat rendement op 45 procent (piekwaarde), maar nog altijd gaat meer dan de helft van de calorische waarde verloren aan hitte, wrijving, de bewegende delen die voor het functioneren van de motor zelf nodig zijn en onvolledige verbranding. Ondanks deze schijnbaar slechte prestaties is de verbrandingsmotor nog altijd gunstig omdat benzine en diesel een hoge calorische waarde hebben. Hierdoor kan met relatief weinig brandstof nog altijd veel energie opgewekt worden en kan een boot dus snel en ver varen met een tank brandstof. Keuren De motor zelf is gebouwd om te voldoen aan emissienormen van de EU, VS of andere overheden. Verbrandingsmotoren voor de watersport – relatief kleine hoeveelheden vergeleken bij wegtransport 32 Arthur Roeling of industriële toepassingen – zijn meestal gemariniseerde motoren uit andere sectoren, dat wil zeggen geschikt gemaakt voor gebruik in een boot. Een autoof vrachtwagenmotor heeft meestal koelvloeistof die met rijwind in een radiateur wordt afgekoeld en dan door de koelingkanaaltjes door het motorblok loopt. Een jachtmotor staat in een motorruim waar ventilatie en waterdichtheid op gespannen voet staan. Het oppervlaktewater is het element om te koelen – direct door de koelkanalen in het blok of indirect met koelvloeistof die door het oppervlaktewater wordt gekoeld. HISWA MAGAZINE 3 “Als we een motor hebben gemariniseerd, moeten we die opnieuw laten keuren om te zien of hij nog aan de emissienormen voldoet,” vertelt hoofd ontwikkeling Arthur Roeling van Vetus. “Daarvoor huren we een testbank in en een expert van een erkend keuringsinstituut (notified body) die moet komen constateren dat de testcondities correct zijn en de uitstoot binnen de normen valt.” Het is met moderne motoren ingewikkelder om na het mariniseren de uitstootnormen te halen. Het is met moderne motoren ingewikkelder om na het mariniseren de uitstootnormen te halen. Om die normen te halen, passen motorenfabrikanten technieken toe die in een motorruim lastig blijken. Zo wordt vaak uitlaatgas teruggevoerd om nog eens te verbranden: Exhaust Gas Circulation (EGC). Dat kan goed als veel zuurstof via de rijwind wordt toegevoerd, maar is moeilijker in een motorruim. Met een natte uitlaat, waar ook het koelwater mee wordt afgevoerd, ontstaat een hogere tegendruk in het uitlaatsysteem. Daardoor zou weer teveel uitlaatgas worden teruggevoerd naar de motor waardor het brandstofmengsel te schraal wordt. Het vergt een heel precieze afstelling. Nieuw: Navidurin Om toch aan de strenge emissie eisen te voldoen, ontwikkelde Vetus in samenwerking met een groep partners, waaronder Bukh-motoren, het materiaal Navidurin. Dat is een kunststof, glasvezelversterkt polymeer, die heel goed tegen hitte kan, goed tegen chemicaliën en de inwerking van zout kan en bovendien heel nauwkeurig is te modelleren met precisie spuitgieten. Dankzij de juiste diameters van doorvoeren en bochten, kan de tegendruk van uitlaatsysteem of brandstoftoevoer, vrij exact worden bepaald. Door de duurzaamheid van het materiaal veranderen die waarden niet in de loop van de tijd als Navidurin wordt gebruikt. Algvorming groot probleem “Een actueel en vrij ernstig probleem is de opkomst van nieuwe brandstoffen,” constateert Roeling. “Motoren zijn gebouwd voor benzine of diesel. Tegenwoordig moet verplicht tenminste 10 procent van de brandstof zijn gemaakt uit plantaardige bronnen. Die brandstof presteert prima, maar is gevoeliger voor de vorming van alg. Zeker als er water bij de brandstof komt.” Bij auto’s is de omloopsnelheid van de benzine of diesel bijna altijd zo groot dat de tank al weer leeg is voordat alg zicht heeft kunnen vormen. Maar op plezierboten kan een tank met tientallen liters diesel soms meerdere jaren mee gaan, omdat er maar enkele keren per maand wordt gevaren en dan geen lange afstanden op de motor. Dan is algvorming een groot probleem. Een oplossing voor dat probleem is de diesel die uit aardgas wordt gemaakt: GTL. Die kent geen algvorming. Maar de meeste motorenfabrikanten melden dat de garantie vervalt als de motor op GTL loopt. Het kan de rubbers aantasten. Motor met Vetus Navidurin delen HISWA MAGAZINE 3 “Additieven in de brandstof helpen maar gedeeltelijk en die kunnen schadelijk zijn als de dosering te hoog is,” weet Roeling “Het zijn agressieve stoffen, een dopje in een tank moet echt niet ‘voor de zekerheid’ twee dopjes worden.” 33

Fuel polishing system De oplossing is fuel polishing, maar dat is alleen mogelijk bij grote jachten. Uit de beroepsvaart is wel een oplossing beschikbaar: een Fuel Polishing Systeem. Fuel polishing is het verwijderen van water uit de brandstof. De aanwezigheid van water is een bron van algengroei. Het systeem bestaat uit een pomp en een serie filters, die de diesel reinigen voordat het van de voorraadtak naar de dagtank loopt. “We denken bij Vetus na over zo’n systeem voor de pleziervaart. Maar het vergt ruimte aan boord en kan alleen worden toegepast als een jacht een voorraadtank en een dagtank heeft. Daardoor is fuel polishing voorlopig nog voorbehouden aan grotere jachten. De Britse fabrikant Marship heeft met Diesel Duck al een compact polishing systeem voor kleinere jachten in de aanbieding.” Tot slot, moderne motoren zijn door hun elektronica en waarschuwingssystemen gevoeliger voor vervuilde brandstof dan oudere motoren. Waar een nieuwe motor waarschuwingslampjes en alarmen activeert, tuft een oude motor gewoon door. Totdat de motor helemaal stilvalt, dan is het te laat en is een dure reparatie nodig om de vastgelopen motor weer aan de praat te krijgen. Diesel dipper Vervuilde brandstof 34 HISWA MAGAZINE 3 Ondernemen zonder zorgen Nieuw: Totaalverzekering voor jachthavens en jachtwerven Als watersportondernemer bent u bezig met het ontwikkelen van uw business. Uw klanten willen nieuwe belevingsconcepten en vinden groen varen belangrijk. We kunnen ons goed voorstellen dat u hierbij niet direct denkt aan nieuwe risico’s en veranderende wetten en regels. Dan is het fijn om te weten dat u als HISWA-lid een beroep kunt doen op Aon – HISWA Partner in Business – onze expert op het gebied van Risico’s in Ondernemen. Speciaal voor jachtwerven en jachthavens biedt Aon in samenwerking met HISWA een nieuwe en unieke allriskverzekering: de Totaalverzekering. Wij helpen u graag succesvol te ondernemen Als HISWA-lid kunt u voor al uw risico en verzekeringen gerelateerde vragen terecht bij het Team Watersport: 088 810 81 72 ondernemingen.team2@aon.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl 20.024-17-Hiswa-jachthavenpolis

Op stap met … Herbert van Oord ‘De boot is de gemeenschappelijke factor’ manager arbeidsmarkt, training & opleiding In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWARECRON. In de derde aflevering: Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt, training & opleiding. Op een zomerse dag in de relatief rustige vakantieperiode gaan we een dagje varen op zijn sloep in Amsterdam. Tekst: Lisette Vos De afspraak om een dagje mee te lopen met Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt, training & opleiding valt midden in de hittegolf. Het is vakantietijd en de rust 36 is – na de hectiek door de coronacrisis – voor Van Oord enigszins teruggekeerd. Het is om die reden dat we een rondje gaan varen op zijn sloep. Van Oord werkt twintig jaar voor HISWA, sinds begin dit jaar voor de fusie-organisatie HISWA-RECRON. Al vijftien jaar heeft hij een sloep. ‘Als je in de watersportsector werkt, moet je de boot als product kennen.’ Normaal gesproken heeft Herbert van Oord veel afspraken buiten het kantoor in Leusden. Zijn agenda is vooral gevuld met overleggen met scholen, overheden en ondernemers. Van Oord vergadert veel, maar dat ziet hij niet als een bezwaar, vertelt hij in zijn thuishaven HISWA MAGAZINE 3 aan de Nieuwe Meer in Amsterdam. ‘Ik zit bovenop maatschappelijke ontwikkelingen in het onderwijs, HR, CAO en pensioenen. De vraag is steeds hoe zaken beter kunnen. Dat is wat mij drijft. Wat kan ik eruit halen voor onze leden? Zodat ondernemers én medewerkers goed hun werk kunnen doen.’ ‘Wat kan ik eruit halen voor onze leden? Dat is wat mij drijft.’ Coronacrisis Dat is tijdens de coronacrisis een lastige opdracht. Toch maakt Van Oord zich ook in deze tijd sterk voor de leden. Hij nam onder meer deel aan een online overleg van de Commissie onderwijs-bedrijfsleven van werkgeversorganisatie VNO/ NCW. ‘In coronatijd moet Nederland thuiswerken, veel bedrijven gingen op slot. Wat betekent dat voor stagiairs en leerling-medewerkers? We hebben besproken hoe zij zoveel mogelijk hun opleiding kunnen vervolgen. Gelukkig vallen de gevolgen voor onze leden mee. Zij kunnen vaak wel 1,5 meter afstand op de werkvloer hanteren.’ Van Oord ziet in deze tijd juist kansen voor de leden. ‘Mijn oproep aan de leden is om juist nu een plek te bieden. Sla je slag. Andere branches zijn op slot voor stages en opleidingsplaatsen, maar wij zijn open.’ Onderzoek arbeidsmarkt Van Oord heeft mede aan de wieg gestaan van opleidingen voor de watersportsector, inclusief het aanbod van stages en werkplaatsen voor leerlingen. Twintig jaar geleden HISWA MAGAZINE 3 Van Oord adviseerde toen om in de sector – waarin 15.000 tot 20.000 mensen werken – twee functies te onderscheiden: allround medewerker voor watersportbedrijven (van jachtbouwer, jachthavenmeester, jachtmakelaar tot jachtverhuurder) én specialistische functies voor grotere bedrijven in de sector (vanaf 15 medewerkers), zoals interieurbouwer en jachtschilder. De meeste HISWA Erkende Bedrijven (circa 80 procent) hebben behoefte aan allround medewerkers. Indertijd waarschuwde Van Oord ook al voor vergrijzing van het personeel. Nieuwe jonge aanwas was – en is nog steeds – hard nodig. Techniek is de basis Die opleiding voor allround medewerker kwam er, na veel inspanningen. Op het STC en ROC Friesland in Sneek kunnen jongeren de mbo-opleiding maritieme techniek volgen (op niveau 2,3 en 4). Techniek is de basis in de opleiding. Dit is niet voor niets, stelt Van Oord. ‘Alle medewerkers in de watersport moeten basiskennis hebben van techniek. De gemeenschappelijke begon Van Oord met een blanco opdracht. Hij was aangenomen om onderzoek te doen naar de arbeidsmarkt en opleidingen in de watersportsector. ‘Er was toen weinig of niets geregeld om mensen op te leiden. Dat was niet zo vreemd. Watersportbedrijven waren vooral familiebedrijven. De kennis werd van generatie op generatie overgebracht. Dat waren vakmensen. ‘Trial and error’ was toen een beproefde methode, maar die pakt niet altijd goed uit.’ deler in alle functies, of je nu zeilinstructeur bent of medewerker botenverhuur bent, is het product boot. Je moet weten hoe die werkt.’ Door samen op te trekken in de maritieme sector is een breed pallet aan opleidingen opgestart: naast mbo kunnen studenten ook kiezen voor de hbo-opleiding Maritieme Techniek, inclusief jachtbouw (op het STC en NHL Stenden). De TU Delft biedt de universitaire studie Maritieme Techniek aan, waarin jachtbouw een keuzerichting is. Een belangrijk wapenfeit is dat dit studiejaar circa 1000 studenten aan een maritieme opleiding zijn begonnen, al is de instroom met deze getallen nog niet voldoende. ‘Maar als ik zie waar HISWA twintig jaar geleden stond, en waar we nu staan, dan is het fundament gelegd. Dat is alleen gelukt door in het maritieme cluster goed samen te werken met andere branches. De basis van HISWA was te smal voor eigen opleidingen.’ Jonge watersporters Het is tijd voor een rondje op de Nieuwe Meer. Op de zomerse dag is de plas het terrein van watersporters, van motorboten tot 37

Jonge watersporters leren zeilen in een Optimist. jetski’s. Ook jonge watersporters leren zeilen in een Optimist met blauwe zeiltjes. Van Oord: ‘Kijk hier leg je de basis. Als kinderen al op jonge leeftijd de watersport ontdekken, is de kans groter dat ze later aan een baan in de sector denken. Dat is ook een onderdeel van mijn werk: als maritieme sector dragen we samen uit hoe leuk het is om in deze sector te werken.’ Als kinderen al op jonge leeftijd de watersport ontdekken, is de kans groter dat ze later aan een baan in de sector denken. Voor Van Oord zelf staat het plezier in zijn werk na twintig jaar nog steeds voorop. Zelfs uit taaie dossiers als CAO-onderhandelingen en pensioenen haalt hij voldoening. Hij weet: als zaken goed zijn geregeld, hebben ondernemers én 38 hun medewerkers meer plezier in hun werk. In de recent afgesloten CAO HISWA/SZS zijn onder meer goede afspraken gemaakt over flexibele en duurzame inzet van medewerkers. Ook is een relatie gelegd tussen opleiding, functiehuis en salarisniveau. ‘Wil je doorgroeien in een bedrijf, en een hoger salaris, dan moet je het vereiste opleidingsniveau hebben of aantonen dat je over de juiste werkervaring op niveau beschikt. Zo stimuleer je medewerkers om te blijven leren.’ Pionieren Op de terugweg naar de thuishaven vertelt Van Oord dat zijn werk blijft boeien. ‘Ik had indertijd niet gedacht dat ik na twintig jaar nog voor HISWA – nu HISWA-RECRON – zou werken. Maar de ontwikkelingen staan niet stil. Ik weet vooraf nooit precies hoe mijn werkdag eruit ziet, alle dossiers maken het werk HISWA MAGAZINE 3 afwisselend.’ Doorzettingsvermogen is wel een vereiste, stelt Van Oord. ‘Of het nu gaat om opleidingen of een nieuwe CAO: alle dossiers kosten veel tijd, niets gaat vanzelf. Maar ik vind dat niet erg. Ik houd van schipperen en pionieren.’ COLUMN Markt voor groei Marketing en promotie van de sector is belangrijk. Zo nu en dan geholpen door omstandigheden. Dat zagen we vooral het afgelopen voorjaar toen de coronacrisis begon. Nog nooit is in zo’n korte tijd zoveel gezocht, gevonden en gekocht in de watersport. Vooral het huren van boten en de verkoop van sloepen en gebruikte boten steeg. Zodra er een item op TV kwam bij Jinek, OP1, Hart van Nederland of NOS over corona en de watersport draaiden de zoekmachines aantoonbaar op volle toeren en liepen de boekingen en showroombezoeken op. De HISWA Erkende Bedrijven die goed vindbaar waren met hun profiel op onze portals hiswa.nl en welkomophetwater.nl en de boekingssite vakantievaren.nl staken er met kop en schouders boven uit. Deze niet-commerciële coöperatieve sites waar veel aanbod is te vinden worden gewaardeerd door de gebruikers in hun zoektocht naar heldere informatie en voorlichting. Het is van belang om deze flow vast te houden en als sector te borgen dat de nieuwe watersporters ook in het najaar en de volgende zomer weer massaal gebruik maken van het moois dat we bieden. Dat kan alleen maar als we verder investeren om watersport nog beter op de kaart te zetten. Denk aan een vernieuwde bedrijfssite, uitgekiende social media campagnes, interessante aanbiedingen en ontzorg-arrangementen en vooral ook samenwerking met collegaondernemers om het aanbod goed te ontsluiten op sites. Daarom investeren we met en voor u in de site van uw eigen keurmerk: hiswa.nl. Check daarop uw profiel, vul aan met informatie, foto’s, video’s en andere content. Zo zorgen we voor meer rendement, want er is genoeg markt voor meer groei. Geert Dijks Directeur HISWARECRON Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR

Het Portret Roelof van der Werff In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met jachtbouw als één van de thema’s is dat: Roelof van der Werff. Tekst: Liane Jansen 40 U bent al decennialang een houtbouwer pur sang. Op welke innovatie bent u het meest trots? “Het is niet specifiek een bepaalde innovatie is geweest. Het is meer een optelsom van ontwikkelingen met als uitkomst de opdracht voor de bouw van de Lemmer Aak ’Sudermar’ in 1983/1984. Trots ben ik er op dat deze opdrachtgevers mij vertrouwd hebben toen ik hun aak wilde bouwen met behulp van epoxy. Dit was voor mij nieuw en de eerste houten aak die op deze wijze gebouwd werd. Hun jacht gebruiken ze na 36 jaar nog steeds zonder dat er ooit een stukje hout is vervangen. HISWA MAGAZINE 3 projecten. Hoewel ik de herwinbare grondstof hout volop gebruik, komt onherroepelijk de noodzaak van hulpmaterialen aan de orde. En daar valt nog wel winst te behalen. We maken nu gebruik van glasmat en epoxy om alle onderdelen samen te stellen. Maar we testen ook matten gemaakt van vlasdoek. Er is nog veel mogelijk bij het gebruik van gemodificeerd hout. Verder is een aantal leveranciers van lijmproducten bezig hun producten te verduurzamen. Ook hiermee doen we ervaring op. Daarnaast is er nog veel mogelijk bij het gebruik van gemodificeerd hout. Hoe kunnen we optimaal gebruik maken van snelgroeiende houtsoorten die hier naast de deur groeien zoals de populier? Milieubelastend en kostenverhogend transport wordt hiermee voorkomen. En in welke situatie is behandeld hout noodzakelijk of waar kunnen we kiezen voor onbehandeld hout?” Zou het mogelijk zijn hout-composiet platen, dubbel gebogen, samen te stellen? Met welk project bent u momenteel bezig? “Onlangs vertrok het Friese jacht ‘Wâldfûgel’ uit onze Roelof met een dubbelgebogen houtplaat. Foto: Martin Fotografie Drachten. Voor mijn bedrijf was de bouw van dit jacht aanzet tot het uitvoeren van werk waarbij nieuwe technieken steeds een rol speelden.” Duurzaamheid staat bij u hoog in het vaandel. Kan het allemaal nóg duurzamer en hoe dan? “Qua duuraamheid komt hout als zeer gunstig materiaal naar voren. Meer en meer gekozen wordt voor de toepassing van hout bij bouwHISWA MAGAZINE 3 schuur in Workum naar Drachten, naar de plek waar het jacht precies 100 jaar geleden te water werd gelaten, op de werf van mijn grootvader daar. Het jacht gaat bijdragen aan de promotie van Drachten als plek waar watersporters van harte welkom zijn. Voor mij was de opdracht om de Wâldfûgel weer in goede conditie te brengen. Verder ben ik volop nieuwe mogelijkheden aan het onderzoeken om de bouwtechnieken voor houten boten verder te ontwikkelen. Bijvoorbeeld om de scheepshuid los van het spantenraam samen te stellen. Met behulp van beschikbare technieken als de CNC-frees in combinatie met computerprogramma’s kunnen veel onderdelen voor boten al in de werkplaats worden gemaakt. Echter een dubbel gebogen scheepshuid maken zonder het spantenraam te gebruiken als mal, was voor houten jachten niet mogelijk. Hier valt nog veel winst en kwaliteitsverbetering te behalen.” 41

“Enkele jaren geleden kwam in contact met Curve Works in Zoetermeer, waar met behulp van een volledig adaptieve mal composiet kunststofplaten in gecompliceerde vormen worden gebracht. Ik stelde de vraag: zou het mogelijk zijn hout-composiet platen, dubbel gebogen, samen te stellen. Kansen waren er zeker, maar om die te realiseren was onderzoek nodig. Plus financiële en technische ondersteuning. Met een subsidie voor innovatieve ontwikkelingsprojecten via HISWA Vereniging kon ik verder. Voor de technische ondersteuning was Dykstra Naval Architects bereid samen te werken in het onderzoek. Het hout werd beschikbaar gesteld door Accoya Arnhem, het bedrijf voor modificatie van hout door middel van acetyleren. De eerste testen in Zoetermeer vonden plaats afgelopen december. Het resultaat was dusdanig dat we besloten om aan de hand van het ontwerp van de Werffboat21 een gedeelte van de scheepshuid te vormen op de mal. Ook dit verliep goed. Toen konden we verder met het verbeterend van de sterkte van de segmenten, ook met betrekking tot een efficiëntere productie zoals vacuüminjectie. Dit alles is nu afgerond en de conclusie is dat de resultaten kansen bieden voor verdere uitwerking. Alsof het leek dat de ontwikkeling in de houtscheepsbouw aan het einde was gekomen zien we nu compleet nieuwe kansen.” U geldt als een entrepeneur op het gebied van de houten jachtbouw. Welke nieuwe methode of techniek kan voor andere jachtbouwers een aanbeveling zijn? “De mogelijkheden die een mal zoals Curve Works biedt, kan ook op een breder gebied in scheepsen jachtbouw worden benut. Mijn tip: denk na over de mogelijkheid van hout als je zoekt naar nieuwe wegen!” Biografie Roelof van der Werff (1949) volgde de LTS en ging na de militaire dienst aan de slag bij Jachtwerf Van der Meulen in Sneek. Daarna werkte hij bij een scheepswerf in Denemarken en werd hij hellingbaas bij Scheepstimmerwerf De Hoop in Workum. Daar woonde en werkte hij 25 jaar. In 2002 startte hij onder de naam Roelofunderweis als ZZP’er in de houtscheepsbouw. www.roelofunderweis.eu Twee vliegen in één klap Vanwege het milieu én bosbehoud kiezen voor hardhout, hoe zit dat? Het lijkt een tegenstelling, maar juist door voor tropisch hardhout te kiezen kunt u gebieden als het Amazonewoud beschermen. Met een steiger met 15 m3 beeld 30 jaar lang zo’n 30.000 m2 bos. Dit doet u door de extra aandacht van bosbouwers aan natuur, milieu, medewerkers en lokale bevolking (economisch) te waarderen. FSC gecertificeerde concessies worden extensief beheerd. Een kapvak wordt na de oogst (van 3-5 bomen/hectare) bijvoorbeeld 25-30 jaar met rust gelaten. Met het voorschrijven en toepassen van gecertificeerd hout groeit er terwijl uw project gerealiseerd wordt allang weer een andere boom. Dat hout, zelfs hardhout, een relatief lage ecologische voetafdruk heeft vergeleken met andere materialen is een mooie bijkomstigheid. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op onze website. www.vandenberghardhout.com FSC® gecertificeerd hout beschermt u bijvoordrijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

NIEUWSINNOVATIE Grote lekkenafdichter Een apparaat met de afmeting en ruwweg de vorm van een geweer kan binnen enkele seconden een groot gat dat is ontstaan in een vloeistoftank of in de romp van een jacht effectief afdichten. De Leak Stop Gun van het bedrijf Hydrobag Special Products uit Emmer Compascuum schiet in een mum van tijd een gas gevulde ballon in een gat. Door de flexibele vorm van de ballon in combinatie met de druk uit een CO2 patroon vormt de ballon zich precies naar de vorm van het gat of de lekkage die is ontstaan. De bedoeling is om de staaf van de Leak Stop Gun vlak voor het gat te houden, de trekker over te halen die het gaspatroon opent en dan schiet een ballon in het gat, blaast zich op en sluit het gat af. De balg van de ballon is gemaakt van de kunststof EPDM (Ethyleen-Propyleen-Dieen-Monomeer), een stevige en resistente kunststof die ook wordt gebruikt voor dakbedekking. Het materiaal is gewapend en bestand tegen veel schadelijke bijtende of zure vloeistoffen. De Leak Stop Gun is er in twee formaten: de LSG150 voor gaten van 50 tot 120 millimeter doorsnee en de LSG400 voor gaten van 120 tot 350 millimeter. www.leakstopgun.nl Trommelschroevenaandrijving in testfase Yamaha is na de ontwikkeling van Harmo begonnen met het testen van het elektrische aandrijfsysteem voor jachten. De bedoeling van de fabrikant is om een compleet, makkelijk bedienbaar, stil en efficiënt aandrijfsysteem te ontwikkelen. Een elektromotor zorgt voor de kracht, die in het water wordt omgezet in beweging door twee sturende trommelschroeven. Met een stuurwiel voor hogere snelheden en een joystick bij lage snelheden, laat de boot zich elke gewenste kant op sturen, zowel voor- en achteruit als opzij. De schroeven die in een straalbuis ronddraaien, met de 44 bladen die vanuit de trommel naar binnen steken, zorgen voor een bijzonder efficiënte manier om de spanning uit het accupakket met zo weinig mogelijk rendementsverlies om te zetten in beweging van de boot. Ook zorgt deze configuratie voor veel koppel bij lage toeren, wat de nauwkeurigheid bij manoeuvreren flink bevordert. www.yamaha-motor.com HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Draagvleugels voor luxe 38 voeters Van Oossanen Naval architects ontwikkelde voor Wajer Yachts een vleugelkiel. Deze vleugel onder het motorjacht Wajer 38S is een draagvleugel die niet is bedoeld om het jacht volledig uit het water te tillen, maar om lift te genereren waardoor de boot gedeeltelijk uit het water komt. Hierdoor wordt snel varen comfortabeler: de boot stuitert minder over de golven. Het brandstofverbruik op snelheid gaat met 10 tot 15 procent omlaag en de snelheid neemt met 3 tot 5 procent toe met hetzelfde vermogen. De vleugel onder water is niet dieper dan de schroeven van de sturende aandrijving Volvo IPS die onder de boot zit, waardoor qua diepgang geen extra belemmeringen ontstaan. www.wajer.com Waterstofjacht Het eerste motorjacht dat waterstof gebruikt voor het opwekken van elektricteit waarmee de motoren worden aangedreven, is een 40 voet lang motorjacht van Hynova Yachts, ontwikkeld in samenwerking met Energy Observer. Die laatste organisatie toonde het potentieel van waterstof als krachtbron al aan door met hun gelijknamige motortrimaran rond de wereld te varen. De Hynova 40 komt in drie versies: The New Era, een open boot, de Haute Couture als kajuitboot of een vaarklaar casco waarop de koper zelf een indeling en opbouw kan laten ontwerpen, wat dan door de werf wordt gerealiseerd. De brandstofcel voor de aandrijving is afkomstig van Toyota. www.hynova-yachts.fr Kunststof antislip licht en koel Flexiteek, leverancier van kunststof dekbekleding, heeft een patent verkregen op hun Flexiteek 2G. Deze dekbekleding is 35 procent lichter dan kunststofdekken die tot nu toe werden toegepast en het materiaal koelt sneller zodat het in de zon niet heet wordt onder de voeten. De kunst van het licht, stroef, snel afkoelend maken zit in de scheikundige samenstelling van het materiaal. Met het patent in de EU en Verenigde Staten, heeft Flexiteek een troef in handen in de ontwikkeling van kunststof dekmaterialen. www.flexiteek.nl HISWA MAGAZINE 3 45

NIEUWSINNOVATIE Antisliptape Dekbeslagfabrikant Harken introduceert een nieuw plakband met anti-slip profile: Marine Grip. De plakstrips zijn volgens Harken 40 procent meer slipvast dan ander anti-slip plakband. Het antislip is zo ontworpen dat het geen snelle slijtage van de pakken van zeilers veroorzaakt, dat het niet verkleurt of glad wordt in UV-licht, dat het weinig vuil vasthoudt en bovendien is het ook weer relatief makkelijk van het dek of het plexiglas van een luik te verwijderen, zonder lijmsporen achter te laten. www.harken.com Gelcoat zonder styreen en uitstoot Pluggenbouwer en composietenspecialist Nedcam past de nieuwe gelcoat van Anker Stuy toe, waarin geen styren als oplosmiddel is gebruikt en ook geen aceton of ander middel dat verdampt in het drogingsproces van de gelcoat. De gelcoat, de glanslaag aan de buitenkant van een kunststof constructie, is daarmee uitstootvrij: er wasemen geen schadelijke dampen meer uit. Ankodur gelcoats hebben een hoog gehalte acrylaat, waardoor ze niet verkleuren, kras- en stootbestendig zijn, lang hun glans behouden en kleefvrij opdrogen. Nedcam is blij met de minder milieubelastende eigenschappen van de gelcoat voor de jachtbouw en de verbetering van arbeidsomstandigheden door het wegvallen van schadelijke dampen. www.nedcam.nl / www.ankerstuycomposites.nl Werkelijkheid met extra’s Augmented reality is een weergave van de werkelijke omgeving waaraan een computer specifieke informatie toevoegt. Zo’n beleving van een vaartocht bieden de Raymarine Axiom+ multifunctionele beeldschermen, wanneer een moderne sonar wordt toegevoegd. Je ziet op het scherm de zeebodem onder je door glijden. Dergelijke techniek bestond al, maar Raymarine heeft de kleinste modellen van hun Axiom-serie onder handen genomen. De gps-plaatsbepaling is sneller en nauwkeuriger. Het scherm is nog helderder in de zon. Nanocoating maakt de aanraakschermen vuil- water- en olieafstotend. De Axiom+ is geschikt gemaakt voor Clear Cruise Augmented Reality, waarbij niet alleen de zeebodem in driedimensionale projectie onder je door glijdt, 46 maar ook een afbeelding van de wereld boven water op het scherm wordt geprojecteerd, met naam en informatie bij waargenomen boeien, vuurtorens, vaargeulen, gebouwen of andere schepen met AIS. www.raymarine.com HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSINNOVATIE Stuurbekrachtiging Zomerse wetsuits voor zwaardbootzeilen Zeilkledin fabrikant Gill introduceert een nieuwe serie neopreen kleding voor zwaardbootzeilers, geschikt voor relatief warm water in zomerse omstandigheden, bij watertemperaturen tussen 16 en 25 graden Celsius. In de kledinglijn Gill Zenlite Skiff is er een Skiff Suit, Top, lange en korte broek in verschillende maten en gemaakt in pasvormen voor jongeren, vrouwen en mannen. Het 2 mm dikke neopreen rekt in vier richtingen, met versterkingen op zitvlak en knieën. Door de combinatie van losse kledingstukken, kan van koeler tot warmer weer in laagjes worden gekleed, zodat altijd de juiste mate van bescherming tegen onderkoeling wordt bereikt. www.gillmarine.com Nieuwe generatie Dynarigs De Britse composietenspecialist Magma Structures en de Nieuw Zeelandse mastenbouwer Southern Spars gaan een samenwerking aan voor het ontwikkelen van de volgende generatie Dynarigs. De tuigvorm met vrijstaande roterende masten, die tussen gekromde ra’s verschillende zeilen boven elkaar voeren, is met veel belangstelling en succesvol geïntroduceerd op superjachten Maltese Falcon en Black Pearl. Deze vorm van tuigage biedt praktische mogelijkheden voor grote zeiljachten. De Nederlandse jachtarchitect en ontwikkelaar van het HISWA MAGAZINE 3 De Optimus Outboard Electric Steering Actuator zorgt dat een boot met twee of meer buitenboordmotoren dezelfde intuïtieve joystick besturing krijgt die systemen als de IPS van Volvo bieden. De elektrische stuurinstallatie kan direct op de spiegel en de buitenboordmotor worden gemonteerd, in de plaats waar normaal gesproken een hydraulische cilinder zit. De noodzaak voor de hele hydraulische installatie valt weg. Gekoppeld via een stuurcomputer, kunnen de verschillende stuurmachines zo worden geregeld, dat ze tijdens snel varen en bediening met het stuurwiel allemaal dezelfde uitslag geven. Maar tijdens manoeuvreren kunnen de stuurautomaten ervoor zorgen dat de motoren zo met elkaar samenwerken, dat de boot opzij vaart of rondjes om zijn as draait. De Optimus Outboard werkt op 12 volt en weegt 6,8 kilogram. www.dometic.com Dynarig, ontwerpbureau Dijkstra Naval Architects, geeft toestemming en blijft betrokken bij het verder ontwikkelen van de tuigage met de kromme ra’s. www.southernspars.com 47

NIEUWSINNOVATIE Ruimtevaartairco De Italiaanse werf Azimut introduceert op het grootste model van de werf, de 83 voet lange Magellano 25 metri, een nieuwe techniek voor luchtverfrissing. De zogemaande MMVS, marine mechanical ventilation system, ververst ieder uur alle lucht uit het interieur en brengt de nieuw ingevoerde verse lucht op de ingestelde temperatuur. BCool Engineering, eveneens Italiaans, ontwikkelde het systeem waarin gebruik wordt gemaakt van de uitkomsten van de ‘clean air’ studie die ruimtevaartorganisatie Nasa deed. Waar het de astronauten was te doen om de lucht te kunnen verversen tijdens vluchten in de hoge atmosfeer, is het de wetenschappers daar gelukt om een systeem te ontwikkelen dat de lucht zuivert. Planten en ook potgrond bleken cruciaal in de Nasa-studie, maar het MMVS maakt gebruik van mechanische koelelementen en ventilatoren. Wel wordt machinaal fotosynthese nagebootst, die zuurstof aan de lucht toevoegt. In tijden van corona wordt verversende airconditioning ook aan boord erg belangrijk. www.azimutyachts.com 48 Slimme wikkelingen De elektromotor ontwikkelt door in de enorm gestegen vraag naar elektrische aandrijving. De Duitse start-up Volabo heeft een motor ontwikkeld die dankzij een aangepast patroon van de wikkelingen van het koperdraad, een andere geometrie van stator en rotor in de motoren, veel meer koppel en vermogen levert bij een bepaalde hoeveelheid stroomtoevoer. Ook is de motor lichter in gewicht. De motor komt nu grootscheeps in productie voor toepassingen in boten en auto’s, waar het type al uitvoerig is getest. Een investering van The Hechinger Group maakt het mogelijk om de productie op te starten. De motoren heten Volabo, het bedrijf Volabo / Molabo. www.molabo.eu Joystick voor één motor Drie jaar research hadden de ingenieurs van Yamaha ervoor nodig om een aansturing van een buitenboordmotor te bedenken die het mogelijk maakt om de voordelen van joystickbesturing te hebben terwijl achter de boot maar één motor hangt. Yamaha onthulde vorige maand de Helm Master EX Joystick, die naar verluidt ongeveer alles kan wat de joystickbesturingen kunnen die met meerdere motoren werken. Vooral de ‘setpoint’ mogelijkheden verbazen de kenners. Dit is een systeem dat zorgt dat de bot exact op een positie blijft liggen, bijvoorbeeld tijdens het vissen. De Helm Master EX werkt net als joysticksystemen met meerder motoren. De boot beweegt in de richting waarin de stuurman het pookje duwt. Met een draaiknop boven aan het pookje kan de richting langzaamvarend worden veranderd of de boot kan om zijn as draaien. www.yamaha.motor.eu HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Boswachters op zee gezocht Sea Rangers, een Nederlands initiatief om te surveilleren in beschermde maritieme natuurparken en om door onderzoek meer te leren over de maritieme ecologie, is bezig met een wervingscampagne onder jongeren tussen 18 en 29 jaar. Via bootcamps gaan de jongeren leren zeezeilen, oefenen ze in sporten en in teamwork en krijgen ze bovendien een mediatraining. Zo worden ze opgeleid tot Sea Rangers: hoeders van de zee en beschermers van mariene natuurparken. In september beginnen 30 jongeren aan een sport- en teambuildingtraining onder leiding van militairen. Het is ook een afvalrace om de juiste kandidaten te selecteren. 20 overgebleven kanshebbers gaan daarna zeilend de zee op. De kandidaten die het trainingskamp voltooien, krijgen een baan als Sea Ranger. Met een eerste gedoneerd zeilschip en nog te bouwen zeilschepen willen de Sea Rangers vanaf 2021 zich gaan inzetten in opdracht van overheden en kennisinstituten. www.searangers.org Oyster recruteert Zeiljachtenwerf Oyster is op zoek naar 100 nieuwe werknemers. Zowel ervaren krachten als leerlingen kunnen aan de slag bij de bouw van de luxe toerzeiljachten. De werf heeft volle orderboeken voor alle modellen die ze bouwen, tussen de 56 en 120 voet in lengte (17 tot 40 meter). Het personeel van de werf groeide afgelopen november al met 64 mensen, waarvan het grootste deel aan de slag ging bij de composietafdeling in Asmanhaugh, in Norfolk bij de Noordzeekust. Nu zoekt de werf mensen voor hun werkplaatsen bij het hoofdkantoor in HISWA MAGAZINE 3 Southampton en Wroxham (dichtbij Asmanhaugh). De werf heeft een nieuw model onder de 50 voet lengte in voorbereiding en zal deze komend jaar presenteren. www.oysteryachts.com Steun voor bouwer elektromotoren Het Noorse bedrijf Evoy ontving 4,2 miljoen euro aan subsidie van de EU voor het verder ontwikkelen en in de markt introduceren van hun volledig elektrische aandrijfsystemen voor jachten en werkboten. De motoren zijn getest in de zwaarste omstandigheden voor de Noorse kust. De snelle RIB Evoy-1 haalde de recordsnelheid voor elektrisch aangedreven boten van 55 knopen. De motoren van Evoy kunnen worden aangesloten op een waterjet, hekdrive of schroefas. Ook presenteerde het bedrijf de 150 pk sterke elektrische buitenboordmotor, die volgend jaar op de markt komt. De Europese subsidie komt uit het EIC Accelerator-programma. www.evoy.no 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Bente Yachts maakt doorstart Ultramarin, exploitant van de grootste jachthaven in Duitsland gelegen aan de Bodensee, wordt de nieuwe eigenaar van het zeiljachtenmerk Bente Yachts. Bente moest begin 2020 faillissement aanvragen vanwege te hoge inkoopkosten in relatie tot de omvang van het bedrijf. Leveringen werden opgeschort, boten konden niet worden afgeleverd. Nu de Zuid-Duitse onderneming als investeerder is aangetrokken, kan het personeel zijn baan houden en worden de kopers van diverse Bente 24’s alsnog bediend met een boot. In de maand juni leek de overname te stagneren doordat een koper van een Bente 39 geen compensatie dreigde te krijgen en deze schuldeiser daarom tegen de overname stemde. Met deze koper is inmiddels overeenstemming bereikt en de doorstart is een feit. De werf kondigt meteen een nieuw model aan naast de 24 en 39: de 28BEN. www.benteyachts.com Twee NL teams in Youth America’s Cup Maar liefst twee Nederlandse teams met jonge zeilers gaan meedoen aan de Youth America’s Cup, die in 2021 in Nieuw Zeeland wordt gevaren. Vanuit de Koninklijke Watersport Vereniging Loosdrecht is er Kingdom Team Netherlands, met getalenteerde zeilers Bart Lambriex, Odile van Aanholt, Jorden van Rooijen en Emma Savelon. Zij zoeken nog twee zeilers, een man en een vrouw, om dit team compleet te maken. Het tweede team vertegenwoordigt KNZ&RV De Maas uit Rotterdam. Dit team met de naam DutchSail is voortgekomen uit de campagne van Simeon Tienpont voor Nederlandse deelname aan de ‘grote’ America’s Cup. Teamcaptain is oud Olympisch zeiler Pieter Jan Postma. De Youth America’s cup wordt gevaren in de speciaal hiervoor ontwikkelde monohull op draagvleugels de AC9F. Als voorbereiding deed DutchSail mee aan de 69F Revolution Cup op het Gardameer in Italië, gevaren met eveneens een enkelromper op draagvleugels. Het oranje team wist de allereerste wedstrijd waarin DutchSail uitkomt, meteen te winnen in een veld van 16 internationale teams. Het jeugdteam van DutchSail bestaat uit: Robin Becker, Lars van Stekelenborg, Eva Asbeek Brusse, Scipio Houtman, Cas van Dongen, Ismene Usman, Emma Siewers en Rutger Vos. Beide teams zoeken nog aanvulling in de sponsoring. www.dutchsail.com / www.youthamericascup.nl 50 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuwe eigenaren jachthaven Hermenzeil EuroParcs is de kandidaat om de vervallen jachthaven Hermenzeil over te nemen. Het Raamsdonkse watersportcentrum aan het Oude Maasje was volgens de politie ooit een ontmoetingsplaats voor criminelen. De gemeente Geertruidenberg kocht in 2017 het failliete Hermenzeil, om te voorkomen dat criminelen met de boel aan de haal gingen. Na een lang verkoopproces rolde EuroParcs als nieuwe eigenaar uit de bus. De gemeente haalt daarmee een grote speler in huis op het gebied van vakantieparken. Bovendien is EuroParcs beproefd in het ombouwen van verouderde parken tot luxe resorts, zoals onder meer in Kerkdriel en Kaatsheuvel gebeurt. Veelal is de formule hetzelfde: er komen luxe vakantiewoningen, die verkocht en verhuurd worden. De leiding van EuroParcs is in handen van de broers Wouter en Wim Vos uit Apeldoorn. De plannen die EuroParcs met het terrein heeft, worden in het najaar 2020 bekendgemaakt. EuroParcs hoopt in het voorjaar 2023 de eerste gasten op het nieuw te bouwen recreatiepark te kunnen verwelkomen. www.geertruidenberg.nl / www.europarcs.nl Lengers dealer van het jaar De Britse werf Prestige Yachts, bouwer van snelvarende motorjachten tussen de 42 en 70 voet lang (12,5 tot 21 meter) heeft al voor de vijfde keer Lengers Yachts uit Muiden verkozen tot Prestige Dealer van het Jaar voor Noord-Europa. De firma Lengers weet als beste klanten te vinden voor de snelle Britse boten, zo blijkt. www.lengersyachts.com OXE Diesel buitenboordmotoren samen met BMW Terwijl de eerste exemplaren van de diesel aangedreven buitenboordmotoren van het merk OXE in groeiende aantallen worden geleverd, is het merk bezig met het uitbreiden van de modellenlijn. De komende 300 pk sterke diesel buitenboordmotor krijgt een krachtbron uit de BMW-fabrieken. De auto- en motorfietsenfabrikant en het buitenboordmotorenmerk hebben besloten om daar een gezamenlijke marketinguiting van te maken. Voor kopers duidelijk zichtbaar aan het BMW-logo op de kap met de vermelding: “in co-operation with BMW”. www.oxe-diesel.com HISWA MAGAZINE 3 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Zeezeilers introduceren instructeur op afstand Trintella herleeft Joop Doomernik, befaamd bouwer van Draken volgens de klassenvoorschriften en de Wally Nano mkII, lanceert het in Nederland geliefde merk Trintella opnieuw. Twee ontwerpen van Germán Frers combineren een modern onderwaterschip met de klassieke uitstraling en de bouwkwaliteit die met het gevierde merk geassocieerd worden. Een 45 en een 50 voet jacht hebben beiden een laag vrijboord, een verticale boeg en een lange overhangende spiegel. De indeling is bewust beperkt gehouden, maar de werf ziet de jachten niet als dagzeilers. Er is een dubbel bed in de voorpiek, een sanitaire ruimte en een kombuis. Doomernik was als tiener lid van de watersportvereniging naast de Trintella-werf van Anne Wever. Onder toeziend oog van de oude werfbaas restaureerde hij zijn eerste mahoniehouten Draak. Doomernik liep stage bij de Trintella-werf en begon zijn eigen werf. Toen Trintella in 2003 stopte, bedacht Doomernik al dat hij de naam veilig wilde stellen. Enkele jaren geleden kon hij de rechten op de merknaam bemachtigen. Nu wil hij het merk in oude glorie laten herleven met jachten die dezelfde kwaliteit en stijl hebben als de oude Trintella’s. www.trintellayachts.com De Zeezeilers van Marken introduceerden als antwoord op de coronamaatregelen een bijzondere vorm van begeleiding: de instructeur op de wal. Voor cursisten die al enige vordering hebben geboekt als dagschipper, biedt de zeezeilschool de mogelijkheid om een jacht te huren – een Wauquiez Centurion 41S – met een gezin, twee zeilers die elkaar al kennen of twee door de zeilschool aan elkaar te koppelen huurders (wel 1,5 meter afstand houden). Er wordt begeleiding geboden in het maken van het vaarplan, waarbij tips worden gegeven voor nuttige oefeningen die onderweg gedaan kunnen worden, waarbij dagelijks een evaluatie wordt gemaakt van de vaardag en waarbij na afloop een bespreking volgt van de geleerde lessen en het verloop van de gezeilde tocht. Moderne telecommunicatie blijkt ook hier onmisbaar in het ‘nieuwe normaal’. www.zeezeilers.nl X-yachts gaat motorboot bouwen De Deense werf voor snelle zeiljachten X-yachts presenteert volgend voorjaar de X-power: een 10,2 meter lang open motorjacht met een gewicht van 4000 kg. De X-power 33C heeft een ‘petestep’ romp, een variatie op de diepe v-romp met sprayrails die zorgt voor minder weerstand en een minder hobbelige vaart op planerende snelheden. www.x-yachts.com 52 HISWA MAGAZINE 3 NIEUWSMENS&BEDRIJF Van Dutch verkocht Van Dutch, een merk dat snelle open motorjachten op de markt brengt, is verkocht aan het Italiaanse Cantiere del Pardo. Het merk is in 2008 gestart door Zaadnoordijk-directeur Jan Muller. De nieuwe eigenaar wil in 2021 drie nieuwe modellen aan de vloot toevoegen. www.vandutch.com Jachthaven Nauerna overgenomen Halverwege het Noordzeekanaal tussen IJmuiden en Amsterdam ligt Jachthaven Nauerna, met 400 ligplaatsen een van de grotere plezierhavens in Noord-Holland. De haven voert de Blauwe Vlag en de Groene Wimpel als teken van het duurzame beheer. Eigenaar Pepijn Doeswijk draagt de haven over aan het duo Jurgen van der Port en Leendert Maat. De twee werkten voorheen samen in de luchtvaartcatering, maar wilden graag samen een onderneming voeren. Die hebben ze in de jachthaven gevonden. Op de foto zijn de mannen met de blauwe polo’s de ondernemers van de haven, elk naast hun partner. Links Leendert Maat, in het midden Jurgen van der Port en rechts Pepijn Doeswijk. www.jachthavennauerna.nl Domani Yachts verhuisd Nieuw adres: Bakboord 11 A, 9206 BL Drachten. www.domaniyachts.com Personalia Thijs Boegheim is de nieuwe EMEA sales director bij Vetus-Maxwell. Dieseldealer distribueert elektrische voortstuwing Het Deutz Power Centre in Zuid-Florida gaat de elektrische aandrijfsystemen van Torqueedo verkopen, distribueren en de installatie en onderhoud ervan verzorgen. De Duitse fabrikant van verbrandingsmotoren nam al in 2017 het elektromotoren merk Torqueedo over. Sindsdien is de leverancier van buitenboordmotoren van 1 tot 80 pk, inboordHISWA MAGAZINE 3 motoren van 40tot 80 pk, pod drives van 5 tot 20 pk en een saildrive van 40 pk – alles elektrisch – een dochteronderneming van Deutz. Gebruik maken van de distributiemogelijkheden van het gevestigde merk is dan ook een logische mogelijkheid om te groeien in de Amerikaanse markt. www.deutz.com / www.troqueedo.com 53 Marianne Hendriks is de nieuwe CEO van Moonen Yachts.

NIEUWSMENS&BEDRIJF Beurskalender Als gevolg van de verschillende nationale maatregelen ter bestrijding van de Covid-pandemie worden veel botenbeurzen afgelast, terwijl andere initiatieven in het leven worden geroepen. Vooral de toename van bedrijfsevenementen van individuele werven of importeurs vallen op. Hieronder wat (zoals de plannen er eind augustus uitzien) wel doorgaat: 11 - 20 september - Boats 2020 Een alternatief voor de uitgestelde Southampton Boat Show, georganiseerd door brancheverniging British Marine, een beurs te water met speciale pandemiemaatregelen. Bezichtingingen van jachten moeten worden geboekt bij de standhouders. In augustus waren 78 jachten van 30 merken aangemeld. Vanaf 29 september - IBEX Online - De International Boat Builder Exhibition, jaarlijks in Florida, wordt een online evenement. 15 - 18 oktober - Singapore Yacht Show 28 oktober - 1 november - Fort Lauderdale International Boat Show 23 - 31 januari 2021 - Boot Düsseldorf Fort Lauderdale International Boat Show Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 3, september 2020 Dit is een uitgave van Adverteren in HISWA Magazine Ook voor dit najaar zijn er nog volop mogelijkheden om te adverteren in dit blad. Het volgende nummer van HISWA Magazine staat in het teken van toelevering, elektronica, navigatie en comfort aan boord. Het blad kent een oplage van 6.000 exemplaren en wordt gratis verspreid onder HISWA Erkende Bedrijven en alle overige watersportbedrijven in Nederland. Denk aan jachthavens, jachtbouwers, charterbedrijven, reparatie- en onderhoudsbedrijven, watersportwinkels, importeurs, 54 bootverhuurders en zeilscholen. Verder ontvangen belangrijke stakeholders bij het Rijk, provincies en gemeenten het blad. Er zijn verschillende mogelijkheden om te participeren in HISWA Magazine. Adverteren met een gewone advertentie, het plaatsen van een advertorial of het meesturen van een brochure of flyer (een insert). Met één advertentie, advertorial of insert in HISWA Magazine worden ruim 18.000 professionals in de watersport bereikt. Daarnaast is het blad online te lezen. magazine MA G A Z I NE Thema: Marketing en promotie Wat brengt de toekomst van de watersport? HISWA.nl: het sterkst groeiende platform Certificatie jachtservicebedrijven rond Neem voor meer informatie over tarieven en mogelijkheden contact op met Frank van Gils: f.gils@roskammedia.nl of 06 53 88 82 66. www.hiswarecron.nl/magazines HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Gratis praktische gids ‘Veilig aan de slag’ Werkgevers moeten medewerkers een gezonde en veilige werkplek bieden. Dat gaat over zaken als afstand kunnen houden, handhaven van de corona-maatregelen, schoonmaak en het veilig ontvangen van bezoekers en gasten. Maar gezond werken draait om meer dan de fysieke aspecten. Het werk kan ook mentaal het nodige vragen. Zeker nu de huidige coronamaatschappij tot angst en stress kan leiden. De beknopte, praktische gids van ArboNed (TOP Supplier) kan daarbij helpen. Met de praktische handvatten in deze gids kunnen werkgevers ervoor zorgen dat medewerkers gezond en veilig aan het werk zijn. Fysiek en mentaal, thuis en op locatie. Op deze manier wordt verzuim voorkomen en blijft het bedrijf draaien. Download de gids op www.arboned.nl/gids-aan-de-slag. Meer of minder marketing? Ondanks dat de recreatiebranche hard getroffen is, merkt Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (TOP Supplier) dat bij jachthavens de bezettingsgraden veelal op peil zijn gebleven en zelfs zijn gestegen door extra bootverkoop. Een crisistijd blijft echter onzeker en dat zet veel ondernemers aan het denken om nog kritischer te kijken naar de exploitatiekosten binnen het bedrijf. Het periodieke onderhoud moet doorgaan en ook zullen er vervangingsinvesteringen op zijn tijd plaatsvinden om onderscheidend te blijven en kwaliteit te bieden. Kan er dan bespaard worden op de verkoopkosten en de marketing die daarbij komt kijken? Een jachthaven op een goede locatie zal het minder van deze component moeten hebben, maar de minder gelegen locaties varen op een goede marketing en dat is uiteindelijk ook terug te zien in de omzet en bezettingsgraad. Van de Loosdrecht kan als makelaar en taxateur de huidige exploitatie beoordelen en zo nodig corrigeren naar een marktconform niveau. Dit is van essentieel belang voor de Thijs Lunenburg vastgoedwaarde en de zekerheid die financiers hieraan hechten bij revisiekrediet of aanvullende financiering. www.vandeloosdrecht.nl HISWA MAGAZINE 3 55

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Onderzoek onder (nieuwe) waterrecreanten Dit jaar lijkt voor de waterrecreatie anders dan alle andere jaren. Er worden meer nieuwe boten verkocht en gangbare tweedehands boten verwisselen snel van eigenaar. Ook andere waterrecreatie groeit snel: er zijn veel sup’s en kano’s op het water en mensen (her)ontdekken de Nederlandse watersportmogelijkheden. Voor Projectbureau Vrolijks (TOP Supplier) is dit reden om online onderzoek te doen naar het gedrag, de ervaringen en de wensen van nieuwe en bestaande gebruikers op en aan het water. Projectbureau Vrolijks verzamelt aanvullend data vanuit de sector en andere sectoren over de veranderingen dit jaar om op die manier meer context te krijgen van de waterrecreatie. Nieuwkomers zijn extra belangrijk. Vergrijzing van de watersporters en daling van het bootbezit baart al jaren zorgen. Een nieuwe impuls met jonge gebruikers en herontdekkende gezinnen kan het tij mogelijk keren. www.vrolijks.nl 56 HISWA MAGAZINE 3 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Snelle oplossing voor extra ligplaatsen Inter Boat Marinas (TOP Supplier) beschikt over een ruime hoeveelheid huurmateriaal dat als volwaardige steigers voor tijdelijke projecten ingezet kan worden. De elementen, van het systeem Atlantic, hebben een afmeting van 6x2 meter. Ze kunnen nog sneller geïnstalleerd worden dan de standaard steigers van dit systeem en zijn voorzien van zwarte polyethyleen drijvers. Door het bijplaatsen van extra drijvers, hogere of lagere drijvers kan het drijfvermogen worden aangepast. www.interboatmarinas.nl Recorddrukte bij AanUit.net Dankzij de pandemie ontdekken steeds meer Nederlanders het water. Dit betekent ook topdrukte bij de AanUit.net app van Seijsener (Kennispartner). Per dag melden meer dan 100 nieuwe gebruikers zich aan om hun vaargeld en water of elektriciteit via de app te kunnen activeren en afrekenen. In juli werden meer dan 1.000 transacties per dag van camperaars en watersporters geregistreerd. Inmiddels zijn ook de gemeentehavens van Leiden en van Vianen, de Lingehaven in Gorinchem en ook verschillende havens in Almere gebruiker van het platform. Dat maakt dat complete vaarwegen en -routes met AanUit.net zijn uitgerust, zoals de Vliet in Zuid-Holland, de Turfroute in Drenthe, de Vecht tot aan de Lek en de Linge. De eerste locaties in België zijn ook gerealiseerd. www.seijsener.com/aanuit HISWA MAGAZINE 3 57

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 RED Online Marketing E info@redonlinemarketing.nl T 030-2746549 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Ross Tucker B.V. E info@rosstucker.nl T 0594-516017 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 2, juli 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema: Recreatie en Toerisme ‘Hier moet je zijn’ TechTalk Onderzoek naar milieuvriendelijke antifouling Corona en de watersportsector

HIGH GLOSS — DURABLE & REPAIRABLE — TRUE COLOR NEXT GENERATION TOPCOAT awlgrip.com facebook.com/awlgripfi nishes twitter.com/awlgrip All trademarks mentioned are owned by, or licensed to, the AkzoNobel group of companies. © AkzoNobel 2020. 10357/0220 instagram.com/awlgripfi nishes VOORWOORD Voorwoord Suppen op het idyllische riviertje de Berkel in Almen. Het Meijepad wandelen dat dwars door de Zuideinderplas bij Nieuwkoop loopt. De hoogste waterval van Nederland bekijken in Loenen. Zomaar drie van mijn favoriete plekjes. Oftewel: #hiermoetjezijn. Laat je paspoort maar thuis deze zomer. Waarom zou je ver weg gaan als we álles in huis hebben voor een onvergetelijke en onverwachte ontdekkingstocht in eigen land. Dat is de kernboodschap van de campagne Hier moet je zijn. Op pagina 18 leest u hoe iedereen wordt opgeroepen om zijn of haar favoriete plekken te delen met de social hashtag #hiermoetjezijn. Nederland moet bezoekers uit binnen- en buitenland terugwinnen. De recreatie- en toerismesector wordt immers hard geraakt door de coronacrisis. Want die coronacrisis, uiteraard besteden we daar in dit nummer (op pagina 20) volop aandacht aan. Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke tips zijn er voor de watersportsector? Hoe kunnen ondernemers het beste omgaan met bijvoorbeeld de protocollen en de voucherregeling? Sommige bedrijven hebben weinig last van de coronacrisis. Integendeel, boten lijken momenteel de deur uit te vliegen. Zoals bij Verschuur Watersport (pagina 24). Er zijn veel nieuwe watersporters die in Nederland willen varen en een boot kopen nu een buitenlandse vakantie er niet in zit. En wáár moet je dan zijn? Doet u mee met #hiermoetjezijn? Suppen op de Berkel, foto vanuit het slaapkamerraam van mijn ouderlijk huis. Liane Jansen Hoofdredacteur Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Suzanne Ekel, Paul Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover NBTC HISWA MAGAZINE 2 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Lancering ‘Hier moet je zijn’ 18 De recreatie- en toerismesector wordt ongekend hard geraakt door de coronacrisis. Nederland moet bezoekers uit binnen- en buitenland terugwinnen. Daarom is het Offensief Duurzaam Herstel Bestemming Nederland gestart met de marketingkreet ‘Hier moet je zijn’. Corona en de watersportsector Hoe pakte HISWA-RECRON de coronacrisis aan? Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke gevolgen hebben ze voor de watersportsector? Boten vliegen de deur uit bij Verschuur Watersport Recreatie op en aan het water neemt een vlucht deze zomer. De sloepenverkoop bij Verschuur Watersport groeide exponentieel. TechTalk 28 Een biocide antifouling voorkomt de aangroei van bijvoorbeeld mosselen en algen. Een verbod op biociden is echter aanstaande. Welke milieuvriendelijke alternatieven zijn er? Op stap met… We lopen een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de tweede aflevering: Stijn Boode, manager waterrecreatie. Het Portret Dit keer: Rick Jendrusch, marketing & events manager bij Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam. 34 32 24 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf Beursnieuws Column Geert Dijks HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 39 42 47 52 55 56 62 HISWA MAGAZINE 2 5

SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl Op stapel European Voyager 1500 II Geïnspireerd door de Amerikaanse Passagemaker-trawler jachten ontwikkelde Aquanaut met de Aquanaut European Voyager een volledig nieuw concept. Zeer indrukwekkend is de geslaagde synthese van klassieke, robuuste vormen van de Drifter-lijn en de moderne lijnen van een echte Passagemaker-trawler. Er ontstaat een geheel eigen sfeer aan boord doordat de salon en de open kuip – op hetzelfde niveau gelegen – een eenheid vormen en samen met het erboven gelegen achterdek (zonnedek) een enorme ruimte bieden. Op dit moment wordt de oplevering voorbereid van een fraaie Aquanaut European Voyager 1500 II voor een trotse Nederlandse eigenaar. www.aquanaut.nl HISWA MAGAZINE 2 7 Lengte Breedte 14,95 m 4,55 m Hoogte boven waterlijn 3,10 m Diepgang 1,25 m Motor Volvo D4 - 225 pk / 165 kW Certificering CE-A

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt 7 nieuwe leden eSailing Zuidwest Nederland Met eSailing verzorgt Albert Smit de verkoopbemiddeling voor jachten in Zuidwest Nederland. Al meer dan vijf jaar is Albert onderdeel van het eSailing-team en doet hij dit met veel plezier en toewijding. Zelf is hij watersporter in hart en nieren, zowel in Nederland als het buitenland. Botenwacht Nederland De Wegenwacht van het water, dat is hoe Botenwacht Nederland zichzelf noemt. Botenwacht Nederland helpt al sinds 2003 watersporters op weg die zijn getroffen door pech met de boot. De pechhulp wordt door heel Nederland verleend en is zeven dagen per week beschikbaar. Maritiem Centrum Heusden BV Dit bedrijf huisvest een watersportwinkel en jachtservice in Heusden aan de Maas. Met een winkeloppervlak van 250 m² en meer dan 15.000 artikelen is er altijd iets te vinden voor motor-, zeil- en sportboten. Een tankstation en een drooghok zijn ook aanwezig. Jachthaven Eendracht Een pittoreske haven, omringd door watersportbedrijven en op nog geen 300 meter van het centrum van Heeg; dat is Jachthaven Eendracht. Het bedrijf beschikt over 270 ligplaatsen van 7 tot 13 meter en is geliefd vanwege de lommerrijke, beschutte ligging onder alle weersomstandigheden. Sailingcenter Langweer Sailingcenter Langweer is van alle markten thuis. Het bedrijf verhuurt zeil- en motorboten, heeft een verkoophaven waar altijd een aantal gebruikte zeiljachten beschikbaar zijn voor de verkoop en is al jaren importeur van kwalitatief hoogwaardige zeiljachten. Brakel Yachtcharter Watersporters kunnen bij dit bedrijf terecht voor de verhuur van luxe jachten. Varen op de Friese meren of relaxen in de vrije natuur, het kan allemaal met een luxe motorjacht of motorkruiser. Brakel Yachtcharter in Sneek is een dynamisch bedrijf met passie voor motorjachten en kruisers. Wylde Swan BV Wylde Swan biedt zeiltraining en teambuilding aan op zee, voor mensen van alle leeftijden. In de haven verandert Wylde Swan in een mooie locatie voor feesten en bijeenkomsten. 8 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Gecertificeerde Jachtservicebedrijven van start Op 4 juni ontvingen negen HISWA-RECRON-leden het certificaat ‘HISWA gecertificeerd jachtservicebedrijf’. Erik van Dijk, directeur van de KMVK en uitvoerder van de certificatie, overhandigde het eerste certificaat aan het bedrijf Gebr. Van Enkhuizen. Ronald van Enkhuizen van het gelijknamige bedrijf: “We legden een heel traject af met deze negen bedrijven om te komen waar we nu staan en het certificeringsschema in te richten. Het doel van deze certificering is te onderstrepen én hard te maken dat we als HISWA-gecertificeerde bedrijven staan voor kwaliteit. Door het inzichtelijk maken van werkwijzen en standaardisatie door te voeren in onze aanpak, weten klanten waar ze aan toe zijn. Daar horen natuurlijk duidelijke afspraken bij. Ook maakten we afspraken over scholing van onze medewerkers en het up-to-date houden van hun vakkennis. Daarnaast is het zo dat deze bedrijven verschillende disciplines in huis hebben en allemaal beschikken over een eigen botenlift. We bieden dus met elkaar een ‘one stop shop’ voor onderhoud en reparatie. Dit initiatief past in de ambitie die we hebben om de kwaliteit van alle HISWA-RECRON-leden te onderstrepen en zo meer handen en voeten te geven. Als voorzitter van de commissie Jachtbouw ben ik daar trots op.” Heeft u interesse om aan te sluiten bij dit initiatief? Stuur een mail naar Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Nieuwe naam chartervaart: Hollandsche Zeilvloot De zeilende chartervaart in Nederland koos voor een nieuwe gezamenlijke naam: Hollandsche Zeilvloot. Met steun van HISWA-RECRON sloegen de initiatiefnemers Holland Sail, NAUPAR en Frisian Sailing Company de weg in naar een nieuwe, moderne naam en bijpassend logo. Stijn Boode, manager Waterrecreatie van HISWARECRON: “Duidelijk was dat de naam chartervaart niet langer voldeed. Het is niet iets waar iedereen zich herkent. We zijn tot de naam Hollandsche Zeilvloot gekomen omdat we die kunnen gebruiken en vooral ook laden met wat we zijn: zeilende passagiersvaart met schipper.” De naam is niet alleen bedoeld voor de honderd schepen die zijn aangesloten bij de drie boekingskantoren die lid zijn van HISWA-RECRON. Ook alle zelfstandig HISWA MAGAZINE 2 varende en schippers van andere boekingskantoren kunnen deze naam gebruiken voor marketing- en communicatiedoeleinden. 9

ONDERNEMERSNIEUWS Infocafé verduurzaming jachtservicebedrijven en jachtwerven vormden het gezelschap. Zij kregen een update over verschillende actuele thema’s rondom milieu en duurzaamheid. Zo ging het over elektrisch varen in Amsterdam, recycling, blue scan en de planningstool Milieumaatregelen. Naar verwachting worden vanaf 2025 zo’n 7000 boten per jaar aangeboden om te recyclen. Dit betekent dat veel materialen zoals polyester en staal gerecycled moeten worden. Op dit moment wordt polyester alleen nog verschredderd en onder andere gebruikt voor het maken van beschoeiing. Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar upcyclen van polyester, maar dat staat nog in de kinderschoenen. Daarnaast stonden de onderwerpen vuilwater en alternatieve antifouling op de agenda. Tijdens een Infocafé in maart deelden HISWARECRON-leden informatie over het thema verduurzaming in de watersport. Makelaars, De presentaties zijn te downloaden in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Onderneem actie bij btw-heffing verhuur zeilboten Tegenwoordig is het 9% btw-tarief van toepassing op de terbeschikkingstelling of verhuur van (kajuit) zeilboten, vanuit een sportaccommodatie en met aanvullend dienstbetoon. Dit bevestigde de Hoge Raad eind 2019 in een door een bootverhuurder en HISWA Vereniging aangespannen zaak. In de afgelopen twee maanden bleek echter dat de Belastingdienst dit oordeel nog niet eenduidig toepast in vergelijkbare situaties. De Belastingdienst blijkt het 9% btw-tarief niet altijd voor andere ondernemers te willen toepassen en per situatie te willen oordelen welke omstandigheden bepalen of lage of hoge btw moet worden toegepast. HISWA-RECRON zet zich op dit moment in om het oordeel van de Hoge Raad geïmplementeerd te krijgen in het landelijke beleid van de Belastingdienst. Daarnaast zijn verschillende bedrijven met hun inspecteur in gesprek om Meer informatie over dit dossier: www.hiswarecron.nl/kennisbank. 10 HISWA MAGAZINE 2 het lage tarief toe te passen binnen het bedrijf. Daarvoor heeft HISWA-RECRON voor leden een bezwaarschrift beschikbaar. De andere mogelijkheid is dat ondernemers het verlaagde tarief gaan toepassen en dit schriftelijk kenbaar maken aan de Belastingdienst. Er blijft dan echter vijf jaar de mogelijkheid op naheffingen. Het advies is om wel actie te ondernemen en bij voorkeur door een deskundige. ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe opzet voor HISWA Symposium voor jachtbouw en jachtontwerp Tijdens het International HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction, dit jaar op 17 en 18 november, staat niet alleen de wetenschap maar ook de praktijk centraal. Met als thema ‘Dare to share’, is er naast wetenschappelijke presentaties ook aandacht voor toegepaste kennisoverdracht op het gebied van jachtbouw en jachtontwerp. HISWA-RECRON is de aanjager van deze nieuwe opzet. Michaël Steenhoff, manager jachtbouw bij HISWA-RECRON: “Met een programmamix van wetenschappelijke onderzoekspresentaties en praktische onderwerpen is het symposium toegankelijk voor een breed publiek. We merkten dat er behoefte was aan het ‘handen en voeten’ geven van de wetenschap voor toepassing in de jachtbouwpraktijk van alledag. Wetenschap is de basis waar kennis wordt ontwikkeld, maar ondernemers zijn juist ook geïnteresseerd in wat je ermee kunt. Daarbij is het ook belangrijk dat kennis op een transparante wijze met de sector wordt gedeeld. Vandaar dat we deze editie kozen voor het thema ‘Dare to share’.” Het definitieve programma is binnenkort beschikbaar. De onderwerpen zijn voor bedrijven, kennisinstituten, maar óók voor studenten interessant. Zoals de machinekamer van toekomst, nieuwe constructiemethoden, varen op vleugels en de weg naar nul emissie. Coronamaatregelen Steenhoff: “Corona is een punt van aandacht en natuurlijk houden we rekeing met de anderhalvemetereconomie. Met aanpassingen moet het mogelijk zijn het symposium in november te organiseren. Mocht dit toch niet kunnen, dan is een digitale variant achter de hand.” Het International HISWA Symposium on Yacht Ddesign and Yacht Construction is op 17 en 18 november 2020 in RAI Amsterdam, aansluitend op de vakbeurs METSTRADE Show. Het symposium wordt mede mogelijk gemaakt door Feadship, Oceanco, Royal Huisman Shipyard en Marin. Meer informatie: www.hiswasymposium.com. HISWA MAGAZINE 2 11

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON Business Club: samen bouwen aan een vitale sector Op 1 januari 2021 gaat de HISWA-RECRON Business Club (HRBC) van start. Hierin komen de partners van beide voormalige brancheverenigingen (HISWA Vereniging en RECRON) samen. Leden profiteren zo van een nog uitgebreider aanbod van betrouwbare adviseurs en leveranciers. RECRON heeft Top Leveranciers, Kennispartners en een hoofdpartner. HISWA heeft Suppliers en Partners in Business. Allemaal zijn ze betrouwbare bedrijven, die zich hebben bewezen in de branche en die ondernemers Nieuwe regio-indeling Vanwege de fusie van RECRON en HISWA Vereniging is het team van regiomanagers versterkt. De onderlinge taken binnen de organisatie zijn daardoor in enkele regio’s anders verdeeld. Voortaan ziet de indeling van de regiomanagers er als volgt uit: Provincie Regiomanager Noord-Holland Flevoland Zuid-Holland Zeeland Drenthe Overijssel Friesland Groningen Gelderland Utrecht Noord-Brabant Limburg Hoofd regioteam Gerdina Krijger Gerdina Krijger Monica de Vast Monica de Vast Petra Ellens Petra Ellens Jan Ybema Jan Ybema Ivo Gelsing Ivo Gelsing Arthur van Disseldorp Arthur van Disseldorp Martin Maassen Leden kunnen altijd bij hun regiomanager terecht met vragen en opmerkingen. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/medewerkers. 12 HISWA MAGAZINE 2 helpen bij de ontwikkeling van hun bedrijf en de versterking van de sector. Met het samenvoegen van de partners in de nieuwe HRBC komt het beste van twee werelden samen. Jeffrey Belt, projectleider van de HISWA-RECRON Business Club: “We vinden het belangrijk om betrouwbare partners om ons heen te hebben die het ondernemerschap van onze leden stimuleren en samen met ons een visie op de sector formuleren. De nieuwe HISWA-RECRON Business Club biedt onze leden straks een nóg grotere keuze.” Compensatieregeling marinierskazerne Recent kwam de regering terug op het besluit om de marinierskazerne naar Vlissingen te verhuizen. De provincie Zeeland wordt hiervoor gecompenseerd, maar hoe is nog onduidelijk. Hiervoor is adviseur Bernhard Wientjes aangesteld; hij gaat samen met de provinciebestuurders kijken naar een goede compensatieregeling. HISWA-RECRON, een belangrijke economische partner, heeft aangegeven welke compensatiemogelijkheden van meerwaarde kunnen zijn voor de watersportsector en de leefomgeving. ONDERNEMERSNIEUWS Coronaprotocollen, uitlegvideo’s en communicatietoolkit beschikbaar HISWA-RECRON heeft coronaprotocollen beschikbaar. In deze documenten staan tot in detail strenge voorzorgsmaatregelen beschreven die ondernemers moeten toepassen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Bijvoorbeeld hoe gasten en klanten veilig en verantwoord van de voorzieningen, het sanitair, de winkel, de receptie en het havenkantoor gebruik kunnen maken. Samen met 150 ondernemers uit zeven sectoren en in afstemming met de Veiligheidsregio’s zijn deze protocollen gemaakt, exclusief voor leden van HISWA-RECRON. De informatievoorziening is ook in beeld en geluid beschikbaar. Van de protocollen zijn namelijk ook korte uitlegvideo’s (tutorials) beschikbaar. Er zijn video’s voor watersporters, watersportbedrijven, recreanten en recreatiebedrijven. Ze staan op het YouTube-kanaal van HISWA-RECRON. Om gasten, klanten, medewerkers goed te informeren over de protocollen, is er een speciale communicatietoolkit ontwikkeld. De middelen in deze toolkit kunnen leden gratis downloaden en/of printen, en gebruiken in het bedrijf. Bij de entree, bij het sanitairgebouw of op de website. Zo kunnen bedrijven laten zien dat ze veilig werken en goed de regels hanteren. Er zijn posters en stickers in het Nederlands, Engels en Duits. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/protocollen www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid (voor consumenten) www.youtube.com (kanaal HISWA-RECRON) Nieuwe medewerker bij HISWA-RECRON Sinds 1 mei jl. heeft HISWA-RECRON een nieuwe medewerker erbij. “Mijn naam is Suzanne van Tielraden, ben 24 jaar en woon in Leusden. Ik heb affiniteit met toerisme en recreatie en ik werk bij HISWA-RECRON op het secretariaat. Hiervoor werkte in een hotel en daarvoor op een camping/chaletpark. Ik heb het helemaal naar mijn zin bij HISWA-RECRON!” HISWA MAGAZINE 2 13

ONDERNEMERSNIEUWS Training: communicatie rondom coronacrisis De coronacrisis heeft consequenties voor alle medewerkers van bedrijven in de recreatie en de watersport. Zij moeten niet alleen werken volgens de HISWA-RECRON-protocollen, maar zij moeten ook toezien dat klanten en gasten van hun bedrijf zich gedragen volgens het protocol. In de training die HISWA-RECRON samen met Endurance (HISWA-RECRON Business Club) aanbiedt, staat de communicatie over de coronamaatregelen richting de gasten en klanten centraal. De volgende onderwerpen komen aan bod: • Corona: feiten en fabels • Gevolgen van corona op het gedrag van bezoekers en gasten • Uitleg van de HISWA-RECRON-protocollen • Uitleg van de coronaspelregels aan gasten en klanten • Handhaving • Reageren op agressief gedrag De training duurt een halve dag en heeft een open inschrijving. Meer informatie: www.hiswarecron.nl/agenda. Nieuws van ICOMIA De afgelopen tijd kwamen er vanuit ICOMIA, International Council of Marine Industry Associations, verschillende nieuwsupdates. Zo is de ICOMIA World Marinas Conference uitgesteld naar oktober 2021. Daarnaast wordt er gewerkt aan een online event aan het eind van dit jaar. ICOMIA startte verder een Back to Boating campagne. Waarbij het de bedoeling is dat video’s op YouTube geplaatst worden met de hashtag #Back2Boating. Video’s moeten gericht zijn op de ervaring, sensaties, emoties, dromen, vrijheid van varen. Meer informatie: www.icomia.com. 14 HISWA MAGAZINE 2 Wijziging inloggen mijnhiswarecron.nl Medio juni ontvingen HISWA-RECRON-leden een mail met daarin de aankondiging dat inloggen op www.mijnhiswarecron.nl verandert. Eerder logden leden in via mijnhiswa.nl. Dat is vanwege de fusie tussen HISWA en RECRON nu omgezet in www.mijnhiswarecron.nl. Even op een rijtje voor de leden: • Ga naar mijnhiswarecron.nl. • Voer hier de gebruikelijke inloggegevens in: gebruikersnaam en wachtwoord die ook voor mijnhiswa.nl werden gebruikt. • Inloggegevens onbekend? Stuur dan een mail naar communicatie@hiswarecron.nl. Via mijnhiswarecron.nl kunnen leden direct zelf verschillende zaken regelen als: • Eigen bedrijfspagina optimaliseren met teksten, foto’s en activiteiten voor zowel hiswa.nl als hiswarecron.nl. • Nieuwsberichten, vacatures en producten (boten) plaatsen. ONDERNEMERSNIEUWS Update Welkom op het water Ook voor de nationale watersportcampagne Welkom op het water worden als gevolg van de coronacrisis activiteiten geannuleerd. Zo is er dit jaar helaas geen Meevaarweekend en ook de Welkom op het water/ledendag gaat dit jaar niet door. Wel wordt er door Motivaction, in opdracht van Welkom op het water, een doelgroeponderzoek gedaan naar de verschillende type watersporters en potentiële watersporters. Uit dit onderzoek komen zogenaamde persona’s: op maat gemaakte klantprofielen om de kennis over doelgroepen ‘tot leven’ te brengen. Zij geven een naam en gezicht aan ‘de klant’ met motieven, verlangens en doelen in het leven. Deze persona’s kunnen uiteindelijk worden gebruikt om de juiste doelgroep te motiveren het water op te gaan. Daarnaast kunnen ook alle watersportbedrijven de uitkomsten van dit onderzoek gebruiken om hun eigen marketing en communicatie te optimaliseren. Verder wordt op de social mediakanalen continu de watersport op een leuke manier onder de aandacht gebracht bij het grote publiek. Welkom op het water is te volgen via: Instagram: @welkomophetwater Facebook: Welkom op het water Twitter: @welkomoptwater Meer informatie: www.welkomophetwater.nl. Akkoord over naam Holland Yachting Group Het collectief van superjachtbouwers en toeleveranciers binnen NMT gaat verder onder de reeds bekende naam Holland Yachting Group. Deze naam behoorde voorheen aan HISWA Holland Yachting Group, onderdeel van HISWA Vereniging. NMT en HISWARECRON bereikten onlangs een akkoord over de overname van de naam Holland Yachting Group en de bijbehorende slogan Think Yachts, Think Holland. Beide brancheorganisaties zijn het er unaniem over eens dat het zonde is om de reputatie en de naamsbekendheid die in 50 jaar is opgebouwd, verloren te laten gaan. De Holland Yachting Group maakte de afgelopen 50 jaar een enorme ontwikkeling door onder de vlag van HISWA Vereniging (nu HISWARECRON). De Nederlandse superjachtbouwsector staat wereldwijd synoniem voor kwaliteit, vakmanschap en innovatief vermogen. HISWA MAGAZINE 2 15

ONDERNEMERSNIEUWS Aanvraag keuring vuilwaterapparatuur Per 1 oktober 2019 is het toegestaan om toiletwater van pleziervaartuigen te lozen, mits dit gezuiverd is en aan de eisen voldoet. Het zuiveringsapparaat moet hiervoor een typegoedkeuring hebben. Deze typegoedkeuringen mogen sinds 20 maart 2020 gekeurd worden door twee certificerende instellingen, namelijk: DCI te Joure en DMI-EMCI te Werkendam. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft deze twee instellingen hiervoor erkend. Meer informatie in de Kennisbank: www.hiswarecron.nl/kennisbank. Internationaal journalistenbezoek ‘op afstand’ Het geplande internationale journalistenbezoek van het exportcollectief HISWA Orange Yachting Group ging vanwege de coronacrisis niet door. Als alternatief wordt er nu virtueel journalistenbezoek georganiseerd, waarbij de werven in contact worden gebracht met een selectie internationale journalisten uit Rusland, Spanje, Zwitserland, Frankrijk, Italië en Scandinavië. Via HISWA-RECRON worden zij geïnformeerd over de verschillende nieuwe jachten en/ of producten. Daarna kunnen de betrokken bedrijven contact leggen via een online tool zoals Skype of Teams. Op deze wijze kunnen journalisten en bedrijven verder informatie en beeldmateriaal met elkaar uitwisselen. Het belang van goede (digitale) brochures, websites, technische data, foto’s en video’s is daarbij doorslaggevend. Leden die hun jachten beter in de internationale etalage willen zetten, kunnen contact opnemen met Michaël Steenhoff (m.steenhoff@hiswarecron.nl) of Jan Ybema (j.ybema@hiswarecron.nl). Meer informatie: www.yachtsholland.com. 16 HISWA MAGAZINE 2 ONDERNEMERSNIEUWS Manifestatie Hollandsche Zeilvloot Nederland heeft de grootste, nog varende historische vloot ter wereld. Door de coronamaatregelen wordt de sector op dit moment bedreigd met uitsterven. Extra maatregelen van de regering zijn noodzakelijk om te voorkomen dat de Nederlandse historische zeilvloot voorgoed verdwijnt. Na de lancering van de petitie Red de Hollandsche Zeilvloot, was er op 9 juni een manifestatie waarbij circa 175 historische schepen uit alle windrichtingen aandacht vroegen voor de Hollandsche Zeilvloot en de oproep aan de minister voor een noodfonds. HISWA-RECRON steunde het initiatief van de schippers. Deze manifestatie is vastgelegd op film en is op YouTube te bekijken. Grote zorg over het IJsselmeergebied HISWA-RECRON, 37 jachthavens in het IJsselmeergebied en de Waddenzee, het Watersportverbond en de BBZ maken zich grote zorgen over de uitwerking en de gevolgen van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW), de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Klimaatwet en de Energietransitie. Dit verwoordden ze in een ‘open brief’ die ze stuurden naar het ministerie, betrokken provincies en gemeenten. Kern van de boodschap is dat door overheidsingrijpen recreanten in de toekomst wegblijven. Door het gebied in te richten met windmolen- en zonneparken, natuureilanden, rietmoerassen en ondieptes waar waterplanten moeten gaan groeien, worden de recreatiesector en de lokale economie slachtoffer. Het overheidsingrijpen gaat ten koste van de kwaliteit van het binnen Europa unieke zoetwatermeer. Met subsidies van het Rijk wordt het gebied ingericht, ingepolderd en verdeeld in compartimenten waarmee unieke waarden verloren gaan. De natuurmaatregelen uit het PAGW zijn volgens het rijk nodig om onder andere toenemende recreatie op te vangen, maar het budget voor recreatie, zelfs recreatief medegebruik vanuit Den Haag is ‘nul’. HISWA-RECRON diende kamervragen over dit onderwerp in die naar verwachting voor het zomerreces behandeld worden. De open brief staat op www.hiswarecron.nl/actueel. HISWA MAGAZINE 2 17

Offensief duurzaam herstel bestemming Nederland gelanceerd ‘Hier moet je zijn’ De toerismesector wordt ongekend hard geraakt door de coronacrisis. Het inkomend- en binnenlands toerisme ligt nagenoeg helemaal stil, met enorme gevolgen voor onder meer jachthavens, zeilscholen, vakantieparken, hotels en attracties. Wanneer de tijd rijp is moet Nederland versneld en met kracht bezoekers uit binnen- en buitenland zien terug te winnen. Het NBTC werkt daarom samen met Gastvrij Nederland – waar HISWA-RECRON onderdeel van uitmaakt – en regionale marketingorganisaties momenteel aan het ‘Offensief Duurzaam Herstel Bestemming Nederland’. Tekst: Suzanne Ekel Dat kent drie doelstellingen: op een verantwoorde manier een duurzaam herstel van de Nederlandse bezoekerseconomie na de coronacrisis, met maximale grip op spreiding. Ten tweede meer vakantie- en recreatiebestedingen in Nederland en tot slot, een structurele verandering in denken en gedrag over vakantie en recreatie in eigen land. Daar is meer voor nodig dan een campagne of iets wat enkel het komende hoogseizoen ondersteunt. Daarom is de aanpak gericht op het gang brengen van een duurzame, enthousiasmerende beweging. Centraal daarin staan vakantie en vrije tijd in eigen land; kort, lang, op uiteenlopende 18 momenten en vooral: op alle verrassende, onbekende en onontdekte plekken in het land. Het offensief ging begin juni publiekelijk van start met onder andere social media posts, advertenties en lancering van het beeldmerk. Meedoen Als lid van HISWA-RECRON kunt u meedoen! Er is een toolkit met materiaal, concepten, informatie en richtlijnen per fase beschikbaar om aan ‘Hier moet je zijn’ mee te doen. Voor toegang tot de toolkit stuurt u een mail naar hiermoetjezijn@holland.com. Hier moet je zijn Er is gekozen voor een herkenbare kernboodschap: ‘Hier moet je zijn.’ ‘Hier’ is het woord waar alles om draait, als in: hier in Nederland, hier in deze regio, hier in deze stad, hier op deze plek. Spreiding van toerisme over het land, onder andere naar rustiger plekken, en over de tijd, op alle momenten van het jaar en niet alleen in de officiële vakantieperiodes, is een essentieel onderdeel van het plan. Dat sluit goed aan bij de maatregelen die nodig zijn om toerisme in Nederland weer verantwoord op te starten. Op dit moment is het thuisland voor veel Nederlanders bovendien de enige keuze als vakantieland. HISWA MAGAZINE 2 Met ‘Hier moet je zijn’ kan iedereen elkaar geruststellend en veilig gidsen: we mogen weer en hier kán het ook. Voor een weekje erop uit, een dagje varen, een weekendje weg, een stedentrip, een wandeling of een uurtje kitesurfen. Het enthousiasme erachter rijkt verder dan dat: het laat zien dat Nederland 365 dagen per jaar een topbestemming, misschien wel het mooiste vakantieland op aarde is. Zelfs als de zon niet schijnt, binnen twee uur rijden. Immers: je hoeft niet naar ‘daar’, je vindt het allemaal ‘hier’, in eigen land. Het laat zien dat Nederland 365 dagen per jaar een topbestemming is. Zelfs als de zon niet schijnt, binnen twee uur rijden. Je hoeft niet naar ‘daar’, je vindt het allemaal ‘hier’. Fasering: van informeren en gidsen, naar stimuleren en activeren De beweging begint met gidsen: mensen informeren en voorlichten. Met tips voor veilig en vertrouwd erop uit en met concrete suggesties waar dat kan. Daarna gaat dat over in inspireren en stimuleren waarbij mensen zich laten verrassen door wat er allemaal mogelijk en beschikbaar is in ons land. Daarna, in de derde fase, staan activeren en werven centraal. Uiteindelijk kan de beweging aanstekelijk worden tot over de landsgrenzen heen. Er wordt in eerste instantie gekeken naar het binnenlands toerisme, met voorzichtige aandacht voor buurlanden België en Duitsland. Er zijn nog geen extra financiële toezeggingen vanuit het ministerie EZK of de provincies. Het NBTC financiert de eerste fase uit eigen budget. Een beweging van iedereen Iedereen kan op zijn eigen manier aanhaken en elkaar vertellen waar je moet zijn. Het stelt ondernemers in staat hun gasten te gidsen én verwelkomen op hun eigen enthousiaste manier. Het nodigt alle Nederlanders uit hun favoriete plekken en activiteiten te delen. De communicatiekracht van alle betrokkenen samen kan veel verschil maken in het bekend maken van het gedachtengoed van ‘Hier moet je zijn’. Daarom draait het achter de schermen de komende tijd om het mobiliseren en activeren van partners uit het veld, zowel marketingorganisaties als aanbieders en ondernemers die precies weten waar je moet zijn. Waar het veilig, verrassend leuk en onontdekt is. Gebruik de hashtag #hiermoetjezijn U kunt ook uw gasten en klanten aansporen om mee te doen. Laat hen hun ervaringen met anderen delen door de social hashtag #hiermoetjezijn te gebruiken. Meer informatie: http://hiermoetjezijn.nu. Leiden verkennen per boot.

Corona en de watersportsector Het coronavirus raakt wereldwijd de hele maatschappij. In alle opzichten. Mensen, bedrijven, overheid en instellingen. Vooral de vrijetijdsector wordt diep geraakt. Zeker ook in Nederland. HISWA-RECRON was net tweeënhalve maand gefuseerd. Het team en bestuur hadden een route uitgezet voor een nieuwe strategie van de club voor de komende jaren. Die route werd op 12 maart om 16.00 uur tijdens op de tweede dag van de HISWA Amsterdam Boat Show ruw onderbroken. Premier Rutte kondigde ter voorkoming van verdere verspreiding van het coronavirus een lockdown van alle evenementen aan. Tekst: team HISWA-RECRON De dag erna stelden de 28 professionals van HISWA-RECRON direct prioriteiten. In twee uur tijd ontstond een nieuwe werkverdeling. Iedereen schakelde meteen bij om zaken als lobby, ledenadvies, productontwikkeling, onderzoek en communicatie voor het belangrijkste deel te richten op corona. Er was ineens en gezamenlijke vijand voor alle bedrijven in de watersport- en recreatiesector. De aanleiding is natuurlijk niet fijn, maar voor de motivatie van de bemanning uit verschillende achtergronden vormde de coronacrisis een goed bindmiddel. Hoe heeft HISWA-RECRON de coronacrisis aangepakt? Wat waren en zijn de belangrijkste issues? Welke gevolgen hebben ze voor de watersportsector? Met welke producten en diensten staan wij nog steeds voor u klaar? In dit artikel een antwoord op al deze vragen. Let wel, op het moment van verschijnen van dit blad, kan de actualiteit al weer anders zijn. Lobby In maart kondigde het kabinet een omvangrijk economisch pakket aan om ondernemers tegemoet te komen. Werk- en baanbehoud was de ambitie, generiek en snel het credo. HISWA-RECRON-bedrijven met een sterk seizoenskarakter kwamen in eerste instantie nauwelijks in aanmerking voor noodhulp. De TOGS-regeling bleek niet toepasbaar, omdat de watersport- en recreatiesector niet expliciet door het Rijk was gesloten. De NOW-subsidie voor de werkgever werd gebaseerd 20 op de referentiemaanden januari of november, die in geen verhouding staan tot de daadwerkelijke loonkosten van de bedrijven in het hoogseizoen. Onze lobbyportefuille was deze periode goed gevuld en bracht direct resultaten op zoals: - De NOW-subsidie is aangepast voor seizoenswerk. - De TOGS-regeling is toepasbaar voor bijna al onze bedrijven en partners. - We spraken persoonlijk met minister Wiebes en staatsecretaris Keijzer en kregen ze op werkbezoek. - Er kwam extra noodhulp voor ondernemers in de watersport en recreatie waar de vaste doorlopende kosten hoog zijn. Helpdesk voor leden Vanaf het begin van het uitbreken van het coronavirus en de ingestelde maatregelen voor de watersport- en recreatiesector stelde HISWARECRON een helpdesk in. Leden kunnen hier telefonisch en per mail terecht met uiteenlopende vragen, HISWA MAGAZINE 2 9 juni 2020 Ben je ook benauwd en/of heb je koorts? Dan moeten alle huisgenoten thuisblijven. Heb je klachten? Blijf thuis. Laat je testen. Werk zoveel mogelijk thuis. Basisregels voor iedereen Vermijd drukte. . Houd 1,5 meter afstand. Stap voor stap - wat kan wanneer? STAP 1 STAP 2 STAP 3 1 juli Contactberoepen Buiten sporten op 1,5 meter afstand Bibliotheken Zwembaden (Speciaal) basisonderwijs en kinderopvang Terrassen Bioscopen (max. 30 personen) Restaurants / cafés (max. 30 personen) Culturele instellingen (max. 30 personen) Musea / monumenten In het openbaar vervoer is het dragen van een niet-medisch mondkapje verplicht. Versoepelen van maatregelen kan alleen als het coronavirus onder controle blijſt. Voortgezet (speciaal) onderwijs Sport- en verenigingskantines Bioscopen (max. 100 personen) 18+ Restaurants / cafés (max. 100 personen) Culturele instellingen (max. 100 personen) Georganiseerde samenkomsten (max. 100 personen) Casino’s Sekswerkers en coffeeshops STAP 5 Datum onbekend: Sportscholen Alle sporten Sauna’s (binnen en buiten), incl. wedstrijden en betaald voetbal STAP 4 1 september Was vaak je handen. Evenementen Discotheken 15 juni Voorzieningen campings en vakantieparken Praktijklessen en toetsing MBO Tentamens en praktijklessen hoger onderwijs Voorwaarden en meer informatie: rijksoverheid.nl/coronavirus of bel 0800-1351 zoals over de beperkingen, over steunmaatregelen, contact met overheden, voorlichting aan klanten, hoe om te gaan met annuleringen of het uitgeven van vouchers. De helpdesk werkt als een vraagbaak en doorgeleiding naar de juiste specialist binnen HISWA-RECRON. De helpdesk is dagelijks bereikbaar via: 033 303 97 37 of corona@hiswarecron.nl Website en social media Op 16 maart, direct na de eerste coronamaatregelen, ging een speciale website de lucht in: www.hiswarecron.nl/corona. De site is inmiddels rijk gevuld. Hier staat alles over wat belangrijk is voor u als ondernemer: meest gestelde vragen, praktische informatie, producten en diensten, voorbeeldbrieven, nieuwsberichten, regelingen en lobbyzaken. De website wordt dagelijks geactualiseerd. Daarnaast ging een speciale pagina voor consumenten online: www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid. Hier vinden watersporters en recreanten voor hen belangrijke zaken zoals gedragscodes en uitlegvideo’s over wat wel en niet is toegestaan bij watersport- en recreatiebedrijven. Verder worden op social media (Facebook, LinkedIn en Twitter) continu updates geplaatst. Wilt u à la minute op de hoogte blijven van het nieuws? Volg ons dan: Facebook: www.facebook.com/HISWA.RECRON.1 LinkedIn: www.linkedin.com/company/HISWARECRON Twitter: www.twitter.com/HISWARECRON Coronanieuwsbrieven Sinds het begin van de coronacrisis in Nederland stuurde HISWA-RECRON wekelijks meerdere nieuwsbrieven – exclusief voor leden – onder de noemer “Update coronamaatregelen”. In totaal zijn er sinds begin maart al meer dan 45 updates verstuurd. Deze nieuwsbrieven worden goed gelezen. De corona-update zal ook de komende tijd nog regelmatig verschijnen. Bent u lid en wilt u zich abonneren? Stuur dan een mail naar communicatie@hiswarecron.nl. Protocollen In samenwerking met leden, koepelorganisaties en ministeries ontwikkelde HISWA-RECRON specifieke protocollen voor watersport- en recreatiebedrijven. Als ondernemer kunt u de protocollen gebruiken om uitvoering te geven aan de geldende maatregelen die per veiligheidsregio in de noodverordening zijn vastgelegd. Over het gebruik van de protocollen zijn korte uitlegvideo’s beschikbaar. Er zijn video’s gemaakt speciaal voor watersportondernemers, recreatieondernemers, recreanten en watersporters. Meer informatie op www.hiswarecron.nl/protocollen. De uitlegvideo’s staan ook op het YouTube-kanaal van HISWA-RECRON. Toolkit communicatie Speciaal voor gasten en klanten ontwikkelde HISWA-RECRON een communicatietoolkit onder de noemer “Voor jouw veiligheid”. Er zijn posters, flyers, baliebordjes, banners en stickers beschikbaar. Met deze middelen kunnen ondernemers aan hun gasten en klanten duidelijk maken welke veiligheidsen hygiënemaatregelen het bedrijf neemt om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Voucherregeling Vanaf begin april is een voucherregeling in werking gesteld. Deze regeling stelt watersport- en recreatiebedrijven in staat om bij een niet uitgevoerde overeenkomst niet direct het aanbetaalde bedrag terug te betalen aan de gast of klant maar de boeking door middel van een voucher te verplaatsen. Dit voorkomt liquiditeitsproblemen. De voucherregeling voldoet aan de voorwaarden van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Bedrijven bieden de voucherregeling zelf aan met de voorwaarden die tussen HISWA-RECRON en de ACM zijn overeengekomen. Meer informatie op www.hiswarecron.nl/voucherregeling. HISWA MAGAZINE 2 21 HET BELANG VAN WATERSPORT EN VRIJE TIJD VOOR JOUW VEILIGHEID Dit HISWA-RECRON Erkende Bedrijf werkt met een coronaprotocol. www.hiswarecron.nl/voorjouwveiligheid

Meestgestelde vragen De meest gestelde vraag aan de coronahelpdesk was: moet ik als ondernemer terugbetalen of niet? Juridisch ligt dit gecompliceerd. Gevoelsmatig zou je zeggen dat als de ondernemer door overmacht niet aan de klant kan leveren wat hij heeft afgesproken, dat hij dan ook niets hoeft te betalen. Dat klopt, maar slechts ten dele. De ondernemer hoeft niet de schade te betalen die een klant heeft gehad doordat hij niet heeft kunnen leveren en de klant een duurder alternatief heeft moeten zoeken. Bijvoorbeeld: de klant had een bungalow geboekt in Zeeland, omdat hij tijdelijk een baan had in Vlissingen. Hij moest als gevolg van de sluiting van het bungalowpark uitwijken naar een duurder hotel. De meerkosten zijn niet te verhalen op het bungalowpark; die kan zich met recht beroepen op overmacht. Iets anders is echter het terugbetalen van hetgeen de klant al voor zijn boeking heeft aanbetaald. Daartoe is de ondernemer die niet kan leveren in beginsel wel verplicht op grond van de wet. Door de tekortkoming van de ondernemer in de uitvoering van de overeenkomst, heeft de klant het recht de overeenkomst te ontbinden. Daaruit volgt weer dat de klant zijn aandeel in de overeenkomst als die al voldaan is, kan terugvorderen. Ofwel: de aanbetaling moet juridisch gezien ongedaan gemaakt worden en aan de klant worden terugbetaald. Om eventuele liquiditeitsproblemen bij bedrijven te voorkomen, ontwikkelde HISWA-RECRON een voucherregeling. Of die regeling ook juridisch stand houdt in een procedure, is (nog) niet bekend. Er zijn nog geen gerechtelijke uitspraken hierover bekend. Een andere vaak gestelde vraag was: hoe ga ik om met annuleringen in de situatie dat ik als ondernemer wel mijn aandeel in de overeenkomst kan nakomen, maar de klant niet wil of kan nakomen? Daarbij ligt de kwestie in veel gevallen gecompliceerder. 22 HISWA MAGAZINE 2 Want van de Duitse klant, die vanwege maatregelen in eigen land de grens niet over mocht, konden we nog zeggen dat dat meer in de risicosfeer lag van die Duitse klant. Dus dat bij een annulering derhalve de normale annuleringsregeling van toepassing was: betaling van annuleringskosten. Maar wat te doen bij een boeking van een boot of bungalow aan een gezelschap bestaande uit meer huishoudens? Juridisch kan de ondernemer daar meerdere kanten mee op. Hij kan zeggen dat de boot of de bungalow gewoon beschikbaar is en dat het gegeven dat de klant meer dan één huishouden vertegenwoordigt meer in de risicosfeer van de klant ligt en dat bij een annulering door de klant dus annuleringskosten zijn verschuldigd. Maar ook verdedigbaar is, dat het als verhurende watersport- of recreatiebedrijf verboden was om boekingen te accepteren of uit te voeren van klanten die afkomstig waren uit meerdere huishoudens. Dat brengt dan een belemmering mee bij de ondernemer om de overeenkomst uit te voeren en dat leidt dan weer tot een terugbetaling. Tot uitspraken van kantonrechters over deze vraag heeft het (nog) niet geleid. Het is lastig te voorspellen welke kant het zal opgaan. Veel media-aandacht Niet eerder kreeg HISWA-RECRON rond een bepaald issue zoveel media-aandacht als nu. Het NOS Journaal, RTL Nieuws, Hart van Nederland, De Telegraaf, het Algemeen Dagblad, Nu.nl, Radio1, BNR Nieuwsradio, actualiteitenprogramma’s als EénVandaag en Op1 en vele andere (regionale) kranten, vakbladen en andere (online) media: allemaal maakten ze items over de watersport- en recreatiesector in coronatijd. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON, gaf tientallen interviews en verscheen regelmatig op televisie. We mogen weer! We kunnen niet wachten om er weer op uit te gaan. Nieuwe plekken te ontdekken, nieuwe dingen te proeven, mensen te ontmoeten. En dat kan in het mooiste land ter wereld. Ons eigen land. Kwestie van de drukte vermij den. De ruimte opzoeken. En dat gaat prima. Want er is genoeg voor iedereen. De mooiste natuur, lekkerste gerechten, de spannendste att racties, de meest verbazingwekkende architectuur en musea, onbekende en zeldzame dieren. Allemaal op niet meer dan twee uur rij den. En als we al die mooie plekjes met elkaar delen, kunnen we allemaal genieten van ons mooie land. Want je hoeft echt niet naar ‘Daar’. Je vindt het allemaal ‘Hier’. Deel bij zondere plekken met #hiermoetjezij n. Of kij k op hiermoetjezij n.nu ter inspiratie. HISWA MAGAZINE 2 23 ZUID-HOLLAND

Verschuur Watersport heeft zelf twee tenders ontwikkeld, de Triple 7 en de X. Bij Verschuur Watersport vliegen boten de deur uit “ Mensen komen hier hun droom waarmaken” Recreatie op en aan het water neemt een vlucht deze zomer. In ieder geval, dat mag je verwachten als je de sloepenverkoop bij Verschuur Watersport ziet: die is na een paar weken rust in maart exponentieel gegroeid in de weken erna. Mensen wachten nu acht tot elf weken op een sloep bij de sloepen- en tenderspecialist. ‘Ze willen vrijheid, het water op, met het gezin weg. De mensen komen bij ons om een stuk plezier en vrijheid te kopen.’ Tekst: Dominique van Dam 24 In maart was het even duimendraaien in de gloednieuwe showroom van Verschuur Watersport in Rijnsaterwoude. De flessen Moët & Chandon netjes in de wand, de glazen klaar voor gebruik, maar de bel voor verkoop van een sloep luidde niet één keer. ‘We maakten mooie productvideo’s in die maand. Een virtuele showroom, dat was eigenlijk ons coronaplan’, vertelt Koen de Groot, bedrijfsleider bij de sloepenspecialist. ‘Alle sloepen en tenders zouden een eigen video krijgen, dat was het idee. Met interieur, specificaties en alles wat verder belangrijk is in HISWA MAGAZINE 2 beeld.’ In april was het ineens niet meer nodig: het werd mooi weer, en vooral de persconferentie deed mensen beseffen: corona blijft wel een tijdje. Mensen beseften: corona blijft wel een tijdje. Vanaf dat moment was het een gekkenhuis in de showroom. ‘Het leek wel of mensen doorkregen: dit gaat een heel saaie zomer worden’, zegt De Groot. ‘Vanaf dat moment was het gekkenhuis in de showroom.’ Kopers nu zijn vooral gezinnen die al langer sparen voor een mooie sloep. Ze komen een sloep aanschaffen in het segment tot veertigduizend euro. ‘De duurdere boten blijven liggen. De ondernemers houden namelijk de hand op de knip, en dat is ook logisch.’ Kijken en besluiten De consument koopt een fijne tijd op het water in plaats van een vakantie in het buitenland, zo ziet De Groot het. ‘En daarbij beslissen ze snel. Eerst was het een driestappenplan: oriënteren, offerte en beslissen. Nu is het kijken en besluiten.’ In dat proces heeft iedereen bij Verschuur Watersport nog wel altijd de adviserende rol hoog in het vaandel: ‘Elke klant gaat hier tevreden weg, uiteindelijk komen ze een nieuw gezinslid halen, zo lijkt het wel. De mensen komen om hun droom waar te maken.’ Ook nu, misschien wel zeker nu, is adviseren een groot goed, ook al vliegen de tenders over de toonbank. Maar liefst vijftig procent van de kopers is een nieuwe watersporter, dertig procent was al klant bij Verschuur Watersport en de overige twintig procent is een bestaande watersporter. ‘De nieuwe watersporter wil gewoon gemak, maar we vertellen ze wel alles over varen, keuzes die er zijn, en helpen ze bij het kiezen van een boot van het juiste formaat. Je weet: de eerste boot is vaak een goede keuze, maar niet de definitieve, dus we zorgen ervoor dat ze graag terugkomen.’ ‘De mensen die nieuw zijn op het water hebben jarenlang gespaard, hard gewerkt, nu komen ze bij ons een ontzorger kopen. Ze willen genieten, pure ontspanning. En in deze tijd komt daarbij dat de sloep de mogelijkheid geeft om samen, verbonden met elkaar iets leuks te doen. Een dagje op het water geeft gezelligheid, je bent lekker bij elkaar, mensen zitten niet snel op hun telefoon, varen is een sociale bezigheid.’

Automotive als voorbeeld Al die verkopen vinden plaats in de gloednieuwe showroom van Verschuur Watersport, die openging in december. Een grote hal, met veel ruimte voor de boten en ernaast een enorme stalling en werkplaats in eenzelfde hal. ‘Wij wilden als bedrijf professionaliseren. We hebben het concept dat we hier hebben helemaal uitgedacht. En keken daarbij veel naar de automotive en hoe dealers hun showroom indelen en de verkoop en werkplaats inrichten. Als team gingen we bijvoorbeeld kijken bij BMW.’ Wij wilden als bedrijf professionaliseren. En keken daarbij veel naar de automotive en hoe dealers hun showroom indelen. De Groot durft daarbij te zeggen dat ze nu behoren tot de beste watersportbedrijven in Nederland. ‘Misschien zijn we wel de beste. Maar we zijn pas tevreden als andere bedrijven komen kijken hoe we het hier aanpakken, dat wij als voorbeeld dienen. De showroom is het resultaat van een proces. We vergaderen meer over de visie vanwaar uit we werken, we hebben veel gesprekken over waar we naartoe werken als team.’ Er zijn ook dingen niet veranderd: ‘We houden het persoonlijke waar watersport voor staat erin.’ Bel van geluk Een van de meest in het oog springende onderdelen in de showroom is een grote bel. ‘Dat is de bel van geluk. Mensen die een boot aanschaffen mogen de bel luiden. Op dat moment zijn alle ogen op dat gezin, die mensen gericht. Een prachtige afsluiting van een koopproces.’ Het feit dat iedereen onderdeel van het feestje is, geeft ook wel marketingmogelijkheden. ‘De meeste belmomenten geven andere kopers het gevoel dat ze daar ook willen staan.’ Naast zo’n tastbaar moment als de bel luiden zet Verschuur ook veel andere marketingmiddelen in. ‘Vooral op sociale media zijn we sterk’, legt De Groot uit. Yoney Verschuur, een van de eigenaren, is zelf verantwoordelijk voor alles wat op sociale media gebeurt: ‘Ze heeft er gevoel voor. De verhalen van anderen geven vertrouwen aan nieuwe kopers.’ Ook maken ze elke week een nieuwe vlog. ‘Een aflevering van vijf tot tien minuten waarin we de koper informatie geven die hij of zij thuis wil opzoeken. Zie het als Top Gear voor boten, die was er nog niet, dus die zijn we zelf gaan maken. In die afleveringen dragen we kennis en plezier over.’ De toekomst ziet er voor dit watersportbedrijf rooskleurig uit. ‘Het enige waar we door de 26 HISWA MAGAZINE 2 Koen de Groot drukte nu niet aan toekomen is de ontwikkeling van onze eigen boten. We hebben de Triple 7 en de Triple X800, mooie onderhoudsvrije aluminium tenders die we in eigen beheer bouwen. Ze zijn gebaseerd op de kritiek die we krijgen op andere sloepen en tenders. We luisteren goed naar wat er anders en beter kan of zelfs moet en dat verwerken we in deze modellen. Zo hebben we prachtige, moderne, praktische eigen ontwerpen die we ook veelvuldig verkopen.’ Er staan na de bouw en inrichting even geen grote veranderingen op stapel. ‘Alleen verbeteringen in processen, zoals hoe we de showroom zonder de klant te storen, snel en goed opnieuw inrichten als we veel verkocht hebben. Naast de al uitdagende maanden nu, is voor ons dus op deze locatie, met deze setting, alles nieuw. Het is nog nooit eerder maart, april of mei geweest in deze showroom met dit bedrijf.’ Het hele team van Verschuur Watersport werkt hard om heel veel (nieuwe) watersporters blij te maken. ‘Daarna kijken we verder naar de toekomst.’ HISWA MAGAZINE 2 Elke koper mag de bel luiden. Een trots moment. 27

Alternatieven zoals non-stick coating en wraps bieden mogelijkheden Kunnen we zonder antifouling met biociden? Zodra een boot te water gaat, begint de aangroei. Algen, mosselen en andere micro-organismen hechten zich aan het onderwaterschip waardoor de boot minder snel vaart, meer brandstof verbruikt, minder wendbaar wordt en invasieve exoten de mogelijkheid biedt mee te liften. Een biocide antifouling voorkomt dit maar een verbod op biociden is aanstaande. Daarom is er onderzoek gedaan naar milieuvriendelijker alternatieven. In de rubriek TechTalk nemen we dit keer antifouling onder de loep en trekken we conclusies naar aanleiding van het onderzoek. Tekst: Paul Steenhoff Wie een biocide antifouling op het onderwaterschip aanbrengt, zorgt ervoor dat er een gecontroleerde en regelmatige afgifte van een biocide plaatsvindt. Een biocide – vaak ook een toxine genoemd – zoals koper, een koperverbinding of zink, is een stof die organismen doodt. 28 De stof wordt in een percentage dat ligt tussen de acht tot twaalf procent door de verf gemengd. De biocide komt langzaam vrij zodra het in contact komt water. Als koper bijvoorbeeld in aanraking komt met zout water, ontstaat er een giftige film die hoofdzakelijke bestaat uit het giftige oxychloride, een verbinding van zuurstof- en chlooratomen. De oxychloride voorkomt de aangroei van bio-organismen en zorgt ervoor dat het onderwaterschip zo schoon mogelijk blijft gedurende het vaarseizoen. HISWA MAGAZINE 2 Rubriek: TechTalk Als biocide kan dus koper of zink worden gebruikt maar in de jaren ‘70 en ‘80 gebruikten fabrikanten ook de stof tributyltinhydride (TBT) in antifouling. Deze zogenoemde organotinverbinding reageert in contact met water, met de vorming van waterstofgas. Het schadelijke gevolg was dat oesters met name in Engeland en Frankrijk massaal vergroeiden waarmee de teelt werd bedreigd. Daarom is TBT sinds 2003 door de IMO verboden. Naast koper worden ook de zogenoemde booster biocides toegepast die voornamelijk werken op de aangroei van algen. Cybutrine bijvoorbeeld is zo’n booster en bevat een giftige synthetische chemische verbinding. Diuron is een herbicide en SeaNine 211 bevat een zeer giftig biocidaal ingrediënt. Waarom aangroei gevaarlijk kan zijn Aangroei van het onderwaterschip start met moleculaire fouling die de basislaag vormt van microfouling en macrofouling. Bij microfouling hechten micro-organismen zich op het onderwaterschip, bij macrofouling hechten zich grotere organismen zoals mossels, bepaalde soorten wormen, macroalgen, zakpijpen, hydroide poliepen, zeepokken en zeewier aan de boot. Al die organismen vertegenwoordigen samen een grote massa, waardoor de manoeuvreerkarakteristieken en de laadcapaciteit van een boot sterk veranderen. Voor de pleziervaart en vooral voor de beroepsvaart is fouling dus een bron van zorg die bovendien zorgt voor een toenemend brandstofverbruik (zie tabel). Een ander probleem van fouling is dat op deze manier invasieve exoten een reismiddel hebben, zoals dat ook in ballastwater kan plaatsvinden. Dat ‘meereizen’ kan dus de basis vormen van ecologische rampen zoals de Chinese wolhandkrab en het Chinese zoetwaterkwalletje. Bovenstaand geldt natuurlijk voornamelijk voor de beroepsvaart maar ook de zee- en oceaangaande pleziervaart heeft er natuurlijk mee te maken. In Nederland bepaalt het College Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) welke antifoulings met biociden zijn toegestaan. Toename van brandstofverbruik door fouling uitgedrukt in percentages • Vorming van biofilms: acht tot twaalf procent • Vorming van harde aangroei: tot 24 procent • Aangroei op de schroef: zes tot veertien procent HISWA MAGAZINE 2 29 Al die organismen vertegenwoordigen samen een grote massa, waardoor de manoeuvreerkarakteristieken en de laadcapaciteit van een boot sterk veranderen. Ablatieven, zelfpolijstend en fouling release Biocide antifoulings bestaan uit de ablatieven. Die slijten niet maar de werking berust op het proces van uitloging van de biociden door een proces dat hydrolyse heet. Hydrolyse is de splitsing van een chemische verbinding onder opname van water waarbij biocide ionen vrijkomen. We kennen ook de zelfpolijstende antifoulings die materiaal verliezen volgens het principe van gecontroleerde afgifte door de frictie tussen scheepshuid en water. Dan zijn er ook nog de fouling release-verven ook wel de non-stick coatings genoemd, die zo hard en glad zijn dat de organismen niet de kans hebben zich te hechten. De verven die momenteel in deze categorie op de markt zijn, scheiden geen gif af maar zijn gebaseerd op siliconen polymeren waardoor ze spiegelglad zijn en de eventuele aangroei gemakkelijk met een borstel of spuit kan worden verwijderd. Als laatste hebben we nog de folies die als een sticker op het onderwaterschip worden aangebracht. Deze folies hebben vaak een teflon- of fluorlaag of een nano-coating waarbij nano verwijst naar een eenheid van deeltjes die zeer klein is (factor 10-9). Er is ook een folie ontwikkeld die niet glad is maar zeer kleine haartjes heeft die bewegen als het schip vaart. Men probeert hiermee de huid van bijvoorbeeld een haai te imiteren die ook bestaat uit minuscule haartjes. Nadeel van de non-stickcoatings en folies dat deze over het algemeen prijzig zijn en tussentijds reinigen nodig is.

Koploper in strijd tegen biociden In Nederland zijn er nu door het CTGB ongeveer tien producten toegelaten met biociden. Gebruik je een product dat niet op de lijst voorkomt, dan maak je kans op een boete. En die is met 2.500 euro stevig te noemen. Daarom moet je als jachtwerf en jachthaven aan je klanten duidelijk te maken welke producten wel en niet worden toegestaan. De antifoulings die niet door het CTGB zijn toegelaten, zijn daarom ook opgenomen in het HISWA Werf- en Havenreglement en zijn voor iedereen beschikbaar en na te lezen op de website www.hiswarecron.nl/kennisbank. Vanwege de milieubelasting van antifoulings met biociden wil de overheid het gebruik van biociden sterk terugdringen en zoals het nu laat aanzien is 2021 het laatste jaar waarin biocidehoudende antifoulings voor de pleziervaart zijn toegestaan. Let wel dat dit beleid alleen geldt voor Nederland – Nederland kent de strengste regelgeving van de EU – en dat er voor de beroepsvaart wéér andere regels bestaan. De industrie zit natuurlijk niet stil en er komen steeds meer biocidevrije of milieuvriendelijkere antifoulings op de markt. Vanwege de milieubelasting van antifoulings met biociden wil de overheid het gebruik van biociden sterk terugdringen. Naar verwachting is 2021 het laatste jaar waarin biocidehoudende antifoulings voor de pleziervaart zijn toegestaan. Praktijktest Op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hield HISWA Vereniging (nu: HISWA-RECRON) in 2019 een praktijktest met twaalf milieuvriendelijker antifoulings. MilieuCentraal en WaterrecreatieNederland werden ook betrokken bij het onderzoek om de communicatie naar de watersporter te stroomlijnen. De producten werden getest op zoet en zout water, op Valken, bij respectievelijk Ottenhome in Heeg en Aquavitesse in Bruinisse. Er werd gekozen voor zoet en zout water aangezien aangroei in zeewater veel sterker is dan in zoet water. Er komen namelijk in zout water veel meer verschillende soorten organismen voor in de zee en vaak ook in grotere aantallen, zeker als het om tropische wateren gaat. De onderzoekers voerden ook een zogenoemde statische test of vlottest uit met behandelde panelen in de haven van Den Helder. De test werd uitgevoerd onder de supervisie van Job Klijnstra, Expert Fouling Control & Material Protection, bij onderzoeksinstituut Endures uit Den Helder. Hij was ook verantwoordelijk voor het eindrapport van de test dat afgelopen februari werd gepresenteerd in Amsterdam. Vanuit HISWA Vereniging waren Manon van Meer, Programmanager Duurzaamheid en Jeroen van den Heuvel, Afdelingsmanager Jachtbouw en Watersport, nauw betrokken bij de test. Ultrasound Tijdens de testperiode zijn de boten en het vlot op verschillende momenten beoordeeld op mate van aangroei. Er werden ook twee systemen getest waarmee door het uitzenden van ultrasone golven vanuit of naar de romp gepoogd wordt aangroei te voorkomen. Ultrageluid of ultrasoon geluid is geluid waarvan de frequentie te hoog is om gehoord te worden door het menselijk oor. Nadeel van een ultrasoon systeem is dat dit systeem altijd stroom nodig heeft. Valt de stroom uit zoals dat in de praktijktestcase ook tijdelijk is gebeurd, dan werkt het systeem dus niet. De ultrasoon systemen konden bovendien niet op het vlot getest worden. 30 HISWA MAGAZINE 2 De Chinese wolhandkrab is een exoot die als plaag wordt gezien. Resultaten Uit de test van de twaalf producten op zoet water bleken de eindresultaten nagenoeg allemaal hetzelfde, ook als deze vergeleken werden met de antifouling mét biocide die op een zogenoemd referentievlak was aangebracht. Hier kunnen we dus zonder biociden een goed resultaat behalen. De testen met de producten op zout water lieten zien dat de biocidehoudende antifouling op het referentievaartuig niet voldoende aangroeiwerende werking had om het onderwaterschip het hele vaarseizoen vrij van aangroei te houden. Een aantal geteste producten – zonder biocide dus - scoren vergelijkbaar. Ook hier geldt dus dat middelen met biociden de strijd aankunnen met middelen zonder biociden. De test liet verder zien dat er grote verschillen zijn met betrekking tot het reinigen van de onderwaterschepen. Zo zijn alle producten op siliconenbasis eenvoudig schoon te maken zonder dat de werking negatief wordt beïnvloed. Bij de ultrasone systemen is het mechanisch reinigen uiteraard afhankelijk van de gekozen type onderwatercoating, maar hierbij geldt dat daarmee de werking van het ultrasone systeem niet wordt beïnvloed. Conclusies • Zowel voor zoet en zout water zijn antifoulings beschikbaar die milieuvriendelijker zijn en even goed werken dan wel vergelijkbaar zijn met de antifoulings met biociden. • Nadeel is dat er bij sommige coatings tussentijds mechanisch moet worden schoongemaakt en de coatings meestal een kortere werkingsduur hebben dan antifoulings met biociden. Wasstraten – geschikt voor verschillende rompvormen – bestaan nog niet in Nederland. • Er is onduidelijkheid over de prijzen van de alternatieven maar duidelijk is wel dat de prijzen hoger – tot aanzienlijk – hoger liggen dan de producten met biociden maar de levensduur van de producten is in veel gevallen ook langer. Ultrasoon werkt net zolang als het systeem werkt. • Positieve uitzondering is het toepassen van melkvet. Dit biologische product is goedkoop maar maakt de huid spekglad wordt wat weer aanpassingen vraagt bij het in en uit het water halen van het schip. • Droog stallen is de allerbeste optie. Er is dan geen antifouling nodig en voorkomt veel onderhoud. Voor grotere boten is dit helaas geen optie. Meer informatie Bekijk het volledige testrapport en een overzicht van biocidehoudende producten die nu nog zijn toegestaan op www.varendoejesamen.nl. HISWA MAGAZINE 2 31

Op stap met … Stijn Boode ‘We moeten werken met dagkoersen’ In de rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de tweede aflevering: Stijn Boode, manager waterrecreatie die door de coronacrisis – net als zijn collega’s – tijdelijk thuis werkt. Hoe zet hij zich juist in deze tijd in voor de leden? Tekst: Lisette Vos Stijn Boode Deze maandagochtend sprak Stijn Boode, manager waterrecreatie, een half uur met een ondernemer die de coronahelpdesk van HISWA-RECRON had gebeld. Haar bedrijf heeft horeca met terras dat bijna weer open mag, maar de toiletten zijn ook voor de gasten van de jachthaven. En het sanitair van de jachthaven moet voorlopig dicht blijven. Wat te doen? ‘Ze had de gemeente gebeld, maar de betreffende ambtenaar bleek geen idee te hebben. Ze was blij om te sparren met iemand die weet wat er speelt.’ Deze maandagochtend sprak Boode ook collega’s van andere brancheorganisaties in de toerismesector tijdens een online call. Onderwerp van gesprek: de richtlijnen voor pakketreizen die reisaanbieders moeten volgen. ‘De richtlijnen, in 2018 herzien, worden geëvalueerd. Maar daar fietst de coronacrisis dwars door heen. Niet alleen grote reisorganisaties verliezen enorm veel omzet, ook onze leden, zoals die van de Hollandsche Zeilvaart. En wat zeggen die richtlijnen in dit geval?’ Werk op zijn kop gezet Deze twee voorbeelden laten zien hoe het werk van Stijn Boode in de afgelopen twee maanden op zijn kop is gezet, net als voor al zijn collega’s van HISWARECRON. Normaal gesproken is minstens de helft van 32 zijn werkagenda gevuld met afspraken op locatie. Nu werkt Boode, zolang het moet, vanuit huis. Als manager waterrecreatie is hij verantwoordelijk voor de belangenbehartiging, de producten en diensten en ledenadvies van vier groepen in de waterrecreatie: bootverhuur, jachthavens, zeil- en vaaropleidingen en chartervaart. Voor deze ondernemers vertaalt hij onder meer de landelijke wet- en regelgeving, zoals over legionella, BTW, consumentenbescherming of verduurzaming, naar de praktijk van hun bedrijf. Waar de leden van HISWA-RECRON door de coronacrisis mee te maken krijgen, is van een totaal andere orde. ‘We leefden van maart tot en met mei vooral van persconferentie naar persconferentie. Wij brengen de gevolgen van het kabinetsbeleid voor de leden steeds in kaart. Maar dat blijkt niet altijd eenvoudig. We moeten werken met dagkoersen. De aanpak per Veiligheidsregio verschilt ook. En daarbij: niet alle bedrijven zijn hetzelfde. De ene zeilschool is bijvoorbeeld de andere niet. Sommige geven alleen overdag les aan kinderen, bij andere overnachten ze ook. Anderen hebben vooral volwassen cursisten. Wat mag wel, wat niet?’ Protocollen Om duidelijkheid te scheppen én om aan te tonen dat de ondernemers verantwoord open kunnen, stelde HISWA-RECRON protocollen voor de 1,5-meter samenleving op. In deze documenten staan tot in detail strenge voorzorgsmaatregelen die ondernemers moeten hanteren om verspreiding van het virus tegen te gaan. Er zijn twee hoofdprotocollen, één voor de watersport én één voor recreatie. Voor specifieke bedrijven worden de maatregelen in de protocollen zoveel mogelijk op maat beschreven. En dat allemaal in een tijdsbestek van een maand. Boode: ‘Het is een snelkookpan.’ Boode ontwikkelde in de afgelopen maanden protocollen voor watersportondernemers, met inbreng van de leden. De documenten zijn afgestemd met de ministeries van VWS en EZK, met VNO-NCW en MKB-NL én de Veiligheidsregio’s. Daarnaast werkt Boode in de eigen organisatie nauw samen met de andere specialisten en de regiomanagers om de protocollen goed op elkaar af te stemmen. ‘Je hebt bijvoorbeeld bedrijven die zowel een camping als een jachthaven hebben. Daarnaast is er deels een overlap van de bedrijfsactiviteiten. Een havenkantoor is vergelijkbaar met een receptie op de camping. Op beide locaties geldt: afstand houden, contactloos betalen, alleen online reserveren.’ Alles in het teken van protocollen voor watersportbedrijven zodat ze veilig en verantwoord open kunnen. Gedragscode Als manager waterrecreatie heeft Stijn Boode tientallen dossiers onder zijn hoede. Tijdens de coronacrisis staan sommige dossiers op een lager pitje. Net voor de crisis ontwikkelde Boode – samen met leden – een nieuwe gedragscode voor de vaarscholen. Doel van de code is om ongewenst gedrag te voorkomen, zodat ouders met een gerust hart hun kinderen een zeilcursus kunnen laten volgen. Onderdeel is bijvoorbeeld een verklaring die alle instructeurs moeten ondertekenen, waarin staat dat zij zich aan de code houden. De invoering van de gedragscode HISWA MAGAZINE 2 Hollandsche Zeilvloot – een document van bijna twintig pagina’s – bij álle bedrijven is en blijft belangrijk, maar op dit moment hebben zeilscholen andere zorgen aan hun hoofd. ‘Dit is het eerste jaar dat ondernemers dezelfde code hanteren, na het seizoen volgt een evaluatie. Zeilscholen zijn vooral druk met de vraag of en wanneer ze kinderen kunnen ontvangen. De code wordt wel ingevoerd, maar door de coronacrisis hebben andere zaken prioriteit. We moeten vooral alles op alles zetten om de cursisten het water op te krijgen.’ Herpakt Voorlopig is de coronacrisis nog niet voorbij. Als één van de medewerkers van HISWA-RECRON die de coronahelpdesk bemant, zal Boode de komende tijd nog veel vragen van leden krijgen. Juist de bedrijven in de waterrecreatie die veel gasten en klanten op het terrein ontvangen, lopen in de praktijk tegen de beperkende maatregelen aan, zoals de maandenlange sluiting van het sanitair op jachthavens. ‘Op een jachtwerf is dat een ander verhaal. De werf kan doorbouwen. En de klant kan op gepaste afstand naar de boot komen kijken. Maar veel ondernemers in de waterrecreatie hebben zich herpakt. De vooruitzichten voor de zomer zijn beter met de versoepeling van maatregelen. En gelukkig gaan veel watersporters het water op.’ Wij willen dat onze leden weer omzet kunnen maken. Meerwaarde Voor Boode en zijn collega’s zijn het drukke tijden. Of het intensieve werk tijdens deze coronacrisis ook leuk is? Boode lacht een beetje om de vraag. ‘Of het leuk is voor mij? Daar gaat het niet om. Wij willen dat onze leden weer omzet kunnen maken. Het zal voor veel ondernemers lastig of onmogelijk worden om het omzetverlies dit jaar goed te maken. Maar we blijven ons inzetten. Juist in deze tijd kunnen we laten zien dat een brancheorganisatie meerwaarde heeft.’

Het Portret Rick Jendrusch In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met recreatie & toerisme als thema is dat: Rick Jendrusch. Hij is marketing & events manager bij Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam. Tekst: drs. Liane Jansen 34 Jullie hebben een enorme groei als bedrijf doorgemaakt. Hoe is jullie bedrijf geworden tot het bedrijf dat het nu is? “In 1989 startten mijn ouders Uwe en Pieternel vanuit hun passie aan de Kabbelaarsbank/ Brouwersdam met een windsurfschool. Ze waren gevestigd in een legendarische dubbeldekkerbus. Inmiddels zijn we een allround watersportbedrijf en zitten we in een schitterend modern gebouw met een unieke en sfeervolle beleving op en rondom het water. Zeil- & Surfcentrum Brouwersdam geldt als de windsurfspot van Nederland. De Brouwersdam staat in de wereldwijde top drie van best bezochte surfspots. Naast windsurfen, suppen en zeilen kun je hier spectaculaire sprongen van de acht meter hoge waterjump maken of je vermaken in de watersportwinkel. Vanaf het terras heb je een schitterend uitzicht op het Grevelingenmeer. Overnachten kan ook bij ons. We hebben beachlodges met terras aan het water.” Hoe positioneren jullie je? “We positioneren ons als een gastvrije plek voor iedereen die wil genieten van de faciliteiten die wij bieden aan het water. Vriendelijkheid boven alles. Met die gedachte staat ons enthousiaste team klaar voor de gasten. Vertrekken zij met een glimlach, dan zijn wij ook tevreden. Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam is in der loop der jaren een echt merk geworden. Veel mensen willen specifiek naar deze locatie omdat het hier zo veelzijdig is.” Jullie zijn van origine RECRON-lid (nu dus lid van HISWA-RECRON) en willen de HISWA Algemene Voorwaarden gebruiken. Mooi, vertel eens waarom en waarvoor? “Sinds 1999 zijn we al lid en gebruiken wij voor de groepsaccommodatie en de kamerverhuur jullie algemene voorwaarden. Omdat de watersportactiviteiten ons bedrijf juist onderscheidt van andere verblijfs recreatiebedrijven dekte dit qua voorwaarden niet de lading. Nu de fusie van RECRON en HISWA Vereniging een feit is, willen we graag gebruik maken van de HISWA-diensten en daarmee ook van de voorwaarden. Dat is natuurlijk top! Deze HISWA MAGAZINE 2 35 voorwaarden vullen de contracten aan als het gaat om de boekingen van dagexcursies, schoolreisjes en bedrijfsuitjes en alle overige watersportverhuur en -lessen. Het is heel fijn om een sterke organisatie achter je te hebben staan en het komt natuurlijk ook professioneler over.” Het is heel fijn om een sterke organisatie achter je te hebben staan en het komt natuurlijk ook professioneler over. Welke trends en ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme? “Met het coronavirus vind ik het best lastig om daar voor 2020 en de verdere toekomst iets over te zeggen. Als ik kijk naar de trends tot maart 2020, dan

merk ik dat gasten vaker, minder lang en op korte termijn beslissen om er tussen uit te gaan. Tijdens het verblijf verwachten ze een gevarieerd aanbod. Voor de watersport geldt dat ze niet alleen komen om bijvoorbeeld te windsurfen maar ook andere sporten en activiteiten aan de waterkant willen doen. Overal even van proeven en alles een keer mee maken. Verder zie ik dat veel mensen steeds op zoek zijn naar het extreme. Zo was de laatste jaren het suppen sterk in opmars en sinds kort is dat het foilen en het wingen. Dit zijn nieuwe trendwatersporten!” Veel mensen zijn op zoek zijn naar het extreme. Sinds kort is foilen en wingen helemaal hot. De coronacrisis: veel last van? Hoe gaan jullie er mee om? “Ja, ontzettend veel last zelfs. Gelukkig gingen we de coronacrisis in met een zeer gezond bedrijf. Dit boekjaar zullen we het alleen met de omzet van de particuliere gasten moeten doen. We hopen dat zij binnenkort weer volop mogen komen. Uiteraard houden we rekening met de RIVM-richtlijnen. Ons grote verlies dit jaar zijn de annuleringen van alle bedrijfsuitjes, schoolreizen, feesten, partijen en andere uitjes. Zij genereren normaal 75% van de omzet. Deze zijn voor dit jaar allemaal gecanceld. Normaal staan er vanaf april tot en met oktober doordeweeks dagelijks zo’n 150 tot 250 schoolkinderen op het water. Dat zijn er nu 0! Dan hebben we het nog niet eens over het feit dat ze hier ook slapen, eten, andere sporten beoefenen of iets kopen in de shop. Daarnaast hebben we een uitgebreid restaurant en terras met totaal circa 500 zitplaatsen. Ook daaruit was geen omzet tot 1 juni. We hopen dat bedrijven in het najaar spontaan nog besluiten om alsnog een uitje te organiseren. We hebben alles coronaproof gemaakt. Maar dat geeft wel extra drukte doordat alle afdelingen steeds moeten worden aangepast aan de maatregelen. Daarbij komt de verwerking van de vele annuleringen en vragen van gasten. Dat is wel eens frustrerend. Maar als we nu niks doen en niet bezig blijven, dan is het klaar. Dus we blijven vooruit kijken en niet stilstaan!” 36 Waar staat je bedrijf over 10 jaar? Welke ambities heb je met de Brouwersdam? “We hopen natuurlijk onze passie te kunnen voortzetten en zo veel mogelijk mensen het enthousiasme voor watersporten over te brengen. Daarnaast willen we ons merk Brouwersdam nog meer laten groeien. Altijd met de tijd mee gaan is daar inherent aan. We speuren altijd naar trends en zijn continu bezig met het bedenken van goede ideeën. Daarin zullen we blijven investeren. Nu ontwikkelen betekent wellicht na volgend jaar omzetten in de praktijk.” Biografie Rick Jendrusch (25 jaar) was professioneel freestyle windsurfer tot en met 2018 op wereldniveau. Hij volgde een studie marketing, communicatie & eventmanagement aan het Johan Cruyff College. Nu is hij marketing & events manager bij Zeil- & Surfcentrum Brouwersdam. HISWA MAGAZINE 2 drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord De zomervakantie staat voor de deur. Wat moet ik doen nu een medewerker niet op vakantie gaat en zijn geplande verlofdagen wil intrekken vanwege de coronamaatregelen? Antwoord van HISWA-RECRON Het is niet de bedoeling dat een medewerker zijn verlof intrekt, als dat verlof al is ingepland. Niet alleen de medewerker heeft een vakantieplanning, maar u als ondernemer hebt ook een bedrijfsplanning. Hierin houdt u rekening met de aan- en afwezigheid van de medewerker. Een medewerker kan dus nooit zonder overleg zijn verlof intrekken. Als de medewerker zijn verlof wil intrekken, dan hoeft u daarmee niet akkoord te gaan. Als het voor uw bedrijf geen probleem is, dan kunt u natuurlijk meewerken aan zijn verzoek. Verlof is bedoeld om uit te rusten van het werk om daarna weer vol energie het werk aan te kunnen. Dit geldt ook in coronatijd. Daarnaast is het zeker niet de bedoeling dat een medewerker aan het einde van het jaar een zee aan verlofdagen overhoudt, die de medewerker dan naar het volgende jaar meeneemt. De medewerker moet zich er bovendien van bewust zijn dat verlofrechten, die hij in een jaar heeft opgebouwd, opgenomen moeten zijn voor 1 juli van het volgende jaar. Als hij dit niet doet, dan vervallen zijn verlofrechten van het vorig jaar. De medewerker heeft er dus zelf belang bij om zijn verlof op tijd op te nemen. Uitgangspunten bij verlof 1. Elke medewerker neemt op tijd verlof op om te herstellen van het werk en om uitval te voorkomen. 2. Verplaats en verschuif het verlof alleen als dit kan voor het bedrijf. 3. Aan het einde van dit jaar zijn alle verlofdagen van elke medewerker opgenomen. HISWA MAGAZINE 2 39 Vraag van een HISWA-RECRON-lid

Advertorial 34 jaar steigerbouw Het water optimaal toegangelijk Drijvende steigerbouw anno 2020. Hoewel we in de basis hetzelfde doen als tijdens onze oprichting in 1986 is er ook veel veranderd. Ons aanbod heeft zich verbreed en is verder ontwikkeld, meelopend met de ontwikkelingen en trends in en om het water. De watersportsector heeft zich ontplooid. Schepen werden groter, het gebruik is breder geworden. Daarbij veranderde ook de functie van de haven. Jachthavens bieden tegenwoordig zoveel meer dan alleen een ligplaats voor zeil- en motorboten. Er kan overnacht worden in drijvende huizen en de mogelijkheden voor recreatie op het water nemen verder toe. Denk bijvoorbeeld aan suppen, kanoën, roeien, maar ook allerlei kleine en grote evenementen waarin sport en spel op het water centraal staat. Bovendien is het belang van een duurzame, onderhoudsvrije haven veel groter dan 30 à 40 jaar geleden. Iedereen wil tenslotte vooral genieten van zijn tijd op het water en niet bezig ‘moeten’ zijn met onderhoud van de haven. Lag de focus van onze projecten vroeger vooral op realisatie van ligplaatsen voor zeil- en motorjachten met de systemen Atlantic en Laguna, inmiddels zijn daar vele andere toepassingen voor onze systemen bijgekomen. Haven gerelateerd zoals vlotten voor jollen, instructieplatforms of een drijvend (sanitair)gebouw, maar ook totaal andere toepassingen zoals drijvende wandel- en fietspaden, fietsenstallingen of watertribunes. Vraagt onze klant voor zijn toepassing een tijdelijke oplossing – denk bijvoorbeeld aan evenementen – dan zijn we slagvaardig met ons huursysteem. De ontwikkelingen op en aan het water en de veranderende wensen van onze klanten hebben bijgedragen aan de voortdurende innovatie van onze drijvende steigersystemen. Hoger vrijboord, bredere of juist smallere vingerpieren. Zo hebben we bijvoorbeeld ook systeem Olympia ontwikkeld voor de (professionele) roeisport en vindt dat systeem ook zijn toepassing als bijvoorbeeld jollenvlot. Inmiddels kent ons assortiment 6 drijvende steigersystemen, waarmee we aan de uiteenlopende wensen van onze klanten tegemoet kunnen komen en het water altijd optimaal toegankelijk maken. Nu en in de toekomst. www.interboatmarinas.nl Foto: Volvo ocean race paviljoen bij Wakepark Beaver Creek te Roermond Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 www.perspectief.eu/risicocheck Zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Nu we, na de uitbraak van F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR het coronavirus, terugkeren naar het werken in een 1,5 meter samenleving is dat extra belangrijk geworden. Heeft u voldoende maatregelen genomen? “Met Roodberg heeft u uw scheepjes snel op het droge!” www.roodberg.com The Original

NIEUWSINNOVATIE Stagspanning draadloos Het nieuwe Britse bedrijf Cyclops Marine maakt producten voor professionele wedstrijdzeilers. Het eerste product waarmee ze de zeilwereld benaderen is de Smart Tune Turnsrew – een stagspanner met ingebouwde spanningsmeter die een draadloos signaal uitzendt. De spanning op de staalkabels die de mast overeind houden op zeiljachten is mede bepalend voor de snelheid van een wedstrijdzeiljacht. In de top van het wedstrijdzeilen past de bemanning de spanning op de stagen aan naar de omstandigheid van het moment: windsterkte, koers en golfslag. De smart tune geeft door hoe hoog de voorspanning op de stagen is, maar ook hoe hoog de spanning oploopt onder belasting. De spanning is af te lezen op een smartphone met de speciale Smart Tune app. Naast de spanningsmetende stagspanner lanceerde Cyclops Marine het tweede product: een ontvanger van het smart tune signaal die dit vertaalt naar het NMEA 2000-protocol, zodat de stagspanning ook op de schermen van plotter en andere instrumenten is af te lezen. Het verstellen van de spanning gaat nog gewoon handmatig – zoals bij conventionele stagspanners. www.cyclopsmarine.com Spiegelspoiler voor ‘kleine’ motorjachten Hull Vane, een dochteronderneming van Van Oossanen Naval Architects, presenteert de Semi Custom Hull Vane, een onderwater spoiler voor motorjachten met een lengte tussen de 10 en 20 meter. Door in de productie van standaard componenten gebruik te maken voor het op maat maken van de hydrodynamische vleugels, zijn de kosten laag en is de investering ook voor een pleziervaartuig haalbaar. In het voorjaar van 2020 werden vijf plezierjachten en zes Damen Patrol Vessels uitgerust met de Hull Vane. De Hull Vane, een horizontale vleugel onder water onder de spiegel van een waterverplaatsend motorjacht, helpt om de ligging in het water van een jacht te verbeteren en het brandstofverbruik te verminderen. Hydrodynamicaspecialisten bij Van Oossanen Naval architects ontdekten tijdens CFD-simulaties dat de waterstroom onder een motorschip meestal niet zozeer horizontaal verloopt, maar omhoog gericht is. Die ontdekking leidde tot de ontwikkeling van een horizontaal geplaatste vleugel onder het achterste gedeelte van de romp. Daarmee wordt het resultaat van die opwaarts gerichte waterstroom een opwaartse kracht: lift. Door die lift via de horizontal vleugel af te buigen naar achteren, 42 ontstaat voorwaarts stuwende kracht. De Hull Vane is zo ontwikkeld dat de voorwaartse kracht groter is dan de weerstand die de constructie onder water oplevert. De boot heeft minder trim nodig en ligt ook bij accelereren en hoge snelheid vlakker in het water. De boot bokt minder op de golven Er worden minder grote hekgolven veroorzaakt. Daardoor is minder stuwende kracht uit de schroef nodig om vooruit te komen en dus is er minder brandstof nodig. Hull Vane gaat voor de ontwikkeling van bewegende onderwaterspoilers een samenwerking aan met Naiad. www.hullvane.nl HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Ankerautomaat Nieuw op het Europese vasteland is de Trac Deckboat 40 Auto Deploy-G3 ankerlier. Deze lier biedt niet alleen hulp bij het ophalen van een zwaar anker, maar kan ook automatisch ankeren. Op de lier ligt 100 voet (31 meter) double braid lijn, sterk genoeg om een fors anker aan te hangen. De lier is uitgerust met elektronica die het anker kan neerlaten tot het de bodem raakt – de vermindering van de spanning op de lijn wordt gedetecteerd. Dan geeft de lier nog een aantal meters en stopt. Als de boot in stroming of wind aan de lijn begint te trekken, voelt de lier de toegenomen spanning op de ankerlijn en geeft nog een aantal meters. Net zolang tot het anker ligt en er voldoende lengte van de ankerlijn is uitgegeven om rustig voor anker te liggen. Dan kan de schipper de lier uitzetten, zodat niet later teveel lijn wordt uitgelaten. Bij anker op gaan draait de lier de lijn uiteraard weer op. www.nixonmarineglobal.com Plafondkompas De Italiaanse fabrikant van schotkompassen lanceert de Astra, een plafondkompas. Dit aardmagnetisch kompas is geschikt voor montage aan het plafond boven een stuurstand. De gradenverdeling van de kompasrichtingen is zo genoteerd op de draaiende schijf in de vloeistofgevulde doorzichtige halve bol, dat het leesbaar is door de stuurman die er onder staat en dat de vaarrichting in kompasgraden zichtbaar is voor degene die achter het kompas staat. Het kompas op de positie boven het hoofd maakt ruimte vrij op het dashboard en maakt het controleren van de koers met een snelle blik mogelijk. www.rivieragenova.it Beursbezoek via apps Driedimensionaal rondkijken in een jacht, op een beursstand of in een werfhal kan met de 3D-voyager van Social Navigator. Moderne toepassingen voor smartphones en tablets worden slim gemaakt met 360 graden camera’s. Het resultaat is een complete viruele omgeving, waarin de bezoeker van het ene gezichtspunt in een ruimte naar de volgende kan klikken. Op iedere plek waar de cameraman stond, kan de virtuele bezoeker via het scherm omhoog, omlaag en helemaal rond om zich heen kijken. Het systeem werkt al op de websites van sommige jachtmakelaars maar is ook beschikbaar voor beursstands en werfvloeren. Ook Solidwave, leverancier van software voor ontwerp en visualisatie van jachten, ontwikkelde een app die de fysieke botenbeurs (deels) vervangt. Werven kunnen voor marketing en voor het onderhouden van contact met klanten, gebruik maken van de Virtual Boat Show app. Hierin kunnen klantn een boot 3D bekijken en kleuren van romp en interieur aanpassen zodat ze hun boot naar eigen wens samenstellen. Films, foto’s, driedimensionale doorloop, een virtuele toer maar ook onderhoudsgeschiedenis en bootgegevens kunnen worden bijgehouden. Ondernemers kunnen de software op maat laten uitvoeren voor hun presentaties. www.socialnavigator.net www.solidwave.co.uk HISWA MAGAZINE 2 43

NIEUWSINNOVATIE Vouwtrap Draagbaar, gemaakt van licht aluminium en op te vouwen tot een min of meer handzaam plat geheel is de steigerladder van de Amerikaanse fabrikant Tracy International. Wanneer de stap vanaf de steiger naar het dek van de boot te hoog wordt, kan een laddertje uitkomst bieden. De Folding Deck Step is in een enkele beweging in te vouwen tot een plat, lichtgewicht pakket dat in een bakskist past. www.tracy-intl.com Polscomputer Het polshorloge Quatix 6 van Garmin is in feite een extra scherm van het multifunctionele controlepaneel op de boot: alle data van de boot is er op af te lezen, zoals koers, snelheid, actuele diepte van het water, windsnelheid en windhoek en meer. De stuurautomaat kan vanaf de pols worden bediend, of waypoints kunnen worden ingevoerd in de plotter. Het horloge is als een smartphone, maar dan eentje die aan de pols vast zit en die met de vingers van de andere hand bediend wordt. Als op het multifunctionele scherm ook een geluids- of videosysteem is aangesloten, kan de Quatix ook worden gebruikt om een muziekje of een film op te zetten. De Quatix communiceert met Garmin-apparatuur, niet met moderne navigatie-instrumenten met wifi van andere merken. Er zijn verschillende uitvoeringen: met blauwe rubber band, met zonnecel erbij of uitgevoerd in titanium. www.garmin.com Internet aan boord op zee Een MIMO-antenne in een beschermende koepel die op de mast van een motorjacht of op de zaling van een zeiljacht wordt gemonteerd, maakt het volgens leverancier Sailsatellite mogelijk om tot 50 mijl uit de kust het 4G-signaal van de mobiele telefonie op te vangen. Daarmee ontstaat een eigen wifi-netwerk aan boord. Met de Sputnik24 4G LTE antenne is de zee-ontvangst van internet mogelijk. 4G is uiteraard het mobiele datasignaal, LTE staat voor long time evolution: de kwaliteit van de verbinding wordt gedurende de connectie steeds verbeterd. www.sailsatellite.com 44 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSINNOVATIE Snelle bootherkenning via app Leverancier Digital Yacht van bootelektronica ontwikkelde twee nieuwe modellen AIS (automatic identification system) transponders en een app voor smartphone of tablet die de gegevens van de AIS integreert in waterkaarten op het scherm. De modellen AIT5000 en AIT2500 onderscheiden zich doordat de frequentie waarmee ze gegevens uitzenden en ontvangen, automatisch aanpast aan de snelheid van de boot. Op hoge snelheid wisselt de transponder elke vijf seconden informatie uit met de omgeving. Gaat het gas er wat af, dan wordt dat elke 15 seconden en op rustig tempo is het uitwisselen van gegevens over type, naam, afmeting, koers en snelheid van de omringende boten iedere 30 seconden wel genoeg. De AIT5000 heeft een ingebouwde splitter voor de marifoonantenne en zendt een wifi signaal uit zodat de AIS-gegevens op tablet of telefoon kunnen worden afgelezen. De AIT2500 heeft die splitter en wifi niet, maar integreert wel goed met de andere boordinstrumenten, zodat boten in de buurt herkenbaar op het scherm van de plotter worden geprojecteerd. www.digitalyacht.co.uk Elektrisch laagvliegen Een 150 pk sterke buitenboordmotor stuwt ribs en speedboten tot snelheden waarbij de boot over het watert scheert en maar met een heel klein oppervlak nog het water raakt. Zo’n krachtbron lanceert Evoy dit jaar als elektrische buitenboordmotor. In samenwerking met een accupakket dat qua voltage en amperage geschikt is voor het leveren van grote vermogens, bereikt de elektrische buitenboordmotor een actieradius die in de buurt komt van de vaarduur van een boot met brandstoftank. De innovatieve Noorse onderneming is opgericht om elektrische aandrijvingen te maken voor snelvarende, planerende jachten en werkboten. De techniek van de elektromotor is altijd al superieur geweest aan de verbrandingsmotor, redeneren de Noren, maar fossiele brandstof als energiedrager bood lange tijd meer actieradius dan batterijen. De batterijtechniek is de afgelopen jaren fors verbeterd. De buitenboordmotoren worden ontwikkeld in samenwerking met de bouwer van werkboten Hurtigruten en distributeur van nautische materialen Frydenbø Milpro. Evoy zoekt nog distributeurs in Nederland. https://evoy.no HISWA MAGAZINE 2 45

NIEUWSINNOVATIE Mobiele kluis Gemaakt van ABS-kunststof, met een staalkabel eraan vast en keus uit een sleutel of een cijferslot biedt de Safego een veilige plek om waardevolle spullen op te bergen, beschermd tegen diefstal. Portemonees en telefoons kunnen rustig achterblijven bij een zwempartij: de staalkabel aan de Safego kan worden bevestigd aan de romp van de boot, het stuur van een camper of aan het frame van een caravan. Het minikluisje is waterdicht en schokbestendig. Met de telefoon in de kluis, kan een koptelefoon worden ingeplugd om toch naar muziek te kunnen luisteren. Het kluisje is in twee maten beschikbaar: 18 of 7,5 centimeter breed. De staalkabel is 45 centimeter. www.travelwithsafego.com Jetski dok Drijvende poly-ethyleen parkeerplekken voor waterscooters en jetski’s van Hydrohoist bieden een makkelijke manier om een PWC (personal water craft) aan te leggen bij een steiger of een strand, of veilig aan te meren naast een jacht. De Amerikaanse fabrikant heeft het nieuwe model HP Epic verbeterd met extra brede loopranden aan weerszijden. In de gietmal van het poly-ethyleen is een antislip laag in die loopvlakken verwerkt. Aan de kant waar de jetski’s komen aanvaren is een luchtkussen om de botsing met de boeg op de vangen. De wieltjes in de uitsparing waar de rompen van waterscooters en jetski’s in passen, zijn makkelijk te verplaatsen zodat het geheel altijd goed passend is maken voor verschillende modellen. De drijvende jetskidokken zijn koppelbaar. www.boatlift.com 46 Plexiglas onderzeeër Nemo is een tweezits onderzeeër die tot 100 meter diep kan duiken en acht uur lang onderweg kan zijn. Het onderwaterverkenningsvaartuigje is bedoeld als avontuurlijk bijbootje bij een superjacht. Aan boord van zelfs die grote jachten is opslagruimte beperkt en dat was reden voor de onderzeebootontwikkelaars uit Breda om een compact model te ontwerpen. Het nieuwe onderwaterbootje is maar 2,8 meter lang, 2,3 meter breed en 1,5 meter hoog. Het kan op dezelfde plek opgeborgen worden als twee jetski’s. Met de kleine afmetingen en het bescheiden gewicht – voor een onderzeeër – van 2500 kg, kan Nemo zelfs achter een auto worden vervoerd. Dankzij een plexiglas koepel rond de zitplaatsen is het uitzicht naar alle kanten fenomenaal. www.nemo-submarine.com HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Zeelander schroeft productie op Zeelander Yachts gaat de werf uitbreiden om meer jachten te kunnen bouwen. De vraag naar de motorjachten is met name in de Verenigde Staten groter dan de capaciteit van de werf. De jachtwerf in Groot Ammers opende vorig jaar een kantoor in Fort Lauderdale, (Florida) en presenteerde het nieuwe model: de 22 meter lange Z72. In de eerste drie maanden van dit jaar groeide de verkoop met 30 procent ten opzichte van 2019. Temidden van de hortende economie door pandemiemaatregelen floreert Zeelander. De werf kondigt nieuwe modellen aan naast de Z72, Z55 en Z44. www.zeelander.com Yanmar gaat boten bouwen Het Nederlandse Yanmar Marine International, dochteronderneming van de Japanse motorenfabrikant Yanmar, richtte een Aziatische distributiemaatschappij op: Yanmar Marine International Asia (YMIA). Het nieuwe bedrijf wil naast motoren en onderdelen ook complete boten gaan bouwen. Blauwe Vlaggen toegekend Vijf Nederlandse jachthavens mogen vanaf dit jaar voor het eerst de Blauwe Vlag laten wapperen, als teken dat ze door de keurmeesters van de wereldwijde organisatie zijn beoordeeld als schoon en duurzaam. Het gaat om Jachthaven Havenkwartie Blauwestad in Groningen, de haven van de WSV Lelystad, de Haarlemsche Jachtclub, Jachthaven van Dusseldorp in Loosdrecht en Jachthaven De Batterij in Willemstad. In totaal zijn er 182 jachthavens en stranden die aan de duurzaamheids- en schoonheidseisen voldoen en die dus in 2020 een Blauwe Vlag mogen hijsen. Van de jachthavens zijn er 25 die ook aan de aanvullende eisen voldoen voor de Groene Wimpel: niet alleen zijn ze schoon en duurzaam maar er is ook sprake van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Jachthaven Katwijk is dit jaar voor het eerst met de Groene Wimpel bekroond. www.blauwevlag.nl De havenmeesters van Lelystad Haven Medio 2019 presenteerde het bedrijf al de Express Cruiser X47 en X39. Als sponsor van de America’s Cup bewerkstelligde de fabrikant dat de snelvarende jachten de officiële VIP-cruiser van dat zeilevenement wordt. In de eigen jachten wil de motorenfabrikant meer kunnen experimenteren met nieuwe aandrijftechnieken. De jachten zijn te koop, maar YMIA wil ook deelgebruik gaan aanbieden. Vooralsnog richt de botenbouwdivisie zich op de Aziatische markt, met name op Japan, waar de watersport een opkomende vrijetijdsbestedijg is. Via het zelf bouwen van jachten en aanbieden van gebruikscontracten wil Yanmar dichterbij de eindgebruiker komen te staan en zo zicht krijgen op de gebruikservaring van hun producten. Naast motoren en boten gaat YMIA nog meer nautische benodigdheden en onderdelen maken zoals stuurinrichtingen, zelfsturende technieken voor het automatisch aanmeren van jachten en meer geavanceerde elektronica. www.yanmarmarine.com HISWA MAGAZINE 2 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Makelaarsketen opent kantoor in België Jachthaven van Nieuwpoort Drijf-in barbecue De boot ‘De Vooruitgang’ uit Akkrum biedt barbecue-arrangementen aan voor passerende watersporters op hun boten. De boot, die onder normale omstadigheden wordt gebruikt als los-van-de-wal vergaderlocatie, kon vanwege de pandemiemaatregelen de afgelopen maanden geen groepen ontvangen. Daarom worden nu vanaf het water barbecue-arrangementen aangeboden. Wie langszij aanmeert, krijgt eerst via een hengel een menukaart aangeboden. Als de keuze is gemaakt, kan worden betaald met een betaalverzoek via de telefoon of met contant geld in een klompje aan de hengel. Chefs van cateringbedrijf De Heer van Zuylen bereiden het gekozen gerecht op hun braadroosters, het eten wordt daarna in het gangboord van het schip gezet. De eters kunnen hun bestelling zelf van het gangboord pakken. Zo komen de opvarenden van beide boten nooit dichter dan anderhalve meter bij elkaar. www.vofdevoortuitgang.nl De Valk Yacht Brokers voegde activiteiten in België aan haar Europese netwerk toe. Makelaar Jochem Heijermans (telefoon 0032 58 680 218) bemiddelt tussen koper en verkoper van jachten die gewoon op hun ligplek blijven in Antwerpen, Blankenberge, Nieuwpoort of om het even welke jachthaven in België. Een kantoor met eigen verkoopsteiger is er (nog) niet; de makelaardij is via website en telefoon bereikbaar. De Valk Yachtbrokers heeft nu 19 vestigingen. www.devalk.nl/nl/kantoren/belgium Garantie en serviceinterval verlengd Om de maanden van stilstand te compenseren verlengde Mercury Marine, leverancier van inboord- en buitenboordmotoren, de garantieperiode van alle producten. Alle fabrieksgaranties en verlengde garanties die verlopen tussen 1 april 2020 en 30 juni 2020, worden met 90 dagen verlengd. Voor viertakt buitenboordmotoren die tussen 1 april en 30 juni een (voor de garantie verplichte) onderhoudsbeurt nodig hebben, verlengt Mercury de mogelijkheid om die uit te laten voeren met 90 dagen. www.mercurymarine.com 48 HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Scheepsbouwconcern opent jachtbouwtak De Damen Group, het moederbedrijf van 23 scheepswerven in Nederland en nog 34 werven over de hele wereld, van Polen tot Australië, richtte een jachtbouwdivisie op. Al jarenlang worden op de werf in Vlissingen naast marinevaartuigen ook superjachten van het merk Amels gebouwd. De laatste jaren groeide de activiteit in de jachtbouw, met de introductie van de Axebow (bijlboeg) Yacht Support Vessels. Deze forse jachten varen als ondersteuningsboot mee met nog grotere en luxere jachten, om de bijboten, waterspeeltjes, surfplanken, barbecuesets en voorraden mee te nemen. Door de toenemende hoeveelheid projecten kunnen niet alle jachten van de superjachtbouwdivisie op de Amelswerf worden gebouwd. Binnen het Damen-concern zijn andere werven die de rompen bouwen of waar de service aan de jachten wordt aangeboden. Die werven zijn nu een intensievere samenwerking 100.000ste Torqueedo in eco-zeiljacht Het houten zeiljacht Spirit 111 is vlak voor de tewaterlating voorzien van een Torqueedo Deep Blue 100i motor. Het systeem met 160 kilowattuur accucapaciteit kan het 34 meter lange zeiljacht 40 mijl voortstuwen met een snelheid van acht knopen. Het duurzaam geproduceerde en uitstootvrij opererende jacht is een van de grootste jachten ooit met elektrische aandrijving. Het Britse Spirit Yachts profileert zich nadrukkelijk als bouwer van ecologisch verantwoorde jachten. De koper van het vlaggenschip van de werf, een superjacht van 111 voet lengte, wilde een volledig CO2-neutraal jacht. Als de batterijen met duurzaam opgewekte elektriciteit worden geladen, is dat gelukt. Voor Torqueedo, elektromotorenfabrikant uit Duitsland, markeert de Spirit 111 de mijlpaal van de honderdduizendste geleverde elektrische bootaandrijving. Elektrische voortstuwing neemt inmiddels een aanzienlijk marktaandeel in en groeit. www.spirityachts.com aangegaan binnen de jachtbouwdivisie van het scheepsbouwconcern. Het betreft de hoofdvestiging met werf in Vlissingen en de onderhouds- en reparatiewerf in Vlissingen-Oost, de cascobouwwerven in Galati, Roemenië en Gdynia, Polen plus de service en onderhoudswerf in Antalya, Turkije. www.damen.com Vaan Yachts in de prijzen De nieuwe Nederlandse bouwer van aluminium kajuitcatamarans Vaan Yachts heeft de Design Award gewonnen in de categorie jachtbouw in de A’Design Awards. De internationale ontwerpersprijs is voortgekomen uit de Politecnico di Milano, de technische universiteit in Italië. Vaan Yachts, die een snel zeilende kajuitcatamaran bouwt uit hergebruikt aluminium en zo de jachtbouw tegelijkertijd duurzamer en luxer maakt, won een van de zeven prijzen tussen alle andere inzendingen uit de watersport. www.vaanyachts.nl HISWA MAGAZINE 2 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Half miljoen voor Sea Rangers Elektrische provinciale inspectieschepen De provincies Groningen en Friesland nemen elektrisch aangedreven inspectieschepen in gebruik. In maart werd in Groningen de PW18 gedoopt. Dit eerste elektrische werkschip werd gebouwd bij scheepswerf Niestern Sander in Delfzijl. Omdat de maritieme regelgeving voor elektrisch aangedreven werkschepen nog in ontwikkeling is, moest het schip uitgebreid worden getest om aan alle eisen van de scheepvaartautoriteiten te voldoen. De provincie Friesland heeft aan scheepswerf Talsma uit Franeker de opdracht gegeven om een zelfde inspectieschip te bouwen. De opdracht omvat ruim 1,6 miljoen euro. De Friese boot krijgt de naam PW10. Het ontwerp voor het elektrische werkschip is van Vripack uit Sneek. Het schip is uitgerust met een groot pakket aan batterijen die twee elektromotoren aandrijven. Het klimaat in de kajuit wordt heel energiezuinig geregeld via een warmtewisselaar, waarmee ook in de winter warmte aan het oppervlaktewater kan worden onttrokken – voldoende om de kajuit te verwarmen. De schepen worden ingezet voor toezicht en handhaving, bij evenementen of het begeleiden van speciaal transport over water. www.scheepswerftalsma.nl 50 De jonge organisatie Sea Rangers Service ontving tijdens het Goed Geld Gala van de Nationale Postcodeloterij 500.000 euro aan innovatiebijdrage. Sea Rangers is een veelomvattend project, waarin jongeren uit havensteden worden opgeleid tot bewakers van natuurgebieden op zee: maritieme boswachters die hun werk op een zeilschip uitvoeren. De stiching bouwt speciale zeilende schepen. Ook deze scheepsbouw is een werkgelegenheidsproject voor jongeren die moeilijk aan werk komen. Tijdens bootcamps worden 12 jongeren per schip geselecteerd om de opleiding tot sea ranger te beginnen. De eerste lichting is al klaargestoomd en actief. Naast toezicht over beschermde natuurgebieden op zee in dienst van overheden, is Sea Rangers Service ook actief voor het stimuleren van duurzame ontwikkeling van kustgebieden – bijvoorbeeld door de aanleg van zeewierparken voor voedselvoorziening. Veteranen van de Koninklijke Marine worden ingezet bij de trainingen. Op het Nederlandse deel van de Noordzee doen de Sea Rangers onderzoek naar plastic vervuiling in opdracht van de rijksdienst NIOZ en ze verzamelen gegevens over het weer voor de meteodiensten. Daarvoor nam Sea Rangers afgelopen november het zeilschip ‘Fantastiko’ in gebruik. Met name voor het verder ontwikkelen van de verbouw van zeeplanten als voedsel, kregen de Sea Rangers hun innovatiebijdrage van de loterij. www.searangers.org SYBass en LYBRA niet naar Monaco Terwijl de organisatoren van de Monaco Yacht Show nog volop werken aan het realiseren van de superjachtenshow van 23 tot 26 september in het kleine mondaine prinsdom, staat het doorgaan van de beurs onder druk omdat deelnemers twijfelen of ze present zullen zijn. Sommige jachtbouwers en toeleveranciers aarzelen over hun deelname omdat de bezoekers wellicht wegblijven of een tweede golf van de coronapandemie kan ontstaan. Twee belangrijke organisaties binnen de sector hebben laten weten in ieder geval niet te komen: de Super Yacht Builders association (SYBass) en de Large Yacht Brokers Association. De organisatoren kondigen een kleine show aan zonder winstoogmerk, als dienstverlening aan de herstellende superjachtensector na de pandemie. www.monacoyachtshow.com HISWA MAGAZINE 2 NIEUWSMENS&BEDRIJF Personalia Zeilkamp mijdt besmetting Niels Klarenbeek is de nieuwe directeur van de vakbeurs METStrade, jaarlijks in november in de RAI Amsterdam. Hij volgt Irene Dros op. David Graham is de nieuwe CEO van zeilsportfederatie World Sailing. Een groep jongeren tussen 8 en 14 jaar oud genoot in het hemelvaartweekend van een zeilkamp bij Aquavitesse in Bruinisse. Dat gebeurt ieder jaar, maar dit jaar was het hemelvaartkamp misschien wel het eerste zeilkamp van Nederland (of Europa?) in coronatijd. Zeillessen werden gegeven in 1-mans zwaardboten zoals de RS Neo, RS Tera en Optimist. De jongeren overnachtten in de ark van de zeilschool, broers en zussen konden samen in kamers, de andere kinderen sliepen alleen in een kamer. Douches bleven dicht. www.aquavitesse.nl Sloepenbouwer gaat elektrisch Het Nederlands sloepen- en motorjachtenmerk Waterdream biedt voortaan elektrische aandrijving aan op alle open boten. De bouwer van sloepen uit dikwandig gerecycled aluminium stelde een elektrische aandrijving samen waarmee hun 7,40 meter lange sloep 24 uur lang kan varen of een actieradius haalt van 120 kilometer. De Torqueedo Cruise 10.0 in combinatie met een pakket van vier lithium-ion batterijen van 3,5 kWh per stuk zorgt daarvoor. Het merk Waterdream, in 2012 opgericht door Prins Bernhard van Oranje, begon met de bouw van sloepen maar biedt tegenwoordig negen modellen, tot 52 voet (15,50 meter) lengte. www.waterdream.nl Greenline verkoopt modellenlijn aan Bavaria De Sloveense jachtbouwer Greenline, bekend van de hybride motorjachten, ontwikkelde naast de waterverplaatsende jachten ook snelvarende rompen die worden voortgestuwd door buitenboordmotoren. De serie jachten onder de naam NEO werd tot maart gebouwd bij Greenline, maar wordt vanaf september dit jaar gebouwd door Bavaria. Vanwege het energiezuinige imago van Greenline zijn de jachten bedoeld voor de nieuwe generatie sterke elektrische buitenboordmotoren, maar uiteraard ook geschikt voor benzinemotoren. Greenline presenteerde in eerste instantie een 36 voet (11 meter) lange boot, met een zwemplateau dat om de buitenboordmotoren heen loopt voor extra veiligheid en comfort bij het zwemmen. Dit model is geschikt voor drie motoren van 300 pk. Zo kan de polyester speedboot 42 knopen snelheid halen. Greenline biedt nadrukkelijk de optie aan om twee Torqueedo’s van 30 kW te gebruiken voor de voortstuwing. Daarmee kan de boot 16 knopen varen en dat over een afstand van 20 mijl volhouden. Dan moet er weer geladen worden. De verkoop aan Bavaria omvat de exclusieve rechten voor de bouw van alle zeven modellen die zijn ontworpen in de NEO-serie, van 9,99 meter lang tot 20,80 meter, inclusief de mallen. www.greenlineyachts.com HISWA MAGAZINE 2 51

52 HISWA MAGAZINE 2 Beursnieuws Nieuws van de twee HISWA-beurzen Zowel de HISWA Amsterdam Boat Show als de HISWA te water zijn dit jaar de dupe van de coronacrisis. De beurs in de RAI werd vroegtijdig afgebroken en de beurs in Lelystad gaat niet door. Onlangs kwam daar bovenop het nieuws dat de HISWA Amsterdam Boat Show na 65 jaar ophoudt te bestaan. Donderdag 12 maart volgde RAI Amsterdam per direct de instructie van de Nederlandse overheid op om verdere verspreiding van het coronavirus (COVID19) te voorkomen. Volgens het RIVM werd het risico op besmetting te groot om nog langer verantwoord grote evenementen te laten plaatsvinden. Dit betekent dat de HISWA Amsterdam Boat Show, die een dag ervoor, op woensdag 11 maart werd geopend, voortijdig de deuren sloot. Het evenement zou tot zondag 15 maart plaatsvinden. HISWA Amsterdam Boat Show met pensioen Later werd bekend dat RAI Amsterdam besloot helemaal te stoppen met het organiseren van de HISWA Amsterdam Boat Show. Na 65 jaar gaat de beurs met pensioen. Al langer vraagt de watersportbranche om één sterk watersportevenement. De watersportwereld is de afgelopen jaren sterk veranderd. Zo is het bootbezit afgenomen, een trend waarvan verwacht wordt dat deze verder doorzet. Bijna 50% van de exposanten neemt deel aan zowel de HISWA Amsterdam Boat Show in RAI Amsterdam als de HISWA te water in Lelystad. Vele exposanten geven aan dit als een te grote marketinginvestering te ervaren. HISWA MAGAZINE 2 53 Daarnaast was er de afgelopen jaren een dalende trend van het aantal bezoekers. Met het beëindigen van de HISWA Amsterdam Boat Show wordt ruimte geboden aan de HISWA te water. Vereniging HISWA-RECRON is merkeigenaar van de beurzen en steunt de beslissing in het belang van de watersportbranche.

HISWA te water afgelast De HISWA te water, die dit jaar van 2 tot en met 6 september in Bataviahaven Lelystad zou plaatsvinden, gaat definitief niet door. Massale evenementen met een landelijke uitstraling mogen pas weer worden gehouden als er een vaccin is. Ondanks het feit dat de beursorganisatie een coronaprotocol gereed had, moest toch besloten worden om de beurs in 2020 te annuleren. Beursmanager Arjen Rahusen, beursmanager: “Als beursmanager had ik natuurlijk graag een HISWA te water gehouden maar gezien de huidige omstandigheden is dat niet realistisch. We bereiden ons nu voor op de editie van 2021 die van 1 tot en met 5 september plaatsvindt in Bataviahaven Lelystad. Virtuele beurs: goed idee? HISWA-RECRON wil toetsen of het idee om alle eigen bootshows/huisshows te clusteren in één maand, zodat er een virtuele consumentenbeurs van 31 dagen ontstaat. Die virtuele beurs krijgt een prominente plek op hiswa.nl. Op die manier wordt belangstellenden toch een platform geboden waar ze verschillende bootmerken, accessoires en andere watersportzaken vinden. En waar ze zich goed kunnen oriënteren en boten, producten en bedrijven met elkaar kunnen vergelijken. Op www.hiswarecron.nl/actueel staat een mini-enquete hierover. Alle leden kunnen de enquete invullen. 54 HISWA MAGAZINE 2 Plaats boten gratis op hiswa.nl HISWA-RECRON-leden hebben het exclusieve recht om al hun boten gratis op www.hiswa.nl te zetten. Door het wegvallen van de HISWA-beurzen biedt de site een prachtig alternatief. De website www.hiswa.nl is helemaal gericht op de consument. Zo staan er inmiddels ruim 2.500 gebruikte en 500 nieuwe boten online en wordt de website via Google zeer goed gevonden. Op de bekende zoektermen ‘gebruikte boot’, ‘tweedehands boot’ en ‘nieuwe boot’ staat de site boven in de zoekresultaten. Leden kunnen zelf hun gebruikte en nieuwe boten invoeren. Zij gaan daarvoor naar hun eigen pagina in www.mijnhiswarecron.nl. Leden die gebruik maken van een derde partij moeten vragen naar de zogenaamde XML-code. De afdeling communicatie plaatst dan vervolgens het botenaanbod op hiswa.nl. COLUMN Niet naast de pot pissen Nog maar net directeur van HISWARECRON en meteen omgedoopt tot ‘Mister Sanitair’. Het sluiten van toiletten bij campings staat inmiddels symbool voor de vele coronadossiers die HISWA-RECRON oppakte na 12 maart. Er worden natuurlijk veel grapjes over gemaakt zoals ‘dat een hoopvolle boodschap voor de sector volgt’. De gemeenschappelijke sanitaire gebouwen in havens en op campings zijn gelukkig eerder open gegaan dan de beoogde datum van 1 juli. Mede dankzij de inzet van het team maar ook door acties van veel leden en bestuursleden in de regio. De schade als gevolg van de coronacrisis is groot in de sector. Ongeveer 7.500 watersport- en HISWA MAGAZINE 2 recreatiebedrijven hebben naar schatting 1,3 miljard schade tot en met juni. En de voorspelling voor heel 2020 is ruim boven de 2 miljard. Daarvan raakt ongeveer 45% de watersportsector: zeilscholen, havens en jachtverhuurders en de chartervloot. Maar er is ook sprake van terugval van leads voor jachtbouw en daardoor nadelige effecten op de toelevering. Dat geldt niet direct in het sloepen- en tendersegment maar wel in het segment zeil- en motorjachten. Door het ontbreken van beurzen en internationale contacten, de daling van werkgelegenheid, de verhoging van de belastingdruk en de aandelenkoersen en daarmee daling van het consumentenvertrouwen wals gevolg van corona. Juist nu is het zaak de handen ineen te slaan om te werken aan behoud van goed personeel, exportpromotie en zichtbaarheid van producten en diensten naar de consumentenmarkt. HISWARECRON en het merk HISWA staan alle aangesloten ondernemers ten dienst om samen goed de volgende fase in te gaan. Om zo de boot niet te missen of naast de pot te pissen. Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON 55

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HRBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA-RECRON BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Inter Boat Marinas importeur van Connect-A-Dock Inter Boat Marinas (Top Supplier) is sinds dit seizoen de importeur van het systeem Connect-A-Dock voor alle Europese landen. Dit systeem biedt uitkomst als er haast geboden is bij een permanente oplossing voor jachthavensteigers. Met dit kunststof modulaire steigersysteem kan eindeloos gecombineerd worden, het is uit voorraad leverbaar en eenvoudig zelf te monteren. Connect-A-Dock is uitermate geschikt voor de zwem-, roei- en kanosport, waarvoor een speciaal laag vrijboord beschikbaar is. Daarnaast biedt het ook veel mogelijkheden voor drijvende (privé) steigers of in de recreatie, bijvoorbeeld als zwemplatform. www.interboatmarinas.nl Collectieve inkoop van energie nu voor alle HISWA-RECRON-leden De succesvolle collectieve inkoop van energie via HISWA Energie is na de fusie met RECRON ook toegankelijk voor alle HISWARECRON-leden. Deelnemers aan het collectief kunnen niet alleen duizenden euro’s per jaar besparen op hun energiekosten, ook wordt hen de zorg van overstappen en contracten uit handen genomen. Ondernemers kunnen zich zo concentreren op hun bedrijf. HISWA Energie ging in maart 2015 van start voor HISWA-leden en inmiddels zijn ruim 100 bedrijven uit de recreatie- en watersportsector aangesloten. Gemiddeld besparen bedrijven zo’n 37 procent op hun energie-inkoop. Samen hebben zij in vijf jaar honderdduizenden euro’s bespaard op de inkoop van energie. Gespecialiseerd adviesbureau EnergyProof (Top Supplier) begeleidt het inkoopcollectief. Deelnemers aan HISWARECRON Energie kunnen ook gebruik maken van diensten van EnergyProof zoals energiescan, factuurcontrole, netbeheeranalyse of ondersteuning bij geschillen met een leverancier, netbeheerder of meetbedrijf. Bedrijven met een doorlopend energiecontract kunnen zich ook aanmelden voor het collectief. EnergyProof zorgt er dan voor dat het contract aan het einde van de looptijd naadloos overgaat in de overeenkomst van HISWARECRON Energie. www.hiswarecronenergie.nl 56 HISWA MAGAZINE 2 Kleine stijging bezettingsgraad jachthavens HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Muller Makelaardij (Top Supplier) merkt dat er sinds 2015 een lichte stijging in de bezettingsgraad van jachthavens is te zien. Dit blijkt uit een onderzoek dat het bedrijf periodiek houdt. 113 jachthavenexploitanten participeerden in het onderzoek naar jachthavens. Zowel externe als interne invloeden op de markt werden onderzocht. Er is een kleine stijging te zien van 2,26% in de bezettingsgraad van de jachthavens: in 2015 was dit 87,86%, in 2019 bedroeg de bezettingsgraad 90,12%. In het onderzoek zijn ook de voorzieningen op jachthavens onder de loep genomen. Zo werd eerder onderzoek, waarin de behoeftes van ligplaatshouders onderzocht zijn, vergeleken met de aanwezige voorzieningen op een jachthaven. Daaruit bleek onder andere dat ligplaatshouders behoefte hebben aan een supermarkt bij de jachthaven, terwijl er nagenoeg geen jachthavens zijn met een eigen supermarkt. Op deze manier wordt duidelijk waar mogelijke kansen liggen voor jachthavenexploitanten. Het onderzoek bevindt zich momenteel in de laatste fase en is binnenkort afgerond. De resultaten van het onderzoek komen op de website van Muller Makelaardij. www.mullermakelaardij.nl Start project ‘Gezond & Fit’ De coronacrisis zorgt ervoor dat er op het gebied van duurzame inzetbaarheid veel nieuwe issues op ondernemers afkomen. Om ze hierbij te helpen, start Endurance (Top Supplier) het project ‘Gezond & Fit’. Dit project is bedoeld voor kleinere bedrijven HISWA MAGAZINE 2 (< 25 medewerkers) die de HISWA-cao volgen en gemotiveerd zijn om actief deel te nemen zijn de toelatingseisen. De kosten worden vergoed door het Sociaal Fonds HISWA. Deelname staat vanaf medio juni 2020 open. www.endurance.nl 57

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Mediation in het ‘nieuwe normaal’ In de huidige coronatijd is het zoeken naar toekomstbestendige oplossingen voor conflicten mogelijk nog groter dan eerst. Het ‘nieuwe normaal’ vraagt van ons een andere manier van met elkaar omgaan en zaken zoen. Het is zoeken naar de juiste weg en voorkomen dat een ‘kort lontje’ aanleiding is voor een vernietigende verstoring van de zakelijke relatie. U kunt ervoor kiezen om naar de rechtbank te stappen om daar uw conflict uit te vechten. Dat kan heel zinvol zijn. De rechter kijkt naar het verleden, bepaalt wie er gelijk heeft en baseert daarop zijn bindende uitspraak. Maar, zelfs als die uitspraak in uw voordeel uitpakt, dan is daarmee uw probleem mogelijk nog niet direct opgelost en/of is uw zakelijke relatie verbroken. Mediation is in veel gevallen een betere optie. De keuze voor mediation is zinvol als u: • zelf actief invloed wilt uitoefenen op de oplossing • de zakelijke of persoonlijke relatie wilt behouden of verbeteren • een vertrouwelijke behandeling op prijs stelt • snel, informeel en kostenefficiënt wilt werken • verdere escalatie wilt voorkomen • het liefst een win-win resultaat ziet Meijer Mediation (Top Supplier) heeft meer dan 20 jaar ervaring als mediator en adviseert ondernemers graag. www.meijermediation.nl Gids ‘Veilig werken’ beschikbaar Medewerkers gezond, veilig en met plezier aan het werk houden, dat bevordert de productiviteit en prestaties en vermindert verzuim. De beknopte, praktische gids van ArboNed (Top Supplier) helpt daarbij. Download de gratis gids op www.arboned.nl/veilig-bedrijf. www.arboned.nl. 58 HISWA MAGAZINE 2 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Nieuw: risicocheck Een mogelijke besmetting met het coronavirus vormt op de werkvloer een arbeidsrisico. Werkgevers moeten hun medewerkers hiertegen beschermen. Zorgen voor de veiligheid, gezondheid en welzijn van personeel is op dit moment een grote uitdaging voor veel organisaties. Om organisaties hierbij te ondersteunen introduceert Perspectief (Top Supplier) de risicocheck. Met deze check kunt u bijdragen aan een gezonde en veilige werkomgeving. Hoe ziet de risicocheck eruit? • Gesprekken met leidinggevenden en medewerkers • Beoordeling van de werkplekken • Observatie van de werkzaamheden • Beoordelen van protocollen U ontvangt een plan van aanpak door de kerndeskundige. Daarin staat precies welke extra maatregelen u moet nemen, zodat u voldoende actie onderneemt tot een veilige en gezonde werkomgeving. Dit plan van aanpak kunt u toevoegen aan uw Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E), zodat uw RI&E ook weer volledig en actueel is. Dit is verplicht vanuit de Arbowet. www.perspectief.eu. Taxatie-advies in coronatijd De recreatiebranche is hard getroffen door de coronacrisis en de maatregelen die door de overheid zijn opgelegd. De 1,5 meter samenleving vergt veel aanpassingsvermogen van ondernemers en heeft veel invloed op bezettingsgraden en bestedingspatronen in de toeristisch-recreatieve sector. Ondernemers moeten bijvoorbeeld extra investeringen in de horeca of sanitaire voorzieningen doorvoeren. Dat zijn investeringen waar wellicht een aanvullend krediet voor nodig is. Bij extra leningen is het niet ongebruikelijk dat banken nieuwe taxatierapporten vragen of aanvullingen op bestaande rapporten als dit mogelijk is. Hierdoor kan een ondernemer in een spagaat terecht komen. Van de Loosdrecht (Top Supplier) wil ondernemers hierbij graag adviseren. Het taxatiehonorarium mag worden uitgesteld naar volgend jaar. Thijs Lunenburg, Register-Taxateur bij Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars: “Zie het als een voucher vanaf onze zijde om te zorgen dat ondernemers door kunnen ondernemen.” www.vandeloosdrecht.nl HISWA MAGAZINE 2 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Een fiets voor (bijna) niets Ondernemers willen het beste voor hun medewerkers: aantrekkelijk werk, goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld door het aanbieden van werknemersvoordelen. In de watersport- en recreatiesector is het lastig om voldoende gekwalificeerde medewerkers te houden en te vinden. Het verleiden van nieuwe medewerkers blijft een uitdaging. Het project “Een fiets voor (bijna) niets!” is een mooi werknemersvoordeel van AON (Kennispartner) en HISWA-RECRON. Fietsvoordeelshop is partner van AON en ondersteunt bij de uitvoering van dit project. Dit bedrijf staat garant voor kwaliteit tegen de scherpste tarieven in Nederland. Het gaat om het faciliteren van medewerkers bij het voordelig kopen van fietsen, e-bikes of speedbikes. Zakelijk of privé leasen is ook mogelijk. Alle fietsen worden 100% rijklaar bezorgd met een eigen bezorgdienst. www.aon.nl Waterplanten: van overlast naar verlichting De overmatige groei van waterplanten zorgt voor een flinke overlast voor de watersport. Zodanig dat varen en zwemmen in bijvoorbeeld het Markermeer en het IJmeer nagenoeg onmogelijk worden. Een oplossing is onderwater maaien, maar dat is vrij kostbaar en arbeidsintensief. Echter, de gemaaide waterplanten blijken iets heel moois op te leveren. Ze vormen namelijk een uitstekende grondstof voor de fabricage van allerlei producten zoals sfeervolle verlichtingsarmaturen. Deze bijzondere ontdekking komt op het conto van Seijsener Techniek (Kennispartner). Dit bedrijf staat bekend om zijn innovatieve producten. Afgelopen jaar introduceerden zij een bagagewagen waarin ook waterplanten verwerkt zijn. www.seijsener.nl 60 HISWA MAGAZINE 2 Twee vliegen in één klap Vanwege het milieu én bosbehoud kiezen voor hardhout, hoe zit dat? Het lijkt een tegenstelling, maar juist door tropisch hardhout niet uit de weg te gaan kunt u gebieden als het Amazonewoud beschermen. Met een steiger met 15 m3 bijvoorbeeld 30 jaar lang zo’n 30.000 m2 bos. Dit doet u door het (economisch) te waarderen als bosbouwers aandacht besteden aan natuur, milieu, medewerkers en lokale bevolking. FSC® gecertificeerde concessies worden extensief beheerd. Een kapvak wordt na de oogst (van 3-5 bomen/hectare) bijvoorbeeld 25-30 jaar met rust gelaten. Met het voorschrijven en toepassen van gecertificeerd hout groeit er terwijl uw project gerealiseerd wordt allang weer een andere boom. Dat hout, zelfs hardhout, een relatief lage ecologische voetafdruk heeft vergeleken met andere materialen is een mooie bijkomstigheid. Wilt u hier meer over weten? Kijk dan op onze website of doe mee met één van onze online bijeenkomsten. www.vandenberghardhout.com hout beschermt u

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Recreactie06 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Campers Programma aanpak stikstof is van de baan, wat nu? hebben de toekomst De namen van het beoogd HISWA-RECRON bestuur zijn bekend. Maak kennis met de zes kandidaten van RECRON Camping De Bregman wordt na 54 jaar bungalowpark OKTOBER 2019 AFSPRAKEN MET NKC

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie INVESTEER IN GELDERLAND Zoekt u ook een Camping of Bungalowpark met een goede bezetting in Gelderland? Neem voor het complete aanbod vrijblijvend contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Ewout van der Breggen of Harm-Jan Mooiweer. www.vandeloosdrechtrbm.nl Meer informatie DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Ups en downs 17 H Marike Rosier Manager Communicatie Het leven bestaat uit ups en downs. De afgelopen week was daar een perfect voorbeeld van. Het begon al in het weekend. Eerst verliest dochterlief met 17-0 een voetbalwedstrijd. Gelukkig hadden we ‘s avonds een heel gezellig verjaardagsfeestje, waardoor de wedstrijd snel naar de achtergrond verdween. En waar ik ineens in een boeiend gesprek verzeild raakte met een van de dj’s achter de ‘Snollebollekes’. De dag erop een intriest telefoongesprek met mijn tante: mijn oom is overleden. Ondanks dat hiermee een einde aan zijn ziekbed kwam, blijft het verdrietig iemand te verliezen. De eerste dagen van de week lekker gewerkt; voldaan gevoel. Alle voorbereidingen voor de ALV getroffen, waar ik dit keer helaas niet zelf bij was. De crematie van mijn oom vond precies tegelijkertijd plaats. Op diezelfde avond door naar een openluchttheater voor een hele gezellige avond met vrienden, wijn, nootjes en swingende muziek. Groter kon het contrast niet zijn die dag! Bij het lezen van de verschillende artikelen in deze editie kreeg ik een beetje hetzelfde gevoel. Het is een prachtige mix van ups en downs geworden. Leest u maar eens over de samenwerking met de NKC en de gedeelde belangen (waaronder het liefst géén gratis camperplaatsen). Of over een Zeeuws beschikbaarheidssysteem van ondernemers onderling om teleurgestelde gasten bij volgeboekte campings naar een andere camping door te verwijzen. Maar ook een verhaal over Camping de Bregman in Schoorl, een camping die nu voorgoed gesloten is. En dan nog een artikel over het Programma aanpak stikstof en wat dat voor onze sector inhoudt. Ups en downs die allemaal het lezen waard zijn! Veel leesplezier. 20 22 Branche 6 10 17 18 26 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: NKC en RECRON werken samen aan camperplaatsen Trends: Stratech-benchmark voorspelt een goed 2019 Gastvrij & innovatief: nieuw beschikbaarheidssysteem helpt gasten én ondernemers Wie komen er in het HISWA-RECRON bestuur? Bedrijf Informatief 20 22 7 31 33 35 37 Vernieuwend bedrijf in beeld: Camping Bakkum biedt huisjes met de uitstraling van een tent Camping De Bregman wordt na 54 jaar bungalowpark Colofon Kennis delen: Programma aanpak stikstof is van de baan, wat nu? Kennis delen: stand van zaken Omgevingswet Vakinfo: minder CO2 -uitstoot met biopropaan Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 7 19 Martin Maassen RecreAnders Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 5

Onder de aandacht Kennissessie jong RECRON Het zal u niet ontgaan zijn: RECRON bestaat 50 jaar. Voor die gelegenheid kreeg de jarige branchevereniging een kennissessie cadeau van jeugdafdeling Jong RECRON. Deze vond plaats op het Eiland van Mourik op 2 september, waarbij het bestuur van Jong RECRON en de medewerkers van RECRON waren uitgenodigd. Kennispartner Facet gaf een zeer informatieve workshop over de toekomst van het toerisme. Daarbij werd ingegaan op internationale groeicijfers en de vraag hoe we kunnen profiteren van het stijgend aantal toeristen dat ons land bezoekt. Later op de dag werd een rondvaart gemaakt met een sloep en ter afsluiting was er een bijzonder gezellige barbecue. Recreatietop RECRON was erbij: “Heel verfrissend dat we nu echt in overleg gingen. Te vaak wordt beleid gewoon opgelegd van boven. De sector moet innoveren en investeren, zeggen ze dan, zonder daar verder mogelijkheden toe te bieden. RECRON-voorzitter Cees Slager was als spreker uitgenodigd en hij liet de kant van de ondernemers zien: stijgende lastendruk en grote problemen om innovatie gefinancierd te krijgen. Dan raken ondernemers van de regen in de drup. Ik zag dat er gaandeweg deze conferentie begrip ontstond tussen ondernemers, ambtenaren en wethouders. Het loont zeker de moeite om dit vaker te organiseren.” De lezing van Cees Slager nalezen? www.hiswa-recron.nl » Actueel » Nieuws O Foto: NBTC www.hiswa-recron.nl » Actueel » Agenda Meer subsidie voor leerbedrijven recreatie Leerbedrijven in de sectoren horeca, recreatie en landbouw ontvangen de komende vijf schooljaren een hogere subsidie praktijkleren (BBL: Beroeps Begeleidende Leerweg). De standaardsubsidie is maximaal zo’n 2.700 euro. Dankzij de subsidie wordt dat 500 tot 600 euro meer. Dit is het resultaat van intensieve lobby door RECRON, KHN en LTO. Er is jaarlijks een vast bedrag beschikbaar voor de subsidie praktijkleren. Dit bedrag wordt verdeeld over de aanvragers. Hoeveel een leerbedrijf per student exact ontvangt, kan pas worden vastgesteld als bekend is voor hoeveel studenten de subsidie is aangevraagd. Het is daarom ook nog niet precies aan te geven hoeveel bedrijven extra ontvangen. De wijziging van de huidige regeling praktijkleren zal begin 2020 worden gepubliceerd. Aan deze wijziging zal terugwerkende kracht worden toegekend, meldt RVO, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. www.rvo.nl (zoekterm: praktijkleren) Foto: De Leistert VeBON symposium Op maandag 28 oktober organiseert de VeBON samen met ROC Rijnland het VeBON Outdoor Symposium bij Ayers Rock in Zoetermeer. Een leerzame dag waarbij theorie én praktijk volop aandacht krijgen. Centraal staan de trends en ontwikkelingen op het gebied van outdoor opleidingen. Het onderwijs is continu in beweging, maar ook de recreatie- en outdoorsector hebben zich de laatste jaren sterk ontwikkeld. Tijd om de balans op te maken en samen te kijken naar de toekomst van het buitensportonderwijs. Diverse inspirerende sprekers laten hun licht over de materie schijnen. Het zal onder meer gaan over de erkenning van de ‘Outdoor Animator’. Naast het plenaire gedeelte komt er een kennisplein met diverse stands en zijn er praktische workshops. Noord-Holland Noord Op 5 september kwamen zo’n honderd ondernemers, ambtenaren en wethouders uit de regio ‘Holland boven Amsterdam’ bijeen in Hoorn voor een regionale verblijfsrecreatietop. In deze regio speelt het vitaliteitsprobleem dat ook in andere regio’s voorkomt: hoe zorgen we dat we kansrijke bedrijven stimuleren en de ‘onderlaag’ door maatwerk laten verdwijnen van de recreatiemarkt? Regiomanager Arthur Helling van 6 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Column Qurios bouwt zelfvoorzienend vakantiepark Qurios opende op 9 augustus een nieuw gebouwd Eco-resort op een zandplaat aan het Grevelingenmeer. De dertig eco-cottages zijn duurzaam gebouwd en volledig zelfvoorzienend. Zonnepanelen zorgen voor warm water en wekken de benodigde elektriciteit op. Energie die niet direct nodig is wordt opgeslagen in een accuhuis met hergebruikte Tesla-accu’s. Alle cottages staan met elkaar in verbinding en kunnen energie aan elkaar doorleveren. De cottages zijn biobased gebouwd: 95% van de bouwmaterialen is gemaakt van plantaardige, hernieuwbare bronnen. Omdat ze circulair zijn, moeten alle materialen die bij de bouw zijn gebruikt hoogwaardig hergebruik garanderen of milieuneutraal zijn. Daarom is er ook geen lijm, kit of PUR-schuim gebruikt bij de bouw. De cottages zijn zo ontworpen dat ze bewustwording over duurzaamheid vergroten. Zo is er een recycle-douche geïnstalleerd waarmee je 90% water bespaart. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: RECRON, Marike Rosier, communicatie@recron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Arthur Helling, Jarin van der Zande, Wanda van Eck. Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Janine Messelink, Eelco de Jong Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp. Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Ditta van Ekris Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl, Marcel Koot, (0314) 355 852, marcel.koot@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: RECRON, (0343) 524 700, communicatie@recron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Martin Maassen, waarnemend directeur RECRON Druk Wie Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeiffer leest krijgt een gruwelijke hekel aan massatoerisme. De horrorgezinnetjes, verbeterlanders, camouflagetoeristen, bibberlanders en ga maar door. Zij zorgen voor een toeristische monocultuur van een ‘Europa als recreatiegebied voor de rest van wereld’ waar mensen infantiliseren en vooral heel veel schade aanrichten. Hoewel voornamelijk Venetië en Amsterdam als zijn referentiepunten dienen, passeert ook Giethoorn de revue, als een ‘pretpark’ waarvan ‘de huidige rijkdom zijn vroegere armoede is’. Bij Pfeiffer is ‘toerist’ een vreselijk scheldwoord. Bij het lezen van Waardevol toerisme: onze leefomgeving verdient het, het rapport van de Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli), hoor je vanaf acquit de echo van Pfeiffer. Al op de eerste bladzijde krijgen overheden het verwijt dat ze ‘zich nu nog te eenzijdig op economisch profijt van toerisme richten’. Er moet meer aandacht komen voor ‘toeristische druk en draagkracht van de leefomgeving’. Voor ‘het reguleren van groei of juist het verminderen van capaciteit’. En wanneer er dan een zin wordt besteed aan de positieve effecten van toerisme (het bevordert de aanwezigheid van winkels, horeca en theaters), dan volgen direct paginalange bedreigingen. Oplossingen worden gezocht in ‘toeristische ontwikkelstrategieën voor alle gebieden’, maar ook in ‘dynamisch beprijzen’ en in een ‘stop instellen op de bouw van verblijfsaccommodaties’. Waardevol toerisme is een rapport dat geschreven is vanuit het perspectief van overtoerisme, met de bijbehorende negatieve effecten voor met name bewoners van die gebieden. Niemand ontkent dat er in Amsterdam of Giethoorn een enorme toeristendruk is. Maar in 95% van de gebieden is er ruimte voor meer en beter (gespreid) toerisme. Wie het toerisme helemaal zat is kan beter naar Bhutan, Noord-Korea of Turkmenistan. Daar is alleen plaats voor gereguleerd toerisme voor een piepkleine groep. Rustig, maar heel steriel. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 7

architectuur Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Arjan Mulder Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Nadere informatie zie: www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl info@kr8architecten.nl www.kr8architecten.nl Borger (0599) 235643 interieur landschap Arjan Bedrijfsmakelaar O.Z. T +(0)31 592 462 844 M +(0)31 6 22 32 10 10 Hoogwaardige juridische dienstverlening Groningen De Haan zet de standaard www.dehaanlaw.nl 050 57 57 400 Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Leeuwarden 058 21 21 075 Zwolle Schiphol 038 42 17 904 020 219 46 39 ICY Accommodation Management • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Toegangsbeheer • Vorstalarmering ICY Campsite Management • Ampèrelimieten instellen • Energieverbruik per periode uitlezen • Stroom aan/uit op basis van boeking • Vorst- en CV-drukalarm in sanitairgebouwen • MID gecertificeerd www.icy.nl (re)creatieve ontwerpers Onder de aandacht Liberation Route Brabant Nieuw in de kennisbank D Dit jaar vieren we dat het zuidelijk deel van Nederland 75 jaar geleden werd bevrijd. Visitbrabant heeft voor deze gelegenheid delen uit de bestaande fietsroute ‘Liberation Route Europe’ verder uitgewerkt tot acht rondlopende fietsroutes van elk zo’n 40 kilometer, verspreid over Brabant. Er zijn nu mooie dagtochten te maken langs bijzondere locaties, verhalen, musea en WO II-erfgoed. Het doel is om recreanten naar Brabant te trekken en ervoor te zorgen dat ze meerdere dagen blijven. Beleving wordt onder meer toegevoegd door een koppeling met het project Brabant Remembers: persoonlijke verhalen van mensen uit de oorlog. Uniek is een extra lus naar het Limburgse Overloon, waar toeristen op drie meter hoogte dwars dóór Oorlogsmuseum Overloon fietsen over een nieuwe, negentig meter lange fietsbrug. In het vorige nummer van Recreactie meldden we al dat de nieuwe website van HISWA-RECRON live was gegaan. De site wordt in hoog tempo verbeterd en aangevuld. Zo is er de laatste tijd een behoorlijk aantal documenten toegevoegd aan de kennisbank, waar ondernemers hun voordeel mee kunnen doen. – Boekjes cao Recreatie 2019-2020: een pdf van de cao is te vinden in de kennisbank. Daarnaast zijn er ook gedrukte boekjes (aanvragen bij RECRON) en is er een handige app, zowel voor Android als iOS. – Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in de seizoensgebonden sector: een overzicht van de belangrijkste bepalingen in de nieuwe wet, inclusief de cijfers en gevolgen voor de recreatiesector. – Regelgeving beheer speeltoestellen: alles over beheer en onderhoud van speeltoestellen, de frequentie van controles en het logboek, om aan te tonen dat aan de wettelijke verplichtingen is voldaan. – Zo herken je mensenhandel: een e-learning module om dit te herkennen op het bedrijf, en tips voor preventieve maatregelen om een locatie minder aantrekkelijk te maken voor mensenhandelaren en loverboys. En vele andere documenten, als: – Richtlijnen voor privé-zwembadjes/kinderzwembadjes op de camping. – Programma Aanpak Stikstof (PAS) – voorbeeld modelovereenkomsten en opzeggingsbrieven. Landal reorganiseert internationale kantoren De organisatiestructuur van Landal GreenParks gaat op de helling. Het wordt een plattere organisatie, die niet centraal uit Nederland, maar vanuit één van de vier regiokantoren wordt aangestuurd. Het doel is een slagvaardige organisatie, die staat voor een optimaal resultaat voor eigenaren en aandeelhouders en voor een betere service naar de parken, stelt Landal. Er komen vier regio’s: Nederland Noord, Nederland Zuid en België, Denemarken en als vierde Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Tsjechië en Hongarije. Elke regio krijgt een multidisciplinair team van medewerkers, met eigen verantwoordelijkheden om samen parken verder te ontwikkelen. De reorganisatie betreft alleen de kantoren, niet de parken. Bij de organisatieverandering gaan ook arbeidsplaatsen verloren, meldt Landal. Een deel van de kantoormedewerkers wordt boventallig. Met de OR en de vakbonden is een sociaal plan overeengekomen, waarin staat dat boventallige medewerkers zoveel mogelijk worden geplaatst op nieuwe functies. – Wat te doen bij overlast eikenprocessierups. – Risicobeheersing en bestrijding van natuurbranden. www.hiswarecron.nl/kennisbank Wat te doen met de eikenprocessierups? Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 9

Coverstory NKC en RECRON werken samen aan camperplaatsen Het aantal campers in Nederland is de afgelopen tien jaar verdubbeld: volgens cijfers van de RDW zijn het er nu 127.000. De babyboomers maken massaal gebruik van het gemotoriseerde huis op wielen, maar ook jonge gezinnen pakken graag een (deel)camper voor de vakantie. RECRON en de NKC (Nederlandse Kampeerauto Club) hebben de handen ineen geslagen en afgesproken om in goed overleg te werken aan betere voorzieningen voor kampeerauto’s. 10 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 P Pim Meijkamp van camping Delftse Hout heeft het aantal campers op zijn bedrijf de laatste twintig jaar flink zien groeien en die ontwikkeling gaat nog wel even door, denkt hij. “Rond 2000 begon het aantal Engelsen en Duitsers met kampeerauto’s opvallend te groeien. Ik denk dat in die tijd zo’n 10 procent van onze kampeerders met een camper kwam. Nu is dat zeker 30-40 procent en bij evenementen in de stad wel 50 procent.” Stevige ondergrond Om die campers te kunnen ontvangen heeft Meijkamp steeds meer plaatsen op het bedrijf gemaakt die geschikt zijn voor campers. “Ongeveer de helft van onze plaatsen heeft een verstevigde onderCampers hebb Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Ditta van Ekris bij Delftse Hout en de toekomst grond. Een camper weegt 3 tot 3,5 ton, dus die kun je niet zomaar op het gras zetten.” Voor Delftse Hout was de komst van de campers een zegen. “Wij hadden geen ruimte om onze plaatsen te vergroten; ons uitbreidingsplan is in 2006 afgewezen. Maar een camper heeft minder ruimte nodig dan een caravan, al was het maar omdat er geen auto bij hoeft. Dus zo kunnen “ Ik denk dat wij wel toe groeien naar ongeveer de helft aan campers op ons bedrijf” ➔ Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 11

mobilhome-ohara.com SENSATIONEEL BEZOEK ONS OP DE RECREATIE VAKBEURS IN HARDENBERG ONTDEK DE NIEUWE KEY WEST BY O’HARA: EEN SENSATIONELE 2020-COLLECTIE. De Key West 2020-collectie is een ode aan het leven binnen en buiten; ze breekt radicaal met de standaardindelingen en laat u volledig één worden met de natuur. Door de modulaire configuratie kunt u de woning perfect afstemmen op ieder perceel. Met de ruime collectie buitenaccessoires richt u het terras eenvoudig helemaal naar wens in en haalt u de natuur letterlijk in huis. CONTACTPERSOON : Stéphane Serra - Tel. +31(0)6 52 84 07 14 s.serra@beneteauhabitat.com Coverstory we onze plaatsen van 80 vierkante meter nu nog steeds benutten.” Er werden ook speciale camperplaatsen aangelegd. Bij de ingang van het bedrijf zijn twintig plekken aangelegd voor short stay: één of twee nachten. Ze zijn voorzien van water, elektra, riool en wifi en kosten hetzelfde als een plaats op de camping: 33 euro in het hoogseizoen. Voor camperaars die dat te veel vinden heeft Meijkamp nog zes speciale parkeerplaatsen aangelegd voor campers. Zonder eigen water, stroom of riool, maar wel binnen de veilige beschutting van de camping en met vrij gebruik van alle voorzieningen. Zo’n plek kost 24 euro en dat is volgens de ondernemer acceptabel voor de doelgroep camperaars die graag op een camping staan, maar niet te veel willen uitgeven. Onderzoek Mensen met een camper voelen zich onafhankelijk en staan in het algemeen niet graag op de grote campings, weet Marretje Jelmersma, manager verenigingszaken van de NKC, Europa’s grootste camperclub. “Dankzij internationaal onderzoek op CamperContact, de website en app met campings en camperplaatsen in Europa, beschikken we over nauwkeurige cijfers. De Europese camperaar is gemiddeld 58 jaar oud – voor Nederland is het gemiddelde 62 – en gaat ruim zeven maal per jaar met de camper op pad. We hebben ook een rangorde van voorkeuren: waar wil je het liefste staan? Voor Europese én Nederlandse camperaars staat een camperplaats met alle voorzieningen – water, elektra, riool – bovenaan. De kleine camping staat op twee, daarna volgt de gratis overnachtingsplaats zonder voorzieningen en pas daarna komt de grote camping. Daar komt bij dat campings van oktober tot april meestal dicht zijn. Dan vormen camperplaatsen voor de poort een uitkomst.” Bij het realiseren van nieuwe camperplaatsen hebben RECRON en de NKC vaak met elkaar te maken. De samenwerking verloopt niet altijd in volle harmonie, want soms zijn de belangen tegengesteld. Als een gemeente bijvoorbeeld gratis camperplaatsen wil aanbieden om meer toeristen te trekken, laat RECRON zich horen. De afspraken die RECRON en de NKC nu maken, houden in feite in dat de twee verenigingen elkaar erbij betrekken als een ge“ Bij gratis plaatsen ontbreekt toezicht en dan krijg je wildkampeerders en overlast” meente vraagt om camperplaatsen. Als de gemeente een ondernemer benadert, haalt die de camperplaatsadviseur van de NKC erbij. En als de gemeente de NKC benadert, zal die de gemeente met nadruk wijzen op de rol die ondernemers bij het exploiteren van camperplaatsen kunnen spelen. Gedeeld belang “We hebben een heel duidelijk gedeeld belang”, stelt Martin Maassen, waarnemend directeur van RECRON. “Zowel onze ondernemers als de leden van de NKC hebben belang bij goede voorzieningen voor camperaars. Die kunnen heel divers zijn. ‘De camperaar’ bestaat niet: er zijn grote verschillen. De een staat graag op een luxe camping met gebruik van alle voorzieningen, de ander heeft daar geen enkele behoefte aan. Die staat liever zo dicht mogelijk bij het centrum van een stad of dorp, en dan is een legale standplaats, een kraan en een elektriciteitsaansluiting al voldoende. Gemeenten willen graag een kade of een verloren stuk parkeerterrein ter beschikking stellen aan die campers, waarbij ze hopen dat het de middenstand ten goede komt. Onze insteek is dan: prima, maar laat die plaatsen wel exploiteren door ondernemers. Overheden moeten niet op de stoel van ondernemers gaan zitten.” Ook Jelmersma benadrukt het gemeenschappelijk belang. “Wij hebben 54.000 leden: bijna de helft van alle Nederlandse ➔ Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 13

NIEUW FIGURA PLAY PARTNER VAN YES WWW.BOERPLAY.COM Abonnement op Veiligheid WE CARE. www.eenveiliggevoel.nu Een Veilig Gevoel ontzorgt de ondernemer totaal op het gebied van veiligheid. * Alarm * Camera * Toegangscontrole * Deurintercom * Mistgenerator * AED Initial ontwikkelt duurzame, innovatieve oplossingen die de sanitaire hygiëne verbeteren. Hygiënisch & gastvrij met Initial en RECRON Als lid van RECRON profiteert u van zeer scherpe prijzen voor al onze producten. duurzaamheidvolgensinitial.com 0800 1899 Een bed dat er heerlijk schoon en fris uitziet én lekker slaapt. In onze webshop vindt u een compleet inventaris voor in de slaapkamer. Eenvouding online te bestellen. Dat zorgt voor een goede nachtrust. Voor uw gasten én voor u. Joint Venture partner of CWS Een zee van rust. Bezoek onze stand in hal 1 26, 27 en 28 november 2019 www.wecoviservice.com Coverstory Op Texel staan campers ‘s nachts geparkeerd in de bermen en op parkeerplaatsen camperaars is lid van de NKC. Om hun belangen te behartigen hebben wij een team van tien camperplaatsadviseurs die alles weten over vergunningen, het inrichten van camperplaatsen en de ondergrond, de diverse toegangssystemen, en de manier waarop je een camperplaats succesvol kunt exploiteren. Al die kennis stellen we graag ter beschikking van de RECRONondernemers. En ik benadruk het nog maar een keer: wij zijn geen voorstander van gratis camperplaatsen, zoals veel leden van RECRON schijnen te denken. Gratis plaatsen trekken teveel mensen aan. Vooral Duitsers en Fransen kiezen graag gratis plaatsen, want dat zijn ze in eigen land gewend. Maar in Nederland is veel minder ruimte. Dan komen er te veel campers af op die gratis plaatsen. Het toezicht ontbreekt en dat leidt tot wildkampeerders en overlast.” Groei gaat door Volgens de NKC zijn er in Nederland – buiten de campings – 689 locaties met camperplaatsen. Daar zitten ook de plaatsen bij van jachthavens en restaurants. 161 camperplaatsen zijn gratis, hoewel er bij 48 restaurants wel de verplichting bestaat om bij een overnachting ook te dineren. Het aantal camperplaatsen gaat de komende jaren verder groeien, verwacht Jelmersma, want ook het aantal campers groeit door. “Dan ontstaat een tekort aan standplaatsen. Nu zie je dat al aan de kust, met name in Zeeland en op Texel. De groei van het aantal campers gaat zeker nog tien jaar door, zelfs nu de pensioenleeftijd aan het stijgen is. We zien dat ook steeds meer jonge gezinnen ontdekken hoe fijn het is om met een camper op vakantie te gaan. Die kopen meestal geen eigen camper, maar maken gebruik van huurcampers of deelsystemen. Daar zit zeker nog groei in. Hoe het op de lange termijn gaat weten we natuurlijk niet. De consument wil wel, maar wat gebeurt er als de diesel in de ban wordt gedaan? Of als het kwarttarief van campers verdwijnt en we overgaan naar een kilometerheffing? Dat zijn ook factoren die meespelen.” Ook Pim Meijkamp van Delftse Hout ziet het aantal campers op zijn bedrijf zeker nog verder stijgen. “De camper zal de caravan niet gauw verdringen. Maar ik denk dat wij wel toe groeien naar ongeveer de helft aan campers op ons bedrijf. Vroeger had je wel bedrijven die zeiden: wij willen die zware campers niet op onze camping, ze rijden de velden kapot. Maar je kunt er echt niet meer omheen. En wie nu nog moet overstappen naar een campervriendelijk bedrijf… Tsja, dan heb je een boel in te halen.” Camperen op Texel Op Texel bieden onder meer de campings De Krim, Loodsmansduin en Kogerstrand camperplaatsen aan, zowel binnen als buiten de poort. Iwan Groothuis, directeur van de recreatiebedrijven, is sinds een jaar of vijf intensief aan het investeren in camperplaatsen. “We hebben op deze drie campings nu 150 plaatsen die specifiek voor campers zijn aangelegd. Daarnaast staan campers ook wel tussen de caravans op de gewone campingplaatsen, maar dat is toch minder ideaal. Voor de andere kampeerders is het niet fijn dat die campers elke dag wegrijden en weer terugkomen. En door al dat rijden blijft er ook niet veel van ons gras over.” De camperplaatsen zijn een oplossing, maar er zijn er nog steeds te weinig. Groothuis: “Texel heeft een groot tekort aan camperplaatsen. Wij accepteren in het hoogseizoen alleen nog campers die tevoren inschrijven en betalen. Onze camperplaatsen staan vrijwel altijd vol, zelfs al kost een overnachting afhankelijk van het seizoen 25 tot 40 euro per nacht. Dat is niet heel goedkoop.” Groothuis denkt dat het aantal campers zelfs nog verder groeit. “Maar wij hebben geen ruimte meer voor extra camperplaatsen. Het resultaat is dat er regelmatig campers geparkeerd staan in de bermen en parkeerplaatsen op het eiland, wat illegaal is en overlast en troep veroorzaakt. De handhaving schiet tekort, dus die overlast lossen we niet zo gauw op. Ik denk dat de gemeente met de ondernemers in overleg moet om te bepalen wat de aanpak wordt. Moeten we gewoon maar accepteren dat de campers langs de wegen gaan staan? Of laat je in Den Helder alleen campers de boot op als ze een geldige reservering voor een overnachtingsplaats hebben? Of gaan we toch extra plekken maken? Dan zouden er extra locaties voor camperplaatsen op het eiland moeten komen. Het laatste heeft duidelijk mijn voorkeur.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 15

• • • • • • • Met de juiste service & aandacht Veelzijdige totaalprojecten Afgestemd op uw wensen Losse (volume) orders Breed assortiment Scherpe prijzen Snelle levering Voor meer informatie: T: +31 (0)162 58 33 90 E: infozakelijk@leenbakker.nl www.leenbakkerzakelijk.nl Wij komen graag bij u langs voor een persoonlijk gesprek Trends Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Stratech Benchmark: 2019 wordt een succesvol jaar 2019 wordt voor de verblijfsrecreatiebranche een geslaagd jaar. De omzet stijgt, de bezettingsgraad ligt hoger dan in 2018 en ook de gemiddelde prijs per nacht stijgt. Dat blijkt uit de Benchmark Verblijfsrecreatie van softwareleverancier en RECRON-Kennispartner Stratech. “2019 begon al goed met de warme Paasdagen en de positieve trend heeft zich ook na het voorjaar voortgezet”, zegt Rob Stevens van Stratech. Elk kwartaal schrijft de accountmanager Recreatie een blog over de laatste trends in de recreatiesector. Aan de hand van de in september bekend geworden verblijfsgegevens over de zomer van 2019 concludeert Stevens dat de zomerperiode van 2019 een succesvoller periode voor de recreatieondernemer was dan de zomervakantie van 2018. “De cijfers tonen aan dat de markt in de zomervakantie 6,5 procent meer omzet heeft gerealiseerd dan in dezelfde periode van vorig jaar, al zit daar de btw-verhoging wel bij in.” Kamperen zit in de lift 14 procent van de boekingen voor 2019 werd gemaakt in 2018. “Dat lijkt weinig”, zegt Stevens, “maar toch is dat beter dan het boekingsverloop van 2018. Toen werd 10 procent gemaakt in het voorafgaande jaar.” Door de mooie zomer boekten de kampeerplekken goede cijfers. En dat op alle belangrijke indicatoren. “De bezettingsgraad steeg van 67 naar 75 procent en ook boekten de kampeerplekken gemiddeld meer omzet. Vergeleken met de zomervakantie van 2018 werd er in 2019 4,1 procent meer omzet gerealiseerd. Hiermee zien we de bevestiging van een trend: kamperen zit weer in de lift.” Verhuuraccommodaties Bij bungalowparken is een vergelijkbare trend te zien. Stevens: “De patronen zijn vrijwel identiek. Verhuuraccommodaties realiseerden een omzetstijging van 8 procent. De bezettingsgraad viel echter net iets lager uit dan het jaar ervoor, deze daalde van 87 naar 85 procent. De gemiddelde nachtprijs steeg wel fors in 2019, met 167 euro lag deze ruim 27 euro per nacht hoger dan vorig jaar. Met een nagenoeg gelijk gebleven bezettingsgraad, kan je concluderen dan men bereid is om meer uit te geven aan een vakantie in eigen land.” Het boekingsgedrag komt aardig overeen met het verloop van de kampeerplekken. 22 procent boekte in 2018 voor een accommodatie in 2019. De pieken in boekingen lagen vervolgens in januari en in juni/juli/ augustus 2019. “Het weer lijkt een grote bepaler voor het aantal boekingen in eigen land.” Voor de zomervakantie van 2020 lijken de boekingen weer eerder op gang te komen. Hierover zijn echter op dit moment nog geen cijfers beschikbaar. Stevens heeft wel een vermoeden. “Op basis van gesprekken met recreatieondernemers zou je kunnen concluderen dat gasten eerder reserveren doordat ze dit jaar hebben gewacht met boeken omdat ze het weer wilden afwachten. Met als gevolg dat sommige gasten achter het net hebben gevist.” Over de benchmark De Benchmark Verblijfsrecreatie wordt gevoed vanuit het reserveringssysteem van Stratech en geeft inzicht in omzet en het aantal reserveringen van gebruikers van het systeem. De gegevens zijn per benchmarktype (zoals jaarplaats, kampeerplaats en bungalow) inzichtelijk. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 17 2

Gastvrij en innovatief Nieuw beschikbaarheidssysteem gasten én onderneme Hoe help je een teleurgestelde gast aan de balie als je camping helemaal volgeboekt is? Een stapeltje folders van collega-bedrijven meegeven is niet meer van deze tijd. In Zeeland werken ondernemers met een realtime beschikbaarheidssysteem. A ‘Alle plaatsen zijn bezet’. Voor de ondernemer klinkt dat als muziek in de oren. Voor de gast die een mooie camping gevonden denkt te hebben, is het een domper. Want waar is dan wél plek? Bezoekers van Zeeuwse campings krijgen direct alternatieven aangereikt waar ze gegarandeerd terecht kunnen. RECRON Zeeland werkt met het RECRON Beschikbaarheidssysteem. Het gaat om een pilot die in 2018 van start ging. Eric van Damme, mede-eigenaar van strandcamping Groede, is al vanaf het begin betrokken bij dit initiatief. “Binnen ons bedrijf werkten we al een tijd met een centrale lijst, een Excel-bestand dat dagelijks werd geactualiseerd en dat we uit collegialiteit rondmailden naar alle RECRON-collega’s”, vertelt Van Damme. “Daarmee konden we teleurgestelde gasten praktische hulp bieden. Die lijst werd door één centrale persoon bij ons ingevuld en verstuurd. We bedachten toen dat het handig zou zijn als ieder bedrijf voor zich de lijst invult en ook up-to-date houdt. En dat vervolgens die lijst online voor alle deelnemende RECRON Zeeland-leden én de verschillende VVV’s beschikbaar is. Zodat ook de VVV gasten nauwkeurig kan informeren over de beschikbaarheid, zowel op Schouwen-Duiveland als op Walcheren en Zeeuws Vlaanderen.” Accuraat Het systeem, in opdracht van RECRON Zeeland ontwikkeld door een extern ICT-bedrijf, heeft inmiddels het tweede zomerseizoen achter de rug. De pilot bevalt goed, zegt Stefan Coppoolse, beheerder van camping De Zwinhoeve. “We hebben dankzij het systeem meerdere keren een gaatje kunnen vullen.” Het beheer van de tool vraagt niet veel werk. “Eén keer per dag maken we een update van onze beschikbaarheid. Het is maar een paar minuten werk, maar het is wel belangrijk dat dit wordt bijgehouden. Helaas hebben we gemerkt dat het invullen er soms bij inschiet als het extreem druk is. We hebben het daarom een vast onderdeel van het receptiewerk gemaakt.” Eric van Damme bevestigt dat continuïteit een voorwaarde is voor een succesvol systeem. “Dit systeem werkt alleen als het Elk moment is te zien welke bedrijven vol zijn en welke nog niet 18 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 voldoet aan twee voorwaarden: er moet schaarste zijn – en daarvan is sprake, in Zeeland – en het moet op accurate wijze worden bijgehouden. Daar staat of valt het mee. De ervaring leert inmiddels dat het voor ieder deelnemend bedrijf het beste werkt als één vaste persoon de regierol heeft.” Na twee seizoenen is de pilotfase nog niet voorbij. “Er moet hier en daar nog wat worden gefinetuned”, zegt Van Damme kritisch. “Het moet nog net iets professioneTekst: Jaap van Sandijk Foto: De Zwinhoeve RecreAnders helpt rs Janine Messelink, Prosuco Stom, heel stom Zoover. Het is af en toe bijna als vloeken in de kerk als ik daarover begin. Ieder van u vindt er wat van. Van stom tot fantastisch. Van marketingtool tot chantagemiddel van uw gast. Van vreselijk onrechtvaardig tot een prachtig boekingskanaal. Maar meestal ook een fenomeen waar u liever niet teveel tijd aan besteed. Dus vind ik het wel een leuk onderwerp voor deze column. Want u moet er toch wat mee. Echt waar, u allemaal. En als het niet met Zoover is, dan wel met Google reviews, Facebook recensies, Trustpilot, Tripadvisor, Klantenvertellen, Booking.com, etc. Wist u dat ruim 80% van uw gasten online beoordelingen mee laat wegen in hun beslissing om wel of niet bij u te boeken? Het actief bezig zijn met uw online reviews loont dus altijd. Er is maar één manier om uw online reputatie zélf te managen: door hem zélf in de hand te houden. Hoe? Besteed er tijd aan! Laat u niet verrassen door gasten, maar verras uw gasten zelf. Moedig ze aan (en nodig ze uit!) om over u te vertellen. Reageer inhoudelijk op reviews. Laat uzelf en uw team zien. Wees persoonlijk, gastvrij en vriendelijk. Ja hoor, open deuren. Klopt! Ik hoor u zeggen: ja maar ... ik kon geen goed horecapersoneel vinden. Ja maar ... mijn schoonmaakbedrijf deed het slecht. Ja maar … ler en gelikter. En het gebruikersgemak kan nog beter. Denk bijvoorbeeld aan een automatische reminder die via e-mail naar een deelnemer wordt gestuurd als die zijn update nog niet heeft uitgevoerd.” Zodra dat allemaal is gerealiseerd is het systeem ook interessant voor RECRON-leden buiten Zeeland. Van Damme: “In principe kunnen ook andere regio’s dit gebruiken. Als ze maar voldoen aan de twee eerder genoemde voorwaarden: er moet meer vraag dan aanbod zijn en het systeem moet trouw worden bijgehouden.” Ik wrijf het er toch nog maar eens in, omdat het écht belangrijk is en omdat een goede online reputatie ook zoveel méér brengt: het is goed voor uw online vindbaarheid, het is goed voor uw online interactie, het is goed voor meer boekingen en méér gasten. Ook als u tegen problemen aanloopt, blijft het ontzettend belangrijk om zélf te regisseren en zélf de reacties van uw gasten te managen. En een beetje humor doet vaak wonderen: Kom binnen en eet hier “het slechtste broodje dat u ooit in uw leven gehad heeft”, zette een restauranthouder eens op zijn promotiebord. Nee, laat u niet chanteren. Maar alstublieft, steek uw hoofd niet in het zand. En ja, het is echt vaak oneerlijk en stom, heel stom. Maar u moet het wel doen. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 19

Vernieuwend bedrijf in beeld Een huisje huren met het gevoel van kamperen 20 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Tekst: Marike Rosier Foto’s: Lieke Esveldt Op Camping Bakkum in Castricum aan Zee staan bijzondere huuraccommodaties waarmee het kampeergevoel behouden blijft, zoals de Panoramatent. Deze tent is geïnspireerd door de Airstream, de bekende zilveren caravan uit Amerika. Hij heeft veel ramen, zelfs in het dak. Hierdoor voel je een met de natuur. Sinds dit jaar staan er ook in de duinen enkele accommodaties, Duinroos en Duinzicht. Het zijn huisjes die een luxueus verblijf in de natuur bieden, met de uitstraling van een klassieke tent. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 21

De Bregman sluit na 54 jaar de poort Van kampeerterrein naar bungalowpark 1966 1990 22 Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: De Bregman 30 september 2019 viel de slagboom van camping De Bregman in Schoorl voor de allerlaatste keer in het slot. Piet en Henk Bregman gaan, samen met hun echtgenotes Ans en Gina, genieten van hun welverdiende rust. De camping wordt getransformeerd naar een luxe bungalowpark. D De pot thee staat op tafel in de ontvangstruimte van De Bregman. Hier, in het knusse receptiegebouwtje, hebben Piet (64) en Henk (57) ontelbare keren gasten verwelkomd en ingeschreven. Maar daar is nu een eind aan gekomen. De camping gaat plat en maakt plaats voor luxe bungalowpark Het Duyndomein, dat zal worden beheerd door Landal GreenParks. 72 luxe recreatiewoningen, elk op een kavel van minimaal 300 vierkante meter – dat is wel even wat anders dan de 148 toeristische kampeerplaatsen en twaalf seizoensplaatsen die De Bregman telde. Toen ruim een jaar geleden ontwikkelaar Kopare hun pad kruiste en de mogelijkheden van een bungalowpark schetste, hadden Piet, Henk, Ans en Gina daar een goed gevoel bij. “Het klikte en ze hadden een goed verhaal”, zegt Piet. “Niet een terrein volgooien met zoveel mogelijk recreatiewoningen, maar een kwalitatief park realiseren met een tijdloos karakter.” Toeters en bellen De metamorfose van De Bregman is exemplarisch voor de verblijfsrecreatie in Nederland. Termen als ‘verluxing’, ‘verstening’ en ‘chaletisering’ hebben geen nare bijsmaak meer en staan voor productverbetering. Maar toch: er verdwijnt wel een bijzondere vorm van recreatie. “Voor het kamperen in Schoorl is dit jammer”, mijmert Piet Bregman. “Wij zijn de grootste van de drie laatste traditionele campings. Gewoon mooi en gemoedelijk kamperen in het groen, zonder toeters en bellen. Dat verdwijnt steeds meer. Je ziet steeds meer standaardcampings het loodje leggen, omdat ze niet levensvatbaar zijn.” De verkoop van de camping betekent voor de ondernemers vooral loon naar werken. “Dit is de beste manier om ons bedrijf te gelde te maken”, zegt Henk. Net als zijn broer zag hij op het terrein het levenslicht en verlaat hij straks zijn geboortegrond. Vanaf hun twaalfde jaar waren beide broers 24/7 in touw voor het bedrijf, dat door hun vader – oorspronkelijk tuinder – in 1965 werd opgezet. “Hij begon met vijftien houten tenthuisjes die jaarlijks ontmanteld moesten worden, om zo de groene uitstraling niet te bederven.” “ Je ziet steeds meer standaardcampings het loodje leggen, omdat ze niet levensvatbaar zijn” 2015 Hij grinnikt: “De kijk op verblijfsrecreatie is in de loop der jaren nogal veranderd.” De gasten zijn in juni geïnformeerd en reageerden realistisch. “Jammer voor ons, maar heel fijn voor jullie”, vat Piet de reacties samen. “De mensen gunnen het ons. Al is het voor henzelf niet leuk. Sommigen heb ik het terrein in tranen zien verlaten. Ze vonden het moeilijk afscheid te moeten nemen van hun geliefde vakantieplek.” De kleinschalige camping draaide volledig op de inzet van beide echtparen. Personeel werd nooit ingehuurd. “Wij groeiden op met het idee dat je er continu moet zijn voor de gast, we weten niet beter”, zegt Henk. “Aanvankelijk begonnen die drukke perioden vooral rond Pinksteren, maar we zagen het seizoen steeds drukker en voller worden – van april tot en met september.” Gezinnen en senioren De Bregman ontving een mix van gezinnen en senioren. “Gezinnen kwamen vooral in de zomer en de senioren in het voor- en naseizoen. Een goede ontwikkeling, want dat is een doelgroep die ook wat uit te geven heeft.” Boekingen van gezinnen liepen de laatste jaren echter wat terug. “Je merkt dat die gaan voor meer luxe. Wat wij bieden is basic: goede voorzieningen met horeca en een leuke speeltuin voor kinderen tot tien jaar. Dat is voldoende als je vijf kilometer bent verwijderd van een van de mooiste stranden van Nederland. Daarom zijn wij op een gegeven moment ook gestopt met animatie.” Ook een winkel paste niet bij de uitstraling van de camping. “In het nabijgelegen Schoorl, op anderhalve kilometer afstand, zijn prima voorzieningen.” Naast de dagelijkse bezigheden op de camping was De Bregman ook actief RECRON-lid. “Ik begon bij de RECRON Junior Club en ik zie nog steeds mensen uit die tijd”, vertelt Piet. “Wij hadden zelfs een eigen en heel actieve afdeling onder de naam RECRON Schoorl. Als er perikelen waren met de gemeente trokken we altijd samen op met RECRON. Ook dat zullen we gaan missen.” Beide echtparen blijven nog even op het terrein wonen, tot medio volgend jaar. Het bungalowpark moet eind 2021 klaar zijn. Na het sluiten van de poort beseften beide broers dat een tijdperk ten einde was. “Normaal gesproken bereid je je dan voor op de winterse werkzaamheden”, zegt Piet. “Maar dat vervalt.” Hij wijst: “Die heg hoef je niet meer te knippen. Dat is best een vreemd gevoel.” Het viertal gaat genieten van de rust. Ze golfen graag en houden van motorrijden. En ze gaan kamperen – in het hoogseizoen, want dat kan nu. “Dat kampeergevoel blijft toch in je zitten.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 23

FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal 1.120,actie 860,inruilkorting 135,NU 725,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1039 normaal actie 1.605,1.245,inruilkorting 150,NU 1.095,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 4500.1050 normaal 45 Energie Investerings % Aftrek 4500.1002 + 4510.1004 normaal actie 1.940,1.490,inruilkorting 200,NU 1.290,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 1.860,1.425,inruilkorting 230,NU 1.195,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 5.845,actie 3.995,inruilkorting 400,NU 3.595,4500.1052 normaal 45 Energie Investerings % Aftrek 4500.1014 normaal actie 2.885,2.210,inruilkorting 335,NU 1.875,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.525,1.935,inruilkorting 340,NU 1.595,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 10.640,actie 7.095,inruilkorting 600,NU 6.495,4500.1058 normaal actie 45 Energie Investerings % Aftrek 12.625,9.275,inruilkorting 600,NU 8.675,Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal 3.785,actie 2.900,inruilkorting 505,NU 2.395,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN 4530.027 normaal actie INRUIL ACTIE 6.575,3.975,inruilkorting 300,NU 3.675,Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.015,2.310,4502.1010 normaal actie inruilkorting 385,NU 1.925,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.120,2.390,inruilkorting 415,NU 1.975,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 5.450,4.170,inruilkorting 775,NU 3.395,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.060,2.345,inruilkorting 350,NU 1.995,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal actie 4.025,3.080,inruilkorting 505,NU 2.575,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal actie 2.580,1.975,inruilkorting 350,NU 1.625,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

Wie komen er in het HISWA-RECRON Het is bijna zover: over een kleine drie maanden worden RECRON en HISWA één. Het beoogd bestuur is vrijwel compleet en in Leusden wordt een pand verbouwd om het nieuwe HISWA-RECRON te huisvesten. Recreactie maakt de balans op. P 26 Per 1 januari 2020 gaan zowel RECRON als HISWA op in HISWA-RECRON. Afgelopen jaar is achter de schermen hard gewerkt aan de praktische consequenties van de fusie: hoe gaan we alles regelen en wat gaat er veranderen? Belangrijk was de zoektocht naar een nieuw pand. Dat werd gevonden in Leusden, een symbolische locatie voor RECRON, want in Leusden was in de jaren ‘60 het secretariaat van Orkava gevestigd, één van de twee voorlopers van RECRON. Om te voorkomen dat na de fusie alle afspraken met partners weer opnieuw gemaakt moeten worden, gaan HISWA en RECRON integraal op in een nieuwe rechtspersoon. Alle verplichtingen en (interne) afspraken van beide brancheverenigingen blijven daarbij bestaan. Ze worden overgenomen door de nieuwe rechtspersoon. Dat scheelt een hoop geregel. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van RECRON op 12 september werden bovenstaande fusieplannen door de leden bekrachtigd. Bij HISWA werd dezelfde beslissing genomen. Inmiddels is er een bestuur gevonden voor HISWA-RECRON dat de fusie komend jaar in goede banen gaat leiden, samen met het dagelijks bestuur. Dat gaat bestaan uit directeur Geert Dijks en plaatsvervangend directeur Martin Maassen. Het bestuur telt twaalf mensen, waarbij HISWA en RECRON ieder de helft van de mensen leveren. In het beoogd bestuur – pas op 1 januari 2020 zijn ze definitief in functie – vinden we diverse ‘oude bekenden’ uit de huidige besturen van RECRON en HISWA, naast nieuwe gezichten. We stellen de mensen met een RECRON-achtergrond in dit artikel nader voor. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 Het beoogd HISWA-RECRON-bestuur • Voorzitter: Peter Brussel, de huidige HISWA-voorzitter • Vice-voorzitter: Cees Slager, de huidige RECRON-voorzitter Leden: • Willemieke de Waal (Kennemer Duincampings) • Riné van Dingstee (RCN) • Niels de Wildt (Libéma) • Jeroen Kassing (Huski Reizen) • Marie Janine Oostdijk (Elly Oostdijk Recreatie) • Ronald van Enkhuizen (Jachtbouw Gebr. Van Enkhuizen) • Alexander Jonkers (Jonkers Yachts) • Jan IJben (Ottenhome Heeg) • Bart Kempers (Kempers Watersport) • (en nog één vacature bij HISWA) Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Ditta van Ekris, Kennemer Duincampings, Libéma, RCN, Elly Oostdijk Recreatie bestuur? Naam: Cees Slager Leeftijd: 69 Bedrijf: Molecaten “De afgelopen anderhalf jaar heeft het bestuur samen met staf en medewerkers van RECRON deze fusie met HISWA voorbereid. Het zou niet netjes zijn om nu alles uit mijn handen te laten vallen, dus ik neem graag ook zitting in het bestuur van HISWA-RECRON als beoogd vice-voorzitter. Ik denk dat mijn ervaring daar nog goed van pas komt. Ik zie nu dat bij de medewerkers en staf van HISWA en RECRON de neuzen dezelfde kant op staan. De relatie tussen de beide besturen is prima. Maar dan nog verloopt zo’n fusie niet vanzelf. De komende tijd gaan we werken aan één slagvaardige organisatie en daar draag ik graag mijn steentje aan bij. Dat kan een jaar duren of langer, maar ik wil de belofte die we aan de RECRON-leden hebben gedaan wel waarmaken. En zodra alles goed op de rit staat maak ik graag plaats om jonge mensen verder aan het roer te laten.” “Ik heb Huski Reizen in 2006 overgenomen. Het bedrijf organiseert actieve schoolreizen, waaronder wintersport in Oostenrijk, outdoorkampen in de Ardennen, zeilen in Friesland en beachcamps bij de Brouwersdam. Ik zat de afgelopen twee jaar al in het RECRON-bestuur en wil ook na de fusie graag de buitensportondernemers van de VeBON blijven Naam: Jeroen Kassing Leeftijd: 52 Bedrijf: Huski Reizen vertegenwoordigen. In feite werken wij al jaren samen met HISWA-bedrijven, onder meer bij het organiseren van onze zeilkampen. Die watersportbedrijven doen niet zo heel veel anders dan RECRON-bedrijven. Daarom vind ik de fusie een goede zet. Onze buitensportondernemers zijn aangesloten bij VeBON voor de lobby en voor informatieverstrekking; activiteiten waar ze zelf niet aan toe komen. Juist die activiteiten worden enorm versterkt door deze fusie. Want als de belangrijke recreatiesector versplinterd blijft, kun je nooit echt een vuist maken. Samen hebben we veel meer lobbykracht en dat is in ieders belang.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 27

Dé totaalinrichter voor uw recreatiewoningen BEZOEK ONS VAN 26 - 28 NOVEMBER OP DE RECREATIE VAKBEURS. www.instyleconcepts.nl complete interiors Naam: Willemieke de Waal Leeftijd: 49 Bedrijf: Kennemer Duincampings “Als directeur van de drie Kennemer Duincampings ben ik de afgelopen jaren steeds meer betrokken geraakt bij RECRON. Ik ben voorzitter van de bedrijfsgroep Kampeer- en Bungalowbedrijven en werd vorig jaar actief ingeschakeld bij de lobby tegen de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Ik vind het belangrijk dat we een vuist kunnen maken in Den Haag, waarbij we vooral aan de voorkant mee willen praten. Ik zie veel voordelen bij de huidige fusie. Betere kennisdeling, juridisch advies, een breder netwerk. HISWA en RECRON zijn samen actief in de recreatieve bedrijfstak en die komt steeds meer onder druk te staan. Door wetgeving en ruimtelijke ordening, maar ook door de schaarste aan personeel. Daar zie ik ook een belangrijk aandachtspunt voor mijzelf: hoe krijgen en houden we de beste mensen? Daarnaast wil ik graag de band tussen de bedrijfsgroepen versterken. De dagrecreatie, VeBON, campings, bungalowparken, groepsaccommodaties en jachthavens: in feite werken we allemaal op dezelfde markt.” Naam: Niels de Wildt Leeftijd: 38 Bedrijf: Libéma Naam: Riné van Dingstee Leeftijd: 46 Bedrijf: RCN Vakantieparken “RCN heeft 17 vakantieparken in Nederland en Frankrijk. Ik ben sinds vier jaar algemeen directeur en wil de traditie voortzetten dat RCN actief is in de branchevereniging. RCN-directeur Gerben Baaij was in 1969 zelfs de eerste RECRON-voorzitter. Het is de bedoeling dat ik namens de concerns deel ga uitmaken van het HISWA-RECRON bestuur. “Elly Oostdijk Recreatie (Vlissingen) verhuurt 85 vakantiewoningen, strandhuisjes en groepsaccommodaties op Walcheren. Soms zijn de huizen in eigen bezit, meestal gaat het om bemiddeling. Ik vorm samen met mijn ouders Elly en Rien de directie en verzorg heel diverse taken, waaronder ook veel direct klantencontact. Eerder zat ik voor Jong RECRON in het bestuur van RECRON Zeeland en nu in het bestuur van de landelijke bedrijfsgroep Kampeer- en Bungalowbedrijven. Ik merk dat De recreatiesector in Nederland groeit en ons aandeel in het bruto nationaal product groeit ook. De belangen van ondernemers, de werknemers in de sector én van onze gasten zijn groot, en bestrijken letterlijk en figuurlijk veel terrein. Voor de hand liggend is een goede cao, maar ook onderwerpen als milieu, belastingen, veiligheid en arbeidsmarkt verdienen aandacht. Ik sta volledig achter de fusie van HISWA en RECRON: ze houden zich voor een groot deel bezig met dezelfde dossiers en de beide brancheverenigingen vullen elkaar prachtig aan. Samen staan we sterker in kennis, bestuur en lobby.” zo’n landelijk bestuur veel meer een helikopterview biedt; heel interessant en het smaakt naar meer. Dat HISWA en RECRON fuseren vind ik alleen maar logisch. Recreatie stopt niet bij het land. En zeker in Zeeland zijn veel ondernemers die water- en landrecreatie combineren.” Naam: Marie-Jeanine Oostdijk Leeftijd: 33 Bedrijf: Elly Oostdijk Recreatie “Ik werk al langer voor Libéma en sinds een jaar ben ik divisiedirecteur Vakantieparken en verantwoordelijk voor de grote festivals, bijvoorbeeld op Beekse Bergen. Bijzonder aan Libéma is dat we ons richten op de combinatie van verblijfsrecreatie en dagrecreatie, maar ook de zakelijke markt bedienen met beurs- en evenementenlocaties. Ik weet hoe belangrijk een branchevereniging is voor de leden. Ik kom uit een ondernemersfamilie; mijn vader zat in de horeca. Je moet als ondernemer goed weten waar je mee bezig bent en de branchevereniging helpt daarbij. Daarom was ik was al enige tijd actief voor RECRON, onder meer in de bedrijfsgroep Dagrecreatie en in de ledenraad. RECRON heeft een paar zware jaren achter de rug en nu ligt de toekomst weer open. De sector groeit en ook wij staan als gefuseerde branchevereniging aan de vooravond van een acceleratie in groei. Zo kunnen we de ondernemers van HISWARECRON optimaal van dienst zijn. Ik heb er heel veel zin in.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 29

PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL Kennis delen Tekst: Eelco de Jong (ZYPP) Foto: Pascvii/Pixabay De stikstof-uitspraak van de Raad van State: en onze sector? Het kan u bijna niet zijn ontgaan de afgelopen maanden. Er is veel te doen over stikstof, natuur en bouwplannen. Wat is er precies aan de hand? I In de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw hebben de lidstaten van de Europese Unie (waaronder Nederland) bedacht dat de natuur een betere bescherming verdiende. Afgesproken is – kort gezegd – dat natuurgebieden met een bijzondere habitat of bijzondere soorten flora en fauna extra bescherming verdienden. Daarmee waren de Natura 2000-gebieden een feit. Vervolgens moesten die gebieden uiteraard goed beschermd worden tegen schadelijke ontwikkelingen. Als een recreatiebedrijf bijvoorbeeld wilde uitbreiden of zich in de buurt van een Natura 2000-gebied wilde vestigen, eiste de wetgever dat de gevolgen daarvan in kaart moesten worden gebracht. En als negatieve gevolgen niet waren uit te sluiten, leverde dat regelmatig een probleem op. Gezocht moest worden naar mogelijkheden om die negatieve gevolgen te voorkomen. Meestal geen gemakkelijke opgave. Veelal hield het probleem verband met stikstof. Te veel stikstofbelasting is slecht voor veel habitats, dieren en planten. Programma aanpak stikstof Omdat Nederland op slot dreigde te raken, verzon men op het ministerie een list: het Programma aanpak stikstof. Er kwamen algemene maatregelen die de stikstofbelasting naar beneden zouden brengen: aanpassingen in het beheer van Natura 2000-gebieden en aanpassingen op het gebied van landbouw. Zo zou ruimte ontstaan die kan worden teruggegeven door het vergunnen van projecten. Per saldo moest het Programma aanpak stikstof een daling van de stikstofdepositie opleveren. Elk project zal weer getoetst moeten worden Dat klinkt te mooi om waar te zijn en dat was het ook. Niet onverwacht heeft de Raad van State een streep door programma gehaald. Eén van de redenen voor het oordeel was dat bij het vergunnen van nieuwe projecten al ruimte werd weggegeven, terwijl de gunstige effecten van de algemene maatregelen nog ongewis waren. Impasse Met de uitspraak van de Raad van State zijn we terug bij af. Elk project zal weer moeten getoetst op de vraag of er ‘significante gevolgen zijn voor de instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied’. Dat heeft waarschijnlijk tot gevolg dat een aantal projecten niet door kan gaan of in ieder geval vertraging oploopt. Ook voor onze sector is het een flinke tegenslag. De algemene verwachting is dat de Rijksoverheid nu met maatregelen zal komen om de stikstofemissie versneld naar beneden te brengen, om uit de nu ontstane impasse te komen. Dan gaat het om reductie van emissies in landbouw, industrie en vliegverkeer. Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 31

+31 (0)343 454 400 info@duurzaamhout.nl duurzaamhout.nl Kennis delen Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Max de Krijger Wat weten we van de Omgevingswet? Met ingang van 1 januari 2021 treedt de Omgevingswet in werking. Wat betekent die nieuwe wet straks voor recreatieondernemers? Diverse onderdelen – onder meer over vergunningvrij bouwen – zijn inmiddels vastgelegd. D De nieuwe wet bundelt en moderniseert tientallen wetten en honderden regels op het gebied van water, lucht, bodem, natuur, infrastructuur, gebouwen en cultureel erfgoed en moet leiden tot een verregaande vereenvoudiging van het huidige stelsel. Hoe die wetgeving er inhoudelijk precies uit gaat zien, wordt langzamerhand duidelijk. De Omgevingswet, de verschillende Algemene Maatregelen van Bestuur, de Aanvullingswetten en recent ook de Invoeringswetgeving is klaar. Het is nu de vraag hoe de verschillende overheden zullen omgaan met die nieuwe bevoegdheden. Daar wordt al volop mee geëxperimenteerd. Participatie van omwonenden Eelco de Jong van ZYPP advocaten, gespecialiseerd in algemeen bestuursrecht en omgevingsrecht, volgt de totstandkoming van de wet op de voet. “Er is ontzettend veel wetgeving die op ons af komt en RECRON is actief geweest in de Haagse lobby. Zo is onder meer het vergunningvrije bouwen van recreatieobjecten veilig gesteld. In de regeling rondom vergunningvrij bouwen lijkt weinig te veranderen ten opzichte van de nu bestaande situatie. Dat is prima nieuws. Waar ik mij nog wel wat zorgen over maak is dat de Tweede Kamer de mogelijkheden versterkt voor gemeenteraden om bewonersparticipatie verplicht te stellen. Dat kan in de praktijk wel eens lastige situaties opleveren. Wat gaat een gemeenteraad doen als burgers zich verzetten tegen een uitbreiding van een recreatiebedrijf, ondanks pogingen van de recreatieondernemer om met omwonenden in gesprek te komen?” Digitaal stelsel Eén van de succesfactoren van de nieuwe Omgevingswet wordt het digitaal stelsel. Dat is het digitale loket waar initiatiefnemers, overheden en belangstellenden kunnen zien wat is toegestaan in de leefomgeving. Het digitaal stelsel Omgevingswet wordt hét centrale loket en vervangt “ Overheid en digitalisering vormen niet altijd een succesvolle combinatie” het Omgevingsloket Online (OLO), het Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) en Ruimtelijkeplannen.nl. De Jong hierover: “Overheid en digitalisering vormen niet altijd een succesvolle combinatie, dus dat over dit cruciale onderdeel zorgen bestaan, is begrijpelijk. Laten we hopen dat dit stelsel van meet af aan goed functioneert.” Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 33

Grasmaaien en het terrein schoonmaken tegelijk De maaiers uit de PG-serie van Gianni Ferrari worden al 25 jaar ingezet door professionals in de recreatiesector. De machines leveren een perfect maaibeeld én hebben een krachtig afzuigsysteem zodat het gras, blad en afval tijdens het maaien direct afgevoerd wordt naar de opvangbak. Verkrijgbaar met benzine- of dieselmotor, diverse werktuigen en handig hoogleegkiepsysteem. Dit maakt de PG ideaal voor jaarrond onderhoud van campings, speelpleinen, sportverenigingen, scholen en parken. Zeer veelzijdig inzetbaar door het ruime aanbod werktuigen, zoals Verticuteermachine Klepelmaaier Lozeman is importeur van de Gianni Ferrari grasmaaiers. Kijk op de website of neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt. Zuigslang www.lozeman-import.com | +31(0)481371423 Veegmachine Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Primagaz Sinds vorig jaar is er een nieuwe energiebron op de markt: biopropaan. Een duurzame, betrouwbare oplossing voor de recreatieondernemer, want deze nieuwe energiebron is een hernieuwbare vorm van propaan en reduceert de CO2 Het product is zowel in bulk als in flessen leverbaar. -uitstoot tot wel 80 procent. Vermindering van CO2 -uitstoot met biopropaan Biopropaan is direct toepasbaar in bestaande propaaninstallaties B Biopropaan wordt gewonnen uit 100 procent natuurlijke grondstoffen, zoals plantaardige oliën en restafval. Het voldoet als enige propaangas aan de Europese richtlijn voor hernieuwbare energie. Biopropaan is niet de enige mogelijkheid om klimaatneutraal te ondernemen met propaan. Recreatieondernemers kunnen er ook voor kiezen om CO2 -neutraal propaangas af te nemen. Hiermee wordt de CO2 -uitstoot gecompenseerd door het kopen van internationaal erkende carbon Geen dure investeringen Chemisch is biopropaan identiek aan conventioneel (fossiel) propaan, dat wordt credits. In ruil daarvoor ondersteunt de verkoper van het CO2 -neutrale propaangas duurzame projecten. Het kopen van credits is noodzakelijk omdat gewone propaan niet volledig duurzaam is. Bij biopropaan hoeven deze credits niet aangekocht te worden omdat het verminderen van de CO2 -uitstoot bij de bron wordt aangepakt. gewonnen in gasvelden of als bijproduct van de raffinage van olie. Doordat beide vormen identiek zijn, is biopropaan direct toepasbaar in bestaande propaaninstallaties. Recreatieondernemers die al propaan gebruiken kunnen probleemloos overstappen. Dure investeringen en aanpassingen aan bestaande installaties zijn niet nodig. Gebruikers van aardgas die willen overstappen op biopropaan zullen wél beperkte kosten maken, omdat de bestaande gasinstallatie aangepast moet worden. Omdat de verbranding van propaan op een andere manier gebeurt dan met aardgas, moet de ketel anders worden afgesteld. Biopropaan is weliswaar duurzamer dan aardgas, in verbruik is het (nog) niet voordeliger. Maar met het oog op het te verwachten ontmoedigingsbeleid van het gebruik van aardgas zal dat wellicht niet lang meer duren. Met dank aan Primagaz Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 35

Vijfsterrencomfort voor uw recreatiebedrijf Miele Professional. Immer Besser. • Eenvoudige bediening. Intuïtieve bediening in de moedertaal van uw gast • Meer kwaliteit. Minder slijtage van het wasgoed • Minder kosten. Laag water-, energie- en zeepverbruik • Diverse betaalsystemen. Traditionele muntkasten en innovatieve betaaloplossingen Miele Professional. Een zorg minder Voor meer informatie: www.miele-professional.nl | Telefoon: (0347) 37 88 84 | E-mail: professional@miele.nl Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Tafelbarbecue Dabekausen komt met de Rabaud Xylomix 150 E, een houthakselaar die volledig wordt aangedreven door een lithium ion accu. De rotor heeft vijf opbouwopties en drie werkmethoden (hamers, messen of combinatie). De machine is volgens Dabekausen CO2 S -neutraal en hakselt bomen en takken tot 15 centimeter, klein groenafval met hoge compostgraad en vervuild hout met spijkers. T: (0475) 48 70 21 I: www.dabekausen.com Duurzame afwasborstel De Wecovi Service schoonmaaksets zijn voortaan voorzien van een zwarte afwasborstel die van 100 procent gerecycled materiaal is gemaakt. De zwarte afwasborstel is aan de binnenkant voorzien van een recycle logo. De afwasborstel heeft de gebruikelijke afmeting. Met de diameter van vier centimeter past de borstel goed in kopjes en glazen. Samen authentiek barbecueën aan tafel. Dat kan met de Cookut Yaki tafelbarbecue. Veilig in gebruik, want het waterreservoir houdt het onderstel koel. De Cookut Yaki is eenvoudig te bedienen. Giet water in het reservoir, strooi houtskool in de vuurbak, verhit deze met aanmaakblokjes en het grillen kan beginnen. De barbecue is vaatwasserbestendig en verkrijgbaar in blauw, terracotta en zwart. T: +32 (0)9 385 93 24 I: www.livwise.nl Innovatief groenbeheer Feedtuber komt met de RM5000 Bokashi bagger. Een machine die bermgras, groenafval en andere biomassa fermenteert tot vruchtbare bodemverbeteraar. De machine beschikt over een doseersysteem dat het verdelen van vloeibare micro-organismen en mineralen in granulaatvorm combineert met het samenpersen van het materiaal in de folieslurf. T: (038) 468 68 88 I: www.wecoviservice.com T: (0514) 76 40 16 I: www.feedtuber.com Recreactie | Oktober 2019 | nr 6 37 Houthakselaar

ANDERS DENKEN... Nieuw zwembad, animatie, verpachte horeca, Bollo de Beer, privésanitair, spray-park, ... De markt wordt overspoeld met ’nieuwe’ producten voor op uw park. Maar wat voegen ze toe voor uw doelgroep? Zorgen ze wel echt voor extra omzet? Of is het een doekje voor het bloeden om andere problemen te verbloemen? VAKANTIEPARK DELFTSE HOUT Neem nu privésanitair. Wordt erg bejubeld door leveranciers, maar ook door recreatieondernemers. „Het zorgt voor meer omzet per plaats“, wordt vaak gezegd. Zeker in vergelijking met de plekken zonder privésanitair. Wanneer u de cijfers naast elkaar zet kunnen we ons voorstellen, dat de recente investering in privésanitair leidt tot een boost van de plaatsen waar de units worden geplaatst. Echter, blind varen op dit soort cijfers betekent vaak een investering voor de korte termijn. Voor dat u het weet, belandt u in de ‚rat-race’ naar continue kostenverslindende vernieuwingen, hoge(re) onderhoudskosten en steeds korter wordende levensduur van de investeringen. RECREATIECENTRUM KONINGSHOF Maar vraagt uw gast nu echt om privésanitair, zoals in dit voorbeeld? Of gaat het juist om kwaliteit en privacy in het sanitairgebouw? Belangrijk is om terug te gaan naar de basis : Waarvoor komt u gast? En wat heeft hij nodig voor een ‚memorabel’ verblijf op uw bedrijf? Dat is de basis voor innovatie. Dat zorgt ervoor dat u duurzame investeringen doet. Dat is ‚ANDERS DENKEN’. CAMPINGPARK ONS BUITEN WWW.FACET-AA.NL ‘BLIK OP DE TOEKOMST’ 26, 27 EN 28 NOVEMBER 2019 ZET IN UW AGENDA! EVENEMENTENHAL HARDENBERG RRECREATIE VAKBEURS MIS HET NIET EN BESTEL UW TICKETS! REGISTRATIECODE: 61951329 LET OP! GEWIJZIGDE OPENINGSTIJDEN: ELKE DAG VAN 10.00 TOT 18.00 UUR WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL

voor de recreatiemarkt TOTAALLEVERANCIER ONS ASSORTIMENT ELEKTRAZUILEN  AFVOERTEGELS  FIETSLAADPALEN  UITSTORTTAFELS  VERKEERSSPIEGELS SCHAKELMATERIAAL  AUTOLAADPALEN  DRINKWATERTAPAUTOMATEN  DRINKWATERHASPELS WATERMETERPUTTEN  PROPAANGASKASTEN  PAALTOPARMATUREN  VERKEERSBORDEN RIOOL  SLAGBOOMSYSTEMEN  WASSERETTE  VOETPAD VERLICHTING  KINDERSANITAIR VERDEELKASTEN  BETAALSYSTEMEN  COAX  MUNTAUTOMATEN  DISPENSERS ELEKTRAKASTEN  POSTVAKKEN  PICTOGRAMMEN  WASMIDDEL  DEURSLOTEN  WIFI AARDGASKASTEN  VERWARMINGSELEMENTEN  SEP-CARDS  CAI  SOLAR VERLICHTING WATERMETERS  BETAALMUNTEN  DRINKWATERSLANGEN  AFVALBAKKEN  CAMERA’S VERKEERSDREMPELS  BETAALAUTOMATEN  ENERGIEBEHEER Noorder IJ- en Zeeweg 11, 1505 HG Zaandam, +31 (0)75 6810 610 www.seijsener.com

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 27, nummer 1, februari 2020 Dit is een uitgave van magazine Thema:HISWA Amsterdam Boat Show 11 - 15 maart, RAI Amsterdam Update Brexit Noordzee-oversteek wordt papierwerk TechTalk Dieselmotoren en emissies

DOUBLE COAT Dubbel UV HOOGSTE GLANS DOUBLE COAT DUBBEL UV geeft meer glans, meer bescherming en een hoger rendement. Gebruik Double Coat Dubbel UV wanneer hout een vernis met hoge glans en duurzame bescherming vraagt. De eenvoudige applicatie eigenschappen van Double Coat Dubbel UV leiden direct tot een professioneel resultaat. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl. VOORWOORD Fris Geen wijntje meer bij het eten, geen koud biertje meer na het sporten en geen shotjes tijdens een Goud&Fout-feest van een vriendin. Ik heb het gedaan: dry january ofwel 31 dagen zonder alcohol. Even de rem erop en kijken wat dat met me doet. Het leek een uitdaging, maar de maand verliep zonder een centje pijn. Nog energieker, nog beter slapen en een paar pondjes kwijt: een mooi resultaat. Ik kan (met) fris aan de lente beginnen! Wie ook fris aan de lente beginnen, zijn de mensen die in dit nummer aan het woord komen. Allereerst is dat Gertjan Roos die op pagina 18 vol trots vertelt over de 65e editie van de HISWA Amsterdam Boat Show, van 11 tot en met 15 maart in Amsterdam. Op pagina 38 komen Jan en Alijda Huibers van Yachtcharter Huibers aan het woord. Hun enthousiasme en innovatieve werkmentaliteit zorgen ervoor dat het komende seizoen de verhuurvloot nog weer groter is geworden. Ook HISWA Magazine staken we in een fris jasje. We hebben maar liefst twee nieuwe rubrieken. In de rubriek Op stap met bijt regiomanager Gerdina Krijger het spits af. Zij vertelt op pagina 42 over het belangrijke lobbywerk in de regio dat zij doet en hoe zij ondernemers verder bijstaat met raad en daad. De andere nieuwe rubriek is TechTalk. Zoals de naam al enigszins aangeeft, stippen we hier technische onderwerpen aan. Op pagina 32 leest u dit keer alles over dieselmotoren en emissies. Tot slot had ik een interview met Robbert van der Eijk van De IJssel Coatings. Een Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA Vereniging Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Elise Nieveen, Paul Steenhoff, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover HISWA Amsterdam Boat Show enthousiaste ondernemer die jaarlijks deelneemt aan de HISWA Amsterdam Boat Show. “Dit is voor ons bij uitstek de beurs waar wij bezoekers van een kleuradvies of technisch advies voorzien”, zegt hij op pagina 36. Leest u het ook: kleur, fris, nieuw..? Dat kan maar één ding betekenen: de lente (en het watersport– seizoen) kan beginnen! Liane Jansen Hoofdredacteur HISWA MAGAZINE 1 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen HISWA Amsterdam Boat Show Fusie een feit Op 1 januari 2020 zijn HISWA Vereniging en RECRON opgegaan in HISWA-RECRON, 0de nieuwe ondernemersorganisatie in de watersport en recreatie. TechTalk 32 In ieder artikel staat een technisch onderwerp centraal. Dit keer komen dieselmotoren en emissies aan bod. Het Portret Dit keer: Robbert van der Eijk, directeur van De IJssel Coatings. Huibers Yachtcharter Dit bedrijf maakte een enorme groei door en besteedt veel aandacht aan duurzaamheid. De Brexit Voor de verkoop van nieuwe jachten of onderdelen, lijkt meer papierwerk het meest merkbare gevolg van Brexit. Op stap met… We lopen een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de eerste aflevering: Gerdina Krijger, regiomanager Midden-Nederland. 42 40 38 36 18 Van 11 tot en met 15 maart opent de HISWA Amsterdam Boat Show voor de 65e keer haar deuren. 24 Elk nummer Kalender Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 6 7 8 29 31 44 50 56 62 HISWA MAGAZINE 1 5 Nieuwe rubriek Nieuwe rubriek

KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. FEBRUARI MAART Training gasveilig (basis) 25 - 26 februari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda/gasveilig-basis Training gasveilig (herhaling) 27 februari Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda/gasveilig-herhaling Infocafé verduurzaming 3 maart Van der Valk, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Workshop Wet Arbeid in Balans 5 maart Kantoor HISWA-RECRON, Leusden www.hiswarecron.nl/agenda Workshop Circulair Business Design 4, 18 en 25 maart Locatie n.t.b. www.hiswarecron.nl Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA Amsterdam Boat Show 11 - 15 maart RAI Amsterdam www.hiswarai.nl HISWA MAGAZINE 1 Op stapel Voyager 61 Van den Hoven Jachtbouw startte met de bouw van de eerste geheel nieuwe Voyager 61 flybridge-motorjacht. Met een topsnelheid van 21,5 knopen kunnen eigenaars grotere afstanden afleggen in minder tijd, terwijl ze ondertussen genieten van de ruimte, afwerking, comfort en prestaties. De Voyager 61 biedt een combinatie van snelheid, een prachtig uiterlijk en een goede prijs/kwaliteitverhouding. Dit jacht wordt voortgestuwd door twee D11 Volvo Penta-motoren van 725pk. www.bvandenhovenjachtbouw.com Lengte Breedte Diepgang CE-categorie 18,38 m 5,30 m 1,35 m A HISWA MAGAZINE 1 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON telt acht nieuwe leden Barco Marine Equipment B.V. Barco Marine Equipment is sinds 1973 actief op de Nederlandse jachtbouwmarkt. Barco levert technische apparatuur en andere voorzieningen aan particulieren en jachtwerven die boten bouwen van “8 tot 88” meter bouwen. Naast levering, verzorgt Barco de begeleiding van de inbouw en de technische opstart van de apparatuur. www.barcomarine.eu Movida B.V. Movida ondersteunt bedrijven bij alle aspecten van communicatie en telematica en houdt medewerkers mobiel en zichtbaar. Movida heeft als hoofdexpertises: telecommunicatie, fleetmanagement en installaties. www.movida.nl Grotesloep.nl B.V. Grote Sloep is in 2015 opgericht door Kevin van Drumpt, nadat hij enthousiast was geworden van een rondje varen in Almere. ‘Dat moet iedereen ervaren’, dacht hij, waarna hij zijn eerste sloep kocht en deze omtoverde tot lounge-sloep. Sindsdien biedt Grotesloep.nl uitjes en vervoer over het water aan in Almere, met meerdere sloepen voor groepen tot 65 personen. www.grotesloep.nl Otter Easyhouseboats Het water op en genieten van het unieke gevoel van vrijheid dat het varen met een huisboot je geeft. Otter Easy houseboats biedt drie typen huisboten aan om te genieten van een relaxte vakantie. www.otter-easyhouseboats.com Sleeuwijk Yachting B.V. Een jachtmakelaar met meer dan 30 jaar ervaring, dat is Sleeuwijk Yachting. Ze zetten zich sterk internationaal in de markt en zijn voornamelijk actief rondom de aan- en verkoop van luxe motorjachten. Met een eigen grote verkoophaven is er altijd een ruime keuze aan motorboten. www.sleeuwijkyachting.nl Natural Yachts B.V. Een Nederlands familie– bedrijf met meer dan 10 jaar ervaring in elektrische aandrijvingen en maritieme energiesystemen. Natural Yachts biedt een lijn comfortabele en emissie loze Northmanjachten aan uitgevoerd met brandstofcellen. nl.naturalyachts.info Prins van Oranje Makkum / Esailing In Makkum is de jachthaven Prins van Oranje Makkum gevestigd. Naast de verkoop vanuit een eigen ligplaats is het ook mogelijk om het jacht vanuit de verkoophaven in Makkum te verkopen. Daarbij is Prins van Oranje Makkum ook aangesloten bij Esailing. https://esailing.nl/prins-van-oranje-makkum/ Jachthaven Westergoot Precies tussen de historische binnenstad van Dordrecht en de Biesbosch ligt Jachthaven Westergoot. Broers Joseph en Peter van Geenen zijn de beheerders van de jachthaven en ook Josephs zoon Jari is in 2018 havenmedewerker geworden. Een echt familiebedrijf. www.westergoot.nl 8 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Risicomatrix Wwft online Om snel inzicht te krijgen in de vereisten van de Wet ter voorkoming Witwassen en Financiering Terrorisme (Wwft) heeft HISWA-RECRON een risicomatrix opgesteld. Alle beroeps- of bedrijfsmatige kopers en verkopers van goederen én bemiddelaars vallen onder de Wwft als betaling van goederen in contanten plaatsvindt voor een bedrag van 10.000 euro of meer. Deze ondernemers zijn vanuit de Wwft verplicht om een beoordeling van de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme op te stellen, vast te leggen en actueel te houden. In de matrix staat een aantal voorbeelden van risico’s die op laag, middel of hoog risico kunnen wijzen. Het gaat bij de Wwft vooral om ongebruikelijke transacties en niet om verdachte transacties. In de kennisbank op www.hiswarecron.nl staat een voorbeeld van hoe u als ondernemer uw risicobeleid en risicomanagement kunt inrichten. www.hiswarecron.nl/kennisbank. Infocafé: Verduurzaming in de watersport Antifouling, vuilwater en elektrisch varen: deze en andere onderwerpen in het thema duurzaamheid staan op de agenda van het Infocafé Verduurzaming in de watersport. Het Infocafé is bedoeld om kennis en ervaringen op een informele manier uit te wisselen. Het Infocafé is op dinsdag 3 maart van 16.30 tot 19.30 uur bij Van der Valk in Leusden. Deelname is exclusief en gratis voor leden van HISWA-RECRON. Wilt u deelnemen? Stuur dan een mail aan Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswarecron.nl. Zuiveren toiletwater: kansen voor technologieleverende bedrijven De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RvO) organiseerde met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in december jl. een bijeenkomst over het zuiveren van toiletwater voor de pleziervaart. Jeroen van den Heuvel gaf hier namens HISWA (tegenwoordig HISWA-RECRON) een presentatie over de verwachtingen die eigenaren van plezierjachten hebben van de zuiveringsvoorziening. Deze bijeenkomst was bedoeld voor technologieleverende bedrijven uit de Nederlandse watersector. De aanleiding hiervoor is een wetswijziging die op 1 oktober 2019 inging. Op grond hiervan mogen boten voortaan toiletwater lozen mits er een zuiveringsvoorziening aan boord aanwezig is. Mogelijk ligt hier een mooie marktkans voor bedrijven om een dergelijk zuiverings- of desinfectiesysteem op de markt te brengen. Voor het ontwikkelen van duurzame innovaties door het MKB in de topsectoren zijn er in de vroege fase van deze ontwikkeling subsidies beschikbaar voor bijvoorbeeld haalbaarheidsonderzoeken, samenwerking of het inkopen van kennis. Heeft u een goed idee en vragen rondom de subsidies? Neem contact op met Jeroen van den Heuvel: j.heuvel@hiswarecron.nl of 033 303 97 20. HISWA MAGAZINE 1 9

ONDERNEMERSNIEUWS Varen Doe Je Samen vijf jaar verlengd De samenwerkende organisaties in de veiligheidscampagne ‘Varen doe je Samen!’ bundelden voor de periode 2020 – 2025 opnieuw de krachten. Daarmee gaat de campagne, die inmiddels ruim 12,5 jaar loopt, een nieuwe fase in. Op 7 februari 2020 werd het nieuwe convenant ‘Varen doe je Samen! 2020 – 2025’ ondertekend tijdens Boot Holland in Leeuwarden. Met de ondertekening onderstreepten alle partners het belang van de campagne en de samenwerking. Veiligheidsbewustzijn op het water is én blijft een belangrijk thema. Zeker nu de manier waarop de waterrecreant zich begeeft op het water aan het veranderen is, met nieuwe vormen van watersport en -beleving, en meer gedeeld gebruik. Daarnaast heeft de campagne ‘Varen doe je Samen!’ een belangrijke rol in het signaleren van situaties die relevant zijn voor de veiligheid op het water. De communicatie hierover is gericht op zowel de gebruiker als de verantwoordelijke partners. Het nieuwe convenant werd ondertekend door: HISWA-RECRON, Rijkswaterstaat, bijna alle provincies, Unie van Waterschappen, Agentschap Telecom, Havenbedrijf Amsterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Koninklijke BLN-Schuttevaer, KNRM, Reddingsbrigade Nederland, Hydrografische Dienst, Netwerk Waterrecreatie, Sportvisserij Nederland, Waterrecreatie Nederland en het Watersportverbond. 10 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Drukbezocht Innovatiecongres regio Noord In december vond in de regio Noord het HISWA-RECRON Innovatiecongres plaats. Regiomanager Petra Ellens gaf een presentatie van actuele dossiers die in 2020 aandacht vragen. De stijgende lastendruk op de recreatiesector werd benadrukt. Regiomanager Jan Ybema gaf vervolgens een presentatie over de online boekingsmodules voor de watersportsector die in 2020 ook voor de recreatiesector interessant kunnen zijn. Vervolgens waren er drie bedrijfspitches waarin uitdagingen en oplossingen in een snel veranderende markt centraal stonden. Veranderen is meebewegen met trends en ontwikkelingen in de markt. Maar hoe doe je dat, welke trends moet je volgen en welke niet? Kees Wiersema van Jachthaven Waterland beet de spits af en gaf een boeiend relaas over zijn Grote besparings mogelijkheden bij verplichte energiemaatregelen HISWA-RECRON biedt haar leden de kans veel te besparen bij uitvoering van verplichte energiebesparingsmaatregelen. De Wet Milieubeheer verplicht veel bedrijven en organisaties om maatregelen te nemen om energie te besparen. Een praktisch hulpmiddel daarbij is het online programma: milieubeheerprogramma.nl. Dat legt alle verplichtingen uit in begrijpelijke taal en laat verschillende mogelijkheden zien om aan de wet te voldoen. Door slim te kiezen en te plannen, is het mogelijk duizenden euro’s minder uit te geven voor energiebesparingsmaatregelen. Tegelijkertijd verminderen de maatregelen de kosten van energiegebruik. Soms verdienen de investeringen zich al binnen een jaar terug. Het programma is een initiatief van MKB Nederland, in samenwerking met verenigingen waaronder HISWA-RECRON. HISWA MAGAZINE 1 Voor wie? Bedrijven die jaarlijks meer dan 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m3 bedrijf. Vervolgens vertelde Eelco Stienstra van RCN De Potten over zijn vakantiepark met bootverhuur/ kamperen/horeca. De vele samenwerkingen met lokale collega’s stonden hier centraal. Tot slot vertelde Ronald van Enkhuizen van Jachtwerf Gebroeders van Enkhuizen over de afgelopen crisisperiode en zijn leermomenten. Aansluitend gaf architect Hans Achterbosch zijn visie op iconische leisure projecten in China. aardgas gebruiken, zijn wettelijk verplicht energiebesparingsmaatregelen te nemen. De wet geeft aan welke, maar niet hoe ze moeten worden uitgevoerd en wanneer. Het online programma helpt om verstandige keuzes te maken. Leden van HISWA-RECRON krijgen een korting op de abonnementsprijs van 50%. Dit werkt via een kortingscode. De prijs is afhankelijk van de bedrijfsgrootte. De kortingscode is te vinden in de Kennisbank onder de zoekterm ‘planningstool’: www.hiswarecron.nl/kennisbank. 11

ONDERNEMERSNIEUWS Tweede Kamer: meer visie nodig voor toeristische sector In een recent Algemeen Overleg Toerisme stond de noodzaak van meer visie op de toeristische sector in Nederland centraal. Diverse Kamerleden onderschreven daarmee de oproep die RECRON (tegenwoordig HISWA-RECRON) in december vorig jaar met een manifest in de Kamer lanceerde. De toeristische sector groeit in een hoog tempo en is inmiddels verantwoordelijk voor 90 miljard euro aan bestedingen, waarmee de economische opbrengst twee keer zo groot is als bij de landbouw. Veel discussie was er over de actieagenda Toekomstperspectief 2030, waarin het ministerie acties beschrijft die de komende jaren veelal op lokaal niveau worden uitgevoerd. Manager public affairs en beleid Jarin van der Zande van HISWARECRON concludeerde dat deze perspectiefnota onvoldoende is voor de sector. “De perspectiefnota 2030 gaat over marketing en spreiding van toeristen in Nederland, maar toerisme is meer dan dat. De nota is niet opgesteld in samenwerking met ondernemers en dat is een gemiste kans. Onze ondernemers zitten te wachten op concrete initiatieven die de sector helpen economisch te groeien. Op het gebied van duurzaamheid, infrastructuur en een evenwichtige balans tussen lusten en lasten voor bedrijven. Er zijn succesvolle lokale initiatieven, maar voor een integraal en succesvol toerismebeleid is een positieve rijksvisie nodig.” Aan het einde van het debat kondigden diverse kamerleden aan met moties en/of amendementen te komen. Workshops circulair maken van producten HISWA-RECRON gaat samen met Circo workshops organiseren speciaal voor ondernemers die hun producten en diensten circulair willen maken en van elkaar willen leren. Centraal daarin staan vragen als: wat is de beste aanpak voor een circulaire bedrijfsvoering en wat komt er bij kijken? In een circulaire economie worden hoogwaardige diensten geleverd en gaan producten langer mee. Ze worden slim hergebruikt en gerecycled. Dit vraagt om nieuwe ontwerpen én nieuwe businessmodellen. Tijdens de workshops maken deelnemers kennis met de mogelijkheden van circulair ontwerpen en ondernemen. Denk bijvoorbeeld aan het circulair bouwen en inrichten, hergebruiken van constructiemateriaal en afval, het tegengaan van water- en voedselverspilling en de zin en onzin van verpakkingsmaterialen. De workshops vinden plaats op 4, 18 en 25 maart 2020. Meer informatie en aanmelden: www.hiswarecron.nl/agenda. 12 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Bijeenkomst Jachthaven van de toekomst trekt volle zaal Veel ondernemers en vertegenwoordigers van Amsterdamse watersportverenigingen bij Waternet kwamen af op de bijeenkomst Jachthaven van de toekomst. Zij zetten daarmee een eerste stap in kennisuitwisseling over emissieloos varen. Nieuw beleid van de gemeente Amsterdam bepaalt dat er vanaf 2025 in het centrum uitsluitend emissieloos gevaren mag worden en vervolgens vanaf 2030 in het gehele Amsterdamse binnenwater. Na een aftrap over trends en ontwikkelingen in de watersport door HISWA-RECRON, volgden presentaties van onder andere een volledige elektrisch haven in Amsterdam (EHarbour) en een leverancier van elektrapalen (Seijsener). Zij informeerden aanwezigen over mogelijkheden en kosten om jachthavens te transformeren. Om in de toekomst alle boten in de havens te voorzien van elektriciteit moet de infrastructuur flink uitgebreid worden en ook verzwaard. Liander - de leverancier van elektriciteit aan de haven - dient dan meer te kunnen leveren. Uit hun presentatie bleek dat, gezien de zeer grote vraag, er geen garantie op de levering zal zijn. Een aantal vragen over verzekeringen, beantwoord door Jeroen van Heuvel van HISWA-RECRON, leverde op dat massale opslag van elektrisch aangedreven boten moeilijk of misschien wel niet te verzekeren is. Zaken als toezicht en veiligheid spelen hierbij een belangrijke rol. ‘Er is grote onrust onder de ondernemers en de verenigingen’, aldus Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON. ‘Zij komen voor zeer hoge investeringen te staan en er is grote onzekerheid of Liander vervolgens wel voldoende kan aanleveren. Uit een enquête die wij deden onder de jachthavens blijkt dat meer dan 80% qua elektrische voorzieningen niet is ingericht op de toekomstige situatie. Daarbij vaart op dit moment ook slechts een paar procent van de ligplaatshouders elektrisch. Er moet dus heel wat gebeuren. Ook is nog niet duidelijk in hoeverre watersporters bereid zijn om hun boot om te bouwen. De resultaten van een enquête onder ligplaatshouders zijn nog niet bekend.’ Veilig gebruik van gas centraal in stand op de HISWA Meer informatie: www.hiswa.nl/gasveilig. Op de HISWA Amsterdam Boat Show - van 11 tot en met 15 maart in RAI Amsterdam - draait alles in de HISWA-stand om veiligheid op het gebied van gas. Experts van gasgecertificeerde bedrijven geven aan de bezoekers voorlichting op het gebied van veilig gebruik van gas aan boord. Daarnaast wordt in de stand gepromoot wat HISWA-bedrijven op dat gebied voor hen kunnen betekenen. In de stand kunnen bezoekers terecht voor antwoorden op vragen als: hoe ziet een gaskeuring eruit? Waarom moet dat en hoe vaak? Waar moet ik een gaskeuring laten uitvoeren? Wat kan ik zelf doen? Wat kan er mis gaan? Het is als het ware een gratis toegankelijke helpdesk voor watersporters. De stand is te vinden in hal 1 op het Veiligheidseiland. Schema van een gasinstallatie aan boord. A 1 Thermisch B beveiligde kachel 2 4 Thermisch Verdeelbak Schotdoorvoer Gasfles met drukregelaar zeevast opgesteld Gasdichte bun met afvoer naar buiten Flessenhouder/vlonder C 3 A, B, C, Afsluiter bij ieder gasstel 1 en 3 Vaste aansluiting 2 en 4 Goedgekeurde slang Koperen gasleiding 8 á 10 mm Deze leiding dient gebeugeld te worden Thermisch beveiligde koelkast beveiligde kooktoestel HISWA MAGAZINE 1 13

ONDERNEMERSNIEUWS Adverteren in HISWA Magazine Adverteren in HISWA Magazine blijft in 2020 net zo aantrekkelijk als in voorgaande jaren. De tarieven blijven ongewijzigd laag dit jaar. U kunt al vanaf 400 euro een advertentie plaatsen in HISWA Magazine. U heeft de keuze uit een normale advertentie, een advertorial of personeelsadvertentie. Wilt u nog grotere exposure onder 18.000 watersportprofessionals? Denk dan eens aan een insert, meehechter of bijlage. HISWA Magazine is het vakblad voor de watersportbranche Verschijning Nr. 1 februari/maart Nr. 2 april/mei Nr. 3 juni/juli en wordt uitgegeven door HISWA-RECRON. Het is een business-to-business-blad dat via controlled circulation gratis verspreid wordt onder leden van HISWA-RECRON, niet-leden, ambtenaren, politici, studenten, journalisten en andere relaties in de watersportbranche. HISWA Magazine verschijnt in 2020 ook weer zes keer per jaar, in een oplage van circa 6.000 exemplaren per nummer. Het blad heeft een bereik van minimaal 18.000 lezers per editie. Elk nummer is een mix van: inforHoofdthema matie en nieuws, human interest, opinie, vakinhoud en techniek. Roskam Media verzorgt de advertentieverkoop voor HISWA Magazine. Neem voor meer informatie en mogelijkheden contact op met Frank van Gils via 06 53 88 82 66 of f.gils@roskammedia.nl. De nieuwe Tariefkaart HISWA Magazine 2020 staat op www.hiswarecron.nl/ magazines. Subthema’s HISWA Amsterdam Boat Show Bedrijfsvoering, nieuwe wet- en regelgeving Recreatie en toerisme Innovatie Nr. 4 augustus/september HISWA te water Nr. 5 oktober/november METS Nr. 6 december/januari Duurzaamheid Jachthavens, zeilscholen, verhuur Toelevering, handel Jachtbouw en -ontwerp, de markt (cijfers en ontwikkelingen) Elektronica, navigatie, comfort aan boord Arbeidsmarkt, milieu, arbo, veiligheid Oproep: klacht over VHF-registratie? Meld het ons Buitenlanders met een VHF-registratie in Nederland moeten hun ‘band met Nederland’ aantonen anders mogen ze geen VHF-licentie in NL meer aanvragen. Dat kan voor de Belgische en Duitse ligplaatshouders mogelijk extra kosten betekenen. Hoeveel buitenlandse ligplaatshouders heeft u in uw haven liggen met een marifoon die is geregistreerd in Nederland? Heeft u hier klachten over ontvangen van uw ligplaatshouders? Laat het HISWA-RECRON weten zodat wij de overheid kunnen aanspreken. Stuur een mail naar Stijn Boode: s.boode@hiswarecron.nl. 14 HISWA MAGAZINE 1 ONDERNEMERSNIEUWS Keurmerk voor jachtservicebedrijven HISWA-RECRON lanceerde een keurmerk voor reparatie en onderhoud aan boten: HISWA Certified Yacht Service. Met deze certificatie tonen aangesloten jachtservicebedrijven aan dat zij werken met eenduidige controlelijsten bij het doen van reparaties en onderhoud aan plezierjachten. Zoals winterstalling, schilderwerk, reinigen van de romp, motoronderhoud en reparatie, onderhoud en reparaties aan elektra- en gasinstallaties en tuigage. Het doel van dit systeem is het voor watersporters inzichtelijk maken dat bij HISWA-RECRON aangesloten jachtservicebedrijven werken volgens vastgestelde protocollen. Zo is de werkwijze duidelijk en weten klanten precies wat ze kunnen verwachten als een HISWA-gecertificeerd jachtservicebedrijf werkzaamheden aan de boot uitvoert. Ronald van Enkhuizen van Gebroeders van Enkhuizen, een HISWA-gecertificeerd jachtservicebedrijf: “Klanten vragen om meer zekerheden. In het certificatieprotocol is afgesproken met vastgestelde controlelijsten te werken. Zo leggen we een uitstekende basis voor het bieden van kwaliteit. Ook hebben we met elkaar afspraken gemaakt over het opleidingsniveau van de medewerkers en is er een programma voor permanente educatie. Op deze manier zorgen we ervoor dat de vakkennis van iedereen up to date is. Daarnaast worden de HISWA Algemene Voorwaarden en reglementen toegepast zodat watersporters een maximum aan zekerheden krijgen.” Overzicht bedrijven De volgende bedrijven zijn per 15 januari 2020 HISWA-gecertificeerde jachtservicebedrijven: • Altena Yachting in Geertruidenberg • Aquanaut Yachting in Sneek • Delta Yacht in Colijnsplaat • Mariteam Shipyard in Sint-Annaland • Medemblik Yacht Service in Medemblik • Jachtbouw Gebroeders Van Enkhuizen in Makkum • Jachtwerf De Boarnstream in Irnsum • Jachtwerf Rexwinkel in Numansdorp • Jachtwerf Schaap Shipcare in Lelystad Bedrijven gezocht voor project digitalisering van werkprocessen Bent u op zoek naar een goed bedrijfsinformatiesysteem? HISWA-RECRON diende een subsidieaanvraag in over ‘digitalisering van werkprocessen’. Dit naar aanleiding van de vraag van diverse jachtservicebedrijven en -werven die zoeken naar een informatiesysteem dat voorziet in de diversiteit aan activiteiten bij deze ‘gemengde’ bedrijven. Het doel van dit project is een analyse te maken van de wensen en op basis hiervan een ‘programma van eisen’ samen te stellen. Meedoen kost geen geld, wel uren voor aanwezigheid bij de startbijeenkomst en het invullen van een enquête. Bij goedkeuring van de aanvraag gaat het project in maart 2020 van start. Interesse? Aanmelden bij Michaël Steenhoff: m.steenhoff@hiswa.nl of 033 303 97 21. HISWA MAGAZINE 1 15

ONDERNEMERSNIEUWS Succesvolle ledenbijeenkomst bij Nautische Centrale Op 10 december bezochten HISWA-leden (tegenwoordig HISWA-RECRON) in de Deltaregio de Nautische Centrale in Vlissingen. De ondernemers kregen een kijkje in de keuken van de centrale met een aansprekend verhaal, terwijl met het dagelijkse werk werd meegekeken. De Nautische Centrale bedient de sluizen van Vlissingen en Veere, de Zeelandbrug en de bruggen in het kanaal voor Walcheren. Daarna informeerde Rijkswaterstaat de aanwezigen over de grote onderhoudsopgave aan 22 bruggen en sluizen van ca 2020 tot 2030. Het voorkomen of minimaliseren van de onvermijdelijke overlast is een lastige puzzel, waarbij het bedrijfsleven goede inzichten en wensen mee kan geven. Die afspraken zijn nu in samenspraak met HISWA-RECRON gemaakt. Laatste onderdeel van de bijeenkomst was een overzicht van de actualiteiten in de regio. Met name de ‘Verkenning aanlandingen op zee’, waarbij er vier voorkeurtracés zijn om windparken op zee te verbinden met een converterstation op land, roept verdere vragen op. Deze tracés gaan mogelijk door het Veerse Meer of het Haringvliet. HISWA-RECRON volgt het dossier zorgvuldig. Succesvolle training Doelgericht communiceren Alle ondernemers hebben ermee te maken: het bespreken van gevoelige onderwerpen met medewerker(s). Dat is niet altijd even makkelijk terwijl communicatie wel een belangrijk onderdeel is van het leidinggeven. Daarom gaf John van den Enden onlangs een interactieve en praktische training over doelgericht communiceren aan de bedrijven die deelnemen aan het project Duurzame Inzetbaarheid van HISWA-RECRON. De deelnemers kregen praktische handvatten aangeboden, zodat ze voortaan beter met dit soort gevoelige situaties kunnen omgaan. Het huidige project Duurzame Inzetbaarheid wordt binnenkort afgesloten. Verschillende thema’s zijn behandeld en besproken. Naast het effectief communiceren waren dit: vitaal & gezond, veiligheid, medewerkersonderzoek en de inzet van verschillende HR-instrumenten. Naar alle waarschijnlijkheid start er in 2020 een vervolgproject Duurzame Inzetbaarheid. Heeft uw organisatie interesse om deel te nemen? Stuur dan een mail naar Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl. 16 HISWA MAGAZINE 1 Kwaliteit weerspiegelt. Perfection® Pro is een twee-componenten polyurethaan aflak speciaal ontwikkeld voor professioneel gebruik. Perfection Pro levert een spiegelglad en hoogglanzend eindresultaat aan ieder vaartuig en elke ondergrond en is geschikt voor spuitapplicatie en kwast- & rolapplicatie. Perfection Pro heeft een uitzonderlijk kleur- en glansbehoud en wordt geleverd in een uitgebreide kleurenrange. U kunt de gewenste kleur bij uw lokale distributeur bestellen; deze kleur kan ter plekke worden gemengd wat u tijd en geld bespaart. Perfection Pro: ontwikkeld door professionals voor professionals. international-yachtpaint.com facebook.com/InternationalYachtPaint 10355/0120 Bezoek ons in Hal 5 stand nummer 100

HISWA Amsterdam Boat Show Een Olympisch paviljoen en veel noviteiten Van 11 tot en met 15 maart opent HISWA Amsterdam Boat Show voor de 65e keer haar deuren. Een memorabel moment. Goede reden voor een gesprek met Gertjan Roos - de domainmanager van “de droge HISWA” - over 65 jaar beurs en wat er voor de aankomende editie in het vat zit. Tekst: Elise Nieveen De 65e editie, dat is een mijlpaal. Reden voor een feestje? “Ja, dat is zeker een mijlpaal! In de portefeuille van de RAI is HISWA de langstlopende en de oudste titel. Voor mij persoonlijk heeft het ook betekenis, mijn eerste HISWA-editie was in 1999. Ik ben er trots op om al zoveel jaren verbonden te zijn aan het grootste watersportevenement van Nederland. 18 HISWA MAGAZINE 1 xxxxxxxxxxx De werelden Sloep en Snelvaren worden dit jaar gemixt. Gertjan Roos HISWA MAGAZINE 1 Ik vind het bijzonder om de ontwikkeling door de tijd heen te zien; de opkomst van duurzaamheid en elektrisch varen maar ook de ontwikkeling van het beursaanbod ten opzichte van twintig jaar geleden. Qua feestje; we gaan er zeker iets aan doen maar verwacht geen polonaise. Het idee is om iets van de historie te laten terugkeren op de beursvloer en enkele activiteiten een feestelijk tintje te geven. Zo hebben we tijdens de beursdagen ons eigen Heinekenbiertje met een HISWA-label en willen we een speciaal moment creëren met oud-gedienden en oud-HISWA-collega’s. Tenslotte vieren we ons jubileum ook op de netwerkborrel die we samen organiseren met Netwerkborrel De netwerkborrel is op woensdag 11 maart vanaf 17.00 uur. Alle exposanten zijn welkom om samen het glas te heffen op de 65e editie. Raymarine, Kuiper Verzekeringen, International Paint, Vetus, Webasto, On-Deck en Yachtfocus.” Wat zijn dit jaar de noviteiten en primeurs van de beurs? “Waar zal ik beginnen? Zelf ben ik fan van HISWA Future. Hier zie je de nieuwste producten en tonen producenten innovaties die wellicht over 10 jaar heel normaal zijn. Verder presenteren we een mooi deelnemersveld met onder andere Beekman Watersport, 19

In de haven demonstreert de Reddingsbrigade straks de nieuwste sonarboot. Zilverman, Moonday Yachts, Jachtmakelaardij Kappers, Aquavitesse, Vaarschool Albatros, Rosch Marine, ARC Marine, Seminautic, CADAC en Lifestyle Sloepen en Tenders. Ook zijn er veel nieuwe boten te zien. Zoals de 3D-geprinte boot van 10XL, de Saffier SE Leisure, de Besla 715 Elegantia, de nieuwe E35-lijn van Domani Yachts, The Next van Alumax en een wereldprimeur van Antaris X. Mooi om te zien dat er geïnnoveerd wordt.” Bij HISWA Future tonen producenten innovaties die wellicht over 10 jaar heel normaal zijn. En nog andere highlights? “Dit jaar zijn veel klasse-organisaties van de partij en organiseren we met Bluewater Cruising weer een forum voor diegenen die overwegen om een zeilreis over een of meerdere oceanen te maken. Verder vindt op vrijdag 13 maart in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Navigatie, de Kustwacht, de Hydrografische Dienst en het Watersportverbond de workshop Veilige Recreatievaart Noordzee plaats. Natuurlijk bieden we weer activiteiten aan in de HISWA-haven. Oproep aan oud-collega’s Iedereen die in het verleden betrokken was bij de organisatie van één van de HISWA-beurzen, wordt uitgenodigd voor een speciaal event tijdens deze 65e editie. Aanmelden hiervoor kan bij Shirley Haagsma: s.haagsma@rai.nl. De HISWA Sport Xperience is het domein van actievelingen en kinderen. HISWA MAGAZINE 1 Bijvoorbeeld de Reddingsbrigade demonstreert er de allernieuwste sonarboot. Bij de HISWA Mainstage kunnen bezoekers onder andere verhalen van vertrekkers verwachten. Maar uiteraard staan duurzaamheid en elektrisch varen ook op het programma. In het Olymisch Paviljoen kunnen bezoekers de campagne(boten) die voor Nederland naar Tokyo gaan, zien.” Zijn er nog bijzonderheden die exposanten moeten weten? “Het is goed nog even te benadrukken dat we alleen op vrijdag een avondopenstelling hebben, van 18 tot 22 uur. De donderdagavondopenstelling is komen te vervallen. Daarnaast werken we aankomende editie met polsbandjes. In plaats van vooraf registreren van standpersoneel en het scannen van badges. Ook anders en nieuw: we nemen de vernieuwde hal 5 in gebruik. Dit betekent ook een vernieuwde plattegrond. De werelden Sloep & Snelvaren worden gemixt opgesteld. We denken dat deze twee segmenten een mooie overlap hebben en elkaar op deze manier versterken.” De vernieuwde hal 5 wordt in gebruik genomen. Meer informatie RAI Amsterdam HISWA Amsterdam Boat Show 020 549 12 12 hiswa@rai.nl www.hiswarai.nl Wat voor extra’s kunnen bezoekers nog meer verwachten? “Er zijn extra activiteiten bij de HISWA Sport Xperience, het site-event van HISWA. Het aanbod wordt uitgebreid met het WaterLab van het Watersportverbond waar kinderen ontdekken welke verklaring er achter eenvoudige educatieve proeven schuilgaat. Ook kunnen ze er kennismaken met een door Pumptrack.nl verzorgde activiteit: Pump Straight. Dit is een 35 meter lange Pump Track, een kruising tussen een BMX-baan en een skatepark. De Reddingsbrigade laat bezoekers kennismaken met het razend populaire Life Savings Sport. De HISWA Sport Xperience komt tot stand in samenwerking met het Watersportverbond, de Koninklijke Nederlandse Golf Federatie, de Nederlandse Volleybalbond, de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond en de Nederlandse Ski Vereniging.” HISWA MAGAZINE 1 21

Exposantenoverzicht HISWA Amsterdam Boat Show 2020 10XL 16 M2 Klasse Organisatie 470 Klasse Organisatie Nederland Agencia Pública de Puertos de Andalucía Aira Boats Allpa B.V. Alumax Boats Amcom B.V. Amrit Techniek Normandy Marinas Antaris - Maril - Makma RS Sailing ARC Marine ARC Marine Botentekoop.nl ASA Boot Electro B.V. Suzuki Hey Bisco Beekman Watersport B.V. Besla BluePowershop Boat Import Holland BV Boat Import Holland BV Boat Restyle Bobsloepen Bomarine Boot Akkrum Boot Akkrum Boot Akkrum Bootcenter Wilnis Botenscout Zilverman Budsin Electric Boats Cadac Nederland Cooperyacht B.V. Daemes op de Golven & Heeren op het Water De IJssel Coatings B.V. De Stille Boot De Twaalfvoetsjollenclub De Vaart Yachting bv bamboekussen.com Domani Yachts Donnerberg Drinkwaard Lifestyle Marine 22 05.500 01.600 01.600 05.330 01.242 01.320 07.212 01.436 01.232 05.432 07.216 01.134 01.416 01.418 01.310 05.314 07.406 01.354 07.204 05.500 05.428 01.304 01.306 05.308 07.110 01.352 07.312 07.314 07.316 07.202 01.124 07.420 07.402 05.328 07.302 07.112 05.228 01.204 01.600 05.324 05.430 05.122 01.224 01.302 01.301 Dutch Contender Association DutchMint Seminautic FlevoNautica Almere Primeur Corsiva Flextrash Telegraaf Telegraaf Furuno Garmin Nederland Hempel BV (Nederland) Highfield Aluminium RIB’s Holland Marine Hardware Holland Sport Boat Centre B.V. Honda Hoorn Maritiem Finsulate Interboat Watersport B.V. Interboat Watersport B.V. International Paint Internationale Olympiajollen Union Nederland Invitalis BeNeLux ISloep B.V. IVA Driebergen Business School Jachtmakelaardij Kappers Jachtwerf Heeg Kaartkussens Karyvo Jachttechniek en Expertise Kempers Watersport B.V. Klop Watersport B.V. Koninklijke Marine Kuiper Verzekeringen B.V. L.J. Harri - Amsterdam Lankhorst Taselaar B.V. Lankhorst Taselaar B.V. Lekker Boats De Lijnenspecialist Mazsol Group Menken Maritiem B.V. Moonday Yachts NFDO De Toerzeilers Neptune nautisch comfort Neyfik 01.600 01.230 05.242 06.102 06.102 06.204 05.500 01.138 01.502 05.110 05.104 05.120 07.231 01.334 01.202 07.223 01.328 05.406 07.308 07.414 05.100 01.600 05.138 07.208 01.400 S5.18 01.142 01.330 01.222 01.102 07.206 07.128 05.300 01.236 01.218 01.308 07.108 01.338 01.350 07.106 07.102 01.600 01.450 01.220 01.122 HISWA MAGAZINE 1 NRC Media O.C.C. Yachting On-Deck B.V. On-Deck B.V. On-Deck B.V. Pallhuber Pampus Klassenorganisatie Pantaenius GmbH Plevier Watersport Master Spars / Easy-Cabrio Poly-Service Prins Watersport Beneteau Lanzarote European Sports Destination Q Watersports Olympisch Paviljoen Optimist on Tour (Zeil/SUP/Kano) Nederlandse Golf Federatie (RAAK!) Pumptrack.nl (BMX) 01.426 05.128 05.400 05.402 05.404 01.444 01.600 01.226 07.408 05.410 05.226 06.202A 06.202 05.434 01.130 01.148 02.200 02.300 02.400 Koninklijke Hockey bond (IUrban Hockey) 02.500 Nederlandse Ski Vereniging (Ski/Biathlon) 03.200 Nederlandse Volleybalbond Koninklijke Marine (Klimtoren) Koninklijke Marine (Stormbaan) Raymarine Benelux Regenboogclub Regenboogclub Riwax Nederland B.V. Roschmarine/Zeilerij Walkerbay.nl Safewaterman Haarlem Saffier Maritiem B.V. Sail-a-way Sneekermeer BV - Tirion 21 - Sharksups Sailhorse Sailing Club SailSelect Zeilmakerij Saint-Gobain Abrasives BV Scherpel Jachtwerf B.V. Seafury 4XC By Slikkendam, van Dijk & Dekker Sloepencentrum.nl Sloepencentrum.nl Smalland Maritiem Snoeck Technical Solutions HISWA MAGAZINE 1 03.300 03.700 03.800 05.202 01.600 01.600 05.114 01.342 05.408 01.344 01.238 01.136 01.600 01.336 05.318 01.146 07.416 07.221 07.116 07.222 07.422 01.424 SPW GmbH Sail Propeller- und Wellenbau 05.424 Steigerstad B.V. Steigerstad B.V. Steigerstad B.V. Steigerstad.nl Steigerverlichting.nl Stichting K.N.R.M. Enkhuizensloep Technautic Temming Watersport Tiger Marine Center Tiger Marine Center Topdek Toys en Tenders Triangle Trading Zeilen Magazine Alutrade Vaarschool Albatros Valkenklasseorganisatie Van der Sanden Watersport Van Dinteren Technische Handelsonderneming B.V. Van Vossen Engineering 01.106 06.302 06.304 06.302 05.312 05.332 07.310 01.434 07.228 07.418 07.404 01.312 07.240 01.432 01.450 01.210 05.240 01.600 07.224 05.118 07.214 Van Vossen Engineering Van Vossen Tenders B.V. Vanclaes Veno Heating Systems Vereniging van Waarschippers V-quipment Vetus B.V. Victron Energy BV Evinrude VriendenLoterij Vrijheids- Klasse- Organisatie Vrolijk Watersport Vyva Fabrics Epifanes Jachtlakken Waterproof Products International Varen doe je Samen! Sublue YachtFocus Media B.V. Yngling Club Holland 07.210 07.318 07.410 05.220 01.600 05.201 05.200 05.302 01.106 05.532 01.600 01.332 01.412 05.218 01.116 05.244 Webasto Thermo & Comfort Benelux BV 05.102 Wolff & Haslinghuis 01.446 05.322 05.214 01.600

Fusie een feit HISWA-RECRON zet eerste zichtbare stappen De fusie is een feit. Op 1 januari 2020 zijn HISWA Vereniging en RECRON opgegaan in HISWA-RECRON, de nieuwe ondernemersorganisatie in de watersport en recreatie. De eerste stappen zijn al goed zichtbaar. Zo is er een nieuwe website gelanceerd, worden de eerste lobbydossiers gezamenlijk opgepakt en vond de kantoororganisatie een nieuw onderkomen in Leusden. Tekst: Liane Jansen Vrije tijd wordt steeds belangrijker, de markt verandert snel en is complex, vakmensen zijn lastig te vinden en klanten wensen continu nieuwe uitdagingen. Alle bedrijven in de watersport en recreatie hebben te maken met deze ontwikkelingen. Het behartigen van de belangen van deze bedrijven komt voortaan samen bij HISWA-RECRON. Grotere slagkracht bij lobby HISWA-RECRON wil zich profileren als het kenniscentrum 24 voor ondernemers, overheid en onderwijs. De twee afdelingen - jachtbouw/watersport en leisure/ recreatie zetten zich momenteel sterk in om de sector beter op de kaart te zetten in Den Haag. De nieuwe vereniging vertegenwoordigt een grote en belangrijke groep ondernemers, die meer invloed heeft bij ministeries en politici. Dossiers als toeristenbelasting worden nu gezamenlijk opgepakt. HISWA-RECRON werkt bijvoorbeeld aan een alternatief voor (water)toeristenbelasting. Verder Henk Gravestein HISWA MAGAZINE 1 worden er passende voorstellen gemaakt voor de opkomende Omgevingswet waarin zowel ruimtelijke ordening als milieuwetgeving voor ondernemers is opgenomen. Relevant voor alle leden: van jachtwerven tot kampeerbedrijven en van jachthavens tot bungalowparken. Meer kennis in eigen huis en een grotere slagkracht bij dit soort lobbyonderwerpen zijn fraaie voordelen van de fusie. Dit geldt ook voor de regio’s, zoals op het gebied van ruimtelijke ontwikkelingen, gebiedspromotie en lastendruk voor ondernemers. Henk Gravestein van Jachthaven Bruinisse was voorheen zowel lid van RECRON als van HISWA Vereniging. Hij ziet veel voordelen nu de brancheverenigingen zijn samengegaan: “Het bundelen van kennis en ervaring is een goede stap. Het komt de lobby voor onze fraaie sector alleen maar ten goede. Doordat onderwerpen op het gebied van land- en waterrecreatie nu gezamenlijk kunnen worden opgepakt, krijgt HISWA-RECRON een grotere stem bij de overheid, maar ook bij gemeenten en provincies. Dat is hard nodig want we worden nogal eens ‘vergeten’. Daarnaast is de consument ook niet meer in een hokje in te delen. De ene keer rijdt ie in een camper, de andere keer vaart ie in een boot. Of heeft ie een boottrailer achter zijn camper. Landrecreant wordt waterrecreant of andersom. Dat komt nu perfect samen bij HISWA-RECRON.” Algemene voorwaarden De HISWA Algemene Voorwaarden en RECRON Algemene Voorwaarden blijven voorlopig ongewijzigd bestaan. Een groot voordeel van de fusie is dat de voormalige RECRON-leden met een watersportactiviteit nu ook gebruik kunnen maken van de HISWA Algemene Voorwaarden en andersom geldt dat jachthavens met verblijfsrecreatie de RECRON Algemene Voorwaarden kunnen toepassen. De komende periode zijn er voorlichtingsbijeenkomsten voor deze combi-bedrijven. Voor alle leden is de (juridische) helpdesk beschikbaar: info@hiswarecron.nl of 033 303 97 00. Nieuwe website Bij een nieuwe organisatie past ook een nieuwe HISWA MAGAZINE 1 website. Met HISWARECRON.nl is een geheel nieuw platform voor ondernemers in de watersport en recreatie gelanceerd. De oude websites www.hiswavereniging.nl en www.recron.nl zijn opgeheven en opgegaan in de nieuwe website. De website HISWA.nl blijft overigens wel bestaan; dit is de consumentenportal voor watersporters. Het hart van HISWARECRON.nl vormt de Kennisbank. Leden hebben hier onbeperkte toegang tot een schat aan informatie. Bijvoorbeeld over actuele lobbyzaken als identificatie en registratie van boten of toeristenbelasting. Maar ook producten als de algemene voorwaarden, een personeelshandboek of een btw-handleiding kunnen ze hier downloaden. Verder staan alle bedrijven die lid zijn van HISWA-RECRON ook met een uitgebreid profiel op de site. Ondernemers kunnen hun bedrijfsprofiel – via MijnHISWARECRON.nl – naar eigen wens optimaliseren. Zodat bezoekers van de website – behalve leden zijn dat ook politici, beleidsmakers, werkzoekenden, journalisten en klanten – hun bedrijf goed kunnen vinden. De website bevat daarnaast een goed gewaardeerde vacaturebank; leden kunnen hier gratis hun vacatures plaatsen. Uiteraard staat op de site ook het laatste nieuws en informatie over het lidmaatschap en de HISWA-RECRON Business Club. Regioteam Het regioteam van HISWA-RECRON bestaat voortaan uit acht professionals die dichtbij de leden en regionale overheid zitten. De regiomanagers hebben elk hun eigen gebied: • Martin Maassen, Ivo Gelsing en Gerdina Krijger Regio Midden • Monica de Vast, Arthur van Disseldorp en vacature Regio Zuid • Jan Ybema en Petra Ellens Regio Noord Nieuw kantoor Vanaf januari dit jaar zetelt het kantoor van HISWA-RECRON in Leusden. In het nieuwe pand zijn ook partners uit de sector ingetrokken: Stichting Waterrecreatie Nederland, 25

Stichting KMVK (Blauwe Vlag/Green Key), ANVR en Reiswerk. Samen vormen zij het kenniscentrum voor jachtbouw, waterrecreatie, leisure en reizen met in totaal 55 professionals. Het HISWA-merk - van grote betekenis voor watersporters - blijft bestaan. Watersportbedrijven die lid zijn mogen daarom het HISWA-logo (blijven) gebruiken. “De fusie heeft nu al geleid tot een kostenbesparing op overhead, automatisering en huisvesting. Daardoor komen er middelen vrij die we dit jaar inzetten voor nieuwe projecten en ledenvoordeelprogramma’s. Zo maken we ons klaar voor de toekomst en zorgen we voor continuïteit van de branche”, aldus Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON. Veelgestelde vragen Hoe is de organisatiestructuur van de nieuwe vereniging HISWA-RECRON? Er zijn drie afdelingen: Jachtbouw en watersport • jachtbouw • jachtservice • toelevering • detailhandel • makelaardij Leisure en recreatie • kampeer- en bungalowbedrijven • groepsaccommodaties • buitensport • zeilscholen • bootverhuur en charter • jachthavens Ledenservice en beleid • sociaal beleid • juridisch advies • productontwikkeling • trainingen • ledenvoordeelprogramma’s Op deze manier zijn alle belangen en activiteiten op het gebied van watersport en recreatie geborgd. Wat gebeurt er met het HISWA-merk? Het HISWA-merk blijft absoluut bestaan. Het merk is immers van grote betekenis voor watersporters. HISWA is al jaren hét kwaliteitsmerk van de watersport en staat voor zorgeloos varen. HISWA-RECRON leden die de HISWA Algemene Voorwaarden gebruiken met de geschillenregeling en nakomingsgarantie zijn een HISWA Erkend Bedrijf. Zij mogen ook het HISWA-logo (blijven) gebruiken. Verandert door de fusie de contributie? HISWA en RECRON hadden elk een andere contributieregeling met een eigen grondslag. Bij RECRON was dat gebaseerd op omzet, bij HISWA op de omvang van het bedrijf en op basis van aantal werkzame personen. Ook de startcontributie en maximale contributie liggen ver uiteen. Daarom is besloten om in ieder geval in 2020 de contributieregeling, grondslag en hoogte niet te veranderen. Bedrijven die voorheen een dubbellidmaatschap hadden, krijgen nu één nota. Dat is de hoogste nota van de twee die ze voorheen ontvingen. 26 HISWA MAGAZINE 1 Meer informatie Voor vragen of opmerkingen: HISWA-RECRON 033 303 97 00 info@hiswarecron.nl www.hiswarecron.nl Geert Dijks Beleef de HISWA 2020 Beleef de HISWA 2020 Beleef de HISWA 2020Beleef de HISWA 2020 jabsco Fusion audio Technautic is de nieuwe distributeur voor Jabsco en Rule. Jabsco de toonaangevende fabrikant van drinkwaterpompen, vuilwatersystemen, ballastpompen, toiletten, koelwaterpompen en zoeklichten. Met de audioapparatuur van Fusion haal je de beleving van goed muziek luisteren aan boord. Onverwacht vol geluid en elke ruimte afzonderlijk aan te sturen. vesper marine Vesper Marine maakt digitale toepassingen voor de veiligheid op het water en is bekend vanwege haar SmartAIS. Dit levensreddend systeem gaat nog een stap verder dan het bekende AIS. rule Dat zijn sterk uitgevoerde bilgepompen die bedient kunnen worden door een schakelaar en/of schakelpaneel. Eenvoudig in te bouwen en een gegarandeerde lange levensduur. STAND 01.434 Profi teer van het unieke beursvoordeel en bezoek Technautic tijdens de Hiswa 2020 in Amsterdam. Bewonder het recent uitgebreide assortiment topmerken als Jabsco, Fusion, Vesper Marine & Rule. n, Vesper Marine & Rule. E T I INFO@TECHNAUTIC.NL +31 (0) 75 6474545 WWW.TECHNAUTIC.NL

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord In de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) staan veranderingen ten aanzien van de regels met oproepkrachten. Waar moet ik als bedrijf rekening mee houden? Antwoord van HISWA Veel bedrijven werken met oproepkrachten. Vaak gebruiken zij hiervoor een oproepcontract. Er is sprake van een oproepcontract als: • De werknemer geen loon krijgt, als hij niet werkt • Het aantal uren werk niet is vastgelegd in een tijdvak van hoogstens een maand of hoogstens een jaar • Het recht op loon ongelijkmatig is verspreid (over dat tijdvak), bijvoorbeeld de ene maand recht op meer loon dan de andere maand of binnen een maand elke week recht op een ander loon Nuluren contracten en min/max-contracten zijn oproepovereenkomsten. Een contract met een jaarurennorm, met een vast loonbedrag per periode is geen oproepcontract. U als werkgever moet een oproepkracht minstens 4 (kalender)dagen van tevoren schriftelijk of elektronisch (per e-mail) oproepen, anders hoeft de werknemer geen gehoor te geven aan de oproep. Hij mag dit natuurlijk wel. Bijvoorbeeld: u roept een werknemer dus op maandag op, als u wilt dat hij op vrijdag werkt. Oproepkrachten houden recht op loon als u minder dan 4 dagen van tevoren afzegt of wijzigt. Vanaf 1 januari 2020 mag u een werknemer hooguit één jaar als oproepkracht laten werken. U moet een oproepkracht na 12 maanden schriftelijk een aanbod doen voor een contract met een vast aantal uren. Dat kan nog steeds een tijdelijk contract zijn, maar dan wel een met een vast aantal uren. U moet het aanbod binnen één maand doen. Komt u deze verplichting niet na, dan moet u na de 13e maand het loon betalen van de uren die u eigenlijk had moeten aanbieden (verjaringstermijn van loonvordering is 5 jaar). Het aantal uren in het contract dat u aanbiedt, moet hetzelfde aantal uren omvatten als de werknemer gemiddeld in de afgelopen 12 maanden heeft gewerkt. U bent niet verplicht een werknemer na 12 maanden een nieuw contract aan te bieden. Een tijdelijk oproepcontract kan dus nog steeds eindigen. De werknemer mag dit nieuwe contract met een vast aantal uren weigeren, bijvoorbeeld als de werknemer tóch liever als oproepkracht blijft werken. In dat geval mag u de werknemer wél een nieuw oproepcontract aanbieden. De termijn van 12 maanden gaat dan opnieuw in. Laat in dat geval de oproepkracht schriftelijk verklaren dat hij geen gebruik maakt van het aanbod. Dat kan met een eenvoudig mailtje. U moet de werknemer ten minste één maand geven om het aanbod te aanvaarden. Extra workshop WAB Vanwege de vele vragen over dit onderwerp, organiseert HISWA-RECRON een extra workshop over de WAB. De workshop is alleen toegankelijk voor alle leden van HISWA-RECRON. Datum Tijd Locatie Kosten Aanmelden HISWA MAGAZINE 1 donderdag 5 maart 2020 14.00 – 17.00 uur kantoor HISWA-RECRON in Leusden 125 euro per persoon bij Milou Witteveen: m.witteveen@hiswarecron.nl 29 Vraag van een HISWA-lid

Het zál maar gebeuren... Onderneem op zeker Onze watersportdesk adviseert u graag. Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 info@kuiperverzekeringen.nl www.kuiperverzekeringen.nl The Original Effi ciency www.roodbeg.com Fuseren is leren COLUMN Dit is mijn eerste column als directeur van de nieuwe ondernemersvereniging HISWA-RECRON, voortgekomen uit een fusie van HISWA en RECRON. Twee sectoren komen bijeen waar ik me thuis in voel. In het begin van mijn carrière was ik al actief in de recreatiesector. Tijdens mijn studie als recreatieleider bij bedrijven en op Texel. Lid van Jong RECRON. Later werd ik bedrijfsadviseur watersport- en recreatiebedrijven bij De Vries Hopman en Rekread & Partners. Daarna heb ik alles meegemaakt van de jachtbouwen watersportsector bij HISWA. Van regiomanager tot lobbyist en directeur. De natte en de droge sector hebben veel gemeen en gelijke belangen. Alle leden zijn actief in de wereld van vrije tijd. De afhankelijkheid van de omgeving, zoals de nautische infrastructuur en de natuurgebieden is hoog. Er is sprake van veel regeldruk en lastendruk. Veel bedrijven zijn seizoensgebonden met alle effecten van dien. Maar er zijn ook verschillen. Jachtbouwers zijn technische bedrijven en deels gericht op verkoop en beurspresentaties in het buitenland. Een kampeerbedrijf verkoopt gastvrijheid en dat wordt geleverd op het eigen terrein aan de gast. De professionals van HISWARECRON zijn ook verschillend door de diversiteit van de behoeften van deze achterbannen. RECRON legde relatief veel accent op regionale belangen en het ontwikkelen van kennis. HISWA zat meer op het spoor van innovatieprojecten, marketingplatforms en kwaliteit. Bij HISWA-RECRON komt dit allemaal bij elkaar. Technisch is de fusie nu klaar: één vereniging, één kantoor, één administratie, één website, één kennisbank. Verder werken we samen met bestuur en leden aan een nieuwe strategie voor HISWA-RECRON. Met gemeenschappelijke doelstellingen maar ook met projecten die inspelen op uw specifieke behoefte. Dus dit jaar zult u het voordeel van de fusie gelijk merken! Geert Dijks Directeur HISWA-RECRON Steigers reinigen? Terrazza MC Duurzaam & Ecologisch Met de Terrazza MC maakt u uw steigers en ondergronden brandschoon. Het speciale borstelsysteem werkt zonder hogedruk en reinigingsmiddelen en beschadig uw kostbare steigers niet. De ondergrond is direct schoon en slipvast. nder hog n beschadig oon Bel ons voor ervaringen van andere havens of een vrijblijvende demonstratie op uw haven. Tel: 0182-342590 / vraag naar Sjoerd Of mail naar sjoerd@keesvanderspek.nl F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63

TechTalk Dieselmotoren en emissies HISWA Magazine start in 2020 met een nieuwe reeks artikelen onder de noemer: TechTalk. In ieder artikel pakken we een technisch onderwerp bij de kop en laten we specialisten aan het woord om een artikel met diepgang en de laatste facts & figures te krijgen. We trappen af met artikel over dieselmotoren en emissies. Hoe zit dat bij de pleziervaart? TechTalk geeft duidelijkheid. Tekst: Paul Steenhoff Iedereen die zich met een brandstofmotor op het water begeeft, stoot uitlaatgassen uit. Een tweetakt outboard van de oude generatie vervuilt aanzienlijk, een inboard benzine presteert vaak al beter en wie vaart met een moderne dieselmotor – liefst common rail – is schoon bezig. Wat is de laatste stand van zaken als we kijken naar de emissies van dieselmotoren in de pleziervaart? We staken ons licht op bij motorfabrikanten Yanmar en Volvo Penta. Onderzoek uit mei 2016 van 32 Deltares en TNO in opdracht van Rijkswaterstaat naar motoremissies uit de recreatievaart, laat zien dat 29 procent van de totale pleziervaartvloot is uitgerust met een inboard dieselmotor, veelal gemonteerd in kajuitzeilboten en kajuitmotorboten. De wetgeving rondom de emissies van scheepsmotoren startte in 1993 met de Bodensee 1, later Bodensee 2, nu beter bekend als de Bodenseenorm. Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk ontwikkelden dit beleid en er werden grenswaarden gesteld aan de uitstoot van koolmonoxide, koolwaterstoffen en stikstofoxiden. Dit naast eisen voor het maximale gewicht aan fijnstof en het aantal vaste fijnstofdeeltjes, alles gemeten in gram per kilowattuur. Uitlaatgassen De uitlaatgassen van een dieselmotor bestaan uit: • 67% stikstof • 12% kooldioxide • 11% water • 10% zuurstof • 0,3% overige stoffen, waaronder roetdeeltjes (PM), koolwaterstoffen (HC), stikstofoxiden (NOx) en koolmonoxide (CO) Bron: www.mvwautotechniek.nl/uitlaatgas. HISWA MAGAZINE 1 Nieuwe rubriek De Yanmar 3JH40 RCD-2 Ook buiten Europa kwam wetgeving tot stand wat betreft de emissies van de pleziervaart waarbij de Amerikaanse EPA (Environmental Polution Agency) tot nu toe nog het strengst is. Ook het instituut CARB, dat staat voor California Air Resources Board, formuleerde emissie-eisen. Europa volgde en ontwikkelde de richtlijn 94/25/EG (RCD-1) die in 2013 herschreven werd tot richtlijn 2013/53/EU - ook wel RCD-2 genoemd - dat weer staat voor European Union Recreational Craft Directive Stage 2. Deze RCD-2 is vervat in de Wet Pleziervaartuigen uit 2016 en beschrijft de emissie-eisen voor dieselmotoren. De RCD-2 geldt vanaf 18 januari 2017 voor de hele Europese Unie en is van toepassing op alle pleziervaartuigen met een motorvoorziening bij een scheepslengte van 2,5 meter tot 24 meter. Niet alleen de richtlijnen voor de uitlaatemissies zijn vastgelegd, ook die voor geluidsemissies. Alle motoren binnen dit bereik moeten dus vanaf januari 2017 aan de RCD-2 regelgeving voldoen met officiële certificatie via een CE-label. Inmiddels is het al wel zo dat de Bodensee-richtlijnen en de eisen uit de RCD-2 gelijk zijn getrokken. Voldoe je dus aan de RCD-2 dan voldoe je ook aan de Bodensee-eisen. De Wet Pleziervaartuigen is afkomstig van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu die de uitvoer en naleving uitbesteed heeft aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT). Voor nu geldt dat botenbouwers alleen nog motoren mogen inbouwen die voldoen aan de RCD-2. De motorenfabrikant moet verklaren dat dit zo is en moet een CE-markering leveren. CE staat voor Conformité Européenne, wat wil zeggen dat het product in overeenstemming is met de Europese regelgeving. De RCD-2 is onderdeel van de Wet Pleziervaartuigen en beschrijft de emissie-eisen voor dieselmotoren. Schoner door common-rail “Alle motoren van Yanmar die voor de pleziervaart zijn bedoeld, voldoen uiteraard aan deze regelgeving”, zegt Gideon van Dijk, Manager Engineering Marine Pleasure bij motorenbouwer Yanmar. “Van onze HISWA MAGAZINE 1 kleinste tien pk tot de allergrootste zescilinder 650 pk. Ze zijn allemaal direct ingespoten wat zorgt voor emissiereductie.” Bij Yanmar geldt dat alle motoren voor de pleziervaart die 40 pk of meer op de schroefas overbrengen, zijn uitgerust met common-rail techniek waarmee de motoren nog zuiniger zijn en minimale uitstoot kennen. De common-rail staat in verbinding met elektrisch bediende injectoren die door het motormanagementsysteem worden aangestuurd. Het inspuittijdstip en de inspuitduur - en daarmee de hoeveelheid brandstof - kunnen zo worden aangepast aan het toerental en het gevraagd vermogen. Hierdoor wordt er een hoger rendement en betere emissiewaarden behaald. Zo daalt bijvoorbeeld de uitstoot van roetdeeltjes. NOx Maar eerlijk is eerlijk; de emissiewaarden voor kleine diesels aan boord zouden nog beter kunnen door het plaatsen van uitlaatgasnabehandelingssystemen. Denk aan een roetfilter, een EGR-systeem (exhaust gas recycling) en een zogenoemd SCR-systeem (selectieve katalytische reductie) waarmee stikstofoxiden in de uitlaatgassen omgezet worden in waterdamp en stikstof door het toevoegen van een ammoniumverbinding, ook wel bekend als AdBlue. Een SCR kan ook nog worden uitgerust met een systeem dat koolwaterstoffen elimineert – een dieseloxidatiefilter – waarmee er in het totaal vier systemen bestaan om de emissies te verminderen. Maar het probleem bij de in de pleziervaart gebruikte inboard diesels is echter dat de ruimte voor deze grote nabehandelingssystemen simpelweg ontbreekt. Een ander probleem is dat er vrijwel geen serieproductie plaatsvindt in dit segment boten en 33

dat de productie van een eventueel opmaat gemaakt systeem simpelweg te duur wordt. Nog een bijkomend probleem is dat er in de pleziervaart vaak gebruik wordt gemaakt van een zogenoemde natte uitlaat waardoor koelen van de nabehandelingssystemen erg moeilijk wordt in tegenstelling tot de droge uitlaat van de diesels in commerciële vaart. Vrijwel alle diesels die draaien in de commerciële vaart zijn voorzien van dergelijke systemen zoals een EGR, SCR en roetfilter. De emissiewaarden voor kleine inboard diesels zouden nog beter kunnen door het plaatsen van uitlaatgasnabehandelingssystemen. Naast dat het technisch vrijwel onmogelijk is deze systemen te plaatsen aan boord van kleine jachten, is het percentage motoren dat hier draait erg klein en maken de motoren op jaarbasis erg weinig draaiuren in vergelijking met de commerciële vaart. De behaalde milieueffecten zullen daarom vrijwel nihil zijn. “We voldoen aan de eisen van de RCD-2 en we streven natuurlijk áltijd naar nog groener waar mogelijk”, luidt de mening van Van Dijk. “Yanmar-motoren voor de commerciële vaart zijn ongekend schoon en benaderen de huidige Euro 6 voor het wegtransport. Dat wil zeggen dat de lucht die de motor aanzuigt, vaak vuiler is dan de uitgestoten uitlaatlucht, dankzij alle uitlaatgasnabehandelingssystemen en het dieseloxidatiefilter dat ook koolwaterstofverbindingen zoals benzeen, naftaleen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen aanpakt. De koolwaterstofverbindingen vormen Wat is een common-rail diesel? Common-rail diesels zijn directe injectiemotoren waarbij de brandstof onder hoge druk (1850 bar) in een centrale buis - de commonrail - wordt verzameld. De common-rail staat met de elektrisch bediende injectoren in verbinding en worden door het motormanagementsysteem aangestuurd. Het inspuittijdstip en de inspuitduur en daarmee de hoeveelheid brandstof kunnen zo over een grote bandbreedte worden geregeld, in tegenstelling tot niet-common-rail diesels. Bij common-rail zijn drukopbouw en inspuitmoment ontkoppeld, wat een groot regelbereik en aanpassingsvermogen met zich meebrengt. Bron: Wikipedia Jan-Willem Vissers ongeveer 0,3 procent van de uitlaatgassen van een diesel. Natuurlijk denken wij ook na over hybride aandrijfsystemen en volledig elektrisch varen. Een heel andere discipline die veelbelovend is en de wereld van de traditionele dieselaandrijvingen volledig op zijn kop zet.” Fase V Jan-Willem Vissers is Manager Marine Commercial bij Volvo Penta. Over de dieselmotoren voor de pleziervaart van Volvo Penta zegt hij: “Wij hebben daarvoor twaalf verschillende diesels van dertien tot 1000 pk, vanaf een tweecilinder tot een zescilinder. Uiteraard voldoen al deze motoren aan emissie-eisen van de RCD-2 maar we hebben ook de zogenoemde Fase V-diesels die zijn voorbehouden aan de bedrijfsvaart. Fase V volgt een volledig ander testprotocol en er gelden andere levensduureisen, de zogenoemde 10.000 uur eis.” Fase V is een verordening van het Europees parlement die geldt voor de Non Road Mobile Machinery (NRMM) en sinds 1 januari 2019 verplicht is voor dieselmotoren onder de 300 kW. Het gaat op voor schepen met een waterlijnlengte van meer dan twintig meter, schepen die meer dan twaalf personen kunnen vervoeren of een bruto tonnage van 100 ton of meer hebben. Fase V telt als het schip geregistreerd is voor de binnenwateren en niet zeegaand is. Wie goed leest, merkt dus op dat Fase V ook kan tellen voor boten in de pleziervaart. Verplicht per 1 januari 2021 Verder meldt Vissers dat alle Volvo Pentascheepsdiesels boven de 75 pk zijn uitgevoerd met common-rail techniek of unit injectors. Bij unit injectors HISWA MAGAZINE 1 vormen de injector en de brandstofpomp één geheel. Volvo Penta heeft scheepsdiesels in het programma met uitlaatgasnabehandelingssystemen zoals de al genoemde EGR, SCR en roetfilter. Deze draaien in de commerciële vaart maar worden per 1 januari 2021 verplicht voor de grotere zeegaande pleziervaartjachten (groter dan 24 meter en een bruto tonnage van minder dan 500). Deze groep was uitgesloten maar deze uitsluiting wordt nu opgeheven aangezien dan ook de Noordzee en de Oostzee tot een NOx Emission Control Area (NECA) gaan behoren. Volvo Penta D13 Net zoals Yanmar is Volvo Penta druk met ontwikkelen van een hybride aandrijflijn. Vissers: “Hoe en in welke vorm is nog niet beslist, wel dat we beginnen met de grootste motoren voor de bedrijfsvaart. Hybride varen is zeker geen hype en daarom is ook Volvo Penta volop bezig met een volledig geïntegreerde oplossing.” Voordeel direct ingespoten diesel Moderne common rail diesels spuiten de brandstof rechtstreeks in de verbrandingsruimte. Indirecte inspuiting wil zeggen dat de brandstof in de inlaat wordt gespoten. Door de toepassing van elektronica kunnen ook de kleinere dieselmotoren direct worden ingespoten. Het voordeel van direct inspuiten is dat door de elektronische regeling van het inspuitmoment en de inspuithoeveelheid de emissie veel beter beheersbaar is waardoor er minder schadelijke stoffen in ons milieu belanden. 35

Het Portret Robbert Van der Eijk In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met de HISWA Amsterdam Boat Show als thema is dat: Robbert van der Eijk. Hij is directeur van De IJssel Coatings en elk jaar als exposant aanwezig op de beurs. Tekst: drs. Liane Jansen Hoe ziet jullie handelsketen eruit? “De IJssel Coatings levert coatings rechtstreeks en via grossiers aan werven, watersportwinkels en watersportbedrijven. Onze producten worden door zowel zakelijke klanten als particulieren gebruikt om hun sloep of (zeil)jacht te beschermen en te verfraaien. Dit is een situatie die van oudsher zo gegroeid is. Wat bij polyesterverwerkers begon met een antisliplaag voor surfplanken en een lak om polyester boten mee op te knappen, ontwikkelde zich tot een volledig assortiment coatings voor de watersport.” Jullie positioneren je tussen de eindgebruiker en groothandel. Waarom? “Wij zien het als onze taak om onze gebruikers te ondersteunen met raad en daad. Natuurlijk doen onze grossiers en dealers dat uitstekend maar er zijn altijd bijzondere situaties waarbij het nuttig is om samen te bespreken wat de beste oplossing is voor een klant. Wij vinden het plezierig om in sommige gevallen ook direct in contact te blijven met onze zakelijke gebruikers om veranderende behoeftes vroegtijdig te kunnen signaleren. Voor onze continuïteit en onafhankelijkheid vinden wij het noodzakelijk onze omzet te spreiden over verschillende markten en klanten binnen deze markten.” Regelgeving op het gebied van chemische stoffen heeft steeds meer impact op de producten die we (mogen) gebruiken. Welke trends en ontwikkelingen signaleer je op jullie vakgebied? “Regelgeving op het gebied van chemische stoffen maar ook microplastics – schuurstof – en invasive species zullen de komende jaren steeds meer impact hebben op de producten die we (mogen) gebruiken. Ongetwijfeld gaan producten steeds minder of geen biocides en oplosmiddelen bevatten. We streven er naar om deze veranderingen te realiseren zonder achteruitgang van applicatie- en eindeigenschappen. Dit is een enorme uitdaging omdat het aantal grondstoffen dat we kunnen gebruiken onder invloed van de regelgeving afneemt. De capaciteit op ons laboratorium is verdubbeld. We zijn iedere dag bezig om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken en deze om te zetten in nieuwe producten of aanpassingen van bestaande recepturen.” Jullie staan met een stand op de HISWA. Met welk doel? “Zoals de afgelopen jaren nemen we ook dit jaar weer deel aan de HISWA Amsterdam Boat Show. Dit is voor ons bij uitstek de beurs waar wij onze particuliere gebruikers van een kleur- en/of technisch advies voorzien. Daarnaast participeren wij graag omdat het een prachtig Nederlands platform is voor de innovatieve jachtbouw om hun sloepen en zeilboten te laten zien aan het publiek.” Waar staat De IJssel Coatings over 10 jaar? “Wij gaan ervan uit dat wij in 2030 als zelfstandig familiebedrijf ons 100-jarig jubileum vieren. Ongetwijfeld is de watersportindustrie dan nog steeds één van de markten waarin wij actief zijn.” Biografie Robbert van der Eijk (41 jaar) is directeur en eigenaar van De IJssel Coatings BV. Hij is de derde generatie die aan het roer staat van dit familiebedrijf. Hij studeerde in Enschede waar hij de opleidingen Chemische Technologie aan de Hogeschool Enschede en Technische Bedrijfskunde aan de Universiteit Twente afrondde. Robbert is getrouwd en heeft 3 kinderen. HISWA MAGAZINE 1 37

Internationale verhuurmodule Ondernemers die ook gebruik wellen maken van de API voor verhuur via agentschappen wereldwijd, kunnen contact opnemen met Jan Huibers: info@yachtcharterhuibers.nl. Dwars door de stad. De motorjachten van Huibers passen ook onder de bruggen in Utrecht door. Yachtcharter Huibers ‘Onze ligging is ons geluk’ In zeven jaar tijd groeiden ze van één naar veertien boten. En ook het komende seizoen is de vloot nog weer groter. Met een topligging van de verhuurhaven met weekroutes die je via prachtige natuurgebieden brengen naar Amsterdam en Utrecht, een vooruitstrevende, innovatieve werkmentaliteit en veel enthousiasme lukt het Jan en Alijda Huibers om Yachtcharter Huibers in Heukelem te laten groeien en bloeien. Tekst: Dominique van Dam ‘Een uit de hand gelopen hobby’, noemen de twee het ontstaan van hun bedrijf. Met het zout in het bloed – Jan komt van de binnenvaart – en een eigen rijschool, voeren de twee graag zelf over de Nederlandse wateren in hun eigen boot. En zo kwam het dat ze uiteindelijk een motorjachtverhuurbedrijf hadden: ‘In de weken dat we niet konden varen, verhuurden we de boot op Marktplaats. En daar is het begonnen’, zegt Alijda. ‘We kochten een tweede boot, verdubbelden weer de vloot en zo hebben we dit jaar zestien jachten liggen, in verschillende uitvoeringen en voor verschillende gezelschappen.’ 38 Het lijkt vanzelf te gaan. Maar natuurlijk zit er veel werk achter het bouwen aan en runnen van het bedrijf. ‘De markt is behoorlijk vergrijsd en de tijd dat we als boekingskantoor terugkwamen van Boot Düsseldorf met koffers vol geld van aanbetalingen is voorbij’, zegt Jan. ‘We hebben geografisch wel een uitstekende ligging in Nederland, dichtbij Amsterdam en Utrecht. Dat is ons geluk, mensen vertrekken graag vanaf hier. En tegelijkertijd brengt dat geluk ook uitdagingen met zich mee.’ ‘Zo is onze omgeving helemaal niet ingericht op de verhuur van motorjachten. Als we een technisch onderdeel nodig hebben, zitten we regelmatig in de auto naar Friesland om het op te halen.’ En als een motorjacht bij Huibers al verhuurd is gaan ze op zoek naar een goede vervanger bij een collegaverhuurder in het land. ‘En dat lukt meestal wel, maar in de buurt is het lastig. De klant komt het jaar erna toch weer terug, blij met de service.’ De succesfactoren in de bedrijfsvoering zijn divers. Van een goede website met goede foto’s van fraai ingerichte boten en 360-graden filmpjes van elke boot tot HISWA MAGAZINE 1 aan routevoorstellen, Jan en Alijda proberen elke huurder zo voorbereid mogelijk op pad te sturen. Je boekt een beleving en de boot is daarbij slechts het middel. ‘Zonder of met weinig ervaring krijgt de huurder een vaarcursus. We focussen op beheersing van het motorjacht voor ze vertrekken. En als het nog niet goed gaat, doen we dat de volgende ochtend weer. Dat vinden ze op dat moment niet altijd leuk, maar als ze terugkomen is het steevast een van de eerste dingen die ze zeggen: jullie extra aandacht heeft mijn vakantie leuker gemaakt.’ Die persoonlijke aandacht draagt bij aan het vaargenot. ‘Je boekt een vakantie, een beleving, en de boot is daarbij slechts het middel.’ En het werkt. ‘We zijn zeer tevreden over onze bezettingsgraad.’ De wereld aan je voeten De boekingen, die nemen elk jaar toe. Hierbij spelen de HISWA-site vakantievaren.nl en de gegroeide contacten met de agentschappen een grote rol. Ook internationaal. ‘We zitten, zo bleek op de International Charter Expo in Zagreb, toch op een eilandje in Nederland. Daar lopen de grote agentschappen rond van bijvoorbeeld Scandinavië, Polen, het Verenigd Koninkrijk en de VS met eigen boekingsportals. Via hen zijn we bereikbaar voor de rest van de wereld. Onze ogen gingen open. De grotere jachten kunnen we via hun systemen aanbieden, real-time. Zij HISWA MAGAZINE 1 maken geen gebruik van onze site of vakantievaren.nl, dat is te klein.’ ‘Maar ons prachtige product, het stalen motorjacht, varen dwars door Nederland, door natuur en steden, dat is uniek in de wereld.’ Samen met Anne de Vries van Tubber bouwden ze daarom zelf een API, een technische verbinding waardoor de boten van de Nederlandse markt ook in de internationale markt aangeboden worden. ‘We sluiten een Nederlands bedrijf dat real-time beschikbaarheid kan bieden in een dag aan, de commissies stellen bedrijven zelf in. Er is veel mogelijk. De boten zijn ineens verhuurbaar via elk platform, bedrijven kunnen aanen uitzetten wat ze zelf willen. Het levert een enorm potentieel aan huurders.’ afval. ‘We kiezen bewust voor deze diesel en niet voor een biobrandstof. Bij biobrandstof gaan bacteriën in de tank groeien, die komen los door het schommelen en de filters raken verstopt. Dat veroorzaakt ellende die we met HVO Fuel niet hebben. Daarnaast is het aan boord voor de opvarenden ook gewoon fijner: de zweem van de dieselgeur is weg en de kachels zitten minder verstopt door de volledige verbranding die plaatsvindt.’ Ook voor het milieu is een hoop winst te behalen op deze manier, volgens Jan. ‘Onze jachten varen nu eenmaal door kwetsbare gebieden, ook door de Biesbosch. We willen niet dat de dieseltroep door de waterkoeling in het water komt. Ondanks dat het een heel klein beetje meer kost is HVO Fuel de moeite waard.’ ‘We zijn geen voorstander van elektrisch varen, het netwerk is er niet om accu’s op te laden en de productie van accu’s is niet heel milieuvriendelijk. Waterstoftanks zijn voor ons soort boten echt te groot. Dit is een mooie oplossing en dat zou het als we groter denken ook iets zijn voor HVO Brandstof: innovatief en vooruitstrevend Ook dichtbij huis denken ze innovatief, bijvoorbeeld als het gaat over impact van de verhuur op het milieu. Huibers is overgestapt op een alternatief voor traditionele diesel. Alle boten van Yachtcharter Huibers varen op HVO Fuel, de Neste MY Renewable Diesel, een 100% zuivere, synthetische brandstof, volledig geproduceerd uit bijvoorbeeld de rondvaartboten in Amsterdam. Niemand hoeft wat om te bouwen, het is hernieuwde energie en beter dan elektrische grijze stroom die anders gebruikt wordt.’ Samenwerkingen, groei, betere brandstoffen, ook na de eerste zeven jaar blijft Yachtcharter Huibers groeien en bloeien. ‘We blijven uitbreiden én blijven ontwikkelen.’ 39

De Brexit Noordzee-oversteek wordt papierwerk Voor de verkoop van nieuwe jachten of onderdelen, lijkt meer papierwerk het meest merkbare gevolg van Brexit. Voor de handel in gebruikte jachten over de Noordzee, kunnen de kosten voor import en keuring oplopen na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Tekst: Hans Buitelaar Die conclusie kan worden getrokken uit een inventarisatie van de voorlopige afspraken tussen onderhandelaars van het Europees Parlement en de Britse regering. Nu het Britse Lagerhuis heeft ingestemd met de voorlopige afspraken over de voortzetting van de handelsrelaties tussen Europese landen en het Verenigd Koninkrijk, gaat waarschijnlijk een overgangsregeling gelden. Dan hanteren de Britten dezelfde regels over productcertificering als die in de EU gelden. Alle goederen die in de EU worden geïmporteerd, moeten aan de eisen van het CE-keurmerk voldoen. De Britten kopiëren de richtlijnen van CE en maken daarvan hun eigen keurmerk, dat dezelfde veiligheids- en kwaliteitseisen stelt. Als de spullen uit Engeland volgens dezelfde regels worden gemaakt, resteert alleen nog het papierwerk om ervoor te zorgen dat de producten en complete jachten de Europese buitengrens over mogen. Profileren Het Europees Parlement heeft nog een stemming op de agenda over de afspraken die nu zijn gemaakt tussen de EU en de vertrekkende lidstaat, vlak voor het geplande afscheid op 31 januari. De uitkomst daarvan is nog niet zeker (op het moment van drukken van dit blad). Politici van allerlei overtuigingen kunnen de laatste stemming gebruiken om zich te profileren. In de onzekere situatie is één ding zeker: er komen douanecontroles. Overgang Vanuit de watersportindustrie is Ross Wombwell, hoofd technische dienstverlening bij brancheorganisatie British Marine, het meest betrokken bij de afspraken die de Brexit-onderhandelaars van beide zijden van de Noordzee maken. “De dag na de verkiezingen was ik al bij het ministerie van Economische Foto: British Marine Ross Wombwell Zaken om te bespreken wat de gevolgen van de uitslag zouden zijn voor de jachtbouw en watersportindustrie,” licht hij zijn betrokkenheid toe. “Wat er ook gebeurt, we krijgen te maken met een overgangsregeling tot in ieder geval eind 2020. Het komende jaar volgen we in Engeland de regels die in de EU gelden om de handel over de Noordzee gaande te houden. Daarna hangt de manier waarop we spullen over en weer kunnen verkopen af van de inhoud van het handelsakkoord. Of van het ontbreken van zo’n akkoord. Natuurlijk zullen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk altijd handelsrelaties hebben. Als we gelijke producteisen blijven hanteren en in een handelsakkoord afspreken dat we eventuele aanpassingen van de eisen van een keurmerk altijd bespreken, is dat voor de onderlinge zaken het gemakkelijkst.” British Marine blijft net als HISWA-RECRON in ieder geval onderdeel van ICOMIA, de internationale koepel van brancheorganisaties van de watersport. Zo blijven de Britten van nabij op de hoogte van de Europese RCD, de recreational craft directive.” In de onzekere situatie is één ding zeker: er komen douanecontroles. Voor verscheping uit Nederlandse HISWA MAGAZINE 1 havens probeert de douane opstoppingen te voorkomen door het registeren van goeden vóór het inlanden al te regelen. Daarvoor is een douanenummer nodig. Dat is aan te vragen via de expediteur. HISWA-RECRON wijst exporterende leden daar al meer dan een jaar de weg in. Keuring Het lijkt erop dat de gevolgen voor de verkoop van gebruikte jachten veel ingrijpender zijn. Een gebruikte boot uit Engeland is na 31 januari een product dat wordt geïmporteerd en zal moeten voldoen aan de eisen die het CE-keur stelt. De eisen van vandaag gelden dan voor een boot uit bijvoorbeeld 1985. Uitstootnormen zijn intussen veel stringenter geworden, net als andere kwaliteitseisen. Het wordt moeilijker om een gebruikt jacht in de EU te importeren daardoor. Op het gebied van afspraken over BTW is nog niets zeker, maar de verwachting is dat een jacht waarvoor aantoonbaar BTW (VAT) is betaald in de periode dat het Verenigd Koninkrijk lid was van de EEG of de EU, in de EU niet nogmaals BTW hoeft te betalen. Zonder akkoord moeten Britse spullen worden gekeurd door een EU-erkend certificeringsbureau, wat extra keuringskosten oplevert Turks voorbeeld Wombwell ziet een aantal risicoscenario’s. Het minste risico Brexit Impact Scan Een snelle controle om te zien welke mogelijke gevolgen de Brexit voor de Nederlandse watersportbedrijven heeft, is te vinden op www.hiswarecron.nl/ kennisbank/brexit-impact-scan. is volgens hem de overgangsperiode die na 31 januari geldt tot aan het eind van 2020. Dan proberen bedrijven nog handel te drijven volgens de regels die nu gelden tussen EU-landen, zij het dat ze extra douanecontroles moeten accepteren. “Na de overgangsperiode zijn er twee mogelijkheden: er is een handelsakkoord of niet. Zonder akkoord moeten Britse spullen worden gekeurd door een EU-erkend certificeringsbureau, wat extra keuringskosten oplevert. Waarschijnlijk wordt dan ook voor EU-producten een verplichte certificering in Engeland noodzakelijk. Voor veel Engelse bedrijven zou dat het verlies van een concurrentiepositie in Europa betekenen, voor EU-bedrijven een achterstand op de Britse markt. Het volgende risico is dat een handelsakkoord wordt gesloten met ongunstige afspraken. Terwijl gunstige afspraken mogelijk zijn. Kijk maar naar de bilaterale afspraken tussen de EU en Zwitserland. Of, nog gunstiger voor de handel: de EU en Turkije. De Turken accepteren helemaal het CE-keur en hebben vrije toegang tot de Europese markt met producten die daaraan voldoen. We hopen op een dergelijke uitkomst.” 41

Op stap met ... Regiomanager Gerdina Krijger In de nieuwe rubriek Op stap met… lopen we een dagje mee met een medewerker van HISWA-RECRON. In de eerste aflevering: Gerdina Krijger, regiomanager Midden-Nederland. Hoe zet zij zich in voor de leden en waar krijgt ze energie van? Tekst: Lisette Vos Op het afgesproken tijdstip staat Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA-RECRON, met haar groene cabriolet op het station. In haar sportwagen legt ze jaarlijks duizenden kilometers af om leden te bezoeken. Zestien jaar lang voor HISWA, en sinds kort voor HISWA-RECRON. Gerdina heeft een afspraak bij jachthaven Kortenhoef met de jonge en ambitieuze ondernemer Hans van der Laan. Zijn bedrijf ligt midden in het gebied Oostelijke Vechtplassen. En daar speelt van alles, maar daarover later meer. Wisselwerking Tijdens de autorit dwars door de gemeente Wijdemeren legt Gerdina uit dat ze op dit moment nog het werkgebied onder Lelystad onder haar hoede heeft. 42 In de nieuwe organisatie komt er een andere indeling in regio’s: Noord, Midden en Zuid. Ze krijgt energie van gesprekken met ondernemers in haar regio, vertelt ze. ‘Ik vind de wisselwerking heel leuk. Als collectief sta je sterker, wij komen als HISWA, en nu als HISWA-RECRON, overal binnen. Ik krijg een kick als ik bij de overheid iets voor elkaar krijg, waar de leden van profiteren.’ Gerdina moet haar werkdagen als regiomanager efficiënt indelen en dagelijks prioriteiten stellen. In de watersportsector spelen veel dossiers, van klein tot groot. Ze komt op voor de belangen van de leden, onderhoudt haar uitgebreide netwerk van ondernemers en belanghouders, organiseert ledenbijeenkomsten maar ze krijgt ook vragen van individuele leden. ‘Ben ik op bezoek in een jachthaven, vraagt de eigenaar hoe hij om moet gaan met een boot die stinkt. Dan geef ik advies.’ Emissieloos varen Een groot dossier dat haar aan het hart ligt, is het beleid van de gemeente Amsterdam: in 2025 moeten alle boten in het centrum van de hoofdstad emissieloos varen (in 2030 overal). ‘Emissieloos varen stellen we niet ter discussie, maar wél de termijn. Als dit doorgaat, zijn de gevolgen voor de ondernemers enorm. Het is maar zeer de vraag of Liander voldoende energie kan leveren voor de laadpalen in de jachthavens. Bovendien is de kans groot dat veel watersporters stoppen, omdat ze niet kunnen of willen overstappen naar elektrisch varen.’ Voor dit dossier bedenkt ze een aanpak voor de strategie en lobby naar de lokale en provinciale politiek. Een beproefde methode daarbij is om een enquête onder leden of watersporters te houden. De uitkomsten gebruikt HISWA MAGAZINE 1 Nieuwe rubriek ze om haar argumenten kracht bij te zetten. HISWARECRON en de gemeente Amsterdam onderzoeken – in dit geval samen – of watersporters de overstap willen of kunnen maken naar elektrisch varen. Ze durft te voorspellen dat Amsterdammers met een motorboot niet staan te trappelen. ‘Met de uitkomst van de enquête kunnen we op basis van feiten overleg voeren, en niet op basis van vermoedens.’ Als het nodig is, zoekt Krijger de pers om haar verhaal te onderstrepen. In de Telegraaf is het geluid van de bezorgde watersporterondernemers in Amsterdam al opgetekend. ‘Zichtbaar maken wat er onder de leden speelt, is onderdeel van mijn werk.’ Als collectief sta je sterker, wij komen als HISWA-RECRON overal binnen. Illustratief Voor haar werk als belangenbehartiger is de inbreng van ondernemers onmisbaar: de regiomanager vertelt wat er speelt in de sector en illustreert het grote verhaal vaak met een verhaal van een individuele ondernemer. Dat geldt bijvoorbeeld voor Jachthaven Kortenhoef, waar we na een korte autorit aankomen. Het bedrijf is al tientallen jaren lid van HISWA (nu van HISWA-RECRON). Directeur Hans van der Laan koos – net als zijn ouders – voor het lidmaatschap van de brancheorganisatie. Hij heeft ambitieuze plannen, met onder meer de bouw van een resort met een boomhut en drijvende iglo. Aan tafel in het havenkantoor in Kortenhoef gaat het gesprek al snel over het gebiedsakkoord over de Oostelijk Vechtplassen. Dit akkoord, waar meer dan twintig partijen een handtekening onder hebben gezet, blijft de gemoederen bezighouden. Doel is om het gebied duurzaam te ontwikkelen, met aandacht voor recreatie en natuur. Van der Laan is als ondernemer voorstander van ontwikkeling van het gebied, en steekt veel tijd in overleg, maar partijen moeten zich wel aan afspraken houden. Hij zucht: ‘Een groep bewoners gaat het akkoord op onderdelen weer ter discussie stellen.’ Reacties indienen Het gaat om bijvoorbeeld om de aanleg van de vaarverbinding tussen de Loosdrechtse Plassen en het Hilversums Kanaal, waardoor watersporters kortere rondjes in het gebied kunnen varen. Dat maakt het vaargebied veel aantrekkelijker. Bij de gemeente Wijdemeren ligt het Milieu Effect Rapport (MER) ter inzage. Jachthaven Kortenhoef en andere ondernemers trekken samen met HISWA-RECRON op om zoveel mogelijk reacties in te dienen. Van der Laan en Krijger stemmen de aanpak voor de lobby samen af. Van der Laan: ‘Je moet samen optrekken en rumoer maken, anders word je niet gehoord.’ Tijdens een korte rondleiding over zijn bedrijf laat de directeur zien waar vier energieneutrale watervilla’s komen te staan: de fundamenten zijn gelegd. Aan de rand van de haven heeft hij een natuuroever aangelegd, waar straks de ijsvogel neerstrijkt. Van der Laan wil maar zeggen: hij werkt mee en heeft oog voor de natuur. Krijger ondersteunt zijn verhaal: ‘Dat is onze boodschap aan de overheid: recreatie en natuur gaan prima samen.’ Dat is de boodschap aan de overheid: recreatie en natuur gaan prima samen. Op naar Limburg Na de afspraak stapt Gerdina Krijger in haar groene sportauto om naar Limburg te rijden. Morgen heeft ze weer een volle agenda, met onder meer een afspraak over Gastvrij Limburg. Onderweg naar het station spreekt ze met respect over de ondernemers, zoals over de directeur van Jachthaven Kortenhoef. ‘Hij durft te investeren en neemt risico. Bij de overheid wordt vaak gedacht dat het geld wel binnenkomt. Ik vertel dan hoe het echt werkt.’ En besluit ze: ‘Al mijn werk staat in het teken van onze leden. Zij moeten er beter van worden. In de nieuwe organisatie HISWA-RECRON is dat niet anders.’ De natuuroever in Jachthaven Kortenhoef. HISWA MAGAZINE 1 43

NIEUWSINNOVATIE Kleding voor matchrace professionals Drielaags membraan als stof verzekert waterdichtheid van de nieuwe HP Foil Pro kleiding van Helly Hansen. Gelaste en gelijmde naden in de jas, smock top (capuchonjack dat over het hoofd wordt aangetrokken) en korte broek zorgen ervoor dat ook op de naden geen water binnenkomt. De nieuwe kledij voor wedstrijdzeilers is bedoeld voor de zeilers van het America’s Cup team American Magic, waarvan de Noorse zeilkledingfabrikant sponsor is. Naast bescherming zijn bewegingsruimte en souplesse ook belangrijk. De smock top is het meest technische kledingstuk: met neopreen pols- en heupboorden. De professionele outfit is ook voor fans van het Amerikaanse team te koop – of voor watersporters die de functionaliteit ervan waarderen. www.hellyhansen.com Nieuwe hogedrukdiesels Yanmar Marine Europe presenteerde op Boot Düsseldorf een nieuwe lijn van zes cilinder dieselmotoren, met vermogens van 485 tot 640 mhp (marine horse power, paardekrachten berekend voor maritieme voortstuwing). De motoren betekenen een uitbreiding van het aanbod van commonrail dieselmotoren. Hierbij wordt de brandstof onder hoge druk in een roterende buis boven de verbrandingskamers gespoten, zodat de inspuiting en verbranding bijzonder efficiënt verlopen. De 6LF-motoren hebben allemaal een optimale vermogensafgifte bij 3000 toeren. De 6L- motoren leveren dit bij 2530 toeren. Met de vermogens en toerentallen van deze motoren zijn ze vooral geschikt voor planerende en halfglijdende jachten en werkboten. De motoren worden uitgerust met het nieuwe motormanagement systeem VC20, een digitale installatie voor het aflezen van alle functies aan boord, waarin naast de motorcontrolesystemen ook de elektrische boordfuncties zijn geïntegreerd. www.yanmarmarine.com Kunststof afsluiter Glasvezelversterkt nylon roest niet, is niet gevoelig voor electrolyse, is UV-bestendig en heeft een lange levensduur. Met die gedachte ontwikkelde leverancier Trudesign uit Nieuw Zeeland kogelafsluiters en huiddoorvoeren die op jachten van alle bouwmaterialen kunnen worden toegepast. De behuizing is van hard vormvast kunststof, de kogel binnenin is soepel gemaakt door de toevoeging van polymeren – een synthetische variant van rubber. Zo is de levensduur van het draaiende deel groter en ook de afsluitende werking beter lekvrij. In Nederland verkoopt Rosch Marine de kunststof afsluiters. www.roschmarine.nl 44 HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSINNOVATIE Klemmen zonder beschadigen Geen scherpe metalen tanden op een klein deel van de trimlijnen, maar een uitgerekt weefsel van vezels dat in diameter krimpt over een grotere lengte, dat is het principe waarmee de XTX powerclutch vallenstopper van Spinlock werkt. Een spiraalveer in de stopper trekt het weefsel uit, dat sterk lijkt op de buitenmantel van een moderne lijn aan boord van zeiljachten. Zo’n uitgerekt weefsel krijgt vanzelf een kleinere binnendiameter. Zo klemt het om de lijn: niet met heel veel druk en slijtage op een enkel punt, maar dankzij geleidelijk omklemmen over grotere lengte wordt de lijn onwrikbaar tegengehouden. De spiraalveer in de vallenstopper is niet eens heel sterk. Door met twee vingers aan een dop te trekken, komt spanning op de spiraalveer en ontspant het weefsel waardoor de binnendiameter losser wordt en de lijn vrij door de stopper terug kan lopen. Een naar boven zwenkende hendel is er niet meer. Ook demonteren voor onderhoud of inspectie is kinderspel. De constructie is briljant in eenvoud: een behuizing, een weefsel, een spiraalveer, een canvas bandje tussen veer en trekdop en een eindkapje met een pin om te borgen. www.spinlock.nl Vetus in SUP YellowV is de naam van een nieuw merk opblaasbare SUP-boards, die naast watersportspeeltje en trainingsplatform ook dienst kunnen doen als loopplank of drijflichaam voor bootonderhoud te water. De eerste drie producten van het merk in opblaaswatersportspullen werden op Boot Düsseldorf gepresenteerd. Het zijn SUP-boards in drie verschillende groottes: de YVSUP08 is voor kinderen, de YVSUP09 is voor boardplezier in de branding terwijl de YVSUP11 een groter stabiel board is voor toertochten, rechtopstaand peddelend. Dan is er ook nog het IVFP8 platform: bedoeld voor klussen aan de boot vanaf het water of als zwemplateau bij ankeren. Het nieuwe merk is in het leven geroepen door watersportbenodigdhedenleverancier Vetus. www.yellowv.com HISWA MAGAZINE 1 45

NIEUWSINNOVATIE Motor uit bij schipper overboord De Amerikaanse motorenfabrikant Mercury Marine introduceerde een beveiligingssysteem - 1st Mate - dat de motor uitschakelt als de stuurman of kapitein overboord valt en dat voorkomt dat de motor wordt gestart als de schipper er niet is. 1st Mate werkt met verschillende sensoren voor de kapitein en bemanning. Als de schipper of stuurman overboord gaat, wordt de motor uitgeschakeld. De bemanningsleden krijgen via de app op hun smartphones duidelijke instructies over het weer starten van de motor en de manier waarop ze terug moeten varen naar de overboord gevallen schipper. Als een bemanningslid overboord gaat terwijl de schipper er nog is, gaat het motorvermogen flink terug en ontvangt de schipper koersinstructies die terug voeren naar de drenkeling. Vooral voor snelvarende motorjachten biedt deze motorstopper een oplossing. Als de eigenaar van het jacht niet aan boord is met zijn 1st Mate-sensoren, kan de motor helemaal niet worden gestart: diefstalpreventie. De integratie van veiligheidsmiddel en anti-diefstalvoorziening in de aansturing van de motor is een noviteit. www.mercurymarine.com 46 Drietraps dieselreiniging Griffin Micro Pure zuivert diesel in de leiding van de tank naar de motor. Ook dieselalg, de groene drab die in de brandstof kan ontstaan, wordt daarbij effectief verwijderd. De installatie van de filterfabrikant uit Singapore bestaat uit een filter dat water en deeltjes uit de diesel haalt – op veel jachten bekend als de waterscheider – als eerste stap. Daarna volgt een filter dat de celwanden van de microben en bacteriën verweekt met magneten. In de derde stap wordt de diesel met ultraviolet licht helemaal gezuiverd zodat heldere brandstof naar de motor kan stromen. De verplichte bijmenging van biodiesel bij diesel uit aardolie, veroorzaakt vaak dieselalg in tanks van jachten waar de brandstof lang in staat. Laboratoriumtests wijzen uit dat de drietraps filtering door de Micro Pure effectief is. www.griffinfilter.com Spuitplamuur AkzoNobel ontwikkelde een plamuur die kan worden opgebracht door spuiten, zoals bij verf. De AwlFair SF filler is geschikt voor het wegwerken van oneffenheden in een te verven oppervlak, zoals putjes en krassen in een romp. De plamuur kan nat op nat worden aangebracht, tot twee lagen per dag. Tussen twee lagen hoeft niet te worden geschuurd. Jachtschilders kunnen een flinke tijdsbesparing realiseren met deze plamuur. www.awlgrip.com HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSINNOVATIE Doeltreffende hydraulica Verbeterde versies van het dekluik, het stuurplankje en de ontsnappingsladder. Door toepassing van hydraulische cilinders heeft Hybrid Composites uit Kaapstad, Zuid Afrika, drie boordvoorzieningen functioneler, veiliger en bedrijfszekerder gemaakt. Dekluiken zitten op ieder jacht. Op luxe jachten is het luik naadloos in het dek verzonken. Het dekluik van Hybrid Composites klapt met gebruik van innovatieve scharnieren en hydraulische cilinders helemaal open, tot het luik evenwijdig aan het dek ligt – zonder het dek aan te raken. Zo is de ruimte om snel een voorzeil door het luik te stouwen optimaal. Als het luik sluit, drukt de cilinder het stevig in het afdichtrubber. De hydraulica wordt met een elektrische pomp bediend vanuit de kuip of met een knop ernaast. Uitgekiende vormgeving van de scharnieren en hydrauliek zorgt ervoor dat het luik nooit dicht klemt als er iets tussen de omlijsting zit. Als de elektriciteit uitvalt, kan eenvoudig de druk van het hydraulische systeem worden weggenomen, zodat het luik ook met de hand te openen is. Op eenzelfde slimme manier is het scharnierende sta-plankje achter de stuurstand van een zeiljacht onder helling hydraulisch uitgevoerd. Het verhoogt het gebruiksgemak en slimme mechanische voorzieningen zorgen ervoor dat de hydrauliek nooit het opstaande plankje dichtklapt als er iets tussen zit. Uitgeklapt wordt het plankje automatisch geborgd, zodat niet voortdurend druk op de cilinder staat. Al evenzeer uitgekiend is de touwladder die onder een dekluik naar beneden kan worden getrokken om een nooduitgang te openen. Een touwladder is lastig te beklimmen op een schommelende boot – de beveiligde hydraulica van Hybrid Composites zorgt ervoor dat de ladder zich strak spant. Zo wordt de klim uit het dekluik in een noodsituatie veel stabieler. www.hybridcomposite.co.za Navigatie voor de komende eeuw Een tweedimensionale kaart? Het nieuw ontwikkelde besturingssysteem voor plotters aan boord BoatingOS maakt veel meer mogelijk. Augmented reality zal de stuurman een blik vooruit gunnen, met belangrijke navigatiegegevens als object op zijn scherm geprojecteerd. Artificiële intelligentie maakt dat het systeem zichzelf verbetert. Net als een telefoon is een apparaat door BoatingOS altijd met internet en de andere boordsystemen verbonden. De ontwikkelaars zijn Raceix uit Ierland en hun nieuwe partner Groupe Bénéteau. Op Boot Düsseldorf kondigden beide partijen hun samenwerking aan. De multifunctionele schermen van vandaag kunnen al veel, met de nieuwe software zullen ze nog veel meer kunnen. Handig bruikbare informatie wordt naar het scherm bij de stuurman gestuurd. Veel vaarwateren waarvan nog geen gedetailleerde kaarten zijn, worden al varend en zonder enige inspanning van de schipper, in kaart gebracht. BoatingOS wordt in de loop van dit jaar getest op jachten van de Groupe Bénéteau. Op de foto: Luca Brancaleon van Groupe Bénéteau en Stuart Walker van Raceix. www.boatingos.com HISWA MAGAZINE 1 47

NIEUWSINNOVATIE Koppel uit de uitlaatbocht De Japanse fabrikant van buitenboordmotoren Tohatsu presenteerde op Boot Düsseldorf: de 115 pk leverende MFS115, het sterkste model ooit van Tohatsu. De 115 pk versie wordt het topmodel in de MFS -erie met 40, 50 en 60 pk motoren. De motorenbouwers claimen op voorhand dat de motor, nu nog in prototype fase, het grootste koppel zal leveren van alle buitenboordmotoren van vergelijkbare vermogensafgifte. Het grote acceleratievermogen is te danken aan een slim ontwerp van de uitlaatbocht, dat precies de juiste combinatie van doorstroming en tegendruk oplevert bij verschillende toerentallen. De MFS115A wordt geleverd in marineblauw of beluga wit. www.tohatsu.nl Zuignap voor zwempoetsen Zwemmend met een schuurspons of borstel rond de boot om de waterlijn schoon te maken: veel schippers doen dit wanneer ze op zomerse dagen voor anker liggen en een verkoelende duik nemen. Hardnekkig vuil gaat er soms niet af. Met de nieuwe Yacht Grabber van de Duitse fabrikant Fender Design krijgen schippers met één hand houvast aan de romp om met de andere te kunnen poetsen. In feite is de Yacht Grabber een zuignap zoals glaszetters die gebruiken om grote glasplaten in kozijnen te manoeuvreren. Met een hendeltje wordt de zuignap op het gladde oppervlak vacuüm getrokken, hetzelfde hendeltje de andere kant op ontspant de zuignap weer. De Yacht Grabber was afgelopen najaar genomineerd voor een DAME-award. www.fender-design.com Stabiliteitscontrolescherm Leverancier van stabilisatiesystemen DMS Holland ontwikkelde een universeel besturingssysteem 48 voor stabilisatievinnen van alle merken. Veel eigenaren van een jacht waarop al oudere stabilisatievinnen zijn geïnstalleerd hebben moeite met het vinden van onderdelen in geval van storingen. Het universele systeem van DMS Holland stuurt de elektrische aandrijving van vinnen van alle merken aan, zodat herstel of opknappen kan worden uitgevoerd zonder het hele systeem te vervangen. Een computer vormt het hart van het systeem. Op de brug worden de functies van de stabilisatorvinnen afgelezen van een kleuren touchscreen. Hierachter is een ‘stabilisatiealgoritme’ actief. Zelfs stabilisatiesystemen die niet werken als de boot voor anker ligt, kunnen worden verbeterd met deze zero-speed stabilising dankzij DMS Universal. www.dmsholland.com HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSINNOVATIE Rendement uit stroombronnen De producten van de Franse leverancier Cristec zetten accuvoeding van verschillende bronnen om in de juiste laadstroom. Nieuw in het aanbod dit jaar is een door maritiem keuringsinstituut DNV-GL (equivalent van Lloyds) goedgekeurde acculader die de wisselstroom van het netwerk op de wal, omzet in laadstroom voor gelijkstroom accu’s, de HPOWER-cert. Ook nieuw is de 3,5 inch grote touch screen batterijmonitor die de status en laadstroom of geleverde stroom weergeeft van verschillende accu’s. Een mppt-laadstroomregelaar uit de YRANGE-serie van Cristec zorgt ervoor dat voortdurend het optimale rendement uit zonnepanelen wordt gehaald. Dit is een Maximum Power Point Tracker, die uit de veelheid van cellen waaruit een zonnepaneel bestaat, de best presterende cellen van het moment weet te vinden. Hierdoor wordt het rendementsverlies, doordat bijvoorbeeld een deel van het paneel in de schaduw ligt, sterk verminderd. www.crestec.fr/english Zwemladder – uitschuifbaar en loopplank Swissway Marine toonde twee recent ontwikkelde producten op Boot Düsseldorf. Het eerste is de Golden Gate die een combinatie vormt van uitschuifbare loopplank en zwemladde. Het andere product is de Carina Railing tele: een uitschuifbare zwemladder die in een kleine inbouwruimte past en daar als verrassend grote telescopische zwemtrap met reling uit tevoorschijn komt. De zwemladders verzinken in de romp. De Golden Gate is in horizontale stand een stabiel platform met aaneengesloten houten vlak: geschikt om van de kade naar het dek te lopen. Als het platform naar beneden zwenkt, blijven de treden horizontaal zodat de Golden Gate verandert in een trap met houten treden. Deze loopplank schuift in een inbouwkoof die even diep is als de lengte van de liggers. www.swissway.pro HISWA MAGAZINE 1 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Winner Yachts terug naar Nederland De productie van Winner Yachts wordt vanaf komend voorjaar verzorgd door Jachtwerf Heeg. De mallen van het Nederlandse merk van productiejachten werden na het faillissement in 2016 gekocht door een Duitse ondernemer, die de geliefde boten wilde blijven bouwen. De productie werd ondergebracht bij een werf in Polen. De kwaliteit van de jachten die de werf verlieten was niet van het niveau dat de ondernemer of de klanten verwachtten. Jachtwerf Heeg bouwt onder leiding van Geert Wijma al jaren de open zeilboot Randmeer, de Pointer 22 en 25. De Winner 8 en Winner 9 worden er vanaf voorjaar 2020 ook gebouwd. De verkoop van de ‘echt Nederlandse’ jachten blijft vooralsnog wel in Duitse handen. Wijma meldt dat bij commercieel succes zeker ook een verkooppunt in Nederland komt: zijn werf in Heeg. www.winneryachts.com Online bootjestelevise Watersportjournalist Eric van Staten breidt zijn internetactiviteiten verder uit met het wekelijks samenstellen en online beschikbaar maken van afleveringen van ‘Heel Holland Vaart’. Aan zijn platform watersport-tv.nl heeft Van Staten al bekende gezichten weten te binden als voormalig Telegraaf-Vrij redacteur en presentator van Yacht Vision Epco Ongering en elektrotechnisch specialist René Westerhuis plus zeezeiler Henk de Velde. De redactie van Heel Holland Vaart gaat in een sloep door Nederland om de plaatselijke mogelijkheden voor alle vormen van watersport te belichten. De ondernemers die in de uitzendingen aan bod komen, maken de aflevering mogelijk. Heel Holland Vaart gaat bij het begin van het vaarseizoen van start. www.watersport-tv.nl Chefs leren op de werfvloer In de schoolbanken van ROC Friese Poort maar ook in de scheepsbouwloodsen van De Vries Makkum hebben acht cursisten als eersten het lesprogramma ‘leidinggeven in de jachtbouw’ volbracht. Dit was een proefproject van de Yacht Builders Academy, waarin scholen en bedrijven samenwerken. De acht kregen afgelopen januari hun certificaat. De uitreiking ging gepaard met een feestje op de werf van Feadship De Vries in Makkum. De 50 module wordt na een evaluatie klaargemaakt om aan te bieden als cursus binnen het lespakket van studenten of als bijscholing voor werknemers uit de jachtbouw. www.yachtbuildersacademy.com HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Europese bootbouwers in project oceaanbescherming Jachtbouwers en toeleveranciers, verenigd in de European Boating Industry (EBI) sluiten zich aan bij het initiatief van de Verenigde Naties om de oceanen te beschermen: het UN Decade of Ocean Science for Sustainable Development. De brancheorganisatie wil daarmee duidelijk maken dat het de Duurzame Ontwikkelings Doelen van de landenbond steunt. HISWA-RECRON is geen lid van EBI, maar is aangesloten bij de internationale koepel van watersportbrancheorganisaties ICOMIA. www.europeanboatingindustry.eu European Power Boat of the Year De Vedette Navigator 35 is tijdens Boot Düsseldorf gekozen tot European Power Boat of the Year. Met de steile boeg, slank op de waterlijn maar breed boven water, het bakdek met het grote glazen stuurhuis annex salon en de flexibele indeling overtuigde dit jacht de jury. www.vedette.nu Koolstof in de kringloop Het sterke en lichtgewicht materiaal carbonvezel als basis voor een laminaat met epoxyhars wordt veel gebruikt voor jachten die op snelheid en prestaties zijn gericht. Helaas is het erg ingewikkeld om de dure vezels na gebruik weer los te krijgen van de hars en klaar te maken voor hergebruik. Maar het kan wel. In Europa zijn twee bedrijven die dit doen: ELG Carbon Fibre uit Engeland en CFK Valley Stade Recycling uit Duitsland. ELG kwam deze maand in het nieuws omdat het gebruikte carbonvezels van het America’s Cup syndicaat Team Ineos wist te recyclen. Van de kringloopvezels werd de bok gemaakt voor de 75 voet lange zeilboot met draagvleugels, zoals die voor de America’s Cup van 2021 is gebouwd. CFK Valley Stade Recycling won de innovatieprijs ‘Sustainable Industry Challenge’ van Groningen Economic Board, met Groningen Seaports en Chemport als partners. HISWA MAGAZINE 1 Dankzij de hoge prijs van carbon is de recycling nu al economisch haalbaar, maar de ontwikkeling opent perspectieven voor hergebruik van glasvezel en polyester. www.ineosteamuk.com www.sustainableindustrychallenge.com 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Tornado Sailing wordt Jeanneau-dealer Veiligheid via satelliet Netwerkbeheerder Iridium selecteerde zeven bedrijven die de wereldwijde dekking gaan verzorgen van het Global Maritime Distress and Safety System (GMDSS). Het instrument dat Iridium aanbiedt voor het wereldomspannende netwerk voor beveiligde spraakverbinding, het verzenden van alarmberichten en digitale veiligheidsberichten – zoals stormwaarschuwingen – is het eerste dat spraak, alarm en tekstberichten in een enkel, handzaam en relatief betaalbaar apparaat combineert. De LT 3100S is vanaf voorjaar 2020 beschikbaar voor de beroeps- en pleziervaart. Dan is ook het netwerk van satellietverbindingen met voldoende bandbreedte voor de drie diensten beschikbaar. De zeven aanbieders van satellietverbidingen die nu gaan samenwerken aan het netwerk van Iridium zijn Arion Communications, AST, Marlink, Marsat, NSSLGlobal, Satcom Global en Speedcast. www.iridium.com 52 Met speciale aandacht voor de kielmidzwaardmodellen van het merk, verkoopt Tornado Sailing voortaan zeiljachten van Jeanneau. Het alsmaar groeiende concern Groupe Bénéteau heeft de Poolse werf Delphia opgekocht. De droogvallende midzwaardjachten van die werf waren de ideale boten voor de Waddenzee waarmee Tornado zich onderscheidde. Maar het Franse concern haalde een streep door de productie van Delphia-zeiljachten en gaat op de werf door met het bouwen van de motorjachten die daar ook werden gebouwd. Nu Tornado Sailing jachten van Jeanneau gaat verkopen, heeft het Franse concern niet alleen de Delphiawerf, maar ook de Nederlandse dealer ingelijfd. Jeanneau is een merk van de Groupe Bénéteau. www.tornadosailing.nl Advier gaat elektrische watertaxi’s verkopen De Franse start-up Seabubbles ontwikkelde snelle elektrische watertaxi’s op draagvleugels, die de opstoppingen van de Parijse binnenstad kunnen vermijden door de Seine als verbinding te gebruiken. Ook in andere Europese steden, veel ervan met aanzienlijk meer waterwegen dan Parijs, kunnen de zwevende waterlimousines een alternatief vormen voor de taxi in de straat. Het Nederlandse Advier heeft de rechten verworven om de Seabubble te verkopen in Nederland, België, Denemarken, Duitsland en Dubai. Nu varen de draagvleugeltaxi’s nog met een schipper maar het is de bedoeling dat ze binnen enkele jaren autonoom de passagiers naar bestemmingen langs het water kunnen brengen. www.advier.nl HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Scheepsautomatisering naar autohandelaar RH Marine, specialist in het integreren van complete scheepselektronische installaties, is opgekocht door PON Holdings. PON is in Nederland vooral bekend als importeur van Volkswagen en andere Duitse automobielen. Met Volkswagen Marine, Caterpillarscheepsmotoren en het recent verworven elektrotechnisch installatiebedrijf Bakker Sliedrecht vergaarde PON inmiddels expertise in de maritieme sector. RH Marine Group bestaat uit vijf bedrijven. Radio Holland Group levert navigatie- en communicatieapparatuur aan voornamelijk schepen in de beroepsvaart. Van Berge Henegouwen ontwikkelt communicatie- en entertainmentsystemen en beveiligingsinstallaties aan superjachten. Aerius Marine levert verwarming, airconditioning en branddetectie aan cruiseschepen, marineschepen en superjachten. Ook Van Stappen & CADA Scheepselektro en Koninklijke Dirkzwager maken deel uit van RH Marine Group. Samen hebben de bedrijven meer dan 1.000 werknemers. PON Holdings omvat bedrijven met samen 14.000 medewerkers in 38 landen. www.rhmarinegroup.com Watertoerismetop Ministers, directies van grote jachtwerven en in watersport gespecialiseerde journalisten gingen tijdens de openingsdag van Boot Düsseldorf met elkaar in gesprek over de vooruitzichten voor varend vakantievieren. In deze eerste editie van de Sea Tourism Summit werd de huidige stand van de watersportindustrie besproken en werd nagedacht over de kansen voor de sector in het economisch hoogtij van deze tijd. Ook geopolitieke ontwikkelingen werden als sturende factor in de verkenningen meegenomen. HISWA MAGAZINE 1 Op het gebied van duurzaamheid en het beperken van uitstoot en vervuiling, kent de watersport – en in het bijzonder de langere varende vakantie op huurjachten – zowel kansen als uitdagingen, constateerden de sprekers en deelnemers. De grote hoeveelheid kleine werven die een paar jachten per jaar produceren, maken de logistiek in de sector moeizaam, luidde een volgende conclusie. Moderator van de afsluitende paneldiscussie was hoofdredacteur Martin Redmayne van mediabedrijf The Superyacht Group. De aandacht in de conferentie ging nadrukkelijk naar grote motorjachten, terwijl de aandacht voor zeilende charterjachten achterbleef. Het door Boot Düsseldorf en The Economist georganiseerde congres sloot af met de hoopvolle gedachte dat deze ontmoeting van toonaangevende figuren in de watersportbranche een jaarlijks evenement kan worden. De sector zou zo een overkoepelende visie op de rol van jachtbouw en watersport kunnen ontwikkelen. www.events.economist.com 53

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuwe productgroep Advanced Systems Group bij Brunswick Kleine elektrische hulpmotoren, pompen en andere nautische benodigdheden van 11 bedrijven worden samengevoegd in de Advanced Systems Group. De bedrijven kunnen van elkaars distributienetwerken profiteren en kennis delen in productontwikkeling. Attwood, Garelick, MotorGuide en Whale waren al onderdeel van het watersportbenodigdhedenconcern Brunswick, die ook bedrijven als motorenfabrikant Mercury, jachtbouwer Bayliner en jachtverhuurder The Freedom Club omvat. Het Amerikaanse concern Brunswick voegt steeds meer bedrijven onder zijn beheer samen in productgroepen die een specifiek marktsegment bestrijken. Ook het Nederlandse Lankhorst Taselaar maakt deel uit van Brunswick. Brett Dibkey, al eerder in leidinggevende posities bij de bedrijven van Brunswick, wordt de directeur van de nieuwe productgroep. Advanced Systems Group ging op 1 januari 2020 van start. www.brunswick.com Opknapbeurt Haven Ameland stokt in politiek De opknapbeurt van Jachthaven Het Leijegat op Ameland is uitgesteld. De gang van zaken rond de uitbreiding van de haven is onderdeel van politieke onenigheid op het Waddeneiland. Volgens een aantal betrokken gemeenteraadsleden was er niet voldoende ruimte voor de schepen van de zeilende chartervloot voorzien in de plannen voor de uitgebreide haven. Om deze en andere redenen zijn politieke partijen in de raad verdeeld geraakt. Het is nu aan de voorzitter van Stichting Het Leijegat, die de haven van de gemeente huurt, om de kibbelende politici bij elkaar te brengen. De uitbreiding van de haven is in ieder geval tot na het komend vaarseizoen uitgesteld. www.waddenhavenameland.nl 150 banen bij Oyster De Britse werf Oyster Yachts floreert na het faillissement van 2017. Terwijl op dit moment 270 mensen werken op de drie locaties van het jachtbouwbedrijf in Wroxham, Ashmanhaugh en Southampton, wil de jachtbouwer voor het seizoen van 2020 nog 150 extra werknemers aantrekken. Polyesterwerkers, 54 jachttimmerlieden, technisch tekenaars, monteurs, elektriciens en programmeurs wil Oyster erbij hebben. De nieuwe eigenaar Richard Hadida kocht de werf in maart 2018. Oyster had toen ook goed gevulde orderboeken, maar ging ten onder aan de financiële last van een schadeclaim. www.oysteryachts.com HISWA MAGAZINE 1 NIEUWSMENS&BEDRIJF Schepenkring Jachtmakelaars uitgebreid Met ingang van 2020 is het netwerk van Schepenkring Jachtmakelaars uitgebreid met een vestiging in Dordrecht. Met dit achtste lid is de landelijke dekking van Schepenkring Jachtmakelaars compleet. Schepenkring Dordrecht opereert vanaf Jachthaven Westergoot. Deze jachthaven is gelegen tussen de Biesbosch en het oude centrum van Dordrecht. Schepenkring Dordrecht werkt actief samen met de andere Schepenkringvestigingen. Deze zijn gevestigd in Lelystad, Biddinghuizen, Warten, Lathum, Kortgene, Hattem en Roermond. www.schepenkring.nl Verhuizingen • For Sail Yachtbrokers Het nieuwe adres is: Sluisplateau 32, 4424 BK Wemeldinge Telefoon 085 0060194 www.forsailyachtbrokers.nl. • Van Baars Expert Pleziervaartuigen Het nieuwe adres is: Laanweg 35 in Schoorl. Telefoonnummers blijven ongewijzigd. www.expertpleziervaart.nl. • GT Yachtbrokers Dit bedrijf is verhuisd naar de vorige locatie van For Sail in Port Zélande. Het nieuwe adres is: K-steiger Marina Port Zélande Kabbelaarsbank 11, 3253 ME Ouddorp Telefoon 0187 663388 www.gtyachtbrokers.com. drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS In deze rubriek leest u nieuws van de leden van HISWA-RECRON Business Club. Deze club bestaat uit partners die van toegevoegde waarde zijn voor bedrijven in de watersport en recreatie. Wilt u ook lid worden? Er zijn diverse partnerships mogelijk: Partner in Business, Kennispartner of TOP Supplier. Kijk voor meer informatie op www.hiswarecron.nl/hrbc. Perspectief: Het Vitaalste Bedrijf van Nederland Perspectief (TOP Supplier) werd uitgeroepen tot Het Vitaalste Bedrijf van Nederland 2019. Afgelopen december namen algemeen directeur Wim Wijnholds en commercieel directeur Peter Wijnholds de prijs in handen. Volgens de vakjury geeft Perspectief als arbodienstverlener zelf het juiste voorbeeld. Aan klanten, maar ook aan de eigen medewerkers. Er is aandacht voor vitaliteit in alle aspecten. Zowel op fysiek en mentaal vlak, als in hun strategie, cultuur en leiderschap. “We zorgen goed voor onze medewerkers. We denken mee in wat onze medewerkers willen en wat hun ambities zijn. Alles is bespreekbaar en nieuwe ideeën zijn altijd welkom. Ook worden er regelmatig bootcamps, workshops, stoelmassages en een afvalprogramma georganiseerd”, aldus algemeen directeur Wim Wijnholds. Voor de verkiezing vulden 120 bedrijven een Lifeguard Energy Scan in. Hier kwam een Net Vitality Score (NVS) uit. Er werd beoordeeld op verschillende thema’s zoals strategie, cultuur, leiderschap, gezondheid en betrokkenheid. De zoektocht naar Het Vitaalste Bedrijf, die voor de zevende keer werd georganiseerd, is een initiatief van zorgverzekeraar ONVZ en MKB-Nederland, in samenwerking met Lifeguard en Intermediair. www.perspectief.eu 56 HISWA MAGAZINE 1 Recreatie én toerisme sleutel tot succes HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS ties, aantal verhuureenheden, centrumvoorzieningen, uitstraling, thematisering en professionaliteit hebben zij gemeen dat de doelgroep afkomstig moet zijn uit de toeristische sector. Thijs Lunenburg, register-taxateur Als makelaar/taxateur komt Van de Loosdrecht (Kennispartner) dagelijks over de vloer bij vele verschillende type recreatieondernemingen. In de verblijfsrecreatieve sector bij campings, natuurkampeerterreinen, groepsaccommodaties en grootschalige vakantieparken. Ondanks de grote verscheidenheid qua locaVan de Loosdrecht valt het op dat de combinatie watersport én verblijfsrecreatie hoog gewaardeerd wordt door de consument en daarmee dit soort bedrijven enorm in trek zijn. Een ieder vist in haar vijver en probeert daarbij onderscheidend te zijn voor het type gast dat zij voor ogen heeft. Bij de dagrecreatieve sector ligt dit iets anders. Als er bijvoorbeeld gekeken wordt naar golfbanen of sportaccommodaties die een verenigingskarakter hebben, dan bepalen het aantal leden en de contributie, de continuïteit en levensvatbaarheid van dat bedrijf. Datzelfde geldt voor verenigingshavens. Een dierentuin of pretpark daarentegen Gratis kennissessie: Een gezond bedrijf Gezonde en vitale werknemers zijn productiever en verzuimen minder. Werkgevers hebben baat bij beleid voor goede arbeidsomstandigheden en het bevorderen van de gezondheid van medewerkers. Die twee versterken elkaar. Hoewel werknemers zelf hun leefstijl bepalen, kunnen ze wel bewust gemaakt worden van hun invloed op de eigen gezondheid. De manieren waarop staan centraal in de gratis kennissessie van arbodienstverlener ArboNed (TOP Supplier). Daarin komt ook het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) aan de orde. Het PMO is een gezondheidscheck die volgens de Arbowet periodiek aan werknemers moet worden aangeboden. www.arboned.nl/kennissessie-gezond-bedrijf richt zich op het toerisme en is in de watersport te vergelijken met bijvoorbeeld een zeilschool of waterskibaan. Er zijn ook veel combinatiefactoren mogelijk waarbij zowel op het toerisme als op de leden wordt ingespeeld. Een goed doordacht concept is daarbij van essentieel belang om verwachtingspatronen van beide partijen niet te schaden maar geruisloos in elkaar te laten overlopen. De watersportsector heeft daarin een goede balans. Goed geoutilleerde jachthavens hebben veelal te maken met trouwe ligplaatshouders en watersportgebonden bedrijven getijen op leden vanuit een vereniging maar ook zeker op het dagtoerisme. Uiteindelijk spelen deze factoren een belangrijke rol bij de marktwaarde van een exploitatiegebonden vastgoedobject in de recreatieve sector. www.vandeloosdrecht.nl HISWA MAGAZINE 1 57

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Subsidie beschikbaar voor leren en ontwikkeling in het MKB Met de SLIM-regeling van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil het kabinet leren en ontwikkelen in MKB-ondernemingen bevorderen. Elke MKB-ondernemer kan straks een subsidieaanvraag indienen. Met deze subsidie kunnen ondernemers de vaardigheden van hun medewerkers up to date houden, loopbaanadviezen voor medewerkers ontvangen of een bedrijfsschool oprichten. De regeling gaat jaarlijks op vaste momenten open voor aanvragen. De eerste openstelling is van 2 tot en met 31 maart. De subsidieverdeling zal gaan op basis van loting. Geïnteresseerd? Neem contact op met Venntiv (TOP Supplier), Leon Steenbergen: 06 – 25 06 77 73 of leon.steenbergen@venntiv.com. www.venntiv.nl Advies over laadpalen beschikbaar Veel bedrijven investeren momenteel in laadpunten voor elektrische auto’s van medewerkers en gasten. Het kiezen, installeren en beheren van laadoplossingen kan echter complex zijn. Leden van HISWA-RECRON die meedoen aan het inkoopcollectief HISWA Energie en de aanleg van laadpalen overwegen, kunnen voortaan profiteren van begeleiding door EnergyProof (TOP Supplier). Zo is het van belang om het beschikbare vermogen op een netwerk goed te verdelen om installatie- en capaciteitsproblemen te voorkomen. Dan kunnen meerdere elektrische auto’s tegelijk worden geladen zonder te hoeven investeren in het verzwaren van de netaansluiting. EnergyProof adviseert bedrijven bij de keuze, aanleg en het beheer van slimme laadsystemen. www.energyproof.nl 58 HISWA MAGAZINE 1 HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Geslaagde netwerkborrel op Boot Düsseldorf Sinds 2015 brengt Kuiper Verzekeringen (Kennispartner) de Nederlandse watersportprofessionals op Boot Düsseldorf bij elkaar met de inmiddels traditionele netwerkborrel. Ook dit jaar kwamen honderden Nederlandse vakmensen uit de watersport- en jachtbouwindustrie samen om onder het genot van Hollandse snert en bitterballen het glas te heffen. Dit keer in de nieuwe hal 1 waar de stand stond van de verzekeraar in boten en klassieke auto’s. Dit samenzijn biedt Nederlandse exposanten op de beurs de kans om elkaar – buiten de openingstijden van de beurs – te spreken. Naast Jacco Kuiper, directeur van Kuiper Verzekeringen, liet ook beursdirecteur Arne von Heimendahl in een speech weten dat de Nederlandse bijdrage ook deze 51e beurseditie weer sterker maakt. De borrel werd mede mogelijk gemaakt door Boot Düsseldorf, Allpa, Fairwise, FW Trede Consultants, Vetus, Raymarine, Jachtbouw Nederland, Motorboot en YachtFocus. www.kuiperverzekeringen.nl HISWA MAGAZINE 1 59

HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Duurzame haven in Putten Inter Boat Marinas (TOP Supplier) voorzag WSV Nulde van een compleet nieuwe haveninrichting met duurzame maatwerkoplossingen. Dit deden zij met het meest bekende en toegepaste drijvende steigersysteem Atlantic. Dit robuuste modulaire steigersysteem met een thermisch verzinkt stalen frame is uitermate geschikt voor een groot bereik; van de traditionele beschutte jachthaven tot rivieren, grote binnenwateren en beschut kustwater. De 352 ligplaatsen bij WSV Nulde zijn voorzien van steigers met vrijboordhoogtes van 50, 60 en 70 cm Hierbij werd geen tropisch hardhout toegepast; het systeem bevat alleen duurzame onderdelen. Daarnaast voerde Inter Boat Marinas voor dit project conceptuele verbeteringen aan de vingerpieren door en ontwikkelde nieuwe kopfenders. De montagevoorbereiding werd vrijwel volledig vooraf afgerond in de werkplaats bij Inter Boat Marinas te Puttershoek, waardoor de bouwtijd ter plaatse kort was. www.interboatmarina.nl 60 HISWA MAGAZINE 1 Overname Buro Andringa door The Business Company HISWA-RECRONBUSINESSCLUBNIEUWS Per 1 januari 2020 is Buro Andringa te Aldeboarn overgenomen door The Business Company (TOP Supplier) uit Lemmer. Vanaf dat moment bundelen ze hun krachten samen vanuit Aldeboarn. Het samenvoegen van beide marketingbureaus geeft het nieuwe bureau een sterke marktpositie in Noord-Nederland. Buro Andringa en The Business Company kennen een vergelijkbare dienstverlening waarbij strategie en creatie centraal staan in crossmediale dienstverlening. Samen werken de bureaus voor sterke (internationale) merken zoals Damen Shipyards, Fokker, Friesland Campina, Plukon Food Group, Zijerveld Food en Zorggroep Liante. “Met deze brede basis, en klanten in een diversiteit aan sectoren, zien wij volop potentie voor een succesvolle toekomst. Professionele marketing ontstaat altijd vanuit een sterke visie en strategische onderbouwing. Dat is voor ons het vertrekpunt en tevens onze kernkwaliteit. Daarmee zijn we in staat onze klanten op het juiste SIDE-POWER niveau te kunnen adviseren en voorzien van goede marketing- en communicatieoplossingen. Watersport en jachtbouw vormen een belangrijke specialisatie die ook in de nieuwe organisatie onze volle aandacht houdt. De maakindustrie in Nederland is een klantengroep waar wij veel voor werken en die wij graag helpen internationale groei te realiseren”, aldus Remco Voorn, directeur van The Business Company. www.businesscompany.nl Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl

HISWA-RECRON BUSINESS CLUB De HISWA-RECRON Business Club bestaat uit bedrijven die diensten, producten of kennis leveren aan de watersport- en recreatiesector. Ze zijn specialist in hun vakgebied en hebben aantoonbare ervaring in deze branche. De club biedt toegevoegde waarde aan de leden van HISWA-RECRON en bestaat inmiddels uit ruim 100 partners. Partner in business Alfa Accountants en Adviseurs E wkappers@alfa.nl T 088-2532850 Kennispartner Aon E jos.kuhl@aon.nl T 071-5685733 Benegas E judith.plasman@benegas.com T 0341-723350 Bureau HTM E renedrost@bureauhtm.nl T 038-3374501 Facet Architecten & Adviseurs E johan@facet-aa.nl T 0315-237075 Kuiper Verzekeringen E r.devalk@kuiperverzekeringen.nl T 0513-614444 Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij E erp@maasrbm.nl T 073-6408888 Prosuco E messelink@prosuco.nl T 0318-495887 Seijsener Rekreatietechniek E bas.durieux@seijsener.nl T 075-6810610 Stellicher Advocaten E b.vansusante@stellicher.nl T 026-3777111 Stratech E l.olde.riekerink@stratech.nl T 053-4804080 Tommy Booking Support E frank@aicn.nl T 0318-495888 Van de Loosdrecht E info@vandeloosdrechtrbm.nl T 0341-252363 Van Emstede & Slager Advocaten E e.slager@vanemstede.nl T 020-6759494 ZKA Consultants E m.pietersma@zka.nl T 088-2100250 Zypp Advocaten E eelco@zypp.nl T 026-7024787 TOP Supplier AbelLeisure E wietze.zwart@abelleisure.nl T 0573-280772 Arboned E kim.van.Arendonk@arboned.nl T 030-2996299 Arcabo E r.schell@arcabo.nl T 0529-488900 Barrera E franco@afzethekken.nl T 0182 342088 Bidfood E gerard.franke@bidfood.nl T 088-8008900 Bio Habitat E s.serra@beneteauhabitat.com T 06-52840714 BLM Bilderbeek Linen Management E info@blmlinenmanagement.nl T 0341-436400 Boerplay E s.maassen@boerplay.com T 0183-402366 Booking Experts E info@bookingexperts.nl T 088-1168901 Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd E lycklama@ruimteenvrijetijd.nl T 06-53383550 Bureau voor vernieuwing E mail@bureauvoorvernieuwing.nl T 06-50298181 CED Nederland E recreatie@ced.group T 010-2843400 C-mark E jacquelinesteenhuis@c-mark.nl T 088-8310500 Countus Accountants en Adviseurs E a.schipper@countus.nl T 038-4552600 Cruys Consultants E info@cruysconsultants.nl T 06-30455111 CSU E marjolein.dreef@csu.nl T 0413 285 111 De Beijer Grondstoffen E roy.driessen@debeijerbv.com T 088-4006300 De Bergjes Chalet en Caravans E hans@bergjes.nl T 0475-495079 Den Otter E info@williamdenotter.nl T 0412-474282 DHK, Tax Lawyers & Legal Consultants E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl T 010-2053610 Dock 35 Media E jeroen@dock35media.nl T 0314-355833 Docuconcept / Kyocera Document Solutions E r.potkamp@docuconcept.nl T 088-3749300 Een Veilig Gevoel E info@eenveiliggevoel.nu T 088-5554888 Endurance E r.versteeg@endurance.nl T 033-4508333 Energiewacht Groep E jurgen.vnderwillik@energiewacht.nl T 038-7700024 EnergyProof E bart@energyproof.nl T 020-2333821 Facility Kwadraat Software E dick.vink@facility2.nl T 073-6891651 Flean E willem@flean.com T 088-9001575 Havenlodge E havenlodgeverkoop@gmail.com T 06-55151146 Hertzinger Satelliet Ontvangst E margo@hertzinger.nl T 033-4610337 Holiday Media E hans@holiday.nl T 073-6271240 ICY E d.vandekamp@icy.nl T 088-1231333 Initial CWS E eelco.lindenkamp@cws.com T 070-3576357 Instyle Concepts E daan@instyleconcepts.nl T 0522-244999 Inter Boat Marinas E arie.hooymeijer@interboatmarinas.nl T 078-6777000 IVA Driebergen E barendregt@iva-driebergen.nl T 0343-512780 Justion Advocaten E info@justionadvocaten.nl T 0118-623719 Kees van der Spek Stolwijk E sjoerd@keesvanderspek.nl T 0182-342590 Kolibrie HRM voor Horeca E anne-floris@kolibrie.nl T 013-5499111 KR8 Architecten en Adviseurs E ckuiper@kr8architecten.nl T 0599-235643 K-Stove Europe E ad@kstove.com T 06-10380930 Kupan E n.tenbrinke@kupan.nl T 0315-760060 Leisurebrains E verkoijen@leisurebrains.nl T 06-36069296 Lentink De Jonge Accountants en Belastingadviseurs E k.degraaf@lentinkdejonge.nl T 0341-438100 Lotec E t.loots@lotec.nl T 040-2430021 Maat Caravans E info@maatstacaravans.nl T 0184-419911 Main Energie E w.vanderleeden@mainenergie.nl T 088 0809100 Marindex E kees.dolman@marindex.nl T 0182-511511 Mediation Hilversum E chiel@chielvanpraag.nl T 035-2030000 Meijer Mediation E wim@meijer-mediation.nl T 0546-538426 Miele Nederland E wim.zwartkruis@miele.nl T 0347-378911 Muller Makelaardij E bkamp@mullermakelaardij.nl T 0515-430623 Nedflex Payrolling E n.bos@nedflex.nl T 0229-282999 Outdoor Fitness Systems E hilde@o-f-s.eu T 0032-11729650 P3 Expertise E info@p3expertise.nl T 0229-785214 Perspectief Groep E dannyvanvenetien@perspectief.eu T 0341-438710 Primagaz E mfisser@primagaz.nl T 0800-0137 Projectbureau Vrolijks E info@vrolijks.nl T 076-5339850 Recranet E milko@recranet.com T 0118-202019 Recrasol E m.pruis@energie-winkel.nl T 0118-236024 Recratief Bedrijfsmakelaars E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl T 0592-462844 Recreatie-Apps.nl E wilma@recreatie-apps.nl T 0318-495888 RecreatieVerzekeringen E info@recreatieverzekeringen.nl T 085-0027540 Rein Advocaten en Adviseurs E sprangers@rein.nl T 0592-345188 Rijk taxateurs/adviseurs/ rentmeesters E albert.rijk@rijk.eu T 0113-572835 Scheepsrecht Advocaten E jck@scheepsrechtadvocaten.nl T 085-8770945 Schulte Jurist en Mediator E info@awschulte.nl T 06-14315810 Second Home Check E robin@secondhomecheck.nl T 0315 843308 Shibaura Europe E fannyfranken@shibaura.com T 026-3269999 Smeba Brandbeveiliging E anja@smeba.nl T 024-3775458 SPIE Nederland E hvzandbeek@vddonk.nl T 088-3131000 The Business Company E gerda@businesscompany.nl T 0514-560166 Uw Bed Professional E wim@uwbedpro.nl T 088-3322310 Van den Berg Chalet Totaal E info@chalettotaal.nl T 0161-763523 Van der Reest Advies E nemi@vanderreestadvies.nl T 055-5382460 Van Keulen Mobielbouw E info@mobielbouw.nl T 0548-612693 Vendor E dennis.schnitzler@vendor.nl T 013-5786600 Venntiv Group E siegfried.doetjes@venntiv.com T 055-8434815 W2 Support/Walcon E peter@w2support.com T 038 3030315 Watel E robbert@watel.nl T 020-6593973 Watergames & More E paul@watergamesandmore.com T 079-2065060 Wecovi E dlandman@wecovi.com T 038-4686888 Wegter Grootverbuik E a.tergrote@wegter.nl T 0541-581600 WerffMedia E janwillem@werffmedia.nl T 0314-362505 Wijnen Recreatiebouw E recreatiebouw@vanwijnen.nl T 0570-690660 Wildkamp E info@wildkamp.nl T 0523-687500 Wola E j.denkema@wola.nl T 050-3129685 YachtFocus E info@yachtfocus.com T 020-4560995 Yalp E info@yalp.nl T 0547-289410 Zuurzoet - HR advisering E hiswa-hr@zuurzoet.nl T 06-14898388 Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Heerlijk varen zonder muntjes Aanuit.net van Seijsener maakt het iedereen makkelijk. Alle bezoekers van een jachthaven of camping kunnen zelf met een app de stroom- en watervoorziening aan en uit zetten. Dus ze betalen alleen wat echt gebruikt is. Wel zo eerlijk. Met de Aanuit app kunnen ook het sta- of liggeld worden verrekend. Zonder bezoek aan het havenkantoor of aan de receptie. Aanuit.net regelt alles. Wat een gemak! Bij Seijsener zijn we altijd met de toekomst bezig. Zodat we tegen iedereen kunnen blijven zeggen: Ga maar genieten! Om te beginnen op onze website en webshop. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.nl

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 26, nummer 6, december 2019 magazine Thema: Duurzaamheid Duurzaam produceren? Printen! Keus aan de pomp De prestaties van nieuwe brandstoffen Interview met Nanke den Daas ‘Weet wat er speelt’

D ankzij KENNIS DATA E en e BETER ONDERNEMEN Elke dag stelt Aon wereldwijd ondernemers in staat om succesvol te ondernemen. Dit doen wij met onze expertise, scherpe analyses en creativiteit. Zo helpen wij u bij het nemen van doordachte beslissingen op het gebied van risicomanagement, (her)verzekeringen en human resources. Ontdek op www.aon.nl hoe Aon u kan ondersteunen. Projectbureau Vrolijks Ondernemend advies voor watersportontwikkeling Biobased informatieborden en wegwijzers Methode om havens in hun context te bekijken • 100% hernieuwbare, plantaardige grondstoffen • Productie is volledig CO2-neutraal • Zeer geschikt voor routemarkeringen en informatiepanelen • Fullcolour geprint • BioPanel wordt na gebruik gerecycled tot nieuwe panelen www.bio-panel.nl Actuele kijk op watersportservice in clusters van bedrijven businessbehindtheboat.com Privatisering van havens met oog voor belang van de omgeving vrolijks.nl Parkstraat 1b, 4818 SJ Breda, 076 533 98 50, info@vrolijks.nl, www.vrolijks.nl 18.0047-13-HISWA-V1 VOORWOORD Duurzame relaties Lege kasten, volle dozen, chaotische bureaus, lauw geworden koffie en oudefotoboekenbladersessies: dat kan maar één ding betekenen. Een verhuizing! Samen met RECRON – waar HISWA per 1 januari 2020 mee fuseert – betrokken we recent een gezamenlijk kantoorpand in Leusden. De start van een fraaie duurzame relatie. Duurzaamheid, daar draait het allemaal om tegenwoordig. Zo ook in dit nummer. We beginnen met een artikel over duurzaam produceren waarin 3D printen de boventoon voert (pagina 20). 10XL en Vetus zijn hier volop mee bezig en vertellen welke succesvolle doorbraken zij realiseerden. Op pagina 26 vindt u een groot overzichtsartikel van alle nieuwe duurzame brandstoffen die er aan de pomp te verkrijgen zijn. Wat zijn de voor- en nadelen van bijvoorbeeld biobrandstof, GTL, HVO, ethanol en methanol? Nanke den Daas van Den Daas Recreatie blikt even verderop (op pagina 38) vooruit naar de toekomst. Duurzame innovaties staan bij haar hoog in het vaandel evenals meer waardering voor het water. Duurzaamheid speelt ook een rol bij personeelszaken. Hoe kunnen bedrijven hun personeel langer aan boord houden? Op welke manier geeft u de duurzame relatie met uw medewerkers vorm? Het project duurzame inzetbaarheid van HISWA boekte goede resultaten op dit vlak. Projectleider Rob Versteeg vertelt erover op pagina 36. De kerstdagen staan voor de deur. Voor velen een mooi moment om Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA Vereniging Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 30 39 700 E communicatie@hiswa.nl I www.hiswa.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Elise Nieveen, Paul Steenhoff, Rob Versteeg, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Den Daas Groep / Thuishavens te investeren in duurzame relaties. Ik wens u heel fijne feestdagen met uw familie en vrienden, en een succesvol nieuw jaar! Liane Jansen Hoofdredacteur HISWA MAGAZINE 6 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Duurzaam produceren? Printen! Duurzaam produceren kan alleen als je start met een duurzame grondstof. 10XL en Vetus vertellen hoe zij dat doen. Keus aan de pomp Wat zijn de prestaties en is de uitstoot van nieuwe brandstoffen. Zijn biobrandstof, GTL, HVO, ethanol en methanol een verbetering? Het Portret Dit keer: Manon van Meer, programmamanager duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland. Duurzame inzetbaarheid Het project duurzame inzetbaarheid boekt goede resultaten. Watersportbedrijven houden personeel langer aan boord. Interview met Nanke den Daas Ze blikt vooruit naar toekomst: ‘Duurzame innovaties? Weet wat er speelt.’ 38 36 34 26 20 Elk nummer HISWA Kalender Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Column Peter Brussel Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf Beursnieuws HISWA Business Club Nieuws HISWA Business Club Overzicht 6 7 8 31 33 33 41 47 54 57 62 HISWA MAGAZINE 6 5

HISWA KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA. BOOT Düsseldorf JANUARI BOOT Düsseldorf 18-26 januari Düsseldorf, Duitsland www.boot.com FEBRUARI Nog geen bijeenkomsten bekend. MAART HISWA Amsterdam Boat Show 11-15 maart Amsterdam www.hiswarai.nl Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. 6 HISWA MAGAZINE 6 Op stapel Saffier Se 27 Leisure Begin volgend jaar komt een nieuw jacht van Saffier op de markt: de Saffier Se 27 Leisure. Een boot die staat voor snelheid, fantastische zeilprestaties en oogstrelende lijnen. Solozeilen met volledige controle. Daarbij is de Saffier Se 27 Leisure een echte familieboot. Met een grote kuip en een ruim zonnebed. De boot heeft een betrouwbare elektrische aandrijving om probleemloos in en uit de haven te kunnen manoeuvreren. Met een hoog oprichtend moment dat stabiliteit en comfortabel zeilen garandeert. Veiligheid, snelheid en weergaloze lijnen; die combinatie maakt van de Saffier Se 27 Leisure de perfecte dagzeiler. www.saffieryachts.com Lengte Breedte Masthoogte CE-categorie 8.20 m 2.60 m 12 meter C HISWA MAGAZINE 6 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Vereniging telt twee nieuwe leden Stadshaven Willemstad BV Nieuwe maar voor Willemstad bekende gezichten komen aan het roer te staan van de gemeentelijke jachthaven in Willemstad. John van der List en Willeke Fiere van de nabijgelegen commerciële jachthaven De Batterij nemen de exploitatie op zich. Onder de naam Stadshaven Willemstad pakken zij er vanaf volgend jaar nog een haven bij. www.jachthavenwillemstad.nl Connect Yachtbrokers Eigenaar Pim van Putten van Connect Yachtbrokers miste bij diverse watersportbedrijven waar hij in loondienst werkzaam was het echte contact met de koper of verkoper. Connect Yachtbrokers wil hierin een verschil maken met aandacht voor de klant en de boot. www.connectyachtbrokers.nl Laag btw-tarief voor verhuur (kajuit)zeilboot De Hoge Raad heeft bevestigd dat het lage btw-tarief onder voorwaarden van toepassing is op de verhuur van (kajuit)zeilboten. De watersportbranche is verheugd over deze belangrijke uitspraak. Die volgde op een procedure die HISWA Vereniging – ondernemersorganisatie voor de jachtbouw en watersport – aanspande met enkele leden. Op deze manier wordt een gelijker speelveld voor ondernemers gecreëerd. Stijn Boode, manager afdeling recreatie bij HISWA: “Eerder voerden we samen met enkele leden succesvolle procedures voor het lage btw-tarief voor zeil- en vaarscholen en voor verhuurders van open zeilboten, kano’s, waterski’s en surfplanken. Na zes jaar lang procederen, bevestigt de Hoge Raad dat onder bepaalde voorwaarden ook met de verhuur van zeiljachten gelegenheid gegeven wordt om sport te beoefenen. Indien zeiljachtverhuurders hier aan voldoen, mogen ze voortaan het lage btw-tarief hanteren. We zijn blij dat we dit succes voor onze leden konden boeken.” Het lage btw-tarief geldt volgens de wet op de omzetbelasting voor ‘het geven van gelegenheid tot sportbeoefening’. Het Gerechtshof oordeelde begin 2018 al in hoger beroep dat hiervan ook sprake kon zijn bij de verhuur van (kajuit)zeilboten. Hiervoor was noodzakelijk dat de watersportondernemer meer deed dan alleen het ter beschikking stellen van het zeiljacht, waaronder het ter beschikking stellen van zijn sportaccommodatie. De watersportondernemer in kwestie bood klanten de mogelijkheid gebruik te maken van zijn op de sportbeoefening ingerichte accommodatie en het voor de sportbeoefening benodigde materieel, zoals zeilpakken. Daarnaast bood de ondernemer verdere begeleiding, informatievoorziening en bereikbaarheid voorafgaand en tijdens het varen. Onder deze omstandigheden was er geen sprake meer van de enkele verhuur van zeiljachten, 8 HISWA MAGAZINE 6 ONDERNEMERSNIEUWS Handen op elkaar voor fusie HISWA Vereniging en RECRON met deze ontwikkelingen. Het behartigen van de belangen van deze bedrijven komt voortaan samen bij HISWA-RECRON. Per 1 januari 2020 fuseren HISWA Vereniging en RECRON (branchevereniging voor recreatieondernemers) tot de nieuwe ondernemersvereniging HISWA-RECRON. Zowel de Algemene Ledenvergadering van HISWA Vereniging als de Algemene Ledenvergadering van RECRON gingen 26 november jl. akkoord met het fusieplan. HISWA-RECRON wordt straks de branchevereniging voor alle bedrijven in de watersport en vrije tijd. Vrije tijd wordt steeds belangrijker, de markt verandert snel en is complex, vakmensen zijn lastig te vinden en klanten wensen continu nieuwe uitdagingen. Al deze bedrijven hebben te maken Geert Dijks wordt de directeur van de fusieorganisatie: “We hebben veel gemeenschappelijke speerpunten en vullen elkaar goed aan. Beide merken staan goed bekend en versterken elkaar. Ze zijn natuurlijke partners. De fusie is een logische stap. Zo realiseren we een grotere slagkracht bij lobby, krijgen onze leden meer diensten en producten voor dezelfde contributie en zijn er meer investeringen mogelijk voor innovatie en ledenvoordeelprogramma’s. Door de fusie maken we ons klaar voor de toekomst en zorgen we voor continuïteit van de branche.” Peter Brussel wordt de nieuwe voorzitter van HISWA-RECRON: “De vrijetijdssector is een groeisector met een omzet gelijk aan de bouwsector en twee keer de maar stelde de watersportondernemer zijn klanten in de gelegenheid om watersport te beoefenen. De Hoge Raad heeft dit oordeel nu bevestigd. Met deze uitspraak moet een einde komen aan de onduidelijkheid voor watersportondernemers. HISWA gaat hierover in gesprek met de Belastingdienst en het Ministerie van Financien. Het doel hiervan is aanpassing van het beleid zodat in vergelijkbare situaties het lage btw-tarief geldt. landbouw. Samen met vice-voorzitter Cees Slager en het nieuwe bestuur maken we een sterke vuist om dit belang te borgen.” HISWA-RECRON: het kenniscentrum voor ondernemers, overheid en onderwijs HISWA-RECRON vormt een sterke autoriteit: het wordt een netwerkorganisatie van 2.500 ondernemers met een bureauorganisatie van ruim 30 professionals. Het profileert zich als het kenniscentrum voor ondernemers, overheid en onderwijs. Er komt een afdeling jachtbouw & watersport en een afdeling leisure & recreatie. Het HISWA-merk blijft gewoon bestaan en blijft overeind als een keurmerk voor de watersport voor consumenten. Het afgelopen jaar stond in het teken van een gedegen voorbereiding op de fusie. Per 1 december 2019 betrekken zowel HISWA Vereniging als RECRON een gezamenlijk kantoorpand in Leusden. HISWA verhuisd Per 1 december 2019 is HISWA Vereniging verhuisd van Amsterdam naar Leusden. We betrokken een kantoorpand op Bedrijventerrein De Horst. Ons nieuwe adres is: HISWA Vereniging Storkstraat 24 3833 LB Leusden Ons nieuwe telefoonnummer is: 033 – 303 97 00. HISWA MAGAZINE 6 9

ONDERNEMERSNIEUWS Strategisch plan voor Welkom op het water In december 2018 besloot de HISWA Algemene Ledenvergadering om de campagne Welkom op het water door te zetten tot en met 2025. Daarmee is de promotie van de watersport - met als doel meer mensen meer uren het water op te krijgen - voorlopig goed geborgd. De stuurgroep van Welkom op het water investeerde in 2019 in een paar grote activiteiten en ondertussen te werken aan een meerjarenplan. Afgelopen januari werd er samen met het Watersportverbond een zeil- en suppaviljoen ingericht op de Vakantiebeurs. In juni vond het eerste Meevaarweekend plaats waarin watersporters niet-watersportsporters uitnodigden om een keertje mee te varen. De campagne droeg verder bij aan de HISWA Bedrijvengids en de ontwikkeling van de nieuwe website hiswa.nl voor consumenten. Op deze manier is de verbinding van de HISWAleden met de campagne geoptimaliseerd en kunnen leden binnenkort de effecten voor hun eigen bedrijfspagina meten. Uiteraard gingen de sociale media-activiteiten gewoon door en is de watersportagenda up to date gehouden. Begin 2020 presenteert de stuurgroep een strategie voor de komende jaren. Grote opkomst bij Infocafé BTW Ruim 65 mensen namen deel aan het Infocafé over BTW dat HISWA Vereniging eind oktober organiseerde. De grote opkomst, waarvan 40% makelaars, geeft aan dat het een onderwerp betreft wat veel bedrijven leeft. Of het nu gaat om een BTW-verklaring bij de verkoop van een gebruikt jacht, leveringen van boten, producten of diensten binnen en buiten Europa, of om BTW bij verhuur van ligplaatsen en boten. Klaas Dijkstra en Iris Duinker van DHK Tax Laywers en Consultants (HISWA Supplier) gaven een uitgebreid college en gingen in op vragen die de deelnemers van te voren inbrachten. Het Landelijk Team Jachten Douane gaf vervolgens 10 uitleg over de voorwaarden waaraan voldaan moet worden om een BTW-verklaring te bemachtigen. Belangrijke tip: vraag ook bij de levering van een nieuw jacht meteen om een BTW-verklaring. Dat vergemakkelijkt de controle bij het binnenlopen van een buitenlandse haven. HISWA Vereniging heeft exclusief voor leden een BTW-handleiding samengesteld waarin de belangrijkste zaken staan. Kijk in de Kennisbank op hiswarecron.nl. HISWA MAGAZINE 6 ONDERNEMERSNIEUWS Alternatief voor bediening Haringvlietbrug In het kader van de fileaanpak wil Rijkswaterstaat het bedieningsregime van de Haringvlietbrug aanpassen. Daarvoor voerde zij een analyse uit naar de effecten van de 15:30-brugopening op werkdagen. Het gevolg is dat deze opening komt te vervallen. HISWA Vereniging was hier zeer ontstemd over. Een stevige lobby van HISWA zorgde er echte rvoor dat Rijkswaterstaat met een redelijk aanvaardbaar alternatief komt: een extra opening van de brug om 18:00 uur. De effecten van een 18:00-brugopening zullen beduidend minder zijn dan tussen 15.00 en 16.00 uur. Verder wordt er een brugopening van 17.00 uur in het weekend toegevoegd en wordt de aanvraagtijd voor bediening op afstand verkort naar twee uur. HISWA Vereniging is op dit moment in overleg met het Watersportverbond, BBZ en Toerzeilers over verdere gunstige aanpassingen in het bedieningsregime van de Haringvlietbrug. HISWA en RECRON medeoprichters Platform Ondernemende Sportaanbieders In Nederland vindt 55% van alle sportactiviteiten plaats op accommodaties van ondernemers in de sport. Toch wordt deze groep ondernemers nauwelijks aan tafel uitgenodigd bij gemeenten, provincies en rijksoverheid. Sportbonden en sportverenigingen zijn hier traditioneel de partners, ook nu het landschap van de sport veranderd. HISWA en RECRON vinden samen met een aantal vooruitstrevende brancheverenigingen in de sport dat hier verandering in moet komen. Eerder dit jaar werd hiervoor het Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS) opgericht. Het POS heeft als doel om de belangen van onderHISWA MAGAZINE 6 nemende sportaanbieders te behartigen en het uitwisselen van kennis en ervaring binnen commerciële sportaanbieders te bevorderen. Naast HISWA voor de watersport en VeBON/RECRON voor de buitensport zijn de volgende organisaties onderdeel van het POS: - NLActief: fitnessbranche - FNRS: hippische sport, ruitercentra - NVG: golfaccommodaties - WiZZ: zwembaden en zwemscholen - Squashbond: squashaccommodaties Onderwerpen waar de POS zich momenteel mee bezighoudt zijn de uitvoering van de lokale sportakkoorden, het verbeteren van de statistiek en zichtbaarheid van ondernemers in de sport en het uitwisselen van kennis en ervaring op gebied van personeel, regelgeving en fiscaliteit. Meer informatie bij HISWA Vereniging: Stijn Boode: s.boode@hiswa.nl. 11

ONDERNEMERSNIEUWS Vacature Senior Marketing & Brand Manager Op 1 januari 2020 fuseren HISWA Vereniging en RECRON tot de nieuwe ondernemersvereniging HISWA-RECRON. Binnen deze netwerkorganisatie van 2.500 ondernemers met een bureauorganisatie van 30 professionals is op het nieuwe kantoor in Leusden een vacature ontstaan voor een fulltime Senior Marketing & Brand Manager. De persoon in deze nieuwe functie moet de identiteit van de nieuwe branchevereniging neerzetten en waarmaken met rake campagnes, activiteiten en diensten. Hij of zij wordt verantwoordelijk voor het ontwikkelen en uitvoeren van de marketing- en brandstrategie van HISWA-RECRON. Het creëren van waarde voor de aangesloten leden staat daarbij voorop. Marktonderzoek is een belangrijk onderdeel van de functie. Er wordt een afgeronde opleiding op HBO- of WO-niveau op gebied van (online) marketing, branding of sales gevraagd en minstens vijf jaar relevante werkervaring. De volledige vacatureomschrijving staat bij Vacatures op hiswarecron.nl. Meer informatie bij Geert Dijks, directeur HISWARECRON i.o.: 033 - 30 39 700. Geïnteresseerden kunnen een motivatiebrief en c.v. uiterlijk 15 januari 2020 sturen aan Martin Merks, manager sociaal beleid/hr HISWA-RECRON i.o.: merks@recron.nl. Nieuw: MKB Verzuim-ontzorgverzekering Vanaf 1 januari 2020 is het voor ondernemers mogelijk om een nieuwe verzekering af te sluiten, de zogenoemde MKB Verzuim-ontzorgverzekering. Deze verzekering vangt, net als een gewone verzuimverzekering, het financiële risico op van een werknemer die ziek wordt. De MKB Verzuim-ontzorgverzekering is een totaaloplossing voor werkgevers, die knelpunten wegneemt die werkgevers ervaren bij de verplichtingen rond ziekteverzuim. Wouter Koolmees, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid riep de verzekering in het leven om vooral kleinere werkgevers te ondersteunen. De kosten voor verzuim en reïntegratie kunnen aardig in de papieren lopen. In verhouding kunnen vooral voor kleinere bedrijven deze kosten erg oplopen. Kleine bedrijven hebben niet altijd de deskundigheid in huis om ziekte en reïntegratie op de juiste wijze te bege12 leiden. Het kan dus verstandig zijn om een dergelijke verzekering af te sluiten. Dat brengt weliswaar kosten met zich mee, maar voorkomt onaangename financiële verrassingen. Speciaal voor HISWA-leden is er een aanbieding van AON (HISWA Supplier). Meer informatie: AON, Jos Kuhl: jos.kuhl@aon.nl. HISWA MAGAZINE 6 ONDERNEMERSNIEUWS Maritieme Monitor 2019 beschikbaar In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en in samenwerking met de Stichting Nederland Maritiem Land voerde Ecorys de jaarlijkse monitorstudie voor de maritieme cluster uit. De maritieme cluster beslaat de sectoren zeevaart, scheepsbouw, offshore, binnenvaart, waterbouw, havens, marine, visserij, maritieme dienstverlening, jachtbouw/ watersportindustrie en maritieme toeleveranciers. HISWA Vereniging is lid van Nederland Maritiem Land (NML). Het onderzoek betreft een analyse van de economische en arbeidsmarktsituatie voor het jaar 2018 en de ontwikkelingen over de jaren 2006-2018 voor het maritieme cluster. De dataverzameling kende een nieuwe opzet. Op verzoek van de opdrachtgever is samenwerking gezocht met het CBS. Dit betekent dat het onderzoeksteam de input voor het CBS verzorgt en het CBS vervolgens op basis van zijn eigen (unieke) microbestanden terugkomt met resultaten (output) voor de verschillende economische indicatoren per sector. De Maritieme Monitor staat in de Kennisbank op hiswarecron.nl. 10-puntenplan voor beter stikstofbeleid Woningbouw, duurzaamheidsprojecten en investeringen in de industrie die tot een lagere milieubelasting leiden, moeten worden vrijgesteld van het huidige stikstofbeleid. Dat zeggen VNO-NCW en MKB-Nederland in reactie op de impasse die is ontstaan na het schrappen van het Programma Aanpak Stikstofdepositie (PAS) door de Raad van State. De ondernemingsorganisaties stelden een 10-puntenplan op voor de korte en lange termijn. HISWA is lid van VNO-NCW. VNO-NCW en MKB-Nederland willen Nederland van het ‘verstikkende stikstofslot’ bevrijden. ‘Het is toch niet uit HISWA MAGAZINE 6 te leggen dat allerlei projecten die de ecologische footprint van ons land aantoonbaar verkleinen, nu niet door kunnen gaan. Zo’n 18.000 projecten vallen stil, met alle gevolgen voor de werkgelegenheid.’ Een commissie onder leiding van Johan Remkes komt binnenkort met voorstellen om de impasse te doorbreken. De ondernemingsorganisaties stellen voor om projecten vrij te stellen die alleen tijdens de aanleg en bouw met stikstofuitstoot gepaard gaan. Ook moet de drempel voor vergunningverleningen omhoog naar 1 mol per hectare per jaar. Daardoor zou 80 procent van de projecten door kunnen gaan. De Europese Habitatrichtlijn voor natuurgebieden biedt bovendien de mogelijkheid om projecten van groot openbaar belang waarvoor geen alternatieven zijn, respijt te geven. Op de lange termijn moet er volgens de ondernemingsorganisaties een meer integraal natuurbeleid komen, dat minder eenzijdig is stikstof is gericht. Halvering van de veestapel zien VNO-NCW en MKB-Nederland niet als de oplossing. De organisaties hebben deze oplossingen ook aangedragen bij het Adviescollege van de heer Remkes en kijken met smart uit naar de aanbevelingen van de commissie. 13

Workshop Wet Arbeidsmarkt in Balans ONDERNEMERSNIEUWS Eind oktober organiseerde HISWA Vereniging de eerste workshop Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB). De huidige Wet Werk en Zekerheid (WWZ) stopt op 31 december van dit jaar. Op 1 januari gaat de nieuwe WAB van start. Deze wet is van belang voor alle ondernemers met personeel. Er verandert veel in de nieuwe wet. Denk aan de ketenbepaling, arbeidscontracten voor bepaalde en onbepaalde tijd, transitievergoedingen en 0-urencontracten. Het is belangrijk om als ondernemer goed op de hoogte te zijn van de details van deze wet. Tijdens de workshop stelde Annemarieke Schulte van Schulte Mediation (HISWA Supplier) verschillende onderwerpen aan de orde. Zo ging zij in op vragen over payrolling, medewerkers in en uit dienst nemen en flexwerken. HISWA Vereniging organiseert in 2020 nog een aantal workshops voor leden. Houd de nieuwsbrief in de gaten voor de data. Meer informatie bij Herbert van Oord: h.van.oord@hiswa.nl. Voorlichtingsbrochure WAB HISWA-leden vinden bij deze uitgave van HISWA Magazine een brochure over de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB). De WAB vervangt per 1 januari 2020 de WWZ. Ondernemers moeten rekening moet houden met een groot aantal wijzigingen op het gebied van personeel zoals: - berekening van de - transitievergoeding - ketenbepaling - nieuwe regels voor oproepkrachten en payrollers - stelsel van de WW-premie In de brochure zijn alle belangrijke ins en outs op een rijtje gezet. Succesvol Holland Paviljoen op METS Van dinsdag 19 tot donderdag 21 november 2019 vond de METSTRADE Show plaats in de RAI Amsterdam. Leden en partners van HISWA Holland Yachting Group waren vertegenwoordigd in het Holland Paviljoen. Dit unieke format binnen het Super Yacht Pavilion bood de bezoekers een ‘one stop does it all’ ervaring. Kennisuitwisseling en verbinding stond daarin centraal. De METSTRADE Show was wederom een succesvol evenement voor alle leden, partners en relaties in de (super)jachtbouw en watersportindustrie. 14 HISWA MAGAZINE 6 SPECIAL WET ARBEIDSMARKT IN BALANS (WAB) VOORWOORD Op 1 januari 2020 gaat de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) in. De WAB vervangt de Wet Werk en Zekerheid (WWZ). Dit betekent dat je rekening moet houden met een groot aantal wijzigingen, zoals: • berekening van de transitievergoeding • ketenbepaling • nieuwe regels voor oproepkrachten en payrollers • stelsel van de WW-premie Als werkgever krijg je automatisch te maken met deze nieuwe regels. Het is daarom belangrijk dat je goed kennis neemt van al deze wijzigingen. Dit voorkomt fouten in de uitvoering van je personeelsbeleid. Het grootste deel van de maatregelen is direct van kracht op 1 januari 2020. Soms zelfs met terugwerkende kracht. Ze gelden niet alleen voor nieuwe arbeidsovereenkomsten, maar ook voor lopende. Bereid je dus goed voor! In deze brochure zetten we de belangrijkste wijzigingen voor jou op een rijtje. Heb je vragen? Neem dan contact op met Herbert van Oord: h.vanoord@hiswarecron.nl of 033 30 39 734. Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verandert de huidige Wet Werk en Zekerheid (WWZ) door een nieuwe wet, namelijk de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB). De minister wil met de nieuwe wet de arbeidsmarkt beter laten functioneren. Zowel werknemers als werkgevers geven aan dat sommige van de huidige wetten en regels een soepel werkende arbeidsmarkt in de weg staan. Op de arbeidsmarkt is een scheiding tussen medewerkers met een vast en medewerkers met een tijdelijk contract. Veel medewerkers met een vast contract blijven langer op hun huidige positie. De zekerheid van een vaste baan geven zij niet graag op. Dit is niet goed voor de doorstroom van medewerkers op de arbeidsmarkt. Medewerkers met een tijdelijk contract krijgen vaak niet de gelegenheid om een vast contract te bemachtigen. Dit is ook niet goed voor de arbeidsmarkt. Zo blijkt uit recente cijfers bijvoorbeeld dat de arbeidsvoorwaarden van veel uitzendkrachten en tijdelijke medewerkers niet altijd optimaal zijn. 1 WAAROM VERANDERT DE WWZ IN WAB? ONDERNEMERSNIEUWS Holland Get Connected Event op FLIBS Tijdens de Fort Lauderdale International Boat Show kleurde ‘yachting capital of the world’ oranje dankzij de leden van HISWA Holland Yachting Group. Op dinsdag 29 oktober vond de derde editie plaats van het Holland Get Connected Dinner in samenwerking met METSTRADE Show en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Maar liefst 75 leden, partners en relaties gasten voerden tijdens dit evenement inspirerende gesprekken. De nieuwe consul-generaal van het Koninkrijk der Nederlanden in Miami - Ruth Emmerink – werd geïntroduceerd aan de Nederlandse superjachtindustrie. De sterke punten van de industrie - innovatie en duurzaamheid – werden daarbij uitgeleicht. Verder ontving de 56m Aquarius van Royal Huisman de prijs voor Best Sailing Yacht over 40 meters en werd dit jacht ook bekroond met de prestigieuze overall award Best Interior. Geslaagd HISWA Jachthavensymposium Het HISWA Jachthavensymposium dat tijdens METS plaatsvond trok zoals altijd veel bezoekers. Dit jaar was het thema ‘Data in de jachthaven’. Het was een geslaagde combinatie van kennisontwikkeling met een beursbezoek aan het Marina & Yard Pavilion van METS. Twee gastsprekers namen de aanwezigen mee in de waardeontwikkeling van hun bedrijf en het belang van goede cijfers en data. Komend jaar gaat HISWA Vereniging de dataontwikkeling verder uitbreiden met een pilot voor jachthavendata. Door gegevens van passanten en van vaste ligplaatsen goed te koppelen ontstaan nieuwe data. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met een softwareleverancier voor havens en met het CBS. Door bedrijfsstatistiek van het CBS te gebruiken komt er breder inzicht in bijvoorbeeld omzet- en loonsomontwikkeling. Meer informatie bij Stijn Boode: s.boode@hiswa.nl. HISWA MAGAZINE 6 15

Enkele successen van HISWA Vereniging in 2019 Nu we aan de vooravond staan van de fusie met RECRON kijken we nog één keer terug op enkele successen van HISWA in 2019. Dit overzicht bestaat uit dossiers, projecten, producten en diensten waar we in 2019 aan gewerkt hebben. Nieuwe BTW-handleiding Nieuwe website HISWA.nl De website HISWA.nl is compleet vernieuwd. De nieuwe site is speciaal ingericht voor watersporters. Zij kunnen hier terecht voor informatie en voorlichtingen, maar ook voor het kopen en huren van een boot of het boeken van een vaarvakantie. Bovendien wijst de website naar de mogelijkheden en voordelen die HISWA Erkende Bedrijven bieden. Het credo daarbij is: voor zorgeloos varen ga je naar een HISWA Erkend Bedrijf. BTW-afdracht is een terugkerend onderwerp bij de levering van jachten, het verhuren van ligplaatsen, toelevering en dienstverlening. Daarom is er speciaal voor HISWA-leden de BTW-handleiding. De handleiding is dit jaar vernieuwd een aangepast aan de nieuwe inzichten en regelgevingen. De handleiding gaat in op de meest voorkomende vragen en geeft tips over hoe ondernemers moeten handelen. Deelname HISWA te water met arbeidsmarktbranding Bezoekers van de HISWA te water kregen in de stand van HISWA Vereniging informatie over de vele opleidingen, beroepen en vacatures die er in de sector zijn. Zo was er een interactieve beroepencheck om te ontdekken welk watersport16 beroep bij hen past. Vooral het jonge beurspubliek en zij-instromers kwamen een bezoek brengen aan de stand. De stand maakte onderdeel uit van het project arbeidsmarktbranding waarbij het gaat om het vinden en houden van goed personeel. HISWA MAGAZINE 6 Oprichting Stichting Maaien Waterplanten IJmeer Markermeer Maart 2019 riepen HISWA Vereniging en het Watersportverbond een nieuwe stichting in het leven die zorgt voor de organisatie van het maaien van waterplanten op het IJmeer en Markermeer. De stichting ondersteunt bij het uitvoeren van maaiwerkzaamheden in het IJmeer en Markermeer. Dit betekent dat zij jaarlijks samen met gebruikers inventariseert waar de waterplanten groeien en waar gemaaid kan worden. In juli startte het maaien van een fors areaal waterplanten op het IJmeer en Markermeer. De stichting gaf de opdracht aan de partij die het daadwerkelijke maaien en afvoeren gedaan heeft. Daarmee was het maaien voor afgelopen zomerseizoen geregeld. Nieuwe CAO Na ruim twee jaar sloot HISWA Vereniging eindelijk een nieuwe cao met gunstige voorwaarden af. HISWA sluit deze cao af met CNV Vakmensen. Tijdens de onderhandelingen traden HISWA en Zeilmakers SZS samen op. Het uiteindelijke doel was te komen tot één nieuwe HISWA/SZS-cao. Dit doel is niet gehaald. De verenigingen sluiten nu beiden een aparte cao af, overigens wel met dezelfde looptijd én dezelfde loonafspraken. HISWA en SZS zijn blij met dit akkoord. Beide zorgden zo snel mogelijk met CNV Vakmensen voor de aanpassing van cao- teksten, inclusief salaristabellen. Nota Varen 2: geen botentol in Amsterdam De nieuwe Nota Varen Amsterdam baart nog steeds grote zorgen. Hoewel er knelpunten blijven in het nieuwe beleid, zijn er dit jaar ook positieve resultaten behaald rondom de Nota Varen. Zo is door inspanning van HISWA Vereniging de invoering van een ‘botentol’ van de baan. Varen door Amsterdam blijft daarmee gratis. Het grootste knelpunt is het emissieloos varen in het centrumgebied per 2025. De gemeente Amsterdam is inmiddels bereid gevonden om een onderzoek te doen bij jachthavens en watersporters. HISWA werkt momenteel met de gemeente aan twee enquêtes die nog voor de behandeling van Nota Varen 2 (januari 2020) worden verspreid. Ruim 30 trainingen en bijeenkomsten Er vonden dit jaar weer verschillende trainingen en bijeenkomsten plaats. Zo waren er zes ledenbijeenkomsten, waaronder die voor HISWA Makelaars, Regio Hollandse Plassen en HISWA MAGAZINE 6 regio Rivierengebied. Daarnaast volgden tientallen leden een training BHV, een training keuren van gasinstallaties of een training veilig hijsen. Verder organiseerde HISWA dit jaar ook verschillende infocafés met als onderwerpen ‘snelvaren’ en ‘BTW’ en workshops over relevante thema’s als de Wet Arbeid in Balans en ondernemerschap. 17

Samenwerking met NBMS De Nederlandse Bond Makelaars in Schepen (NBMS) en HISWA Makelaars werken sinds dit jaar intensief samen. De samenwerking heeft als doel de krachten te bundelen, de branche verder te professionaliseren en gezamenlijk de markt te bewerken. De samenwerking werd op 21 mei beklonken op de HISWA Ledendag. Intrekken YY-nummer van de baan De RDW maakte in 2018 een verbeterslag om de snelle motorboten te kunnen registreren. Met het nieuwe systeem wordt de levering sneller uitgevoerd en is de betrouwbaarheid verbeterd. Verder besloot de RDW het gebruik van de handelarenregistratie (de YY- nummers) ook te beëindigen. Dit leverde voor de importeurs en leveranciers van snelle motorboten direct problemen op. De RDW besloot daarom op basis van de argumenten uit de sector en van HISWA de handelarenregistratie niet in te trekken. De registraties worden verbeterd. De RDW gaf een uitgebreide toelichting tijdens een Infocafé Snelvaren te Ermelo. Veel aandacht voor eerste editie Meevaarweekend Van meevaren op een zeilboot, leren motorboot varen tot aan suppen en sloeproeien. Op meer dan 60 locaties door het hele land vonden op 15 en 16 juni afgelopen jaar activiteiten plaats gekoppeld aan het Meevaarweekend. Het motto was: Nederland is een waterland en het water is voor iedereen. Het Meevaarweekend was een initiatief vanuit de campagne Welkom op het water door HISWA Vereniging in samenwerking met het Watersportverbond. Het weekend was een groot succes. Alle deelnemers waren enthousiast. Bovendien kwam verschillende media op de activiteiten af, waaronder Shownieuws, RTL Boulevard en diverse regionale media. 18 HISWA MAGAZINE 6 HISWA Holland Yachting Group bestaat 50 jaar Exportbevordering is inmiddels 50 jaar de voornaamste taak van de HISWA Holland Yachting Group. Zonder exportbevordering zou Nederland waarschijnlijk nooit zijn huidige toppositie binnen de mondiale superjachtmarkt hebben bereikt. Het marktaandeel van het aantal superjachtopleveringen is inmiddels meer dan 30%. Hier heeft HISWA Holland Yachting Group ook zeker een aandeel in gehad. In de afgelopen decennia beleefde HISWA Holland Yachting Group veel mooie momenten, allemaal als doel: exportbevordering van de Nederlandse superjachtsector. Succesvolle lobby toiletwater zuiveren aan boord Na ruim 10 jaar intensieve lobby van HISWA Vereniging is het voor watersporters toegestaan om toiletwater zelf aan boord te zuiveren van hun pleziervaartuig. De nieuwe regeling staat toe dat urine gezuiverd kan worden geloosd. In de nieuwe Omgevingswet die naar verwachting in 2021 ingaat, komt de regeling voor het verzegelen van afsluiters voor boordtoiletten en vuilwatertanks. Daarover wordt nog overleg gevoerd met de watersportpartijen waaronder Watersportverbond en HISWA Vereniging. Inspirerende HISWA Ledendag Het was dit jaar de derde keer dat HISWA Vereniging haar jaarlijkse landelijke evenement hield: de HISWA Ledendag. Ruim 100 mensen waren aanwezig op de IVA Business School om te kijken en luisteren naar het interessante programma in het kader van ‘ondernemen is topsport’. Ondernemers hebben veel raakvlakken met topsport: er is doorzettingsvermogen nodig, ze moeten een merk hoog houden, risico’s nemen, doelgericht en ook oplossingsgericht zijn. Het is vallen en weer opstaan. Dit thema werd zeker geladen met het verhaal van Volvo Ocean Race-zeiler Simeon Tienpont, die voor een nieuwe uitdaging stond namelijk deelname aan de America’s Cup. HISWA MAGAZINE 6 19

Duurzaam produceren? Printen! Vezelversterkt polypropeen is het sleutelwoord Duurzaam produceren van cradle to grave kan alleen als je start met een duurzame grondstof. De startup 10XL uit Dordrecht en het gepokt en gemazeld Vetus onderstrepen dit en hebben in lijn hiermee zeer interessante initiatieven ontwikkeld. HISWA Magazine ging op stap en zag met eigen ogen hoe groot ons kleine land is als het om duurzaamheid gaat. Tekst: Paul Steenhoff Buiten – tegenover de Duurzaamheidsfabriek aan de Leerparkpromenade in Dordrecht – liggen twee sloepen. Niet bijzonder, tot je weet dat deze sloepen met een lengte van zes meter volledig geprint zijn uit de thermoplast polypropeen. “We hebben deze prototypen hier buiten neergelegd om te kijken hoe het materiaal zich houdt in weer en wind en wat het materiaal doet met uv-licht”, zegt Gerbert Smits, CEO van 10XL, een startup die duurzaamheid door printen tot core business heeft verheven. Een blik op de boten leert dat er niets gebeurt, zelfs als er geen coating of verflaag wordt aangebracht. 20 ‘We kunnen natuurlijk coaten en een kleurlaag aanbrengen, maar dat willen we natuurlijk niet vanwege het duurzaamheidsaspect.’ Zeilboten printen In de loods achter de sloepen staat de printer opgesteld, naast een frees die na het printen de romp ontdoet van alle oneffenheden. Uit de spuitkop van de printer, de nozzle in printtaal, komt een rups van een polymeer die het te printen object gaat vormen door rups op rups te stapelen. Door dat bij de juiste Gerbert Smits HISWA MAGAZINE 6 Grondstof voor 3Dprinten temperatuur te doen, versmelten de rupsen onderling waardoor het één geheel wordt bij het uitharden aan de lucht. De duurzaamheid begint met de polymeer waarmee de extruder van de printer wordt gevoed. In de extruder wordt het polypropeen elektrisch verwarmd tot over 200 graden Celsius en samengeperst door een wormwiel tot het vloeibaar genoeg is om onder hoge druk – tot 60 bar - door een flexibele en verwarmde slang naar de eveneens verwarmde nozzle te worden geperst. Eenmaal bij de nozzle is de druk tot vrijwel nul gereduceerd. Smits grijpt in een big bag en laat de inhoud zien: “Deze brokjes polypropeen zijn afkomstig van de Audi-fabrieken. Zij maken skidplates ter bescherming van het carter en dit is het afval HISWA MAGAZINE 6 van dat proces. Zo hebben we de keus uit vele soorten polypropeen en afhankelijk van het te printen object, stellen we een mix samen. Soms ontkomen we er niet aan een beetje nieuwe grondstof toe te voegen, virgin material noemen we dat, maar vanuit duurzaamheid streven we naar 100 procent gerecycled materiaal. Bereikt het product – in dit geval een sloep – zijn end of life, dan kan het vermalen worden waarna het volledig opnieuw gebruikt kan worden. Dat proces kun je oneindig blijven herhalen, ultieme duurzaamheid dus.” Printen met continue vezel Nu beschikt puur polypropeen niet over voldoende stijfheid om een sloep te printen die weerstand kan bieden aan warmte, trek en torsie zonder te vervormen. Vandaar dat er glasvezel aan de mix wordt toegevoegd om wel voldoende stijf te zijn. Dit is virgin material en dus niet duurzaam, maar zelfs na het vermalen geven de dan verkorte vezels nog voldoende sterkte aan het nieuw te maken product. Maar een geprinte polymeer kan nog verder versterkt worden door gebruik te maken van een zogenoemde continue vezel, een glasvezel in dit geval. De vezel – met een dikte tussen de twee en drie millimeter - is opgespoeld en wordt voor het de nozzle bereikt, omgeven met een laag polypropeen waardoor er een rups ontstaat met een dikte van drie tot zestien millimeter. “Die doorlopende vezel geeft stijfheid aan het product. De 10 XL: een 3D-geprinte sloep

dan een boot dat uit polyester of epoxy – allebei thermoharders – is gebouwd. Nu gebruiken we glasvezel, maar nemen we een carbonvezel dan krijgen we een heel sterk product dat stijf is en zeer goed bestand is tegen warmte, torsie en trek. Daarom durf ik te zeggen dat we in staat zijn een zeilboot te printen, ook een racer. Met de continue vezel voegen we in dit geval virgin material toe, maar we kunnen ook vezels van gerecycled materiaal inbrengen. Maar wat je ook doet, over het geheel genomen ben je veel duurzamer Alle pogingen polyester en epoxy te recyclen zijn in mijn ogen jammerlijk mislukt en een polyester of epoxy boot is als het end of life heeft bereikt, niets anders dan drijvend afval. Door te printen kun je de 100 procent duurzaamheid benaderen en dat is een heel grote stap de goede kant op.” Door te printen is 100 procent duurzaamheid te benaderen. Hout dat geen hout is Belangrijke ontwikkeling is ook dat met printen het milieubelastende spuiten van lak tot het verleden behoort. Door in het polypropeenmengsel een kleurstof op te nemen, een kleurstof die duurzaam gewonnen kan worden uit industriële reststromen, kan het mengsel door en door gekleurd worden. Dat heeft tot voordeel dat als er een kras of deuk wordt gevaren, er geen grondlaag zichtbaar wordt waardoor de beschadiging veel minder opvalt. Daarnaast kan - door het inbrengen van warmte - de kras of deuk letterlijk worden weggewreven, waarmee de beschadiging duurzaam is hersteld; vooral voor de huursector een aantrekkelijk voordeel van thermoplasten. Maar Smits meldt ook dat 10XL nu bezig is met het mengen van houtcellulose en polypropeen waardoor de polypropeen letterlijk op hout gaat lijken, maar door de opsluiting in het polypropeen geen onderhoud nodig heeft. Ook dat is een toepassing die de interesse moet wekken van de maritieme industrie. 22 HISWA MAGAZINE 6 Arthur Roeling Printen en prototyping Bij Vetus heeft printen overigens al jaren de volle aandacht. Hier bewijst printen op dit moment zijn waarde bij prototyping van onderdelen die nodig zijn voor bijvoorbeeld het mariniseren van onder andere Mitsubishidieselmotoren. Arthur Roeling, al vijftien jaar directeur van de research en development afdeling van Vetus, kijkt niet alleen naar duurzaamheid maar ook naar de sterk verkorte time to market en de kostenreductie die optreedt door het prototypen door middel van printen. Roeling: “Voorheen deden we dat bijvoorbeeld met hout, heel arbeidsintensief en niet altijd even geschikt om een perfecte passing te krijgen. Door te printen werken we duurzaam, HISWA MAGAZINE 6 snel en nauwkeurig. Een aanpassing van een paar millimeter om bijvoorbeeld een draadeind iets meer ruimte te geven, is nu heel eenvoudig te realiseren. Printen we in doorzichtig materiaal, dan kunnen we bijvoorbeeld in een uitlaatbocht de werveling van de uitlaatgassen en het koelwater bestuderen en indien nodig de bocht aanpassen tot de ideale flux is bereikt. Op basis van deze data kunnen we een mal laten maken waarmee serieproductie kan worden gestart. Die mal is dan in één keer goed, daar waar je voorheen regelmatig een nieuwe mal moest laten maken omdat Vetus past 3D printen toe bij prototyping van onderdelen. 23

Thermostaathuis de passing in de praktijk toch niet helemaal correct was. Daar ging veel tijd, geld en materiaal mee verloren, in alle opzichten niet duurzaam.” Printen betekent dat je on demand een enkel exemplaar kunt produceren. Your wish is my order to print Vetus staat aan de vooravond van een nieuwe duurzame ontwikkeling. Vanuit de ervaring die is opgedaan met het printen van prototypen, is besloten ook spare parts te gaan printen, daar waar het gaat om lage productieaantallen. Voor hogere Splitter 24 productieaantallen zijn mallen nog steeds de aangewezen vorm. “We gaan zoveel mogelijk printen. Niet alle onderdelen, denk bijvoorbeeld aan een spruitstuk of uitlaatdelen dicht op de motor, kunnen uit kunststof worden vervaardigd. Echter alle delen die zich daar wel voor lenen, worden volgend jaar geprint door een laserprinter die een vloeibare resin doet stollen, het zogenoemde stereo lithograpy printen. Die resin kan bestaan uit virgin material maar ook uit gerecycled materiaal. Hoe dan ook, beide kunnen bij het bereiken van end of life opnieuw worden ingezet. Printen betekent ook dat je onderdelen die je slechts af en toe verkoopt, on demand kunt produceren waarmee dure voorraad wordt voorkomen. Ook onderdelen van oudere producten die nergens meer op voorraad zijn, kunnen geprint worden als de data maar aanwezig is. Zelfs als de data er niet meer is, kan door middel van scannen van het kapotte onderdeel die data beschikbaar gemaakt worden om vervolgens te printen. Dit is dus niet alleen duurzaam, maar het betekent ook aanzienlijke kostenreductie en verspilling van grondstoffen wordt tegengegaan. We hopen de printer begin volgend jaar in huis te hebben. Het is een absolute game changer in het productieproces. Ik verwoord het wel eens door te zeggen: ‘your wish is my order to print’.” Waterfilterhuis HISWA MAGAZINE 6 Hier begint mijn passie. FOLLOW THE CALL. Informatie in Nederland: Fairwise bv Zeestraat 100 _ 2518 AD Den Haag Tel. +31 (0) 70 350 1100 info@fairwise.nl www.fairwise.nl HISWA Energie Bespaar 35% op uw energiekosten Makkelijk overstappen met vertrouwde service Laat uw voordeel uitrekenen: hiswaenergie.nl of bel 020 233 3821 HISWA Energie is powered by

Keus aan de pomp Prestaties en uitstoot van Biobrandstof, GTL, HVO, ethanol of methanol. Vanuit laboratoria rukken nieuwe brandstoffen op richting bunkerstations voor de watersport. Met of zonder aanpassingen aan de motor of de brandstoftoevoer, kunnen de nieuwe vloeistoffen worden gebruikt in plaats van de vertrouwde diesel of benzine. Is dat een verbetering? Tekst: Hans Buitelaar De nieuwe brandstoffen zijn vrijwel allemaal ontwikkeld in het streven om de uitstoot van schadelijke gassen door verbrandingsmotoren te verminderen. De laatste jaren is extra ingezet op het beschikbaar maken van schonere diesel en benzine voor ‘gewone’ motoren. Voor heel speciale toepassingen werden 26 ethanol en methanol al langer gebruikt. Andere alternatieven als LPG en CNG zijn op kleine schaal al decennia in gebruik in het wegverkeer, maar ze veroveren geen doorslaggevend marktaandeel onder automobilisten. De grote verandering aan de pomp is voor de consument de verandering van de namen Euro Loodvrij of Euro 95 naar E10, super of Euro 98 naar E5 en Diesel naar B7. Die namen geven het verplichte percentage bijgemengde biobrandstof aan. Door de benzine en diesel uit aardolie, is benzine en diesel gemengd die is gemaakt uit plantaardige bronnen. 10, 5 of 7 procent biobrandstof dus uit de pomp. Het streven is om de uitstoot van schadelijke gassen door verbrandingsmotoren te verminderen. HISWA MAGAZINE 6 nieuwe brandstoffen Normen De brandstoffen uit plantaardige grondstoffen zoals die voor het wegverkeer worden bijgemengd, voldoen aan de norm EN590 voor diesel en alternatieven daarvoor of aan EN228 voor benzine en brandstoffen waarop benzinevoertuigen rijden. In deze normen staan richtlijnen voor de chemische samenstelling en de energiedichtheid. Motorenfabrikanten kennen deze normen en zorgen ervoor dat wat ze ontwikkelen, goed functioneert op brandstof die aan deze normen voldoet. Niet alle dieselvervangers voldoen aan de EN590-norm. Er is een aanvullende norm voor ‘paraffinische brandstoffen’ EN15940. Biodiesel blijkt gevoelig voor de vorming van dieselalg. Alg in bio Ondanks controle op de samenstelling volgens Europese normen, hebben de nieuwe brandstoffen andere eigenschappen. De vloeistof kan vluchtiger of juist stroperiger zijn, de verbranding kan heter of minder heet zijn en de gevoeligheid voor bacteriën is anders. Met name biodiesel blijkt in de praktijk veel gevoeliger voor de vorming van dieselalg: de groenbruinige smurrie die in de tank kan ontstaan, vooral als door condens water bij de diesel komt. De drab uit de tank kan vervolgens filters en leidingen verstoppen, waardoor de motor op cruciale momenten kan stoppen. Bij hoge doorloopsnelheid is het bederf van biodiesel niet zo’n groot probleem, maar juist in jachten waar soms een heel jaar met een enkele tank diesel wordt gedaan, kan de groei van dieselbacterie problemen opleveren. HISWA MAGAZINE 6 Ervaringen Fabrikanten Volvo Penta en Yanmar geven aan dat ze hun motoren hebben ontwikkeld voor ‘de pure brandstof’. Additieven als dieselverbeteraars zien ze liever niet. Volvo Penta raadt het gebruik van paraffinische diesels af voor oudere motoren, voor de jongere modellen kan dat worden gebruikt. Yanmar keurt alleen het gebruik van diesels goed die voldoen aan de EN590-norm. Een Fries jachtverhuurbedrijf stapte op basis van de positieve geluiden ondanks de hogere prijs over op GTL, om de schone verbranding en de mindere milieuvervuiling. De ervaringen waren niet positief. Door de hele vloot, met afwisselend Yanmars en Volvo Penta’s kon het gebeuren dat motoren erg onregelmatig draaiden op de GTL. Koud stationair wilden ze niet regelmatig draaien, ze bokten nogal. Bij lage toeren gaven de motoren totaal geen vermogen. Als de gashendel werd opgezet, bleef de motor haperen op lage toeren, totdat een drempelwaarde werd gehaald en de motor ineens op hoge toeren begon te draaien. Erg lastig bij manoeuvreren. De ervaringen van dit ene verhuurbedrijf komen niet overeen met de mededelingen van leveranciers, maar zijn wel hetgeen praktijkmensen vertellen. Andere paraffinische diesels hebben dezelfde chemische samenstelling als GTL, dus potentieel dezelfde problemen. 27

Overzicht van alternatieven Hieronder een beknopt overzicht van de alternatieven die tegenwoordig aan de pomp te krijgen zijn met voor- en nadelen. Dieselalternatieven Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) Ook wel: Blauwe Diesel. Uit plantaardig materiaal wordt olie gewonnen en via het chemische ‘Fischer-Tropps-proces’ wordt van de gassen uit die olie een synthetisch gas gemaakt (samengesteld uit verschillende gassoorten). Dat gas wordt vervolgens vloeibaar gemaakt. Omdat HVO helemaal van plantaardig materiaal wordt gemaakt, prijzen leveranciers het aan als CO²-neutraal. De uitstoot die wordt veroorzaakt, wordt weer opgenomen door planten die in de plaats groeien van de planten die werden geoogst voor het maken van de HVO. Uiteraard komen nog wel stikstofoxide (6 procent minder dan conventionele diesel) roetdeeltjes (70 procent minder) en een heel klein beetje zwavel (99 procent minder dan diesel) uit de uitlaat. HVO vlokt niet in vrieskou, is dus winterbestendig. Het is dunner dan diesel en voldoet daarmee niet aan de EN590-norm, wel aan de EN15940-norm. Bio To Liquid (BTL) Diesel gewonnen uit 100 procent plantaardige grondstof. Vaak worden de termen HVO en BTL door elkaar gebruikt. 28 Gas To Liquid (GTL) Dit is een paraffinische brandstof , gemaakt volgens hetzelfde proces als HVO maar nu met aardgas als grondstof. Een schonere brandstof dan diesel, minder roet. Maar niet geschikt voor oudere motoren. De slangen kunnen door de vloeibaarheid van de brandstof en de hogere zuurgraad gaan lekken. Synthetische diesel uit verschillende bronnen (XTL) BTL, GTL en CTL kunnen door elkaar worden gemengd als samengestelde paraffinische brandstof. Coal To Liquid (CTL) Deze parrafinische diesel is gemaakt met steenkool als grondstof. Biodiesel Niet-paraffinische diesel gemaakt uit plantaardige en dierlijke vetten. Niet uit fossiele grondstoffen, niettemin komen bij verbranding hiervan meer fijnstof en stikstofoxide vrij. Koolzaad en soja zijn de voornaamste bronnen van de plantaardige vetten, maar ook het omstreden palmolie. Voor de verbouw van planten en bomen die de grondstoffen voor biodiesel leveren, worden bossen gekapt. De vermindering van kooldioxide uitstoot uit fossiele bronnen levert zodoende niets op, want bomen die eerder CO² opnamen, zijn gekapt. Benzinealternatieven Blue One Dit is een product van de Rotterdamse brandstofleverancier Argos. Het was aanvankelijk benzine met 15 procent bio-ethanol toegevoegd. Deze benzine gaf problemen en onder druk van wetgeving is het ethanolgehalte teruggeschroefd naar 10 procent. Daardoor is de brandstof nu feitelijk hetzelfde als E10. Argos probeert Blue One toch 1 cent onder de prijs van E10 te blijven verkopen. HISWA MAGAZINE 6 Ethanol Dit is een alcoholachtige vloeistof met laag verbrandingspunt. Injectiesystemen van benzinemotoren moeten ervoor worden aangepast. Deze brandstof bevat per liter minder energie dan benzine. Toch is de brandstof goed voor racemotoren in speedboten en raceauto’s. Dat komt omdat de ethanol onder extreem hoge druk in grotere hoeveelheden in de cilinders wordt gespoten waardoor er meer brandstof per slag in de cilinders zit. Het resultaat is hoger verbruik maar ook een groter vermogen. Ethanol kan makkelijk uit plantaardige producten worden gemaakt, ook uit restproduct, zodat geen roofbouw voor plantproductie nodig is voor deze biobrandstof. Uitlaatgassen zijn op alle punten schoner dan bij benzine, een winst die deels weer verminderd wordt door het hogere verbruik. HISWA MAGAZINE 6 Liquefied Petrol Gas (LPG) Gas gewonnen uit aardolie, dat in een tank onder druk weer vloeibaar is gemaakt. Voor gebruik op een benzinemotor moet een extra inspuiting op de cilinderkop worden gemonteerd. De uitstoot van CO² is ongeveer 30 procent lager, die van stikstofoxide tot honderden keren hoger. Hoewel op veel boten de equivalent van LPG aanwezig is in de vorm van butaangas of propaangas om te koken en verwarmen, wordt het nauwelijks gebruikt als brandstof voor aandrijving. LPG is een mengsel van propaan- en butaangas. Er zijn enkele buitenboordmotoren die het vloeibare gas uit aardolie benutten. Losse tanks aan de pompstations in Nederland mogen niet worden gevuld en dat betekent dat het gas bij de bunkerstations dus alleen in ruiltanks beschikbaar is. 29

“For year-round boat handling” www.roodberg.com The Original Bouwplannen of uitbreidingsplannen? Steigers reinigen? Terrazza MC Duurzaam & Ecologisch Met de Terrazza MC maakt u uw steigers en ondergronden brandschoon. Het speciale borstelsysteem werkt zonder hogedruk en reinigingsmiddelen en beschadig uw kostbare steigers niet. De ondergrond is direct schoon en slipvast. nder hog n beschadig oon Bel ons voor ervaringen van andere havens of een vrijblijvende demonstratie op uw haven. Laat een scan van het bestemmingsplan en een milieu scan uitvoeren www.rho.nl justus.vandenberg@rho.nl Tel: 0182-342590 / vraag naar Sjoerd Of mail naar sjoerd@keesvanderspek.nl VAN IDEE NAAR UITVOERING Vraag & Antwoord Ik ben een Nederlandse jachbouwer en bouw boten die ik ook op de Engelse markt breng. Mijn boten hebben een CE-markering, wat betekent dat zij voldoen aan de Europese Richtlijn Pleziervaartuigen op het gebied van constructie, uitrusting, uitstoot en milieu. Moet ik mij met een Brexit in het vooruitzicht zorgen maken over de export en voldoen mijn boten straks nog wel aan de eisen? Antwoord van HISWA De Brexit staat gepland voor 31 januari 2020. Eerdere data zijn al eens verschoven. Van belang is of er een harde Brexit komt of een Brexit met een deal. Het Verenigd Koninkrijk en de EU sloten in 2018 een principeakkoord over de voorwaarden en het Britse parlement heeft dit akkoord nog niet goedgekeurd. Als het Britse parlement en het Europese Parlement (alsnog) instemmen met het Brexit-akkoord, treedt er een overgangsfase in werking, vermoedelijk tot en met 31 december 2020. In deze periode blijven de EU-regels en wetten voor het Verenigd Koninkrijk (VK) van kracht. Bij een harde Brexit - als er geen deal komt - dan verlaat de VK Europa zonder afspraken en valt alle handel tussen het VK en de EU onder de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Geen deal Het VK zette de huidige Eurosese Richtlijn Pleziervaartuigen (RCD) om in nationale wetgeving, net zoals Nederland de RCD omzette in de Wet Pleziervaartuigen 2016. Met de Brexit, als er geen deal is, zullen de eisen van de RCD niet meer van kracht zijn. Maar de technische eisen van de RCD zijn één op één gekopieerd in nog aan te nemen nationale wetgeving in het VK. Echter wel met andere definities en benamingen. Concreet betekent dit dat de eerste 18 maanden CE-gecertificeerde boten geaccepteerd worden in het VK. Na deze periode moeten alle boten die op de VK-markt worden aangeboden, gecertificeerd zijn door een VK-certificeerder. HISWA MAGAZINE 6 Andersom geldt dat overigens niet, boten geproduceerd in de VK moeten vanaf de Brexit-datum door een EU-body zijn gecertificeerd voor CE. Wel een deal Als de huidige deal blijft en wordt aangenomen is er een overgangsperiode tot 2022. Tijdens deze overgangsperiode blijft de RCD van kracht in het VK. Daarna volgt er een mogelijke erkenning van beide systemen, maar dat is nog niet zeker. U moet er rekening mee houden dat er in de overgangsperiode nog van alles kan gebeuren. HISWA Vereniging houdt nauw contact met de British Marine, de zusteroganisatie in het VK, en met ICOMIA. Waar u verder rekening mee moet houden (deal of geen deal) is dat alle in het VK uitgegeven fabrikantencodes voor buiten de EU opnieuw moeten worden geregistreerd. Alle fabrikantencodes van het VK zullen in een ‘third country database’ worden opgenomen. Tenzij in de uiteindelijke deal anders wordt beslist, dan wel zoals in geval zonder deal. 31 Vraag van een HISWA-lid

Bezoek ons in Hal 10 Stand B76 GEÏSOLEERDE EN CONDENSVRIJE KUNSTSTOF PATRIJSPOORTEN TOPWINDOWS INTRODUCEERT CONDENSVRIJE PATRIJSPOORTEN Absoluut uniek. Bijzonder zelfs. Het design van de nieuwe TopWindows patrijspoorten maakt al vanaf de eerste aanblik zijn unieke innovatie duidelijk. Door zijn bijzondere specificaties rekent de poort compleet af met condensvorming in uw jacht, deze performance is uniek in zijn klasse en verhoogt de kwaliteit van leven aan boord gedurende alle jaargetijden. Gecombineerd met hoogwaardige materialen en vele innovatieve technologieën is hij de topper van deze tijd op het gebied van condensvrije patrijspoorten van TopWindows. Bent u er klaar voor? De profielen zijn van geïsoleerd, gegoten kunststof (zwart of grijs) met grijs getinte, PMMA kunststof ruiten. Leverbaar in vaste en klapbare uitvoering, met regenkappen en horren. Vanzelfsprekend voldoen de UV- en zeewaterbestendige patrijspoorten aan de geldende ISO en oceaanwaardige CE-A normen. www.topwindows.nl E f.roest@dgs-group.nl www.combinoord.nl E info@combinoord.nl T 06-50686031 Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR COLUMN Duurzaam veranderen Ik kom nog uit de tijd dat het ‘normaal’ was dat je de oude olie van je brommer loosde boven een straatput. En dat je bij het stoplicht vaak een uit de deur hangende automobilist de asbak zag legen net onder de dorpel. Dat is niet meer acceptabel. Sinds die tijd is er veel gebeurd. Zelfs zoveel dat Nederland nu op slot zit. De oorzaak? Een gestage economische welvaart en groei met meer druk op het milieu, gecombineerd met strenge en starre regels die de economie weer op slot zetten. De ecologische regels moeten echter geen dictaat worden van de activisten en overheid. De economische partijen, de ondernemers moeten een stap voorwaarts maken en aanschuiven aan de tafel van de ecologische economie. De menselijke economie en natuurlijke ecologie zijn meer dan ooit onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat vereist een investering van ondernemers om hun vertegenwoordiging aan de tekentafel verder op te schroeven. In de provincie, in Den Haag, in Brussel en internationaal. De keuze van ondernemers in watersport en vrijetijd om te fuseren per 1 januari is een duurzame economische Een nieuw begin Door de fusie met RECRON komt er een eind aan HISWA Vereniging en dus aan mijn voorzitterschap. Ik sluit daarmee een periode van zes jaar af. Een tijd waarin ik met veel plezier samen met het bestuur en de bureauorganisatie gewerkt heb aan de toekomst van de sector en uw belangen. Het bestaan van een brancheverenging wordt gelegitimeerd door haar leden. Bij HISWA is dat niet anders. Toen ik aantrad was die legitimatie onderwerp van discussie. Gelukkig hebben we met het bestuur toen snel het vertrouwen kunnen terugwinnen van de leden. Door te luisteren naar hun wensen en “peinspunten”. Daar zijn we mee aan de slag gegaan en dat leidde tot nieuwe initiatieven en een herijkte strategie. HISWA HISWA MAGAZINE 6 is een ijzersterk merk en heeft een duidelijke meerwaarde richting de consument en richting de stakeholders in de watersportmarkt. HISWA heeft de kennis als het gaat om onze watersportindustrie en wordt als zodanig ook als gesprekspartner gezien voor de overheid en andere partners. De vereniging groeit weer in ledenaantal en staat er inmiddels financieel stabiel voor. Door de fusie versterken we onze positie in het domein van overheden en maatschappelijke organisaties. U bent straks lid van een nieuwe en sterke brancheorganisatie die beter in staat is om de belangen van de watersportbranche en de recreatiesector te behartigen. In Brussel, in Den Haag, in de provincies en in de gemeenten. Met sterke regiostructuren en een professionele bureauorganisatie. We zijn beter in staat om te werken aan kwaliteit en duurzaamheid en u te ondersteunen als ondernemer waar nodig. Er komt veel op de sector af. Dat vraagt zowel op het land als op het water om visie en daadkracht van uw vereniging. Samen met het nieuwe bestuur van HISWA-RECRON gaan we ons daarvoor in zetten. Ik wens u een goed en succesvol 2020! Peter Brussel Algemeen voorzitter HISWA Vereniging 33 krachtenbundeling onder de vlag van HISWA-RECRON. Zo worden uw belangen nog beter verankerd. De kerst komt er aan. Denkt u al na over een herbruikbare adoptiekerstboom met ledlampjes en timer? Of heeft u een ander idee? Ik hoor het graag. Fijne feestdagen en een mooi 2020 gewenst! Geert Dijks Directeur HISWA Vereniging

Het Portret Manon van Meer In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit nummer met duurzaamheid als thema is dat: Manon van Meer. Ze werkt als programmamanager duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland. Tekst: drs. Liane Jansen Welke rol heb je binnen Waterrecreatie Nederland en wat zijn de belangrijkste zaken waar je je mee bezighoudt? “Als programmamanager duurzaamheid houd ik mij bezig met bijvoorbeeld antifouling en vuilwaterlozingen in de pleziervaart. Wij verzorgen hiervoor de helpdesk voor consumenten via het project ‘Varen 34 doe je Samen!’ dat naast veiligheid ook duurzaamheid promoot. Op de website geven we informatie over welke antifoulings toegestaan zijn en welke alternatieven er zijn. Hiernaast houd ik mij bezig met ons Europese vaarwegennetwerk (NIWE) waar wij het secretariaat voor voeren. Dit netwerk is cultureel erfgoed en ik zorg voor het behoud van de mulifunctionaliteit ervan. Onderwerpen die daarbij aan de orde komen zijn toerisme, waterberging, transport, natuur, cultuur en dergelijke.” Welke hot issues, trends en ontwikkelingen signaleer je op jouw vakgebied duurzaamheid en innovatie? “Duurzaamheid is een tijdje niet zo populair geweest. HISWA MAGAZINE 6 Echter nu de crisis voorbij is, zie ik dat het weer opgepakt wordt in een bredere scope. Daar waar een tijd geleden consumenten klaagden over alle regels, zijn er nu steeds vaker mensen die het beter willen doen. Watersporters dragen tegenwoordig graag een steentje bij aan schoner water. Ook de watermanagers in het Europese netwerk zetten zich in voor een duurzamere benadering. Zoals het opstarten van projecten voor het plaatsen van duurzame pompen en zonnepanelen. Maar ook de aanpak van invasieve soorten, natuurontwikkeling, participatie van bewoners, scholing en opleiding en ontwikkelingen ter bevordering van het toerisme zoals routeontwikkeling zijn belangrijke ontwikkelingen.” Watersporters dragen tegenwoordig graag een steentje bij aan schoner water. Welk recent succes heb je behaald? “In het toiletwaterdossier heb ik veel tijd en energie gestoken samen met onze partners zoals HISWA Vereniging. Voorheen was er alleen een lozingsverbod voor het lozen van toiletwater. Inmiddels is het toegestaan dat als het toiletwater gezuiverd wordt, dit ook mag worden geloosd. Verder ben ik momenteel bezig met een praktijkonderzoek naar alternatieven voor biocidehoudende antifoulings. Zowel ondernemers als consumenten hadden en hebben veel vragen over antifouling: wat mag je nu HISWA MAGAZINE 6 wel en wat mag je nu niet onder je boot smeren? Als ik over wil stappen op een alternatief, welke is dan het meeste geschikt? Ook in het Europese netwerk worden deze ontwikkelingen in Nederland op de voet gevolgd. Alle partijen willen schoon water, maar ook wil iedereen de verspreiding van invasieve soorten tegengaan. Alternatieven zijn dus welkom maar de consument wil wel graag de garantie dat ze werken. De resultaten van het onderzoek zijn binnenkort bekend.” In hoeverre werp je een blik over de grenzen? “In Europa zijn de zaken voor het primaire vaarwegennetwerk - waar de binnenvaartschepen op varen - redelijk goed geregeld. Het secundaire (fijnmazige) vaarwegennetwerk is minder goed vertegenwoordigd. Toch is het ook belangrijk dat dit netwerk bevaarbaar blijft voor onder andere de recreatievaart. Het is van belang wij in Europa op de hoogte zijn van elkaars werk en hierin niet steeds per land of organisatie opnieuw proberen het ‘wiel uit te vinden’. Ik zet me dus in voor aandacht en meer steun in Brussel. We doen dit samen met partners als Inland Navigation Europe (INE). Ook zij hebben de verandering ingezet van alleen transport over het water naar een multifunctionele benadering.” Onze ambitie is het behouden en uitbreiden van het recreatieve vaarwegennetwerk. Wat is de grote ambitie van Waterrecreatie Nederland? “Onze ambitie is het behouden en uitbreiden van het recreatieve vaarwegennetwerk. Er komt steeds meer aandacht voor het fijnmazige netwerk dat ook wel ‘sloepennetwerk’ wordt genoemd en de kanoroutes. Verder voeren we een toekomstvisie uit met 10 ambities voor de watersport waarbij we ons richten op veiligheid, duurzaamheid en innovatie en routenetwerken.” Biografie Manon van Meer (44 jaar) is programmamanager duurzaamheid bij Waterrecreatie Nederland en houdt zich daarnaast bezig met Europese projecten. Ze studeerde Weg- en Waterbouw en specialiseerde zich in hydrologie en milieubeheer. Hiervoor werkte ze als milieukundige en (water)bodemspecialist bij diverse ingenieursbureaus en als milieuadviseur voor bedrijven in de mobiliteitsbranche. Manon is getrouwd en heeft twee kinderen. 35

Goede resultaten voor project Watersportbedrijven langer aan boord Het project duurzame inzetbaarheid dat begin 2019 van start ging, boekt goede resultaten. De 20 watersportbedrijven die deelnemen, zijn hard bezig om meer medewerkers tevreden, gezond en fit aan het werk te houden. Tekst: Rob Versteeg Wat is nu precies duurzame inzetbaarheid? Laten we daar eens mee beginnen. Zoals u wellicht weet loopt onze pensioengerechtigde leeftijd langzaam op. In onze sector ligt deze inmiddels op 67 jaar. Daarbij komt dat de watersportsector sowieso al te maken heeft met vergrijzing, onder andere veroorzaakt door een beperkte instroom van jongeren. Verder zijn er veel beroepen die in de categorie fysiek zwaar vallen. Het is daarom logisch dat watersportbedrijven steeds meer moeten doen om hun medewerkers ‘aan boord’ te houden. Veilig en gezond werken Dit ‘aan boord’ houden kent vele facetten. Het begint bij het neerzetten van een goed personeelsbeleid waarin de arbeidsomstandigheden goed geregeld zijn. Veilig en gezond werken is een verplichting vanuit de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E), maar ook een belangrijk element om het ziekteverzuim beperkt te houden. Een ander belangrijk onderdeel van goed personeelsbeleid betreft de interne organisatie op het gebied van personeelszaken. Binnen kleinere organisaties komt dit vaak terecht bij de ondernemer, maar voor de ondernemer is deze activiteit vaak geen hobby. Het is echter wel belangrijk om te weten hoe gemotiveerd de medewerkers zijn, hoe beoordeel je ze, hoe zijn contractverlengingen en salarisverhogingen geregeld, wat is het beleid omtrent ziekteverzuim en welke afspraken gelden er voor tijdelijk personeel? Belangrijke vragen waar veel ondernemers graag wat hulp bij kunnen gebruiken. Het is goed als zowel ondernemers als medewerkers geregeld met elkaar bespreken hoe beide partijen denken over het functioneren van het bedrijf, de medewerker en de kwaliteit van de samenwerking. Het voeren van bijvoorbeeld functioneringsgesprekken maakt deze communicatie al snel veel beter. 36 HISWA MAGAZINE 6 duurzame inzetbaarheid houden personeel Natalie van Rooij en Rob Versteeg Project duurzame inzetbaarheid Om ondernemers te helpen bij het duurzaam inzetbaar maken en houden van hun medewerkers startte HISWA Vereniging begin dit jaar een project duurzame inzetbaarheid. Het project is bedoeld voor kleinere HISWA-cao-bedrijven en wordt bekostigd door het HISWA Sociaal Fonds. Aan het project nemen momenteel circa 20 bedrijven deel. Natalie van Rooij van Zuurzoet HR Advisering en Rob Versteeg van Endurance (beide HISWA Supplier) begeleiden het project. Zij ontwikkelen in nauwe samenspraak met de ondernemer de gewenste activiteiten vanuit het project. Van het op orde krijgen van de personeelsadministratie, het invoeren van een systeem van functioneringsgesprekken, het houden van medewerkersonderzoeken tot het adviseren op het gebied van ergonomie en het trainen van gesprekstechnieken. Het project hielp ons bij het in kaart brengen van de risico’s door het uitvoeren van een RI&E. Leren van elkaar De projectdeelnemers zijn erg tevreden: ‘Ik zag zo op tegen de jaarlijkse functioneringsgesprekken. Het was veel werk en het gesprek ging vaak nergens over. Tot de adviseur mij enkele tips en trucs gaf die te maken hadden met mijn voorbereiding en die van de medewerker. Hij gaf ook aan hoe ik mij in het gesprek moest opstellen en welke vragen ik moest stellen. Ik ben dit gaan toepassen en vanaf toen werden het wel goede gesprekken. Het kost mij nog steeds tijd, maar ik zie het als een goede investering in onze samenwerking. En mijn medewerkers zien dat ook zo.’ HISWA MAGAZINE 6 FlevoNautica - een allround watersportbedrijf gespecialiseerd in de verkoop van sloepen en tenders – neem ook deel aan het project. Jolanda Jansen, directeur bij FlevoNautica in Almere: ‘Als algemeen directeur voel ik me verantwoordelijk voor onze medewerkers die zich elke dag inzetten om de kwaliteit van ons bedrijf te waarborgen. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van ons bedrijf. Het project van HISWA heeft ons geholpen bij het beter organiseren van ons personeelsbeleid en het in kaart brengen van de risico’s door het uitvoeren van een RI&E. Ook de bijeenkomsten waarbij ook andere deelnemers aanwezig waren vond ik erg leerzaam. Het is leuk om van en met elkaar te leren.’ Training communicatie Eind november vond een derde plenaire deelnemersbijeenkomst plaats. De deelnemers volgden een training ‘Doelgericht communiceren en leidinggeven’. In alles wat we doen en zeggen communiceren we, worden we gehoord of beoordeeld. Door de manier van communiceren gaan mensen voor de organisatie door het vuur of haken ze af. Communicatie heeft altijd effect, maar hoe zorgen we ervoor dat ons doel wordt bereikt door de manier van communiceren? Tijdens de workshop gingen de deelnemers intensief met elkaar aan de slag en werd er tijd gemaakt om praktijkvragen te beantwoorden en casussen te bespreken. Meer informatie Het project wordt eind 2019 afgesloten waarna, op basis van de behaalde resultaten, wordt besloten of het project een vervolg krijgt. Wilt u meer informatie of deelnemen aan het mogelijke vervolgproject? Neem dan contact op met Herbert van Oord van HISWA Vereniging: 033 303 97 00 of h.van.oord@hiswa.nl. 37

Nanke den Daas vindt dat water evenveel waardering moet krijgen als land. Nanke den Daas blikt bij haar afscheid van Den Daas Recreatie - met drie jachthavens - vooruit naar de toekomst. Ze neemt geen blad voor de mond: of het nu gaat om duurzame innovaties, de lobby voor een agenda toerisme, of meer waardering voor water (óók natuur). ‘Stap één is: weet wat er speelt.’ Tekst: Lisette Vos nemer goed op in kunnen spelen, dat maakt de sector bijzonder.’ Nanke den Daas heeft in de afgelopen zestien jaar veel kunnen bouwen en creëren. ‘Ik vind het leukste om te zien dat iets wat je hebt bedacht bij de klanten goed uitpakt. Dat gaat vaak om kleine dingen. Dat is belangrijk. Ik ben een pietlut op details. Gasten vinden het heerlijk om rustig over het water uit te kijken. Dan zorg je voor een fijne plek waar ze kunnen zitten. Als voorbeeld.’ Nanke den Daas blikt vooruit naar toekomst ‘Duurzame innovaties? Weet wat er speelt.’ Na bijna zestien jaar heeft Nanke den Daas afscheid genomen van het bedrijf dat haar vader oprichtte: Den Daas Recreatie. De drie jachthavens – onder het label Thuishavens – zijn sinds eind september in andere handen: Port Adhoc, een Franse exploitant van jachthavens. Wat de toekomst brengt, zal Nanke den Daas als eindverantwoordelijke niet meer meemaken, maar ze voelt zich nog steeds betrokken. ‘Hoe mensen hun vrije tijd willen besteden en hoe wij daar als onder38 Duurzaamheid geen nieuw thema Op het gebied van duurzaamheid zette Nanke den Daas veel stappen in het bedrijf, al ver voordat de afspraken in het klimaatakkoord in Parijs werden vastgelegd. Op alle jachthavens wappert de Blauwe Vlag, als bewijs voor de duurzame aanpak. ‘Duurzaamheid is geen nieuw thema. De noodzaak dringt nu meer door, omdat de gevolgen in het klimaat zichtbaar worden. Maar bij ons heeft het altijd hoge prioriteit gehad.’ HISWA MAGAZINE 6 In 2006 verving het bedrijf bijvoorbeeld alle steigers van de drie jachthavens. Daarbij koos Den Daas niet voor de goedkoopste oplossing, maar wel voor de meeste duurzame: het gekozen materiaal Poralu is 100 procent recyclebaar. Op de jachthavens wordt verder gebruik gemaakt van wind- en zonne-energie. Regenwater wordt gebruikt om boten schoon te spuiten. En plastic wordt uit het water opgevist. Een ander plan is om microvezels uit de energiezuinige wasmachines op te vangen, zodat deze kleine plastic deeltjes niet in het afvalwater terecht komen. ‘Ook bij duurzaamheid gaat het vaak om kleine dingen, die wel heel belangrijk zijn.’ Nanke den Daas. Alle steigers van de drie jachthavens zijn 100 procent recyclebaar. kelingen moet je nauwlettend volgen. In mijn ogen gebeurt dat in de sector nog te weinig.’ Als steeds meer boten elektrisch varen, trekt dat op de jachthavens een flinke wissel. Marina Muiderzand was de eerste jachthaven die plastic uit het water opving (The Seabin Project). Waterstof Hoe de jachthavens van de toekomst eruit komen te zien, met (toekomstige) duurzame innovaties, is volgens Den Daas lastig te voorspellen. Maar ze vindt dat de sector – en de ondernemers – op de hoogte moeten zijn van de nieuwe ontwikkelingen. ‘Dat is stap één: weet wat er speelt, kijk ook buiten de sector. Wat zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden van waterstof? Is dat de energiebron van de toekomst? Die ontwikHISWA MAGAZINE 6 Elektrisch varen is in opmars, ook daar moeten de jachthavens rekening mee houden. ‘De gemeente Amsterdam eist dat boten straks in de binnenwateren elektrisch moeten varen. Al moet de techniek nog worden verbeterd. Batterijen in een vochtige omgeving zijn niet ideaal. Als steeds meer boten elektrisch varen, trekt dat op de jachthavens een flinke wissel. Veel boten in onze havens maken al gebruik van elektriciteit als ze stilliggen, bijvoorbeeld om de koelkast aan te zetten. Hoe kunnen we genoeg capaciteit leveren als de boten ook aan de laadpaal moeten Er is een groep watersporters die fit is en veel vrije tijd heeft. om te kunnen varen? Ik ben heel benieuwd welke kant het opgaat.’ Niet wegcijferen Een andere trend is dat jonge watersporters zich niet meer of minder willen vastleggen en flexibel met hun vrije tijd willen omgaan. Een eigen motorboot of zeilboot kopen is minder vanzelfsprekend, maar Den Daas ziet wel kansen. ‘Stellen van 30 tot 40 jaar hebben geen behoefte meer om in een boot te investeren. Ik zie dat oudere watersporters dat wél doen. Ze ruilen bijvoorbeeld de zeilboot in voor een motorboot. Die generatie is nog fit, heeft veel vrije tijd en heeft vaak geld te besteden. Die groep moet je niet wegcijferen. Daar ligt potentie.’ Daarnaast moeten ondernemers, ook de jachthavens, inspelen op de behoeften van de jongere generatie die flexibel wil zijn. 39

Wat is de visie, welke kant willen we op? Nu is het nog veel te veel versnipperd over verschillende ministeries.’ Jachthaven Naarden. Het concept van boot delen is al meer gemeengoed, al is het soms zoeken naar de goede formule. Het bedrijf FlexYachts dat de zeilboten van eigenaren – die onder meer in de jachthavens van Den Daas Recreatie liggen - aan andere watersporters verhuurt, groeit langzaam. ‘Het is in Nederland niet altijd mooi zeilweer. Op mooie dagen wil iedereen het water op, en zul je je eigen zeilboot niet snel verhuren.’ Volgens Nanke den Daas hoort dat bij ondernemerschap: uitzoeken wat wel of niet werkt. ‘Je moet er op tijd bij zijn, maar dat is lastig in te schatten. Het is niet altijd te zeggen waar het aan ligt als iets niet werkt.’ Toerisme moet hoger op de agenda van de politiek komen te staan. Toerisme op de agenda De fusie van HISWA Vereniging met de vereniging van recreatieondernemers RECRON vindt Den Daas een goede stap richting de toekomst. Vooral voor ondernemers met een jachthaven is er een grote overlap met de ondernemers in de recreatiesector: hoe besteden mensen het liefst hun vrije tijd? HISWA en RECRON bundelen de krachten om de leden te ondersteunen én om een krachtig geluid aan politiek Den Haag te laten horen. ‘We moeten ons als sector sterk maken, toerisme moet op de agenda van de politiek komen te staan. Daarbij heeft ze nog één boodschap: water – een belangrijk onderdeel van onze identiteit – moet dezelfde waardering krijgen als land. Nanke den Daas haalt een voorbeeld uit de praktijk aan om haar stelling te onderbouwen. ‘Ik heb de grootste idioterie meegemaakt bij de jachthaven Bruinisse. We moesten door onze plannen ergens anders een stukje natuur terugbrengen. Dat moest op het water worden aangelegd. Alsof er alleen boven water natuur is. Begrijp je? Water ís natuur. Daar moeten we de politiek en beleidsmakers van overtuigen.’ Jachthaven Bruinisse. 40 HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSINNOVATIE Gehard dennenhout op dek De Britse houtleverancier Lignia Wood, waarvan eerder in deze rubriek de introductie van steigerhout werd opgemerkt, levert nu ook hout voor jachtdekken. Het onder duurzaamheidskeur FSC verbouwde naaldbomenhout wordt door een ‘geheim’ procedé door Lignia bewerkt, door logen en impregneren met formaldehyde. Hierdoor wordt het zachte hout harder en langdurig bestand tegen de elementen. Zodoende is het ook geschikt geworden voor toepassing op dekken. De introductie van Lignia Yacht, zoals de voor dekken gezaagde latten op de markt worden gebracht, is bekroond met een prijs in de categorie dekken en dekbeslag in de DAME Awards. www.lignia.com Kringloopblokken Allen Brothers, fabrikant van blokken en klemmen voor sportieve open zeilboten, introduceerde op de METSTRADE Show een nieuwe serie blokken gemaakt van hergebruikt plastic. De katrolletjes voor lijnen van 3 tot 8 millimeter dik, hebben enkele lagers die ook onder grote belasting soepel blijven draaien. Door slim ontwerp kunnen de blokken net zo sterk worden gemaakt met minder metalen materiaal. 100 procent hergebruikt materiaal en 20 procent minder materiaal helpen de fabricage minder milieubelastend te maken. Het leverde Allen Brothers een nominatie op in de categorie dekuitrusting en tuigage van de DAME Awards. www.allenbrothers.com HISWA MAGAZINE 6 Reddingboei vaart naar drenkeling U-Safe, een hoefijzerboei met waterjets in elk uiteinde, vaart zelfstandig naar een drenkeling toe. De reddingboei van 1 meter lang en 80 centimeter breed weegt 13 kilogram. Vanaf een boot, kade of het strand in het water gegooid, maakt het niet uit hoe de U-Safe het oppervlak raakt: hij komt altijd plat te liggen en de waterjets kunnen van beide kanten het water aanzuigen. De boei wordt op afstand bestuurd. De afstandsbediening zit in een klem aan de binnenkant van de boei – degene die de boei weg werpt moet die er wel even uit pakken. In het water kan de U-Safe 30 minuten varen met een snelheid van 15 km/h en met de afstandbediening naar een drenkeling worden gestuurd. De boei kan op erg wilde golven worden ingezet, zelfs in de branding. Daarmee is de inzet groter dan die van zelfs de meest geoefende reddingzwemmer. Een versie die zelfstandig via een locatiezender de persoon vindt die overboord is gevallen, is in voorbereiding. Ook een set met zonnepaneel om de accu’s van de elektrische waterjets weer op te laden, volgt na de marktintroductie van november. U-Safe is de trotse overall winnaar van de Design Award Marine Equipment. www.usafe-benelux-business.site 41

NIEUWSINNOVATIE Draadloos lichtnetwerk Vanaf een centrale plek aan boord kunnen lichten in het interieur worden aan- en uitgezet en gedimd. Als de verlichtingsarmaturen zijn uitgerust met een sensor, is op het bedieningspaneel te zien dat ze aangaan – dus dat iemand in die ruimte aanwezig is. Deze functie is op veel moderne en luxe jachten al aanwezig via een multifunctioneel scherm voor controle en bediening van elektrische boordsytemen. Met het Lumishore Lumi-link Wireless is nu zelfs een draadloos lichtnetwerk mogelijk, waarbij de bediening op afstand van de lampen (niet de voeding) zonder aanleg van extra kabels kan worden gerealiseerd. De uitvoering van dit systeem, in technische en esthetische zin, veroverde een nominatie in de categorie ‘interieur uitrusting’ van de DAME Awards. www.lumishore.com Bliksembeveiliging voor carbonverstaging De Zwitserse fabrikant van carbonvezelkabels Carbo Link ontwikkelde een massieve uit carbonvezel vervaardigde stagkabel met geïntegreerde metaaldelen, die zorgen voor een degelijke aarding van de carbon kabels op het jacht. Zeker als het jacht een metalen frame heeft waaraan de kiel en de wantputtingen zijn bevestigd, zorgt de CL Solid Lightning Protection kabel voor een goede grondverbinding. Bij carbon kabels in de verstaging kan statische elektriciteit ontstaan. Die trekt in een onweersbui bliksemschichten aan. Carbonvezel is op zich een geleidend materiaal, dat elektrische spanning kan overbrengen. Toch heeft het in de kabel geïntegreerde metaal andere geleidende eigenschappen, waardoor het meer de 0-spanning, of gelijkheid aan de omgeving opzoekt. De CL Lightning Protect kabel werkt tweeledig: het verkleint de kans op blikseminslag en verbetert de afvoer van de enorme voltages waarmee de boot wordt geconfronteerd tijdens een eventuele blikseminslag. Van buiten is niets anders aan de verstaging te zien: de metalen zijn in de kabel verwerkt. Deze materiaalinnovatie leverde een nominatie op in de categorie dekuitrusting en tuigage bij de DAME Awards. www.carbo-link.com Zacht voor boot en bil Een eenvoudig idee in een goede uitvoering levert in het geval van de Flexicush een erg bruikbaar product op. Een stootmat annex kussen dat bestaat uit zeven staven van geslotencel structuurschuim, die dus niet nat worden, aan elkaar verbonden in een hoes van waterafstotend en wrijvingsbestendig materiaal, blijkt aan boord meerdere functies te kunnen vervullen. Op kleinere boten zoals ribs, is de flexicush een ideaal stootkussen tussen de romp en de kade bij aanmeren. Maar als de boot 42 HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSINNOVATIE Elektrische sturende saildrive De combinatie van een sturende sPildrive en boegschroef in de SPP van de Duitse versnellingsbakkenfabrikant ZF propulsion, maakt het mogelijk om ook zeiljachten met een pienter pookje aan te leggen. ZF testte het systeem op het Gardameer op een Beneteau Oceanis 50. SPP staat voor Steerable Pod Propulsion. De ‘pod’ is de elektrisch aangedreven saildrive, gevoed uit een accupakket in de spiegel van het zeiljacht. De saildrive stuurt. Samen met de boegschroef kan ook een zeiljacht met een kiel hiermee overdwars een aanlegplek in varen. De bediening is met een joystick bij de stuurstand. Het hele systeem is elektrisch en wordt gevoed uit walstroom of de dynamo. Met het 50 voets jacht haalden de ingenieurs tijdens de tests een actieradius van 30 mijl met een gemiddelde snelheid van 7 knopen. De accu ligt in de spiegel zodat voor extra actieradius ook een dieselmotor aan boord kan zijn op de gebruikelijke plek onder de kajuittrap. Na de testfase is het systeem klaar voor marktintroductie en is het op de 2020-modellen van Groupe Beneteau een optie maar ook op de markt komen voor andere werven en retrofit. www.zf.com uitvaart, kan het op de banken of in de boeg ideaal gebruikt worden als zitkussen. De vorm met zeven schuimranden beweegt mee met de ronde vorm van een tube of met de lichaamshouding van de bemanning. Oprollen kan ook om de Flexicush op te bergen. De Duitse fabrikant Fender Design sleepte er een speciale vermelding mee in de wacht in de categorie dekbeslag en tuigage van de DAME Awards. www.fender-design.com HISWA MAGAZINE 6 Schrobset uit hergebruikt plastic Ultramar, bekend als reinigingsbedrijf van jachtzeilen, buiskappen en ander canvas, levert naast de wasdiensten ook schoonmaakproducten en sinds dit najaar ook een borstel- en reinigingsmaterialenset. De borstels en stelen kunnen worden gekoppeld aan een waterslang. Via de holle stelen verzamelt zich het waswater in de borstelkop, waar vandaan het via gespleten uiteinden van de borstelvezels direct op het te reinigen oppervlak komt. De poetsende werking van de gespleten vezels is groot. Door de directe inwerking van spoelwater en de (meestal) lekvrije gardena-koppelingen die zijn gebruikt, wordt alleen het voor het reinigen nodige water gebruikt en waterverspilling tegengegaan. De set is gemaakt van hergebruikt plastic. Het slimme en grondstof- en waterbesparende ontwerp leverde de Oosterhoutse zeilenwasser een nominatie op in de categorie dekuitrusting en tuigage van de DAME Awards. www.ultramarxl.nl 43

NIEUWSINNOVATIE Condensvrije patrijspoorten Met kunststof randen rondom en dubbel glas, zijn de patrijspoorten van TopWindows, een merk van de DGS Group, vrij van condens. Juist bij ruimtes in een jacht waar vaak condens ontstaat, bieden deze patrijspoorten bescherming tegen roest of andere aantasting door vocht. www.topwindows.nl Blussen of bergen De vulling van een CO²-brandblusser kan met behulp van het mondstuk en de blaasbalgen van Boat Rescue System op t manieren worden ingezet: om brand te blussen of om drijflichamen op te blazen als een boot door een lek dreigt te zinken. De koolstofsneeuwblusser is zonder hulpstukken geschikt voor het blussen van vloeistofbranden en brand op onder spanning staande apparatuur. Als een jacht lek slaat, dan kan het gepatenteerde hulpstuk op de spuitmond van de brandblusser worden geschroefd. Daarmee kunnen de balgen worden gevuld. Eén blusapparaat van 2 kg volstaat om 6 balgen van elk 850 liter te vullen. Met de standaard vier bijgeleverde balgen kan een boot van 3,2 ton drijvend worden gehouden. Als er nog twee balgen worden bij gekocht, kan zelfs een zinkend jacht tot 5,6 ton aan de oppervlakte worden gehouden. Het is de bedoeling om de drijflichamen gelijkmatig door de binnenkant van het jacht te verspreiden, rond de kiel en de motor en niet voor de ingang. Het systeem is eenvoudig en kan door elk bemanningslid zonder verdere training worden toegepast. De bescherming tegen vuur en zinken van de Sloveense producent werd genomineerd in de categorie veiligheid van de DAME Awards. www.brsboat.com Spraakverbinding voor wedstrijdzeilers Bob en Frank heten de headsets die Big Blue Yacht Communications introduceert. Bob is een koptelefoon met microfoon die een voordekker op een groot wedstrijdjacht zou kunnen dragen. Waterdicht, lichtgewicht, stevig om het hoofd klemmend en uiteraard zo uitgevoerd dat de voordekker de handen vrij 44 heeft om de zeilen en lijnen te bedienen. Frank is de versie die past in een helm – voor de wedstrijdbemanning die op zulke snelle boten vaart dat een helm bij de uitrusting hoort: een catamaran op draagvleugels of dergelijke racemonsters. Voor beide modellen zijn ook schuimrubber kappen op de microfoon beschikbaar - fluffies - die de windruis van de microfoon wegnemen. www.blueyachtscoms.com HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSINNOVATIE Jacht met datawolk Multifunctionele schermen, navigatieappartuur, sensoren, functies in het interieur en communicatie vormen samen een steeds groeiend samenstel van digitale elektronische apparatuur die bovendien steeds meer aan elkaar wordt gekoppeld wordt en functioneel geïntegreerd. Dat levert een flinke bos kabels op door een boot. RH Marine, automatiseringsbedrijf in de zeescheepvaart, ontwikkelde een draadloze oplossing: een eigen cloud waaraan alle boordapparatuur draadloos kan worden gekoppeld en centraal of juist vanaf verschillende plekken kan worden gecontroleerd en bediend. Het draadloze netwerk is ook van afstand toegankelijk te maken. Zo’n databundeling in een centrale computer maakt het mogelijk alle functies uit te voeren met minder individuele computers, omdat de rekenkracht voor het juist aansturen van servomotoren en sensoren al via de centrale computer beschikbaar is. De nautische gegevensbundeling werd ontwikkeld voor de Koninklijke Marine maar is nu in afgeslankte vorm ook voor grote jachten – en binnen enkele jaren ook voor kleinere jachten – beschikbaar. www.rhmarine.com Uitlaatgas gewassen Jachten van 24 meter of langer, met een motorvermogen van 130 kW of meer mogen vanaf 2021 in de Noordzee, het Kanaal en op de Baltische Zee maar een beperkte hoeveelheid stikstofoxiden uitstoten. Dat heeft de zeevaartautoriteit van de Verenigde Naties IMO bepaald in de Tier III-uitstootnormen. De norm is strenger dan wat motorenfabrikanten kunnen bereiken met tuning en motormanagement en daarom is nabehandeling van de uitlaatgassen nodig. Het Nederlandse bedrijf Marquip presenteert voor deze ‘kleinere’ jachten een compacte installatie die de uitlaatgassen schoonmaakt. HISWA MAGAZINE 6 Stikstofoxiden en roetdeeltjes worden uit het uitlaatgas van dieselmotoren gefilterd door te besprenkelen met ureum – het geurende bestanddeel van urine, maar dan via een chemisch proces gemaakt in plaats van opgevangen. De installatie dempt uitlaatgeluid, koelt het uitlaatgas en reinigt het en is licht van gewicht en compact zodat het in de relatief kleine motorruimte van de ‘mini superjachten’ past. www.marquip.nl 45

NIEUWSINNOVATIE Bio-epoxy wint terrein Kunststof harsenfabrikant Gurit presenteert een epoxy en harder op basis van natuurlijke – niet fossiele – ingrediënten. Bio-harsen evolueren van bruikbaar materiaal voor milieugezinde werven naar een veilig en stabiel materiaal voor werk op allerlei werven. Voordelen van de nieuwe hars die Guri noemt zijn: minder giftige componenten in de hars en harder, minder allergene stoffen, superieure hechting, gladde afwerking, grotere flexibiliteit na harden, superieure bescherming van hout en eenvoudig te verwerken. Amrpo Bio Epoxy is bovendien universeel toepasbaar: als lijm, lamineer hars en als afwerklaag over hout. Het is de grootste leverancier van harsen aan de wereldwijde jachtbouw nog niet gelukt om dit resultaat met alleen biologische ingrediënten te bereiken: de Ampro Bio Epoxy bestaat voor tenminste 40 procent uit organische componenten. www.gurit.com Automatische stootwillen Op afstand bedienbare katrollen die twee lijnen per stootwil uitrollen of juist oprollen, maken het mogelijk om de stootwillen vanaf de stuurpositie op te halen of neer te laten. Eén lijn aan de bovenkant van de stootwil trekt het oog op tot aan de zeereling, een lijn aan het oog onderaan de stootwil trekt het kussen horizontaal zodat het tijdens de vaart netjes is opgeborgen. Met twee of drie stootwillen per boord zijn de meeste jachten voldoende voorzien. Voor het 46 aanleggen is dit voldoende. De servomotoren van het Automatic Fender systeem van Boat Innovation uit Californië hebben een lithium batterij als stroomvoorziening, volgens de leverancier genoeg om een heel seizoen de stootwillen op en neer te halen. De commando’s vanaf de stuurstand om de stootwillen op of neer te bewegen worden doorgegeven via bluetooth. www.automaticfender.com HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSMENS&BEDRIJF Innovatie bekroond Motorjachtenwerf Grand Banks won de hoofdprijs in de categorie ‘innovatie in het productieproces’ van de Boat Builder Awards. Een 8-assige frees voor het vormen van pluggen overtuigde de jury van het prijzenfestival aan de vooravond van de vakbeurs METS. Grand Banksimporteurs Michelle van Barneveld en Albert Gerritsma namen namens de werf de prijs in ontvangst. Een internationale jury beoordeelt voor de Boat Builder Awards de prestaties van werven en personen op hun waarde voor de jachtbouw wereldwijd, terwijl de – ook tijdens de vakbeurs METS uitgereikte – de DAME Awards op producten zijn gericht. Tijdens een gala in het overkapte middenterrein van het Scheepvaartmuseum werden de winnaars in tien categoriën uitgereikt. Royal Huisman, Rondal en Gurit wonnen in de categorie ‘beste samenwerking tussen superjachtwerf en toeleverancier’. www.metstrade.com/boatbuilderawards Brandwerende plaat van interieurbouwer Scheeps- en jachtinterieurbouw bedrijf Esmé Marine breidt de diensten uit door naast het zelf intimmeren van verblijven aan boord, ook de Europese verkoop en distributie te gaan verzorgen van brandwerende deuren en panelen van de Chinese leverancier Dr. Ship. Zelf past het interieurbedrijf de brandwerende materialen al enige tijd toe en is daarover erg tevreden. www.drshipeurope.com HISWA MAGAZINE 6 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nautische groothandels in zee met Xylem De sanitaire pompen van Jabsco voor drinkwater en toiletten aan boord, plus de bilgepompen van Rule zijn alletwee merken van het Amerikaanse Xylem-concern. De Nederlandse distributeur van Xelem, die fabrieken heeft in de Verenigde Staten, Engeland en in China, was Exalto. Sinds november zijn daar twee groothandels bij gekomen: Technautic uit Wormerveer en Combi Noord uit Grou. De bedrijven verspreiden nu de merken Jabsco en Rule over de watersportwinkels waarmee ze samenwerken en verkopen direct aan werven die deze pompen willen monteren. www.xylem.com Ontwerpwedstrijd zeilvrachtschepen Studenten van verschillende technische universiteiten en hogescholen die jacht- of scheepsbouw in hun vakkenpakket hebben, worden elk jaar uitgedaagd door maritiem kennisinstituut Marin om een zeilende boot te ontwerpen. De boten van de verschillende scholenteams racen tegen elkaar in het testbassin in Wageningen. Komend jaar is die wedstrijd op 17 januari. De opdracht luidt deze keer: ontwerp het snelst zeilende vrachtschip. Met een model van hun ontwerp varen de studententeams een baan door het bassin, met ventilatoren ernaast zodat de bootjes puur door windkracht worden aangedreven. Snelheid maar ook de hoeveelheid vracht die het scheepsmodel heeft meegenomen, telt in de uitslag. www.marin.nl Ruim een miljoen voor KNRM Het benefietgala waarmee de Koninklijke Nederlandse Reddings Maatschappij (KNRM) door middel van toegangsprijzen en tafelverkoop op feestelijke wijze sponsorgeld werft, leverde eind november het recordbedrag op van 1.060.593 euro. Optredens van muziekgroepen en cabartetiers, aaneen gepraat door een televisiepresentator, maakten de beurzen los. Er was al vooraf een bedrag ingezameld bij bedrijven die aan 48 de zeevaart verbonden zijn via het programma Captain of Sales. Een veiling tijdens het gala bleek de grote generator van sponsorgeld. De vrijwilligers van de KNRM, de eigenlijke mensenredders, werden in het zonnetje gezet op het podium. Traditiegetrouw vertoonden de vrijwilligers zich in vol ornaat, met overlevingspakken, tussen de smokings en galajurken. www.knrm.nl HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSMENS&BEDRIJF ACM onderzoekt naleving kartelverbod De Autoriteit Consument & Markt (ACM) voerde een onderzoek uit naar de naleving van het kartelverbod door bedrijven. Voorbeelden van kartelvorming zijn prijsafspraken, afspraken over de klantverdeling, uitwisselen van concurrentiegevoelige informatie, verdeling van opdrachten bij aanbestedingen en afspraken over productiebeperkingen. Het onderzoek werd uitgevoerd onder circa 2.000 bedrijven in Nederland. Uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van de bedrijven geneigd is de wet na te leven. Slechts 17% vertoont in meer of mindere mate de neiging tot overtreden van de wet. Tegelijk blijkt dat veel bedrijven slechts beperkt kennis hebben van de regels. Zo weten relatief weinig bedrijven dat het verboden is met concurrenten af te spreken wie aan welke klant levert. Ook het feit dat concurrenten niet met elkaar mogen praten over offertes voor klanten weet slechts een deel van de bedrijven (57%). Het verbod op het maken van prijsafspraken is beter bekend (66%). Hoewel bedrijven niet goed op de hoogte zijn van de concurrentieregels, keuren zij kartelgedrag sterk af. De meeste bedrijven geven aan dat zij afspraken tussen concurrenten over prijzen, klanten of geheime samenwerking niet vinden kunnen. Daarnaast blijkt dat bedrijven in Nederland weinig noodzaak zien tot het overtreden van de concurrentieregels. Ze geven aan dat zij prijsafspraken, het verdelen van klanten en geheime samenwerking met concurrenten niet nodig hebben om goed te kunnen ondernemen. www.acm.nl Lazilas koopt Airmar Het van oorsprong Griekse concern Lazilas, dat een aantal merken op het gebied van nautische veiligheidsuitrusting en scheepsbenodigdheden produceert, kocht de Italiaanse producent van reddingvlotten en RIB’s Arimar op. Directies van beide zijden spreken van een strategische samenwerking waarmee een breed productaanbod van reddingsmaterialen, dekuitrusting en jachtbenodigdheden binnen één concern ressorteert. www.lazilas.com HISWA MAGAZINE 6 49

NIEUWSMENS&BEDRIJF Haaienbeetbestendig zwempak Onderzoekers van de Flinders Universiteit in Australië ontwikkelen een nieuw wetsuit dat bloedverlies na een haaienbeet grotendeels beperkt. Bloedverlies van de persoon die is gebeten, is de belangrijkste doodsoorzaak bij zwemmers en duikers die door haaien gebeten worden. Een nieuw polyethyleen vezel met een ultra hoog moleculair gewicht kan een neopreen duikerspak nagenoeg ondoordringbaar maken, terwijl het wel draagbaar blijft en bruikbaar voor zwemmen. Het nieuw ontwikkelde materiaal lijkt op kevlar of aramide, gebruikt voor kogelvrije vesten. De nieuwe wetsuit maakt een zwemmer niet onschendbaar. Maar voorkomt dat de punten van haaientanden meteen diep in het lichaam van een zwemmer doordringen, wat de ernstigste bloeding veroorzaakt. www.flinders.edu.au Imhoff terug op Cowes De laatste onafhankelijke watersportwinkel in Cowes op Isle of Wight, de bakermat van het wedstrijdzeilen en een belangrijk nautisch centrum, neemt het Nederlandse zeilpakkenmerk Imhoff weer op in het aanbod. Alan Baker en zijn partner Sandra Ross namen de winkel Shipmates over. Volgens de nieuwe winkeleigenaars biedt Imhoff vergelijkbare kwaliteit als de grote merken, maar tegen een klantvriendelijker prijs. Bij de heropening van de winkel door de nieuwe eigenaars op 14 november jl., kwam verkoopdirecteur Gordon Sanders van Imhoff-distributeur Meridian Zero de middenstanders feliciteren en vieren dat het Nederlandse merk terug is in de wereldhoofdstad van het wedstrijdzeilen. www.imhoff.nl Kroatisch kantoor De Valk Makelaarsketen De Valk opende een nieuw kantoor in Kroatië. Vanuit de hoofdstad Zagreb is Darko Tomasic actief in het adverteren, bemiddelen en verkopen van gebruikte jachten volgens de formule van de Nederlandse keten. Een verkoophaven is in Zadar. De beide kantoren bedienen verkopers met boten langs de hele Kroatische en Sloveense kust en vinden hun klanten wereldwijd. www.devalk.nl 50 HISWA MAGAZINE 6 NIEUWSMENS&BEDRIJF Toename controles ATIS aangekondigd In het vaarseizoen 2020 gaat het Agentschap Telecom de zeilende chartervloot en de pleziervaart strenger dan voorheen controleren op de juiste instelling van de marifoon. Het is in Nederland verboden een marifoon of andere zendapparatuur te gebruiken of zelfs te bezitten die niet op de juiste manier is geregistreerd. Het Automatic Transmitter Identification System geeft het registratienummer van de gebruiker door. Autoiteiten als brugen sluiswachters kunnen de ATISroepnaam van een jacht, gekoppeld aan het marifoniecertificaat van de schipper, aflezen. Moderne marifoons kunnen schakelen tussen de zee-instelling (zonder ATIS maar met sterker zendvermogen to 25 Watt) of de binnenvaart-instelling (maximaal 5 Watt, met ATIS). Zodra een jacht de marifoon gebruikt om te zenden, kunnen autoriteiten zien of de marifoon juist is ingesteld en of de schipper zijn certificaat heeft geprogrammeerd. Als dit niet juist is ingesteld of de certificaten ontbreken aan boord, kan een boete worden uitgeschreven van 250 euro. www.agentschaptelecom.nl Vrolijk Watersport verhuisd De Scheveningse watersportwinkel Vrolijk Watersport heeft een nieuw onderkomen gevonden aan de Visafslagweg 1, hal 18-20 in Scheveningen. Op 30 november jl. is de nieuwe zaak feestelijk geopend met productdemonstraties en een lezing van schrijver Hans Steketee over zijn boek De Warnow. www.vrolijk.nl Autoloze zondag slecht plan Een maandelijkse autoloze zondag is een slecht plan en werkt desastreus uit voor de gastvrijheidssector. Voor onder meer horeca, watersportbedrijven, attractieparken, musea en dierentuinen is zondag een belangrijke dag voor hun inkomsten. Dit plan kan potentieel voor flink omzetverlies zorgen en kan ertoe leiden dat ondernemers personeel moeten ontslaan. Vanwege de stikstofcrisis is het kabinet op zoek naar maatregelen die ervoor kunnen zorgen dat de woningbouw weer door kan gaan. HISWA MAGAZINE 6 Ze laat daarvoor op dit moment uitrekenen hoeveel stikstofruimte bepaalde onorthodoxe maatregelen opleveren. Eén van die maatregelen is dus een autoloze zondag, als proefballon opgelaten door GroenLinks en ChristenUnie. Gastvrij Nederland – waar HISWA Vereniging lid van is – roept daarom het kabinet op de economische gevolgen van de stikstofcrisis voor bijvoorbeeld de bouwnijverheid niet af te wentelen op de gastvrijheidssector en geen steun te geven aan een proefballonnetje. In plaats Amelandse havenmeester gelauwerd Havenmeester Klaas Jan van der Meij van Jachthaven ’t Leijegat op Ameland is gekozen tot ‘havenmeester van het jaar’ door de charterschippers die deelnamen aan de Brandarisrace eind oktober. www.waddenhavenameland.nl daarvan moet het kabinet kiezen voor evenwichtige maatregelen waarbij niet de ene vorm van ondernemerschap tegen de andere wordt uitgespeeld. www.gastvrij-nederland.nl 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF RECRON vraagt om meer politieke aandacht recreatiesector RECRON, de brancheorganisatie van ondernemers in de recreatiebranche, bood 3 december 2019 een recreatiemanifest aan aan de Kamercommissie Economische Zaken en Werkgelegenheid. In aanwezigheid van 30 ondernemers pleitte de brancheorganisatie onder meer voor meer aandacht en betrokkenheid bij de sector. De recente trendrapportages van het CBS laten een stijging zien van het aantal overnachtingen in Nederland door binnenlands en buitenlands toerisme. Volgens Jarin van der Zande van RECRON laat dat de veerkracht van de ondernemers zien. “De recreatieve sector heeft onder andere te lijden onder de hoge woningnood in Nederland en toenemende criminaliteit. Overheden zien onze bedrijven nog te vaak als makkelijke oplossing voor zelfgecreëerde problemen. Toch weten onze ondernemers jaarlijks vijf miljard euro te pompen in de Nederlandse economie. Daar staat vanuit de overheid niets tegenover!” Een onderwerp als massatoerisme wordt wel opgepakt door de landelijke overheid, maar de eenzijdige focus hierin maakt het debat onzuiver, stelt Gratis testtijd bij Marin Marin biedt maritieme MKB’ers wederom gratis tanktijd voor het testen van innovatieve ideeën. Het aanbod geldt voor ondernemers die een nieuw maritiem concept willen onderzoeken: om te kijken of het werkt, om het te verbeteren of om het te demonstreren. Marin wil met dit initiatief Nederlandse MKB’ers helpen een belangrijke stap te maken in de ontwikkeling van hun innovatie. Het gaat om nieuwe ideeën en concepten, niet om de optimalisatie van bestaande ontwerpen en ontwerptesten. De mogelijke projecten zijn divers: van 52 RECRON. “Dat er een probleem met toerisme is in Amsterdam wil nog niet zeggen dat de rest van het land ook een probleem heeft.” De eenzijdige focus op overtoerisme creëert opnieuw een vertekend beeld van de sector. De Tweede Kamer zou juist samen met ondernemers op zoek moeten gaan naar kansen om buitenlands toerisme ook kennis te laten maken met het prachtige recreatieve product dat we in Nederland hebben. Om deze opgaven samen aan te pakken is bestuurlijke aandacht voor onze sector hard nodig. Wij pleiten dan ook voor een regulier AO in de Tweede Kamer speciaal voor recreatie en vrije tijd.” Het manifest is op hiswarecron.nl te downloaden. www.hiswarecron.nl drijvende windturbines en zonnepanelen tot grote vliegers voor het opwekken van windenergie. Ieder nieuw geselecteerd project voor 2020 krijgt twee weken tanktijd. Deze twee weken is inclusief een experimentator, een voorbereidende dag voor inhoudelijk overleg met project manager en project engineer van Marin. Geïnteresseerde bedrijven kunnen zich aanmelden met een beschrijving van hun concept en de tests die ze willen uitvoeren. De deadline is 31 december 2019. Marin HISWA MAGAZINE 6 selecteert uit de inzendingen de meest innovatieve en kansrijke projecten. Meer informatie bij Jaap de Wilde: 06-1159 1035 of j.dewilde@marin.nl. NIEUWSMENS&BEDRIJF Jetten Jachtbouw onder MSAR naar composietbouw De Belgische investeerder Jack Wijnants van MSAR kocht Jetten Jachtbouw uit Sneek. De werf ontwikkelde zich de laatste jaren vanuit traditionele Nederlandse stalen en aluminium motorjachten in de richting van steeds luxere en grotere jachten. De nieuwe eigenaar wil die tendens doorzetten maar overschakelen op de bouw van koolstofvezel, vacuumgeïnjecteerde rompen, licht van gewicht en zuinig in brandstofverbruik. MSAR bouwt uitgebreide installaties voor het opruimen van vervuiling op oppervlaktewater. Ook is de Belg eigenaar van Amasea Yachts, een werf die luxe motorcatamarans bouwt – een beginnend bedrijf nog met slecht één model in het gamma. Wijants wil bovendien alle werknemers op vijf personen na ontslaan en de productie naar Turkije verplaatsen. Daar verzetten de gebroeders Jetten zich nog tegen. www.jettenjachtbouw.eu Inschrijven voor de Koning Willem I Prijs 2020 De Koning Willem I Prijs stimuleert goed ondernemerschap en maakt inspirerende voorbeelden zichtbaar. De Koning Willem I Prijs is de meest prestigieuze ondernemingsprijs van ons land en heeft de afgelopen jaren prachtige winnaars opgeleverd. Bedrijven kunnen zich vanaf nu kandidaat stellen voor de Koning Willem I Plaquette voor Duurzaam Ondernemerschap en voor de Koning Willem I Prijs categorie MKB of categorie Grootbedrijf. De prijzen worden eens in de twee jaar uitgereikt door erevoorzitter Hare Majesteit Koningin Máxima en vormen de ultieme bekroning van goed en innovatief ondernemerschap. Voorgaande winnaars waren onder andere Afas, Philips en FrieslandCampina. Inschrijven kan tot en met 31 januari 2020. www.kw1prijs.nl Examens vaarbewijs door CBR Per 1 januari 2020 neemt het CBR de examens voor het Klein Vaarbewijs 1 & 2 af. Voorheen deed Vamex dit. De examens en de exameneisen blijven gelijk, evenals de tarieven. Toch gaat er een en ander veranderen. Kandidaten krijgen voortaan een pasje voor het Klein Vaarbewijs, dat ook als International Certificate of Competence (ICC) geldig is. Examen doen kan op 20 locaties van het CBR, ook op zaterdag. Bij Vamex waren dit vijf locaties. Reserveren van examens, een gezondheidsverklaring en pasjes aanvragen of vernieuwen kan straks allemaal met DigiD via MijnCBR op de website van het CBR. www.cbr.nl HISWA MAGAZINE 6 53

De HISWA 2020 Duurzaamheid in de schijnwerper Van 11 tot en met 15 maart 2020 vindt in RAI Amsterdam de 65e editie van de HISWA Amsterdam Boat Show plaats. Een beurs met historie maar uiteraard met oog voor de toekomst. Botenliefhebbers kunnen dit jaar weer rekenen op de aanwezigheid van de nieuwste boten, onderdelen en accessoires. Daarbij ontbreken duurzame initiatieven niet. Tekst: Elise Nieveen Hoe ziet de watersport er in de nabije toekomst uit en over 15 jaar? Wat voor invloed heeft circulair produceren? Hoe zit het met elektrisch varen, wat zijn de (on)mogelijkheden? Hoe gaan we om met het gebruik van zonne-energie en windenergie en is zeilen de (her) nieuwde toekomst? In het Innovation Lab op de beurs krijgen bezoekers antwoorden op al deze vragen. 54 Start-up Challenge Het beursteam doet een oproep aan iedereen in de branche die de afgelopen jaren (maximaal vijf jaar geleden) gestart is met een MVO-initiatief. Heeft u een mooi idee tot werkelijkheid gebracht of kent u iemand die dat gedaan heeft? Wilt u uw dienst of product laten zien of bent u nieuwsgierig naar de reacties of testresultaten die de 35.000 bezoekers u kunnen bieden? Wilt u vakgenoten of investeerders treffen die uw bedrijf verder kunnen brengen? HISWA biedt met de Start-up Challenge graag een podium aan deze initiatieven. Bent u gestart met een fraai MVO-initiatief? Breng dit onder de aandacht van 35.000 beursbezoekers. HISWA MAGAZINE 6 Mainstage Het vaste HISWA-podium – de Mainstage - ontbreekt uiteraard niet en is te vinden in de vernieuwde hal 5. De programmering is zoals altijd breed en divers. Bij Expositie Sloep leert de bezoeker de tools kennen die nodig zijn bij de aanschaf van een sloep. Bij de Vaarquiz kan dagelijks de vaarkennis getest worden. Verder is er aandacht voor de vele wedstrijden die in 2020 op de planning staan zoals de Olympische Spelen, Vendee Globe en de America’s Cup en komen, ter inspiratie, de verhalen van vertrekkers aan bod. Speciale aandacht gaat naar (de toekomst van) elektrisch varen. Young Professionals Day Na een succesvolle eerste editie in 2019 vindt er op donderdag 12 maart 2020 wederom een Young Professionals Day plaats. Deze dag is bedoeld voor studenten of jonge professionals die werkzaam zijn in de branche of de ambitie hebben om dat te zijn. Het doel is om hen te inspireren, te enthousiasmeren en kennis te laten maken met wat de watersportbranche zoal te bieden heeft. Meer informatie Wilt u meer informatie of deelnemen aan een van deze initiatieven, neem dan contact op met HISWA Amsterdam Boat Show, Celine Buning: c.buning@rai.nl of 020 549 3202. Of kijk op www.hiswarai.nl/exposeren. HISWA MAGAZINE 6 55

Het zál maar gebeuren... Onderneem op zeker Onze watersportdesk adviseert u graag. Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 info@kuiperverzekeringen.nl www.kuiperverzekeringen.nl Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl HISWABUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. Gunstige regeling zonnepanelen verlengd tot 2023 Goed nieuws voor bedrijven met zonnepanelen. De salderingsregeling voor zonnepanelen, aangesloten op een kleinverbruikaansluiting, wordt voortgezet tot 1 januari 2023. Minister Wiebes van Financiën besloot dit om het investeren in duurzame energie aantrekkelijk te houden. HISWA-leden kunnen via HISWA Energie ondersteuning krijgen bij het uitvoeren van deze gunstige regeling. Daarbij profiteren ze van extra financieel voordeel, meldt EnergyProof (HISWA Supplier). EnergyProof is initiatiefnemer van inkoopcollectief HISWA Energie en begeleidt HISWA-leden zo al enkele jaren met de voordelige inkoop van energie. De salderingsregeling voor de teruglevering van energie uit zonnepanelen is een voorbeeld van die maatwerkondersteuning. Deze regeling houdt in dat stroom die ondernemers met zonnepanelen opwekken en aan het net terugleveren, wordt afgetrokken van het eigen energieverbruik. Dit is Inzicht in uw cyberrisico’s Zonder inzicht in cyberrisico’s is een goede voorbereiding onmogelijk. Om de juiste beslissingen over cyber te nemen, is allereerst inzicht nodig. Inzicht in de risico’s die uw organisatie loopt, en de mogelijke impact ervan op de continuïteit van uw organisatie. Want, pas wanneer u uw risico’s kent, kunt u er de juiste beschermingsmaatregelen tegenover stellen. En die risico’s zijn voor iedere organisatie verschillend. Welke cyberdeuren heeft uw organisatie openstaan? Voordat u thuis de deur uitstapt, checkt u of alle ingangen waar een inbreker naar binnen kan sluipen, afgesloten zijn. Deze vergelijking gaat bij veel HISWA MAGAZINE 6 natuurlijk aantrekkelijk omdat ze hierdoor onder andere minder energiebelasting betalen. De regeling zou per 1 januari 2020 worden beëindigd, maar is nu dus verlengd tot 2023. Voordeel HISWA-leden Bedrijven met een grootverbruikaansluiting profiteren als deelnemer aan HISWA Energie bovendien van een teruglevertarief dat gelijk is aan het levertarief. Normaliter is het tarief voor teruglevering zo’n 25 tot 30 procent lager dan het levertarief. Bij HISWA Energie is dat dus niet het geval. De vergoeding die HISWA-leden kunnen krijgen voor terugleveren is hoger dan wanneer ze dit zelf regelen. Met deelname aan HISWA Energie profiteren HISWA-leden niet alleen van goedkope energietarieven, maar ook van ontzorging bij hun totale energiemanagement. www.hiswaenergie.nl organisaties niet op als het gaat om het buiten de deur houden van cybercriminelen. Om echt goed beschermd te zijn, dient u alle deuren af te sluiten. Maar wat zijn al die deuren dan? AON (HISWA Partner in Business) maakte er een video over. De video staat bij het thema cyberveiligheid op de website. www.aon.com/netherlands/thema 57

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Nieuw onderzoek naar ligplaatstarieven De omzet van een jachthaven wordt grotendeels bepaald door de combinatie van ligplaatstarieven en de bezettingsgraad. Om meer inzicht te krijgen in deze cijfers lanceerde Muller Makelaardij in 2015 de resultaten van haar ligplaatsenonderzoek. Met het oog op de sterk veranderende markt besloot Muller Makelaardij (HISWA Supplier), specialist in de aan- en verkoop van watersportgebonden onroerend goed, het onderzoek opnieuw uit te laten voeren. Het onderzoek van 2015 gaf een belangrijke indicatie van ligplaatsprijzen. Door de toenemende consumentenbestedingen in een conjunctuurgevoelige markt is het van belang om opnieuw inzicht te krijgen in deze cijfers. Hiermee wordt zichbaar of de trend in deze markt meebeweegt of juist achterblijft door andere factoren. Daarnaast wordt gekeken naar nieuwe ontwikkelingen in de markt van jachthavenexploitanten. De onderzoeker is Eduard Paulusma, vierdejaars bedrijfskundestudent en actief in de watersport. Het onderzoek zal onder alle jachthavens in Nederland zijn. U kunt ook deelnemen aan het onderzoek of een aanvraag doen om de resultaten van het onderzoek in te zien. Stuur een email naar info@mullermakelaardij.nl. www.mullermakelaardij.nl SAIL Amsterdam 2020 Van 12 t/m 16 augustus 2020 komen de meest indrukwekkende schepen, kleurrijke bemanningen en miljoenen bezoekers uit alle windstreken weer samen op SAIL (HISWA Partner in Yachtbuilding). Vijf dagen lang kunnen fans van over de hele wereld genieten van een programma vol nautische historie, ruim 600 schepen, muziek, cultuur en debat tijdens deze 10e editie van SAIL in Amsterdam. Al meer dan 40 ‘iconen van de zee’ hebben bevestigd deel te nemen aan SAIL Amsterdam 2020. Hieronder terugkerende favorieten als de ARC Gloria uit Colombia en de Santa Maria Manuela uit Portugal, maar ook zijn er nieuwkomers als de Picton Castle uit Canada. Daarnaast ontbreekt vlaggenschip Clipper Stad Amsterdam niet tijdens de jubileumeditie die zijn nieuwe, duurzame karakter toont. Duurzaamheid is één van de drie belangrijkste thema’s binnen SAIL naast inclusiviteit en talentontwikkeling. In 2015 is 58 SAIL gestart met een speciaal duurzaamheidsprogramma, dat deze editie verder zichtbaar is met bijvoorbeeld zero emission schepen en solarboten. www.sail.nl HISWA MAGAZINE 6 HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Subsidie beschikbaar voor energiebesparende technieken Venntiv (HISWA Supplier) fundeert duurzame ideeën en licht graag twee subsidies voor u uit. Gaat u investeren in energiebesparende technieken en/of duurzaam bouwen, dan is de EIA- of MIA-subsidie mogelijk erg interessant voor u. De Energie Investeringsaftrek (EIA) heeft als doel bedrijven te stimuleren energie te besparen en/of meer duurzame energie toe te passen. Alle bedrijfsmiddelen waarvoor u binnen deze regeling subsidie kunt aanvragen staan op de energielijst. De Milieu Investeringsaftrek (MIA) stimuleert investeringen in milieuvriendelijke producten en/of bedrijfsmiddelen. Om in aanmerking te komen voor de MIA moet het bedrijfsmiddel op de milieulijst staan. Wanneer uw bedrijf zélf milieuvriendelijke producten of bedrijfsmiddelen heeft ontwikkeld, kunnen die voor de milieulijst worden aangemeld. Enkele criteria voor de EIA en MIA zijn: - de bedrijfsmiddelen waarvoor u subsidie kunt aanvragen moeten voorkomen op de energielijst/ milieulijst HISWA MAGAZINE 6 - de investering moet minimaal 2.500 euro per melding zijn - en de aanvraag dient binnen drie maanden na opdrachtgeving ingediend te worden. Wat levert het op? Deze twee fiscale regelingen zijn uitsluitend bedoeld voor bedrijven. Zowel de EIA als de MIA worden verrekend als aftrek van de fiscale winst, hierdoor kunt u als ondernemer in een lager belastingpercentage uitkomen. Met de EIA subsidie mag u 45% van de investeringskosten van uw fiscale winst aftrekken (een netto voordeel van ongeveer 11%). Bij de MIA-regeling mag u maximaal 36% van de investeringskosten van de fiscale winst aftrekken (netto voordeel ongeveer 8%). Beide bedragen komen bovenop de normale afschrijving van de betreffende bedrijfsmiddelen. Naast het fiscale voordeel zorgt de investering ook voor een lagere CO2-uitstoot en een lagere energierekening voor uw bedrijf. www.venntiv.com 59

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Vastgoedportefeuille steeds duurzamer Thijs Lunenberg van Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (HISWA Supplier) woonde eind oktober de Taxateursmeeting van de Rabobank bij. Lunenberg is taxateur van onder andere jachthavens en watersportgebonden bedrijven. Tijdens deze jaarlijkse bijeenkomst werden de taxateurs bijgepraat over de laatste ontwikkelingen op het gebied van de vastgoedmarkt. Een belangrijke pijler is de ontwikkeling op het gebied van duurzaamheid en de verwerking daarvan in taxaties. De financiers willen hieromtrent steeds meer inzicht om de vastgoedportefeuille duurzaam te houden. Een exploitatiegebonden bedrijf wordt gewaardeerd vanuit de verdiencapaciteit. Op het moment dat er investeringen plaatsvonden op het gebied van alternatieve energiebronnen zoals zonnepanelen, aardwarmtepompen en/of windturbines, dan zal dit terug te zien zijn in de energielasten van het bedrijf en dit een positief gevolg hebben voor de beschikbare EBITDA. Potentiële kopers verwerven dit type bedrijven op basis van een x aantal keer de EBITDA, de zogenaamde kapitalisatiefactor, waardoor het duurzaamheidsaspect meegenomen wordt in de waarde c.q. prijs. www.vandeloosdrecht.nl Nieuwe tentoonstellingen bij Het Scheepvaartmuseum brengen. De tentoonstelling toont door middel van foto’s en films de menselijke verhalen achter de ontluisterende statistieken. Tot en met 10 mei 2020 staat de wereldwijde impact van smeltend ijs en stijgende zeespiegel centraal in Het Scheepvaartmuseum (HISWA Partner in Yachtbuilding) in Amsterdam. De tentoonstellingen Strijd om het IJs en Rijzend Water zijn een ware wake-up call: we hebben te maken met een klimaat60 crisis waarvan de gevolgen enkel nog vertraagd kunnen worden. Rijzend Water is een tentoonstelling van fotojournalist en filmmaker Kadir van Lohuizen. Van Lohuizen reisde naar veel landen om de impact van de waterstijging te onderzoeken en in beeld te Tegelijkertijd opent de tentoonstelling Strijd om het IJs over 400 jaar Nederlandse ontdekking en exploitatie van de Noordpool. Deze tentoonstelling toont het proces van Nederlandse groei in het Noordpoolgebied; een proces waarbinnen exploratie, exploitatie, wetenschap en nationalisme een rol speelden en waarbinnen de grenzen van het mogelijke steeds verder opschuiven. www.scheepvaartmuseum.nl HISWA MAGAZINE 6 HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Borstel voor duurzaam reinigen van steigers Steigers worden vandaag de dag vaak onderhouden en gereinigd met hogedrukreinigers of een anti-algenmiddel. Beide methoden hebben zo hun nadelen. De hogedruk beschadigt het steigermateriaal en zorgt voor veel vuil. Een anti-algenmiddel dood wel de algen, maar reinigt de steiger niet. Daarbij mag het ook niet in contact komen met oppervlaktewater. De Terrazza Marina van Kees van der Spek Tuinmachines (HISWA Supplier) maakt een einde aan deze nadelen. De speciale, gepatenteerde borstel reinigt alle ondergronden zonder beschadigingen. De Terrazza Marina is geschikt voor zowel houten als kunststofsteigers. Door het lage toerental geeft het geen vervuiling aan de omgeving. Lastige profielen of oppervlakken zijn geen probleem voor deze borstel. Daarbij is de machine geluidsarm en geeft hij geen uitstoot. Duurzamer kan bijna niet. De machine heeft een standaard gemonteerd wielstel waardoor de bediening bijzonder eenvoudig is. Tevens kan er een onkruidborstel gemonteerd worden. www.keesvanderspek.nl Gratis trainingen over verlagen werkdruk Hoe u, uw werknemers en uw klanten met elkaar omgaan op het werk kan een grote impact hebben op hoe iemand zich voelt. Zeker als er sprake is van ongewenst gedrag of een hoog ervaren werkdruk. Het zijn allemaal vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Als werkgever bent u verplicht werkdruk te voorkomen of beperken. Een gezonde werkdruk hoeft helemaal niet erg te zijn. Dit kunt u ook niet altijd voorkomen. Maar wat als een gezonde werkdruk omslaat in ongezonde werkstress? En dit zelfs leidt tot verzuim? Welke rol speelt leefstijl hierin en wat kunt u hier als werkgever aan doen? Daarover organiseert ArboNed (HISWA Supplier) in het land de gratis interactieve kennissessie ‘Voorkom dat gezonde werkdruk omslaat in ongezonde werkstress’. Tijdens deze sessie leert u de signalen van ongezonde werkstress te herkennen. Onder leiding van een arbeid- en organisatiedeskundige licht ArboNed de theorie toe aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. www.arboned.nl HISWA MAGAZINE 6 61

HISWA BUSINESS CLUB IN BUSINESS PARTNERS De HISWA Business Club bestaat uit bedrijven die diensten of producten leveren aan de water sportindustrie, maar zelf niet tot de sector behoren. Ze zijn specialist in hun vakgebied, hebben aantoonbare ervaring in de branche. Door dit criterium ontstaat binnen de HISWA Business Club een groep van professionals, die niet alleen toegevoegde waarde aan HISWA-bedrijven kunnen bieden, maar ook aan elkaar. Inmiddels heeft de HISWA Business Club circa veertig deelnemers als Partner HISWA te water, HISWA Partner in Business, HISWA Partner in Yacht building of Supplier HISWA Vereniging. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. SUPPLIERS HISWA VERENIGING Abelleisure T 0573 280 772 E info@abelleisure.nl Arboned T 030 299 64 444 E marty.de.groot@arboned.nl DHK Tax Lawyers T 010 205 36 10 E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl Endurance Partners in Hospitality B.V. T 033 450 83 33 E info@endurance.nl EnergyProof T 020 233 38 21 E info@energyproof.nl GoodFuels Marine T info@goodfuels.com E 085-8000 238 Hilversum Mediation T 035 203 00 00 E info@mediationhilversum.nl PARTNERS IN YACHTBUILDING BBC Yacht Transport T +31 (0)020 894 7514 E sander.schuurman@ bbc-yachttransport.com Con Questa T +31 (0)88 033 18 88 E janneke@con-questa.com Critical Minds T +31 (0)348 72 45 17 E hello@criticalminds.nl Holland Promotion T +31 (0)252 52 77 01 E info@hollandpromotion.nl Inter Boat Marinas T 078 677 70 00 E info@interboatmarinas.nl IVA Driebergen Nautisch Business Management T 0343 51 27 80 E info@iva-driebergen.nl JLD Contracting T 0299 622396 E info@jldinternational.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Den Bosch) T 073 640 88 88 E info@maasrbm.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Huizen) T 035 623 62 12 E info@maasrbm.nl Meijer Mediation T 0546 53 84 26 E wim@meijer-mediation.nl Muller Makelaardij/Mediation T 0515 43 06 23 E info@mullermakelaardij.nl Perspectief Groep B.V. T 0341 438 700 E info@perspectief.eu Projectbureau Vrolijks T 076 533 98 50 E info@vrolijks.nl Scheepsrecht Advocaten T 085 87 70 945 E secretariaat@ scheepsrechtadvocaten.nl Schulte Mediation T 06 14 31 58 10 E info@awschulte.nl The Business Company T 0514 56 01 66 E info@businesscompany.nl Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars T 0341 25 23 63 E info@vandeloosdrechtrbm.nl Van der Spek Stolwijk T 0182 34 25 90 E info@keesvanderspek.nl Venntiv Group B.V. T 055 843 48 15 E siegfried.doetjes@venntiv.com W2 Support/Walcon T 038 303 03 15 E info@w2support.com YachtFocus T 020 456 09 95 E info@yachtfocus.com Zuurzoet HR advisering T 06 14 89 83 88 E HISWA-HR@zuurzoet.nl Kuiper Verzekeringen Kuiper Verzekeringen ontwikkelt unieke verzekeringsproducten voor de pleziervaart. Het bedrijf heeft een grote portefeuille in het verzekeren van eigenaren van pleziervaartuigen maar biedt ook speciale verzekeringen voor watersportbedrijven aan. Zoals een aansprakelijkheidsverzekering voor watersportbedrijven, jachtwerf- en dealerverzekeringen, charterverzekeringen en transportverzekeringen. Contactpersoon: Jacco Kuiper Breedpad 21 • 8442 AA Heerenveen T 0513 61 44 44 F 0513 62 37 42 E info@kuiperverzekeringen.nl I www.kuiperverzekeringen.nl Van Emstede & Slager Advocaten Advocatenkantoor Van Emstede & Slager Advocaten te Amsterdam geeft gespecialiseerd juridisch advies in kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche wordt geconfronteerd. Contactpersoon: mr. Edwin Slager Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam T 020 675 94 94 F 020 665 24 68 E e.slager@vanemstede.nl I www.vanemstede.nl Aon Aon is een toonaangevend adviseur in risicomanagement, employee benefits en verzekeringen. In samenwerking met HISWA Vereniging heeft Aon een ziekteverzuimverzekering met arbodienstverlening ontwikkeld. Een uniek product dat de verplichte administratie rondom ziekteverzuim en wet Poortwachter gemakkelijker en sneller maakt. Contactpersoon: Jos Kuhl Grote Voort 247 • 8041 BL Zwolle T 088 34 34 500 E jos.kuhl@aon.nl I www.meeus.com/hiswa Laarhoven Design T +31 (0)88 525 55 00 E info@laarhovendesign.nl Lanka Marble Interiors T +31 (0)297 76 17 97 E maaike@lankamarble.nl Pon Power B.V. (Caterpillar Holland) T +31 (0)78 642 05 51 E power.nl@pon-cat.com Port of Amsterdam T +31(0)20 620 98 21 E alma.prins@portofamsterdam.nl Rotterdam Maritime Capital of Europe / Deal Drecht Cities T +31 78 30 32 032 E brigitte@dealdrechtcities.nl www.dealdrechtcities.nl SAIL Amsterdam T +31(0) 20 237 16 88 E info@sail.nl Het Scheepvaartmuseum T +31 (0)20 523 22 56 E bvsteinvoorn@hetscheepvaartmuseum.nl Tuuci T +31 13 522 0471 E jborremans@tuuci.eu Seijsener Rekreatietechniek Seijsener Rekreatietechniek is een kwaliteit en service gerichte organisatie, al 40 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen en inrichten van kampeerterreinen, bungalow parken en jachthavens. De marktleider op het gebied van technische infrastructuur voor de recreatie. Contactpersoon: Bas Durieux Noorder IJ- en Zeeweg 11 • 1505 HG Zaandam T 075 681 06 10 F 075 612 32 76 E bas.durieux@seijsener.nl I www.seijsener.nl Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

DE TOEKOMST VAN DUURZAAM VAREN EN JACHTHAVENS Elektrisch varen is sterk in opkomst. Het sluit aan op de duurzaamheidsdoelstellingen van de overheid, het voorkomt geluidsoverlast en uitstoot. Terwijl Amsterdam streeft naar een duurzaam gebruik van het water ontstaat voor haar gebruikers een tekort aan ligplaatsen i.c.m. krachtige oplaadfaciliteiten. En zo opent de gemeente Haarlem dit jaar zeven openbare laadpunten voor elektrische boten om duurzaam varen te stimuleren. E-Harbour voorziet in de nieuw ontstane behoefte; de jachthaven van de toekomst met hoogwaardige ligplaatsen voor elektrisch aangedreven vaartuigen. Hoe kunnen wij u begeleiden in deze ontwikkeling? Noorder IJ- en Zeeweg 11, 1505 HG Zaandam +31 (0)75 6810 610

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 26, nummer 5, oktober 2019 magazine Thema: METSTRADE Show RAI Amsterdam, 19 – 21 november Shoppen anno 2019 De toekomst van de watersportwinkel Sportvissen vereist een goede visboot

Uw jachthavenspecialist Wereldwijdbegrip In de praktijk bewezen resultaat Standnummer 05.309 T: 038 30 30 315 info@w2support.com www.w2support.com ACTIE! Boat Show Steigers 20% korting OP=OP VOORWOORD Iedereen doet wat Afgelopen week: van restjes groente een heerlijke hartige taart gemaakt. Kinderkleding naar een tweedehandswinkel gebracht. Een wasdroger gekocht met energielabel A+++. Want: iedereen doet wat. Ik heb het over de campagne www.iedereendoetwat.nl van de overheid. Centrale vraag daarin is: wat kun jíj doen? Op het gebied van energie, voedsel, vervoer of hergebruik. Allemaal bedoeld om met elkaar Nederland duurzamer te maken. Maar als er ergens een duurzame ontwikkeling gaande is, is het wel in de watersportindustrie. Nergens anders komt dat zo goed naar voren dan tijdens de METSTRADE Show die van 19 tot en met 21 november in RAI Amsterdam plaatsvindt. Nieuwe herbruikbare materialen, uitstootvrije voortstuwing en gifvrije verven bepalen het beursaanbod. Op pagina 20 leest u alles over dit walhalla voor ondernemers in de jachtbouw en watersport. Verderop komt importeur en dealer Frank Helming van IJsselsport Fishing Boat Experience aan het woord over visboten. Het steeds populairder wordende sportvissen vraagt om specifieke boten en materialen. Waar moet een goede visboot aan voldoen? U leest het op pagina 28. In dit nummer maakten we ook een rondje langs enkele watersportwinkels. Met de komst van internet in de jaren ’90 en de groei van webwinkels in de afgelopen tien tot vijftien jaar werd alles anders. Is er een toekomstperspectief voor de fysieke watersportwinkel? Ja, is het antwoord dat u vindt op pagina 24. Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Mooi om te merken: de watersportindustrie staat niet stil en is volop bezig met de toekomst. De één richt zich op innovaties, de ander op duurzaamheid en weer een ander op een nieuw businessmodel. Iedereen doet wat. Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA Vereniging Postbus 37111 1030 AC Amsterdam T 020 - 705 14 00 E communicatie@hiswa.nl I www.hiswa.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Elise Nieveen, Eric van Staten, Paul Steenhoff. HISWA MAGAZINE 5 Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover METSTRADE Show 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Marine Equipment Trade Show Alles draait er om herbruikbare materialen, uitstootvrije voortstuwing, gifvrije verven en varen op hoge snelheid. De METS is van 19 tot 21 november in RAI Amsterdam. Shoppen anno 2019 Met de komst van internet en de groei van webwinkels werd alles anders. Welk toekomstperspectief heeft de fysieke watersportwinkel? Sportvissen Sportvissers willen een speciale visboot voorzien van alle accessoires. Wat maakt een boot tot een goede visboot? Het Portret Dit keer: Jeroen van den Heuvel van HISWA Vereniging. Het nieuwe HISWA-RECRON bestuur Per 1 januari 2020 gaan zowel RECRON als HISWA op in HISWA-RECRON. De bestuursleden stellen zich voor. 38 36 28 24 20 Elk nummer HISWA Kalender Op Stapel Ondernemersnieuws Vraag & Antwoord Column Geert Dijks Column Peter Brussel Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf Beursnieuws HISWA Business Club Nieuws HISWA Business Club Overzicht 6 7 8 33 35 35 40 46 54 57 62 HISWA MAGAZINE 5 5

HISWA KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA Vereniging en HISWA Holland Yachting Group. METSTRADE Show 2018 NOVEMBER Algemene Ledenvergadering 1 november HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda Ledenbijeenkomst Jachtbouw & Handel 7 november Vyva Fabrics, Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda Holland Get Connected Event METSTRADE Show 20 november RAI Amsterdam www.hollandyachtinggroup.com Jachthavensymposium 21 november RAI Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda Algemene Ledenvergadering 26 november Sports Business Center, Leusden www.hiswavereniging.nl/agenda Training bedrijfshulpverlener (basis en herhaling) 26 november Praktijkcentrum Amersfoort www.hiswavereniging.nl/agenda Training keuren van gasinstallaties (basis) 26 - 27 november HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda Training keuren van gasinstallaties (herhaling) 28 november HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda DECEMBER Workshop Wet Arbeidsmarkt in Balans 3 december HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswavereniging.nl/agenda Workshop hoe schrijf je een goede vacaturetekst? 12 december HISWA-kantoor, Leusden www.hiswavereniging.nl/agenda HISWA-bijeenkomsten Check www.hiswavereniging.nl/agenda voor de data van alle bijeenkomsten, vergaderingen en trainingen die HISWA Vereniging organiseert. 6 HISWA MAGAZINE 5 Op stapel X-Craft Beachlander De 7.5m Beachlander-tender is een goed voorbeeld van een op maat gemaakte X-Craft. Het is een betrouwbare superjachttender met een hoog afwerkingsniveau. Een tender waar iedereen bij X-Craft trots op is en waar de klant 100% tevreden mee is. De tenders van X-Craft worden in eigen beheer ontworpen. Vervolgens wordt het gehele bouwproces in de Hoornse werf aan het Markermeer doorlopen. Vanaf de allereerste glasvezel tot de laatste finishing touch. Het bedrijf heeft oog voor detail dat zo goed past binnen de superjachtbranche www.xcraft.nl Lengte over alles Breedte over alles Hoogte over alles Motorvermogen Max. snelheid 7.50 m 2.48 m 1.57 m 220 – 300pk 45 knopen GAZINE 5

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Vereniging telt vier nieuwe leden. Barnautica Yachting Barnautica Yachting in Alkmaar is sinds 2006 actief als gecertificeerd jachtmakelaar. Het bedrijf adviseert klanten bij de aankoop van een zeil- of motorboot en begeleidt ze tijdens het gehele koopproces. Daarnaast heeft Barnautica Yachting toegang tot een internationaal netwerk van jachtmakelaars zodat zowel in Nederland als daarbuiten informatie van boten wordt verzameld. www.barnautica.nl Vaarwijs.nl Vaarwijs.nl verzorgt klassikale cursussen op het gebied van Vaarbewijs 1 en 2 en basiscertificaat marifonie en Marcom B. Vaarwijs.nl maakt gebruik van het studiemateriaal van VBO en het slagingspercentage is 97%. De cursussen worden door het hele land gehouden. www.vaarwijs.nl CCA Watersport B.V. CCA Watersport B.V. in Bruinisse is een zusterbedrijf van CCA Yachtcleaners. CCA Watersport is het adres voor allround winterstalling in verwarmde hallen. Het bedrijf biedt naast stalling een totaal aanbod van onderhoud, reparatie en service erlenende werkzaamheden. Er kunnen boten geplaatst worden tot een lengte van 25 meter en gewicht van 47 ton. www.ccayachtcleaners.nl Zuiderzee Jachtmakelaars Zuiderzee Jachtmakelaars werkt samen met Wehmeyer Yacht Brokers in Naarden. Zuiderzee Jachtmakelaars is er voor booteigenaren die hun boot willen verkopen vanuit de eigen ligplaats, in Nederland of in het buitenland. Jachtmakelaars PietHein Wehmeijer en René Haarman zijn zelf ervaren watersporters. www.zuiderzee-jachtmakelaars.nl Fusieplan HISWA-RECRON goedgekeurd Op 12 september jl. organiseerde zowel HISWA Vereniging als RECRON een Algemene Ledenvergadering waarin de fusiedocumenten centraal stonden. Het betrof onder andere juridische documenten zoals het fusieplan, de nieuwe Statuten en het nieuwe Huishoudelijk Reglement van de nieuwe vereniging HISWA-RECRON. Tevens werd de geconsolideerde begroting 2020 van de nieuwe organisatie toegelicht. HISWA gaat een juridische fusie aan met de vereniging HISWA-RECRON op 1 januari 2020. Dat geldt ook voor RECRON. De voorbereidingen zijn in volle gang. Tijdens de vergaderingen gingen de leden van HISWA en van RECRON akkoord met de inhoud van de documenten. Op vrijdag 1 november organiseert HISWA Vereniging een speciale Algemene Ledenvergadering in Amsterdam waarbij de leden wordt gevraagd in te stemmen met de fusie. Gelet op het noodzakelijk statutaire quorum voor dit soort beslissingen wordt op dinsdagmiddag 26 november de grote jaarlijkse Algemene Ledenvergadering georganiseerd waar nogmaals de leden wordt verzocht in te stemmen met de fusie. Deze allerlaatste HISWA Algemene Ledenvergadering vindt plaats in Leusden en wordt afgesloten met een borrel in het nieuwe kantoor van HISWARECRON in Leusden. Aanmelden: www.hiswavereniging.nl/ agenda. 8 HISWA MAGAZINE 5 ONDERNEMERSNIEUWS Andere toekomst voor HISWA Holland Yachting Group In 2020 nemen meerdere superjachtwerven en suppliers afscheid van het exportprogramma Think Yachts Think Holland dat wordt uitgevoerd door HISWA Holland Yachting Group (HHYG). Een deel van deze bedrijven sluit mogelijk aan bij Netherlands Maritime Technology (NMT) die in 2020 een superjachtplatform opzet. De grote superjachtwerven waren tot dusver zowel bij HISWA als bij NMT aangesloten. De suppliers zijn gevolgd. Met het wegvallen van de grootste HHYG-deelnemers kunnen niet meer het complete exportpakket en de diverse campagneonderdelen worden uitgevoerd. HISWA betreurt dat haar aanbod om een samenwerkingsverband op te zetten in de vorm van een gecombineerd exportprogramma voor de superjachtbouw, scheepsbouw en maritieme toeleveranciers door NMT is afgewezen. HISWA onderzoekt de komende periode of het mogelijk is om met haar leden een aangepast exportprogramma onder de vlag van Think Yachts Think Holland op te zetten. De aanleiding voor de overstap vormde de twijfel die het HHYG-commissiebestuur had over de borging van het superjachtcluster in de nieuwe brancheorganisatie HISWA-RECRON. HISWA Vereniging gaat in 2020 fuseren met de brancheorganisatie voor vrijetijdsondernemers RECRON. “De positie van HHYG en de inhoud van het werk- en exportprogramma in de nieuwe fusieorganisatie staan nu en straks niet ter discussie”, stelt Geert Dijks, directeur van HISWA Vereniging. HISWA voerde samen met het HHYG-bestuur een ledentevredenheidsonderzoek uit, stelde een meerjarig Werkprogramma Superjachtcluster op en borgde de sector bestuurlijk met een zelfstandige positie. Desondanks zochten vertegenwoordigers van HHYG samenwerkingsmogelijkheden met NMT. Hieruit is een alternatief NMT-programma ontstaan: een andere versie van het HHYG-exportpakket en het werkprogramma van HISWA Vereniging. Medio oktober had het grootste deel van de 25 deelnemers opgezegd bij HHYG. Enkele van deze leden heeft dit pro forma gedaan omdat onzeker is hoe het alternatieve exportprogramma eruit komt te zien en in welk tempo dit wordt uitgevoerd. Dijks: “Dit jaar viert HISWA 50 jaar exportpromotie. Ook buiten de superjachtbouw. Onze kennis en ervaring op dit vlak is ongekend groot. We blijven dit inzetten voor onze leden. Er zijn vele tientallen jachtbouwers en toeleveranciers die steun kunnen gebruiken met hun exportambities en die gaan we organiseren.” Nieuw magazine Think Yachts, Think Holland Er verscheen een nieuwe editie van het internationale Think Yachts, Think Holland-magazine. Een speciale editie waar onder andere ‘50 years of export excellence’ wordt gevierd.In de uitgave komen diverse actuele onderwerpen voor het superjachtcluster aan bod zoals de Northern European Superyacht Route, Holland - your Superyacht destination, Sail2020 en meer. Het magazine is online te lezen op www.hollandyachtinggroup.com/magazine. HISWA MAGAZINE 5 9

ONDERNEMERSNIEUWS Succesvolle beursdeelnames SPECIAL GEZOND EN FIT ZO LANG MOGELIJK PLEZIER VAN JE PERSONEEL Cannes Yachting Festival Van 10 tot en met 15 september stonden de havens Vieux Port en Port Canto in het teken van het Cannes Yachting Festival. HISWA Holland Yachting Group organiseerde als onderdeel van de beurs een Press Tour. Hierbij kregen internationale journalisten van diverse vakbladen een update over de trends en ontwikkelingen in de Nederlandse superjachtbouw. De tour bestond uit seatrials en interviews. De journalisten waren enthousiast over de nieuwe jachten die ze bezichtigden zoals de Wajer 55S. HISWA Holland Yachting Group wacht met belangstelling de free publicity hierover af. VOORWOORD Je medewerkers zijn essentieel bij het realiseren van de bedrijfsdoelstellingen. Uitval van medewerkers gooit roet in het eten. Hoe houd je medewerkers aan het werk en fit tot aan het pensioen? Ons advies: Investeer in vitaliteit. Uit onderzoek blijkt dat 100% van de werkgevers die vitaliteit omarmen, een stijging van inzetbaarheid van medewerkers en meer productiviteit realiseert. Genoeg reden om nu te starten met aandacht voor vitaliteit van je medewerkers. Houd je medewerkers inzetbaar. Investeer in vitaliteit. Dus: fit naar het werk, fit op het werk en fit naar huis. Je hebt er niets aan als een medewerker na een lange dag uitgeput naar huis gaat en de volgende dag weer moe op het werk verschijnt. Zeker voor de lange termijn is dit slopend. We moeten allemaal langer doorwerken. Daarom is het voor alle medewerkers belangrijk om te letten op hun eigen vitaliteit. Als ondernemer kun je dit stimuleren. Preventie van (langdurige) uitval is het sleutelwoord. Alleen hiermee vergroot je de vitaliteit en inzetbaarheid van de medewerkers op korte en lange termijn. Vakmensen zijn schaars. Daar moeten we zuinig op zijn. In deze brochure geven we een aantal handreikingen waarmee je direct aan de slag kunt. Met elkaar maken we zo het werken bij HISWA-bedrijven nóg leuker en nóg aantrekkelijker! We willen graag dat bij HISWA-bedrijven alles goed geregeld is voor medewerkers. Medewerkers moeten er graag willen werken en graag willen blijven werken. Gezond en fit tot aan de pensioenleeftijd! Heb je een vraag, opmerking of een goed idee? Laat mij dat dan weten: h.van.oord@hiswa.nl. drs. Herbert L. van Oord Manager Arbeidsmarkt, Training & Opleiding HISWA Vereniging 1 Nieuw: brochure Gezond en Fit Monaco Yacht Show Met ruim 30.000 bezoekers, Nederlandse primeurs, 125 superjachten waaronder onder andere ‘DreamBoat’ van Oceanco en ‘Syzygy 818’ van Feadship, 590 deelnemers, 1 Holland Paviljoen op de nieuwe en centrale locatie en een positief sentiment op de beurs, was de Monaco Yacht Show wederom een succes. De uitzonderlijke kwaliteit van de Nederlandse superjachtbouw werd wederom effectief op de kaart gezet. Het Holland-paviljoen op de nieuwe locatie in het hart van de beurs naast de T-central vormde het hart van de beurs. Het open-standconcept, de Maritime Gallery, de bar, het Holland Get Connected Event met meer dan 250 gasten, een online marketingcampagne, de distributie van het nieuwe magazine en de proactieve inzet van alle leden, partners en het team droegen hier aan bij. In totaal waren er dit jaar 17 deelnemers in het Holland Pavilion, een record. Alle activiteiten waren erop gericht om ervoor te zorgen dat de export van de Nederlandse superjachtbouw bevorderd werd. ICOMIA Statistiekboek 2018 beschikbaar In het ICOMIA Statistiekboek staan de watersportcijfers van alle belangrijke watersportlanden. Ook HISWA leverde statistieken in, waarmee de Nederlandse pagina is gemaakt. De kostprijs van het boek is 890 euro maar HISWA heeft dit afgekocht. Alle HISWA-leden kunnen het ICOMIA Statistiekboek 2018 gratis downloaden op www.hiswavereniging.nl/icomia. 10 HISWA MAGAZINE 5 Bij dit magazine vinden HISWA-leden een brochure over het belang van gezond en fit personeel. In de brochure staat handige informatie over bijvoorbeeld over het voorkomen van verzuim, duurzame inzetbaarheid, de aanschaf van een AED en het laten verrichten van een periodiek medisch onderzoek. De brochure staat ook op www.hiswavereniging.nl /brochurespersoneel. ONDERNEMERSNIEUWS Omzetgroei en vacatures in de watersport In de stand op de afgelopen HISWA te water vroeg HISWA Vereniging aandacht voor de hoge vacaturegraad. Bezoekers konden er de beroepencheck doen, om erachter te komen welk watersportberoep het beste bij hen past. Vooral het jonge beurspubliek maakte hier gebruik van. De beroepencheck was bedoeld om de instroom van nieuwe medewerkers te bevorderen. Uit de conjunctuurenquêtes blijkt dat maar liefst 28% van de leden op zoek is naar medewerkers. Met name jachtbouwers zoeken personeel, bijna de helft heeft een vacature. Ook bij importeurs jachten en bij jachtservicebedrijven zijn vacatures niet ingevuld. Na een omzetgroei in 2018 (plus van 4,9%) is ook 2019 goed opgestart. In de eerste helft van 2019 groeide de omzet met 3,5% ten opzichte van de eerste helft van 2018. Met name de detailhandel en de onderhoudsbedrijven geven omzetgroei door. De brutowinst steeg in de eerste helft van 2019 met 2%. Het rapport staat op www.hiswavereniging.nl/conjunctuurenquetes. Nieuw standpunt identificatie en registratie pleziervaartuigen HISWA is al jaren voorstander om alle boten die er zijn, te registreren. Het wordt hoog tijd om identificatie en registratie van pleziervaartuigen snel in te voeren. Daarvoor zijn er directe aanleidingen: • De focus van politie en justitie op zaken over ondermijning, witwaspraktijken en belastingontduiking van eigenaren van pleziervaartuigen. • De groeiende problematiek van achtergelaten sloopboten in jachthavens en openbaar vaarwater waarvan de eigenaren niet te traceren zijn. • De wildgroei, en daarmee samenhangende administratieve lastendruk, van lokale identificatiedocumenten en lokale doorvaartsticker- of vignetsystemen. • Het gebrek aan duidelijkheid omtrent eigenaarschap en nationaliteit, waardoor opsporing na diefstal onnodig lastig blijkt. • Het gebrek aan duidelijkheid omtrent de fiscale status van het vaartuig. • Het gebrek aan inzicht in de juiste aantallen pleziervaartuigen als basis voor regelgeving en uitvoering beleid. Het wordt hoog tijd om identificatie en registratie van pleziervaartuigen snel in te voeren. Overheden vragen HISWA Vereniging regelmatig om haar standpunten toe te lichten. Op basis van die verzoeken zijn de standpunten nu beter geformuleerd. Het geactualiseerde position paper identificatie en registratie staat op www.hiswavereniging.nl/identificatie. HISWA MAGAZINE 5 11

ONDERNEMERSNIEUWS Rapport: verbeter de balans tussen toerisme en leefomgeving “Een aantrekkelijke leefomgeving kan alleen worden bereikt als er voldoende kansen blijven voor economische ontwikkeling van de gastvrijheidssector”, aldus Kees van Wijk, voorzitter Gastvrij Nederland, in een reactie op het rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) over toerisme. Volgens Van Wijk is het een waardevol advies, omdat gevraagd wordt om meer coördinatie en regie op landelijk niveau. “Dat is broodnodig. Wel moeten we er voor waken dat juist sectoren als cultuur, horeca en recreatie, die belangrijk zijn voor veel buitengebieden, er niet allerlei regels en eisen bij krijgen waardoor de economische ontwikkeling en leefbaarheid verder onder druk komt. We moeten het kind niet met het badwater weggooien vanwege drukte op enkele ‘hotspots’.” HISWA Vereniging is aangesloten bij Gastvrij Nederland. Directeur Geert Dijks stelt in een reactie: “Op het water is nog ruimte genoeg voor recreanten en toeristen. Of het nu gaat om zelf varen, mee varen of overnachten op het water. Watersportondernemers spelen daarmee een rol in het verlichten van de druk in andere toeristische regio’s.” Nationaal Regisseur Toerisme De RLI doet in het advies suggesties om de groei van het toerisme in Nederland in goede banen te leiden en geeft overheden concrete handreikingen hiervoor. Centraal staan de vragen hoe de balans tussen (groei van) toerisme en leefomgeving te bewaken en welke rollen partijen daarbij spelen. Eén van de aanbevelingen van de Raad is om de Rijksoverheid Handig: Brexit Impact Scan Doet u zaken met het Verenigd Koninkrijk? Zorg ervoor dat uw bedrijf goed is voorbereid op de Brexit. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) maakte hiervoor een handige tool: de Brexit Impact Scan. De scan brengt in kaart welke effecten de Brexit heeft op uw bedrijf. Zeker voor importeurs van producten uit het Verenigd Koninkrijk met CE-markering is het van belang dat een CE-keur wordt aangevraagd voor deze producten in de EU. Uit het Verenigd Koninkrijk is deze straks niet meer van toepassing. De Brexit Impact Scan vindt u hier: www.brexitloket.nl/impactscan. Experts lithium-ion-accu’s gezocht ISO start met het ontwerpen van een nieuwe norm over lithium-ion-accu’s en de installatie daarvan. Experts op dit gebied zijn van harte welkom om de eerstvolgende werkgroepvergadering bij te wonen tijdens METSTRADE, van 19 tot en met 21 november in RAI Amsterdam. HISWA Vereniging is lid van de Nationale Normcommissie waarin ISO-normen worden besproken of initiatieven voor nieuwe normen worden genomen. Meer info bij Michaël Steenhoff (m.steenhoff@hiswa.nl) of Jeroen van den Heuvel (j.van.den.heuvel@hiswa.nl). 12 HISWA MAGAZINE 5 een sterkere regierol te geven. Gastvrij Nederland juicht dit toe. Al vaker heeft Gastvrij Nederland aangedrongen op het aanstellen van bijvoorbeeld een Nationaal Regisseur Toerisme. Dijks ondersteunt dit: “Binnen de waterrecreatie is al één organisatie verantwoordelijk voor de coördinatie en de publiek-private samenwerking, de Stichting Waterrecreatie Nederland. Dat kan een voorbeeld zijn voor hoe de samenwerking binnen de bredere sector van toerisme en recreatie georganiseerd moet worden.” ONDERNEMERSNIEUWS Verzet tegen drijvende zonneparken IJsselmeer stroombehoefte kunnen opwekken, als alle bruikbare daken worden benut. Volgens de analyse beschikt Nederland over 892 vierkante kilometer dakoppervlak dat geschikt is voor zonnepanelen. In 2018 werd daar slechts 4,4 procent bedekt. Ook het gebruik van innovatieve toepassingen in dakbedekking, onder wegen of fietspaden is een betere keuze volgens HISWA. Ybema: “Focus op industriële gebieden waar het landschap toch al ondergeschikt is en de natuurof recreatiegebieden niet aangetast worden.” Het plan van de noordelijke provincies om grootschalige zonnevelden op het IJsselmeer – ter grootte van 5.500 voetbalvelden – aan te leggen, stuit op verzet van de watersportsector. HISWA Vereniging maakt zich zorgen en vindt dat er onvoldoende naar alternatieven wordt gekeken. Het platform Nationaal Consortium Zon op Water streeft er naar om Nederland tot één van de leidende landen in de wereld te maken op het gebied van duurzaamheid. De provincies Noord-Holland, Friesland, Overijssel en Flevoland lanceerden begin dit jaar een verkenning om 3.760 hectare aan zonnepaneelvelden in het IJsselmeer te realiseren. Een positief streven om Nederland duurzamer te maken maar veel te beperkt aangevlogen volgens regiomanager Jan Ybema van HISWA Vereniging: “We missen in deze discussie de effecten op de kwaliteit van het landschap, natuur en sectoren die afhankelijk zijn deze wateren zoals de waterrecreatie. Daarnaast staat de techniek niet stil en zijn er innovaties die veel minder impact op het landschap hebben. Deze worden volstrekt buiten beschouwing gelaten.” Daken benutten De watersportsector is zeker niet tégen verduurzaming, maar HISWA ziet liever andere oplossingen. In de eerste plaats is meer dan voldoende ruimte op daken in Nederland. In 2017 berekende Natuur & Milieu dat er in Nederland nog ruimte is voor 145 miljoen zonnepanelen. In 2018 was de conclusie van Deloitte dat zonnecellen de helft van de Nederlandse HISWA MAGAZINE 5 Afschaffing hoog btw-tarief op isolatiematerialen HISWA pleit ervoor dat financiële voordelen terecht komen bij inwoners en ondernemers en niet bij enkele energieleveranciers die veelal in buitenlandse handen zijn. Het economisch rendement is dan veel groter voor de Nederlandse economie. “Waarom is bijvoorbeeld isolatiemateriaal voor woningisolatie nog steeds belast met 21% btw en komt geen enkele energietafel met het idee om dit volledig af te schaffen? Dit stimuleert pas echt. De bouwbedrijven varen er wel bij en de overheid hoeft geen ingewikkelde subsidieregelingen op te tuigen”, aldus Ybema. Leer van het verleden In het verleden zijn veel historische fouten gemaakt door de ruimtelijke kwaliteit onder het mom van vooruitgang te verkwanselen. Grachten werden gedempt en prachtige oude stadsmuren zijn in grote getale neergehaald ten faveure van verkeer en extra woningbouw. HISWA wil voorkomen dat dezelfde fouten gemaakt worden bij het unieke recreatieve en natuurlijke landschap van Nederland, zoals het aanleggen van drijvende zonneparken voor historische kernen in het IJsselmeergebied. HISWA gaat de komende maanden in gesprek met provinciale overheden om te benadrukken dat een integrale benadering noodzakelijk is die rekening houdt met ruimtelijke kwaliteit. Samen optrekken met natuurorganisaties op dit dossier ligt volgens Ybema voor de hand aangezien hun kritiek overeenkomt met die van HISWA. 13

Bijeenkomst over opzetten innovatieprojecten ONDERNEMERSNIEUWS Bedrijven die concrete innovatieprojecten willen starten, zijn van harte welkom bij de bijeenkomst van het Maritieme Topconsortium Kennis en Innovatie (TKI Maritiem) van Nederland Maritiem Land op 19 november op het SS Rotterdam. Er wordt gewerkt in 4 verschillende themasessies waar het TKI Maritiem zich op richt: • Towards Zero Emissions • Blue Growth • Digital & Autonomous Shipping • Safety (Scheepvaartveiligheid) & Security (Maritieme hightech voor een veilige zee) De bijeenkomst is bedoeld voor iedereen die al in de maritieme sector actief is of juist op zoek is naar een nieuwe samenwerking bij het opzetten en uitvoeren van kennis- en innovatieprojecten. Dit kan met maritieme collega’s zijn of juist een onverwacht partnership met iemand uit een totaal andere branche. Ook studenten en young professionals zijn van harte welkom. Aanmelden en meer informatie: www.maritiemland.nl. Aanbieders pakketreizen: neem garantiemaatregelen HISWA Vereniging ontwikkelde in samenwerking met ANVR en het Ministerie van Economische Zaken een test waarmee bedrijven zelf kunnen testen of zij pakketreizen aanbieden. Bedrijven die pakketreizen aanbieden, moeten namelijk aan een aantal specifieke regels voldoen. Een pakketreis bestaat uit twee of meer reisdiensten die gecombineerd worden verkocht. Dit geldt bijvoorbeeld voor vaar- en zeilscholen met interne cursussen, voor chartervaart met schipper en ondernemers die verblijf met programma aanbieden dat meer dan 25% van de totale waarde vertegenwoordigt. De combinatie van de reisdiensten accommodatie, passagiersvaart, vaarcursus en/of verzorgd programma maakt dat deze bedrijven een pakketreis aanbieden. Hierbij moeten bedrijven aan een aantal wettelijke verplichtingen voldoen, zoals garantiemaatregelen nemen, consumenten compleet informeren voor de boeking en zorgen dat de reis verloopt zoals klanten mogen verwachten. Daarmee beschermen bedrijven hun klanten en geven ze hen zekerheid over de door hen vooruitbetaalde reissom. Het nemen van garantiemaatregelen die de klant beschermen tegen een faillissement moet een bedrijf extern organiseren. Dat kan bijvoorbeeld door aan te sluiten bij een bestaand garantiefonds voor reisondernemingen of klantbetalingen via een goedgekeurde derdengeldenrekening te laten verlopen. Een bedrijf moet hierin zelf een keuze maken en kiezen voor de oplossing die het beste past bij de eigen bedrijfsvoering. SGR is het bekendste fonds. Onlangs is de nieuwe onderlinge maatschappij VZR Garant opgericht. Een derde mogelijkheid is het gebruiken van een goedgekeurde derdengeldenrekening, zoals STO Garant. HISWA Vereniging adviseert bedrijven die pakketreizen aanbieden en nog niet zijn aangesloten om snel een aansluiting te regelen. Meer informatie bij Stijn Boode: s.boode@hiswa.nl. 14 HISWA MAGAZINE 5 ONDERNEMERSNIEUWS Bedrijfsnieuws nu ook HISWA.nl HISWA-leden kunnen voortaan nog meer informatie over hun bedrijf toevoegen aan hun profielpagina op HISWA.nl. Via www. mijnhiswa.nl kunnen bedrijven nu ook nieuwsberichten uploaden. Elk nieuwsbericht kan voorzien worden van beeldmateriaal. Met deze service kunnen HISWAleden extra traffic naar hun eigen website creëren. Gratis vacatures plaatsen Het plaatsen van vacatures was al mogelijk. Veel bedrijven zien de toegevoegde waarde van deze mogelijkheid en kregen succesvolle reacties op hun vacatures via HISWA.nl. Bedrijven met een vacature kunnen via www.mijnhiswa.nl eenvoudig en snel hun vacaturetekst uploaden. De vacature staat meteen online en kandidaten kunnen direct solliciteren. HISWA.nl staat op de eerste pagina van Google voor watersportvacatures en heeft een groot online bereik. Testers gezocht: boten op HISWA.nl Duizenden boten van HISWA Makelaars staan al op HISWA.nl. Op dit moment wordt gewerkt aan een applicatie waarmee álle HISWA-leden hun boten kunnen toevoegen. Om dit goed te kunnen lanceren, zoekt HISWA Vereniging testers. Geïnteresseerden kunnen een mail sturen naar communicatie@hiswa.nl. Instructievideo’s Op www.mijnhiswa.nl staan instructievideo’s over: • Bedrijfsprofiel aanpassen • Media beheren • SEO toepassen Handig voor HISWA-leden die willen weten hoe ze hun informatie op HISWA.nl kunnen optimaliseren. Nieuwe folder: Brandveiligheid aan boord Brandveiligheid aan boord Brand aan boord, je moet er niet aan denken! Of toch wel? Neem maatregelen om brand te voorkomen. Juist op schepen is brandpreventie belangrijk. Op het water is hulp van buitenaf immers niet altijd snel ter plaatse en een grote brand is dikwijls catastrofaal. Wat kun je doen om brand te voorkomen en als het dan toch gebeurt, hoe kun je je overlevingskansen te vergroten? Een brand aan boord begint klein, maar zal zich snel uitbreiden en is dan moeilijk te bestrijden. Drie O’s vergroten de kans op brand: • onwetendheid; • onverschilligheid; • onvoorzichtigheid. Verkeerd gebruik van gasflessen, onjuist aangelegde elektriciteit en onveilig barbecueën blijken veelvoorkomende oorzaken. Brand op een boot is extra gevaarlijk omdat vluchten vaak niet eenvoudig is. Met de tips uit deze brochure kan je je goed voorbereiden op een brandveilige vaartocht op de boot! Voor een brand zijn drie factoren van invloed: • brandstof; • zuurstof; • ontbrandingstemperatuur. Door het wegnemen van één van deze factoren zal vuur doven. Weet wat de risicoruimtes aan boord zijn: de machinekamer, de kombuis en de opslag van ontvlambare stoffen (verf, spuitbussen en dergelijke). Temperatuur Varen doe je Samen! bracht een nieuwe brochure Brandveiligheid aan boord uit. Juist op boten is brandpreventie erg belangrijk. Op het water is hulp van buitenaf immers niet snel ter plaatse en kan brand catastrofaal aflopen. In de brochure Brandveiligheid aan boord staat helder uitgelegd wat booteigenaren kunnen doen om brand aan boord te voorkomen. En mocht er onverhoopt toch brand uitbreken, wat kun je dan doen om de overlevingskans te vergroten? Met de tips uit de brochure kan iedereen zich goed voorbereiden op een brandveilige vaartocht. Naast de papieren editie is de brochure Brandveiligheid aan boord gratis te downloaden op www.varendoejesamen.nl. HISWA MAGAZINE 5 15 Brandstof Zuurstof

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Vereniging genomineerd voor DNA Award HISWA Vereniging was dit jaar genomineerd voor de meest vernieuwende vereniging. Tijdens het DNA-jaarcongres op 26 september jl. won HISWA de derde prijs. Zorgnetwerk Aya werd uiteindelijk winnaar en nam de DNA Award in ontvangst. Tweede werd de Koninklijke Nederlandse Biljartbond (KNBB). Bij de voordracht overwoog de jury of het wijs was om een vereniging die bezig is met een fusietraject een award te geven. Dat HISWA bezig is met een grote veranderingsslag en zich meer wil gaan richten op het geven van impulsen aan de markt en de leden wil helpen om collectieve marketinginstrumenten te maken, sprak de jury aan. HISWA was blij met de aandacht en de nominatie. DNA (De Nederlandse Associatie) verenigt brancheverenigingen, beroepsverenigingen, federaties, paritaire organisaties, fondsen en ledenorganisaties. DNA zet zich in voor de ontwikkeling van verenigingen en verenigingsprofessionals. Geert Dijks was DNA-bestuurslid van 2015 tot medio 2019. Jachthavensymposium 21 november Op donderdag 21 november vindt de achtste editie van het HISWA Jachthavensymposium plaats, een succesvolle samenwerking tussen METSTRADE Show en HISWA Vereniging. Het symposium maakt onderdeel uit van het Marina & Yard Pavilion, dat geheel in het teken staat van toepassingen voor jachthavens en jachtwerven. Het thema van dit jaar is marktontwikkelingen en de toepassing van data voor jachthavens zoals klanttevredenheid van ligplaatshouders en bezoekers. Voorafgaand aan het symposium kunnen deelnemers de METSTRADE en het Marina & Yard Pavilion in hal 5 bezoeken. Het symposium is exclusief toegankelijk voor leden van HISWA en is Nederlands gesproken. Aanmelden en meer informatie staat op www.hiswavereniging.nl/jachthavensymposium. Nieuwe medewerker: Rianne Hartog Per 1 oktober 2019 is Rianne Hartog bij HISWA Vereniging begonnen als marketing- en communicatiespecialist. Ze stelt zich graag voor: “Mijn naam is Rianne Hartog, 25 jaar oud en ik kom uit Ermelo. Nadat ik mijn studie HBO communicatie heb afgerond ben ik in 2017 begonnen met de master communicatieen informatiewetenschappen aan de universiteit in Groningen. In juli heb ik deze studie afgerond en ben ik met veel enthousiasme op zoek gegaan naar een leuke baan. Die heb ik gevonden bij HISWA! Als marketing- en communicatiespecialist ben ik onder andere bezig met het beheren van de websites, social media en het creëren van diverse content. Erg leuk dat ik van mijn interesse in de watersport ook mijn werk kan maken. Naast mijn werk en de watersport vind ik het leuk om naar concerten te gaan en vooral veel tijd te spenderen met vrienden en familie.” Haar emailadres is r.hartog@hiswa.nl. 16 HISWA MAGAZINE 5 ONDERNEMERSNIEUWS Botentol in Amsterdam van de baan De nieuwe Nota Varen Amsterdam baart nog steeds grote zorgen. Hoewel na inspanningen van HISWA Vereniging een aantal maatregelen is teruggedraaid, blijven er knelpunten in het nieuwe beleid die de sector schaden. Daarbij vindt HISWA dat de sector onvoldoende is gehoord door de gemeente. In de eerste nota was sprake van emissieloos varen op al het Amsterdams binnenwater vanaf 2025. Uitgezonderd daarbij waren de Amstel, het IJ en de Kostverlorenvaart. In de nieuwe nota is het gebied beperkt naar het centrum. HISWA is van mening dat 2025 niet haalbaar is en dat deze datum zonder enig onderzoek, overleg of plan in het beleid van de gemeente is terechtgekomen. Jachthavens zijn namelijk niet ingericht voor het massaal elektrisch laden en forse investeringen zijn nodig om de benodigde capaciteit aan te leggen. Vaak is ook de infrastructuur naar de haven toe niet toereikend. Dit wordt lastig, zeker als er gelijktijdig afscheid genomen moet worden van vaste ligplaatshouders die gaan opzeggen omdat zij op fossiele brandstoffen blijven varen. Ombouw naar elektrisch is niet altijd gewenst of in veel gevallen te duur. Positief resultaat van de inspanningen van HISWA is dat de invoering van een ‘botentol’ van de baan is. Varen door Amsterdam blijft gratis. Alleen voor een ligplaats of tijdelijk aanleggen wordt betaald. Wel komt er een vignet voor iedere boot, die 15 euro kost en drie jaar geldig is. Ledenbijeenkomst jachtbouw en handel op 7 november Op 7 november is de HISWA-ledenbijeenkomst voor jachtbouwers en toeleveranciers. Thema van de bijeenkomst is duurzaamheid. Veel bedrijven denken na over duurzaam produceren. Hoe geef je dat vorm? Waar loop je tegenaan? 3D Printen en hergebruik van materialen zijn manieren om duurzamer (en slimmer) te produceren. Ervaringsdeskundigen vertellen hun praktijkverhaal. Een scan geeft inzicht over duurzaamheid in jouw eigen bedrijf. MVO Nederland geeft een toelichting. De bijeenkomst start om 16.30 uur en vindt plaats bij Vyva Fabrics in Amsterdam. HISWA-leden kunnen zich aanmelden bij Carlijn de Koning: c.de.koning@hiswa.nl. Holland Get Connected event in Florida Op dinsdag 29 oktober tijdens de 60e editie van de Fort Lauderdale International Boat Show organiseert HISWA Holland Yachting Group in samenwerking met de METSRADE het befaamde ‘Holland Get Connected’ event. Voor deze netwerkgelegenheid zijn leden en partners van HISWA uitgenodigd. Ook de internationale pers, alsmede vooraanstaande architecten, zijn van harte welkom. HISWA MAGAZINE 5 17

ONDERNEMERSNIEUWS Toiletwater zelf zuiveren aan boord toegestaan Na ruim tien jaar intensieve lobby van HISWA Vereniging is het watersporters toegestaan om toiletwater zelf te zuiveren aan boord van hun pleziervaartuig. Bootbezitters mogen toiletwater namelijk niet zo maar overboord pompen. Dat werd in 2009 vastgelegd in het Besluit Lozen Buiten Inrichtingen. Vuilwatertanks en droogkorrels waren tot nu toe de alternatieven. Daar komen nu zuiveringssystemen bij. Een zuiveringsinstallatie is eenvoudiger in aanschaf en geeft geen stankoverlast. Jeroen van den Heuvel, hoofd Ledenservice bij HISWA Vereniging: “Wij zijn blij dat de overheid de wet heeft aangepast. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat hanteerde daarbij de belangrijkste eisen uit de Zwemwaterrichtlijn als norm voor het filteren. Als daar aan wordt voldaan, mogen watersporters voortaan gezuiverd toiletwater lozen.” Veel voordelen voor watersporters Hiervoor hebben watersporters een zuiveringssysteem aan boord nodig. Dit biedt grote voordelen in vergelijking tot bijvoorbeeld het inbouwen van een vuilwatertank. Een vuilwatertank is relatief duur en kan stankoverlast geven. Een zuiveringsinstallatie is eenvoudiger in aanschaf en geeft geen stankoverlast. Er wordt immers geen toiletwater opgeslagen aan boord. De nieuwe regeling staat toe dat urine ongezuiverd kan worden geloosd. In de nieuwe Omgevingswet die naar verwachting in 2021 ingaat, komt een regeling voor het verzegelen van afsluiters voor boordtoiletten en vuilwatertanks. Daarover wordt nog overleg gevoerd met de watersportpartijen waaronder Watersportverbond en HISWA Vereniging. Op dit moment zijn er nog weinig passende zuiveringssystemen op de markt. “Hier liggen kansen voor leveranciers in de watersportsector. Wij gaan direct met hen in gesprek om de ontwikkeling van dergelijke zuiveringssystemen te stimuleren. Onder de voorwaarde dat het gezuiverde water voldoet aan de Europese normen voor zwemwater. Daar zullen zwemmers ook blij mee zijn”, besluit Van den Heuvel. Workshop vacaturetekst schrijven Bedrijven die op zoek zijn naar personeel, en moeite hebben met het schrijven van een goede vacaturetekst, zijn van harte uitgenodigd voor de workshop vacaturetekst schrijven. De workshop is op donderdag 12 december van 10.00 tot 12.30 uur bij HISWA in Amsterdam. Het vinden van de juiste kandidaat begint bij een goede,aantrekkelijke en complete vacaturetekst. 18 Maar wat is een pakkende tekst voor vacatures? Welke formulering is handig en welke niet? In de workshop staan deze vragen centraal en gaan de deelnemers oefenen met het schrijven van een tekst voor een actuele vacature. Aanmelden en meer informatie: www.hiswavereniging.nl/agenda. HISWA MAGAZINE 5 GEÏSOLEERDE EN CONDENSVRIJE KUNSTSTOF PATRIJSPOORTEN TOPWINDOWS INTRODUCEERT CONDENSVRIJE PATRIJSPOORTEN Absoluut uniek. Bijzonder zelfs. Het design van de nieuwe TopWindows patrijspoorten maakt al vanaf de eerste aanblik zijn unieke innovatie duidelijk. Door zijn bijzondere specificaties rekent de poort compleet af met condensvorming in uw jacht, deze performance is uniek in zijn klasse en verhoogt de kwaliteit van leven aan boord gedurende alle jaargetijden. Gecombineerd met hoogwaardige materialen en vele innovatieve technologieën is hij de topper van deze tijd op het gebied van condensvrije patrijspoorten van TopWindows. Bent u er klaar voor? De profielen zijn van geïsoleerd, gegoten kunststof (zwart of grijs) met grijs getinte, PMMA kunststof ruiten. Leverbaar in vaste en klapbare uitvoering, met regenkappen en horren. Vanzelfsprekend voldoen de UV- en zeewaterbestendige patrijspoorten aan de geldende ISO en oceaanwaardige CE-A normen. www.topwindows.nl E f.roest@dgs-group.nl www.combinoord.nl E info@combinoord.nl T 06-50686031 SIDE-POWER Innovation & Experience DC Speed Control thrusters and Stabilizer Systems from Side-Power - Innovative products developed from unique experience! BENELUX-REPRESENTATIVE: asabootelectro.nl Bezoek ons op METS 2019 stand 07.526

Watersport viert de vooruitgang Industrie toont duur Nieuwe herbruikbare materialen, uitstootvrije voortstuwing, gifvrije verven en varen op hoge snelheid zijn de ontwikkelingen in de wereldwijde watersportindustrie, herkenbaar aan het productaanbod en in de conferenties tijdens de Marine Equipment Trade Show, van 19 tot 21 november in RAI Amsterdam. Tekst: Hans Buitelaar De grote vakbeurs is een graadmeter voor de staat en de koers van de hele watersportindustrie. Leveranciers van alle denkbare toebehoren voor boten, watersporters, superjachten en jachthavens verzamelen zich van over de hele wereld in Amsterdam. Ze tonen de nieuwste producten die inkopers van werven en watersportwinkels kunnen 20 opnemen in de collectie voor het volgende seizoen. Jachtbouwers maken kennis met de nieuwste materialen om hun boten mee te bouwen, maar ook met de nieuwste apparaten en snufjes om op hun eindproducten in te bouwen. Optimisme Vooruitkijkend naar de beurs mogen we een optimistische stemming verwachten: de sector boert goed. Een inventarisatie van de nieuwe producten en materialen die worden getoond maakt duidelijk dat de watersportindustrie eensgezind koerst naar een toekomst met minder uitlaatgas en energieverbruik, herbruikbare materialen en hogere snelheden op het water. Elektrisch varen, biocomposieten en draagvleugels definiëren het toekomstbeeld. HISWA MAGAZINE 5 op de METS zame ontwikkeling Elektrisch varen, biocomposieten en draagvleugels definiëren het toekomstbeeld. Strategie Snel verbeterende levensduur en prestaties van batterijen voor elektrisch varen, slimmere controllers die de energie uit accupakketten met zo min mogelijk verlies omzetten in het voortbewegen van een boot: de ontwikkelingen in dit segment gaan razendsnel. Leiders van toonaangevende bedrijven in het elektrisch en hybride varen, zoals Christoph Ballin van Torqueedo of Ken Wittamore van Triskel Marine delen hun kennis en visie op de markt in het E-nnovation Lab. Daar is een podium waar tijdens alle beursdagen experts vertellen over kilowatturen, batterijmanagement en stuwkracht naar de schroef. Wittamore vertelt welke strategische keuzes de watersportindustrie moet maken in het licht van aankomende wet- en regelgeving, vooral op het gebied van uitstootarme of uitstootvrije voortstuwing. Hij maakt deel uit van het Waterborne Technology Platform in Brussel, dat de de toekomstige belangen van de recreatievaart in Europa bestudeert en onder de aandacht brengt bij beleidsmakers in de Europese Unie. Naast het podium waar de presentaties worden gehouden, is in het E-nnoavtion Lab een lounge ingericht waar bezoekers van de beurs de sprekers kunnen ontmoeten en over de gepresenteerde noviteiten kunnen doorpraten. Wie voor het verzamelde publiek van elektrisch varen adepten iets te zeggen Holland Bar in Super Yacht Pavilion HISWA Holland Yachting Group richt met haar leden ook dit jaar een Holland-paviljoen in, inclusief een Holland Bar in het Super Yacht Pavilion. Nederlandse werven die superjachten bouwen, hun toeleveranciers en hun buitenlandse relaties onmoeten daar elkaar. Op woensdag 20 november vindt er een grote netwerkborrel plaats: het Holland Get Connected Event. Net als afgelopen editie staat de Holland Bar in hal 11. Aan het Holland-paviljoen nemen deel: Hydromar, Kuiper Holland, Maxwell Marine, Pon Power, RH Marine, Rondal, Cramm, Esthec, Huisfit, Van Berge Henegouwen, Vitters Service en Naiad Dynamics. Meer informatie: www.hollandyachtinggroup.com HISWA MAGAZINE 5 Sloopboten: bruikbaar materiaal? heeft, kan op de verhoging van de ‘speakers corner’ gaan staan. Collectieve kennisdeling is nadrukkelijk de bedoeling, verduidelijken de organisatoren. Staalkaart Een jury van jachtontwerpers, vertegenwoordigers van brancheverenigingen en watersportjournalisten kiest in de Design Award Marine Equipment winnaars in acht categorieën. Het best ontworpen nieuwe product voor aan boord wordt beloond. Er is een winnaar van de totale competitie, maar er zijn ook winnaars in elke categorie. Zo zijn er producten op het gebied van aandrijving, elektronica, veiligheid, kleding en meer. Die zijn niet altijd goed met elkaar te vergelijken. De winnaars en ook de producten die een eervolle vermelding krijgen, worden tentoongesteld in het Innovation Lab. Zo ontstaat een tentoonstelling van de nieuwste 21

een groeiende groep bedrijven het ontmantelen van jachten op en worden steeds meer bestemmingen gevonden voor het hergebruiken van het restmateriaal. De kringloop is mooi rond als van de glasvezel en polyester korrels van vermalen jachten steigerplanken voor nieuwe jachthavens worden gemaakt. Interactie met publiek in het Innovation Lab producten die ook nog eens door de jury als besten van dit jaar worden aangewezen: een staalkaart van de ontwikkelingen in de watersport. Ieder jaar trekt de DAME-prijsuitreiking veel bekijks en wordt de winnaar in de vakbladen uitgebreid besproken. Kringloop Naast de DAME-expositie bevindt zicht het podium waar sprekers uit de sector vertellen over de productontwikkeling waar ze mee bezig zijn. Iedere beursdag zijn hier bovendien ‘sustainability sessions’. Daar komen onder leiding van moderator Peter Franklin panels met experts vertellen over het ontwerpen van jachten en producten voor de watersport op zo’n manier dat het product en de materialen herbruikbaar zijn en aan het eind van hun gebruikscyclus meer waarde vertegenwoordigen dan afval. Ook het thema van het recyclen van oude jachten komt terug. Inmiddels pakt 22 Van glasvezel en polyester korrels van vermalen jachten worden steigerplanken voor nieuwe jachthavens gemaakt. Vulkanisch Filava is de naam van een herbruikbare kunststof composiet. Deze gloednieuwe grondstof voor jachtbouwers wordt op de METS gepresenteerd. De lichtgewicht zeilboot voor de Mini Transat oceaanrace – de Loop650 - is de eerste boot die is gemaakt uit dit materiaal. Het bestaat uit verrijkt basalt van vulkanische oorsprong (vandaar Lava in de naam) dat sterkte geeft, bijeengehouden door een biologische epoxyhars. Het composiet materiaal dat ontstaat door deze bestanddelen te mengen, is na jaren van gebruik van een jacht weer te ontmantelen en opnieuw te gebruiken. Filava is het resultaat van een jarenlang onderzoek van de Italiaanse botenbouwer Enrico Benco. In 2018 lukte het hem zijn project GS4C (Go Sailing for a Change) tot een goed einde te brengen door de Loop650 te bouwen als deelnemer aan de Mini Transat. Hij won de innovatieprijs van het grootste composietenconcern ter wereld: JEC. Dit jaar vond Benco een partner in de Franse werf Amel, die grote en comfortabele zeegaande zeiljachten bouwt. De werf wil hun rompen gaan vervaardigen uit Filava. Exoten In het Innovation Lab spreken experts uit de scheepvaart, verffabrikanten, mariene biologen en uitvinders over de voortgang van het project GloFouling van VN-scheepvaartautoriteit IMO. GloFouling is gestart om te verhinderen dat via schepen onbedoeld allerlei inheemse dieren plantsoorten naar compleet andere oorden worden gebracht. Die organismen komen in een andere ecologisch evenwicht dat op een andere continent leeft, waar de exotische planten en dieren heel verstorend kunnen werken. Voorbeelden van exoten dicht bij huis zijn de Amerikaanse rivierkreeft die in Nederlandse sloten woekert en de aquariumplant Cabomba, die in hele velden groeit in de Loosdrechtse plassen. Vaak komen dergelijke dier- en plantsoorten via het ballastwater van zeeschepen de oceaan over, maar ook als aangroei onder de romp. Recente studies van marien biologen tonen aan dat de verstoring van ecosystemen door dit probleem een bijzonder ernstige bedreiging is. Om die reden is IMO het project gestart. Voor pleziervaartuigen is vooral de ontwikkeling van gifvrije anti-aangroei oplossingen interessant. Een paneldiscussie over GloFouling wordt op woensdag 20 november gehouden. HISWA MAGAZINE 5 Populair wetenschappelijk Diepgaande kennis over de nieuwste technieken wordt om het jaar gepresenteerd op het HISWA Symposium on Yacht Design and Yacht Construction. Wetenschappelijk opgeleide technici presenteren daar hun onderzoek naar hydrodynamica, materiaaleigenschappen, aerodynamica of chemie. Dit jaar is het HISWA Symposium niet, maar worden op het Innovation Lab ‘gepopulariseerde’ versies gepresenteerd van de lezingen uit het symposium van vorig jaar. Zo presenteert kennisinstituut MARIN het onderzoek dat ze deden naar de belastingen van draagvleugels onder wedstrijdzeilboten. Het onderzoek maakte deel uit van de campagne van Simeon Tienpont om met DutchSail mee te dingen naar de America’s Cup. Superjachtenbouwer Oceanco presenteert de werking van de zonnepanelen en sleepgeneratoren aan boord van het enorme zeiljacht Black Pearl. De flinke hoeveelheid elektrische energie die nodig is voor het verzorgen van alle huishoudfuncties op het grote jacht, wordt opgewekt zonder dat de hoofdmotor of een enkele dieselgenerator draait. Het HISWA Jachthavensymposium Op donderdag 21 november vindt de achtste editie van het HISWA Jachthavensymposium plaats, een succesvolle samenwerking tussen METSTRADE Show en HISWA Vereniging. Het symposium maakt onderdeel uit van het Marina & Yard Pavilion, dat geheel in het teken staat van toepassingen voor jachthavens en jachtwerven. Het thema van dit jaar is marktontwikkelingen en de toepassing van data voor jachthavens zoals klanttevredenheid van ligplaatshouders en bezoekers. Voorafgaand aan het symposium kunnen deelnemers de METSTRADE en het Marina & Yard Pavilion in hal 5 bezoeken. Het symposium is exclusief toegankelijk voor leden van HISWA en is Nederlands gesproken. Aanmelden en meer informatie: www.hiswavereniging.nl/jachthavensymposium. Marktaandeel elektrische aandrijving groeit HISWA MAGAZINE 5 23

Specialiseren is steeds belangrijker. De Zuidschor richt zich op bootschoenen en -laarzen. “Mensen weten: hier gaan ze slagen.” Shoppen anno 2019 Iets meer dan vierhonderd watersportwinkels telt Nederland*. Vooral in Friesland (90), Noord-Holland (85) en Zuid-Holland (90) zijn ze goed vertegenwoordigd, maar eigenlijk in heel Nederland zijn grote en kleine winkels die onderdelen voor boten, allerlei accessoires, kleding, schoenen, zwemvesten en nog veel meer benodigdheden voor watersporters verkopen. Wat houdt deze watersportwinkelier bezig? Wat voor invloed heeft de groothandelaar van artikelen die in de winkel liggen of te bestellen zijn? En welk toekomstperspectief hebben deze fysieke winkels nog? Tekst: Dominique van Dam Met de komst van internet in de jaren ’90 en de groei van webwinkels in de afgelopen tien tot vijftien jaar werd alles anders. In 2012 publiceerde HISWA Vereniging samen met Hoofdbedrijfschap Detailhandel het rapport ‘Visie op de koers van de 24 watersportdetailhandel’ waarin zij aangaven dat cross channel de enige route naar behoud en succes is. Offline en online kunnen niet meer zonder elkaar. De doorsnee watersporter is geen early adaptor die meteen vooroploopt in online kopen vanaf het moment dat dat mogelijk was. Maar toch, ook deze consument omarmt online shoppen. En dat betekent veel voor de groothandel, de winkelier en ook voor de consument zelf. ‘Het is best een spannende tijd voor de watersportwinkel en de groothandel’, zegt Jarno Berkhof van Lankhorst Taselaar uit Heerenveen. Als algemeen directeur van de internationaal opererende groothandel in watersportartikelen ziet hij de markt veranderen. ‘In Europa zien we dat de grote ketens en bouwmarkten aantrekkingskracht hebben op de consument. Ketens als Decathlon, Biltema, Motonet en Bauhaus bieden producten die van oudsher uitsluitend in waterportwinkels te krijgen waren. Er is een heel nieuw verkoopkanaal bij, naast online.’ HISWA MAGAZINE 5 Berkhof gelooft dat drie soorten watersportwinkels toekomst hebben: de winkel als onderdeel van een keten, de grote watersportwinkel waar je eigenlijk niet mis kunt grijpen op een A-locatie en de online winkel. ‘Zeker als het merk van het product eigenlijk niet uitmaakt, dan kopen mensen een huismerk of een product net zo makkelijk bij een andersoortige winkel. De kleinere winkels in Nederland hebben het al langer moeilijk en die zullen het vermoedelijk nog moeilijker krijgen.’ Makkelijk kiezen En er is nog veel meer verandering op komst. In Duitsland bijvoorbeeld is Amazon enorm groot. ‘We zien dat hier nu een beetje bij bol.com, maar het is nog geen vergelijking.’ In beide gevallen is de omzet nu via dealers en partners maar het kan in de toekomst een plek zijn waar merken direct zonder tussenkomst van dealer of winkel hun product kunnen aanbieden. In de winkel zelf verandert ook van alles. Berkhof signaleert in het algemeen vier trends: plezier op het water, gemak, elektrisch varen en luxe: ‘We zien het aan de stijgende verkoop van rubberboten, de accessoires voor sloepen en de duizenden elektrische buitenboordmotoren die over de toonbank gaan.’ Binnen in de winkel zijn mensen op zoek naar advies, beschikbaarheid en gedegen kennis. Online kunnen de winkelier en de groothandel samen hun slag slaan: ‘We moeten zorgen dat mensen heel makkelijk een keus kunnen maken, aan de hand van een goed overzicht met foto en film. Het wat en waarom moet gewoon meteen duidelijk zijn, daar kunnen wij als groothandel in helpen.’ Ook de groothandel zal moeten veranderen: ‘We moeten natuurlijk alles zo snel mogelijk leveren, de winkelier moet de consument bedienen. In B2B is de urgentie de techniek die we toepassen. Orderportals, integratie van voorraden in winkels en leveringen die daarop gebaseerd zijn, betere websites, we gaan slagen maken: we moeten de inkoper van de winkel benaderen als consument.’ We moeten de inkoper van de winkel benaderen als consument. Gericht winkelen Ook Petra Meijaard, eigenaar van de Zeeuwse watersportwinkel De Zuidschor, ziet de veranderingen en meerwaarde in de winkel. ‘Het koopgedrag is in de afgelopen 21 jaar dat wij de winkel hebben, veranderd. Mensen komen bij ons gericht winkelen, ze doen dan een goed voorbereide speciale koop. Bij ons vaak schoenen of laarzen, daar zijn we in gespecialiseerd. En bij onze collega’s voor bijvoorbeeld techniek of elektronica. Ze weten: ze hebben daar keus en heel veel kennis. Daar komen mensen voor.’ De winkel die de consument laat ervaren en goed adviseert, blijft, zegt ook Berkhof. ‘Pas, stap in, voel en ervaar’, zegt hij alsof het een slogan is. Als voorbeeld geeft hij de verkoop van zwemvesten: ‘Er zijn geen heel duidelijke trends, hoewel veiligheid wel steeds belangrijker wordt. Een vest moet lekker zitten, dan draagt iemand het tenminste ook. Daarvoor is de winkel belangrijk: de consument kan daarheen om te passen, te ervaren en te voelen hoe een vest zit. Het advies in de winkel is daarbij van groot belang.’ Plezier op het water wordt steeds belangrijker. Technisch varen is op zijn retour. HISWA MAGAZINE 5 * Cijfers CBS juni 2019 – de laatste cijfers van HISWA Vereniging tellen 650 winkels (2013). 25

van de winkel naar online. We voorkomen veel retourzendingen, doordat we bijvoorbeeld even nabellen als we weten dat een maat groot of klein valt en als een kleur vaak terug wordt gestuurd. Ik wil dat ook, dat contact met de klant, dat maakt het leuk.’ De klantenkaartbinding werkt niet meer Er worden steeds meer rubberboten verkocht in de watersportdetailhandel. Verwende consumenten Wat volgens Meijaard echt anders is door de komst van online verkoop, is dat de moderne consument enorm verwend is. Ze zijn gewend aan een enorm aanbod, gratis verzending én retour. ‘De webwinkel is de norm geworden. De prijs is daarbij in bijna alles doorslaggevend. Het internet geeft overzicht en voor de grote dingen gaan mensen voor de goedkoopste mogelijkheid.’ Hiermee loop je kans dat de consument in de winkel teleurgesteld is, door verkeerde verwachtingen die de online norm met zich meebrengt. ‘In de winkel bestellen we heel veel voor klanten, want we kunnen nu eenmaal niet alles hier op voorraad hebben, daar is de groothandel voor. Wat we bieden is service: we bestellen het voor de klant, ze mogen het proberen en ook nog eens terugbrengen als het niet naar wens is.’ Maar gratis bestellen en verzenden, wie kan dat volgen qua omzet en kosten? ‘Met service alleen kom je er ook niet meer, hoewel we deze wel doortrekken 26 HISWA MAGAZINE 5 ‘Onze toekomstvisie voor de komende tien jaar is veel breder dan alleen maar het zijn van een watersportwinkel’, legt Meijaard dan ook uit. ‘We hebben al mensen die in onze winkel weten wat ze willen hebben en nodig hebben. Dat is een goede combinatie met impulsieve kopers. Dat zijn mensen die bij ons mode kopen, bijvoorbeeld kleding en schoenen. De klantenkaartbinding is over. Modeshows en open dagen zijn echt niet meer de trekkers die het waren. We zoeken een andere manieren om de consument te bereiken, bijvoorbeeld via sociale media en online adverteren. Mensen kopen in hun eigen tijd en wij moeten daarin mee.’ Er zal nog meer veranderen bij De Zuidschor, dat weet Meijaard eigenlijk wel zeker: ‘Nog maar ongeveer vijf procent van de boten in Nederland is bevaren. Dat is weinig en wordt misschien wel nog minder. We gaan daarbij steeds meer toe naar gebruik in plaats van bezit, zeker bij de volgende generatie. Bij De Zuidschor kijken we naar een combinatie van varen en accommodatie. We willen verblijf op de wal, de huur van een boot en de watersportwinkel combineren. In die winkel is onze meerwaarde de uitleg die we kunnen geven, het technische advies. In combinatie met een webwinkel, een goede voorraad en een duidelijke specialisatie hebben we bestaansrecht, ook in de toekomst.’ Mobile living made easy. KIES DE COOLSTE KOELKAST ULTIEM RELAXEN MET EEN KOUD DRANKJE BIJ DE HAND VOLGENDE ZOMER? BEREID JE NU ALVAST VOOR. TOEPASSING TOEPASSING TOEPASSING VOORDEEL VOORDEEL INBOUW KOELBOX MET DE IDEALE OPENING VOOR DE COMPACTE BOOT KOELKAST MET VRIESVAK O OELKT THUIS VOORDEEL MAAK JE EIGEN KOELKAST CB CRX AANSLUITING TECHNIEK COMPRESSOR ONAFHANKELIJK VAN OMGEVINGSTEMPERATUUR 12/24 V OMVORMER VOOR GEBRUIK OP NETSTROOM 230 V MET ACCESSOIRES CU Volg je ons al? dometic.com

Beet! Sportvissen vraagt om specifieke boten en materialen Sportvissen is een hobby die groei kent. In Nederland gooien ongeveer twee miljoen mensen regelmatig een hengel uit. Dat kan vanaf de kant of vanaf een eenvoudig bootje, maar wie echt bevlogen is, heeft een speciale visboot voorzien van alle accessoires waar geen vis meer omheen kan zwemmen. We namen een kijkje bij de boten waarmee gevaren wordt tijdens de World Crank Cup 2019 waar een internationale elite roofsportvissers het drie dagen tegen elkaar opneemt. Tekst: Paul Steenhoff Ik val met mijn neus in de boter; op de helling van Jachthaven Crezee in Lage Zwaluwe, is de uit Antwerpen afkomstige vislegende Luc Coppens bezig zijn hagelnieuwe Lund-sportvisboot van bijna 17 foot te water te laten. Op de hek hangt een 100 pk zware Mercury die hem snel van de ene visstek naar de ander zal brengen tijdens deze internationale wedstrijd op roofvissen zoals snoek, baars, meerval en roofblei. 28 Gedurende de drie dagen van de derde editie van de World Crank Cup wordt er gevist op de Merwede, Amer en Oude Maas. De deelnemers komen uit Nederland maar ook Belgische, Franse en Poolse vissers schrijven zich in. Roofvissen is het neusje van de zalm als het om sportvissen gaat en de bedragen die in deze tak van sport omgaan zijn niet mis te verstaan. Organisator en beroepssportvisser Willem Stolk schat dat er per jaar tussen de 700 en 900 miljoen euro in deze branche wordt omgezet. “Er zijn vissers die een paar hengels van 1.000 euro of meer aan boord hebben”, zegt hij. Geklonken degelijkheid De boten worden een voor een te water gelaten. Opvallend is dat de meeste visboten van het Amerikaanse merk Lund zijn. Importeur en dealer Frank Helming van IJsselsport Fishing Boat Experience doet zelf ook mee en kijkt dan ook tevreden toe hoe ‘zijn’ boten vanaf de trailer het water inglijden. Helming: “Lund behoort tot de top als HISWA MAGAZINE 5 het om visboten gaat. De boten worden in Amerika al zeventig jaar gebouwd waar in 1948 G. Howard Lund de eerste Lundvisboot bouwde. Eigenlijk was dat geen visboot, maar een boot speciaal gemaakt voor het jagen op eenden tot de vissers deze boot ontdekten.” Opvallend is dat de boten allemaal van gepoedercoat aluminium zijn en niet gelast maar geklonken zijn. Helming: “Dat zorgt ervoor dat de boten stijf zijn maar frictie door rompbeweging toch goed kan worden opgevangen. Dat geeft niet alleen comfort maar zorgt ook voor een lange levensduur van de boot.” Alle Lunds hebben een diepe V-bodem: driften wordt zo moeilijker. Verder is opvallend dat alle modellen een laag vrijboord hebben. “Klopt”, zegt Helming. “Dat lage vrijboord zorgt ervoor dat je minder last hebt van zijwind waardoor de boot minimaal drift. Driften tijdens het vissen is namelijk vervelend. Om het driften verder tegen te gaan hebben alle Lunds een diepe V-bodem. Driften wordt zo moeilijker en het draagt natuurlijk ook bij aan de goede vaareigenschappen en rompstabiliteit van deze boten, zeker als het om hoger snelheden gaat.” De tijd van de pruttelende tweetakt vijf pk is echt voorbij in deze tak van vissport. Motoren van 100 pk zijn eerder regel dan uitzondering, een Lund van formaat – de grootste is bijna zeven meter – kan tot 350 pk hebben en snelheden van ver HISWA MAGAZINE 5 Viskampioen Willem Stolk Willem Stolk behoeft in de wereld van de sportvisserij geen introductie. Hij is het brein achter de World Crank Cups en vist al zijn hele leven in de wateren van het estuarium dat de Biesbosch heet. Hij heeft een duidelijke wensenlijst als het om een visboot gaat: “Hij moet open zijn met een groot werpdek, bergruimte hebben, stabiel zijn met een V-bodem, een laag vrijboord in verband met drift, een lithium accupakket van 36 volt voor langdurend vermogen en er moet een motor van minimaal 100 pk aanhangen om veilig en snel te kunnen varen. Je hebt hier immers te maken met stroom, wind, forse golven en snelvarende beroepsvaart. Daarnaast wil ik me snel door dit gebied kunnen bewegen. Mijn visboot heeft 250 pk en kan dat. Maar vergis je niet; je kunt evenveel plezier beleven aan vissen in een bootje waar vijf pk aanhangt. Het vissen, het moment van de aanbeet, dàt levert die kick op. Niet de boot. Die moet het je alleen makkelijker en veiliger maken.” over de 100 kilometer per uur zijn geen uitzondering. De Lund is op dergelijke krachten gebouwd. Maar waarom zoveel vermogen achter een relatief kleine boot? Helming: “Sportvissers willen natuurlijk vissen. Lukt het op de ene stek niet, dan gaan ze naar een andere stek. Met een vijf pk duurt dat even. Met 250 pk zijn ze er zo. Dat is de reden.” Helming heeft een goede sector in de watersport gekozen aangezien het visseizoen tien maanden kent. Per jaar zijn er twee gesloten maanden waarin de roofvis zich in alle rust kan voortplanten. “Alleen in de zomermaanden is het iets rustiger. Zodra de scholen weer beginnen en iedereen weer aan het werk gaat, is het voor ons doorwerken”, zegt Helming. Het visseizoen duurt langer dan het watersportseizoen: maar liefst 10 maanden. Veiligheid Belangrijke factor is natuurlijk ook de veiligheid. “Lund-visboten worden dubbelwandig gebouwd en zijn volgeschuimd waardoor ze 29

onzinkbaar zijn”, zegt Helming. “Verder hebben we natuurlijk volledige navigatieverlichting aan boord en worden lithium-accu’s gebruikt voor de voeding van de elektromotoren. Die houden de boot op positie tijdens het vissen en dat werkt volgens het principe van ‘dynamic positioning’ zoals je dat op veel schepen op de grote vaart aantreft waar pods het werk doen. Lithium-ion heeft niet alleen een zeer hoge energiedichtheid waardoor je vrijwel nooit met lege accu’s zit, maar zijn ook een stuk lichter. Dat heeft weer als voordeel dat als de boot omslaat, je meer drijfvermogen hebt door het ontbreken van zware lood/zuur accupakketten.” Bijna 75.000 vissers beschikken over een eigen visboot. Een andere veiligheidsmaatregel is het gaspedaal. Alle grotere visboten zijn daarmee uitgerust en met het gaspedaal wordt de dodemansknop op Cijfers De meerderheid van de twee miljoen sportvissers in Nederland blijft op het droge. Ruim een derde gebruikt de visboot bij het vissen op Nederlandse binnenwateren. Bootgebruikers gebruiken de boot gemiddeld 6,5 keer per jaar bij het vissen. Meestal varen ze met iemand mee, maar ruim een derde heeft zelf een boot, dan wel een visboot (20%) dan wel een andere soort boot (15%). Een kwart wil ook nog wel eens een boot huren om te gaan vissen. In het totaal hebben bijna 75.000 vissers de beschikking over een eigen visboot. Bron: Sportvisserij Nederland het andere vismateriaal. Om uitglijden te voorkomen wordt er watervast tapijt aangebracht. De meeste boten hebben ook een bun voor het bewaren van vis die niet wordt teruggezet. Een zelflozende kuip met automatische bilgepomp is meestal ook standaard, al was het alleen maar om het buiswater weer overboord te zetten. Verder zijn visboten die zijn uitgerust voor het vissen op roofvissen, ruim voorzien van alle denkbare elektronica zoals fishfinders en sonar. de stuurknuppel overbodig. Zodra het gaspedaal immers wordt losgelaten, valt de boot stil en keert terug naar stationair. Ook de ledverlichting die in de meeste gevallen aan de onderzijde van de stootrand zowel bakboord als stuurboord is gemonteerd, zorgt voor goed zicht tijdens schemering en nachtvissen. Spuds Eigenlijk is een visboot een werkboot. De boot moet stevig en veilig zijn, een ruim zogenoemd werpdek hebben, zonder obstakels. Ook moet er voorzien zijn in voldoende opbergruimte voor de hengels en al 30 Bijzonder is dat veel boten tegenwoordig ook ‘spuds’ op de hek hebben staan. Deze spuds komen oorspronkelijk uit de beroepsvaart en dienen als anker. In feite zijn het ankerpalen die in de bodem worden geprikt. In de sportvisserij zijn ze gemaakt van aluminium en epoxy. Allemaal dure apparatuur, de buitenboordmotor en al het vismateriaal niet meegerekend. Willem Stolk, de éminence grise van de Nederlandse roofvisserij, is zelf in het bezit van een Lund en schat dat met trailer de prijs van een goed uitgeruste visboot een ondergrens van 50.000 euro heeft en een bovengrens van 100.000 euro. Meer zien? Zelf de boten en het materiaal zien? De World Crank Cup is via livestreams te volgen op Facebook: www.facebook.com/worldcrankcup. Voor Lund-boten kijk op: www.lundboats.eu. HISWA MAGAZINE 5 HIGH GLOSS — DURABLE & REPAIRABLE — TRUE COLOR NEXT GENERATION TOPCOAT Find us at Hall 7 Stand 323 awlgrip.com facebook.com/awlgripfinishes twitter.com/awlgrip All trademarks mentioned are owned by, or licensed to, the AkzoNobel group of companies. © AkzoNobel 2019. 10148/0919 instagram.com/awlgripfinishes

B&W INTERNATIONAL TOUGH CASE Afm. 610 x 430 x 265 mm Art.nr. S85 - 117.19/P Code 8087150 INCL. 85-DELIGE GEDORE GEREEDSCHAPSET > Speciaal samengesteld voor de watersport > Stof- en waterdicht conform IP67 > Slagvaste koffer van polypropyleen (pp) > Super stabiel > Stapelbaar > Bodemschaal variabel door aluminium vakverdelingssyteem UITRUSTING > Ergonomische 2-componenten handgreep > Automatisch luchtddrukcompensatieventiel > Documentenvak in het deksel > Uitneembare gereedschapsborden met tool pockets en lussen > Eigendomsmarkering > Ogen tbv afsluiting met hangslot Levering geschiedt via de vakhandel. Voor info: GEDORE Technag BV Flemingweg 7, 2408 AV Alphen aan den Rijn Tel. +31 (0) 172 42 73 50 - www.gedore.nl € 631,00 excl. btw Vraag & Antwoord Bij ons liggen een aantal elektrisch aangedreven boten in de winterstalling. Welk advies hebben jullie hierin in verband met het risico op brand of ontploffing van accu’s en waar moet ik rekening mee houden als stallingsbedrijf? Antwoord van HISWA Met betrekking tot de technische staat van de accu’s kunt u het beste doorverwijzen naar het instructieboekje van de leverancier. Voor vaartuigen die onder de Wet Pleziervaartuigen vallen, is een dergelijk instructieboekje verplicht. Deze wet schrijft daarnaast ook andere technische eisen voor, zoals voldoende ventilatie in de accukast. In de HISWA Algemene Voorwaarden Lig- en Bergplaatsen (artikel 10, lid 1) wordt verwezen naar het HISWA Haven- en Werfreglement. De HISWA Algemene Voorwaarden zijn vastomlijnd, een jachthaven mag deze niet herschrijven, tenzij in het voordeel van de consument. Een haven- en werfreglement is niet vastomlijnd. Dit reglement kan per jachthaven anders zijn. HISWA-bedrijven moeten verplicht een reglement hebben. Er is wel een standaard: het HISWA Haven- en Werfreglement. Hierin staat dat de accu’s niet mogen worden opgeladen zonder direct toezicht (artikel 8, lid 3). De havenmeester heeft daarnaast het recht om de walstroom af te sluiten. Wij raden u dus aan om het HISWA Haven- en Werfreglement te hanteren, zodat de regels voor uw klanten duidelijk zijn. Het Haven- en Werfreglement van HISWA Vereniging vindt u op www.hiswavereniging.nl/ havenreglement. Het reglement is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Duits. HISWA MAGAZINE 5 33 Vraag van een HISWA-lid

Kwaliteit weerspiegelt. Perfection® Pro is een twee-componenten polyurethaan aflak speciaal ontwikkeld voor professioneel gebruik. Perfection Pro levert een spiegelglad en hoogglanzend eindresultaat aan ieder vaartuig en elke ondergrond en is geschikt voor spuitapplicatie en kwast- & rolapplicatie. Perfection Pro heeft een uitzonderlijk kleur- en glansbehoud en wordt geleverd in een uitgebreide kleurenrange. U kunt de gewenste kleur bij uw lokale distributeur bestellen; deze kleur kan ter plekke worden gemengd wat u tijd en geld bespaart. Perfection Pro: ontwikkeld door professionals voor professionals. international-yachtpaint.com facebook.com/InternationalYachtPaint Alle in deze publicatie genoemde handelsmerken zijn eigendom van of in licentie gegeven aan, het AkzoNobel concern. © AkzoNobel 2019. 10149/0919 Find us at Hall 7 Stand 323 COLUMN Silo’s en schijven Nederland is gek geworden. Er is een enorm begrotingsoverschot en het gaat ondanks de lage rente goed met Nederland. Er komt een gigantisch investeringsfonds. Rutte stelt dat het lobby-proof is maar weet nog niet waar de investeringen moeten plaatsvinden. Voor je het weet zijn het weer ondoordachte luchtballonnen waar niemand wat aan heeft. Het probleem is dat een goed plan en strakke regie ontbreekt. De diverse departementen in Nederland werken onafhankelijk van elkaar. Deze rijkssilo’s staan mijlenver uiteen. Maar ook de verbinding tussen de schijven van Europa, Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen is op grensoverschrijdende onderwerpen ver te zoeken. Dat zien we onder andere terug in losse flodders zonder integrale visie in het IJsselmeergebied waar zes provincies en het Rijk het voor het zeggen hebben. Over zonneparken met een omvang van 5.500 voetbalvelden, windturbineparken hoger dan de Euromast, waterpeilbesluiten en enorme waterplantvelden. Visieloos. Of Nederland die de zelfbedachte Vogelrichtlijn te laat uitvoert en van Brussel maar één jaar de tijd krijgt omdat Nederland te traag was. Gevolg is dat we op basis van technocratische rekenregels die niks met natuur te maken hebben, 160 veel te Een nieuw begin Het waren visionairs die in 1932 in hotel Krasnapolsky in Amsterdam besloten de krachten te bundelen en HISWA op te richten met als doel een tentoonstelling te organiseren voor de watersportindustrie. De start van een ontwikkeling van een industrie die nu uniek in de wereld is en past bij een volwassen watersportland als Nederland. 50 jaar geleden werd besloten om de krachten ook op andere terreinen te bundelen dan alleen het tentoonstellen van boten. Zo ontstond de branchevereniging HISWA. En nu op 1 januari 2020 zetten we als bedrijfstak een nieuwe stap door te fuseren met RECRON. En stap die past bij de verdere professionalisering van de belangen van onze branche. Door HISWA MAGAZINE 5 de fusie ontstaat er een grote brancheverenging die de gehele vrijetijdsindustrie op het land en in het water vertegenwoordigt. Een organisatie die zich bezighoudt met tal van dossiers die van belang zijn voor u als ondernemer. En die de gesprekspartner is voor overheden en instanties als het in Nederland gaat om de vertegenwoordiging van de watersport- en vrijetijdsindustrie. De overheid trekt zich steeds vaker terug en delegeert naar lokale overheden taken. Versnippering en gebrek aan duidelijk eigenaarschap vragen om een duidelijk antwoord en koers van onze bedrijfstak. Door de fusie ontstaat nu een vereniging met 2.400 bedrijven. We zetten op 26 november a.s. op de Algemene Ledenvergadering een unieke stap in de ontwikkeling van onze branche en tegelijkertijd komt er een einde aan 87 jaar HISWA. Natuurlijk gaat dat gepaard met nostalgische gevoelens maar net als toen in 1932, is dit een stap waarmee we onze branche een boost geven. Een stap waarmee we de watersport en landrecreatie met elkaar verbinden. Ik ontmoet u graag op deze laatste Algemene Ledenvergadering van HISWA Vereniging in Leusden, om vervolgens het glas te heffen op de nieuwe vereniging HISWA-RECRON. Peter Brussel Algemeen voorzitter HISWA Vereniging 35 grote zwaarbeschermde gebieden hebben waar geen stikstof mag zijn. Dat doen ze in België en Spanje echt anders. Om over het vermeende ‘overtoerisme’ en de ‘zero-bootemissie’ in Amsterdam nog maar te zwijgen. De silo’s en schijven moeten een netwerk worden met goede verbindingen onderling en naar bewoners en bedrijven. Als je daar eerst in investeert, komt er vast iets goeds uit. Geert Dijks Directeur HISWA Vereniging

Het Portret Jeroen van den Heuvel In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is of verband houdt met het thema. In dit METS-nummer is dat: Jeroen van den Heuvel. Hij werkt als manager van de afdeling Handel bij HISWA Vereniging. Tekst: drs. Liane Jansen HISWA Vereniging gaat op 1 januari 2020 fuseren met RECRON. Welke rol krijg je binnen de nieuwe organisatie en wat zijn de belangrijkste zaken waar je je mee bezighoudt? “In de nieuwe organisatie word ik verantwoordelijk voor de lobby en producten die we aan de watersportbedrijven aanbieden. Het HISWA-merk blijft bestaan en zal, net als nu, goed worden geladen. De watersporter zal niets van de fusie merken. De leden 36 zien dezelfde producten en lobbydossiers maar dan vanuit HISWA-RECRON.” Er verandert dus niets voor de watersport- en jachtbouwbedrijven? “Sterker nog: het wordt beter. De afdeling Jachtbouw en Watersport bestaat natuurlijk uit de specialisten die nu bij HISWA werken. Daar waar HISWA en RECRON samen optrekken komt straks één medewerker. Dat kan een huidige HISWAregiomanager zijn of een RECRON-regiomanager. Vanuit de afdeling worden de contacten met de watersportspecifieke organisaties, zoals ICOMIA op internationaal gebied en de watersportersbonden op nationaal gebied, net als anders onderhouden. Wat ik vooral zie, is een belangrijke verbetering in de lobby. De contacten van HISWA en RECRON worden HISWA MAGAZINE 5 straks samengevoegd en voor een deel is dat overlappend. RECRON is nu vooral sterk in de regio en op politiek niveau. HISWA is nu vooral sterk op ministerieel niveau. Daardoor zijn we straks beter in staat een groot netwerk op regionaal en landelijk overheidsniveau te onderhouden.” Je bent verantwoordelijk binnen HISWA voor de afdeling Handel. Welke hot issues spelen daar op dit moment? “Het huidige bestuur van de afdeling Handel komt ongeveer vier keer per jaar bijeen. Daarin bespreken we knelpunten die de leden raken. Van Brexit en handelsoorlog tussen de VS en de EU tot oneerljke concurrentie door BTW-regelgeving. En van toiletwaterzuivering tot een standpunt over vaartuigregistratie. Maar ook wordt op aangeven van het bestuur een module proefvaren toegevoegd aan de RI&E die HISWA aan de leden aanbiedt. In de nieuwe organisatie zullen die onderwerpen niet veranderen.” We bespreken allerlei issues zoals de Brexit en de handelsoorlog tussen de VS en de EU, maar ook oneerljke concurrentie door BTW-regelgeving. Blijft het Afdelingsbestuur Handel bestaan? “Formeel kent HISWA-RECRON straks geen afdelingen meer, maar bedrijven kunnen zich op eigen initiatief groeperen. De bestuursleden van de huidige afdeling HISWA MAGAZINE 5 Handel gaven al aan bijeen te blijven komen, waarbij ik dit organiseer. Nu zit de voorzitter van de afdeling, Alexander Jonkers, in het Algemeen Bestuur. Straks zit hij in het nieuwe Algemeen Bestuur. De belangen van de huidige afdeling zijn daarmee goed geborgd in de nieuwe organisatie.” Een recent succes is de doorbraak op het gebied van toiletwater zuiveren. Je deed een oproep aan fabrikanten om goede zuiveringssystemen/installaties te ontwikkelen. Hoe staat het hier mee? “We hebben 10 jaar geleden al gevraagd om zuiveringssystemen toe te laten. De eisen die toen op tafel kwamen waren onhaalbaar voor het gebruik aan boord. Daarna brachten we het onderwerp regelmatig ter sprake, maar zonder resultaat. Totdat ruim een jaar geleden de overheid bereid was om de eisen te bepreken. In de net gepubliceerde regelgeving staan alleen een maximum aan bacteriën genoemd. Dat zou technisch haalbaar moeten zijn. Er ligt dus een uitdaging bij de toeleveranciers. Er zijn nu twee systemen, maar we verwachten een breder aanbod. Ik zet me in om deze regeling ook in andere EU-lidstaten geaccepteerd te krijgen. Daarmee wordt de markt voor toeleveranciers groter en de investeringsbereidheid dus ook.” De METSTRADE Show moet een walhalla voor jou zijn. Naar welke zaken gaat specifiek je aandacht uit? “De METS is een maritieme snoepwinkel. Het grootste deel van de tijd zit ik in overleg met internationale partijen, binnen en buiten ICOMIA – de koepel van watersportbrancheorganisaties – om. In de Technical Committee werken we aan de opvolger van de huidige Recreational Craft Directive, ofwel de Wet Pleziervaartuigen. HISWA heeft nogal wat wensen voor deze richtlijn. In de Environment Committee komen veel Nederlandse onderwerpen aan de orde, zoals antifouling, vuilwater en baggerproblemen. Bij de Market Intelligence Committee wordt data uitgewisseld en dat vormt de opmaat voor het ICOMIA Statistics Book. HISWA koopt de rechten af, zodat leden dit statistiekboek gratis kunnen downloaden. Daarnaast spreek ik op enkele panels. En uiteraard ben ik vooral geïnteresseerd in innovaties. Al met al zijn het intensieve dagen en kom ik thuis met een bak huiswerk, maar het is zeer effectief.” Biografie Jeroen groeide op in een watersportbedrijf (HISWA-lid) en ging naar de Zeevaartschool. Daarna werkte hij als maritiem officier (navigatie en scheepswerktuigkunde) bij de koopvaardij. Vervolgens was hij schadeen keuringsexpert voor pleziervaartuigen en woonschepen actief. Sinds 2001 werkt Jeroen bij HISWA Vereniging. 37

Wie komen er in het HISWA-RECRON bestuur? Het is bijna zover: over een kleine twee maanden worden HISWA Vereniging en RECRON één. Het beoogd bestuur is vrijwel compleet en in Leusden wordt een pand verbouwd om het nieuwe HISWA-RECRON te huisvesten. In dit artikel stellen de bestuursleden van HISWA-RECRON zich voor. Tekst: Maarten Bokslag Per 1 januari 2020 gaan zowel RECRON als HISWA op in HISWA-RECRON. Afgelopen jaar is achter de schermen hard gewerkt aan de praktische consequenties van de fusie: hoe wordt alles geregeld en wat gaat er veranderen? Om te voorkomen dat na de fusie alle afspraken met partners weer opnieuw gemaakt moeten worden, gaan HISWA en RECRON integraal op in een nieuwe rechtspersoon. Alle verplichtingen en (interne) afspraken van beide brancheverenigingen blijven daarbij bestaan. Ze worden overgenomen door de nieuwe rechtspersoon. Dat scheelt een hoop geregel. Tijdens de Algemene Ledenvergaderingen van zowel HISWA Vereniging als RECRON op 12 september werden de fusieplannen door de leden bekrachtigd. Inmiddels is er een bestuur gevonden voor HISWARECRON dat de fusie komend jaar in goede banen gaat leiden, samen met het dagelijks bestuur. Dat gaat bestaan uit directeur Geert Dijks en plaatsvervangend directeur Martin Maassen. Het bestuur telt twaalf mensen, waarbij HISWA en RECRON ieder de helft van de mensen leveren. In het beoogd bestuur – pas op 1 januari 2020 zijn ze definitief in functie – vinden we diverse ‘oude bekenden’ uit de huidige besturen van RECRON en HISWA, naast nieuwe gezichten. 38 Peter Brussel Peter Brussel: “De fusie van HISWA en RECRON is een geweldig moment voor beide verenigingen. Hierdoor ontstaat er een grote sterke vereniging die noodzakelijk is om de vraagstukken van nu en morgen te beantwoorden. De samenwerking met de collega’s van RECRON en in het bijzonder met mijn collega-voorzitter Cees Slager in de aanloop naar de fusie, heb ik als zeer constructief en open ervaren. Ook mooi is het om te zien dat de beide bureauorganisaties inmiddels goed samenwerken en dat ons nieuwe HISWA-RECRON-kantoor in november klaar is. Het geeft mij alle vertrouwen voor een goede start. Maar we hebben nog veel te doen. Daar zet ik mij graag de komende jaren samen met het nieuwe bestuur voor in.” Cees Slager: “De afgelopen anderhalf jaar heeft het bestuur samen met staf en medewerkers van RECRON deze fusie met HISWA voorbereid. Het zou niet netjes zijn om nu alles uit mijn handen te laten vallen, dus ik neem graag ook zitting in het bestuur van HISWA-RECRON als beoogd vice-voorzitter. Ik denk dat mijn ervaring daar nog goed van pas komt. Ik zie nu dat bij de medewerkers en staf van HISWA en RECRON de neuzen dezelfde kant op staan. HISWA MAGAZINE 5 De relatie tussen de beide besturen is prima. Maar dan nog verloopt zo’n fusie niet vanzelf. De komende tijd gaan we werken aan één slagvaardige organisatie en daar draag ik graag mijn steentje aan bij. Dat kan een jaar duren of langer, maar ik wil de belofte die we aan de RECRON-leden hebben gedaan wel waarmaken. En zodra alles goed op de rit staat maak ik graag plaats om jonge mensen verder aan het roer te laten.” Het beoogd HISWA-RECRON-bestuur Voorzitter Peter Brussel, de huidige HISWA-voorzitter Vice-voorzitter Cees Slager, de huidige RECRON-voorzitter Leden Ronald van Enkhuizen - Jachtwerf Gebroeders Van Enkhuizen - Jonkers Yachts Alexander Jonkers Jan IJben Willemieke de Waal Riné van Dingstee Niels de Wildt Jeroen Kassing - Ottenhome Heeg - Kennemer Duincampings - RCN - Libéma - Huski Reizen Marie Janine Oostdijk - Elly Oostdijk Recreatie Cees Slager Er zijn nog twee vacatures aan ‘HISWA-zijde’. Meer informatie: info@hiswa.nl. TER OVERNAME AANGEBODEN Watersportbedrijf Van der Wansem Service Center, Buitenkaag Al 40 jaar een begrip in de regio, direct aan de Kagerplassen Kenmerken Dealerschappen van diverse A merken Verkoop & onderhoud van in- en outboard motoren Watersportwinkel incl. tankstation Winterstalling mullermakelaardij.nl MEER INFORMATIE: 0515 - 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

NIEUWSINNOVATIE Takel voor motor bijboot Een roestvrijstalen hijsarm met daaraan een houten bord waarop een buitenboordmotor kan worden geklemd, kan de schipper met een bijbootje veel gewiebel en gesjor besparen. De buitenboordmotorlift van Maru Watersport & Industrie maakt het veel makkelijker om de buitenboordmotor van een tender op te hijsen. Als het jacht het anker ophaalt, moet de motor van de bijboot weer aan het hek van de grote boot worden geborgd. Het principe van de buitenboordmotor-lift is simpel: aan het hek van het jacht wordt het staande deel van de lift vastgezet. Het kantelende deel wordt met een lijn met vertraging tussen een aantal katrollen neergelaten. Als de motor is losgeschroefd van de spiegel van de bijboot, kan die zonder tillen op het plankje van de lift. Het is handig om de bijboot zo te positioneren dat de spiegel van de tender vlak naast het neergelaten plankje van de lift is. Vervolgens is het een kwestie van het inhalen van de vertraagde hijslijn en de buitenboordmotorlift brengt de motor naar een veilige plek aan het hek. Daar kan die geborgd op het plankje van de lift blijven zitten. www.watersportdirect.com 40 Touchscreen marifoon Cortex, een marifoon met geïntegreerde AIS-transponder van Vesper Marine, moderniseert de kortegolfradio aan boord van jachten ingrijpend. De Cortex heeft een aanrakingsgevoelig kleurenscherm en kan draadloos worden gekoppeld aan een smartphone. Het scherm toont de boten in de omgeving die via de AIS worden herkend. Door op een boot in beeld te klikken, komen de gegevens ervan in beeld. Daarbij is ook de optie ‘call’, door daarop te klikken start de Cortex marifoon automatisch een DSC-oproep: een telefoongesprek via de kortegolfzender. Via het NMEA-protocol integreert de Cortex ook gegevens van andere apparatuur aan boord. Via AIS berekent de slimme marifoon of met andere boten aanvaringsgevaar bestaat. Ook heeft de Cortex een ingebouwd ankeralarm. www.vespermarine.com Schuivende opbouw Het systeem Switch Roof schuift de hele kajuitopbouw op een motorjacht met ramen en al naar voren, tot over het lagere dak van de voorhut, en laat het dan ruim een halve meter naar beneden zakken. Zo krijgt het jacht minder doorvaarthoogte, dat op kanalen in het binnenland een voordeel kan zijn. Jachthaven Meppel, die ook stalen motorjachten in de serie Drentse Kotter bouwt, paste Switch Roof voor het eerst toe op hun model de DK 1160. De constructie van het dak werd gebouwd door Hendriks Maritiem uit Hendrik Ido Ambacht. De compleet wegschuivende opbouw kan op meer motorjachten worden toegepast, al zal zo’n aanpassing wel al bij het ontwerpen van het snijpakket moeten worden ingecalculeerd. www.switch-roof.nl HISWA MAGAZINE 5 NIEUWSINNOVATIE Elektrische waterscooter Taiga Motors uit Canada presenteerde de eerste productierijpe elektrisch aangedreven waterscooter. De Taiga Orca PWC (personal water craft) is behalve uitstootvrij ook krachtig: 180 pk (134 kW) bij een gewicht van 263 kg. Dat geeft de waterscooter de beste vermogens-gewichtsverhouding van alle waterscooters. De topsnelheid ligt dan ook op een beangstigende 104 km/uur. Bij normaal gebruik kan twee uur ononderbroken met de Taiga Orca worden gevaren voordat de accu moet worden geladen. Dat kan heel snel gaan, in 20 minuten bereiken de accu’s aan een snellader 80 procent van hun maximale lading. www.taigamotors.ca Verstelbare spiegelspoiler Hull Vane, de onderwaterspoiler van het Nederlandse ontwerpbureau Van Oossanen Naval Archticts, is er in steeds meer verschijningsvormen. De horizontale vleugel die onder de spiegel van een jacht de stroming van het water langs de schroeven en het achterschip verbetert, is sinds september als semi-custom product beschikbaar voor kleinere motorjachten van 10 tot 20 meter in lengte. Dit model werd op de HISWA te water gepresenteerd. Doordat de vleugel die afstroming verbetert, al in een aantal formaten is ontwikkeld, hoeft deze niet voor ieder afzonderlijk jacht opnieuw te worden ontworpen. Zo blijft de investering beter in verhouding met de maat van de jachten en resulteert het verbeterde vaargedrag en brandsstofbesparing ook in financiële winst. Daarnaast is in samenwerking met leverancier van stabilisatiesystemen Naiad een bewegende HISWA MAGAZINE 5 Dieselbuitenboordmotor in carbonstijl In het segment van de grote buitenboordmotoren presenteert de Britste fabrikant Cox Powertrain een diesel aangedreven variant. Het eerste model, de CXO 300, een 8 cilinder dieselmotor met een inhoud van 4,4 liter levert 300 paardenkrachten aan de schroefas. De fabrikant belooft 25 procent brandstofbesparing in vergelijking met andere 300 pk sterke buitenboordmotoren. Of dat is gemeten in liters verbruik of in kosten, wordt niet vermeld. De CXO300 weegt 380 kilogram. Het industriële imago van dieselmotoren gaat voor de buitenboordmotor niet op: het blok is gebouwd in aluminium en de behuizing is van carbonvezel kunststof. www.coxmarine.com versie ontwikkeld, die op de Monaco Yacht Show debuteerde. Deze Dynamic Hull Vane zorgt naast verbeterde prestaties en verminderd brandstofverbruik ook voor het dempen van schommelingen en bokken op de golven. Het roldempende effect wordt bereikt doordat de hele beugel onder water tegen de bewegingen van het jacht in beweegt, aangestuurd door een gyroscoop en de machinerie. www.hullvane.nl 41

NIEUWSINNOVATIE Efficiënte batterijschakelaar TBS Electronics ontwikkelde een op afstand bedienbare schakelaar waarmee een accu wordt gekoppeld aan laadstroom en in- of uitgeschakeld kan worden in de stroomvoorziening aan boord. De nieuwe DC Modular Remote Battery Switch (RBS) is een slim bistabiel relais, geschikt voor hoge stromen tot 500A continu. De RBS kan eenvoudig worden geïnstalleerd in een technische ruimte of accucompartiment, terwijl deze vanuit een andere locatie kan worden bediend door een kleine paneelschakelaar. Maar de RBS kan bijvoorbeeld ook worden bestuurd door een batterijmonitor, lithium-accu of accumanagementsysteem. Dankzij het bistabiele relais is er geen lekstroom. De RBS is ongeveer 50% kleiner dan concurrerende producten. www.tbs-electronics.nl Lichtgewicht reddingsvlot voor racers Compact en licht van gewicht, is het Lazilas ISO Racing Liferaft speciaal bedoeld voor wedstrijdzeilers die mee doen aan offshore races, waarbij reddingsvlotten verplicht zijn. De vlotten, voor zes, acht, tien of twaalf personen zijn compacter dan eerdere zelfopblazende reddingsvlotten voor die hoevbeelheid bemanning. Daardoor zijn ze makkelijker te stouwen in een wedstrijdboot waar de ruimte vaak beperkt is en bemanning zoveel mogelijk bewegingsruimte wil hebben. De vlotten zijn bovendien 25% lichter dan vergelijkbare vlotten, zodat ze volgens de Griekse fabrikant makkelijk te hanteren zijn door één persoon. De overlevingskansen van drenkelingen worden vergroot dankzij de oranje kap met reflectiestrepen en door de thermisch geïsoleerde dubbele vloer in het vlot. De term ISO in de naam verwijst naar een goekeuring door dit kwaliteitsinstituut, daarnaast heeft het vlot een maritiem typegoedkeur van Bureau Veritas. www.lalizas.com Turbinegenerator: stil en schoon elektriciteit Scheepsautomatiseringsbedrijf RH Marine, jachtbouwer Feadship, Boskalis en Seven Turbine Power ontwikkelden de Capstone DC-65D microturbine voor trillingsarme, stille en brandstofzuinige opwekking van elektrische energie. Bijkomend voordeel is dat de turbinegenerator erg weinig onderhoud nodig heeft: er is maar één bewegend onderdeel, dat op hoge toeren ronddraait en dit is luchtgesmeerd. De turbine kan draaien op diesel of LNG. In combinatie met gespecialiseerde batterijpakketten en het energiemanagementsysteem van RH Marine kan een brandstofbesparing van 10 procent worden gerealiseerd voor het opwekken van de nodige stroom 42 voor alle functies aan boord. Het eerste jacht dat de Capstone DC65-D aan boord krijgt, is motorjacht Istros, in 1954 gebouwd op de werf De Vries Lentsch en momenteel in refit bij Feadship. www.rhmarine.com HISWA MAGAZINE 5 NIEUWSINNOVATIE Fonteinkruid: van plaag naar grondstof Millvision, producent van kunststoffen op basis van herbruikbare materialen, maakt al enige tijd papier van de waterplanten die uit het Markermeer en de Randmeren worden gevist. Met name fonteinkruid, dat in lange slierten groeit, blijkt een grondstof die mogelijkheden biedt om er grotere constructies van te maken dankzij de sterke vezels. Zo blijken de waterplanten goed geschikt om betonconstructies van vezels te voorzien en glad af te werken. Dat kan leiden tot dunwandige composiet constructies met bijvoorbeeld cement en fonteinkruidvezels. Treffend voorbeeld is de bagagekar die de firma Seijsener liet maken voor gebruik op de steigers van een jachthaven. Zo wordt de plaag van watersporters een grondstof voor hun gemak in de haven. Het maaien van de waterplanten, voorheen enkel kostenpost, dient nu ook als winning van grondstoffen voor composieten uit herbruikbaar en composteerbaar materiaal. www.millvision.eu Directeur Geert Dijks van HISWA Vereniging met de fonteinkruidkar van Seijsener. Parallelle generatoren Fabrikant van generatoren en schakelapparatuur Whisper Power lanceert onder de naam Twin Power een installatie waarmee twee generatoren van hetzelfde vermogen eenvoudig, zonder schakelkast, aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Hiermee wordt het piekvermogen van de stroomopwekkers verdubbeld. Piekvermogens zijn over het algemeen aan boord maar korte tijd nodig, terwijl een generator wordt geïnstalleerd die dit vermogen kan leveren. Die grote motor draait zodoende het grootste deel van de tijd inefficiënt op een fractie van zijn vermogen. Twee kleinere generatoren kunnen afzonderlijk van elkaar worden ingeschakeld, maar voorheen was daarvoor een grote schakelkast nodig. Met Twin Power is nu een compact systeem gerealiseerd, voor aan boord van middelgrote jachten. Als piekvermogen nodig is, schakelen beide generatoren op hoog toerental in. Als alleen de koelkast en wat verlichting elektriciteit vragen, regelt de slimme koppeling dat één generator op laag toerental die stroom levert. HISWA MAGAZINE 5 43 Twin Power is ontwikkeld voor gebruik met de variabele toerental dieselgeneratoren Genverters van Whisper Power, maar is ook op maat te maken voor variabele toerental generatoren van een ander type. www.whisperpower.com

NIEUWSINNOVATIE Locatiezender ingebouwd in zwemvest Zwemvestleverancier Survitec en fabrikant van locatiezenders (personal locator beacons) Marine Rescue Technologies ontwikkelden samen de Seacrewsader 290N sMRT. Dat is een zwemvest met ingebouwde apparatuur die een signaal uitzendt over de locatie van de drenkeling en dit doorgeeft aan hulpdiensten en de AIS-ontvanger aan boord. Zowel het vest als de PLB’s voldoen aan SOLAS-eisen. De combinatie hiervan in het nieuwe reddingvest krijgt eveneens de goedkeuring van de instanties voor veiligheid op zee. Met ritsen in de behuizing van het opblaasbare gedeelte van het vest, zijn de PLB’s te inspecteren maar ook aan- of uit te zetten. Te water gaan ze vanzelf aan. www.survitecgroup.com Zelfvarende patrouilleboot De werf Metal Shark, bouwer van werkboten en motorjachten, ontwikkelde samen met Sea Machines een autonoom varende patrouilleboot: de Sharktech 29 Defiant. De boot kan op afstand bestuurd worden, maar ook op eigen kracht de vaart voortzetten of zorgen dat hij juist stationair blijft, zodat de bemanning de handen vrij heeft om zich op andere taken te richten. De koppeling van camera’s, AIS, boordapparatuur als log, dieptemeter, oliedruk- en temperatuurmeters, roerstandindicator en meer, levert de stroomgegevens op op basis waarvan het systeem aan boord zelfstandig aanvaringen kan vermijden en de weg kan vinden. Bij gevaarlijke operaties kunnen technici op de wal de boot op afstand besturen. Dat kunnen ze doen met de boot in zicht, maar ook – 44 zolang de verbinding in stand blijft – buiten het zicht. De Amerkaanse werf is de eerste die een motorboot met mogelijkheid om autonoom te varen op de markt brengt. www.metalsharkboats.com HISWA MAGAZINE 5 YOU’RE INVITED! HOMEPORT OF THE LEISURE MARINE COMMUNITY The Metstrade Show is the happening meeting place in Amsterdam where the international leisure marine community gathers. In a hospitable environment, we make you feel at home to meet and mingle with the entire industry. Feel connected and charge yourself to optimise your business. METSTRADE FEATURES 19 - 20 - 21 NOVEMBER 2019 RAI AMSTERDAM THE NETHERLANDS ORGANISED BY POWERED BY MEMBER OF OFFICIAL METSTRADE MAGAZINE OFFICIAL SYP MAGAZINE OFFICIAL MYP MAGAZINE GET YOUR FREE TICKET METSTRADE.com

NIEUWSMENS&BEDRIJF Britse distributeur voor Exalto Solar Technology gaat de Hollex Electric Propulsion-motoren van Exalto verkopen bij hun Lifos litium-ion accu’s, die worden opgeladen door zonnepanelen, al dan niet in combinatie met walstroom. De batterijen en zonnepanelen van Solar Technology blijken succesvol in het groeiende segment van elektroboten. Met de Hollex-motoren erbij, kan het bedrijf een complete set voor elektrische aandrijving leveren. www.solartechnology.co.uk Watersportkoepels gaan samenwerken European Boating Industry (EBI) en het International Council of Marine Industry Associations (ICOMIA) hernieuwen hun samenwerking in de lobby bij de Europese Unie. Terwijl de EBI als Europese koepel van nationale watersportbrancheorganisaties sterk gericht is op lobby bij de Europese instanties, is de internationale koepel ICOMIA veel meer een kennisorganisatie. De technische kennis, bijvoorbeeld als het gaat over emissies, materiaalgebruik of recycling, deelt ICOMIA met EBI, zodat de kennis paraat is bij het pleit voor goede regelgeving rond zaken waarmee de watersport te maken heeft in Europa. HISWA Vereniging is lid van ICOMIA. www.icomia.org www.europeanboatingindustry.eu Britse werven op personeelsjacht De productie van de nieuwe modellen van het Engelse motorjachtenmerk Fairline kan pas aan de vraag voldoen als 180 nieuwe jachtbouwers aan de werf worden toegevoegd. Het bedrijf kondigt in september een grote wervingscampagne aan om deze 180 timmerlieden, electrotechnici, motorinstallateurs, composietspecialisten en monteurs te vinden. Het nieuwe personeel is nodig op de werf in Oundle, Northamptonshire. De wervingsactie komt een maand nadat Fairline liet weten dat 40 banen worden geschrapt in Hythe, vlak bij Southampshire aan de zuidkust. Deze ontslagen waren een gevolg van de beslissing niet op die locatie nieuwe jachten te gaan bouwen, maar de productie te concentreren bij het hoofdkantoor, 240 kilometer noordwaarts. 46 Ook Princess Yachts breidt zijn personeelsbestand uit: dit bedrijf uit Plymouth gaat de komende jaren 42 trainees aannemen van het South Devon College, waar een speciale Marine Academy wordt ingericht om studenten te onderwijzen in de specifieke vaardigheden van de jachtbouw en watersportbranche. www.fairline.com / www.princessyachts.com HISWA MAGAZINE 5 NIEUWSMENS&BEDRIJF Zonneboten varen lange afstand Twee draagvleugelboten die de energie voor hun voortstuwing zelf opwekken met zonnepanelen, staken in september het IJsselmeer over van Enkhuizen naar Stavoren. Deze oversteek op redelijk ruig water, met tegenwind en voor dergelijke kleine boten behoorlijk golfslag, was bedoeld om te zien hoe deze boten de elementen weerstaan op ruim water over een grotere afstand. Daarnaast was het een goede test voor de wedstrijd tussen DB-20 Solar Boat Racing en New Nexus Solar Racing Team. DB-20 won en zette de tijd voor de overstek op 82 minuten. De boten starten met een opgeladen accu. De kunst van het racen in een zonneboot is om zo te varen dat tijdens de race alle beschikbare accucapaciteit wordt gebruikt voor de optimale snelheid, maar wel zo dat er tot aan finish vermogen uit de accu beschikbaar blijft. Afhankelijk van het weer wordt de accu onderweg ook sneller of minder snel bijgeladen door de zonnepanelen. Nexus had een kleine tegenvaller en had kort voor de eindstreep een lege accu en moest dus alleen op de energie van de zon doorvaren die op dat moment beschikbaar was. Dat was niet genoeg om op de draagvleugels te kunnen varen. Zonnebootracen is een sport die wordt gedomineerd door teams die bezig zijn met de ontwikkeling van boten die zonder energiebronnen van buitenaf op zonne-energie kunnen varen. De sport is aanjager van innovatie. www.solarsportone.org App voor jachtspotters Grote jachten trekken bekijks en een groeiende groep fans maakt er een hobby van om deze boten op te zoeken, te fotograferen en te determineren welk jacht ze in het vizier hebben. Wervenconsortium Feadship maakt het de spotters makkelijk: een app op de telefoon herkent de gefotografeerde boten. In de app staat een overzicht van alle Feadships ooit gebouwd, inclusief afmetingen en andere specificaties. De Feadship Fleet Spotter’s Guide is te downloaden voor Android en iOS via de Appstore of Google Play. www.feadship.nl HISWA MAGAZINE 5 Westside Sailing dealer van Bali Catamarans Westside Sailing wordt dealer voor Bali Catamarans, het nieuwe merk van de Franse werf Catana. De modellen van Bali onderscheiden zich door de unieke combinatie van binnen- en buitenruimte. Over de centrale kajuitbinnenruimte tussen de beide rompen loopt een dak, dat doorloopt over de open kuip er achter. Dankzij een scharnierende ‘garagedeur’ onder dat dak, is de hele kuip bij de binnenruimte te betrekken door die af te sluiten. Dat ziet de nieuwe importeur als een voordeel voor lange seizoenen in de koelere klimaten in NoordEuropa. Westside Sailing, dealer van Bavaria-jachten in de Benelux en Noord-Duitsland, bestrijkt met de verkoop van Bali Catamarans hetzelfde gebied. Terwijl het Bavaria-concern de andere Franse kajuitcatamarans van Nautitech in het gamma heeft, kiest Westside voor Bali. De concurrerende dealer in ons land heeft de verkoop van Nautitech bemachtigd. Vanaf april 2020 is de eerste Bali Catamaran te bezichtingen en kunnen geïnteresseerden testzeilen in Nederland, via Enjoy Sailing in Lemmer. www.westside-sailing.nl 47

NIEUWSMENS&BEDRIJF Opvallende genomineerden prijzengala De Nederlandse maritieme industrie viert elk jaar begin november een feest waarbij vijf verschillende prijzen worden uitgereikt. Tijdens de 14e editie van dit Maritime Awards Gala op 4 november in Rijswijk, zijn er prijzen voor onder meer schip van het jaar en de maritieme innovatie van het jaar. Opvallend dit jaar zijn de nominatie voor de prijs van de redersvereniging, de KVNR Shipping Award, waarbij de kamerfracties van VVD en CDA zijn genomineerd voor hun wetsvoorstel Wet ter Bescherming van de Koopvaardij. Nooit eerder waren complete fracties van de Tweede Kamer voor deze prijs genomineerd. Daarnaast valt op dat ook in de maritieme industrie de mogelijkheid van windvoortstuwing voet aan de grond krijgt: scheepsontwerpbureau Conoship veroverde een nominatie met hun eConowind-unit: ondersteuning van de voortstuwing met vleugelzeilen, die uitvouwen uit een eenvoudig te installeren 40 voets container op het dek van een zeeschip. www.maritime-awards.nl Dorpje op Markerwadden Op de eilandgroep De Markerwadden, tussen Enkhuizen en Lelystad in het Markermeer, wordt een dorpje gebouwd. Er komt een werkschuur voor de beheerders, een klein kantoor voor eilandwachters en de havenmeester, een onderzoeksstation voor natuuronderzoekers, een bescheiden paviljoen voor bezoekers en vier eilandhuisjes voor recreatieve verhuur. De gebouwen krijgen geen aansluiting op openbare nutsvoorzieningen zoals elektriciteit, water en riolering. Alles wordt ter plekke opgewekt, opgepompt en gezuiverd. De gebouwen krijgen elektriciteit door zonnepanelen en een lokale bron gaat in drinkwater voorzien. Ook de waterafvoer en zuivering vindt op de eilandengroep plaats. De gebouwen zijn gebouwd van hout uit eigen bossen van Natuurmonumenten. De bouw ervan heeft al grotendeels elders plaatsgevonden en is op transport gezet zodat er zo min mogelijk verstoring is van de natuur ter plekke. Natuurmonumenten breidt de toeristische exploitatie van de eilanden uit en experimenteert daarbij met de mogelijkheden voor zelfvoorzienende nederzettingen. www.natuurmonumenten.nl Zonnestroom bij makelaars Op het dak van de boothuizen van de vestigingen Sneek en Loosdrecht heeft De Valk Yachtbrokers zonnepanelen. De installaties van 5.000 m² wekken zo’n 455.000 kWh aan stroom op per jaar. Dat is meer dan alle 17 verkoophavens van De Valk in Europa samen verbruiken. De gezamenlijke duurzaam opgewekte energie van beide locaties levert een besparing aan CO2-uitstoot op van 236 ton per jaar, in vergelijking met conventionele stroomopwekking. Uiteraard voorzien de zonnepanelen de twee overdekte 48 verkoophavens volledig van groene stroom. De extra opgewekte energie wordt geleverd aan het elektriciteitsnet. www.devalk.nl HISWA MAGAZINE 5 NIEUWSMENS&BEDRIJF Maritieme ambassadeurs gekozen Promotiefilm Amsterdamse superjachten Het Havenbedrijf Amsterdam wil de hoofdstad bekend maken als een bestemming voor superjachten. Met werven als Feadship, Royal Huisman en veel toeleveranciers, reparatiewerven en servicebedrijven, is Amsterdam een plek waar grote jachten goed verzorgd kunnen worden. Met ligplaatsen aan de kade bij de passagiersterminal is de stad ook als te bezoeken trekpleister interessant, betoogt het havenbedrijf. Daarom is een promotiefilm gemaakt: Superyachts, handcrafted in Amsterdam. De film in vier delen is onder meer te zien op YouTube, een trailer staat op de site van het havenbedrijf. www.portofamsterdam.nl Keuringsexperts betrokken bij jachtbouwcursus Het Maritiem Instituut Willem Barentsz verzorgt een introductiecursus in het ontwerpen van motorjachten, zeiljachten en in de certificering van pleziervaartuigen op HBO-niveau. Tijdens deze cursus van drie maanden delen drie experts van IMCI – het International Maritime Certification Institute – hun kennis over het keuren en certificeren van jachten. Deze deelcursus CE-certificering is gestart in september maar wordt jaarlijks gegeven. Dit is onderdeel van een driedelige cursus jachtontwerp. De module zeiljachtontwerp start in november. De deelcursussen kunnen ook los van elkaar worden gevolgd, aanmelden voor het deel over zeiljachten is nog mogelijk. www.nhlstenden.com HISWA MAGAZINE 5 49 In september zijn de Young Maritime Representatives gekozen voor het komend academisch jaar. De studenten die een opleiding in de scheepvaart of jachtbouw volgen, brengen een jaar lang op allerlei gelegenheden over hoe het is om te studeren en werken in de maritieme wereld. Dit jaar zijn er drie ambassadeurs: Jesper Poppe, 21 jaar en student Maritiem Officier aan de Hogeschool Zeeland in Vlissingen. Naast hem op de foto staat Danique Horstmeier, 20 jaar en student Maritieme Techniek op de TU Delft. De jongste YMR is Bas Peeters, 16 jaar en in een leertraject voor schipper/kapitein bij STC Group.

NIEUWSMENS&BEDRIJF BestBoats importeert Autralische jachten Internationaal jachtmakelaarsbedrijf Best Boats uit Roermond is importeur van de merken Rivièra Yachts en Belize Yachts voor de Benelux. Beide merken brengen snelvarende polyester motorjachten op de markt en komen van dezelfde werf in Coomera, aan de oostkust van Australië. Dewerf levert grote en luxe jachten vanaf 12 meter lengte, met of zonder flybridge, en in lijn met de automobielmarkt ook een SUV-modellenlijn. De jachten van het merk Belize zijn iets klassieker van karakter. www.bestboats.nl Zeven merken gebundeld Watersportconcern Brunswick Marine voegt zeven verschillende merken aluminium boten samen in de Alu Boat Group. Het gaat om de merken Lund, Harris, Lowe, Crestliner, Princecraft, Cypress Cay en Thunder Jet. Door de merken samen te voegen, kan de productie van verschillende modellen op elkaar worden afgestemd. Daarnaast kan de inkoop, logisitiek en verkoop efficiënter worden gemaakt. Deze bundeling van gelijksoortige merken in een centrale groep volgt op eerdere aanpassingen in het Brunswickconcern: ook de vier merken snelvarende polyester jachten van het bedrijf werden samengevoegd in de Venture Group eerder dit jaar. De ontwerpafdelingen werden eerder al samengevoegd in het Brunswick Boat Group Technology Center en de productie werd gebundeld in het Integrated Manufacturing Center. www.brunswick.com Zeilende veerboot Vanaf mei volgend jaar is de Fair Ferry tussen Rotterdam en Londen in bedrijf. Vakantiegangers en andere reizigers kunnen de oversteek van de Noordzee uitstootarm maken per zeilend passagiersschip. De veerdienst vaart met drie schepen: de driemastbark Artemis, het tweemast schoener Twister en de zeillogger Iris. Passagiers kunnen een vijfdaagse mini-cruise boeken voor 935 euro, of een overtocht zonder eigen hut zo snel als de wind de schepen brengt naar de overkant van de Noordzee. www.fairferry.com Vaarbewijs bij CBR Vanaf 1 januari worden de examens voor het Klein Vaarbewijs 1 en 2 niet meer afgenomen door Vamex, maar is die taak overgenomen door het CBR. Vanaf oktober kunnen vaarscholen en cursusleiders reserveringen doen bij het CBR om hun pupillen op gewenste tijden hun proef van bekwaamheid te laten doen. www.cbr.nl 50 HISWA MAGAZINE 5 NIEUWSMENS&BEDRIJF Agenda 11 november De KNRM bestaat 195 jaar. www.knrm.nl Innovatiecenter Bolidt Leverancier van kunststofdekken Bolidt – bekend van hun merk Esthec – nam een innovation center in Hendrik Ido Ambacht in gebruik. De officiële opening volgt in het voorjaar van 2020. www.bolidt.com Havenmeester van het Jaar Kimm Timmermans, havenmeester van de Passantenhaven in Delft, is uitgeroepen tot Havenmeester van het Jaar. Dit gebeurde tijdens het jaarlijkse congres van de Vereniging van Havenmeesters in Nederland, 26 september in Delfzijl. De titel Havenmeester van het Jaar wordt door deze VHN jaarlijks uitgereikt aan een lid dat zich extra heeft ingezet om het vak van havenmeester positief onder de aandacht te brengen of die zich bijzonder heeft ingezet voor de VHN. Kimm Timmermans werd gelauwerd om haar jarenlange inzet voor de VBH ook in Duitsland Systeemintegrator Van Berge Henegouwen (VBH) die elektronica op grote jachten koppelt voor een integrale en inituitieve bediening, opende een kantoor in Duitsland, aan de Feldrestrasse 2 in Bredenbek bij Hamburg. HISWA MAGAZINE 5 51 15 & 16 november DMS experience days, Uitingstraat 20 in Kerkdriel. Ervaar zelf de werking van roldemping via de verschillende systemen daarvoor die DMS Holland levert. www.dmsholland.com vereniging, haar kennis van wet- en regelgeving en haar probleemoplossende werkwijze. www.havenmeesters.nl 25 & 26 november Yacht Racing Forum in Bilbao, Spanje. Professionals uit de wedstrijdzeilerij, organisatoren, marketingmensen en jachtbouwers maken plannen voor de toekomst van het wedstrijdzeilen. www.yachtracingforum.com

NIEUWSMENS&BEDRIJF IJmuider servicebedrijf ook in Palma Zeiljachtmakelaar en Seaport Sailing Yachts, dealer van Nautor’s Swan, J/boats en Solaris, opende een servicepunt in de haven van Palma de Mallorca. Ernst-Jan van Housselt, al jaren medewerker van Seaport Sailing Yachts en oud-medewerker van Team Brunel in de Volvo Ocean Race, bestiert het servicepunt op de Balearen. www.seaportsailingyachts.nl Personalia Philip Easthill is de nieuwe secretaris-generaal van European Boating Industry, een koepelorganisatie van bedrijven in de watersport die zich vooral richt op lobby bij de Europese instituten. Alex Dijkstra is begonnen als projectmanager bij Hydromar Marine Systems BV. Melvin van Campenhout is de nieuwe COO bij Balk Shipyards. Als operationeel directeur gaat hij zich bezighouden met de uitbreiding van de werf en het realiseren van de bouw van casco’s en een eigen lijn van 50 meter lange superjachten. Op de foto staat Van Campenhout in het midden. Moving forward Find our E-novations at booth 05.407 www.roodberg.com om The Original drijvende steigers & turn key marinas golfbrekers - complete jachthavens - industriële steigers speciale roeisteigers - drijvend maatwerk - huursteigers Prins Bernhardlaan 1 NL-3297 CB PUTTERSHOEK T +31 (0)78 67 77 000 E info@interboatmarinas.nl I www.interboatmarinas.nl IN TERN AT IONAL BV info@JLDinternational.com +31 (0)299 820 002 SPECIALIST IN DRIJVENDE STEIGERS & MARINE ANKERS JLD MARINE ANKERS DE OPLOSSING VOOR AL UW ECOLOGISCHE MOORING EXCLUSIEF DEALER www.JLDinternational.com stand MYP 05.301

Record aantal watersportliefhebbers bezoeken HISWA te water Bijna 30.000 watersportliefhebbers bezochten in de Bataviahaven in Lelystad de 36e editie van de HISWA te water. Samen met de 320 boten in het water en ruim honderd exposanten op de kades was het niet alleen druk, maar werden ook goede zaken gedaan. Tekst: Eric van Staten HISWA te water directeur Arjen Rahusen: "Hoewel we het liefst kijken naar de echt geïnteresseerde bezoekers, zijn we natuurlijk heel trots op deze grote toeloop. Gezien de grote belangstelling van zowel publiek als exposanten blijkt dat Lelystad de terechte thuishaven van de HISWA te water is geworden." Enthousiaste exposanten Vanaf de steigers waren de geluiden eveneens positief. Het 54 blijkt dat Nederland weer meer wil besteden. Het weer bleek voor de water sportende bezoekers geen belemmering te zijn. Of zoals Hans Webbink van Steeler Yachts constateerde: "Mensen die een boot willen, komen echt wel." "Het was een fantastische beurs, als 10 procent van mijn leads uitkomt, heb ik een jaar werk", aldus Huub Kortlevens van Havenlodge. "Het komt gewoon aanwaaien", lachte Klaas Schiphof van Aquatec, die deze beurs acht boten verkocht. "We zagen veel nieuwe gezichten, nieuwe watersporters met gerichte belangstelling. Velen met plannen om de wereld rond te gaan varen", aldus Thijmen van de Loo van Newpoint Moverbo. De HISWA te water is volgend jaar van 2 tot en met 6 september 2020 in de Bataviahaven in Lelystad. Meer informatie op www.hiswatewater.nl. HISWA MAGAZINE 5 HISWA Amsterdam Boat Show viert feest Schrijf nu in voor de jubileumeditie Van 11 tot en met 15 maart 2020 vindt de HISWA Amsterdam Boat Show in RAI Amsterdam plaats. Het wordt het komende jaar een bijzondere, feestelijke editie want HISWA viert haar 65e editie. Tekst: Elise Nieveen Viert u het jubileum mee? Neem voor meer informatie en mogelijkheden contact op met Tom Mous (salesconsultant HISWA) via t.mous@rai.nl of 020 549 31 19 / 06 - 31 77 25 98. Of kijk op www.hiswarai.nl/exposeren. 4.000 m2 Hal 5 komt erbij: extra beursruimte! Wat kunt u verwachten aankomend jaar? • De HISWA betrekt de vernieuwde en vergrote hal 5 bij de beurs. Wegens groei in een aantal segmenten krijgt de halindeling tijdens HISWA 2020 een andere opzet. Daarnaast is hal 5 vernieuwd. Zo wordt de hal verlengd waardoor er zo'n 4.000m² bij komt! • Er wordt maar liefst 100 meter aan steigers aangelegd. • Vanwege het 65-jarige bestaan wordt er eigen HISWA-bier gebrouwen en geschonken. HISWA MAGAZINE 5

Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl Het zál maar gebeuren... Onderneem op zeker Onze watersportdesk adviseert u graag. Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 info@kuiperverzekeringen.nl www.kuiperverzekeringen.nl HISWABUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. Studiereis naar Monaco Yacht Show Dertien studenten van de mbo- en hbo-opleiding Nautisch Business Management vertrokken 24 september jl. naar de grootste superjachtbeurs ter wereld. IVA Driebergen (HISWA Supplier) organiseerde voor het tweede jaar op rij deze studiereis naar de Monaco Yacht Show. Daar kregen de studenten een inkijkje in de bijzondere wereld van de superjachtbouw. Het bezoek werd mede mogelijk gemaakt door HISWA Holland Yachting Group. De groep werd eerst in het Holland Paviljoen ontvangen, daarna waren de studenten welkom bij Oceanco en Feadship. Ook konden de studenten door een tenderservice van Oceanco en Lekker Boats een rondje maken door de baai. Al met al een unieke ervaring, waarbij de ogen van studenten zijn geopend voor een toekomst in de superjachtbouwwereld. Een branche waar inmiddels diverse oud-studenten van de nautische opleiding werkzaam zijn. In november bezoeken eerstejaars nautische IVA-studenten de METS. Zo kunnen zij zich verdiepen in de toeleveranciersmarkt voor de watersport- en jachtbouwwereld. www.iva-driebergen.nl Elektrische palen langs Haarlemse vaarroute Watersporters kunnen sinds deze zomer in Haarlem hun elektrische boot opladen. De eerste zeven palen zijn in gebruik. Seijsener (HISWA Partner in Business) fabriceerde en plaatste de oplaadpalen langs routes waar veel boten varen. Haarlemmers en bezoekers met een boot kunnen vootaan hun accu’s tijdens een vaartocht door Haarlem opladen. Gedurende de laadtijd mogen zij de boot afmeren om bij de laadpaal op te laden. Met de app van Aanuit.net kunnen watersporters laden en betalen zij achteraf voor het daadwerkelijk verbruik. Seijsener ontzorgt meer dan vijftig gemeenten met AanUit.net. De app heeft inmiddels tienduizenden gebruikers. Booteigenaren kunnen makkelijk afrekenen en hoeven geen kaarten meer op te waarderen. Gebruikers ontvangen achteraf een factuur. Daarnaast voorkomt de app dat elektrakastjes worden gesloopt omdat daar nog contant geld inzit. AanUit.net is te downloaden via de App Store en Google Play. www.seijsener.com HISWA MAGAZINE 5 57

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Workshop over juist gebruik ladders Jaarlijks zijn er nog steeds dodelijke ongevallen door het (onjuist) gebruik van trappen en ladders. De grote vraag is: wie is er aansprakelijk? In de RI&E-workshops van Perspectief (HISWA Supplier) is dit een terugkerend onderwerp. Binnen de watersportbranche laten bedrijven regelmatig bezoekers ladders en trappen gebruiken om boten te betreden. Hier zitten zijn nogal wat risicio’s aan verbonden. Belangrijk is dat eigenaar van de ladder of trap voorlichting krijgt volgens artikel 8 van de Arbowet over het juiste gebruik van deze arbeidsmiddelen. Een aantal zaken zijn hierbij van belang: • Plaats de ladder in een hoek van 75 graden (tenen tegen de onderkant ladder en met gestrekte armen vooruit neerzetten) • Zet de ladder aan de bovenzijde vast • Laat de ladder één meter aan de bovenkant uitsteken • Zorg dat ladderdelen elkaar minstens twee sporten overlappen • Laat de ladder jaarlijks keuren Meer weten over dit onderwerp? Neem dan deel aan de RI&E-workshop. www.perspectief.eu Scheepsrecht Advocaten breidt team uit Mr. Victor Vandersmissen begon als advocaat bij Scheepsrecht Advocaten (HISWA Supplier) in Loosdrecht. Vandersmissen richt zich binnen het kantoor vooral op civielrechtelijke kwesties. Hij is bijna als watersporter geboren en in zijn vrije tijd nog steeds een enthousiast zeiler. Het team bestaat nu uit oprichter Joris Klompé en Maeike Woelinga. Woelinga is opsteller van de meest recente versie van de HISWA Algemene Voorwaarden. Scheepsrecht Advocaten is een op de pleziervaartbranche 58 gericht advocatenkantoor. HISWA-leden krijgen tien procent op het uurtarief. www.scheepsrechtadvocaten.nl HISWA MAGAZINE 5 HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Marina Rijnhaven presenteert plan Deal Drecht Cities (HISWA Partner in Yachtbuilding) is een van de initiatiefnemers uit de maritieme sector die werkt aan een jachthaven voor superjachten in de Rotterdamse Rijnhaven. Zij presenteerden hun plannen voor de Marina Rijnhaven tijdens de Wereldhavendagen 2019 begin september. Het initiatief werd eerder dit jaar aan de media en het stadsbestuur gepresenteerd. Nu konden ook de bezoekers van de Wereldhavendagen kennismaken met de plannen. Het zal niet alleen de omgeving nog aantrekkelijker maken, maar ook zorgen voor extra arbeidsplaatsen en versterking van horeca en dienstverlening. Ook het creatieve collectief van ‘De Rotterdamse Dromers’ boog zich over de toekomst van de Rijnhaven. De afgelopen periode keken zij hoe het stedenbouwkundige plan en de haven elkaar kunnen versterken. Tijdens de expositie waren ook de bijdragen van ‘De Rotterdamse Dromers’ te zien voor een aansprekende stedelijke inpassing van het initiatief. Daarbij presenteerden zij vergezichten van bijvoorbeeld Drijvende steiger in de Leie De laatste twintig jaar is de rivier de Leie in België op veel plaatsen rechtgetrokken en uitgediept voor binnenvaartschepen. Bij Harelbeke is het havengebied ingrijpend vergroot en vernieuwd. W2 Support (HISWA Supplier) is gevraagd om bij Harelbeke een drijvende steiger van Walcon in het kanaal de Leie te plaatsen om de verbinding met het water te verbeteren. Dit in opdracht van de combinatie THV Leieland, Herbosch-Kiere en Jan De Nul Group. W2 Support verzorgde dit project van advies, ontwerp tot realisatie en maakte daarbij gebruik van duurzame en onderhoudsarme materialen. De honderd meter lange drijvende steiger is aan beide zijden voorzien van een trapconstructie met loopplank, die een verschil in waterstand kan opvangen van tweeënhalve meter. Bij Harelbeke ligt een afgedamde arm van de Leie. Alle kades waren hoog en hard, waardoor de mensen met hun rug naar de rivier leefden. De toegang tot het water werd afgezet met vangrails en ruimte om te parkeren tot aan de kade. Nadat de oude kademuur was opgeknapt en voorzien van een nieuwe schil, werd het tijd om de verbinding met het water terug te brengen. www.W2support.com een speelhaven voor kinderen, een watertheater, een drijvend natuurzwembad en een uitkijkpunt over het gebied. Dit alles wordt gerealiseerd op een strook met landaanwinning met ongeveer 4.500 woningen, publiek commercieel programma en een stadspark. Tijdens de expositie op de Wereldhavendagen waren op het ponton onder andere ook bijdragen van Super Yacht Times, Oceanco, Feadship en Amels. www.dealdrechtcities.nl HISWA MAGAZINE 5 59

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Vitaliteitsplan helpt voorkomen verzuim Als het gaat over verzuim, dan ligt de focus meestal op de verzuimende medewerkers. Zonde want volgens AON (HISWA Partner in Business) moeten bedrijven zich juist focussen op de 93,9% van het personeelsbestand dat (nog) niet verzuimt. In de praktijk blijkt vaak dat veel medewerkers al rondlopen met klachten als gevolg van een te hoge werkdruk en stress. Met een beleid gericht op vitaliteit focussen werkgevers beter op duurzame inzetbaarheid. In het vitaliteitsbeleid is aandacht voor de loopbaan, maar ook voor fysieke, emotionele, sociale en financiële gezondheid van de medewerkers. Zo kan de werkgever ingrijpen op het moment dat de medewerker begint te wankelen in plaats van pas op het moment dat hij of zij al is omgevallen. Investeren in vitaliteit hoeft niet kostbaar te zijn. Een voorbeeld is het onlangs gelanceerde fietsplan in samenwerking met HISWA Vereniging. AON ziet in de praktijk dat organisaties niet altijd aan de juiste knoppen draaien, gebruikmaken van de budgetten die zorgverzekeraars beschikbaar stellen of de aansluiting maken met de arbodienstverlener. Zo is er vaak veel relevante HR-data beschikbaar die niet of onvoldoende wordt ingezet voor het vitaliteitsbeleid. Volgens AON een gemiste kans, want op die manier kunnen werkgevers de randvoorwaarden faciliteren waarbinnen medewerkers ook zélf medeverantwoordelijk worden voor vitaliteit en inzetbaarheid. AON wil HISWA-bedrijven hierbij graag adviseren. www.aon.nl DID YOU KNOW... Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 ... that IMCI`s rtification experience is based on more than 20.000 products certified from more than 2.800 manufacturers? F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR www.imci.org Scan QR Code for IMCI`s contact data INTERNATIONAL MARINE CERTIFICATION INSTITUTE booth 01.201 booth booth 09 / A13 18.- 26.01.20 DOUBLE COAT Beschermt en verfraait DOUBLE COAT is een hoogwaardige twee componenten polyester DD Lak, geschikt voor toepassingen waar hoge eisen gesteld worden aan krasvastheid, kleurechtheid en glansbehoud. Double Coat kenmerkt zich door zijn uitstekende vloei en de gemakkelijke verwerking met kwast, rol of spuit. Voor meer informatie zie: www.doublecoat.nl.

HISWA BUSINESS CLUB IN BUSINESS PARTNERS De HISWA Business Club bestaat uit bedrijven die diensten of producten leveren aan de water sportindustrie, maar zelf niet tot de sector behoren. Ze zijn specialist in hun vakgebied, hebben aantoonbare ervaring in de branche. Door dit criterium ontstaat binnen de HISWA Business Club een groep van professionals, die niet alleen toegevoegde waarde aan HISWA-bedrijven kunnen bieden, maar ook aan elkaar. Inmiddels heeft de HISWA Business Club circa veertig deelnemers als Partner HISWA te water, HISWA Partner in Business, HISWA Partner in Yacht building of Supplier HISWA Vereniging. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. SUPPLIERS HISWA VERENIGING Abelleisure T 0573 280 772 E info@abelleisure.nl Arboned T 030 299 64 444 E marty.de.groot@arboned.nl DHK Tax Lawyers T 010 205 36 10 E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl Endurance Partners in Hospitality B.V. T 033 450 83 33 E info@endurance.nl EnergyProof T 020 233 38 21 E info@energyproof.nl GoodFuels Marine T info@goodfuels.com E 085-8000 238 Hilversum Mediation T 035 203 00 00 E info@mediationhilversum.nl PARTNERS IN YACHTBUILDING BBC Yacht Transport T +31 (0)020 894 7514 E sander.schuurman@ bbc-yachttransport.com Con Questa T +31 (0)88 033 18 88 E janneke@con-questa.com Critical Minds T +31 (0)348 72 45 17 E hello@criticalminds.nl Holland Promotion T +31 (0)252 52 77 01 E info@hollandpromotion.nl Inter Boat Marinas T 078 677 70 00 E info@interboatmarinas.nl IVA Driebergen Nautisch Business Management T 0343 51 27 80 E info@iva-driebergen.nl JLD Contracting T 0299 622396 E info@jldinternational.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Den Bosch) T 073 640 88 88 E info@maasrbm.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Huizen) T 035 623 62 12 E info@maasrbm.nl Meijer Mediation T 0546 53 84 26 E wim@meijer-mediation.nl Muller Makelaardij/Mediation T 0515 43 06 23 E info@mullermakelaardij.nl Perspectief Groep B.V. T 0341 438 700 E info@perspectief.eu Projectbureau Vrolijks T 076 533 98 50 E info@vrolijks.nl Scheepsrecht Advocaten T 085 87 70 945 E secretariaat@ scheepsrechtadvocaten.nl Schulte Mediation T 06 14 31 58 10 E info@awschulte.nl The Business Company T 0514 56 01 66 E info@businesscompany.nl Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars T 0341 25 23 63 E info@vandeloosdrechtrbm.nl Van der Spek Stolwijk T 0182 34 25 90 E info@keesvanderspek.nl Venntiv Group B.V. T 055 843 48 15 E siegfried.doetjes@venntiv.com W2 Support/Walcon T 038 303 03 15 E info@w2support.com YachtFocus T 020 456 09 95 E info@yachtfocus.com Zuurzoet HR advisering T 06 14 89 83 88 E HISWA-HR@zuurzoet.nl Kuiper Verzekeringen Kuiper Verzekeringen ontwikkelt unieke verzekeringsproducten voor de pleziervaart. Het bedrijf heeft een grote portefeuille in het verzekeren van eigenaren van pleziervaartuigen maar biedt ook speciale verzekeringen voor watersportbedrijven aan. Zoals een aansprakelijkheidsverzekering voor watersportbedrijven, jachtwerf- en dealerverzekeringen, charterverzekeringen en transportverzekeringen. Contactpersoon: Jacco Kuiper Breedpad 21 • 8442 AA Heerenveen T 0513 61 44 44 F 0513 62 37 42 E info@kuiperverzekeringen.nl I www.kuiperverzekeringen.nl Van Emstede & Slager Advocaten Advocatenkantoor Van Emstede & Slager Advocaten te Amsterdam geeft gespecialiseerd juridisch advies in kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche wordt geconfronteerd. Contactpersoon: mr. Edwin Slager Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam T 020 675 94 94 F 020 665 24 68 E e.slager@vanemstede.nl I www.vanemstede.nl Aon Aon is een toonaangevend adviseur in risicomanagement, employee benefits en verzekeringen. In samenwerking met HISWA Vereniging heeft Aon een ziekteverzuimverzekering met arbodienstverlening ontwikkeld. Een uniek product dat de verplichte administratie rondom ziekteverzuim en wet Poortwachter gemakkelijker en sneller maakt. Contactpersoon: Jos Kuhl Grote Voort 247 • 8041 BL Zwolle T 088 34 34 500 E jos.kuhl@aon.nl I www.meeus.com/hiswa Laarhoven Design T +31 (0)88 525 55 00 E info@laarhovendesign.nl Lanka Marble Interiors T +31 (0)297 76 17 97 E maaike@lankamarble.nl Pon Power B.V. (Caterpillar Holland) T +31 (0)78 642 05 51 E power.nl@pon-cat.com Port of Amsterdam T +31(0)20 620 98 21 E alma.prins@portofamsterdam.nl Rotterdam Maritime Capital of Europe / Deal Drecht Cities T +31 78 30 32 032 E brigitte@dealdrechtcities.nl www.dealdrechtcities.nl SAIL Amsterdam T +31(0) 20 237 16 88 E info@sail.nl Het Scheepvaartmuseum T +31 (0)20 523 22 56 E bvsteinvoorn@hetscheepvaartmuseum.nl Tuuci T +31 13 522 0471 E jborremans@tuuci.eu Seijsener Rekreatietechniek Seijsener Rekreatietechniek is een kwaliteit en service gerichte organisatie, al 40 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen en inrichten van kampeerterreinen, bungalow parken en jachthavens. De marktleider op het gebied van technische infrastructuur voor de recreatie. Contactpersoon: Bas Durieux Noorder IJ- en Zeeweg 11 • 1505 HG Zaandam T 075 681 06 10 F 075 612 32 76 E bas.durieux@seijsener.nl I www.seijsener.nl Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

DE TOEKOMST VAN DUURZAAM VAREN EN JACHTHAVENS Elektrisch varen is sterk in opkomst. Het sluit aan op de duurzaamheidsdoelstellingen van de overheid, het voorkomt geluidsoverlast en uitstoot. Terwijl Amsterdam streeft naar een duurzaam gebruik van het water ontstaat voor haar gebruikers een tekort aan ligplaatsen i.c.m. krachtige oplaadfaciliteiten. En zo opent de gemeente Haarlem dit jaar zeven openbare laadpunten voor elektrische boten om duurzaam varen te stimuleren. E-Harbour voorziet in de nieuw ontstane behoefte; de jachthaven van de toekomst met hoogwaardige ligplaatsen voor elektrisch aangedreven vaartuigen. Hoe kunnen wij u begeleiden in deze ontwikkeling? Seijsener levert efficiëntie, intelligente, veilige en duurzame oplossingen voor uw haven. Bezoek ons tijdens de METSTRADE 2019 in de Marina & Yard Pavilion Stand Nr: 05-052 Noorder IJ- en Zeeweg 11, 1505 HG Zaandam +31 (0)75 6810 610

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 26, nummer 4, augustus 2019 magazine HISWA te water Bataviahaven Lelystad, 4 - 8 september Innovatie in de Nederlandse jachtbouw Vliegen over het water Update elektrisch varen