LEGAAL PERMANENT WONEN Recreactie01 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Recreatie of woonwijk? Politieke partijen over de recreatiesector Guus Mulders doopte de Kanoboerderij om in buitensportbedrijf de Reuselhoeve, met ‘het grootste terras van Brabant’ KCI gaat kamperen in eigen land promoten FEBRUARI 2021

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie r WIJ ZIJN OP ZOEK NAAR NIEUW AANBOD In 2020 hebben wij 51 bedrijven met succes verkocht! Ook voor 2021 zijn er weer diverse contracten getekend en we willen ons aanbod graag verruimen. Benieuwd naar onze verkoopobjecten of wat wij voor u kunnen betekenen? Neem vrijblijvend contact op met één van onze specialisten. www.vandeloosdrechtrbm.nl Bekijk ons aanbod op: F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR i Al meer dan 45 jaar r G r o t e n v a a g e n a a n b o d

advertorial uw. recreatie bedrijfsmakelaar. Maas recreatie bedrijfsmakelaardij (Maas RBM) is een gerenommeerd makelaarskantoor en taxatiebureau, dat al sinds 1979 gespecialiseerd is in de bedrijfsmatige recreatiesector. Over de volle breedte van de leisuremarkt bieden wij onze diensten aan. Maas RBM is een bekende partij in de recreatiesector, zowel in de verblijfsrecreatie, de watersport als de dagrecreatie. Maas RBM werkt landelijk en heeft twee vestigingen: in Den Bosch (Noord-Brabant) en in Huizen (Noord-Holland). Maas RBM is Partner in business van RECRON en HISWA Supplier. De medewerkers zijn respectievelijk lid van: RICS, REV NRVT, NVM of Stichting VastgoedCert. Hoe onderscheiden wij ons Veel opdrachten vragen om specifieke deskundigheid van de recreatiesector en de vastgoedsector. Gespecialiseerde kennis van en uitgebreide ervaring met de leisuremarkt is ruimschoots aanwezig. De recreatiesector is binnen de vastgoedmarkt met geen andere sector te vergelijken. Bij onze werkzaamheden beoordelen wij het recreatiebedrijf vanuit de specifieke combinatie van vastgoed, vergunningen, bestemmingsplan(nen), exploitatiemogelijkheden, fiscale en juridische aangelegenheden, etc. Wat wij doen • Taxeren van recreatiebedrijven • Bemiddelen bij de aan- en verkoop • Minnelijke waarderingen met de fiscus • Begeleiden/ adviseren bij de overdracht van aandelen • Adviseren bij overdracht binnen de familie • Verzorgen en beoordelen van erfpachtcontracten en huurcontracten • Algemene bedrijfsmatige advisering Bruistensingel 146 5232 AC Den Bosch 073 640 88 88 Postbus 87 1270 AB Huizen 035 623 621 2 info@maasrbm.nl www.maasrbm.nl Voorwoord Inhoud Verandering 16 K Marike Rosier Manager Communicatie Ken je mensen die – al dan niet tijdelijk – op een recreatiebedrijf wonen? Iemand die ging scheiden en even nergens anders terecht kon. Of iemand die een baan ver van huis heeft en voor wie het ondoenlijk is om elke dag te forensen. Soms blijkt het tijdelijk wonen op een vakantiepark mensen zo goed te bevallen dat ze er willen blijven. Als de gemeente dan niet handhaaft, en de ondernemer het ook wel best vindt, krijg je een gedoogconstructie. Gebeurt dat vaker, dan verandert het recreatiebedrijf al snel in een soort gedoogde woonwijk. Maar hoe kom je daar als gemeente ooit weer vanaf? Legaliseren kan, maar heeft veel haken en ogen. Daarover gaat onze coverstory, waarin dit gevoelige onderwerp van diverse kanten wordt belicht. In onze rubriek de Bezieling besteden we aandacht aan Guus Mulders van de Reuselhoeve. Hij had een kanoboerderij, tot de provincie de rivier omleidde. Guus verzon iets anders en richtte zich op buitensport en horeca. Hij investeerde kapitalen in een enorm horecagebouw met brouwerij. Het was net klaar toen het coronabeleid hem dwong tot sluiting. Maar Guus laat zich niet kisten. Hij ziet overal kansen en lijkt bij elke verandering sterker uit de strijd te komen. Datzelfde geldt voor Leo Diepemaat van de Kampeer en Caravan Industrie, die het momentum van de tweede coronazomer wil pakken om het kamperen in eigen land eens flink te stimuleren. Ook hij ziet verandering vooral als bron van kansen. HISWA-RECRON doet graag met hem mee! Maar om die kansen echt te realiseren hebben we ook de politiek nodig. Vandaar dat we alvast een voorschot nemen op de komende Kamerverkiezingen op 17 maart. Geen stemadvies, maar wel een analyse van de partijprogramma’s. Doe er je voordeel mee! 31 10 Branche 6 10 18 24 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: moet het recreatiepark dan maar een woonwijk worden? Ook de Kampeer en Caravan Industrie promoot het kamperen in Nederland De Kamerverkiezingen van 17 maart: wat zijn de standpunten? Bedrijf 16 20 Gastvrij & innovatief: verleden, heden en toekomst van het vakantiepark Bezieling: Guus Mulders van de Reuselhoeve ziet overal kansen, óók als het tegenzit Informatief 7 29 31 33 Colofon Kennis delen: energielabel C wordt verplicht voor kantoren Vakinfo: snel internet via het bestaande kabelnetwerk Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 7 9 Martin Maassen RecreAnders Recreactie | Februari 2021 | nr 1 5

Onder de aandacht Senioren: een groeiende doelgroep Het aantal Nederlanders blijft de komende 20 jaar groeien, meldt het CBS. Vooral komen er steeds meer senioren. Het aandeel 65-plussers in de Nederlandse bevolking stijgt van 20% nu, naar 25% in 2040. Na 2040 zal het aandeel ouderen weer langzaam dalen. Voor recreatiebedrijven zijn dit cijfers om rekening mee te houden. Ouderen hebben veel vrije tijd, ze gaan meerdere malen per jaar op vakantie en hebben relatief veel te besteden. Daarmee vormen ze een interessante doelgroep – die dus steeds groter wordt. Verliesgevend 2020 R Nieuwe parken voor Roompot Roompot kondigde op de valreep van 2020 aan nog 14 extra parken in het verhuurprogramma op te nemen. Het gaat om zes parken in Frankrijk en acht in Spanje, van het Britse Lifestyle Holidays. Alle parken liggen weer aan of vlakbij het strand, zoals mensen dat van Roompot gewend zijn. Begin december breidde Roompot het aanbod ook al uit, met 21 parken in Frankrijk. In totaal kondigde de van oorsprong Zeeuwse recreatieketen vorig jaar 51 nieuwe parken aan. Daarbij ook écht nieuwe parken, zoals in Wijdenes en in Someren. Ook nam Roompot Qurios over, met vier bestaande en vijf geplande parken. De groei is mede mogelijk doordat Roompot eigendom is van investeringsfonds KKR. Gelderland nummert stacaravans De provincie Gelderland heeft de ruim 9.500 stacaravans en chalets op campings een eigen huisnummer gegeven in de BAG – de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Zo zijn de bewoners minder anoniem, en worden vakantieparken veiliger, stelt de provincie in een persbericht. Na een rechtszaak, aangespannen door RECRON, besloot de rechter vijf jaar terug juist dat stacaravans níet in de BAG geregistreerd mogen worden. Gelderland koos er vervolgens voor om in plaats daarvan de standplaatsen in de BAG te registreren. De provincie koppelt deze bestanden aan de Basisregistratie Personen en wil zo criminelen en hulpbehoevenden beter in kaart brengen. De registratie in de BAG is omstreden. Nutsbedrijven maken er misbruik van door hun aanslag te verhogen, sommige gemeenten drijven de aanslag OZB enorm op en de vrees bestaat dat gemeenten straks permanente bewoners op recreatieparken kunnen legaliseren, tegen de zin van de recreatieondernemer. “De provincie HISWA-RECRON meldt dat 2020 voor vrijwel alle recreatieondernemers een verliesgevend jaar was. Dit gold met name voor groepsaccommodaties, sommige buitensportbedrijven en dagrecreatie. Maar ook de meeste kampeer- en bungalowbedrijven sluiten het jaar met verlies af. Met de lockdown in maart daalde het aantal overnachtingen op campings, bungalowparken en groepsaccommodaties sterk, met 45% ten opzichte van het jaar daarvoor. Vooral de normaal drukbezette voorjaarsmaanden mei en juni scoorden erg slecht, met een daling van respectievelijk 63% en 38%. De stijging van 17% in het hoogseizoen maakte dit niet goed. Per saldo daalde het aantal gasten over het afgelopen jaar met 14%. Dat komt vooral doordat de buitenlandse gasten wegbleven. Gelderland heeft aangegeven de verwachte problemen te herkennen, maar desalniettemin door te gaan met de registratie van standplaatsen”, vertelt HISWA-RECRON lobbyist Jarin van der Zande. Zie ook de coverstory van deze Recreactie, op pagina 10. 6 Recreactie | Februari 2021 | nr 1 Foto: Ditta van Ekris Foto: Pixabay Column Bijzondere huurtenten op De Lakens Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (2) (vervolg op de recensie van ‘Naar buiten’, het boekwerk van ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting) De Kennemers Duincampings werken aan vernieuwende vormen van verblijf, die passen bij het echte kampeergevoel. Camping De Lakens biedt vanaf komend seizoen drie nieuwe glamping-accommodaties, voor 4-6 personen, met keukentje en eigen sanitair. De Beachdome is een ronde tent met een transparant dak, zodat de gasten vanuit hun bed de sterren kunnen bekijken. De Seacocoon en Dunelodge zijn glampingtenten met veranda en een verrassend grote leefruimte. De tenten worden geleverd door Tent2, een bedrijf dat is opgezet door managers van de Kennemer Duincampings. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Rosanne de Groot, Jos van der Sterren Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Ditta van Ekris Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRONleden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Algemeen Nederlandsche Kampeer Vereeniging ANKV wilde de kampeerders opvoeden ‘tot Kampeerders met een groote K, tot menschen die zich er altijd van bewust zijn, dat zij de gastvrijheid genieten van moeder natuur en de grondbezitters en dus moeten zorgen geziene gasten te zijn’. Naast de ANKV was er de in 1912 opgerichte NTKC (Nederlandsche Toeristische Kampeer Club), die eigen terreinen exploiteerde waar alleen clubleden welkom waren. Het eerste terrein werd geopend in Huizen aan de toenmalige Zuiderzeekust. Kort daarna kondigde de gemeente Huizen een kampeerverbod af op haar hele grondgebied waarbij alleen het NTKC terrein werd ontzien. De NTKC’ers hadden zo geen last meer van ‘schreeuwende wildkampeerders op de omliggende stranden’. Naast het groeiende verzet tegen wild kamperen was er ook weerstand tegen het gemengd kamperen. Op Bakkum stelde het waterleidingbedrijf een vrouwelijke veldwachter aan ‘om de zedelijkheid te bewaken’. In kunstenaarsdorp Bergen (Noord-Holland) had raadslid en hoteleigenaar Zeiler succes met zijn verzet tegen het kamperen. Hij vond dat kampeerders naar het nabijgelegen Castricum konden uitwijken. In het blad van de NTKC wordt teleurgesteld gereageerd op de sluiting van de zes kampeerterreinen in Bergen: ‘De een vindt dat kampeerders onbeschaafd en onzedelijk zijn, een tweede verkondigt dat zij altijd rommel en lawaai maken, een ander weet zeker, dat zij de natuur vernielen en communisten zijn en een vierde vindt kampeeren ‘gek’ en daarom komt het niet te pas’. De acties van Zeiler en de zijnen hadden tot in deze eeuw hun uitwerking. Bij de fusie met Egmond en Schoorl in 2001 was het dorp Bergen nog steeds ‘campingloos’ en waren de campings en huisjesparken te vinden in de beide andere fusiegemeenten. (wordt vervolgd) Recreactie | Februari 2021 | nr 1 7 Foto: Ruben Drenth

PARTNER VAN WWW.BOERPLAY.COM Bedrijfsoverdracht DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING LEISURE MAKELAARS NEDERLAND Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Heesch NIEUW WATER FUN! Onder de aandacht ANWB kampeertrends Landal neemt Vakantiemakelaar over L Landal GreenParks neemt Vakantiemakelaar over. Dat bedrijf verkoopt op jaarbasis zo’n 700 vakantiewoningen in binnen- en buitenland aan particulieren. Het bestaat sinds 2007 en heeft 21 medewerkers. Door de combinatie met Landal Makelaardij – dat vastgoed op de Landal-parken verkoopt – ontstaat de grootste bemiddelaar op het gebied van recreatief vastgoed in ons land. Beide bedrijven blijven onder eigen naam opereren en omschrijven de krachtenbundeling als ‘een strategische stap in de expansieplannen’. Afgelopen jaar boekten beide makelaars een omzetstijging van 40%. Zij verwachten dat de markt ook komende jaren nog groeit. Algemeen directeur Frank de Groot van Vakantiemakelaar blijft in elk geval de komende jaren nauw betrokken bij de organisatie. 23 miljoen voor kust Hoorn-Amsterdam De provincie Noord-Holland investeert 23 miljoen euro in recreatie, landschap, natuur en cultuurhistorie in de kustzone Hoorn-Amsterdam. Er gaan 33 projecten van start, die deels samenhangen met de geplande dijkverzwaring in deze kustzone. Als er toch gewerkt wordt aan het landschap, wil de provincie samen met partners werken aan het versterken van de leef- en recreatieomgeving voor bewoners, de natuurwaarden en diversiteit aan flora en fauna. Maar ook het versterken van economie en landbouw, en de stroom van bezoekende toeristen en recreanten in goede banen leiden staan op het programma. Enkele in het oog springende projecten zijn het Stadsstrand Hoorn, de fiets- en wandelverbinding over de dijk en natuurontwikkeling bij Schardammer Kogen, Waterland-Oost en Polder IJdoorn. In het overkoepelende project ‘Dijk van een Kust’ staat beleving van de rijke cultuurhistorie, de natuurwaarden en de dijk centraal. In het programma worden diverse recreatieve projecten genoemd. Op termijn komen ook subsidies voor ondernemers beschikbaar. www.noord-holland.nl (zoekterm: APRK) Recreactie | Februari 2021 | nr 1 9 De ANWB presenteerde in januari negen kampeertrends voor het nieuwe jaar. Die zijn anders dan de trends van de afgelopen jaren, met name onder invloed van de coronacrisis. 1. Zelfvoorzienend kamperen. Een nieuwe trend, die samenhangt met de coronadreiging. Tentkampeerders nemen naast hun eigen keukenapparatuur een chemisch toilet mee, zodat ze minder afhankelijk zijn van het collectief sanitair. 2. Proefkamperen. Afgelopen jaar hebben veel mensen voor het eerst gekampeerd. Velen zijn enthousiast geworden en kochten een tent, vouwwagen of caravan. De ANWB verwacht dat die trend zich de komende jaren voortzet. 3. Multigeneratie vakanties. 65-plussers gaan vaker op vakantie. Naast hun eigen vakantie, gaan ze vaak ook met hun kleinkinderen een week of langer naar de camping. 4. Delen van camper en caravan. Er komen steeds meer deelplatforms voor campers en caravans. Een kwart van de mensen blijkt bereid hun kampeermiddel te delen. 5. Switchgedrag. De switch naar een ander kampeermiddel neemt toe. Mensen kiezen vaker voor iets anders dan de tent, caravan of camper die ze al hebben. 6. Steeds meer luxe. Niet alleen campers en caravans, maar ook vouwwagens worden standaard met steeds meer luxe uitgerust. 7. Bamping. De tegenhanger van glamping is bamping. Steeds meer mensen verlangen naar back to basic-kamperen, met oog voor duurzaamheid. 8. Winterkamperen. Steeds meer campings verruimen hun seizoen, omdat daar vraag naar is. Caravans en campers zijn ook steeds vaker winterhard. 9. Roadtrippen. Kamperen in een VW-busje of met een daktent, roadtrippen in een camper, flexkamperen. Er zijn steeds meer verschillende vakantievormen. Er zijn ook steeds meer lichte en duurzame kampeeraccessoires te koop. Foto: Pixabay

Coverstory Recreatiepark krijgt nieuwe bestemming Er gaan steeds meer stemmen op om permanente bewoning op recreatieparken te legaliseren. Op diverse plaatsen worden verouderde parken omgevormd tot woonwijken. Dat leidt tot een prijsexplosie waar niet iedereen blij mee is. Maar wat heeft het ‘nachtmerriescenario’ van de BAG-registratie daarmee te maken? I 10 Recreactie | Februari 2021 | nr 1 In Harderwijk zijn de afgelopen periode twee vakantieparken omgevormd tot woonwijk. De parken Ceintuurbaan en Slenck en Horst liggen aan de zuidkant van de bebouwde kom van de stad. Uitbreidingsruimte voor recreatie was er niet meer en de uitgeponde parken werden steeds meer gebruikt voor permanente bewoning. In nauw overleg met de bewoners besloot de gemeente tot legalisering. De bestemming van beide parken is inmiddels omgezet van recreatie naar wonen. Zorgelijke ontwikkeling Het loslaten van de recreatiebestemming van Park Ceintuurbaan kwam groot in de media. Niet omdat het zo’n revolutionair idee is, maar omdat de woningen met de Recreatiepark Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Ditta van Ekris (bij Park Ceintuurbaan), Maarten Bokslag of woonwijk? Na het toekennen van bestemmingswijziging omhoog schoten in waarde. Volgens dagblad De Stentor ging het om waardestijgingen van bijna anderhalve ton. De verkoopprijzen stegen van circa 90.000 euro (voor de recreatiewoning) naar 235.000 euro voor dezelfde woning met woonbestemming. Er is zelfs een uitschieter genoteerd van een huisje dat 3 ton opbracht. de bestemming ‘wonen’ stegen de huisjes anderhalve ton in waarde Ivo Gelsing, nu gepensioneerd maar tot vorige maand regiomanager Gelderland voor HISWA-RECRON, maakt zich zorgen over deze ontwikkeling. “Het veranderen van de bestemming is niet zo gek. Als recreatiepark is het niet meer geschikt. Maar omdat de woningmarkt volkomen op zijn kop staat, stijgen de prijzen van de woningen op zo’n park explosief. We hebben het hier Recreactie | Februari 2021 | nr 1 11 ➔

NEW Product KOELEN EN VRIEZEN Koelkast Vrieskast afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 V afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -18º tot -22ºC 230 V art. nr model afm. cm kW KOELKAST 4750.025* 1 deur 4750.005 1 deur 1 deur 2-deurs 68 x 71 x 201 0,19 74 x 83 x 201 0,30 4750.010 2-deurs 148 x 83 x 201 0,44 KOELKAST HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.005 1 deur 74 x 83 x 201 0,17 4752.015 2-deurs 148 x 83 x 201 0,36 Koelwerkbank temp. bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt 1.123,899,1.397,- 1.125,2.275,- 1.825,* afm. rooster 53,5x55 cm 1.539,1.235,2.503,- 1.999,art. nr model afm. cm kW VRIESKAST 4750.030* 1 deur 4750.015 1 deur Vanaf 899,68 x 71 x 201 0,40 74 x 83 x 201 0,48 4750.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,78 VRIESKAST HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.010 1 deur 74 x 83 x 201 0,42 4752.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,70 Gastronormbakken set voor in laden leverbaar in 65 en 100 mm diepte 1.371,1.099,1.739,- 1.395,2.621,- 2.095,1.933,1.549,2.885,- 2.299,OOK LEVERBAAR MET LADE 4750.045 art. nr model afm. cm kW 4750.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,21 0,23 0,34 4750.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4750.045 4-deurs 223 x 70 x 85 HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,20 0,22 0,34 4752.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4-deurs 223 x 70 x 85 4752.045 Blastchiller/freezer 4 voorgeprogrammeerde programma's kerntemperatuurmeter 230 Volt art. nr model afm. cm kW 4750.705 5x 1/1 GN of 5x EN 400x600 80 x 80 x100 0,75 2.896,2.325,4750.710 7x 1/1 GN of 7x EN 400x600 80 x 80 x 151,5 0,98 3.449,- 2.765,4750.715 9x 1/1 GN of 9x EN 400x600 80 x 80 x 176,3 1,2 5.615,- 4.495,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 17-27-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Vanaf 4113.730/780 1.351,1.085,1.085,1.567,- 1.255,1.892,- 1.515,1.477,1.185,1.739,- 1.395,2.081,- 1.665,art. nr GN diepte 65 mm 4113.700 6x 1/6 4113.705* 6x 1/6 4113.710 4x 1/4 4113.715* 4x 1/4 4113.705/755 46,37,70,- 56,33,- 27,57,- 46,4113.720 1x 1/2 + 2x 1/4 29,- 24,4113.725* 1x 1/2 + 2x 1/4 50,- 40,4113.730 2x 1/6 + 2x 1/3 33,- 27,4113.735* 2x 1/6 + 2x 1/3 53,- 43,art. nr GN diepte 100 mm 4113.750 6x 1/6 4113.755* 6x 1/6 4113.760 4x 1/4 4113.765* 4x 1/4 52,42,76,- 61,41,- 33,65,- 52,4113.770 1x 1/2 + 2x 1/4 36,- 29,4113.775* 1x 1/2 + 2x 1/4 57,- 46,4113.780 2x 1/6 + 2x 1/3 41,- 33,4113.785* 2x 1/6 + 2x 1/3 61,- 49,Coverstory over parken die door de eigenaar verwaarloosd zijn. Vaak heeft die de grond uiteindelijk verkocht aan de mensen met vaste plaatsen. Die kunnen nu cashen. Daarmee wordt slecht gedrag dus beloond, want de handwerkende recreatieondernemers die hun bedrijf met veel investeringen op peil hebben gehouden, hebben die enorme waardestijging niet. Ik vrees ook dat dit voer is voor speculanten, die verwaarloosde parken opkopen in de hoop op snel geld.” Vitale Vakantieparken De transformatie van deze parken gebeurde in het kader van het programma Vitale Vakantieparken Veluwe. Projectleider Rob van den Hazel herkent het beeld dat Gelsing schetst niet. “Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die denken dat hier snel geld mee te verdienen is, maar de praktijk laat zien dat het wijzigen van een bestemming van recreatie naar wonen niet zo’n eenvoudig traject is. Transformatie naar wonen is maar één van de mogelijke oplossingen voor kansloze recreatieparken. Ze kunnen bijvoorbeeld ook omgevormd worden tot natuur of landbouwgrond. Het kan een zorgpark worden, of tijdelijke huisvesting voor arbeidsmigranten. Veel parken liggen in of nabij natuurgebieden wat een transformatie naar wonen onmogelijk maakt, ook in relatie tot de stikstofproblematiek. Slechts een minimaal aantal parken krijgt echt een woonbestemming en dat duurt vele jaren. De gemeenten zitten “ Ze hebben de neveneffecten van de BAG-registratie onderschat” daar ook niet om te springen omdat verblijfsrecreatie van groot belang is voor de regionale economie. En gemeenten doen beslist niet mee, als er een projectontwikkelaar verzoekt om zijn park om te zetten naar woonbestemming.” Over de opbrengsten (de ‘bestemmingswinst’) stelt Van den Hazel dat de gemeente een deel van de winst afroomt voor een fonds dat de recreatieve kwaliteit van de omgeving moet vergroten. “Daarnaast moeten al die eigenaren aan de slag om hun recreatiewoning te laten voldoen aan het bouwbesluit. In het geval van Park Ceintuurbaan loopt er een snelweg vrij dicht langs het park. De gezamenlijke eigenaren moeten zelf het geld bijeenbrengen voor een geluidsmuur. Die is verplicht, nu het een woonwijk is geworden.” Alles in de BAG Een andere ontwikkeling, die indirect samenhangt met het legaliseren van permanente bewoning, is dat veel gemeenten de afgelopen jaren druk zijn met het onderbrengen van recreatieparken in de BAG – de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Die taak is opgelegd door het Rijk, maar het in kaart brengen van alle plekken en woningen op een recreatiepark is geen verplichting. Gemeenten doen dat toch, omdat zij graag een goed beeld hebben van de parken en wie daar verblijven. “Wel enigszins begrijpelijk, vanuit hun perspectief gezien”, stelt Jarin van der Zande, lobbyist van HISWA-RECRON. “Er zijn heel veel goede parken, maar ook parken die verloederen en waar allerlei doelgroepen verblijven die in feite niets met recreatie te maken hebben: arbeidsmigranten, mensen die een tussenwoning nodig hebben of zelfs ongewenste figuren. Dat willen gemeenten inzichtelijk hebben. Toch zijn wij erg tegen de BAG-registratie van de plaatsen en huisjes op de HISWA-RECRON bedrijven. De rechter heeft ons vijf jaar geleden al in het gelijk gesteld, toen de gemeente Veere ook stacaravans in de BAG wilde opnemen. Dat is teruggefloten door de rechter. Kavels registreren kan, maar ook dat beperkt de ondernemer enorm in zijn vrijheid, bijvoorbeeld bij een transformatietraject. Op het moment zijn vooral de Gelderse gemeenten dat volop aan het implementeren. Ik vrees dat andere provincies zullen volgen. Ze brengen alles in kaart: wat heb je staan, waar is het geschikt voor en welke mensen zitten daar?” Neveneffecten HISWA-RECRON heeft vooral problemen met de neveneffecten, legt Van der Zande uit. “Door recreatiewoningen in de BAG op te nemen, kunnen er adressen toegekend worden aan objecten en zal het gebeuren dat gemeenten dit soort vakantiehuisjes bij de taxatie van het bedrijf als woningen zien. Dan worden recreatiebedrijven veel te hoog getaxeerd. Er zijn een paar gemeenten die dit doen. Dan stijgt de WOZ-waarde honderdduizenden euro’s. Onterecht, want die waarde staat in geen verhouding meer tot de reële verkoopwaarde. Die wordt immers bepaald op basis van de jaarlijkse brutowinst. Als je simpelweg de waarde van alle gebouwen bij elkaar optelt kom je helemaal verkeerd uit, want die gebouwen zijn niet los te vermarkten.” Er is nog een groot nadeel verbonden aan de verregaande BAG-registratie: sommige nutsbedrijven gaan voor elke recreatiewoning vastrecht rekenen, in plaats van één maal voor het hele bedrijf. Het initiatief Recreactie | Februari 2021 | nr 1 13 ➔

® Coverstory Met steeds meer vaste bewoners is het park geen recreatiebedrijf meer hiertoe kwam van waterleidingbedrijf Evides, dat sinds 2016 ook alle adressen áchter de centrale watermeter van het bedrijf aanslaat. Met (wederom) aanzienlijk hogere kosten voor de ondernemer als gevolg. HISWA-RECRON procedeert al enkele jaren tegen Evides en werd al een keer in het gelijk gesteld. Nu loopt het hoger beroep. Permanent wonen Maar er is meer, en Van der Zande houdt zijn hart vast voor de toekomst. “Begin 2020 werd in de Tweede Kamer de motie Koerhuis-Van Eijs aangenomen, die gemeenten in staat stelt om permanente bewoning op recreatieparken te legaliseren. Niet voor een individu – dat kon al langer – maar via een omgevingsvergunning voor een vakantiewoning. Daarmee maak je van een recreatiehuisje praktisch een reguliere woning!” In mei vorig jaar verklaarde mede-indiener Jessica van Eijs (D66) tegenover Recreactie dat de motie echt bedoeld is voor verlopen parken waar geen toeristen meer komen. Maar dat staat niet zo in de motie en is ook lastig te definiëren. In hetzelfde nummer van Recreactie verklaarde burgemeester Henk Lambooij van Putten – tevens voorzitter van de stuurgroep Vitale Vakantieparken Veluwe – de motie compleet overbodig te vinden. “Het laatste waar de Veluwe op zit te wachten, zijn landelijke politici die onrust zaaien”, zei hij toen. Ook Rob van den Hazel van Vitale Vakantieparken geeft aan dat gemeenten deze afwegingen vooral zullen maken op parkniveau (volgens het één park, één plan-principe) en niet voor individuele huisjes. “Permanente bewoners zijn heel anders dan toeristen. Dat gaat niet goed samen op één park.” HISWA-RECRON lobbyist Jarin van der Zande heeft toch nog zijn twijfels. “Hele goede toeristische bedrijven met één eigenaar worden nu in de BAG gezet. Dat gaat buiten de invloedssfeer van de ondernemer om. Die heeft het maar te slikken. Maar in de praktijk hebben gasten dan hun eigen huisje of chaletje op de grond van de ondernemer – en nu met officieel adres. Als zo’n gast naar de gemeente stapt om permissie te vragen of hij daar permanent mag wonen, kán dat straks, buiten de ondernemer om, toegekend worden. Bijvoorbeeld omdat men denkt daarmee de woningnood tegen te gaan. Maar het gezonde recreatiebedrijf wordt daarmee om zeep geholpen. De prijs van de kavels gaat stijgen, de toeristische gasten verdwijnen. Het park krijgt steeds meer permanente bewoners en uiteindelijk is het geen recreatiebedrijf meer. En de ondernemer kan er niets aan doen.” Slechte ervaringen “De gemeenten en provincies verzekeren mij dat dit niet gaat gebeuren”, vervolgt Van der Zande. “Dat is echt niet wat ze willen. Maar ondertussen wordt de mogelijkheid wel geschapen, door alle kavels en recreatiehuisjes in de BAG onder te brengen. En we hebben slechte ervaringen: bijvoorbeeld met gemeenten die mensen tegen de zin van de ondernemer inschrijven op het adres van het recreatiebedrijf. Dat gebeurt ook, en veel vaker dan je denkt.” Maatwerk Willem Kraanen heeft als adviseur bij ZKA Leisure Consultants diverse parken begeleid bij het afscheid nemen van de recreatiefunctie. De mediaberichten over permanent wonen zijn vaak te simplistisch omschreven, vindt hij. Zo ook de uitwerking van de motie Van Eijs-Koerhuis. “Het is allemaal te kort door de bocht. Het herbestemmen van vakantieparken die geen recreatieve functie meer hebben, is echt maatwerk. Ik hanteer altijd als uitgangspunt dat de transformatie van een park een maximale bijdrage moet leveren aan de maatschappij.” Speculanten die hopen op het omzetten van een park naar woonbestemming vallen daarbij buiten de boot, verzekert Kraanen. “Maar neem nou een park met veertig woningen, waar in totaal tachtig mensen permanent wonen. Dan kun je die eruit gaan zetten, omdat je niet wilt dat ze mogelijk wat geld verdienen door een bestemmingswijziging. Dan heb je er tachtig woningzoekenden bij. Je kunt ook kijken of je het park kunt transformeren tot een nieuwe woonvorm. Dan heb je er veertig woningen bij en ben je een probleem armer.” Of de BAG het probleem verergert weet Kraanen niet. “Op zich is de BAG prima: je brengt het land in kaart en dat is zinvol. Maar het Rijk heeft destijds niet bedacht dat er allerlei neveneffecten gaan optreden. De stijging van water- en energielasten en zelfs de WOZ-waarde is zorgelijk en natuurlijk nooit de bedoeling geweest. En als mensen met een recreatiewoning zich straks dankzij de BAG bij de gemeente kunnen inschrijven, met een eigen adres, is dat een groot probleem voor ondernemers. Als recreatiebedrijf hoort de eigenaar zelf te kunnen bepalen wie er wel of niet op zijn bedrijf verblijven.” Recreactie | Februari 2021 | nr 1 15

Gastvrij en innovatief Inzicht in campings en bungalowparken In het ruim 300 pagina’s tellende boek ‘Het vakantiepark in Nederland’ schetst onderzoeker Rolf Nijdam een beeld van verleden en heden van de Nederlandse campings en bungalowparken. Ook geeft hij een toekomstbeeld met vijf scenario’s. N Nijdams fascinatie voor de camping- en bungalowparken in Nederland begon toen hij van 2003 tot 2006 werkte als parkmanager bij Landal De Vers in Overloon. “Ik ontdekte dat er eigenlijk geen literatuur was die een totaalbeeld gaf van verleden, heden en toekomst van de sector. Dus besloot ik dit zelf in kaart te brengen.” Nijdam, vakdocent aan de Hospitality Business School van hogeschool Saxion en eigenaar van een onderzoekbureau, brengt in zijn boek zo’n 3.500 bedrijven in kaart. Veel van deze bedrijven werden benaderd met een enquête, die samen met HISWA-RECRON was opgezet. “Hoe zit je bedrijf in elkaar, op welke doelgroep richt je je, welke keuzes maak je en hoe blijf je toekomstbestendig”, zo vat de auteur de strekking van dit onderzoek samen. Bovendien bezocht Nijdam meer dan de helft van de ondernemingen en deed hij literatuuronderzoek. Vijf scenario’s Uit het onderzoek komt een beeld van een overvolle sector naar voren. “Er zijn koplopers die veel investeren, maar er is ook een onderkant waarmee het niet goed gaat. Innovatie wordt vooral gezocht op het gebied van marketing, spel- en sportvoorzieningen en vernieuwende accommodaties, zoals circulaire vakantiewonin16 Recreactie | Februari 2021 | nr 1 gen en tiny houses.” Nijdam stelt vast dat veel bedrijven problemen hebben met de hoge investeringsdruk en met eventuele bedrijfsopvolging. Hij voorziet dat de concentratie van ketenorganisaties nog wel even zal doorgaan, dat nieuwe vormen van samenwerken en uitbesteden zullen ontstaan en dat meer vakantieparken een niche gaan bedienen. Voor de toekomst schetst de onderzoeker enkele grote uitdagingen: – Crises. Bedreigingen op het gebied van ecologie en economie. Bedrijven krijgen te maken met een toenemende druk vanuit overheid en maatschappij om te verduurzamen. – Ruimte. De overheid zal hier steeds meer de regie nemen. Ondernemers moeten innoveren op bestaande plekken. – Snelle groei van technologie. Dit biedt veel kansen, maar ook de bedreiging van (klant)gegevens en cyberaanvallen. Nijdam bracht zo’n 3.500 Nederlandse bedrijven in kaart – Veranderende doelgroepen, met andere wensen. Doelgroepen worden steeds fijnmaziger. Zo ontstaan er steeds meer verschillende seniorendoelgroepen. – Levensvatbaarheid. Hier gaat het om de snel veranderende gastwens en de duidelijke keuzes die de ondernemer moet maken. Gesloten wereldje Het verraste Nijdam tijdens het onderzoek dat de verblijfsrecreatie binnen het domein van economie en vastgoed een vrij gesloten Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Ditta van Ekris RecreAnders Jos van der Sterren Docent en senior onderzoeker toerisme Breda University of Applied Sciences Ode aan ondernemers Het was bepaald niet de kerst die ik me zou wensen. We zouden dit jaar weer eens koken voor mijn moeder, mijn drie broers en hun gezinnen, in totaal 20 personen. Ik zag er naar uit, we waren aan de beurt, en ik had er zin in om een mooi diner in elkaar te zetten. Het liep allemaal anders. Eerst de discussies met mijn drie kinderen over wie wanneer moest komen. Toen toch maar besloten om mijn moeder vóór de kerstdagen een nachtje te laten logeren om geen verspreidingsrisico te lopen. En dan toch de onvermijdelijke kerst-zoom-sessie: ieder van ons met een powerpoint met drie slides iets vertellen over 2020 … Het lukte en we waren creatief, maar wat stond die kerstboom er zielig bij dit jaar. Maar ik mag van geluk spreken. Ik ben geen ondernemer die allerlei ingewikkelde afwegingen moet maken om toch nog iets van het seizoen te redden. Of die heel creatief oliebollen, kerststukjes en gebreide mutsen moet verkopen. wereldje vormt. “Er zijn weinig financiële kengetallen bekend. Door dat gebrek aan transparantie weten we maar nauwelijks hoe de sector er precies voorstaat. We meten ook niet hoe duurzaam de sector nu feitelijk is. Dat wil ik in 2021 in kaart brengen.” Voor veel ondernemers is het lopen op je tandvlees. Want wat doe je, als ze weer zeggen dat je de tent dicht mag gooien, terwijl je net vier groepen van 20 hebt geboekt in die grote huizen op je park. Neem je het risico, of niet? En voor wie is dat risico eigenlijk? Onmogelijke afwegingen, zeker als het beleid bijna per dag lijkt te veranderen. Bestellen Het boek kost 65 euro en kan worden gedownload op www.nritmedia.nl/store. HISWA-RECRON leden krijgen 20% korting. 9 maart wordt de gedrukte versie gepresenteerd tijdens een online kennissessie. Aanmelden via info@nrit.nl. Deze boodschap is dus vooral een ode, een lofzang. Nu eens niet aan de mensen in de zorg, maar aan al die ondernemers, die het volhouden. Aan de energie die ze uitstralen, de creativiteit en innovatiekracht, de bereidheid om ook nu stagiairs aan te nemen. Ik maak een diepe buiging voor jullie allen en hoop, wens, dat 2021 echt het eerste jaar van een goed herstel is. Recreactie | Februari 2021 | nr 1 17

De Visie Leo Diepemaat, voorzitter KCI: “ We moeten het momentum pakken” Leo Diepemaat, voorzitter van de Kampeer- en Caravan Industrie is ervan overtuigd: in 2021 krijgen zowel de leden van KCI als van HISWARECRON een unieke kans om het kamperen in Nederland te promoten. Hij hoopt op een actieve samenwerking binnen de keten. D 18 Recreactie | Februari 2021 | nr 1 De KCI (Kampeer- en Caravan Industrie) vertegenwoordigt in Nederland alle fabrikanten en toeleveranciers van kampeermiddelen en accessoires. Dat betekent dat ook de buitenlandse fabrikanten lid zijn, als zij in Nederland hun tenten, caravans en campers verkopen. “Maar ook Nederlandse toeleveranciers aan de industrie zijn lid, zoals Thetford in Etten-Leur, toonaangevend fabrikant van sanitaire systemen voor camTekst: Maarten Bokslag Foto’s: KCI pers en caravans”, legt Leo Diepemaat (72) uit. Hij is voorzitter van de KCI en heeft al een aantal succesvolle collectieve marketingcampagnes aangestuurd. Veelal in samenwerking met de ANWB, ACSI, NKC en Bovag. “Ook HISWA-RECRON hoort in dat rijtje partners thuis”, vindt Diepemaat. “Wij zijn groot voorstander van het kamperen in Nederland. Want als kamperen populair is, kopen mensen veel tenten, caravans en campers. In feite zijn de belangen van de KCI en HISWA-RECRON hetzelfde.” Europees geld Die marketing begon rond 2010. Diepemaat vertelt dat de industrie tot de financiële crisis eigenlijk alleen maar groeide. Elk jaar ging het beter met de verkopen. Tot de markt instortte en de industrie in een diepe crisis raakte. Diepemaat zette zich in voor collectieve promotie en wist via Europese koepelorganisatie ECF Europees geld los te krijgen voor de opzet van een promotioneel programma, met pilots in Nederland en België. Het programma ging in Nederland van start onder de naam Camp to Go, in België werd het Camp Away. “ Samen kunnen we laten zien hoe geweldig kamperen is” Camp to Go heeft een mooie website, waar ook veel campings op vermeld staan. Daarnaast werd in de periode november 2020 tot januari 2021 een tv-programma op RTL4 uitgezonden, dat ook Camp to Go heet. Het kan gezien worden als een vervolg op de succesvolle serie Campinglife, die in 2016 werd gestaakt. In de huidige tv-serie is te zien hoe leuk en onverwacht kamperen in eigen land kan zijn. Diepemaat: “En dan laten we heel bewust zien dat je dus níet met een wc-rol over de camping hoeft te lopen. Soms filmen we met opzet in de sanitairgebouwen. Dat doen we heel bewust: om te laten zien dat het sanitair er soms nog luxer is dan in een hotel. En om te laten zien dat het er heel veilig is op het gebied van coronapreventie.” Kennismaking De serie wordt betaald door de leden van KCI en de deelnemende campings. Als insteek is gekozen voor mensen die normaal gesproken ver weg op vakantie gaan, maar nu in de coronazomer voor het eerst kennismaakten met kamperen. En uiteraard bevalt dat enorm goed! Diepemaat is tevreden over de kijkcijfers. “Er wordt duidelijk weer meer tv gekeken dan voorheen. Met deze serie komen we precies op het juiste moment.” Want het kamperen in eigen land heeft zijn momentum, waar zowel de campings als de industrie de vruchten van kunnen plukken. “Veel mensen zijn afgelopen zomer in Nederland gebleven en de verkoop van nieuwe campers en caravans was vanaf juni booming. Het idee van een veilig, eigen verblijf spreekt mensen aan”, concludeert Diepemaat. “En uit peilingen blijkt dat heel veel mensen ook komende zomer weer van plan zijn in Nederland te blijven.” Samenwerken HISWA heeft al vele jaren ervaring met consumentenmarketing. Daarom ging Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON, graag met Leo Diepemaat in gesprek. “De ketensamenwerking zie ik helemaal zitten”, vertelt Dijks. “Die hebben wij ook in de campagne ‘Welkom op het water’. Een awarenesscampagne waarbij het doel is om meer mensen meer uren op het water te laten doorbrengen. Er is een mooie site en een promotiecampagne en in 2021 worden de opnames gemaakt van RTL Welkom op het Water TV. Dat is in het voordeel van de jachtbouwers, de handel en de jachthavens. Een dergelijke ketensamenwerking zie ik met de KCI ook wel zitten. Voor campings kan dat heel interessant zijn. We hebben dan ook onze intentie uitgesproken om te gaan samenwerken. In het volgende overleg bespreken we in welke vorm, in welk tempo en in welke omvang.” Diepemaat hoopt alvast op een vruchtbare samenwerking. “Samen kunnen we laten zien hoe geweldig kamperen is. Niet al dat gedoe op een vliegveld en dan opgepropt in een vliegtuig, maar lekker dichtbij huis allerlei moois meemaken. In je eigen mobiele huisje. Dat is onze insteek.” Lobby De KCI houdt zich bezig met marketing van het kamperen in Nederland, maar ook met de lobby voor de eigen achterban. Zo is KCI partner in het overleg omtrent rijbewijzen, waarbij de branchevereniging ervoor pleit om in het belang van camperaars het maximaal gewicht voor rijbewijs B te verhogen. Ook in Den Haag wordt er gelobbyd voor de belangen van de kampeer- en caravanindustrie, de tussenhandel en toeleveranciers. Veel gaat dan over de regelgeving. Leo Diepemaat is namens de KCI ook vertegenwoordigd in het bestuur van de ECF, de European Caravan Federation, die onder meer de Europese lobby verzorgt. Recreactie | December 2021 | nr 1 19

De Bezieling Guus Mulders, eigenaar van De Reuselhoeve “ Ik heb hier mijn eigen speeltuin” De lockdown speelde hem vorig jaar parten, maar bracht ook nieuwe creativiteit. Guus Mulders, eigenaar van de Reuselhoeve in het Brabantse Moergestel, ziet overal kansen. Zo ontwikkelde zijn bedrijf zich van kanoboerderij tot een mooie combinatie van buitensport en horeca. 20 Recreactie | Februari 2021 | nr 1 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Dolph Cantrijn, Reuselhoeve D De Reuselhoeve in Moergestel is al eeuwen in het bezit van zijn familie, vertelt Guus Mulders (56). Hij is eigenaar van het buitensportbedrijf met horeca, waar mensen onder meer komen voor kanovaren, boogschieten, abseilen en klimmen, maar ook ludieke activiteiten als badkuip- en wcpotracen staan op het menu. Tot 1988 was de Reuselhoeve een varkensboerderij. De ligging aan het fraaie riviertje de Reusel maakte dat Guus’ vader in ‘88 besloot om ook kano’s te gaan verhuren. Bovendien startte hij een minicamping. “Dat begon als bijverdienste”, vertelt Mulders, die de eerste jaren zelf een baan had als luchtvaartonderzoeker bij TNO in Delft. “Maar in de jaren ‘80 kwam de varkenspest en niemand wilde het bedrijf overnemen. Toen besloot mijn vader de varkens weg te doen en zich helemaal te richten op de recreatie. In de jaren ‘90 werd het voor mij een soort dubbele baan: in de winter woonde en werkte ik in Delft, in de zomer werkte ik volop mee in het bedrijf hier. Vanaf 1997 koos ik volledig voor het familiebedrijf.” Kanoboerderij Mulders besloot al snel de boerderijcamping op te doeken. “Financieel bleken de kanoverhuur en nieuwe activiteiten als laserguns en boogschieten veel meer op te brengen per vierkante meter. En ik heb eigenlijk ook niet zoveel met campings”, verklaart hij de keuze. Het bedrijf groeide snel. Inspiratie haalde Guus Mulders uit alles wat hij en zijn vrienden als jongens deden. “We klommen in bomen, schoten met een buks. We leefden voor een groot deel buiten. Gingen vissen en varen op de rivier. En later natuurlijk met brommertjes scheuren. Al die activiteiten heb ik terug“ De nieuwbouw is precies geworden zoals ik wilde, perfect in balans” gebracht in dit bedrijf. Zo werd het mijn eigen speeltuin. Alleen scheuren we nu niet meer met brommers, maar met een wc-pot of een badkuip. Klimmen doe je in het klimparcours en daarna kun je van de tokkelbaan. Schieten doe je met paintball of een handboog.” Het varen bleek de succesfactor. “Er zijn niet veel buitensportondernemingen waar je zo mooi een rondje kunt kanovaren als hier.” Tot 2010 beleefde de Kanoboerderij gouden jaren. Toen gingen er twee dingen mis: de financiële crisis zorgde voor een jarenlange recessie, en de provincie besloot de loop van de Reusel te verleggen. Er kwam nieuwe natuur, de rivier moest weer meanderen en de dichtstbijzijnde opstapplaats voor kanovaarders kwam anderhalve kilometer van het bedrijf te liggen. Maar Guus Mulders had de smaak van het ondernemen te pakken. Dus ging hij niet bij de pakken neerzitten, maar maakte alternatieve plannen. Het kanovaren gebeurde voortaan op afstand van het bedrijf. Jammer, maar het is niet anders. Ondertussen lag achter de Reuselhoeve wel het schitterende natuurgebied De Hilver, van 250 hectare. Dat trekt ook wandelaars en fietsers. Nu is de Reuselhoeve een van de ‘poorten’ tot het natuurgebied. En veel van die wandelaars genieten na afloop van een lekker biertje of kopje koffie op het terras. Of ze blijven eten. Focus op horeca Mulders besloot daarnaast om veel sterker in te steken op de horeca. Daarvoor moest er een nieuw gebouw komen. “Anders zouden we de horeca in de oude varkensstallen moeten onderbrengen. Dat zag ik niet zitten. Dus liet ik een gebouw ontwerpen dat in de stijl is van de boerderijen van deze streek. Met een authentieke houten kap en lekker veel ruimte.” Het gebouw werd helemaal uitgevoerd door lokale ondernemers: mensen die Mulders voor een deel tot zijn vriendenkring kan rekenen. “Dat was echt een geweldige ervaring”, vertelt hij. “Bij de bouw waren de lijnen heel kort. Soms even een kwartiertje overleg over een bepaalde constructie en dan kon het weer verder. En het is precies geworden zoals ik wilde, perfect in balans. Binnen budget gebouwd en zelfs nog iets sneller klaar dan gepland.” Mulders ziet de schuur ook als een investering in de toekomst. “Die schuur staat er over honderd jaar nog. Die past hier volledig in de omgeving. En als ik dit bedrijf ooit nog eens wil verkopen, dan is een echt mooi pand altijd bruikbaar. Je kunt er later zelfs nog eens een sterrenrestaurant in openen. Waarom niet?” Het pand met ruim 700 vierkante meter vloeroppervlak is volledig ingericht voor de horeca en biedt plaats aan zo’n 250 mensen. De lokale en ambachtelijke focus van de Reuselhoeve werd ermee versterkt. ➔ Recreactie | Februari 2021 | nr 1 21

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN De Bezieling Dat gebeurde ook door ruimte te bieden aan de Reuz brouwerij. Die bestond al heel kleinschalig in Moergestel en kreeg nu ruimte om de vleugels uit te slaan. De Reuselhoeve kon daarmee kwalitatief ‘eigen’ bier aan het assortiment toevoegen, maar ook brouwcursussen, proefavonden en meer. Nieuw imago De Kanoboerderij van Moergestel had een ijzersterk imago in de regio. Nu stond Mulders voor de uitdaging om dat imago om te buigen. Naast het kanovaren lag de focus van het vernieuwde bedrijf immers veel meer op horeca, outdoor en allerhande groepsactiviteiten. Dat imago is eigenlijk pas in de afgelopen corona-zomer écht veranderd, legt Guus Mulders uit. In april en mei 2020 zat Mulders – net als al zijn collega’s met een horeca-, recreatie- of buitensportbedrijf – vol ongeduld te wachten tot het bedrijf weer open mocht. Op 20 april mochten de kinderfeestjes weer van start en dat liep meteen storm, mede dankzij een intensieve online marketingcampagne. In mei mocht het kanovaren weer en ook dat leverde topdrukte op, zelfs met een dichte horeca. Maar toen die dan eindelijk begin juni weer open mocht, had de Reuselhoeve een complete social media-campagne voorbereid, inclusief advertenties naast de nieuwsberichten op de site van het Brabants Dagblad. De strekking van alle berichten: ‘Welkom op het grootste terras van Brabant’. Daarmee benadrukte Mulders niet alleen dat de Reuselhoeve een uitstekende horeca heeft,, maar ook dat er heel veel ruimte is, en de tafels dus veilig ver uit elkaar gezet kunnen worden. Topzomer “Voor ons werd het een topzomer, beter dan 2019 nog. En in één klap hebben we onze naam gevestigd als horecabedrijf.” Om de hygiëne te waarborgen verzon Mulders samen met zijn team speciale manieren van opdienen. Zo werd het eten geserveerd op grote houten planken, waar de klanten hun borden zelf af konden nemen. Voor het Reuz-speciaalbier was eerder al een soort houten kratje ontwikkeld, met een handvat aan de bovenkant. Afgelopen zomer werden alle dranken in deze kratjes geserveerd. De klanten konden hun drankjes er vervolgens zelf uitpakken. Hygiënisch, maar ook heel makkelijk om op en af te ruimen, vertelt Mulders. “Met die kratjes hebben we nooit meer dat er glazen van een dienblad vallen. Maar het betekent ook dat ik iemand van 16 zonder horecaervaring even kan laten bijspringen in de bediening. Die kratjes passen ook goed bij onze ambachtelijke uitstraling. Dus die houden we er gewoon in, ook als de coronadreiging is verdwenen.” Dankzij een social media-campagne werd 2020 toch nog een heel goed jaar Tokkelbaan Een van de activiteiten die na het omleiden van de kanorivier nieuw werd ontwikkeld, is het klimmen. Er kwam een klimpark aan de bosrand en een 15 meter hoge toren op eigen terrein. Dat werd een bijzondere toren, met op het bovenste plateau een ruimte waar zelfs kleinschalig vergaderd kan worden: met riant uitzicht over de omgeving. Wie het aandurft kan bovendien vanaf de toren omlaag, via de 130 meter lange tokkelbaan. Recreactie | Februari 2021 | nr 1 23

Wat doet de politiek voor Verkiezingen 17 maart 2021 Op 17 maart vinden de Tweede Kamerverkiezingen plaats. Tientallen partijen dingen naar de gunst van de kiezer. Maar hoe denken die partijen over toerisme en recreatie? In de partijprogramma’s staat het maar zelden. Recreactie vroeg het na. D 24 De verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen gaan met name in op algemene zaken als economie, overheid, werk, inkomen en de rechtsstaat. Omtrent het MKB hebben de meeste partijen wel standpunten geformuleerd. MKB Enkele in het oog springende punten betreffende het midden- en kleinbedrijf: De VVD wil lagere lasten voor het MKB via een middenstandskorting en vereenvoudiging en verruiming van de werkkostenregeling. Dan kunnen MKB’ers meer in hun personeel investeren, bijvoorbeeld via Recreactie | Februari 2021 | nr 1 scholing. Ook wil de partij vermindering en vereenvoudiging van regelgeving. Het CDA wil dat familiebedrijven, MKB-ers, start-ups en scale-ups een vaste contactpersoon krijgen bij de Belastingdienst. Ook willen de christendemocraten dat deze groep integraal wordt behandeld vanuit een regiokantoor, met meer ruimte voor maatwerk. D66 wil stimuleringsfondsen effectiever inzetten en meer geld voor gerichte innovatie en digitalisering. Innovatieve MKBbedrijven moeten makkelijker toegang krijgen tot deze fondsen. GroenLinks wil financiële ondersteuning en groene investeringen terecht laten komen bij het midden- en kleinbedrijf, startups én de grote bedrijven die sociale en economische waarde creëren. De partij wil steun- en stimuleringsmaatregelen voor groen en sociaal ondernemerschap. De PvdA wil de kredietmogelijkheden voor het MKB uitbreiden. Het tweede jaar loondoorbetaling bij ziekte wordt, als het aan de sociaaldemocraten ligt, collectief verzekerd voor bedrijven tot 25 werknemers, zonder aantasting van de rechten van werknemers. De SP is voorstander van een nationale investeringsbank voor het MKB, waar kleiTekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock onze sector? DENK wil landelijk geld voor bedrijven met nadruk toekennen aan het MKB. Ook moet er een nationale ondernemerskredietbank komen, om kredietverlening aan het MKB te stimuleren. Extra vragen Omdat de partijprogramma’s niet specifiek ingaan op onderwerpen die voor recreatieondernemers belangrijk zijn, heeft Recreactie een aantal specifieke vragen voorgelegd aan VVD, PVV, CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, SGP, Forum voor Democratie en DENK. De helft van de partijen reageerde. ne en startende bedrijven makkelijker geld kunnen lenen. De partij wil de kleinschaligheidsaftrek verhogen. De lasten van het doorbetalen van ziek personeel worden eerlijker verdeeld, zonder dat dit ten koste gaat van de zieke werknemers. De Partij voor de Dieren wil dat er een fiscaal voordeel komt voor kleine bedrijven, zodat de werkgeverslasten voor die bedrijven lager worden. In hoeverre is uw partij bereid zich extra in te zetten voor een goed steun- en herstelpakket voor het MKB? VVD: Extra geld uittrekken, naast het blijven uitvoeren van de bestaande maatregelen. Nu afbouwen, met het eind van de crisis in zicht, is onverstandig. CDA: Juist nu maatregelen versterken. Er moet een omvangrijk herstel- en innovatiepakket komen. D66: Nog belangrijker dan de steunpakketten zelf is het zoveel mogelijk openhouden van de middenstand, binnen de grenzen van wat mogelijk is vanuit de volksgezondheid. D66 heeft zich daarom vorig jaar hard gemaakt voor concrete oplossingen voor ondernemers, zoals het uitbreiden van terrassen. GL: Bedrijven die na de crisis gezond door kunnen, mogen niet ten onder gaan. SP: Honderd procent compensatie voor sectoren die door overheidsmaatregelen helemaal of vrijwel geen omzet meer kunnen draaien. Naast de bestaande pakketten als NOW en TVL zijn hiervoor aparte sectorspecifieke maatregelen nodig. SGP: Meer maatwerk om schrijnende verhalen te voorkomen. Specifieke inzet voor Meer maatwerk voor MKB’ers, of juist een focus op duurzaamheid? de recreatiesector, zoals de partij al eerder deed voor campingwinkels. Hoe spant u zich in om ruimte in de buitengebieden te creëren voor de recreatiesector, zodat de sector zich daar kan ontwikkelen? VVD: De overheid moet de centrale regie voeren. Regio’s doen nu nog te veel op eigen houtje. Vanuit economisch- en leefbaarheidsperspectief is ontwikkeling in het buitengebied belangrijk. CDA: Er moet een goede balans komen in de buitengebieden tussen wonen, natuur en recreatie. Meer ruimte voor recreatieondernemers. Provincies moeten meer facilitaire middelen krijgen en ruimtes voor onder meer recreatie aanwijzen. D66: Tussen nu en 2040 moet 160 duizend hectare extra beschermde natuur gecreeerd worden. Rond steden moeten natuuren recreatiegebieden komen. GL: De ruimtelijke ordening wordt bepaald door lokale overheden, zoals gemeenten en provincies. Er moet meer natuur komen waarvan mensen kunnen genieten. Volop kansen voor ondernemers die snappen dat meer natuur ook economisch voordeel kan opleveren. SP: De SP is conform het advies van de commissie Remkes voorstander van overgangsgebieden rond de natuur, waar piekbelastende stikstofuitstoters (meestal intensieve veehouderijen) uiteindelijk zullen moeten verdwijnen of omvormen. Dat kan op verschillende manieren, door extensivering, maar bijvoorbeeld ook door aanleg van specifiek recreatieve natuur en andere recreatieve invullingen. SGP: De SGP zet zich in voor soepeler Natura 2000- en stikstofbeleid. Het beschermingsregime is nu te strikt. Recreatieondernemers betalen veel lokale lasten. Maar wat doet u aan lastenverlichting voor de sector op Rijksniveau, bijvoorbeeld als het gaat om vennootschapsbelasting? VVD: Centrale afspraken maken met lokale overheden om te voorkomen dat ze lokale Recreactie | Februari 2021 | nr 1 25 ➔

CUPPONE PIZZAOVENS voor het bakken van de beste pizza's en broden Pizzaoven Michelangelo rvs front en ovenkamer panoramische deur warmte terugwinning in ovenkamer vuurvaste stenen vloer in cordoriet 12V halogeen verlichting leverbaar: enkel of dubbele ovenkamer digitale bediening, 2 varianten onderstel en afzuigkap optioneel 400 Volt Direct uit voorraad leverbaar Vanaf Vanaf 3.695,Lease vanaf 86,99 * art.nr. type 4020.424 Made in Italy cap. pizza buitenafm. kamerafm. kW 4020.290 435/2CD 4+4 ø35cm 119 x 110 x 78 72 x 72 x 15 10,6 4020.292 635/2CD 6+6 ø35cm 119 x 146 x 78 72 x 108 x 15 15,6 4020.294 635L/2CD 6+6 ø35cm 155 x 110 x 78 108 x 72 x 15 15,8 4020.296 935/2CD 9+9 ø35cm 155 x 146 x 78 108 x 108 x 15 23,4 4.790,- 3.695,6.585,- 5.075,7.265,- 5.595,8.010,- 6.175,825,art.nr. cap. pizza afm. cm 4020.414 4 (20 cm) 70 x 56 x 39 1.040,- 825,- (=230 Volt) 4020.416 4 (25 cm) 80 x 67 x 39 1.150,- 895,4020.418 4 (30 cm) 90 x 77 x 39 1.280,- 995,4020.424 4+4 (30 cm) 90 x 77 x 70 2.340,- 1.795,SINDS 1978 EXCLUSIEF GEÏMPORTEERD DOOR HAKVOORT PROFESSIONAL OOK VOOR AL UW CUPPONE ONDERDELEN Made in Italy Pizzaoven Tiziano Voor het bakken van (Turkse-) pizza’s en Turks brood. boven- en onderelementen regelbaar temperatuur instelbaar tot 400ºC 400 Volt Met stenen vloer Direct uit voorraad leverbaar GIOTTO TIEPOLO STARGAS SILEA CARAVAGGIO DONATELLO PIZZAPLETTER CUPPONE EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-07-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl lasten gebruiken als eigen inkomensinstrument. Invoeren van middenstandskorting om het in dienst nemen van personeel aantrekkelijker te maken. CDA: Niet inzetten op lastenverlaging, maar op investeringskorting. D66: Geen verhoging van het lage tarief van de vennootschapsbelasting en (milieuvriendelijke) investeringen stimuleren. Het moet aantrekkelijker worden om de onderneming met eigen vermogen te financieren. Loondoorbetaling bij ziekte Maken we in de natuur ook ruimte voor recreatie? voor de kleine ondernemer verkorten en een beperking van de kosten van de premie voor het arbeidsongeschiktheidsfonds. GL: Geen verlaging van vennootschapsbelasting. Steun- en stimuleringsmaatregelen voor groen en sociaal ondernemerschap. SP: Geen verlaging van vennootschapsbelasting. Verhoging van kleinschaligheidsaftrek voor het MKB. SGP: Tarief in de eerste schijf van de vennootschapsbelasting moet worden verlaagd. Verlaging van energiebelasting voor MKB-bedrijven. In het volgende nummer van Recreactie gaan we dieper in op de standpunten en laten we ook de politici aan het woord. advertentie • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Vorstalarmering BESPARENDDaardoor vaak al EN ENERGIE RGIE AREND binnen 2 jaar terugver or vaak al terugver Draadloos beheer op afstand ICY Accommodation Management nd www.icy.nl Recreactie | Februari 2021 | nr 1 27

30 jaar ervaring in professioneel slapen Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Ons assortiment • Stapelbedden • Boxsprings • Textiel • Matrassen • Beschermende hoezen Voordelen • Snelle levertijd • Beste prijs-kwaliteit • Goede service en garantie Uw Bed Professional Postbus 6 - 5170 AA Kaatsheuvel - T 088-3322310 - E advies@uwbedpro.nl - www.uwbedpro.nl Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Geef uw gasten een buitengewone vakantiebeleving Een warm welkom zit 'm in de details. Door nét dat beetje extra te doen, voelen uw gasten zich welkom en thuis. Zo creëert u een buitengewone vakantiebeleving, die zorgt voor tevreden en terugkerende gasten. Kijk voor meer gastensets en inventaris op wecoviservice.com Kennis delen Tekst: Rosanne de Groot (Stellicher Advocaten) Foto: Shutterstock Energielabel C wordt verplicht voor kantoor Een redelijk laag energieverbruik is altijd prettig, maar vanaf 1 januari 2023 ook verplicht. Volgens het Bouwbesluit moeten kantoorgebouwen dan minimaal beschikken over energielabel C. M Maar wat is nu precies een kantoorgebouw? Volgens het Bouwbesluit 2012 is dat ‘een gebouw of een gedeelte van een gebouw met alleen één of meer kantoorfuncties en nevenfuncties daarvan’. Voorbeelden hiervan zijn het hoofdkantoor of het receptiegebouw, waarin administratieve werkzaamheden worden verricht. Een kantoorgebouw kan een afzonderlijk gebouw zijn, maar ook onderdeel van een groter gebouw. Als de kwaliteit van het gebouw onvoldoende is om voor een energielabel C (of een Energie-Index van 1,3 of beter) in aanmerking te komen, zul je voor 1 januari 2023 maatregelen moeten nemen. Als voor die datum geen energielabel C is afgegeven, mag het kantoor niet meer worden gebruikt. Als je dit overtreedt kan een waarschuwing volgen, een last onder dwangsom, Als er op 1 januari 2023 geen energielabel C is, mag het kantoor niet meer worden gebruikt bestuursdwang of zelfs strafrechtelijk optreden. Dit is opgenomen in artikel 5.11 van het Bouwbesluit 2012. Uitzonderingen Overigens hoeft niet elk kantoorgebouw dat onderdeel is van een groter gebouw te voldoen aan de labelplicht. De plicht geldt niet als het kantoor deel is van een groter gebouw, waarbij moet gelden dat de gebruiksoppervlakte aan kantoorfuncties minder dan de helft is van de totale gebruiksoppervlakte van het gebouw. Verder geldt dat kleinere kantoorgebouwen met een gebruiksoppervlakte van minder dan 100 vierkante meter buiten de labelplicht vallen. Dat geldt ook voor kantoren in monumenten, slooppanden of panden die worden getransformeerd of onteigend. Voor recreatieondernemers is het hoe dan ook zaak om tijdig maatregelen te treffen in samenwerking met een erkend energieadviseur. Kijk daarbij ook zeker welke subsidieregelingen mogelijk toepasbaar zijn. Recreactie | Februari 2021 | nr 1 29

PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Hertzinger Met alle aandacht voor glasvezel zou je als recreatieondernemer bijna denken dat je bestaande coax-kabelnetwerk – ooit gebruikt voor kabeltelevisie – gedateerd is. Niets is minder waar. Ook met coax zijn hoge downloadsnelheden mogelijk, zodat je je gasten een optimale internetervaring kunt bieden. Snel internet kan ook over bestaand netwerk V Veel recreatieparken in Nederland hebben nog kilometers coaxkabel in de grond. Voor het bieden van een internetverbinding ging de aandacht echter snel naar de aanleg van wifi-access points, die samen een draadloos netwerk vormen. Met de opkomst van populaire streamingdiensten als Netflix en Videoland neemt de belasting van dit draadloze netwerk echter toe. Met als gevolg dat gasten geen optimale internetervaring meer hebben. Daar komt bij dat de bereikbaarheid van de wifiaccess points vaak niet voldoet. Dit komt door veel (intensieve) gebruikers, maar ook door obstakels tussen de access points en de ontvangende telefoons, tablets en laptops. Lage investeringskosten Recreatiebedrijven die over een coaxnetwerk beschikken kunnen tegen relatief lage kosten snel internet realiseren. De bekabeling in de grond is hiervoor uitermate geschikt. Wel zal er het één en ander boven de grond vervangen moeten worden: verdelers, connectoren en eventueel versterkers. De beste oplossing is een modem op de accommodatie. Zo bied je de gast wat hij wil: wifi zoals thuis. De kosten van dit alles zijn relatief laag. Wanneer je internet via het coaxnetwerk tegen betaling aanbiedt aan je gasten, heb je je investering binnen enkele jaren terugverdiend. Wil je als ondernemer geen eenmalige investering doen, dan is het ook mogelijk om te kiezen voor WaaS (Wifi as a Service). Dan betaal je een vast bedrag per maand voor de dienstverlening. De beste oplossing is een modem op de accommodatie Indien je beschikt over wifi-access points, hoef je deze niet per se te verwijderen. Deze wifi-voorziening kun je aanbieden als een gratis internetservice, terwijl je de extra snelle variant met een eigen modem op de accommodatie aanbiedt als een premium voorziening tegen betaling. De keus is aan de gast. Met dank aan Hertzinger Recreactie | Februari 2021 | nr 1 31

Comfortabele warmte & besparing Tot wel 40% besparing op uw stookkosten *SOLVOS4 BV adviseert NTA 8080 gecertificeerde pelletkorrels (www.keurmerkenwijzer.nl/keurmerken/better-biomass-houtpellets) Nieuw in Nederland: de Magical HEVO het enige wandmodel in Nederland www.solvos4.com/product-category/pellets/cv-pelletkachel-wandmodel Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Efficiënte stofzuiger De Cleanfix S07 Plus is zowel voor grote als kleine oppervlakken te gebruiken. De stofzuiger is voorzien van een parketborstel, een HEPA filter en een kabelwikkelsysteem. Het apparaat heeft twee vaste achterwielen en een zwenkwiel aan de voorzijde. De metalen ketel met kunststof stootrand is schokbestendig en de stofzakken hebben een inhoud van 10 liter. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Een andere uitstraling voor je servicesets? Dat kan door de verpakkingen van deze sets van Wecovi Service zelf online te ontwerpen. Zo kun je bijvoorbeeld de winteren zomersets een geheel eigen uiterlijk geven. Er is keuze tussen koffie- en theesets, schoonmaaksets en badkamer- en hygiënesets voor gasten. T: (038) 468 68 88 I: www.wecoviservice.com Allround quads De serie Sportsman quads van Polaris is multiinzetbaar. Het voertuig is in vele varianten leverbaar en geschikt voor zowel ruige off-road gebieden als lange trektochten. Maar de quad is ook geschikt als werkvoertuig voor zware outdoor taken. Volgens Polaris is de Sportsman 570 de meest verkochte quad ter wereld en eventueel ook met kenteken te leveren. I: www.polarisbenelux.com R Verhuur van elektrische voertuigen Rentric is een dochteronderneming van Frisian Motors en verhuurt elektrische transporters en werkvoertuigen (zoals golfkarren) van dit merk. De duurzame terreinvoertuigen zijn veelzijdig inzetbaar op vrijwel elk terrein. Ze maken geen lawaai en hebben geen onderhoud nodig. De voertuigen zijn eenvoudig te boeken via de website van de verhuurder. T: (0512) 76 07 55 I: www.rentric.nl Recreactie | Februari 2021 | nr 1 33 Ontwerp je eigen serviceset

De voordeligste in het professionele segment Bekijk onz Eigen servicedienst Snelle levering RB1234- Speelboot R Doelgroep 2-8 jaar| Normaal: € 4.850,Afmeting: 3.89 x 1.37 x 3.50 me NU: € 4.125,NU: € 2.850,NU: € 3.750,NU: € 4.295,MS0111 - Speelboot staal/kunststof Doelgroep 2-8 jaar | Normaal: € 3.340,Afmeting: 4.54 x 1.99 x 2.35 meter WD1414 - Speelboot hout/kunststof Doelgroep 2-12 jaar| Normaal: € 4.415,Afmeting: 3.91 x 3.26 x 2.60 meter RB1235– Robinia wrak met glijbaan Doelgroep 2-12 jaar| Normaal: € 5.055,Afmeting: 3.40 x 2.90 x 3.00 meter Mis de boot niet! Snél en de voordeligste! Trakteer je gasten op een vernieuwde speelruimte en plaats of vervang nog voor het seizoen de laatste elementen. Bestel vóór 1 maart en ontvang 10% korting*. Ons assortiment is binnen enkele weken leverbaar voor zelfinstallatie of installatie door het team van Hercules Speeltoestellen. Al onze producten zijn gecertificeerd volgens NEN-EN 1176. Al bijna 25 jaar is Hercules Speeltoestellen leverancier van speeltoestellen aan de professionele markt. Met de introductie van de toestellen van Vinci Play hebben we een sterke troef in handen; zeer hoge kwaliteit tegen een bijzonder scherpe prijs. Ons team staat met een eigen visie en flexibele houding voor u klaar. www.herculesspeeltoestellen.nl 0228 543423 *onze prijzen zijn exclusief b.t.w., transport, montage- en installatiekosten. Vraag naar de opties per product. Thuis in projectinrichting Leen Bakker Zakelijk ontzorgt door: • • • • • • • • Een groot netwerk aan le Advies op maat & goede service Deskundig en enthousiast Losse (volume) orders Ontwikkeling totaalconcep Instapklare opleveringen Scherpe prijzen Snelle levering Neem vrijblijvend contact met ons op T: +31 (0)162 58 33 90 E: infozakelijk@leenbakker.nl www.leenbakkerzakelijk.nl

Van vervelend wier naar duurzame verlichting Nieuw: Groen Licht van Seijsener De overmatige groei van waterplanten en wier zorgt in Nederland voor een flinke overlast. Varen en zwemmen is in bepaalde gedeeltes bijna onmogelijk. Maaien helpt, maar is arbeidsintensief en kostbaar. Gelukkig is er nu een bijzondere oplossing. Groen Licht van Seijsener. Van de gemaaide waterplanten, voorheen nutteloos maaisel, maken wij nu sfeervolle en betaalbare Seijsener techniek Ga maar genieten! armaturen. En van een uitzonderlijke kwaliteit. Dus daarom uitermate geschikt voor verlichting in havens, camperplaatsen en recreatieparken. Wilt u ook groen licht voor de verduurzaming van de toekomst. We demonstreren u graag onze armaturen en dan zult u vast concluderen: Groen Licht van Seijsener, wier en waarachtig mooi licht. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

VERKIEZINGEN Recreactie02 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Wat gaan we stemmen? Natuurinclusief ondernemen zorgt voor goodwill TerSpegelt brengt goed werkgeverschap in de praktijk 80 jaar na de inpoldering brengt de familie Spans van Vakantiepark ‘t Akkertien het strand van Vollenhove weer terug MAART 2021

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie ALTIJD IN BEWEGING G Wij hebben de laatste tijd niet stilgezeten. Zo is er achter de schermen druk gewerkt aan onze vernieuwde website. Voor een uitgebreid overzicht van ons aanbod en makkelijk contact. r www.vandeloosdrechtrbm.nl Binnenkort online! F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl i Al meer dan 45 jaar r G r o t e n v a a g e n a a n b o d

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Stemmen 26 O Marike Rosier Manager Communicatie Op 17 maart zijn de verkiezingen. Ik ga ook zeker stemmen, maar het is dit keer wel anders. Het is vreemd dat zoiets groots wél doorgaat in coronatijd; er zijn zo’n 13 miljoen kiesgerechtigden, waarvan een groot deel zich naar de vele, ongetwijfeld zeer coronaproof, stemlokalen zal begeven. Daarnaast zijn er meer partijen om op de stemmen dan ik ooit heb meegemaakt en er is nauwelijks campagne gevoerd door deze partijen. Omdat er maar één thema van belang was, zijn alle andere thema’s waar partijen het verschil kunnen maken ondergesneeuwd. Dus waarop moet ik stemmen? Voor dochterlief (19) zijn dit de eerste verkiezingen waarbij zij haar stem kan laten gelden. Dat wil ze ook. Daar ben ik al heel blij om, het belang om te stemmen is kennelijk tot haar doorgedrongen. Maar zij kent alleen Mark Rutte en Hugo de Jonge van de vele persconferenties en heeft verder geen idee op wie ze stemmen moet. Na het doen van een van de stem/kieswijzers kwamen er volop vragen op haar af: Wat doet de Piratenpartij precies? Welke partij doet het meest voor studenten? Wie zorgt ervoor dat ik straks een betaalbaar huis heb? Wie doet er echt wat aan het klimaat? Het lijkt dit jaar nog moeilijker dan anders om tot een weloverwogen keuze te komen. Het doorworstelen van alle politieke partijprogramma’s vind ik geen optie. Dat doet niemand toch? Om jou hierbij een beetje te helpen, beschreven we in de vorige editie al wat de verschillende partijen voor onze sector doen. In dit nummer lees je reacties van politici zelf en hebben wij alvast tien programma’s vergeleken. Doe er je voordeel mee en ga ook stemmen, net als mijn dochter en ik. Veel leesplezier! 20 6 Branche 6 10 26 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: wat doen de landelijke partijen voor de recreatiesector? De kansen van natuurinclusief ondernemen Bedrijf Informatief 16 20 7 18 31 32 33 Gastvrij & innovatief: TerSpegelt brengt goed werkgeverschap in de praktijk Bezieling: ‘t Akkertien geeft Vollenhove na 80 jaar het strand terug Colofon Kennis delen: in een contract telt elke letter; nieuwe energiebesparingsplicht per 2023 Trends: de kansen van dynamic pricing Vakinfo: bundeling privé-sanitair in één gebouw scheelt geld Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 17 7 9 Martin Maassen Green Key RecreAnders Recreactie | Maart 2021 | nr 2 5

Onder de aandacht Digitale borrel Jong RECRON Na een aantal interessante online bijeenkomsten, vindt Jong RECRON het nu tijd voor online borreltime. Jong RECRON heeft speciaal voor de gelegenheid een (fysiek) feestpakket samengesteld. Vrijdagavond 19 maart om 19.30 uur is het zover. Ben je nog geen lid van Jong RECRON en werk of onderneem je in de verblijfrecreatie of watersport en wil je graag in contact komen met andere jonge branchegenoten? Kom dan gerust mee-borrelen. De deadline voor opgave is al wel snel: uiterlijk 14 maart, in verband met het opsturen van het feestpakket. Jong RECRON organiseert een paar keer per jaar seminars en bedrijfsbezoeken, onder het genot van een hapje en een drankje voor leden jonger dan 35 jaar. www.jongrecron.nl Manager Waterrecreatie S Besparen op energiekosten Sinds de fusie met HISWA kunnen RECRON-leden ook deelnemen aan inkoopcollectief HISWA-RECRON Energie. Al sinds 2015 besparen ruim 120 recreatie- en watersportbedrijven jaarlijks duizenden euro’s op hun energiekosten. Deelnemers aan het inkoopcollectief besparen niet alleen op de energiekosten, maar ook op administratie. Alle contracten van de overstap worden geregeld door adviesbureau EnergyProof. Deelnemers kunnen advies krijgen bij energiescans, factuurcontrole, netbeheeranalyse of geschillen met energieleveranciers. Deelnemen met een nog lopend energiecontract kan ook; EnergyProof regelt dat het contract aan het einde van de looptijd wordt omgezet. Ook het inkopen van groene energie is mogelijk. Diverse RECRON-leden hebben zich al aangemeld, waaronder Duinresort Dunimar (Noordwijkerhout). Dat behaalt een jaarlijkse besparing van 4.000 euro, meldt penningmeester Wilco de Graaff van Dunimar. www.hiswarecronenergie.nl Per 15 maart gaat Paul de Groot (45) bij HISWA-RECRON werken als manager Waterrecreatie. Hij wordt primair verantwoordelijk voor de sector jachthavens, verhuur pleziervaartuigen en zeil- en vaarscholen. Paul is opgegroeid op een jachthaven en studeerde Hotel Management aan Stenden Hogeschool. Paul heeft aansluitend jarenlang in de watersportsector gewerkt als projectmanager, accountmanager, salesmanager en makelaar. Onder andere bij Het Wakend Oog, Datema, Secumar en Kubus Sports. Daarnaast is hij actief bij het Watersportverbond en de Koninklijke Watersport Vereeniging Loosdrecht op het gebied van wedstrijdzeilen, opleidingen en trainingen. Paul volgt Stijn Boode op, die nu regiomanager is (zie pagina 8). p.degroot@hiswarecron.nl HISWA-RECRON tekent actie-agenda niet 27 januari tekenden minister Kajsa Ollongren en diverse andere partijen de actie-agenda Vitale Vakantieparken 2021-2022. HISWA-RECRON tekende níet, en onderstreepte die daad met een brief aan de vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken. De brief geeft duidelijk aan waar het probleem ligt. In de actieagenda worden gemeenten, via de provincies, opgeroepen werk te maken van het opnemen van standplaatsen op recreatieterreinen in de Basisadministratie Adressen Gebouwen (BAG). Deze registratie stelt gemeenten in staat adressen toe te kennen aan recreatieobjecten. Zoals onder meer in de coverstory van de vorige Recreactie uiteengezet, gebruiken sommige gemeenten de registratie vervolgens oneigenlijk, door extra belastingen en heffingen op te leggen aan recreatiebedrijven. Ook zet de registratie de deur open voor permanente bewoning. 6 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 Foto: Dunimar Foto: Ditta van Ekris Column Dijksuites voor De Paardekreek Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (3) Bij Ardoer Camping de Paardekreek (Kortgene) zijn eigenaren Marijke en Arjen Brinkman gestart met de bouw van circulair gebouwde dijksuites. Vanaf april start de verhuur. Met de dijksuites willen ze beter aansluiten op de wensen van gasten, zonder daarbij veel afval te creëren. Als de accommodaties op termijn worden herbouwd of zelfs niet meer voldoen aan de eisen van de toerist, kunnen ze worden gedemonteerd – met hergebruik van de materialen. De ervaringen worden gedeeld in een ‘2 Zeeën-project’: Facet. Dit project, met partners in Nederland, Vlaanderen, Frankrijk en Engeland, wil door het delen van ervaringen ondernemers in de toeristische sector stimuleren om circulaire oplossingen toe te passen binnen hun bedrijf. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Marco Ouwerkerk, Janine Messelink, Marjolein Mulder Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRONleden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNER IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: (vervolg op de recensie van ‘Naar buiten’, het boekwerk van ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting) Midden jaren ’30 waren er zo’n 120.000 kampeerders in Nederland. De ‘Kampeerkaart’ doet zijn intrede. Samen met de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt geijverd voor de acceptatie van de kaart door de gemeenten. Vanaf 1940 wordt de kaart uitgegeven door de ANWB, die zich vanaf 1939 intensief met kamperen bezig gaat houden. Er komen consuls en een handboek (Klaar voor het kamp, een kampeertechnisch handboek bedoeld voor sportief en gezond kampeertoerisme). In 1940 publiceert de ANWB voor het eerst een (proef)nummer van de Kampeerkampioen. De redactie van het nieuwe blad is vanaf het begin duidelijk: ‘Aan geen enkele vorm van toerisme worden zoovele hinderpalen in den weg gelegd als aan het kampeeren, (…) De weinige rechten die er nog zijn moeten behouden worden, en de rechten moeten uitgebreid worden.’ De ANWB komt na de oorlog met de campagne ‘Ben je een goed kampeerder?’ waarbij kampeerdiscipline wordt aangeleerd. Immers: ‘Kampeeren is de vorm van toerisme, die de grootste mate van innerlijke beschaving eischt.’ Midden jaren ’50 kamperen er elk jaar zo’n 450.000 Nederlanders. De meesten gaan er met de tent op uit. Chiel de Waard start in 1950 Camping de Lepelaar in Sint Maartenszee. Het kampeerterrein is goede testgrond voor de ontwikkeling van zijn tenten. Op de ANWB tentoonstelling Goed Kamp zijn in 1957 de ‘villa-tenten’ te zien die de naam ‘bungalowtent’ krijgen. Het aantal kampeerders verdubbelt in de eerste helft van de jaren ’60 van één tot twee miljoen. Het fenomeen kampeerwagen slaat dan nog nauwelijks aan, maar dat gaat veranderen. Recreactie | Maart 2021 | nr 2 7 Foto: Ruben Drenth

Onder de aandacht Wetswijzigingen op personeelsgebied Nieuwe regiomanagers E Elk jaar verandert er veel op het gebied van personeel. HISWA-RECRON heeft een mooi overzicht gemaakt. Enkele zaken springen eruit: – Werkkostenregeling. Ondernemers mogen onder de werkkostenregeling een gedeelte van het fiscale loon besteden aan onbelaste vergoedingen, verstrekkingen en terbeschikkingstellingen voor werknemers. Dat is de vrije ruimte. De vrije ruimte over het fiscale loon tot € 400.000 is in 2020 en 2021 verhoogd van 1,7% naar 3%. Over de loonsom boven € 400.000 blijft de vrije ruimte in 2020 1,2% en in 2021 1,18% – Reiskostenvergoeding. Tijdens de coronacrisis mocht een werkgever de vaste onbelaste reiskostenvergoeding blijven voldoen op basis van het ‘oude’ werkpatroon. Krijgen werknemers een vaste reiskostenvergoeding en werken zij vanwege het coronavirus (bijna) volledig thuis? In elk geval tot 1 april 2021 kunnen de bestaande vaste reiskostenvergoedingen door de werkgever nog onbelast worden vergoed. Voorwaarde is dat het vaste vergoedingen betreft die al vóór 13 maart 2020 door de werkgever werden toegekend. – Transitievergoeding. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wijzigt jaarlijks het maximumbedrag van de transitievergoeding. In 2021 is dit bedrag maximaal € 84.000 of een jaarsalaris, als dat hoger is. Al sinds vorig jaar wordt gerekend vanaf de eerste dag van het dienstverband. Meer informatie bij Martin Merks m.merks@hiswarecron.nl Na 36 jaar (!) bij (HISWA-)RECRON ging Ivo Gelsing, regiomanager Gelderland en Utrecht, in januari met pensioen. Maar hij blijft actief: per 1 februari trad hij al aan als voorzitter van STER, het ondernemersplatform toerisme en recreatie in de gemeente Berg en Dal, waar hij woont. Sinds 14 januari wordt zijn positie als regiomanager ingevuld door Stijn Boode. Die was al ruim vijf jaar werkzaam als manager Waterrecreatie bij HISWA. Hij was de laatste maanden interim regiomanager Zuid-Holland. Stijn Boode is al ingewerkt door Ivo en bereikbaar op: (033) 303 97 23 s.boode@hiswarecron.nl Eind februari begon Ruurt van der Wel als regiomanager in Zeeland en Zuid-Holland voor HISWARECRON. Hij volgt Monica de Vast op. Zij is nu directeur van Delta Marina (Kortgene). Ruurt was teamleider van VVV Walcheren en Noord-Beveland, daarna projectleider bij VVV Zeeland en meest recent strategisch citymarketeer voor Bergen op Zoom. Hij heeft ruime ervaring met bedrijven in de recreatiesector en met overheden, maar ook als voorzitter van een lokale ondernemersvereniging. Hij is bereikbaar op: 06 - 11 53 86 95 r.vanderwel@hiswarecron.nl IJsselstrand en Zwarte Schaar naar Capfun Camping IJsselstrand (Doesburg) en de ernaast gelegen camping/jachthaven Het Zwarte Schaar zijn eind december aangekocht door de Franse keten Capfun. De beide bedrijven meten samen 65 hectare. Capfun is op overnamepad in ons land. Zo werd in augustus vorig jaar nog Camping de Pekelinge (Oostkapelle) overgenomen. Capfun is eigenaar van zo’n honderd familiecampings. In Frankrijk zijn dat vooral viersterrencampings. Ook in Spanje en België zijn enkele Capfun bedrijven, maar in Nederland zijn het er na enkele jaren stevig aankopen nu al elf. Capfun is de voortzetting van het vroeger FranceLoc, aanvankelijk specialist in vakantiewoningen, later in campings. 8 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 Foto: TerSpegelt Column RCN koopt Laacher See Ken je afval R RCN Vakantieparken, bekend van 17 vakantieparken in Nederland en Frankrijk, heeft haar eerste Duitse park gekocht. Het gaat om camping Laacher See, in het Vulkaan-Eifelgebied. Het Laacher See is een erg fraai rond kratermeer in een oude vulkaan. De camping telt 190 kampeerplaatsen. Om de uitstraling van de camping te laten aansluiten bij de standaard van RCN, worden er de aankomende periode aanpassingen gedaan waarin rust, plezier, kwaliteit en duurzaam ondernemen centraal staan. Er worden onder meer glamping-safaritenten voor verhuur toegevoegd. De overname past in de groeistrategie van RCN, meldt Riné van Dingstee, directeur van RCN. “We gaan de komende jaren ook zeker kijken naar verdere uitbreiding in Duitsland.” Sinds een jaar of vijf doet het begrip de ronde: circulair ondernemen. Ook in Recreactie las ik artikelen over circulaire sanitairgebouwen en chalets. Deze benadering vraagt om grote investeringen en heeft vaak een lange aanloop. Terwijl circulair ondernemen juist ook heel klein kan beginnen, met het analyseren van je afvalstromen. KGC zoekt samenwerking De Karaktervolle Groene Campings (KGC) zijn op zoek naar nieuwe bedrijven die het landelijk samenwerkingsverband willen versterken. De KGC bestaat uit 28 natuurlijk gelegen bedrijven, zonder uitzondering lid van HISWA-RECRON. De focus van de bedrijven ligt op het toeristisch kamperen. “We voeren gezamenlijk de marketing en dat werpt zijn vruchten af”, vertelt Wijnand van Triest, eigenaar van Camping de Grebbelinie in Renswoude en voorzitter van de KGC. “We staan samen op beurzen, geven een gezamenlijke gids uit en we hebben een representatieve website.” Collegialiteit staat bij de KGC hoog in het vaandel. “We komen voor bijeenkomsten en activiteiten regelmatig op het bedrijf van collega’s. Zo leren we van elkaar en dat is heel inspirerend. We gunnen elkaar ook wat. Als je bedrijf vol zit, verwijs je gasten door naar een collega.” Niet iedereen kan zomaar lid worden. Er is een ballotagecommissie die bekijkt of bedrijven passen binnen de organisatie. “Zo houden we ons kwaliteitsstempel hoog”, legt Van Triest uit. “Onze vele trouwe gasten verwachten dat ook van ons.” www.kgc.nl Onderzoek wat je weggooit en bedenk hoe je dat afval kunt voorkomen of een nieuwe bestemming geven. Want circulair ondernemen betekent: hergebruik van alle grondstoffen. Het gaat dus mis bij alle spullen die je bij het restafval gooit. Dat kan heel divers zijn: van blisters tot poetsdoeken of plastic wegwerpflessen. Op ieder bedrijf ziet restafval er weer anders uit. Recreatiebedrijven hebben ‘eigen’ afval, van kantoor, groenonderhoud et cetera, en afval van de gasten van het park. Bekijk de bakken op het terrein en registreer wat er in zit, in welke hoeveelheden. Wat is de bron van dit afval? Komt het ten dele uit de eigen supermarkt van het park? Ga dan eens met de manager van de supermarkt praten. Kan die overstappen op alternatieve, apart in te zamelen verpakkingen? Soms is het dan nodig om nog een stap hoger in de keten te gaan en met de leveranciers te praten. Ondertussen is het zaak zoveel mogelijk afval te scheiden. Op kantoor doe je dat natuurlijk al. Maar ook de gasten moeten nadrukkelijk de mogelijkheid krijgen om te scheiden. Thuis is iedereen dat gewend, dus waarom niet als ze op vakantie of een uitstapje zijn? Veel ondernemers zijn er de afgelopen jaren tegenaan gelopen dat hun afvalverwijderaar het scheiden niet faciliteert. Wat dat betreft zijn de zaken gelukkig aan het veranderen. Spreek je afvalverwijderaar er dus (nogmaals) op aan, als ze plastic niet gescheiden willen afvoeren. Om circulaire bedrijfsvoering te stimuleren, voorzien diverse provincies en gemeenten in subsidieregelingen. Informeer ernaar. Dan kun je samen met leveranciers en afvalverwijderaars een belangrijke stap zetten richting circulair ondernemen. Marco Ouwerkerk, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 9

Coverstory Politici over de recreatiesector Meer ruimte om te ondernemen, lagere lasten voor recreatieondernemers en een eigen minister voor toerisme en recreatie. HISWA-RECRON is duidelijk in haar wensen naar de politiek. Maar hoe kijken politici daar tegen aan? “Met meer centrale sturing kun je veel winst behalen.” Wat willen Hülya Kat (D66) O 10 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 Frank Futselaar (SP) Mustafa Amhaouch (CDA) Op 1 februari bood HISWA-RECRON aan Mona Keijzer, staatssecretaris van Economische Zaken, een manifest aan waarin meer aandacht wordt gevraagd voor de recreatiesector. HISWA-RECRON vroeg de tien grootste partijen om hun mening. Vier kandidaten van VVD, SP, CDA en D66 waren bereid hun standpunten toe te lichten. Eenzijdige focus In het manifest wijst de branchevereniging onder meer op de eenzijdige focus op overtoerisme, het gebrek aan bestuurlijke aandacht voor de sector en het ontbreken van beschikbaar innovatiekapitaal. Het zijn aanbevelingen die politici serieus lijken te nemen. “De sector zit in een verdomhoekje”, erkent Hülya Kat, kandidaat-Kamerlid Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock, div. partijen de partijen? Thierry Aartsen (VVD) voor D66. Ze staat op plek 16 op de lijst van de Democraten en heeft in de lokale politiek (momenteel in Amsterdam) ruime ervaring opgedaan op het gebied van toerisme en recreatie. Toch betwijfelt Kat of een minister voor Toerisme en Recreatie de sector uit die benarde positie zal helpen. “Het gaat per slot om de invulling van de functie. Heeft zo’n bewindspersoon geHISWA-RECRON is duidelijk in haar wensen. Maar hoe kijken politici daar tegen aan? noeg budget en kan hij of zij daadwerkelijk investeren? Daar gaat het om.” SP-Kamerlid Frank Futselaar, ook kandidaat voor de aankomende verkiezingen, ziet zo’n ministerschap of staatssecretariaat best wel zitten. “Maar dan alleen als die functie breed wordt ingevuld. Toerisme en Natuur zou bijvoorbeeld een goede combinatie zijn.” Recreactie | Maart 2021 | nr 2 11 ➔

• Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Vorstalarmering BESPAREND EN ENERGIE RGIE Daardoor vaak al AREND or vaak al binnen 2 jaar terugver terugverdiend Draadloos beheer op afstand ICY Accommodation Management nd www.icy.nl Schoonmaak zonder dagelijkse chemie Vervang alle dagelijkse reinigingsmiddelen middels gestabiliseerd ozonwater. Eenvoudig in gebruik, veilig en goed voor het milieu. Ontdek de voordelen door schoon te maken met Tersano.  Reductie van watergebruik met 90%  Reductie van plastic verpakkingen met 83%  Reductie van karton met 72%  Vermindering van chemicaliën met 70%  Gemiddelde ROI-kostenbesparing van 25% Kijk voor meer informatie op wecoviservice.com Coverstory Buitengebied HISWA-RECRON wil dat recreatieondernemers – letterlijk – meer ruimte krijgen om te ondernemen, vooral in de buitengebieden. Centrale aansturing is daarbij nodig, vinden de politici. “Het Rijk laat veel over aan de regio’s”, zegt Futselaar. “Dat is geen goede situatie. Met meer centrale sturing kun je daar veel meer winst behalen, ook voor de recreatiesector. Neem onze Nationale Parken. Het Rijk gaat uitsluitend over het geld dat daar naartoe gaat, maar zou veel meer invloed op de uitvoering moeten hebben.” Ontplooiingskansen voor de sector ziet Futselaar vooral in de overgangsgebieden. “De SP is conform het advies van de commissie Remkes voorstander van overgangsgebieden rond onze natuur, waar piek-belastende stikstofuitstoters – meestal intensieve veehouderijen – uiteindelijk zullen moeten verdwijnen of omvormen. Dat kan op verschillende manieren. Door extensivering, maar bijvoorbeeld ook door aanleg van specifiek recreatieve natuur en andere recreatieve invullingen. De gewonnen stikstofruimte kan bovendien, na afroming voor natuurverbetering, ruimte geven voor woningbouw of nieuwe economische ontwikkelingen. Wij zijn voorstander van meer natuur, maar ook van het toegankelijk maken van die natuur. Het buitengebied willen we toegankelijk houden door meer te investeren in fietspaden en het openbaar vervoer zo veel mogelijk in stand te houden.” Centrale regie Ook Kamerlid Thierry Aartsen (op de elfde plaats van de VVD-kieslijst) wil meer centrale regie voor de buitengebieden. “Daarnaast verwachten we van de overheid ook een duidelijke visie op de ontwikkeling in die gebieden. Die zie ik eerlijk gezegd nu niet. Iedere regio doet zijn ding. Er is geen landelijke afstemming.” Ook CDA-Kamerlid Mustafa Amhaouch, op plek 15 van de lijst van zijn partij, pleit voor een nationale omgevingsvisie. “Natuurlijk, we moeten bouwen in de regio’s. Maar waar je huizen bouwt hoort óók recreatie. Met centrale regie moet je ervoor zorgen dat de regio’s zich economisch kunnen doorontwikkelen.” Net als de overige drie politici benadrukt Amhaouch het belang van de sector als banenmotor. “Ik noem succesvolle voorbeelden in de regio waar ik altijd heb gewoond: De Schatberg, De Leistert, Toverland.” D66 vindt dat het primair aan regionale overheden is om lokale keuzes te maken over toerisme. “Maar landelijke coördinatie is wenselijk”, zegt Hülya Kat. “Toerisme raakt diverse andere beleidsterreinen, zoals transport, natuur en leefbaarheid. Dit vraagt om integrale afwegingen. Toerisme moet centraal worden gesteld in vraagstukken.” Recreatieondernemers hebben te maken met een stapeling van vooral lokale lasten. ➔ Tien programma’s vergeleken We onderzochten tien verkiezingsprogramma’s op basis van de vijf punten uit het HISWA-RECRON manifest. Hoe scoren de partijen op onderstaande punten? 1. We stemmen voor een minister van Toerisme en Gastvrijheidseconomie. Heeft de partij een positieve visie op toerisme en het stimuleren van binnenlandse en buitenlandse kwaliteitstoeristen over heel Nederland? 2. We stemmen voor natuurinclusief ondernemen. Heeft de partij een positieve visie over de verdeling van de schaarse ruimte voor ondernemers in en rond natuurgebieden? 3. We stemmen voor een vitale watersport- en recreatiesector. Heeft de partij een positieve visie die de economische vitaliteit van HISWA-RECRON bedrijven zal vergroten? 4. We stemmen voor soepele regels, voor als vrije tijd je werk is. Heeft de partij een positieve en toekomstbestendige visie op de arbeidsmarkt, die recht doet aan de positie van seizoensgebonden bedrijven? 5. We stemmen voor investeringen in watersport en recreatie. Heeft de partij een positieve visie op fiscale voorzieningen en innovatie, zodat de financiële lasten eerlijker worden verdeeld en innovatie gestimuleerd? 1 VVD PVV CDA D66 SP 2 3 4 5 ✓ ✓ ✗ ✓ ✓ ✗ ✓ ✗ ✗ ✗ ✓ ✓ ✓ ✓ ✗ ✓ ✓ ✗ ✗ ✗ GroenLinks ✓ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✓ ✓ ✗ ✗ ✗ ✗ ✓ ✗ ✗ ✓ ✗ ✓ ✓ ✓ ✓ ✗ ✓ ✗ ✓ ✓ PvdA CU SGP FvD Recreactie | Maart 2021 | nr 2 13

BARKOELERS DISPLAY DORSTLESSERS die gezien mogen worden Verlichte barkoeler geforceerde koeling afsluitbaar (behalve schuifdeurenvariant) verstelbare rekken temp.bereik: 0º tot 10ºC 230 Volt Glasdeurkoelkast verlichting verrijdbaar temp.bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt zwarte binnenzijde en roosters 4181.951 Vanaf Vanaf 435,art.nr. model 4181.051* 1-deur 4181.080 1-deur 4181.053* 2-deurs 4181.082 2-deurs 4181.055* 3-deurs 4181.084 3-deurs 699,4181.953 art.nr. model 4181.053 4181.084 inhoud afm. cm kleur afm. cm zwart 50 x 50 x 90 50 x 50 x 84 rvs zwart 90 x 50 x 90 90 x 50 x 84 rvs 4181.057 2-schuifdeuren zwart 4181.059 3-schuifdeuren zwart * Ook leverbaar in 84 cm hoogte Wijnklimaatkast t luxe glazen deur, verchroomde handgre e 5 uitschuifbare houten pus inhoud: 165 ltr. 2 instelbare temperatuu s temp.bereik: 4º tot 20º afm. 65,5x59,5x86 cm uu s ºC 4181.850 1.014,765,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 4660.710 1.935,1.455,Lease vanaf 36,08* * De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-03-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl zwart 134 x 50 x 90 134 x 50 x 84 90 x 50 x 90 134 x 50 x 90 rvs 580,435,678,- 509,852,- 639,990,- 745,1.014,- 765,1.182,- 889,825,- 619,985,- 739,4181.951 1-deur 360 ltr 4181.955 2-deurs 750 ltr 4181.953* 2-deurs 750 ltr 4181.957 2-deurs 750 ltr * Schuifdeuren Type MBK 3-G kleur: antraciet afsluitbaar verlichting inhoud: 460 ltr. (441 fl essen) temp.bereik: 0º tot 10ºC afm. 200,2x51,3x86 cm 62 x 67 x 197 112 x 60 x 197 112 x 60 x 197 112 x 60 x 210 Barkoeler Heavy duty OOK LEVERBAAR: 2 OF 4 DEUREN 930,699,1.260,- 945,1.500,- 1.125,1.330,- 999,schuifdeuren Coverstory “ Een vakantiepark is er voor de toerist, niet voor een permanente bewoner” Kan (en wil) de landelijke politiek dat een halt toeroepen? Mustafa Amhaouch is daar duidelijk over. “Wij zetten niet per se in op lastenverlaging, maar op korting op investeren. Denk aan herstel- en innovatiegeld, maar ook aan de Baangerelateerde Investeringskorting, de BIK, die per 1 januari 2021 is ingevoerd. Wij willen in elk geval niet dat er per sector een verschillend lastenregime gaat gelden.” De CDA’er wijst erop dat inmiddels verschillende verbeteringen voor ondernemers in gang zijn gezet. “Vergeet niet dat het lage tarief van de vennootschapsbelasting is verlaagd van 16,5 naar 15 procent. En dat de schijfgrens in de vennootschapsbelasting stapsgewijs is verhoogd naar 245.000 euro en volgend jaar verder wordt verhoogd naar 395.000 euro.” Lastenverlichting VVD’er Thierry Aartsen pleit ondubbelzinnig voor een verlichting van lokale lasten voor de recreatiesector. Gemeenten kunnen volgens hem best beteugeld worden door de landelijke overheid. “We kunnen landelijk toch afspreken dat gemeenten hun lasten, zoals de toeristenbelasting, niet onevenredig laten stijgen?” De liberalen willen ook een middenstandskorting in het leven roepen. “Daarmee willen we de werkgeverslasten specifiek voor kleine bedrijven verlagen. De premie voor het arbeidsongeschiktheidsfonds willen we mede laten afhangen van de bedrijfsgrootte. Het moet aantrekkelijk zijn voor kleine bedrijven om mensen in dienst te nemen.” D66 wil dat gemeenten meer zeggenschap en regie krijgen. Maar dat betekent volgens kandidaat Hülya Kat niet, dat de lokale overheid onbeperkt aan geldknoppen kan draaien. “Toeristenbelasting en OZB kun je niet zomaar onbeperkt verhogen. Lastendruk is een afweging en die moet je goed kunnen uitleggen.” D66 wil de kleine ondernemer onder meer ondersteunen door de loondoorbetaling bij ziekte te verkorten. De SP heeft vooral oog voor de lastige situatie waarin gemeenten zich bevinden. “Het probleem is dat gemeenten geld tekort komen”, zegt Futselaar over de steeds hoger wordende lokale lasten. “Dáár moet een oplossing voor komen. Tweederde van alle gemeenten komt structureel geld tekort, omdat ze te weinig krijgen vanuit het Gemeentefonds.” Zijn partij wil de lastendruk voor ondernemers onder meer verlagen door een verhoging van de kleinschaligheidsaftrek. Permanente bewoning De recreatiesector gaat niet alleen gebukt onder een stapeling van lasten, maar wordt ook ingezet om de druk van een maatschappelijk probleem als woningnood te verlichten. Met als gevolg: permanente bewoning van recreatieparken. Een onwenselijke situatie, want permanente bewoning op parken ondermijnt het toeristisch recreatief aanbod. Daarnaast zorgt het voor meer sociale druk. D66’er Kat erkent dat permanente bewoning een probleem is. “Dat ruimte schaars is, snap ik. Maar toerisme en recreatie gaat om tijdelijkheid. En een vakantiepark is er voor de toerist – niet voor een permanente bewoner. Aan de andere kant moeten er ook passende oplossingen gezocht worden voor maatschappelijke vraagstukken. Mensen kunnen niet zomaar op straat worden gezet. Zeker in tijden van woningnood.” Frank Futselaar (SP) is kritisch over permanente bewoning. “Met het toestaan daarvan moet je heel voorzichtig zijn. Als je eenmaal begint, begeef je je op een hellend vlak. Want als de ene groep mag, dan mag de andere ook. En dan krijg je verrommeling. Het is een probleem waar gemeenten een oplossing voor moeten vinden.” Juist nú doorpakken De steun- en herstelmaatregelen in verband met de coronamaatregelen moeten juist nú worden voortgezet en zelfs versterkt, vinden politici. “Liever teveel geld bovenop de bestaande maatregelen dan het rustiger aan doen. Dat zou echt heel stom zijn”, licht Kamerlid Thierry Aartsen (VVD) toe. “We moeten de portemonnee fors trekken en een aantal stappen extra zetten.” De liberaal hoopt dat de toeristischrecreatieve sector zo snel mogelijk van het slot af gaat. “De vaccinaties komen op stoom en het mooie weer is in aantocht. Hopelijk kan de sector in het voorjaar weer open.” Kamerlid Mustafa Amhaouch (CDA) onderschrijft de woorden van Aartsen. “De haven is in zicht.” Hülya Kat (D66) sluit zich daarbij aan, maar vindt dat de sector zaken straks wel anders moet aanpakken. “Het moet nog groener en meer in samenhang met de gemeenschap. Want dat ben ik eens met premier Mark Rutte, die zei dat teruggaan naar business as usual er straks niet meer inzit.” Recreactie | Maart 2021 | nr 2 15

Gastvrij en innovatief “Autonomie is belangrijker dan salaris” Wat is goed werkgeverschap? De wet zegt dat je een goede werkgever moet zijn, maar legt niet uit hoe je dat moet uitvoeren. Redelijkheid en billijkheid spelen een belangrijke rol. G “Goed werkgeverschap is een vrij abstract begrip dat je zelf moet invullen aan de hand van een aantal beginselen, zoals het zorgvuldigheidsbeginsel”, zegt Martin Merks, manager Sociaal Beleid bij HISWA-RECRON. “Neem verzuimbeleid. Als werkgever moet je voldoen aan wettelijke verplichtingen op het gebied van re-integratie, maar is het redelijk om bij re-integratie de werknemer ander werk te laten verrichten of zijn werktijden aan te passen? Dat hangt af van de situatie.” Goed werkgeverschap is onderdeel van het personeelsbeleid. En daar draait het vaak om de wat zachtere kanten. Want hoe zorg je goed voor je medewerkers? Elke onderneming kan daar zijn eigen invulling aan geven. Eigen roosters maken Recreatiepark TerSpegelt in Eersel is een goed voorbeeld van die eigen invulling. En die werpt vruchten af. Het bedrijf met veertig vaste werknemers en zo’n 250 seizoenkrachten kent extreem lage verzuimcijfers: onder de één procent. Het personeelsverloop is zeer laag en het gasttevredenheidscijfer is een dikke negen. Het geheim achter het succes is autonomie. Bij TerSpegelt geven werknemers mede sturing aan de bedrijfsvoering, legt directeur Michel Huigevoort uit. “Hoe moet ons bedrijf zich ontwikkelen? Waar willen we over vijf jaar staan? Willen we jaarrond open zijn of kiezen we voor de korte vakanties? Dat zijn vragen waarover medewerkers meebeslissen.” Bij TerSpegelt maken receptiemedewerkers hun eigen rooster en hoeven medewerkers niet in te klokken en uren te registreren. “En ze lopen er heus de kantjes niet vanaf”, benadrukt Huigevoort. “Sterker nog, ik moet er zelf goed op letten dat ze hun werk-privébalans goed in de gaten houden.” Huigevoort zegt dat hij het niet moeilijk vond om zaken uit handen te geven. “Ik heb er altijd in geloofd. Autonomie is niet alleen belangrijk voor je medewerkers – ze vinden het belangrijker dan salaris – het Bij TerSpegelt geven werknemers mede sturing aan de bedrijfsvoering 16 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 is ook echt goed voor je bedrijf. Ik merk dat het ambitieniveau van ons personeel soms zelfs hoger ligt dan dat van mij. Tja, dan ben je verkocht. En vind je het niet zo moeilijk meer om je personeel mee te laten sturen.” Doorgroeien Naast autonomie biedt TerSpegelt zijn werknemers nog meer, onderstreept de directeur. ”Een uitdagende werkomgeving en toekomstperspectief. We stimuleren het volgen van opleidingen en doen ook veel met het leerplatform RecreatieHero. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: TerSpegelt RecreAnders Janine Messelink, Prosuco Omdenken Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik ben soms een beetje nieuwsmoe. Het allerlaatste nieuws komt in hoog tempo de hele dag binnen. Via radio en tv, mail, appgroepen, Facebook, Snapchat, Twitter, Reddit en diverse pushberichten krijg ik alles onder mijn neus gedrukt. En dan is er natuurlijk ook nog mijn honger naar nieuws over toeristische ontwikkelingen in eigen land. Zo kunnen mensen doorgroeien binnen ons bedrijf. Of er buiten. Want het is een illusie dat je mensen kunt vasthouden als ze echt willen vertrekken. Dan moet je ze alle kansen bieden.” Martin Merks kent het model van TerSpegelt en is zeer te spreken over de aanpak van Huigevoort. “Maar een blauwdruk voor goed werkgeverschap is er niet”, benadrukt hij. “Dat moet je vooral op gevoel een eigen invulling geven. Wat wel zeker is: als al je medewerkers rondlopen met een glimlach op hun gezicht, weet je dat je het goed doet.” Ergens moet er van mezelf een filter op. De verleiding om toch even te kijken, te lezen, als eerste het laatste te weten … het wordt een soort dwangmatigheid. Bij gebrek aan sportschool, feestje of etentje is m’n telefoon zó weer opgepakt. Daarnaast confronteert mijn telefoon me ook nog eens wekelijks met mijn schermtijd. Ai ai. Daar zit zo langzamerhand een half mensenleven in. Aan de andere kant zie ik een generatiekloofje met mijn zoons, die zelfs tijdens het tandenpoetsen de telefoon in de hand houden om maar niets te missen. Tijdens de lockdown is het aantal uren achter een beeldscherm bij hen helemáál uit de hand gelopen. Al dan niet voor school of ontspanning; telefoon, laptop en playstation maken het nog een beetje draaglijk voor ze. De crux is dat al die beeldschermpjes, apps en spelletjes in deze tijd een welkome afleiding vormen. Mijn nichtje van twee facetimet en fleurt oma aan de andere kant van het land daarmee dagelijks op. Mijn nichtje van negen maakte met haar vriendinnetje een hilarisch TikTok-filmpje waar ik hardop bij in de lach schoot. ‘Omdenken’, dat is zo’n modewoord. Maar ik heb het toch boven deze column gezet. De verleiding is groot om in de vervelende kant van de lockdown weg te zakken. Onzekere omstandigheden voor ondernemers in de branche, frustratie over het gemis aan perspectief … Ik ga het niet doen. Ik zie kansen mensen. Die nieuwe generatie is nog zo gek niet. Ik ga aan de TikTok. Recreactie | Maart 2021 | nr 2 17

Kennis delen Tekst: Marjolein Mulder (Zypp Advocaten) Foto: Shutterstock ‘Slip of the pen’ met grote gevolgen Het verkeerde gebruik van een enkel woordje of een paar leestekens kan grote gevolgen hebben. Dat blijkt uit het vonnis van de Rechtbank Gelderland in een zaak over permanente bewoning, waarin de huurder de recreatieondernemer het nakijken geeft. I 18 In de zaak stond een huurovereenkomst centraal die door een recreatieondernemer in 2012 was aangegaan met een familie. In de overeenkomst was vastgelegd dat het chalet ‘uitsluitend bestemd is om te worden gebruikt als (recreatie)woonruimte voor bovengenoemde perso(o)n(en) / gezin’. Zeven jaar lang werd het chalet door de familie permanent bewoond. Maar toen de gemeente meldde dat zij actief zou gaan handhaven op het gebied van permanente bewoning, besloot de ondernemer tegen de huurder in actie te komen. De ondernemer wilde de huurovereenkomst ontbinden. In de rechtszaak, die in 2020 diende, keek de kantonrechter vooral naar de gedragingen van partijen en de wederzijdse bedoelingen bij het aangaan van de overeenkomst in 2012. Daarnaast legde hij de huurovereenkomst taalkundig uit. Tussen haakjes De kantonrechter oordeelde dat het gebruik van de haakjes in het woord ‘(recreatie)woonruimte’ impliceerde dat het woordje ‘recreatie’ volgens normaal taalgebruik een aanvulling betekende. De Onduidelijke formuleringen kunnen tot veel schade leiden Recreactie | Maart 2021 | nr 2 huurder had bovendien een versie van de huurovereenkomst in zijn bezit, waar het woordje ‘recreatie’ zelfs was doorgestreept. Verder stelde de kantonrechter vast dat in 2012 al een bestemmingsplan gold dat permanente bewoning van een chalet op het recreatiepark niet toestond. Ook constateerde hij dat de ondernemer in ruim zeven jaar geen enkele actie had ondernomen. Op basis daarvan kwam de kantonrechter tot de conclusie dat de huurder niets valt te verwijten. Belangrijk: laat een huurder op je park recreëren en niet wonen. En leg dat ook taalkundig goed vast. Wanneer je dat niet goed regelt krijg je niet alleen te maken met een last onder dwangsom van de gemeente, maar moet je je huurder ook nog zien af te kopen. Gebeten door de kat én de hond! Kennis delen Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock Met ingang van 2023 gaat een nieuwe CO2 -besparingsplicht in, als aanscherping van de EML. Als steun is er een handige besparingstool, gratis beschikbaar voor leden van HISWA-RECRON. In 2023 nieuwe CO2 V Vanaf 2023 moeten bedrijven die meer dan 50.000 kilowattuur elektriciteit of 25.000 kubieke meter aardgas per jaar verbruiken, voldoen aan een nieuwe besparingsplicht. Ook een deel van de bedrijven met een milieuvergunning, de zogeheten ‘niet-complexe’ bedrijven, moet vanaf dat moment aan deze plicht voldoen. De besparingsplicht legt bedrijven op om CO2 -reducerende maatregelen uit te voeren die zich binnen vijf jaar terugverdienen. Deze moeten voldoen aan de nieuwe erkende maatregelenlijst (EML). Dat betekent dat wanneer warmtepompen, zonnepanelen en elektrificatie van processen goedkoper blijven worden, deze ook kunnen worden ingezet om aan die plicht te voldoen. Bespaarassistent Op 28 januari lanceerde MKB-Nederland, in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken, een bespaarinstru- besparingsplicht ment waarmee ondernemers inzicht krijgen in hun potentiële energiebesparing: DEB. Met behulp van deze tool kun je zien hoeveel geld iedere energiebesparende maatregel oplevert voor je bedrijf, hoe groot de investering is en welke leveranciers er in de buurt gevestigd zijn. DEB houdt rekening met de sector waarin ondernemers actief zijn. Zo zien recreatieondernemers die een account openen meteen dat deze is toegespitst op hun branche. Verschillende parameters vertellen je direct hoeveel je nog kunt besparen Met een planningstool kan de ondernemer energiebesparingen bijhouden en met welke maatregel dit mogelijk is. Verder biedt het platform een verscheidenheid aan inspirerende interviews met ondernemers. Informatieve artikelen over wet- en regelgeving en informatie over diverse vormen van financiering en leveranciers, maken het platform compleet. Gratis tool HISWA-RECRON biedt de tool gratis aan voor haar leden en heeft een eigen pagina waar zij op terecht kunnen: www.deb.nl/hiswa-recron. De tool is een vervolg op het vroegere milieubeheerprogramma. Maar terwijl dat sterk gericht was op het voldoen aan de erkende maatregelenlijst (EML), biedt DEB de mogelijkheid om zelf energiebesparingen toe te passen en bij te houden in een handige planningstool. Ook is het mogelijk om een uitdraai te maken van de planning, om deze bijvoorbeeld voor te leggen aan de omgevingsdienst. Recreactie | Maart 2021 | nr 2 19

De Bezieling Vakantiepark ‘t Akkertien Ondernemen met de hele familie Door voortdurend investeren groeide Ardoer-camping ‘t Akkertien in Vollenhove uit van beginnende boerencamping naar een bedrijf van 11 hectare met alle voorzieningen. Voor de komende jaren staat een ambitieus project op stapel: er komt een nieuw strand met paviljoen en botterwerf aan de voormalige Zuiderzeekust, op de plek waar dat voor de inpoldering ook al lag. 20 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger, ‘t Akkertien, Vandersalm aim, Lieke Esveldt t ‘t Akkertien is een echt familiebedrijf. Niet alleen onderneemt de familie Spans al heel lang op deze locatie in Vollenhove, ook werken de drie zoons van Dick en Ria Spans inmiddels in het bedrijf. De toekomst als familiebedrijf is dus verzekerd. ‘t Akkertien begon zijn recreatieve carrière in 1993. Toen begon Dick Spans (57) met een SVR-camping, naast de bestaande melkveehouderij en een stierenstal. Het eerste jaar stonden er een stuk of tien caravans, maar dat werden er snel meer. Ook kwam er een eenvoudige groepsaccommodatie. “Die zijn we begonnen op verzoek van een leraar die hier graag kwam”, vertelt Spans. “We hebben de stierenstal gesloten en het gebouw aangepast. Na verbouwing bood het ruimte voor vijftig jongeren. We hadden sportclubs en schoolgroepen. Het was heel elementair, maar ook goedkoop en gezellig.” Het overheidsbeleid gooide echter roet in het eten. Na de cafébrand in Volendam in 2001 werd de inspectie wakker: de groepsaccommodatie werd afgekeurd door de brandweer. Stankcirkels De focus kwam nu weer helemaal op de camping te liggen. Die was inmiddels gegroeid naar 5 hectare. Spans wilde graag verder ondernemen, maar nu zorgde de nieuwe regelgeving omtrent stankcirkels (‘geurcontouren’) voor problemen. De eigen melkveehouderij zat de ontwikkeling van de recreatie dwars. “In 2005 hebben we besloten om de focus helemaal op recreatie te leggen”, vertelt Spans. “De koeien gingen eruit. De camping kon nog een keer vergroot worden, tot de 11 hectare die we nu hebben. En we hebben de groepsaccommodatie grondig gemoderniseerd. Het werd een vijfsterren-accommodatie, met tien kamers voor maximaal dertig personen. Daarmee trokken we opeens een heel andere doelgroep, die beter paste bij het publiek van onze camping.” Zwembad Als onderdeel van de professionalisering werd ‘t Akkertien lid van RECRON en van de Overijsselse Vakantieparken. Dat inspireerde om een steeds hoger kwaliteitsniveau na te streven. “Die andere bedrijven hadden een overdekt zwembad. Wij hadden niks. Toen hebben we in 2008 eerst een open zwembad aangelegd, en in 2016 is Er komt weer een strand met paviljoen, waar dat vóór de inpoldering ook was dat voorzien van een overkapping. Die kun je openen, zodat het in de zomer een halfopen bad is”, vertelt Spans. De Overijsselse Vakantieparken gingen uiteindelijk op in Ardoer, waar ‘t Akkertien sindsdien lid van is. Ook dat bevalt goed. “Zo hebben we bijvoorbeeld het reserveringsprogramma up-to-date kunnen maken. Binnen zo’n samenwerkingsverband inspireer je elkaar. Heel belangrijk vind ik dat.” Inmiddels waren de drie zoons van Dick en Ria ook in het bedrijf aan de slag gegaan. Derk (25) legt de focus op het groen en op de keuken. Peter (30) heeft het onderhoud en de technische dienst onder zijn hoede. En André (28) beheert het kantoor en de receptie, samen met Ria. De familie Spans doet graag zoveel mogelijk in eigen beheer. Voor de bouw van bungalows, groepsaccommodatie en zwembad werd zelfs een eigen bouwbedrijf opgericht. Daar is vader Dick de leidende man. Deze winter wordt hard gewerkt aan een botterwerf, naast het bedrijf aan het Vollenhover Kanaal. Het wordt de werf van een lokale vereniging die een antieke vissersboot, een botter, restaureert en vervolgens gaat verhuren. Zwemmen en zonnen De grond langs het kanaal is al jaren in bezit van de familie Spans en Dick Spans heeft dan ook grote plannen met deze kunststrook. “Voor de Afsluitdijk werd aangelegd, en daarna de Noordoostpolder, was dit de kust van de Zuiderzee. Vanuit de haven van Vollenhove voeren de vissers de zee op. Op het stuk grond waar we nu de werf gaan bouwen, was vroeger een strand, waar de mensen uit de regio met mooi weer kwamen zwemmen en zonnen. Wij willen dat strand terugbrengen.” Spans liet plannen ontwikkelen voor een ruim opgezet strand, met een fraai ontworpen strandpaviljoen. Er gingen een paar jaar overheen, maar eind vorig jaar kwam de vergunning. Dat ging niet heel vlot, ondanks medewerking van de gemeente. “We hebben in dit project niet enkel met de gemeente te maken, maar ook met het waterschap én met de provincies Flevoland en Overijssel.” Dat vertraagde de zaak. Maar nu is het toch rond. In september beginnen de werkzaamheden en met ingang van seizoen 2023 moeten paviljoen en strand geopend zijn voor bezoekers. Recreactie | Maart 2021 | nr 2 21 ➔

Weverstraat 26 4061 AP Ophemert T 0344 - 652628 info@airtrampoline.nl CRIMINELEN WORDEN STEEDS BRUTALER CHALETS MET ALLE COMFORT AFGESTEMD OP UW PARK WIJ BOUWEN UW VERHUUR- EN PROJECTMATIGE CHALETS Bel: 088 - 555 4 888 Rollecate 39 | 7711 GG Nieuwleusen | 0529-488900 www.arcabo.com | info@arcabo.nl De Bezieling Voor ‘t Akkertien gaat er dan veel veranderen, want het strand is voor het eerst een voorziening die ook voor dagrecreanten van buiten de camping toegankelijk is. Het strand krijgt dan ook een eigen parkeerterrein. “Het paviljoen krijgt een horecafunctie. Er komt onder meer een restaurant in; op het moment hebben we dat niet op ons bedrijf. We hebben wel een feestzaal en een snackbar, maar dat is niet meer het niveau dat we willen bieden.” Gezichtsscan Dick en Ria en hun drie zoons werken eensgezind aan een recreatiebedrijf dat voldoet aan de hoogste normen. Zo wordt er nu volop gebouwd aan een nieuw sanitairgebouw, uiteraard weer in eigen beheer gebouwd. De voorzieningen zijn van hoog niveau en de ondernemers blijven ook voortdurend verbeteren. Zo is in het Voor de bouwwerken op het bedrijf is een eigen bouwbedrijf opgericht zwembad het entreesysteem met tickets al een tijd terug vervangen door een vingerscan. Die bleek bij natte vingers echter niet goed te werken. Nu is een gezichtsscanner geïnstalleerd en die werkt wél naar behoren. Dick Spans: “We werken al jaren keihard en met heel veel plezier aan dit bedrijf. Jaren heb ik het gevoel gehad dat ik mee moest met de toonaangevende bedrijven. Wij moesten ook een zwembad hebben, of wellness-faciliteiten. De ontwikkelingen gaan zo ontzettend snel. Maar nu is het evenwicht verschoven. Nu zijn we zover dat wij voorop lopen met de innovaties.” Slapen in een helikopter In de rubriek ‘Vernieuwend verblijf in beeld’ kwam hij al eens aan de orde: de in Polen gebouwde Mil Mi-2 helikopter. Dick Spans kwam de helikopter toevallig op het spoor en wist deze na wat onderhandelen te kopen. “We hebben het interieur er grotendeels uitgesloopt, alleen leuke dingen als de bedieningshandles en klokken hebben we laten zitten.” Zo ontstond ruimte om te slapen. Om te voorkomen dat kinderen het bijzondere verblijf als speeltoestel in gebruik zouden nemen, werd de heli op een eilandje in een waterplas geplaatst. Om erbij te komen moeten de gasten een stukje met een pontje varen. Het draagt allemaal bij aan de beleving: de helikopter is uiterst populair bij de gasten. Dick Spans houdt van oude techniek. Zo is bij de camping ook het Lanz Bulldog tractorenmuseum gevestigd, dat gasten uit de hele wereld ontvangt. Recreactie | Maart 2021 | nr 2 23

Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • adviezen • software • webshop Laadpalen die u energie geven Elektrisch rijden heeft de markt veroverd en elektrisch varen volgt in rap tempo. Maar ook de vraag naar laadpunten voor fietsen en scooters stijgt ongekend snel. Hoe kun je als ondernemer of beheerder inhaken op die groeiende behoefte? Doe eens wat marktonderzoek en let maar op, u komt zeker uit bij Seijsener Techniek. Wij maken al meer dan 55 jaar een groot assortiment laadpalen. Voor elk doel, voor elke doelgroep en voor elke doelstelling. In de hoogste kwaliteit en mèt een ingenieus afrekensysteem. Wilt u ook energie krijgen van de modernste laadpalen kom dan zeker bij Seijsener uw licht opsteken. Bezoek alvast onze website en webshop. Seijsener techniek. Ga maar genieten! WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com NEW Product KOELEN EN VRIEZEN Koelkast Vrieskast afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 V afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -18º tot -22ºC 230 V art. nr model afm. cm kW KOELKAST 4750.025* 1 deur 4750.005 1 deur 1 deur 2-deurs 68 x 71 x 201 0,19 74 x 83 x 201 0,30 4750.010 2-deurs 148 x 83 x 201 0,44 KOELKAST HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.005 1 deur 74 x 83 x 201 0,17 4752.015 2-deurs 148 x 83 x 201 0,36 Koelwerkbank temp. bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt 1.123,899,1.397,- 1.125,2.275,- 1.825,* afm. rooster 53,5x55 cm 1.539,1.235,2.503,- 1.995,art. nr model afm. cm kW VRIESKAST 4750.030* 1 deur 4750.015 1 deur Vanaf 899,68 x 71 x 201 0,40 74 x 83 x 201 0,48 4750.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,78 VRIESKAST HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.010 1 deur 74 x 83 x 201 0,42 4752.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,70 Gastronormbakken set voor in laden leverbaar in 65 en 100 mm diepte 1.371,1.099,1.739,- 1.395,2.621,- 2.095,1.933,1.549,2.885,- 2.299,OOK LEVERBAAR MET LADE 4750.045 art. nr model afm. cm kW 4750.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,21 0,23 0,34 4750.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4750.045 4-deurs 223 x 70 x 85 HOOG RENDEMENT UITVOERING 4752.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,20 0,22 0,34 4752.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4-deurs 223 x 70 x 85 4752.045 Blastchiller/freezer 4 voorgeprogrammeerde programma's kerntemperatuurmeter 230 Volt art. nr model afm. cm kW 4750.705 5x 1/1 GN of 5x EN 400x600 80 x 80 x100 0,75 2.896,2.325,4750.710 7x 1/1 GN of 7x EN 400x600 80 x 80 x 151,5 0,98 3.449,- 2.765,4750.715 9x 1/1 GN of 9x EN 400x600 80 x 80 x 176,3 1,2 5.615,- 4.495,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 17-27-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Vanaf 4113.730/780 1.351,1.085,1.085,1.567,- 1.255,1.892,- 1.515,1.477,1.185,1.739,- 1.395,2.081,- 1.665,art. nr GN diepte 65 mm 4113.700 6x 1/6 4113.705* 6x 1/6 4113.710 4x 1/4 4113.715* 4x 1/4 4113.705/755 46,37,70,- 56,33,- 27,57,- 46,4113.720 1x 1/2 + 2x 1/4 29,- 24,4113.725* 1x 1/2 + 2x 1/4 50,- 40,4113.730 2x 1/6 + 2x 1/3 33,- 27,4113.735* 2x 1/6 + 2x 1/3 53,- 43,art. nr GN diepte 100 mm 4113.750 6x 1/6 4113.755* 6x 1/6 4113.760 4x 1/4 4113.765* 4x 1/4 52,42,76,- 61,41,- 33,65,- 52,4113.770 1x 1/2 + 2x 1/4 36,- 29,4113.775* 1x 1/2 + 2x 1/4 57,- 46,4113.780 2x 1/6 + 2x 1/3 41,- 33,4113.785* 2x 1/6 + 2x 1/3 61,- 49,

Wat is natuurinclusief ondernemen? Ondernemen in en mét de natuur Natuurinclusief ondernemen. De term duikt in steeds meer ambtelijke stukken op, maar wat is het eigenlijk? En wat zijn de voordelen? “In het begin kost het je een paar caravans, maar op termijn krijg je een veel vitaler bedrijf.” E Een jaar of honderd geleden begonnen de campings in Nederland met het bieden van onderdak voor stadse mensen die wilden genieten van de pure natuur en de frisse lucht. In de loop der jaren groeiden die campings uit tot serieuze vakantieparken, met vele voorzieningen om het de gasten naar de zin te maken. “Ondernemers werden professioneler en kregen steeds meer aandacht voor rendement. Dat kleine stukje bedrijf moest zo productief mogelijk worden geëxploiteerd”, roept ZKA-adviseur Merlijn Pietersma terug in herinnering. “De gasten wilden vermaakt worden en de ondernemers boden graag alles wat nodig was voor een lang en plezierig verblijf op het bedrijf. Zo ontstond het recreatiebedrijf als eiland in de omliggende natuur. Liefst met een hoge heg of een hek eromheen, want de overheid vond dat campings niet zichtbaar mochten zijn.” Verbinding Volgens Pietersma, die als adviseur van ZKA Strategy dagelijks ondernemers begeleidt bij strategische veranderingen op het bedrijf, zoeken zowel ondernemers als gasten nu weer meer de verbinding met de natuur. “Niet massaal, maar zeker onder jongere generaties recreanten is wel duidelijk een trend te zien.” Pietersma spreekt van het oude denken (focus op het bedrijf en efficiency) en het nieuwe denken, waarbij de verwevenheid van het bedrijf met de omgeving centraal staat. Die verwevenheid maakt het vervolgens mogelijk om een schitterend bedrijf te runnen. Met een langer seizoen en hogere marges, omdat je iets bijzonders 26 Recreactie | Maart 2021 | nr 2 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Qurios/Inleisure te bieden hebt. Ondernemers die daarvoor hebben gekozen hebben op het moment de wind mee. Mensen zoeken juist nu – versterkt door de coronacrisis – de verbinding met de natuur. Goede voorbeelden Pietersma kent diverse goede voorbeelden. “De Kennemer Duincampings bijvoorbeeld, die gaan voor een echte kampeerbeleving in de natuur. Of de Franse keten Huttopia, die heel bewust kiest voor uitgestrekte bedrijven op schitterende natuurlijke locaties, met relatief weinig standplaatsen.” Ook de parken van Qurios horen volgens de ZKA-adviseur bij het nieuwe denken. Jeroen Postma, oprichter van Qurios, vertelt over het park op Ameland. “Daar lag een ouderwetse camping met vaste staanplaatsen en coniferen en taxushagen als afscheidingen. Wij hebben alle gebiedsvreemde beplanting geruimd en het duinlandschap hersteld. Met glooiende zandheuvels, helmgras, gebiedseigen planten en een kruidlaag. Zo hebben we de natuurwaarden versterkt, maar ook de beleving van Ameland weer teruggebracht. In dat landschap van vijf hectare hebben we vervolgens 123 eenheden geplaatst. Dat lijkt veel, maar er moet natuurlijk ook een forse investering worden terugverdiend.” Energieneutraal Nog mooier is het Qurios-park Grevelingenstrand. Voorheen was het een kaal zandstrand met gras. Qurios versterkte samen met een partner de natuurwaarden op het terrein. Om vervolgens op het terrein van zeven hectare slechts dertig accommodaties te plaatsen. Dat is natuurbeleving in optima forma. Postma: “Het terrein is van Staatsbosbeheer. Ze waren enthousiast over de ontwikkelingsplannen voor het gebied. Ook voor de accommodaties was een volledig duurzaam concept ontwikkeld. Ze hebben waterrecycling en zijn qua energievoorziening volledig zelfvoorzienend, met een eigen accuhuis waar de zonne-energie kan worden opgeslagen.” Door de coronacrisis zoeken mensen juist nu de verbinding met de natuur “De natuur krijgt een bonus en er komt ruimte voor recreatie”, zegt Merlijn Pietersma over deze projecten. “De natuurlijke omgeving loopt eigenlijk over in het bedrijf. Voor ondernemers die gaan herontwikkelen of uitbreiden is dit een mooi perspectief. In het begin kost het je een paar caravans, maar op termijn krijg je een veel vitaler bedrijf. Gewoon, omdat mensen graag willen recreëren in de natuur. In feite gaan we dan weer terug naar datgene wat onze recreatiebedrijven ooit bestaansrecht gaf.” Maar natuurinclusief ondernemen is geen trucje, waarschuwt Pietersma. “Je moet er jaren voor uittrekken en het in alle details doorvoeren. Bijvoorbeeld ook in het meubilair van je accommodaties. Je moet het je eigen maken.” Goodwill Een mooier bedrijf en inspelen op gastwensen is mooi, maar er zijn meer voordelen. Qurios merkte het bij het Grevelingenstrand al aan Staatsbosbeheer, dat de plannen zó goed vond, dat verblijfsrecreatie werd toegestaan. Natuurinclusief ondernemen levert goodwill op. Dat wordt steeds belangrijker, vertelt Eelco de Jong van Zypp Advocaten. De reden is de Omgevingswet, die (zoals het er nu uitziet) per 1 januari volgend jaar wordt ingevoerd. “Die geeft nieuwe richtlijnen voor de participatie van burgers. Dat gaat verder dan de bestaande procedures voor inspraak. De overheid is ook verplicht om in een verslag vast te leggen hoe de inspraak heeft plaatsgevonden”, vertelt De Jong. Ook bij het verlenen van vergunningen of het wijzigen van een bestemmingsplan krijgt participatie een zwaarder accent. “Dat kan ook voor recreatiebedrijven leiden tot breder gedragen plannen”, denkt De Jong. “Nu kunnen omwonenden en natuurbeschermers achteraf voor veel vertraging van de plannen van ondernemers zorgen. Onder de nieuwe participatieregels zullen gemeenten aan ondernemers al direct bij aanvraag van de vergunning vragen om in gesprek te gaan met hun Recreactie | Maart 2021 | nr 2 27 ➔

ARANTIA CAST Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! www.hertzinger.com tel: 033-4610337 info@hertzinger.nl Even ‘Netflixen’ is inmiddels een begrip, ook in de recreatiemarkt. Benieuwd hoe uw gasten op het bestaande TV toestel hun eigen Netflix, Videoland en nog veel meer kunnen kijken? Neem contact met ons op. Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Houten design woningen, cabins, tiny houses & hangende tenten Nummer 1 in professioneel slapen mail@livinwood.nl 06-50298181 Ons assortiment • Hotelboxsprings • Matrassen • Bedtextiel • Beschermende hoezen • Stapelbedden mail@bureauvoorvernieuwing.nl 06-50298181 Voordelen • Snelle levertijd • Beste prijs-kwaliteit • Goede service en garantie • Veel keuzemogelijkheden • Maatwerk • 30 jaar ervaring Uw Bed Professional Postbus 6 - 5170 AA Kaatsheuvel - T 088-3322310 - E advies@uwbedpro.nl - www.uwbedpro.nl buren en met andere belanghebbenden. Het idee is: als die partijen mee kunnen denken en betrokken zijn, leidt dat tot een beter plan, dat breder wordt gedragen. Belangrijk voordeel: door burgers in een vroeg stadium te betrekken wordt de kans op juridische geschillen achteraf kleiner.” Bij dit alles is goodwill van doorslaggevend belang. Dan kan natuurinclusief ondernemen een grote bijdrage leveren. Natura 2000 Écht interessant wordt het voor ondernemers die in of naast Natura 2000-gebieden liggen, stelt De Jong. “Als recreatieondernemers op bijvoorbeeld de Veluwe of in de Drents-Friese Wold nu willen uitbreiden of vakantiehuizen bouwen, lopen ze direct aan tegen de gevolgen van hun activiteiten op de natuur. Je activiteiten mogen per saldo geen negatief effect op de natuur hebben. Dan kan natuurinclusief ondernemen soms compensatie bieden. Je tast op de ene plek de natuurwaarden een beetje aan, om ze op een andere plek weer te verbeteren. Ik geef een voorbeeld uit de praktijk. Een bedrijf wil graag vakantiehuizen bouwen, maar loopt tegen de stikstofregels aan. Om te beginnen worden ze gasloos gebouwd: de uitstoot is dus minimaal. Maar ook de bouw levert een bepaalde stikstofdepositie op. Dat is bijvoorbeeld te compenseren door het zwembad, dat altijd met gas werd verwarmd, nu op een andere manier te verwarmen. Daarmee compenseer je ruimschoots de bouw van de huisjes.” “ In Natura 2000-gebieden mogen je activiteiten per saldo geen negatief effect op de natuur hebben” Deze ‘uitruil’ kent veel haken en ogen, benadrukt Eelco de Jong. “Zelfs als je denkt dat je alles goed hebt geregeld met de gemeente, gaan de Europese regels nog altijd voor. Als het na toetsing in strijd blijkt te zijn met de EU-regels, gaat het alsnog niet door.” Bovendien moeten dit soort compenserende maatregelen – áls het al kan – wel binnen één project worden uitgevoerd. “In feite moet je je goede daden opsparen. Wanneer je nu op de plaats van een weiland een bos aanplant, is dat heel mooi. Maar het helpt je niets als je een paar jaar later twee vakantiehuizen wilt bouwen. Dan had je beter even kunnen wachten met het aanplanten van dat bos.” Recreactie | Maart 2021 | nr 2 29

PERFECT ONDERHOUDEN PARKPADEN. HET MOOISTE WELKOM VOOR UW GASTEN! Hou uw park in optimale conditie. Een oppervlakbehandeling zorgt niet alleen voor een fraaie uitstraling, maar ook voor een extra lange levensduur van uw bestaande weg. Met de PaveCare CombiTruck zijn we bovendien in één keer klaar. Vraag nu naar de mogelijkheden of bekijk nog meer opties op PAVECARE.NL Trends Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Stratech De kansen van Verblijfsrecreatiebedrijven maken nauwelijks gebruik van dynamic pricing. Terwijl deze strategie ze veel kan opleveren. Wat houdt ondernemers tegen? En wat vraagt dynamic pricing eigenlijk van je organisatie? dynamic pricing D De luchtvaartsector en de hotellerie zetten de flexibele prijsstrategie al jaren in. Continu passen zij hun prijzen aan om zowel de marge als de kans op verkoop te verhogen. Niek Beimer van automatiseringsbedrijf Stratech, dat onder meer reserveringssystemen voor de recreatiesector ontwikkelt, vindt dat ook de verblijfsrecreatie geschikt is voor dynamic pricing. “De sector voldoet aan alle belangrijke voorwaarden om deze strategie succesvol in te zetten”, aldus Beimer. “Er is sprake van een vast aanbod, een vergankelijk product en een wisselende vraag. Én er is een variabele periode tussen het maken van de boeking en het tijdstip van aankomst.” Weinig gebruik Toch maken verblijfsrecreatieondernemers weinig gebruik van dynamic pricing. “In vergelijking met de hotellerie is de concurrentiestrijd er minder hevig”, zegt Beimer. “Bovendien is de gemiddelde verblijfsduur van een hotelkamer aanzienlijk lager ten opzichte van de verblijfsrecreatie. Ik kan me ook voorstellen dat recreatieonderneOok kleinere bedrijven kunnen met dynamic pricing een beter rendement behalen mers het solidair vinden om elke gast dezelfde prijs in rekening te brengen.” Toch vindt de productmanager het een gemiste kans als recreatieondernemers geen gebruik maken van dynamic pricing. “We weten dat het werkt, ook in deze sector. Dat heeft de coronacrisis inmiddels bewezen. Je kunt in zwakke periodes de bezetting verhogen en bij schaarste – zoals afgelopen zomer – de prijs verhogen.” Intuïtie Recreatieondernemers die aan de slag willen met dynamic pricing moeten zich er van bewust zijn dat dit meer is dan het toevoegen van een extra tool aan hun reserveringssysteem. “Normaal gesproken speelt intuïtie een gemiddelde rol in het beslisproces. In deze coronacrisis merken we echter dat de intuïtie veel belangrijker is. Dat komt omdat er meer externe factoren spelen, zoals nieuwe maatregelen die verwacht worden. Die hebben een belangrijke impact op de vraagcurve.” Beimer adviseert om voor dynamic pricing structureel tijd vrij te maken. “Je bent er gemiddeld twee uur per week mee bezig”, schat hij. De investering – de module kost zo’n 1000 tot 2000 euro per jaar – is volgens hem heel goed terug te verdienen. Hoeveel dit precies oplevert vindt hij echter lastig te zeggen. Wel weet Beimer dat de strategie niet alleen nuttig is voor de grote spelers op de markt. “Ook kleinere bedrijven kunnen met dynamic pricing een beter rendement behalen.” Recreactie | Maart 2021 | nr 2 31

Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Van Keulen Mobielbouw De vraag naar privésanitair op recreatieparken zat al flink in de lift, maar door de coronacrisis is deze geëxplodeerd. Wat zijn de mogelijkheden als je je bedrijf wil voorzien van veilig en hygiënisch privé-sanitair? Bundeling van privésanitair W 32 ‘Wacht niet te lang, de kampeerplekken met privésanitair of met eigen douche en toilet worden het eerst geboekt!’ Recreatieparken die hun gasten eigen sanitair bieden spelen slim in op de toenemende behoefte aan hygiëne. Plaatsen voorzien van privésanitair zijn erg gewild. Recreatieondernemers zijn volop bezig met het vertalen van hun parkinrichting naar de anderhalve meter-samenleving. De opmars van privésanitair past daar uitstekend in. Maar niet elk park leent zich qua ruimte of ontwerp voor deze oplossing. Bovendien kan een investering in losse cabines per plaats flink oplopen. Bundeling van voorzieningen Het kan ook anders. Door het concentreren van privébadkamers in één of meerdere gebouwen bied je je gasten de hygiëne, luxe Recreactie | Maart 2021 | nr 2 en privacy die ze wensen en bespaar je zelf op je kosten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de kosten voor het aansluiten op gas. Een concentratie van meerdere badkamers betekent ook dat je economischer omgaat met de ruimte op je park én dat je bespaart op de onderhoudskosten van het sanitair. Ook de transportkosten voor de aanvoer van centrale voorzieningen vallen lager uit dan die voor losse cabines. Daarnaast is het goed om te weten dat een losse privésanitair cabine vaak minder lang meegaat dan een combi-gebouwtje met sanitaire voorzieningen. Alles bij elkaar opgeteld kom je zo tot een significante besparing. Een investering in losse cabines per plaats kan flink oplopen Elektronisch slot De combi-gebouwtjes zijn doorgaans leverbaar in uitvoeringen met twee, vier of meer badkamers. De units worden voorzien van een aparte ingang voor elke badkamer. Elke badkamer is voorzien van een elektronisch slot en kan exclusief door één gast worden gebruikt. Die kan zijn toiletspullen gedurende zijn verblijf gerust in de badkamer achterlaten. Net als thuis. Met dank aan Van Keulen Mobielbouw Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk O De Check-in kiosk bevordert de gastdoorstroom, ontlast de receptie en optimaliseert de gastbeleving, stellen ontwikkelaars Stratech en CAT Control Systems. De Check-in Kiosk neemt het volledige incheckproces over en biedt de gast de mogelijkheid om te betalen via een pinterminal. Vervolgens wordt een card uitgegeven die de gast toegang tot het park verschaft. T: (053) 480 40 80 I: www.stratech.nl Mobiele luchtzuiveraar Een mobiele luchtzuiveraar die virussen (waaronder de coronavirussen) en bacteriën filtert en vernietigt door UV-Clicht, met een doeltreffendheid van 99 procent. Dat is volgens Wola de Excentr Air 250. Deze is overal te plaatsen waar een stopcontact aanwezig is. In de laagste stand kan het apparaat een ruimte tot 120 vierkante meter zuiveren; in de hoogste stand kan dat tot 250 vierkante meter. Het apparaat werkt in combinatie met bestaande ventilatiesystemen en kan ook worden toegepast als (tijdelijke) oplossing in gebouwen waar niet goed geventileerd kan worden. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Recreactie | Maart 2021 | nr 2 33 Interactief dansen De Yalp Sona is een interactief geluidsspeeltoestel voor de buitenruimte. Met één druk op de knop kan gekozen worden voor verschillende spellen. De Yalp Sona speelt muziek en geeft beweegopdrachten. Bovenin de boog zit een camera die precies ziet wat de personen op de vloer doen. De vloer heeft geen sensoren en is vrij toegankelijk. Meerdere personen kunnen er tegelijkertijd op spelen. Met de optionele Yalp Solar kan het toestel werken op zonneenergie. T: (0547) 28 94 10 I: www.yalp.nl Duurzame wandelpaden aan zich bindt. Olivijnzand heeft de eigenschap dat het CO2 Recreatiebedrijven die camperplaatsen, parkings en wandelpaden bestrooien met olivijnzand dragen dus bij aan een duurzame wereld, stelt campercommunity Camper Homie. De community is een bewustwordingscampagne gestart in samenwerking met een olivijnzand-leverancier, en biedt ook campings de mogelijkheid om te participeren. I: www.camperhomie.com Check-in Kiosk bevordert doorstroming

Vredo Als ook na alle sneeuwval en vorst groen gras uw visitekaartje moet zijn Partner in aanleg en onderhoud van campingvoorzieningen: - Uitsluitend levering materiaal - Zelfwerkzaam in uitvoering, of - Turn-Key oplevering project Vredo dag 1 Vredo doorzaaien in stadia Vredo dag 14 Vredo dag 21 Vredo Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl Unieke Vredo dubbele schijfsysteem Aansluitzuilen en Sanitaire tegels Ontwerp & aanleg van technische infra REFAC Recreatietechniek Den Hulst 84-b 7711 GR 0529 – 480 008 www.refac.nl Nieuwleusen info@refac.nl Seizoen verlengen? In het voor- en najaar in totaal 12 weken erbij met de KARAT Minimale investering maximaal rendement Dat doe je met de nieuwe K-Stove KARAT In je lodge, safaritent, chalet of vakantiewoning Getest conform EN14785 www.kstove.com Jarenlang maaiplezier De Grasshopper 526V is ideaal voor bedrijfsmatig gebruik. Grasshoppers staan bekend om hun oersterke constructie en lage onderhoudskosten. Dankzij de luxe zitting en soepele besturing blijft het maaien comfortabel. Door het frontaal geplaatste maaidek heeft u altijd uitstekend zicht op het werk. Lozeman is importeur van de Grasshopper zero-turn maaiers. Neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt. +31(0)481-371423 | www.grasshoppermower.nl Actieprijs is geldig tot 1 mei 2021 Prijzen zijn excl. BTW ®

SPECIAL FLEXIBEL ONDERNEMEN Recreactie03 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Coronacrisis maakt creatief Camping Waalstrand staat jaarlijks half onder water Wat is de waarde van recreatie voor de maatschappij? Van klimpark naar avonturenpark, langlaufen en karpervissen. Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen. MEI 2021

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie Wijsheid komt met de jaren Al 45 jaar de specialist in de recreatie bedrijfsmakelaardij. www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Flexibiliteit 10 H Marike Rosier Manager Communicatie Het thema van dit nummer is ‘flexibel ondernemen’. Uiteraard geïnspireerd op de crisis, de pandemie. Voor ondernemers een periode waarin heel veel flexibiliteit gevraagd wordt. Het artikel over de creativiteit van buitensportondernemers om succesvol op zoek te gaan naar een ander businessmodel sprak mij erg aan. Maar ook een inzicht uit de coverstory van Bob Kettering (Facet architecten & adviseurs) om het bekende verdienmodel op basis van maximalisatie los te laten en daarmee veel flexibeler te worden in je bedrijfsvoering, vind ik inspirerend. In de rubriek de Bezieling staan de flexibele ondernemers van Camping Waalstrand centraal. Wat een verhaal om te lezen hoe hun improvisatievermogen op de proef wordt gesteld door de natuurkracht ‘water’. Meer dan de helft van hun camping loopt elk jaar weer onder door het hoog water van de Waal. De overheid blijkt af en toe ook best flexibel te zijn. Als sector juichen we dat van harte toe! Lees een paar mooie voorbeelden in het artikel ‘Hoe flexibel is de overheid?’ De belangrijkste boodschap uit deze verhalen is toch wel dat we allemaal in meer of mindere mate flexibel moeten zijn om nieuwe wegen in te slaan, te overleven of te groeien. Dat brengt me ook op de sociaal-maatschappelijke impact van onze sector. Die is veel groter dan je in eerste instantie zou denken. Het gaat niet alleen om sociale cohesie, verbinding, ontspanning, geluk en gezondheid, maar onze sector geeft ook waarde aan carrièreperspectief, leefomgeving, draagvlak voor voorzieningen en inclusie. Onderzoeker Jeroen Klijs van BUas licht zijn onderzoek hierover toe in de Visie. Ik eindig mijn voorwoord graag met een inspirerende quote van Boeddha: ‘In ons leven is verandering onvermijdelijk. In het aanpassingsvermogen en het gemak waarmee we de verandering ondergaan, liggen ons geluk en onze vrijheid.’ Veel leesplezier! 18 Branche 6 10 16 32 28 28 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: flexibel ondernemen tijdens de coronacrisis Gastvrij & innovatief: Jong RECRON onderzoekt de kansen van de crisis De Visie: de maatschappelijke waarde van recreatie is enorm, stelt onderzoeker Jeroen Klijs Pakt de overheid de kans op flexibel beleid, die de Omgevingswet biedt? Bedrijf Informatief 18 22 7 21 27 36 37 Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen om de crisis te overleven De Bezieling: Camping Waalstrand staat elk jaar onder water Colofon Kennis delen: regels voor duurzaam bouwen Kennis delen: alles over het nachtregister Vakinfo: hoe luxe maak je het camperterrein? Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 7 17 Martin Maassen RecreAnders Recreactie | Mei 2021 | nr 3 5

Onder de aandacht ISDE ook voor energie-opwekking De voorwaarden voor de ISDE subsidies 2021 zijn bekend. ISDE, wat staat voor Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing, wordt voor ondernemers uitgebreid met nieuwe methoden om energie op te wekken of te besparen. Zo kunnen scholen, zorginstellingen en het mkb vanaf dit jaar ook zonnepanelen of kleine windmolens laten subsidiëren via de ISDE. Dit geldt niet voor particulieren. De ISDE subsidiepot voor 2021 bedraagt 40 miljoen. De regeling wordt na dit jaar zeker nog twee jaar verlengd. www.rvo.nl (zoekterm: ISDE) Biovergister op Landal-parken E Onzalig plan van de baan Een exploitatievergunning voor recreatiebedrijven? HISWA-RECRON regiomanager Petra Ellens stond te kijken toen de gemeente Aa en Hunze met dat voorstel kwam. De achtergrond: er is één problematische camping met veel permanente bewoning in de gemeente, en het idee was dat een extra vergunning een wapen gaf om ondermijning op dit bedrijf aan te pakken. Ellens en de échte recreatieondernemers van de gemeente gingen in verweer. Zij wisten effectief aan te tonen dat de gemeente veel betere manieren heeft om te handhaven (en dat dat bij het bewuste bedrijf al veel eerder had moeten gebeuren). Waarom zou de hele sector in tijden van deregulering opgezadeld worden met een extra vergunning, terwijl er maar één rotte appel in de mand ligt? Na dit betoog besloot de gemeente het onderwerp niet meer te agenderen voor verdere behandeling. De opluchting onder de recreatieondernemers is groot. Als eerste in Europa zet Landal GreenParks een biovergister in op een vakantiepark. Landal Landgoed ’t Loo (Oldebroek) heeft de primeur. De machine zet voedselresten en ander organisch afval van de gasten en van het park om in biogas en plantenvoeding. Dat heeft voordelen: er hoeft bij het park geen gft-afval meer te worden opgehaald, met het biogas wordt het zwembad verwarmd en de plantenvoeding wordt gebruikt bij het groenonderhoud. De biovergister kan dagelijks tot 50 kg voedselresten en organisch afval verwerken en produceert 15 m3 biogas en 50 liter hoogwaardige plantenvoeding per dag. In de loop van dit jaar worden meer biovergisters op andere Landal parken geplaatst. Seijsener wordt Partner in Business Sinds 15 maart is Seijsener Techniek HISWARECRON Partner in Business. Seijsener ondersteunt daarmee de branchevereniging en versterkt zijn positie als marktleider in infrastructurele voorzieningen en diensten voor de watersport- en recreatiesector. “De waarde van een goede branchevereniging is groot. Juist in deze onzekere tijden”, stelt Bas Durieux, directeur van Seijsener. “Mijn complimenten aan HISWA-RECRON hoe ze haar leden ondersteunt. Wij dragen hier graag aan bij en zijn trots op de geïntensiveerde samenwerking.” HISWA-RECRON directeur Geert Dijks is positief: “Seijsener heeft veel kennis, ervaring en deskundigheid op het gebied van geavanceerde en duurzame technische voorzieningen. Met het partnerschap kunnen we nog intensiever bouwen aan een duurzame sector.” 6 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Foto: Shutterstock Column Gratis corona sneltest voor leden Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (4) HISWA-RECRON biedt de aangesloten bedrijven een unieke service: een gratis sneltest voor medewerkers. Na de test weet je binnen 30 minuten of je positief of negatief bent. De test, die normaal € 69,- kost, is voor HISWA-RECRON leden volkomen gratis. De test mag enkel aangevraagd worden als je de typische coronagerelateerde klachten vertoont of een melding hebt gehad uit de CoronaMelder app. Met de vouchercode die verstrekt is aan leden kun je jezelf of medewerkers snel laten testen op een van de 50 testlocaties in Nederland. www.hiswarecron.nl/kennisbank COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Rutger van de Maat, Annouck de Jong, Rosanne de Groot Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Kennemer Duincampings Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: (vervolg op de recensie van ‘Naar buiten’, het boekwerk van ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting). In 1960 bezaten tienduizend Nederlanders een caravan. In 1963 waren dat er 27 duizend en in 1970 honderdduizend. Amsterdammers en Zaankanters verruilden op camping Bakkum hun tenthuisjes massaal voor caravans. Eind jaren ‘60 werd al bijna de helft van alle ruimte op de kampeerterreinen gebruikt door ‘caravanners’ op seizoensplaatsen. Gemeenten en provincies sloegen aan het reguleren. Tegelijkertijd werd de opzet van nieuwe terreinen door overheden gestimuleerd. Voorzieningen als toiletten, douches, kampwinkels en kantines rukten op. Volgens de chef kamperen van de ANWB boden sommige kantines te weinig gelegenheid voor een blik naar buiten. De hoofdredacteur van de Kampeerkampioen nam daar afstand van: ‘Geef de jeugd een jukebox in de kantine en laat ze dansen op hun manier’. Of, zoals er in hetzelfde blad geschreven werd: ‘een kampeercentrum moet niet alleen logies bieden, maar ook een brok vakantievreugde om het noodzakelijke herstel na een jaar hard werken mogelijk te maken’. Gezelligheid was dus belangrijk. In het openluchttheater van camping Bakkum traden Amsterdamse artiesten als Johnny Jordaan, Tante Leen en Rita Corita op ... Er werden bingoavonden, filmvoorstellingen en disco’s georganiseerd. Steeds meer terreinen groeiden uit tot gezinskampeerterrein en gingen jongeren weren. Eind jaren ’60 waren op ongeveer de helft van de kampeerterreinen alleenreizende jongeren niet langer welkom. Anderzijds ontstonden er bijvoorbeeld in Renesse, op Texel en Terschelling specifieke jongerencampings. In 1970 wordt het aantal kampeerders op zo’n 2,6 miljoen geschat. De trek naar buitenlandse locaties komt op gang. Op sommige campings rond het Gardameer waren de Nederlanders al snel in de meerderheid. (wordt vervolgd) Recreactie | Mei 2021 | nr 3 7 Foto: Ruben Drenth

Onder de aandacht P Verbod op wegwerpplastic Per 3 juli gaat in de hele EU een verbod in op wegwerpplastic. Het is bedoeld om de afvalberg te verkleinen en de ‘plastic soep’ tegen te gaan. De horeca mag geen borden en bestek van wegwerpplastic meer gebruiken. Ook plastic rietjes zijn taboe. De richtlijn verbiedt ook drank- en voedselverpakkingen van piepschuim, roer- en wattenstaafjes en dunne zakjes van plastic. Naast het verbod op wegwerpplastic komt er een statiegeldsysteem voor kleine plastic drinkflesjes om extra zwerfafval tegen te gaan. Op flesjes van minder dan 1 liter komt 15 cent statiegeld. Voor flessen van 1 tot 3 liter blijft het statiegeld 25 cent. De producenten van de flesjes zijn verantwoordelijk voor het statiegeldsysteem. Per 31 december 2022 komt er ook 15 cent statiegeld op blikjes voor frisdrank of bier. Nederlanders positiever over eigen land Duurzaam Gastvrij: De stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (KMVK) is bekend van de Green Key en de Blauwe Vlag. Nu heeft de stichting een nieuw duurzaamheidskeurmerk voor de vrijetijdssector gelanceerd: Duurzaam Gastvrij. “Het keurmerk is bedoeld voor sectoren waarvoor geen Green Key beschikbaar is”, vertelt Erik van Dijk, directeur van de stichting KMVK. “We kregen de afgelopen jaren veel vragen van ondernemers van andere gastvrije bedrijfskeurmerk voor de vrijetijdssector groepen. Daarom hebben we Duurzaam Gastvrij ontwikkeld.” Bedrijven actief in de volgende groepen kunnen op dit moment het keurmerk behalen: wellness & sauna, (indoor) zwem- en sportlocaties, varende locaties, bibliotheken. Met het nieuwe keurmerk hoopt stichting KMVK de vrijetijdssector verder te verduurzamen. www.duurzaamgastvrij.nl Het NBTC publiceerde eind maart weer de Vakantiemonitor. Die meet de invloed van de coronacrisis op het reisgedrag van bezoekers. Ruim 70 procent van de inwoners uit Nederland en de toeristische kernmarkten van ons land (België, Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en China) heeft vakantieplannen dit jaar. Ten opzichte van de eerste meting in januari dit jaar neemt het aantal boekingen in nagenoeg alle landen toe. Jos Vranken, algemeen directeur NBTC: “De boekingen nemen in alle landen mondjesmaat toe, maar nog steeds is er een groot aantal potentiële vakantiegangers dat nog niet heeft geboekt en zeer terughoudend is. De huidige situatie is en blijft zorgelijk voor de toeristische sector.” Duidelijk zichtbaar is volgens het NBTC dat meer potentiële vakantiegangers de voorkeur geven aan een vakantie in eigen land. Dit geldt met name voor inwoners uit Nederland (+11%), Duitsland (+9%) en Frankrijk (+8%). Deze resultaten gelden niet alleen voor de zomer, maar ook voor de vakantieplannen in de rest van het jaar. “In Nederland zien we dat mensen in eigen land vooral op zoek zijn naar rust en ruimte”, vertelt Vranken. “Vakantieparken en campings in de natuur worden daardoor aantrekkelijk.” Ruim de helft van de Nederlanders en inwoners uit Duitsland, België en Frankrijk wil pas weer op vakantie naar het buitenland wanneer men is gevaccineerd, blijkt uit het onderzoek. 8 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Foto: Pixabay Foto: Lieke Esveldt Onder de aandacht Gezocht: minister van Recreatie Ook VNG tegen legaliseren permanent wonen D De formatie van het nieuwe kabinet is in volle gang. Om die reden publiceerde Gastvrij Nederland 29 maart een opmerkelijke personeelsadvertentie. Gezocht werd een kandidaat voor de functie van minister voor Toerisme en Gastvrijheid. De ludieke personeelsadvertentie vestigde de aandacht op het grote belang van de recreatieve sector voor Nederland en het totale gebrek aan coördinatie van rijkswege. HISWA-RECRON, dat deelneemt in Gastvrij Nederland, pleit al geruime tijd voor een minister van Toerisme en Gastvrijheid. Kees van Wijk, voorzitter van Gastvrij Nederland, zegt over de actie: “Het is hoog tijd voor een eigen minister, die samen met ons werkt aan herstel. Dat kan alleen onder sterke nationale coördinatie. Een sector die een bijdrage levert van 4,5% aan het Bruto Nationaal Product en een nog grotere bijdrage aan het Bruto Nationaal Geluk verdient dit.” Vorig jaar nam de Tweede Kamer een motie aan waarin werd gepleit voor eenvoudiger legalisering van permanent wonen in recreatiewoningen. HISWA-RECRON heeft al meerdere malen benadrukt dat dat kan leiden tot verpaupering van vakantieparken en andere ongewenste gevolgen. De VNG is het daarmee eens, zo blijkt uit een brief die de VNG begin april verstuurde aan minister Ollongren. ‘Vanaf het moment dat de Tweede Kamer de motie heeft aangenomen is er onrust ontstaan’, schrijft de VNG. ‘Bewoners van vakantiewoningen melden zich nu al bij gemeenten met het ‘recht’ op permanente bewoning. Eigenaren twijfelen aan het nut van transformatietrajecten ‘omdat het straks allemaal veel eenvoudiger wordt’. Het signaal dat bewoning van een vakantiewoning op individueel niveau kan worden geregeld met een omgevingsvergunning ondermijnt niet alleen het draagvlak en de samenwerking in lopende projecten, maar ook de verdere ontwikkeling van alles wat er op het gebied van vitale vakantieparken in het land in ontwikkeling is.’ Jarin van der Zande, manager Public Affairs bij HISWA-RECRON, is blij met de brief, waarvoor Sportzomer bij Droomparken Het EK voetbal, de Olympische Spelen, Tour de France, Wimbledon, de Grand Prix op Zandvoort: de komende zomer staat bol van de sport. Droompark De Zanding (Otterlo) en TUI haken aan met de sportieve ‘Droomzomer’, van 11 juni tot en met 6 september. Bekende (ex)-topsporters komen naar de parken, verzorgen clinics, analyseren de sport en vertellen bijzondere verhalen. Zo wordt de Droomzomer een shortbreak boordevol sportbeleving. De wedstrijden kunnen gevolgd worden via grote schermen op gezellige terrassen. Er zijn iedere dag gratis sportlessen, van boksen tot yoga. Voor kinderen zijn er speurtochten, toernooitjes, een sportbingo en marshmallow-avonden bij het kampvuur. Ook worden er clinics gegeven door Feyenoord Soccer Schools. Diverse bekende sporters hebben hun komst al bevestigd. www.droomzomer.nl ook HISWA-RECRON input heeft geleverd. “Waakzaamheid is geboden. Als een persoon die een vakantiewoning permanent bewoont daarvoor een uitzondering vraagt middels een omgevingsvergunning, dan moet de gemeente motiveren waarom dat niet zou kunnen. Als de gemeente dan niet alert is, moet die uitzondering gewoon verleend worden. En dan zit behalve de gemeente ook de eigenaar van het recreatiepark met de gebakken peren. Recreatieparken zijn hiervoor niet bedoeld en ook niet geschikt.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 9 Foto: Toverland Foto: Ditta van Ekris

Coverstory Ondernemerschap tijdens de coronacrisis Als de coronacrisis en alle bijkomende overheidsmaatregelen ondernemers één ding hebben geleerd, is dat wel dat snel schakelen van levensbelang is. Als het beleid per dag kan veranderen, wordt uiterste wendbaarheid gevraagd. Maar hoe krijgt flexibel ondernemen in de praktijk vorm? W 10 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Willemieke de Waal, directeur van de drie Kennemer Duincampings, herinnert zich nog goed hoe chaotisch het begin van de coronacrisis verliep. “De kampeerders op Camping Bakkum mogen twee weken voor opening van het seizoen hun kampeermiddel plaatsen. Ondanks de coronadreiging gaf de burgemeester toestemming om daarmee door te gaan. Maar de veiligheidsregio greep vervolgens in. Het bedrijf moest vijf weken dicht en er moesten zelfs hekken om het terrein worden geplaatst. Terwijl we die nooit hebben gehad ...” Zelf toilet meenemen Daarna leefden De Waal en haar medewerkers van persconferentie naar persconferentie. Direct na de bekendmakingen werHoe flexibel Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Kennemer Duincampings, De Kleine Wolf, Facet, Ditta van Ekris zijn ondernemers? “ Je komt in een stand waarin je meteen klaar bent voor verandering” den de maatregelen in het MT besproken en naar de gasten gecommuniceerd. “Zo hadden we na 4 mei vorig jaar een periode waarin de campings open mochten, maar het sanitair bleef tot 15 juni gesloten. Toen hebben we de mensen geadviseerd om zelf maar een chemisch toilet mee te nemen. Zo konden ze toch komen.” Met extra schoonmaken, het weghalen van deuren, het afplakken van wastafels en een duidelijke routing op de vloer wisten de Kennemer Duincampings uiteindelijk een volkomen veilig seizoen te draaien, net als de andere HISWA-RECRON leden. “Ik heb ontdekt hoe flexibel we eigenlijk al zijn”, stelt De Waal. “Je komt in een stand te staan waarin je meteen klaar bent voor verandering. Zo besloten we om de drie Recreactie | Mei 2021 | nr 3 11 ➔

campings wat langer open te houden in het naseizoen, om de mensen met seizoensplaatsen tegemoet te komen.” Gaan de Kennemer Duincampings op basis van deze ervaringen nou ook echt veranderen? De Waal denkt van niet. “Wij houden vast aan het echte kamperen, met centrale voorzieningen voor het sanitair. We hebben in totaal 3.500 kampeerplaatsen in de duinen. Ons terrein is helemaal niet geschikt voor een ondergrondse infrastructuur voor de riolering. Wel hebben we de plaatsing van een aantal units privésanitair wat naar voren gehaald. Het plan was er al. Dat hebben we versneld uitgevoerd.” Snel schakelen Anne-Sophie Kat van Vakantiepark de Kleine Wolf herkent het beeld van flexibel ondernemerschap. Kat nam in november 2019 het bedrijf over van haar ouders. Toen De Kleine Wolf in 2020 werd uitgeroepen tot ANWB Camping van het Jaar, leek dat de start van een gouden seizoen te worden. Niemand was voorbereid op de coronapandemie. Met snel schakelen wist ook zij de zaken zo te keren, dat de “ We gaan anders nadenken over ruimten, door onze faciliteiten ruimer op te zetten” gasten een fijne vakantie hebben gehad. “We hebben bijvoorbeeld geïnvesteerd in een buitentheater. Dat werkte prima hoor, en is veel veiliger als het gaat om besmettingsgevaar. Maar toch kun je niet dezelfde kwaliteit licht en geluid bieden als binnen in de zaal. Daarom gaan we, zodra dat kan, ook gewoon weer naar binnen.” Helaas was de onzekerheid voor ondernemers niet enkel iets van vorig jaar. Ook op het moment van dit interview met Recreactie – eind maart – zit Anne-Sophie Kat er weer middenin. “Duitsland geeft nog steeds een negatief reisadvies voor Nederland. Wie hierheen wil komen moet vijf dagen in quarantaine. Normaal gesproken bestaat met Pasen 90% van onze gasten uit Duitsers. Er zijn er wel een paar die komen, die zijn ingeënt, maar de meesten niet. Daarom zijn we begin maart al begonnen om de gasten die met Pasen accommodaties of een voorseizoensplaats hebben gehuurd te annuleren. Die accommodaties kunnen we nog aanbieden aan Nederlandse gasten. Zo hopen we toch nog een deel van het voorseizoen te redden.” Duitse receptioniste Sinds een paar jaar heeft De Kleine Wolf een Duitse receptioniste. Normaal handig met alle Duitse gasten op het park, maar ook nu is Kat weer heel blij met deze native speaker. “Ze kan alle vragen van Duitse gasten keurig beantwoorden. Soms zijn dat lastige gesprekken, als het over annulering of vouchers gaat. Dat verloopt toch minder soepel als je aangeleerd Duits spreekt, zoals wij.” Wat gaat Kat in de bedrijfsvoering veranderen, als de pandemie straks voorbij is? 12 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Coverstory “Heel weinig. Maar we gaan wel anders nadenken over ruimten, bijvoorbeeld door onze faciliteiten ruimer op te zetten. Stel dat er nog eens zoiets gebeurt, dan biedt dat meer mogelijkheden om in te spelen op de omstandigheden.” Bob Kettering van Facet architecten & adviseurs denkt dat de coronacrisis ondernemers een extra aanzet geeft tot veranDoor minder voorzieningen te bieden wint het bedrijf aan flexibiliteit dering. “Vooral bij de intensief geëxploiteerde bedrijven met veel voorzieningen. Daar is de trend lange tijd geweest: laten we de gast zoveel mogelijk faciliteiten en vermaak op het bedrijf bieden, dan blijft hij langer. Nu zien we bij de gasten een verschuiving van beleving naar betekenis. Het gaat niet enkel om hoe het bedrijf eruit ziet, maar hoe de vakantie er als geheel uitziet. De belangrijkste gedachte voor ondernemers daarbij is: alles in een cirkel van ruim 20 kilometer rond je bedrijf behoort tot je faciliteiten. De regio heeft meer te bieden dat jij ooit op je bedrijf kunt realiseren.” Minder voorzieningen Kettering ziet dat de horeca door veel recreatieparken als extra service wordt beschouwd. “In sommige gevallen moet er onderaan de streep zelfs wat geld bij. De redenering is dan: de gast vraagt er om. Maar je kunt die gast ook verwijzen naar tien prima restaurants in de nabije omgeving. Daar heb jij geen omkijken naar, de gast heeft een veel bredere keuze en die tien restaurants worden opeens jouw partners. Je hoeft niet meer alles zelf te doen. Hetzelfde geldt als een gast vraagt Recreactie | Mei 2021 | nr 3 13 ➔

Uw partner voor (schoon) waterbeheer Advisering drink- en zwemwater Legionellabeheer Uitvoering monstername en analyse Testing for life 088 - 831 05 00 - info@c-mark.nl - www.c-mark.nl • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Vorstalarmering BESPAREND EN ENERGIE RGIE Daardoor vaak al AREND or vaak al binnen 2 jaar terugver terugverdiend Draadloos beheer op afstand ICY Accommodation Management nd www.icy.nl Coverstory Minder voorzieningen voor De Zuidduinen Artist’s impression van het nieuwe gebouw voor De Zuidduinen of hij een bootje kan huren. Dan hoef je ook niet zelf boten te gaan verhuren, maar verwijs je hem naar een botenverhuur. Het mooie daarvan is dat je bedrijf veel minder kapitaalintensief wordt. Je wint aan flexibiliteit. En het allermooiste: je wint óók aan beleving!” De voorzieningen die er wél zijn, zou je niet moeten afstemmen op de topdrukte van het hoogseizoen, vindt Kettering. “Stel: je bouwt een binnenspeeltuin, een restaurant of een zwembad. Je bent acht maanden per jaar open, waarvan het twee maanden enorm druk is. Wij zeggen dan: stem je faciliteiten af op die andere zes maanden. Dat scheelt fors in de investering. En in het hoogseizoen werk je met flexibele opties: je zet een fancy foodtruck voor de deur, laat een stormbaan van luchtkussens plaatsen of vraagt een buitensportondernemer om activiteiten voor je gasten te verzorgen. Die hebben juist in de zomer een rustige tijd, dus dan help je elkaar weer.” Reservecapaciteit Volgens Kettering begint dit inzicht nu ook door te dringen tot de kapitaalsintensieve bedrijven die gewend zijn aan Eigenaar Rozemarijn Dees van Strandcamping Zuidduinen besloot recent om qua voorzieningen een stap terug te zetten. Niet geheel toevallig wordt zij daarbij geadviseerd door Facet. “Wij hebben een verouderd centrumgebouw met een grote horecaruimte. Het grootste deel van het jaar is die gesloten. En in Katwijk, wat vlakbij ligt, zijn heel veel prima horecavoorzieningen. Daarom hebben we besloten om winkel, receptie en een veel kleinere horeca samen met het sanitair in één nieuw gebouw onder te brengen. De plek van het huidige sanitairgebouw komt dan vrij voor kampeerplaatsen. Niet onbelangrijk, want we zitten in Natura 2000-gebied. Zo bereiken we veel zaken tegelijk. Een modern, duurzaam en goed geïsoleerd gebouw dat opgaat in het landschap. Meer kampeerruimte. En minder ongebruikte horecaruimte. Dat alles samen biedt ons veel meer flexibiliteit om te ondernemen.” een zeer hoge bezetting in voor- en naseizoen, en volle bak in het hoogseizoen. “Die hebben vorig jaar soms tot 25% minder omzet gedraaid. Terwijl de bedrijven met een wat minder hoog profiel, die altijd nog wat capaciteit overhouden, een uitstekend jaar hadden. Die hadden nog ruimte voor groei in de bezetting in het hoogseizoen. Door het verdienmodel op basis van maximalisatie los te laten, bouw je meer flexibiliteit in de bedrijfsvoering.” Anne-Sophie Kat van Vakantiepark De Kleine Wolf, geeft toe dat haar bedrijf een heel matig seizoen 2020 draaide. “Maar om die reden afschalen? Dat is achteruitgang. Daar zie ik als ondernemer echt niet veel in. Wij willen gewoon terug naar het oude normaal.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 15

Gastvrij en innovatief Jong RECRON ziet kansen na de crisis De coronacrisis veroorzaakt veel schade. Maar welke kansen biedt de crisis? Jeske van Gerven Consultancy en Merel de Groot onderzochten het in opdracht van Jong RECRON. Zij concluderen dat de kansen met name liggen op het gebied van prijsbeleid, automatisering en verduurzaming. T Terwijl recreatieondernemers vorig jaar probeerden te redden wat er te redden viel, schakelde het bestuur van Jong RECRON Jeske van Gerven Consultancy in om te onderzoeken waar ná de crisis de beste kansen voor de sector liggen. De belangrijkste conclusie van dat onderzoek? “Jonge ondernemers hebben een lange horizon en willen investeren op de langere termijn”, zegt Tom Pouwer, penningmeester van Jong RECRON. En daar ligt meteen ook een mooie uitdaging voor de overheid, voegt hij daar aan toe. “Die kan de economie aanjagen door investeringen naar voren te halen, wat een positief effect heeft op het behalen van de klimaat- en energiedoelstellingen.” In juni 2020 presenteerde Van Gerven haar eindrapport ‘Het coronavirus in de verblijfsrecreatie: voorjaarsstorm of klimaatverandering?’ Een half jaar later volgde een aanvullende notitie. Voor het onderzoek werden met name leden van Jong RECRON geïnterviewd. Uit het onderzoek en de aanvulling blijkt dat de crisis verlammend heeft gewerkt, tot grote omzetderving heeft geleid en dat investeringen on hold zijn gezet. Flexibel prijsbeleid Maar de crisis biedt ook kansen. Veel ondernemers zien uitdagingen op het gebied van verduurzaming, al wachten ze hier voorlopig nog even mee in verband met de hoge investeringskosten en lange terugverdientijd. Op de kortere termijn bieden flexibel prijsbeleid en automatisering perspectief. In juni 2020 zagen de meeste geïnterviewde ondernemers gedifferentieerde prijzen nog niet als een optie. Maar in november 2020 leken de morele en praktische bezwaren tegen strategisch prijsbeleid af te zwakken. “Automatisering zal een boost krijgen omdat het aantal contactmomenten straks – in het ‘nieuwe normaal’ – naar verwachting laag zal blijven. Dat lijkt in Op de korte termijn biedt flexibel prijsbeleid perspectief 16 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 strijd met alles waar de gastvrijheidssector voor staat. Toch hoeft dat niet zo te zijn”, ontzenuwt Tom Pouwer, zelf eigenaar van Camping Oranjezon. “Gasten accepteren nu dat er bij aankomst geen persoonlijk contact aan de balie mogelijk is. Wanneer je als ondernemer dat gemis compenseert door bijvoorbeeld over je terrein te fietsen en een praatje te maken met je gasten, behoud je de waarde van persoonlijk gastcontact.” Herwaardering eigen land Een andere belangrijke uitdaging waar de sector van kan profiteren is de herwaardering van het binnenlands toerisme. Uit onderzoek van het NBTC (zie pagina 8) blijkt dat Nederlanders positiever zijn geworden Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Jong RECRON RecreAnders Rutger van de Maat Adviseur ZKA FrY Geen functie elders Op het moment van schrijven staan we aan de vooravond van Pasen. Zo’n moment om eens terug te kijken. Er is afgelopen periode ontzettend veel geïnvesteerd door ons allemaal. Iedereen weet inmiddels: ons branchesucces blijft niet onopgemerkt. Buitenlandse investeerders grijpen de markt. Ze zullen jou binnenkort ook wel (in)halen, toch? Met man en macht investeren ze in ‘glamping’ of ponden ze gronden uit. Ons product verandert. Een nieuwe jonge generatie kampeerders en ‘glampeerders’ ontdekt Nederland. Dit zijn ook de ontdekkers van Lowlands. En de ontdekkers van wat we tegenwoordig het urban-city gevoel noemen. En de eerste gebruikers van Facebook, waar ze inmiddels alweer mee gestopt zijn. Instagram is de vervanger. Volgens de internationale ketens wil deze groep graag dicht op elkaar staan. Zij aan zij in een luxe stacaravan, lekker kort op de buren. En zij aan zij in tenten - of moeten we het glamping-accommodaties noemen? Het maakt niet zo uit, als het maar zij aan zij is, ze zijn ook niet anders gewend, in de stad. En rond het middaguur hutje-mutje op het terras. Er is zelfs een term voor: de zij-aan-zij-zoeker. over Nederland als vakantiebestemming. Om hier optimaal op in te spelen moet er wel meer worden samengewerkt, stellen de onderzoekers. Regio’s moeten elkaar niet beconcurreren, maar samen het binnenlands toerisme promoten. De inhaakcampagne #hiermoetjezijn, waaraan ook HISWA-RECRON een actieve bijdrage heeft geleverd, is een goed voorbeeld. Samenwerking, onder meer op het gebied van destinatiemarketing, staat ook prominent in het actieplan van Jong RECRON. Daarin pleit de jongerenorganisatie voor een academie voor innovatief ondernemerschap en een krachtige lobby voor een investeringsfonds. Met daarin een belangrijke rol voor Jong RECRON. Pouwer: “We willen als jonge ondernemers veel meer betrokken worden bij dergelijke lobby’s. Wij vormen de toekomst van de sector.” Geloof jij het? Alsof die buitenlandse investeerders weten hoe het werkt. Wij, als ondernemers met een visie en een mooi bedrijf, waren de festivals al ruimschoots voor. We zagen dat mensen weg wilden uit de flatgebouwen naar een plek waar het vrije leven te zien en te ontdekken was. En nu zou dat anders zijn? Door die nieuwe stacaravanparken die de zij-aan-zij-zoeker aanspreken? Natuurlijk halen ze ons niet (in). Wij, eigenaren en bazen over onze camping, laten ons zien. Met een trots gevoel gaan we het seizoen in. Wij zijn degenen die het gevoel van het mooie vrije leven als geen ander op ons terrein kunnen krijgen, met producten uit de streek. Zij-aan-zij gaat dat niet lukken hoor. En wie gaat de festivallampjes ophangen en de strandstoeltjes neerzetten bij al die particuliere gronden? De hardwerkende zelfstandige campingboer gaat de markt zeker bijbenen. En plek bieden aan de gast voor de toekomst. Die goeie ouwe campingboer hoeft echt geen ‘functie elders’ te krijgen. Recreactie | Mei 2021 | nr 3 17

Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen Flexibel en creatief de crisis door Reageren buitensportondernemers, die niet ‘vast zitten’ aan de verhuur van accommodaties, flexibeler op de coronacrisis dan hun collega’s in de verblijfsrecreatie? Flexibiliteit alléén is niet genoeg, zeggen Jasper Rotgans en Michiel Pöpping. “Je moet ook doorpakken en risico’s nemen.” I In zes weken tijd wist Jasper Rotgans, mede-eigenaar van Outdoor Valley, zijn bedrijf volledig om te toveren in een avonturenpark. Omdat het overgrote deel van zijn doelgroep (bedrijven en scholen) wegviel, besloot hij zich te richten op het kleinste segment van zijn klantenbestand: particuliere klanten als gezinnen, vriendengroepen en individuele recreanten. “Voor één vaste entreeprijs met de hele familie op avontuur”, vat hij het concept samen. “Van hutten bouwen tot kajakken, van tokkelen tot mountainbiken.” De metamorfose sloeg aan. Een flinke toestroom van particuliere klanten volgde. Dat verzachtte de pijn voor het bedrijf enigszins. Verbeteringen Terugkijkend is Rotgans tevreden over de omschakeling. “Het was een goede tijdelijke oplossing. Maar voor het komend seizoen gaan we verbeteringen aanbrengen. Om drukte aan de telefoon te vermijden, werken we nu met een beschikbaarheidskalender op de site. Alleen al in augustus kregen we duizend telefoontjes meer dan normaal. Dat heeft gevolgen voor je personeelsinzet. We hebben ook geïnvesteerd in een nieuw boekingssysteem en een uitbreiding van het activiteitenaanbod.” Noodzakelijke investeringen, want een avonturenpark is iets totaal anders dan een buitensportonderneming. “Gasten maken geen afspraak met een instructeur, maar komen op eigen gelegenheid om een leuke dag te beleven”, vertelt Rotgans. “We moesten leren werken met timeslots en onze ticketing aanpassen. Onze pieken liggen nu in de vakantieperioden, wat gevolgen heeft voor alle medewerkers. De investeringen konden we gelukkig doen uit eigen vermogen.” Hoewel de omzet van Outdoor Valley in 2020 met bijna vijftig procent daalde, bleef de motivatie hoog, aldus de ondernemer. “We gaan dit samen overleven, was ons credo. En dat lukt. Niet alleen door creatief en flexibel te zijn, maar ook door samen door te pakken en risico’s te nemen. Anders kom je er niet.” Breed oriënteren Michiel Pöpping, eigenaar van outdoorcentrum Markant in het Gelderse Braamt, besloot in maart 2020 niet te somberen maar te kijken naar wat nog wél kon. “Je moet kansen ontdekken en je breed oriënteren”, aldus de ondernemer. “Maar je moet ook zakelijk blijven en sommige kansen níet “ Je moet ook zakelijk blijven en sommige kansen níet pakken” 18 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Outdoor Valley, Markant pakken, als ze simpelweg te weinig opleveren.” Pöpping creëerde een avonturenconcept, bood in de sneeuwperiode langlaufen als tijdelijke activiteit en introduceerde karpervisvakanties. “Langlaufen was een toevalstreffer. VeBON-collega Henk Blijenberg heeft een skipiste in de Ardennen, maar kon en mocht niet draaien. Na een snelle actie hadden we een mooie deal. Samen hebben we er een fantastische week van gemaakt met een mooie meevaller voor de omzet.” De karpervisvakanties zijn geïntroduceerd dankzij de zoon van Michiel Pöpping. “Hij vist vaak en samen kwamen wij in contact met een platform voor karpervissers. Via dit platform, thecarpspecialist.nl, bieden wij vissers ‘betaalwater’. In combinatie met drie glampingtenten kunnen vissers langs onze waterplas genieten van luxe visvakanties. Dat loopt uitstekend.” Avonturen-Achterhoek.nl biedt verschilMarkant bood in de sneeuwperiode langlaufen en introduceerde karpervisvakanties lende outdooractiviteiten aan tijdens de feestdagen en vakanties in recreatiegebied Stroombroek, die online geboekt kunnen worden. Niet alleen de lokale bevolking, ook gasten van de nabijgelegen campings maken er gebruik van. “Net als het karpervissen gaan we hier ook in de toekomst mee door”, zegt Pöpping, die door het wegvallen van bedrijven en scholen toch zo’n vijftig procent omzet mist. Perspectief Natuurlijk is het seizoen niet meer goed te maken. Maar de slimme oplossingen hebben de schade iets kunnen beperken en – ook niet onbelangrijk – bieden voor de toekomst perspectief in nieuwe verdienmodellen. Uiteindelijk worden Markant en Outdoor Valley als onderneming veelzijdiger en robuuster. Daarvan zijn Pöpping en Rotgans overtuigd. “Zo’n radicale omschakeling vergt natuurlijk een heel andere mindset en een enorme switch van je organisatie”, zegt Pöpping. “Maar het werken aan alternatieve oplossingen geeft je ook een bevrijdend gevoel.” Ook Rotgans gaat na de crisis door met een aantal nieuwe activiteiten. “We hebben iets nieuws geleerd, waar we op de langere termijn beter van worden. Na de crisis pakken we de draad weer op als buitensportbedrijf. Maar er zal wel een mengvorm ontstaan, omdat we elementen van het avonturenpark behouden.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 19

Bedrijfsoverdracht DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING LEISURE MAKELAARS NEDERLAND Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Heesch ® Kennis delen Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Ons Buiten Hoe duurzaam moet je bouwen? Op weg naar een duurzame wereld worden gaandeweg nieuwe (bouw)eisen gesteld. Zo is het sinds 1 januari 2021 wettelijk verplicht om bijna energieneutraal te bouwen. Wat betekent dit voor het plaatsen van nieuwe recreatieobjecten? Duurzame nieuwbouw voor Campingpark Ons Buiten O Om flexibel in te spelen op de veranderende vraag in de markt wordt meestal gebruik gemaakt van recreatieve nachtverblijven die niet hoger zijn dan vijf meter en waarvan de oppervlakte niet groter is dan 70 vierkante meter. Voor de bouw daarvan is geen omgevingsvergunning vereist. Maar dat betekent niet dat vergunningsvrij bouwen ook vrij is van duurzaamheidseisen. Sinds januari 2021 moeten nieuwe gebouwen voldoen aan de nieuwe landelijke BENG-eisen voor ‘Bijna EnergieNeutrale Gebouwen’. Deze maken deel uit van het Bouwbesluit. Dit besluit noemt alle eisen waaraan bouwwerken tenminste moeten voldoen om de benodigde kwaliteit, veiligheid en energiezuinigheid te kunnen garanderen. Of je nu vergunningsvrij of vergunningsplichtig recreatieobjecten plaatst, je moet altijd voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. Prefab BENG stelt eisen aan de maximale energiebehoefte, het fossiele energiegebruik en de opwek van hernieuwbare energie van gebouwen. Je moet dus niet alleen rekening houden met een goede isolatie en energiezuinige installaties, maar ook met de toepassing van duurzame energie. De eisen vervangen de energieprestatie coëfficiënt (EPC) en worden berekend met een nieuwe methodiek, die ook wordt gebruikt bij het bepalen van het Energielabel. De crux voor recreatieondernemers zit hem met name in de duurzaamheid van de prefab recreatieobjecten, die momenteel Goede isolatie en duurzaam verwarmen is niet meer genoeg gretig aftrek vinden, zegt Bob Kettering van Facet architecten & adviseurs. “Veel leveranciers ontwikkelen deze objecten vanuit efficiency, waarbij materiaal- en onderhoudskosten leidend zijn. Je komt dus relatief veel kunststof, trespa en plastic tegen. Circulariteit krijgt nog onvoldoende aandacht.” Dat BENG nu nog geen eisen stelt aan materialen, wil zeker niet zeggen dat ondernemers ook in de toekomst goed zitten met kunststof en andere niet-duurzame materialen, waarschuwt Kettering. “Wij verwachten, met de European Green Deal die onderweg is, dat ook materialen straks worden meegewogen in de BENG-eisen. Mijn advies is dat ondernemers meer vooruit denken.” Circulaire wellness Campingpark Ons Buiten in Oostkapelle zit midden in een duurzaamheidstransitie en opende in juni 2020 een circulair gebouwde wellnessvoorziening, met zwembad en sauna. “Het was voor ons een uitgemaakte zaak dat we aan de strengste duurzaamheidseisen wilden voldoen”, zegt Gabriël Coppoolse van Ons Buiten. “Wij geloven in duurzaam en circulair ondernemen en willen graag de toekomst naar ons toe trekken. Zo blijf je wendbaar en flexibel. Bovendien past de voorziening heel goed bij onze identiteit.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 21

Anciëlla Tap en Roger Cornelissen De Bezieling Altijd denken aan het water In een Recreactie-special over flexibel ondernemen mag Camping Waalstrand niet ontbreken. De rivier geeft het bedrijf bestaansrecht, maar is ook een factor om rekening mee te houden. Jaarlijks staat meer dan de helft van de camping onder water. Hoe ga je daarmee om? 22 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Joep Cornelissen, Camping Waalstrand R Ruim 130 jaar terug kocht de overgrootvader van Roger Cornelissen logement het Veerhuis bij Gendt. In de loop der jaren ontwikkelde het zich tot een aardig café voor de mensen die met het veerpontje de Waal overstaken. Soms wilden die dan ook blijven kamperen. In 1964 mondde dat uit in Camping Waalstrand. “In het begin nog heel elementair”, vertelt Roger Cornelissen. “Stroom kwam met een kabeltje uit het café, en daar konden mensen ook gebruikmaken van de wc. Al snel kwam er een eenvoudig sanitairgebouw en zo groeide het bedrijf verder tot een volwaardige camping, met een accent op jaarplaatsen. Zoon Roger Cornelissen (53) werd groot op het bedrijf. In Gendt leerde hij ook Anciëlla Tap (54) kennen. Niet lang daarna sloeg hij zijn vleugels uit naar Molecaten Park Kruininger Gors. “Ik heb daar acht jaar gewerkt. Heel nuttige jaren, want zo leerde ik hoe een groot recreatiebedrijf werkt. Dat is soms heel efficiënt, maar levert ook heel veel problemen op, die we hier nooit tegenkomen.” Toeristisch kamperen In 2001 wilde de vader van Roger een stapje terug doen. Roger en Anciëlla besloten terug te keren naar Gendt. Heerlijk vond Roger het. “Hier ben je alles ineen. Er is geen technische dienst waar ik een beroep op kan doen. Maar als ik dat wil kan ik gewoon zelf op mijn knieën een straatje leggen.” Sinds 2004 zijn Roger en Anciëlla volledig eigenaar van de camping. “We hebben de focus verlegd van jaarplaatsen naar toeristische plaatsen”, vertelt Roger. Zo kwamen er tien camperplaatsen, met mooi uitzicht over de rivier. “En we werken aan verhuuraccommodaties. Op het moment zijn dat vijf stacaravans en vier chalets. Heel geleidelijk breiden we dat uit, als er weer vaste gasten vertrekken. Echt herstructureren en gasten wegsturen zullen we nooit doen. Die mensen komen hier soms al 40 of 50 jaar lang. Die kun je toch niet wegsturen omdat je andere plannen hebt?” Een andere reden waarom de ondernemers kiezen voor de weg der geleidelijkheid, is dat alle chalets in eigen beheer blijven. “Op andere parken worden ze verkocht en dat levert op korte termijn geld op. Maar wij willen 100% zeggenschap houden over ons eigen bedrijf.” Snel schakelen Anciëlla benadrukt de flexibiliteit van een kleine onderneming. “Je kunt hier snel schakelen en reageren op alles wat zich voordoet. Wij vinden het heel leuk om dat samen te doen. En ook in de wintertijd, als het bedrijf dicht is, werken we natuurlijk keihard. Maar we doen wel alles in ons eigen tempo. In de zomer is het anders. Dan staan we altijd klaar voor de gasten.” Het bedrijf is mede zo flexibel doordat café Veerhuis Concordia en de jachtverhuur, die bij het bedrijf lijken te horen, in bezit zijn van een neef. Roger en Anciëlla hebben enkel de camping met 150 plaatsen en daar hebben zij hun handen aan vol. Het uitzicht over de rivier en de voorbijvarende schepen gaat nooit vervelen Camping Waalstrand is een uniek bedrijf met een geheel eigen profiel. In de nabijheid liggen de steden Arnhem en Nijmegen. Drie fraaie natuurgebieden hebben de plek ingenomen van vroegere steenfabrieken, uiterwaarden en ontgrondingen. ➔ Recreactie | Mei 2021 | nr 3 23

Duitsland ligt op een steenworp afstand. Maar voorop staat toch de ligging aan de Waal, het uitzicht over het water en de voorbijvarende schepen. Dat verveelt nooit. Hoog water De rivier is meteen ook de reden dat de hele opbouw van het bedrijf flexibel moet zijn: 60% van Camping Waalstrand loopt elk jaar onder water. Als het water écht hoog komt, zoals afgelopen winter, loopt 80% onder. Dat betekent dat de stacaravans en chalets op de lagergelegen delen makkelijk te verwijderen moeten zijn. Dat het sanitairgebouw hoog tegen de dijk is gebouwd. Dat de speeltuin elk jaar onderloopt – en dit jaar het zwembad ook. Daarna moet alles grondig gereinigd worden, want het water laat steevast een laagje slik achter. Elektriciteitskasten zijn demontabel of hoog op palen geplaatst, zodat het water er niet bij kan. Na het hoog water van 1995, waarbij het Rivierenland verplicht werd geëvacueerd, kwam het Rijk met het programma Ruimte Vervuiling Stroomopwaarts van de camping ligt een scheepswerf. Die doet de laatste jaren uitstekende zaken met de bouw van cruiseschepen. Op zich prima, totdat de werf in 2018 bij het overpompen van rode scheepsdiesel een fout maakte. Het water stond vrij hoog en een grote hoeveelheid brandstof spoelde over het terrein van de camping. En dat terwijl het seizoen bijna begon! Na veel gedoe met de verzekering kwam de schoonmaakoperatie slechts langzaam op gang. Uiteindelijk werd tijdens de meivakantie de oever gereinigd. Maar zelfs nu, drie jaar later, is aan het gras nog te zien hoe ver de vervuiling destijds kwam. voor de Rivier. Dat maakte het ondernemen in de uiterwaarden er niet makkelijker op. “Opeens kon er helemaal niets meer”, vertelt Roger. “Wij hadden gelukkig voor 1995 al enkele terrassen aangelegd, zodat ook kampeerders en accommodaties die wat verder van het water staan, toch een mooi uitzicht over de rivier hebben. Maar toen we een aanvraag indienden om meer van die terrassen aan te leggen – perfect onderbouwd met analyses wat de gevolgen zouden zijn voor de rivier – werd dat zonder meer afgewezen. Gelukkig hebben we inmiddels wel een huis voor ons gezin op de dijk kunnen bouwen. Maar het heeft zeker tien jaar geduurd voor we alle vergunningen binnen hadden.” Inmiddels staat het uiterst modern vormgegeven huis stoer op de dijk, uitkijkend over de camping. De kant die uitkijkt over de rivier is vormgegeven als de brug van een groot schip – zo communiceert het bedrijf met de boten die voorbij varen. Kwaliteitsverbetering Wat staat er voor de komende tijd op het programma? “We kunnen niet uitbreiden”, vertelt Anciëlla, “dus focussen we nog meer op het karakter en de uitstraling van het bedrijf. Dat betekent: nog meer service en de voorzieningen op een hoog De Bezieling ‘ Ruimte voor de Rivier’ maakte het ondernemen in de uiterwaarden niet makkelijker kwaliteitsniveau houden. We willen ook de stroomvoorziening upgraden. Nu bieden we 6 Ampère, maar je ziet dat er steeds meer elektrische auto’s komen en ook daar willen we voorzieningen voor bieden. Zo houden we ons bedrijf up to date.” Zonder het al te hard te zeggen, denkt Roger daarbij ook wel aan de opvolging. De twee zonen helpen vaak genoeg mee in het bedrijf, maar zijn volledig vrij om buiten Camping Waalstrand hun eigen gang te gaan, benadrukt hij. “Of ze het familiebedrijf gaan voortzetten is nog koffiedik kijken. Maar het bedrijf is al erg lang in de familie. Het zou mooi zijn als zij het bedrijf als vijfde generatie zouden voortzetten. Maar daarbij spelen veel factoren mee. Lastig om daar nu op vooruit te lopen. Over tien jaar weten we meer.” Lid van de KGC Camping Waalstrand is lid van de KGC, de Karaktervolle Groene Campings. Anciëlla Tap heeft zelfs dertien jaar in het bestuur van de KGC gezeten. “Dat is een fijne club van gelijkgestemde ondernemers, met veel onderling contact”, vertelt ze. “Soms sparren we even via de groepsapp, bijvoorbeeld over de coronamaatregelen. Dat is heel steunend. Want verder sta je er toch alleen voor.” KGC-leden zijn verplicht lid van HISWA-RECRON en ook daar staan Anciëlla en Roger volkomen achter. “Met de coronacrisis zie je weer hoe ontzettend belangrijk een branchevereniging is.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 25

Creëer voor uw gasten een omgeving 2.021 Bigbelly Steora totalwastesystems.nl Kennis delen Tekst: Annouck de Jong, Rosanne de Groot (Stellicher advocaten) Foto: Shutterstock voorkom boetes of straf Nachtregister: Bied je overnachtingen aan, bijvoorbeeld op een vakantiepark, jachthaven, camping of hotel? Dan moet je een nachtregister bijhouden. Maar wát moet je dan precies bijhouden en hoe? P Per boeking moet je in ieder geval naam en woonplaats van de gast bijhouden. Je registreert de datum van aankomst en vertrek en ook het soort identiteitsbewijs dat de gast heeft laten zien. In veel gemeenten is het bijhouden van een geboorteplaats en -datum van de gast ook verplicht. Het is belangrijk dat je geen kopieën van identiteitsbewijzen maakt of deze zelfs bewaart. Ook het BSN-nummer mag niet worden opgeslagen. Het is trouwens niet verplicht om de gegevens van echtgenoten, minderjarige kinderen en reisgezelschappen in het nachtregister te zetten. Standaardmodel Veel gemeenten hebben een standaardmodel van een nachtregister dat je kunt aanvragen of downloaden en vervolgens zelf moet invullen en bijhouden. Het nachtregister is in de kern gericht op de bevordering van de veiligheid. Eén van de doelen is dat hulpdiensten beter hun werk kunnen doen bij een calamiteit. De verplichte registratie kan daarnaast een afschrikwekkende werking hebben op criminelen. Ook kan een dergelijk register (verboden) permanente bewoning in kaart brengen. De gemeente kan het nachtregister opvragen ten behoeve van de aangifte van de toeristenbelasting. De voorwaarden staan in artikel 438 Sr. In de verordening (APV) van de gemeente staan aanvullende voorwaarden. Uit de praktijk blijkt dat de voorwaarden per De registratie helpt hulpdiensten om sneller hun werk te doen gemeente kunnen verschillen. Wanneer je diverse locaties in verschillende gemeentes hebt, is het van belang om per gemeente de specifieke voorwaarden te controleren. Handhaving Je gemeente kan inzage in de registers verzoeken. Daarnaast dienen de registers direct te kunnen worden geraadpleegd bij calamiteiten. Daarom is het belangrijk dat je er snel en eenvoudig bij kunt. De verplichting tot het bijhouden van een nachtregister is geregeld in het Wetboek van Strafrecht én ook vaak in de APV. Dat betekent dat overtredingen op basis van het strafrecht en op basis van het bestuursrecht kunnen worden aangepakt. Je riskeert dan bijvoorbeeld een geldboete van de tweede categorie (4.350 euro) of hechtenis/celstraf van ten hoogste een maand. Recreactie | Mei 2021 | nr 3 27

Omgevingswet biedt kansen De coronacrisis vroeg om flexibiliteit van ondernemers, maar óók van de overheid. Niet overal, maar op sommige plaatsen heeft de lokale en regionale overheid zich van zijn beste kant laten zien. Met de lokale invulling van de Omgevingswet in omgevingsvisies en omgevingsplannen krijgen gemeenten de kans om ook wat meer flexibiliteit te brengen in het beleid. Hoe flexibel is de overheid? 28 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, NBTC, Het Stoetenslagh H Het begon alweer meer dan een jaar geleden. De coronacrisis legde Nederland plat en vanuit Den Haag werd een ‘intelligente lockdown’ afgekondigd. Samen zouden we corona onder de duim houden. Het gevolg was wel, dat ondernemers met horecazaken, hotels of recreatiebedrijven hun omzet zagen inzakken: soms met 100 procent. Op veel plaatsen moesten campings dicht. Soms volledig, soms enkel het sanitair. De veiligheidsregio’s kregen het voor het zeggen. Vooral Zeeland en Zuid-Holland kondigden een streng verbod af. Alle campings op de eilanden gingen dicht. De reden: de medische voorzieningen zijn afgestemd op het aantal inwoners van Zeeland. Het schrikbeeld was: als het mis gaat en er breekt echt corona uit, ligt de intensive care in no-time vol met toeristen ... Regiomanager Arthur van Disseldorp van HISWA-RECRON hoorde dat ook enkele West-Brabantse gemeenten de recreatiesector dicht wilden gooien. Better safe than sorry. “Maar het argument dat in Zeeland speelde, telt in Brabant niet. Want zowel Bergen op Zoom als Roosendaal en Breda hebben prima ziekenhuizen”, vertelt Van Disseldorp. Ondanks de goede argumenten van HISWARECRON kwamen de West-Brabantse gemeenten niet in beweging. “Tot ik werd gebeld door Berend de Vries, wethouder van Tilburg en bestuurder van de veiligheidsregio. We spraken een paar minuten met elkaar en meteen besloot hij dat de campings en bungalowparken in zijn regio open konden blijven. Dat vind ik echt klasse. Zo’n daadkrachtige en flexibele overheid verdient respect”, vindt Van Disseldorp. Toeristenbelasting Veel gemeenten realiseerden zich ook dat ondernemers het financieel zwaar hadden in 2020. Alkmaar bijvoorbeeld, waar werd besloten om de toeristenbelasting van dat jaar niet te innen. Wethouder Pieter Dijkman (VVD) van economische zaken legt uit waarom Alkmaar dit besluit nam. “We zagen dat de toeristische sector het “ Flexibeler omgaan met ondernemers dwing je niet af met een nieuwe wet” heel zwaar kreeg in 2020. Voor het gehele bedrijfsleven hebben we een noodkredietfonds ingesteld van 10 miljoen euro. En er is een stimuleringsfonds van 1,5 miljoen om de bedrijvigheid na de pandemie weer op te starten. Daarnaast zochten we als college waar mogelijkheden liggen om sectoren te steunen. Het laten vallen van de toeristenbelasting is er daar één van. Waarbij ondernemers zelf mogen beslissen of ze die helemaal niet innen – en dus wat goedkoper worden – of dat ze hem wel innen en dus iets meer overhouden.” Andere maatregelen die Alkmaar trof waren bijvoorbeeld het verruimen van de openingstijden van de terrassen en het schrappen van de terrassenbelasting. Die maatregel, maar ook het niet-innen van de toeristenbelasting, loopt waarschijnlijk door tot halverwege 2021. Omgevingswet Ook Eelco de Jong van ZYPP advocaten en gespecialiseerd in de recreatiesector, ziet dat sommige overheden in crisistijd de teugels iets laten vieren. “Er komen steeds meer gemeenten die in de meewerkstand staan. Die kijken wat mogelijk is, in plaats van de hakken in het zand te zetten om alles maar tegen te houden.” De Jong hoopt dat die flexibeler opstelling een vervolg krijgt in de omgevingsvisies en omgevingsplannen die de gemeenten nu aan het opstellen zijn. Die komen voort uit de langverwachte Omgevingswet, waarvan invoering nu voor 1 januari 2022 in de agenda staat. “Flexibiliteit is echt de bedoeling van de Omgevingswet”, legt De Jong uit. “Daarom worden meer taken en beslissingen naar gemeentelijk niveau verschoven. Allerlei zaken als regels op het gebied van geur, geluid en licht worden nu centraal vastgelegd. Dat betekent dat voor een tennispark middenin een woonwijk dezelfde eisen gelden als een tennispark aan de rand van een dorp, in een open omgeving. Straks mogen gemeenten daar per situatie een eigen afweging maken. Per geval kun je de regels dan versoepelen, of juist aanhalen. Het idee is dat er lokaal maatwerk geboden wordt.” Omgevingsplannen Voor bedrijven geldt hetzelfde verhaal, legt de Jong uit. “In Nederland zijn zo’n 400.000 bedrijven en zo’n 375.000 daarvan vallen onder dezelfde generieke regels. Ook daar geldt: heb je een stadscamping of ligt je bedrijf in de polder? In een omgevingsplan kan een gemeente daar specifiek beleid voor ontwikkelen. Zo’n omgevingsplan vervangt het oude bestemmingsplan, maar is veel breder. Waar een bestemmingsplan enkel gaat over de bestemming van de grond, gaat het omgevingsplan ook over de fysieke leefomgeving. Er zijn zaken in te regelen op het gebied van hinder, kappen van bomen, terrassen, milieu en meer.” Elke gemeente mag die verantwoordelijkheid zelf invullen. De Jong: “Sommigen zullen gewoon de landelijke regel overnemen, Recreactie | Mei 2021 | nr 3 29 ➔

Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl www.madino.nl | 0488 440138 | info@madino.nl Samen op zoek naar de beste buitenbeleving voor uw gast! Benieuwd naar de mogelijkheden? Wij komen graag bij u langs. Groeten uit Hardenberg Groeten uit Leeuwarden “ Er komen steeds meer gemeenten die in de meewerkstand staan” anderen zijn meer gedreven en willen juist maatwerk leveren. Of dat dan ook leidt tot meer flexibiliteit voor ondernemers mogen we hopen. Een gemeente heeft straks ook de mogelijkheid om de regels juist flink aan te halen.” Vanwaar die zorg? “Het flexibeler omgaan met ondernemers is niet iets dat je met een nieuwe wet afdwingt”, vertelt De Jong. “De wet biedt enkel de mogelijkheid. Het gaat om de gemeentelijke cultuur. De verschuiving van nee tenzij, naar ja mits. Ik hoop dat die verschuiving de komende jaren echt op gang komt. De nieuwe Omgevingswet biedt er in elk geval de wettelijke kaders voor.” Omgevingsvisies Petra Ellens, regiomanager Drenthe en Overijssel bij HISWA-RECRON, merkt dat diverse gemeenten bezig zijn met omgevingsvisies. “Toevallig ben ik net een reactie aan het schrijven op de concept-omgevingsvisie van de gemeente Hardenberg”, vertelt ze. “Een gemeente die het echt moet hebben van het toerisme. Dus dan verwacht je dat die betrokkenheid bij recreatie en toerisme stevig terugkomt in de omgevingsvisie. Dat is maar deels het geval, bij de landbouw lees ik zinnen als: ‘In dit gebied staat de agrarische functie voorop. Functieveranderingen mogen hier geen beperkingen voor de landbouw opleveren.’ Dat soort zinnen kom je bij het hoofdstuk over recreatie echt niet tegen. Op een of andere manier denken ze nog steeds dat het belang van de landbouw bovenaan staat. Maar dat is denken van 50 jaar geleden. De recreatiesector is van veel groter economisch belang voor Hardenberg. Dát zou ik graag onderbouwd in die omgevingsvisie terugzien.” Omgevingsplan Leeuwarden De boeren spreken schande van de inmiddels gepresenteerde concept-omgevingsplannen van de gemeente Leeuwarden. 24 boerenbedrijven in het veenweidegebied Alde Faenen gaan ‘op slot’. In andere delen van de gemeente worden nieuwe intensieve veehouderijen, geitenfarms en kassen uitgesloten. Wél komt er ruimte voor kleinschalige recreatie bij de boeren. Ze mogen een bed & breakfast of minicamping starten, stacaravans of chalets plaatsen. “Verstandig om de intensieve landbouw met een grote impact op de directe omgeving aan banden te leggen”, vindt Jan Ybema, regiomanager van HISWA-RECRON voor Friesland en Groningen. “Dit is een fundamentele discussie die in heel Nederland speelt en wegens stankhinder en de overdracht van ziektes is het logisch om hier beleidsmatig terughoudend mee te zijn. Maar om van alle boeren nou recreatieondernemers te maken gaat wel heel ver. Daar zijn wij ook niet erg gelukkig mee. Recreatie is niet iets wat je er even bij moet gaan doen. Dat moet je overlaten aan bedrijven die erin zijn gespecialiseerd.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 31 Groeten uit Alkmaar Foto: Het Stoetenslagh

De Visie Onderzoeker Jos Klijs van BUas: “ De maatschappelijke waarde van recreatie is enorm” 32 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Dolph Cantrijn Voor het eerst is de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie in Nederland in kaart gebracht. En die is enorm, zo blijkt uit het in maart 2021 gepresenteerde rapport. Verdere uitbouw zou goed zijn voor zowel de gastvrijheidssector als de overheid, vertelt lector Jeroen Klijs, die het onderzoek leidde. D De toerisme- en recreatiesector maakt mensen gelukkiger, draagt indirect bij aan andere sectoren en vormt het sociale cement in de samenleving. Dat zijn de belangrijkste conclusies van het onderzoek ‘Maatschappelijke waarde van toerisme’, dat het Centre of Expertise Leisure Tourism & Hospitality (CELTH) uitvoerde in opdracht van Gastvrij Nederland. Dat ondernemers uit de gastvrijheidssector verantwoordelijk zijn voor 91,2 miljard aan omzet en ruim 800.000 banen wisten we al. Naast die economische waarde blijkt nu ook de sociaalmaatschappelijke waarde enorm. Het rapport brengt voor het eerst ook de waarden van de sector voor de leefomgeving en sociale processen in beeld. In de Top 25 staan acht economische waarden (waaronder werkgelegenheid), elf waarden voor de leefomgeving (waaronder de kwaliteit van natuurlijk erfgoed) en zes waarden voor sociale processen (waaronder sociale cohesie). Jeroen Klijs, lector social impacts of tourism bij CELTH-partner Breda University of applied sciences, leidde het onderzoek. Hebben de conclusies u verrast of zijn het voor u meer bevestigingen van uw verwachtingen? “Ik ben toch wel verrast door de veelheid aan manieren waarop de sector bijdraagt aan de maatschappij. We gebruiken in het onderzoek drie bronnen om waarden te identificeren: literatuuronderzoek, een survey onder ondernemers en casestudies. Als je het resultaat dan bij elkaar ziet – denk aan waarden als carrièreperspectief, leefomgeving, inclusie, draagvlak voor voorzieningen – merk je pas hoe indrukwekkend de impact is.” Wat is voor u het grootste belang van dit onderzoek? “Dat is de clustering van informatie over de sector. Hierdoor zie je duidelijk welke bijdragen de sector levert aan het functioneren van de maatschappij. Het geeft ook aan dat je met investeren in toerisme en recreatie niet alleen ontspanning biedt, maar ook maatschappelijke problemen voorkomt. Denk bijvoorbeeld aan mensen die werk vinden binnen de sector, en daardoor niet in de bijstand belanden. Of de bijdrage die de sector levert aan gezondheid en het voorkomen van eenzaamheid. Daarom pleiten we ook voor een vergroting van de maatschappelijke waarde van de sector. Niet zozeer omdat dat fijn is ➔ “ Het rapport is een aanmoediging voor de overheid: pak die kans!” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 33

Complete ontzorging met artikelen voor in en om het huis Neem een kijkje op onze website www.wegter.nl/recreatie CRIMINELEN WORDEN STEEDS BRUTALER MAAK HET LANDSCHAP KLEURRIJK MET GRAUSTABIEL EN/OF ANDERE HALFVERHARDINGEN www.debeijerbv.com Bel: 088 - 555 4 888 De No. 1 B2B beddenleverancier Vredo Als groen gras uw visitekaartje moet zijn Boxsprings Matrassen Vertrekdag gasten Vredo dag 1 Vredo dag 14 Vredo dag 21 Vredo Stapelbedden Bedtextiel Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl Unieke Vredo dubbele schijfsysteem Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl De Visie “ De coronacrisis laat zien hoe belangrijk binnenlands toerisme en recreatie is” voor de sector, maar ook omdat dat voor de overheid veel efficiënter is. De overheid moet zich er veel beter van bewust zijn dat we met toerisme en recreatie oplossingen kunnen vinden voor maatschappelijke problemen. En dat toerisme en recreatie er niet alleen is voor de mensen van buiten, maar ook voor de eigen inwoners. Daarom moet toerisme en recreatie centraal komen te staan in het beleid. Want van infrastructuur tot immigratiebeleid en milieu, de sector heeft met alle beleidsterreinen te maken en moet dus overal worden meegewogen.” Wat is er nodig om die maatschappelijke waarde daadwerkelijk te vergroten? “Centrale sturing op nationaal niveau. Landelijke en regionale overheid moeten samen bepalen waar ze zich op richten en waar ze heen willen. Tot nu toe vindt iedereen voor zichzelf het wiel uit. Een goede coördinatie ontbreekt. Cruciale keuzes worden te vaak overgelaten aan provincies, gemeenten en andere decentrale partijen, zonder duidelijk afwegingskader.” Is daarvoor ook een minister of staatssecretaris voor toerisme nodig? “Toerisme en recreatie moet in elk geval op één duidelijke plek worden ondergebracht. Kennis en beslissingsbevoegdheid moeten gecentreerd worden en er moet consistentie in het beleid komen. Dat leidt op de langere termijn tot een hogere kwaliteit van beleid. En wat misschien nog wel belangrijker is: de overheid moet ook meer begrip hebben voor de sector en een goed beeld hebben van hoe je die kunt helpen.” De overheid heeft dus een belangrijke rol, maar wat kan de sector zélf doen om die maatschappelijke waarde te vergroten? “De branche is in dit rapport ook kritisch over zichzelf. Als we meer waarde willen creëren, moeten we beter samenwerken, luidt die zelfkritiek. Ondernemers vinden dat ze als keten gezamenlijk kennis moeten genereren en samen moeten optrekken naar overheid en toeleveranciers. De branche vindt dat ze niet genoeg duidelijk maakt wat haar belang is voor de maatschappij. Gelukkig zie je in deze coronatijd partijen bij elkaar komen die dat normaal Recreactie | Mei 2021 | nr 3 35 gesproken niet zouden doen. Ik hoop dat de Taskforce Gastvrijheidssector ook na de crisis doorgaat en dominanter wordt. Dit samenwerkingsverband van Gastvrij Nederland, brancheorganisaties, NBTC, het ministerie van EZK, IPO, VNG en CELTH richt zich nu vooral op acute problemen, maar heeft ook aandacht voor de langere termijn.” In hoeverre speelt de coronapandemie een rol in het onderzoek? “De coronacrisis toont aan dat de sociaalmaatschappelijke impact van de sector nog groter is dan we dachten. Het maakt duidelijk hoe belangrijk sociale cohesie, verbinding, ontspanning, geluk en gezondheid zijn. En wat de effecten zijn van het vrijwel geheel sluiten van de sector. Mensen hebben nu ervaren hoe belangrijk het is dat we in Nederland kwalitatief toerisme en recreatie hebben. Ik complimenteer met name de verblijfsrecreatie voor de manier waarop het gasten toch een leuke tijd heeft kunnen bezorgen in deze moeilijke tijd. Daarvan zien we intussen de positieve effecten, want steeds meer mensen geven aan dat ze – ook na coronatijd – overwegen om voor vakantie vaker in Nederland te blijven.” Het rapport is niet voor niets gepresenteerd in maart 2021. Het nieuwe kabinet is in aantocht. Wat is uw advies aan de formateurs en de nieuwe regering? “Door de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie te vergroten kan de overheid zichzelf werk en geld besparen. Het rapport is geen wijzend vingertje: overheid, je doet je beleid niet goed. De boodschap is dat er grote kansen liggen. Dus, overheid: pak die kans!” Het rapport ‘Maatschappelijke waarde van toerisme’ is als download beschikbaar op www.celth.nl. Jeroen Klijs Jeroen Klijs studeerde van 2000 tot 2006 Port and Transport Economics aan de Erasmus Universiteit. Hij promoveerde in 2016 aan Wageningen University. In 2010 begon hij zijn loopbaan aan Breda University of applied sciences (BUas), de voormalige NHTV. Sinds 2019 is hij daar lector social impacts of tourism.

Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Seijsener Techniek De camper is in opmars. Recreatieondernemers spelen in op deze trend door aanleg of uitbreiding van hun eigen camperterrein. Maar ga je voor een basic inrichting of kies je voor een luxe variant? Een basic of een luxe camperterrein? E 36 Er zijn veel mogelijkheden voor de inrichting en exploitatie van je camperterrein. Wel of geen toilet- en douchevoorzieningen? Betalen aan de balie of met een app? Het antwoord op die vragen is vooral afhankelijk van je financiële ruimte, je doelgroep en de tijd die wilt besteden aan je camperterrein. Wat zijn de mogelijkheden? - Basic: stortmogelijkheden voor chemische toiletten en afvalwater, watertappunt, innamepunt drinkwater - Standaard: basic + elektra. Inclusief 16 ampère elektravoorzieningen per plaats - Standaard+: inclusief wifi - Luxe: basic + elektra + wifi + sanitair. Inclusief toilet en eventueel douche en wasserette. Dit is niet van toepassing op camperterreinen op bestaande campings. Daar kan de gast gebruikmaken van de bestaande sanitaire voorziening. Genoemde vier mogelijkheden kunnen modulair worden toegepast. Dat betekent dat de ondernemer eenvoudig kan beginnen en vervolgens desgewenst zijn terrein kan upgraden. Betaalsysteem Niet alleen budget, doelgroep, omgeving en concurrentiepositie zijn afwegingen bij het bepalen van je keuze. Ook onderhoud van voorzieningen telt mee. Als je je gasten toilet en eventueel douchegelegenheid biedt, heb je ook te maken met vaste beheerkosten van deze voorzieningen. Ook personeelskosten spelen een belangrijke rol. Denk hierbij aan de manier van betalen. Kan dat via een bemand punt, bijvoorbeeld de receptie van de camping? Dan is het eenvoudig. Is dat niet mogelijk, dan kun je op het camperWil je het camperterrein ook voorzien van sanitair en douche? Recreactie | Mei 2021 | nr 3 terrein een geautomatiseerd betaalsysteem toepassen. Dat kan op verschillende manieren: - Een app. De gast activeert verblijf en de voorzieningen met een app op zijn smartphone of tablet. De stroom- of waterzuil kan met de app worden in- en uitgeschakeld. De gast betaalt achteraf naar verbruik en verblijfsperiode. Grotere terreinen kunnen ook met een slagboom worden afgesloten. De gast krijgt via sms een pincode om toegang te krijgen. - Een betaalautomaat. Gasten checken in bij de automaat en kunnen via de automaat de pinbetalingen doen voor verblijf en gebruik van stroom en water. Vanwege de lagere investeringskosten is de betaling van verblijf, stroom en water met de app de meest gekozen optie door ondernemers. Met dank aan Seijsener Techniek Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Compacte handdoekenautomaat Bette introduceert een nieuwe serie baden: BetteEve. Door de ovale vorm oogt het bad als een natuurlijke bron. Dankzij de forse ruimte (180 x 100 cm) is het bad uitermate comfortabel voor twee personen. De BetteEve wordt geleverd in drie modellen. Doordat de rand van het bad doorloopt is dit model eenvoudig schoon te maken. Opspattend water loopt via de rand terug het bad in. T: 0800 023 09 25 I: www.my-bette.com Hygiëne in sanitaire voorzieningen is belangrijker dan ooit. De handdoekautomaat Mini Matic XL heeft een zeer compacte vormgeving en past in vrijwel elke toiletgroep. Door de autocut functie is het papier per handdoekje doseerbaar. Voor de Mini Matic XL zijn twee handdoekrollen verkrijgbaar: een 2-laags rol en een extra zware kwaliteit papierrol. De Mini Matic XL is gebruiksvriendelijk en geluidsarm en is leverbaar in het wit en in het zwart. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Licht in het donker Voetpadarmatuur EYE-solar valt overdag door de ranke vormgeving nauwelijks op, maar zorgt er ’s avonds voor dat pad of toegangsweg precies voldoende worden verlicht. Het armatuur is uitgevoerd met een zonnepaneel in combinatie met een controller. Door het zonnepaneel is graven voor een voedingskabel niet nodig. T: (075) 6810610 I: www.seijsener.com N Schoonmaken met ozonwater Niet meer schoonmaken met traditionele chemicaliën, maar uitsluitend met water. Dat kan met de Tersano. Met een druk op de knop worden kalk en mineralen uit het leidingwater gefilterd. Zuurstof wordt omgezet in ozon. Hieruit ontstaat ozonwater, dat 24 uur een sanitaire werking heeft. Daarna keert het terug naar de originele staat van water en zuurstof. T: (038) 468 68 68 I: www.wecoviservice.com Recreactie | Mei 2021 | nr 3 37 Baden voor twee

FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal actie 1.140,875,4500.1002 + 4510.1004 normaal actie inruilkorting 150,NU 725,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1040 normaal 1.755,actie 1.350,inruilkorting 150,NU 1.200,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings  Aftrek 1.975,1.505,inruilkorting 200,NU 1.305,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 1.895,1.445,inruilkorting 230,NU 1.215,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings  Aftrek 4500.1014 normaal actie 2.940,2.245,inruilkorting 350,NU 1.895,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.5801.945,inruilkorting 300,NU 1.645,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings  Aftrek 4500.1050 normaal 5.960,actie 4.295,inruilkorting 500,NU 3.795,4500.1052 normaal 10.855,actie 7.895,inruilkorting 1.000,NU 6.895,4500.1058 normaal actie 12.880,9.795,inruilkorting 1.000,NU 8.795,Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal 3.860,actie 2.895,inruilkorting 500,NU 2.395,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW 4530.027 normaal INRUIL ACTIE 6.705,actie 3.995,inruilkorting 1.000,NU 2.995,Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.075,2.350,4502.1010 normaal actie inruilkorting 400,NU 1.950,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.180,2.445,inruilkorting 450,NU 1.995,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 5.560,4.150,inruilkorting 755,NU 3.395,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.125,2.345,inruilkorting 350,NU 1.995,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal 4.110,actie 3.095,inruilkorting 500,NU 2.595,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal actie 2.630,1.995,inruilkorting 300,NU 1.695,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

Ga meer genieten met onze techniek: • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Laadpa die u energie geven Elektrisch rijden heeft de markt veroverd en elektrisch varen volgt in rap tempo. Maar ook de vraag naar laadpunten voor fietsen en scooters stijgt ongekend snel. Hoe kun je als ondernemer, beheerder of ambtenaar inhaken op die groeiende behoefte? Doe eens wat marktonderzoek en let maar op, u komt zeker uit bij Seijsener Techniek. Wij maken al meer dan 55 jaar een Seijsener techniek. Ga maar genieten! groot assortiment laadpalen. Voor elk doel, voor elke doelgroep en voor elke doelstelling. In de hoogste kwaliteit en mèt een ingenieus afrekensysteem. Wilt u ook energie krijgen van de modernste laadpalen kom dan zeker bij Seijsener uw licht opsteken. Bezoek alvast onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com

BACK TO NATURE Recreactie04 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Nederlanders ontdekken de eigen natuur Kansen voor ondernemers bij de Nationale Parken De Groene Koepel houdt vast aan eenvoud en natuur Natuurontwikkeling, dijkverzwaring én economie gaan prima samen bij Molecaten Waterdunen op Zeeuws-Vlaanderen JULI 2021

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie SCOREN? DAT DOE JE MET VAN DE LOOSDRECHT Uitgebreide kennis van de markt Bij de aankoop van een recreatiebedrijf komen vele aspecten kijken. Of u nu beginnend oriënterend bent in deze branche of zoekt naar uitbreiding voor uw bestaande bedrijf, wij gaan graag met u in gesprek om onze dienst als aankoopmakelaar te bespreken. Wij beschikken over uitgebreide kennis van de markt. Onze makelaars staan u gedurende het aankoopproces graag bij als sparringpartner en adviseur. Daarnaast beschikken wij als verkopend makelaar ook over een ruime portefeuille met eigen aanbod. We komen graag met u in contact. meer informatie: www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Postbus 8 8070 AA Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Back to nature 10 N Marike Rosier Manager Communicatie Net als veel anderen om mij heen heb ik de afgelopen periode de natuur écht ontdekt. Door de coronapandemie ben ik gaan wandelen. En fanatiek ook! Mijn collega’s van HISWA-RECRON, waarmee ik een team vorm in de ‘ommetje- app’, kunnen dit bevestigen. Honderden kilometers heb ik inmiddels in de benen en bijna allemaal in de natuur. Vanuit mijn huis in Soest ben ik met een paar minuten in het bos, maar ook in de Soesterduinen of in de kroondomeinen van Paleis Soestdijk. De natuur in al haar facetten is prachtig. Alle seizoenen hebben hun charme qua kleur, begroeiing en verschillende dieren die zichtbaar zijn. Het beleven van de natuur past overigens bij meerdere trends uit de toekomstvisie voor de Nederlandse vakantiemarkt in 2030 van Kees van der Most. Bijvoorbeeld bij de trend ‘verlangen naar meer betekenis’. Lees de coverstory van deze Recreactie maar eens. Ook ondernemers zijn steeds gerichter met de natuur rondom hun bedrijf bezig. In deze editie staan een paar goede en inspirerende voorbeelden. Het verhaal van het ontwikkelingsproject Waterdunen op Zeeuws-Vlaanderen laat niet alleen zien dat de natuur eindeloos of grenzeloos is, maar ook dat economisch belang samen kan gaan met verzwaring van de dijken én versterking van de natuur. Of lees eens in de rubriek ‘Gastvrij en innovatief’ over de gastheren van het landschap van de Nationale Parken, en welke kansen dat aan ondernemers biedt. De nieuwe directeur van De Groene Koepel, Eelke Horselenberg, vertelt in ‘De Visie’ over zijn inzet voor een duurzame ontwikkeling van groene verblijfsrecreatie. Heel terecht dat de heren van Facet in hun column Recreanders over natuurinclusief ondernemen zeggen dat natuur geen bijproduct van een recreatiebedrijf meer is, maar juist het belangrijkste uitgangspunt! Veel leesplezier met deze back to nature editie. 18 Branche 6 10 16 18 29 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: Nederlanders ontdekken de natuur in eigen land Gastvrij & innovatief: ondernemers maken nationale parken beleefbaar De Visie: Eelke Horselenberg, directeur van De Groene Koepel Bedrijf Informatief 24 7 29 31 33 Molecaten bouwt Waterdunen: een uniek park in de nieuwe natuur van Zeeuws-Vlaanderen Colofon Kennis delen: gast krijgt geen geld terug na corona-annulering Vakinfo: een duurzaam zwembad Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 17 7 9 Martin Maassen Green Key RecreAnders Recreactie | Juli 2021 | nr 4 5

Onder de aandacht Noord-Holland werkt aan spreiding De provincie Noord-Holland heeft de visie Recreatie & Toerisme 2030 online gezet. De visie streeft naar een balans tussen mogelijk overtoerisme en draagkracht van een gebied. Door werk te maken van spreiding kan de hele provincie meeprofiteren. Want de provincie wil het toerisme wel stimuleren en uitbouwen, maar niet ten koste van de leefbaarheid. Het is voor het eerst dat een dergelijke visie werd opgesteld. Dit jaar gaat de provincie verder met het onderzoeken van de draagkracht van gebieden. Recreatietalent gezocht Center Parcs brengt binnen naar buiten M Met het oog op coronaveilige recreatie organiseert Center Parcs deze zomer veel extra buitenactiviteiten. Zomerconcerten, timmerdorpen, Aqua Parken, Stand Up Paddling of duiken in het meer. Mark Giethoorn, directeur van Center Parcs Nederland: “Op veel parken zijn meer dan zestig activiteiten, daar voegen we nu nog meer aan toe met een focus op de buitenlucht. Zo biedt Center Parcs alle ingrediënten voor een heerlijke vakantie dichtbij huis, middenin de natuur.” Om te zorgen dat gasten onbezorgd vakantie kunnen vieren, worden in alle parken speciale zomer hotspots ingericht, waar zij deel kunnen nemen aan activiteiten en voorzieningen die anders binnen worden aangeboden. Zo komt er op de parken een beachbar en bieden de stranden extra ruimte. In Het Heijderbos wordt zelfs een heel nieuw strand gecreëerd. Bij deze editie van Recreactie zit een prachtige wervende poster bijgesloten, uit naam van alle mbo-scholen met de opleiding Leisure & Hospitality en ondersteund door HISWA-RECRON. Deze opleiding start weer na de zomervakantie en kan nog wel wat nieuwe aanwas gebruiken. Heel belangrijk voor de scholen, maar vooral voor de hele gastvrijheidssector, voor de bedrijven en niet te vergeten voor de gasten die bij de bedrijven een onvergetelijke tijd willen hebben. Hang daarom de poster op een plek waar jongeren en hun ouders hem goed kunnen zien. Zo zoeken we met elkaar naar nieuw recreatietalent voor onze sector! Meer informatie bij Carlo Breikers: ch.breikers@summacollege.nl Zoek voor meer informatie de MBO school van jouw keuze! BUas-studenten herzien gastreis Slagharen Van 20 tot 23 april streden 65 tweedejaars studenten van de studierichting Recreation & Hospitality in Breda om de titel ‘Best Talents of 2021’. Deze challenge aan de BUas (de vroegere NHTV) werd ondersteund door HISWA-RECRON. Bedrijven brachten cases in met betrekking tot innovatie in de sector. De winnaars zijn vijf studenten die voor Attractiepark Slagharen een betere gastreis ontwierpen gedurende de coronamaatregelen. De studenten hebben de communicatie rondom de coronamaatregelen gethematiseerd. Zo zijn de palen met ontsmettingsmiddel cactussen geworden en door middel van live entertainment, in de vorm van een cowboy met twee pony’s, wordt de 1,5 meter afstand uitgelegd. Het concept werd door de jury met name gewaardeerd vanwege ‘het realistische, creatieve en zeer passende karakter voor een uitdagend probleem’. RECREATIE TALENT GEZOCHT Maak jij met jouw enthousiasme graag andere mensen blij? Ben jij een kei in regelen? Ben jij die sportieve teamplayer, die iedereen uit zijn luie stoel krijgt? Dan is de opleiding Leisure & Hospitality echt iets voor jou! Niet alleen leren, maar ook gewoon heel veel doen. Game on! 6 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Informeer bij dit bedrijf naar je mogelijkheden! Column De IJssel Eilanden Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (5) (vervolg op de recensie van ‘Naar buiten’, het boek van ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting) Het nieuwe Europarcs de IJssel Eilanden wordt iets bijzonders. De 400 vakantiewoningen worden gebouwd op zes kunstmatig aangelegde eilanden bij het nieuwe Reevemeer, dat in het kader van natuurontwikkeling is aangelegd bij Kampen. Bijna elke vakantiewoning ligt aan bevaarbaar water en heeft een aanlegsteiger. De bijzondere beleving aan het water wordt versterkt met een havenkom, omringd door appartementen en stadswoningen in historische stijl. Het park zoekt de verbinding met de natuur, stelt Europarcs. Het vele groen versterkt de biodiversiteit en zorgt voor natuurlijke afscheidingen. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Eelco de Jong, Facet Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Madinja Photography Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatie-bedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWARECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Eind 1970 veranderde de ANWB de naam van Kampeerkampioen in Kampeer en Caravankampioen (KCK). Het aantal verkochte caravans groeide fors. Voor de financiering van caravans konden mensen een hypotheek afsluiten met belastingaftrek van de rente. Midden jaren tachtig stonden er op Nederlandse campings al bijna 230 duizend ‘vaste plaatsen’. Er waren aparte velden en plaatsen werden gemarkeerd. Campings veranderden in rap tempo van karakter. Er was steeds meer aandacht voor voorzieningen en vertier. Tegelijkertijd deed ook het kamperen bij de boer zijn entree. De ene na de andere gemeente tolereerde het kamperen op een boerenerf en in 1981 zorgde de nieuwe Kampeerwet voor een legalisatie van het kamperen bij de boer. Bij ieder boerenbedrijf mochten maximaal vijf tenten of caravans staan. Een aantal dat in de loop van de jaren explosief zou groeien. Dat laatste gold ook voor de stijging van het aantal ‘boerencampings’ zelf. Heel veel (grotere) campings richtten zich op gezinnen met kinderen. Andere campings waren voor rustzoekende senioren of back to basickampeerders. Een kleiner aantal richtte zich in de eerste plaats op jongeren. Samen met de festivalterreinen stonden die terreinen vooral bekend als vrijplaatsen (tentjes met kratten bier in torens gestapeld). PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Als je de semipermanente verblijven meetelt kampeert in 2021 één op de vier Nederlanders. Buiting noemt kamperen dan ook een ‘egalitaire activiteit’. De katholieke premier Marijnen deed het, terwijl ook de sociaaldemocratische premiers Den Uyl en Kok enthousiaste kampeerders waren. ‘Ontspanning door inspanning’. Met de verbreding van het begrip kamperen veranderde recentelijk de ANWB ook de naam van haar maandblad. De KCK werd weer gewoon Kampeerkampioen. Recreactie | Juli 2021 | nr 4 7 Foto: Ruben Drenth

Onder de aandacht 5 nieuwe bedrijven naar Ardoer Duurzaam in de praktijk HISWA-RECRON werkt samen met Hogeschool Saxion aan een website die ondernemers praktische adviezen geeft omtrent duurzaamheid en milieu. Op het moment toetsen studenten en senior onderzoekers in Overijssel of de site precies aansluit bij de wensen van ondernemers. Wat vinden ondernemers belangrijk? Daarmee moet worden voorkomen dat het de zoveelste site wordt met oppervlakkige duurzame tips. De opbouw is zeer uitgebreid: zo komen er tientallen manieren naar voren om milieu en energie te (be) sparen, bevat de site diverse barometers en kan men er relevante wetgeving en subsidiemogelijkheden vinden. In deze testfase loopt het onderzoek vooral bij ondernemers in Overijssel. Op termijn is het de bedoeling dat de site voor alle ondernemers te raadplegen is. Afgelopen maanden heeft Ardoer er vijf nieuwe leden bij gekregen. Camping ‘t Geuldal in het Zuidlimburgse Meerssen, en vier bedrijven in het noorden. Dat zijn Vakantiepark Bergumermeer (Sumar), Camping Cnossen Leekstermeer (Nietap), Camping It Wiid (Earnewâld) en Vakantiepark De Kuilart (Koudum). De vier noordelijke bedrijven zijn typische watersportcampings. Waarom naar Ardoer? “Ardoer biedt eenheid en daardoor een groter bereik, maar laat tegelijk alle ruimte open voor de eigen identiteit van de bedrijven”, vindt Cas Cnossen, eigenaar van Camping Cnossen Leekerstermeer. “Bij concerns of investeringsmaatschappijen verlies je al snel je eigen identiteit, dat is bij Ardoer niet het geval. We behouden bijvoorbeeld gewoon onze eigen website.” Met de nieuwe aanwas telt Ardoer nu 35 aangesloten bedrijven. A 8 Subsidie voor De Reeënwissel Als eerste Drentse bedrijf heeft Camping de Reeënwissel (Hoogersmilde) subsidie ontvangen vanuit het programma Vitale Vakantieparken Drenthe. De subsidie van 100.000 euro komt voort uit het Recreatie Excellentie Programma (REX), waarmee Vitale Vakantieparken de kopgroep excellente parken in Drenthe wil vergroten. Eigenaren Raymond en Tjitske Beerendonk hebben plannen ingediend om hun camping verder te ontwikkelen naar de top binnen hun segment. Het gaat om vier projecten, vertelt Tjitske. “Een herstructurering van kampeervelden, waarbij we enkel circulaire materialen gebruiken. De velden worden voorzien van stroom door middel van een Smartflower. Daarnaast unieke glamping tenten met eigen sanitair. Dan zijn er paardenlodges, met een eigen stal en paddock direct aan de lodge. En tot slot plaatsen we, in samenwerking met een partner, zestien tiny houses, waarbij wij de infrastructuur verzorgen.” De Reeënwissel ontvangt een derde deel van de investering terug van REX. “We zijn daar heel blij mee. Zo kunnen we het bedrijf nog beter sturen in de richting die wij willen en die de gasten aanspreekt.” Meerdere Drentse HISWA-RECRON bedrijven hebben de REX-subsidie aangevraagd, vertelt HISWA-RECRON regiomanager Petra Ellens. “Die parken moeten aan hoge eisen voldoen en een heel traject doorlopen. Om excellent te worden moet je natuurlijk al een heel goede basis hebben. Er wordt specifiek getoetst op duurzaamheid, op het innovatiegehalte, op het Drenthe-brede effect en je moet een grondige financiële analyse aanleveren. Er komt dus nogal wat bij kijken om die subsidie te krijgen.” Drentse ondernemers die interesse hebben, kunnen zich aanmelden bij hun eigen gemeente. Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Foto: De Reeënwissel Foto: Camping Cnossen Leekstermeer Column Landal De Brabantse Wal Het einde van de L Nieuwe Nederlandse parken voor Landal Landal GreenParks kondigt twee nieuwe Nederlandse parken aan: Landal Sallandse Heuvelrug (Wierden) en Landal De Brabantse Wal (Bergen op Zoom). Landal constateert een grote vraag naar vakantieaccommodaties in eigen land. Door vakantiegangers die op zoek zijn naar natuur, rust en ruimte, maar ook door particuliere investeerders die waardevast willen investeren in recreatief vastgoed. “De verwachting is dat deze trend voorlopig aanhoudt”, stelt Dirk Anbeek, algemeen directeur van Landal. Landal Sallandse Heuvelrug is een bestaand park met 25 vakantiewoningen, dat wordt uitgebreid tot 110 accommodaties. Landal De Brabantse Wal wordt een nieuw park, dat naast complete centrumfaciliteiten ruimte gaat bieden aan 105 recreatiewoningen en 46 tiny houses. Tweede Kamer steunt groepsaccommodaties wegwerpcultuur? Zwerfafval is ons allen een doorn in het oog. Iedereen heeft vast de plaatjes op het netvlies van een vervuilde omgeving rondom zitjes in parken en langs de snelweg. Om maar niet te spreken over de vervuiling in het water en de plastic soep. In deze coronatijd is het zwerfafval toegenomen door de ‘coffee to go’-bekers tijdens een fijne wandeling gewoon maar in de natuur achter te laten. Het kabinet moet groepsaccommodaties meer perspectief bieden. Een motie die hiervoor is ingediend door Kamerleden Stoffer (SGP) en Aartsen (VVD) werd 18 mei door de Tweede Kamer unaniem aangenomen. De oproep uit de Kamer is een ondersteuning van de lobby van HISWA-RECRON voor de groepsaccommodaties, die al sinds 2020 volop loopt. “Ondanks het forse steun- en herstelpakket van het kabinet hebben de groepsaccommodaties er nooit volledig gebruik van kunnen maken vanwege de seizoensinvloeden op de bedrijfsvoering”, legt HISWA-RECRON directeur Geert Dijks uit. ”In de afgelopen maanden hebben we dit probleem meermaals aan verschillende fracties en de indieners van de motie kenbaar gemaakt. Wij zijn blij met de steun die in deze motie doorklinkt. Hier moet het kabinet mee aan de slag.” Er is een mentaliteitsverandering bij de consument nodig. Daarbij geeft wet- en regelgeving een duwtje in de rug. Vanaf begin juli mogen bestek, rietjes en stampertjes niet meer gemaakt worden van wegwerpplastic. Dat is het begin van een verdergaande routekaart om het zogeheten single-use-plastic uit te bannen. Evenementen en festivals zijn een tijdelijke mini-maatschappij. Daarbij is de impact van single-use-plastic enorm zichtbaar. Iedereen herkent het beeld van het krakende plastic onder je voeten, als je over een festivalterrein loopt. Een duurzame oplossing voor de drinkbeker is dan ook een actueel onderwerp. In diverse gemeenten in ons land zijn moties aangenomen om het gebruik van de wegwerpbeker op evenementen te verbieden en het gebruik van een zogeheten hardcup of een circulaire oplossing voor de wegwerpbeker te verplichten. Een aantal evenementen heeft vanuit intrinsieke motivatie al zo’n oplossing geïntroduceerd. Diverse onderzoeken hebben uitgewezen dat een hardcup systeem met een statiegeld retoursysteem of een circulaire oplossing voor wegwerpbekers met een statiegeld retoursysteem het grootste effect hebben. De hardcup kan worden hergebruikt en de circulaire stroom van wegwerpbekers kan gerecycled worden. Daarmee is een duurzame, verantwoorde oplossing gegarandeerd. Diverse evenementen en festivals op grote en kleine schaal hebben laten zien dat dit systeem werkt. Er is grote bereidheid om deze kennis te delen. Dus met of zonder regelgeving; laten we deze ontwikkelingen omarmen voor een duurzame, verantwoorde maatschappij. Frans Verouden, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 9 Foto: Wanda van Eck

Coverstory Nederlanders ontdekken de natuur in eigen land In het afgelopen coronajaar werden diverse toeristische trends versterkt. Het camperen bijvoorbeeld. Maar ook de trend om de natuur op te zoeken, met name in eigen land. Voor veel mensen bleek de Nederlandse natuur een openbaring. Maar is die trend blijvend? Trend: back A 10 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Als Nederlanders het hebben over vakantie in eigen land komt het gesprek al gauw op het weer. Verder naar het zuiden is de kans op mooi weer groter. Maar toch: ook tijdens het vrij koele en natte hemelvaartsweekend van 2021 zaten veel Nederlandse campings propvol. Zoals camping De Helfterkamp in Vaassen. De coronamaatregelen speelden mee, maar óók de groeiende belangstelling die Nederlanders hebben voor het kamperen in de natuur, stelt Bart Looijmans, eigenaar van de camping, die ook is aangesloten bij de KGC, de Karaktervolle Groene Campings. “Ik zie jaar op jaar de belangstelling voor de natuur groeien”, zegt de ondernemer. “Als mensen hier komen hebben ze al een camera en wandelschoenen bij zich. Die Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: De Eelerberg, De Helfterkamp, Shutterstock to nature zijn er helemaal klaar voor om de natuur in te trekken en de mooiste dingen te ontdekken.” Pandemie Ook Martin Maassen, hoofd Leisure & Recreatie bij HISWA-RECRON, herkent de trend back to nature. “Die is flink versterkt door de pandemie. Dicht bij huis zoeken Dicht bij huis zoeken mensen natuurlijke, rustige en authentieke plekken om te ontspannen mensen natuurlijke en authentieke plekken om te ontspannen. Rust en enige afstand tot andere toeristen is daarbij heel belangrijk. Ik zie dat die trend wordt gecombineerd met de steeds groeiende hang naar meer luxe. Die komt naar voren in zaken als privésanitair, de centrale voorzieningen, het reserveringssysteem en de betaalvoorzieningen. Gasten hebben veel meer oog Recreactie | Juli 2021 | nr 4 11 ➔

LET’S REINVENT, RECONNECT AND RESTART TOGETHER FIRA BARCELONA GRAN VIA SPAIN CONFERENCE: 27–30 SEPT. 2021 | TRADE SHOW: 28–30 SEPT. 2021 The Leisure Industry’s Premier Event in Europe REGISTER NOW IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos Coverstory gekregen voor de kwaliteit van die voorzieningen. Daarbij zoeken ze naar rust – en die vind je in de natuur. Zaken als de recreatieprogrammering lijken veel minder belangrijk”, stelt Maassen. Wat blijft is de beleving. “Het wandelen met de boswachter, om maar eens wat te noemen. Voor ondernemers zijn er kansen in de samenwerking met natuurbeheerders. Kijk bijvoorbeeld naar de IVN-cursussen gastheerschap in de natuur. Daar hebben inmiddels honderden medewerkers van recreatiebedrijven aan deelgenomen. Of bushcraft. Of de trend van streekproducten, zoals het plaatselijk gebouwen biertje. Er wordt echt meerwaarde gehaald uit het lokale.” Vitale Vakantieparken Bart Looijmans herkent het verhaal. Op camping De Helfterkamp versterkte hij het profiel van natuur, rust en ruimte door 3 hectare nieuwe natuur in te richten. Dat kwam mede voort uit het programma Vitale Vakantieparken en werd uitgevoerd in nauwe samenwerking met natuurorganisaties. “Die weten waar in de regio behoefte aan bestaat”, vertelt Looijmans. “Zo kwamen wij bijvoorbeeld tot kruidenlanderijen, voor vlinders, insecten en dus ook vogels. Maar we maakten ook nestruimte voor ringslangen. Bij zo’n reptielennest zetten we dan wel een bord met uitleg voor de gasten. Dat mensen niet denken dat we gewoon zijn vergeten de takkenbossen op te ruimen.” Voor Looijmans is het een vorm van idealisme om zijn bedrijf zo natuurlijk mogelijk in te richten, maar hij trekt er óók de leukste gasten mee aan, vindt hij zelf. “Mensen komen hier voor de natuur. We leren ze om daar anders naar te kijken en geven ze ook echt wat om naar te kijken. Neem bijvoorbeeld een dode boom. Vroeger was het kappen en afvoeren. Nu zagen we de kruin eruit en laten de rest staan. Dood hout leeft. Voor spechten, insecten, mossen, van alles. Wij laten dat gaan en tonen dat ook aan onze gasten. En die zijn daar ook van onder de indruk. Het inspireert ze om de natuur nog meer te ontdekken.” Op De Helfterkamp worden rondleidingen verzorgd door vrijwilligers. Diezelfde mensen waren vaak ook betrokken bij het inrichten van de nieuwe natuur op het bedrijf. Ze weten precies wat er te beleven is. “Elk seizoen is er weer een ander landschap te zien. Die rondleidingen zijn altijd anders”, weet Bart Looijmans. “Het is een route van 4,5 uur! En iedereen is enthousiast.” Dat geldt voor volwassenen, Terug naar de natuur. Maar wel omringd door luxe voorzieningen maar zeker ook voor kinderen. Zo is er een kikkerpoel, waar kinderen met een schepnetje naar leven kunnen zoeken. “Dan ontdekken ze hoeveel er leeft in zo’n poeltje!” Volgens Martin Maassen – zelf ook een echte natuurliefhebber – is back to nature een blijvende trend. Mensen hebben meer leren waarderen wat er in de eigen omgeving te zien is. “Neem de afgelopen meivakantie, Hemelvaart, Pinksteren. Het was natuurlijk een voorseizoen met sterk wisselende weersomstandigheden, maar iedereen ging in eigen land op vakantie en mensen stonden er weer van te kijken hoe mooi het allemaal is.” Onderzoek Kees van der Most van onderzoeksbureau Trends & Tourism, presenteerde vorig jaar een toekomstvisie voor de Nederlandse vakantiemarkt richting 2030. In de weergegeven 10 trends voor de toekomst, ontbreekt back to nature. “Het ligt natuurlijk wel in het verlengde van andere trends die ik noem, zoals gezonder leven, duurzaam op reis, betekenisvol en weg van de gebaande paden”, verklaart Van der Most. “Het is meer een afgeleide trend, die overal een beetje terugkomt. De trend wordt aangejaagd doordat Nederland er de afgelopen tien jaar ook werkelijk mooier op is geworden. Op veel plaatsen heeft natuurontwikkeling plaatsgevonden, bijvoorbeeld in de uiterwaarden.” Van der Most noemt ook de hernieuwde aandacht voor watersport. “Weg van de drukte, veilig op je eigen boot. En dat is óók natuurbeleving.” De grote vraag is natuurlijk, of die belangstelling voor de natuur blijvend is. Van der Most verwacht in elk geval een tegenbeweging, als iedereen weer vrij kan reizen. De belangstelling voor de steden komt zeker terug, denkt de onderzoeker. “Stedentrips waren enorm populair bij Nederlanders. Internationaal, maar ook in eigen land. Dat gaat zich zeker herstellen. Dan gaat het om de bekende steden als Maastricht, maar ook om wat minder toeristische steden als Alkmaar, Breda, Zwolle en Zutphen, om er maar een paar te noemen. Dat zijn stedentrips van een weekend of drie dagen. Je ziet dat de ANWB en de NS in hun arrangementen en tickets al stimuleren dat mensen ook de wat minder bekende steden opzoeken. Ook het NBTC heeft een spreidingsbeleid, met name om Amsterdam te ontzien. Mensen gaan naar zo’n stad en gaan dan óók een dag fietsen Recreactie | Juli 2021 | nr 4 13 ➔

EIGENSCHAPPEN: afsluitbare deur deurscharnier is rechts standaard isolatiedikte van 80 mm veiligheidshendel binnenzijde beluchtingsklep automatische ontdooiing rvs vloer met antislip profi lering verlichting VRAAG UW ADVISEUR NAAR ALLE AFMETINGEN 1.505,2.550,1.655,2.685,1.985,2.160,2.850,3.930,3.000,4.065,3.330,3.508,4.340 4 7.7755835, 3.330,4.815,3.920,4.950,4.250,4.425,7.305,179,325,465,179,ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Coverstory “ Met nieuwe natuur is Nederland de afgelopen tien jaar werkelijk mooier geworden” of wandelen in de natuur. Juist die combi van stad en groene omgeving maakt het aantrekkelijk.” Luxe of spartaans? Van der Most ziet een tweedeling in het kamperen: aan de ene kant de hang naar steeds meer luxe, aan de andere kant het back to basics van bijvoorbeeld de Natuurkampeerterreinen. Manon Groenenberg van Natuurcamping Eelerberg herkent dat beeld. “Wij hebben naast de natuurcamping nog een echt back to basics natuurkampeerterrein. Dat heeft een eigen naam – Het Rhanerveld – een eigen entree en eigen voorzieningen. Het is beslist niet zo dat de Eelerberg een luxe terrein is, maar we hebben wel horeca, een zwembadje en een speeltuin. Dat blijkt toch weer andere mensen aan te trekken dan Het Rhanerveld, waar alleen sanitair is – en natuur. Een heel belangrijk verschil zit ook in de marketing. Als mensen op Google zoeken naar een natuurcamping komen ze bij de Eelerberg terecht. Maar als ze in het Groene Boekje of op de site van de Natuurkampeerterreinen zoeken – en dat is een grote en trouwe groep – dan vinden ze Het Rhanerveld. Zo hebben we twee aparte bedrijven naast elkaar, voor mensen die de natuur elk op hun eigen manier beleven.” Meer betekenis Een van de trends uit de toekomstvisie voor de Nederlandse vakantiemarkt in 2030, opgesteld door Kees van der Most, is het verlangen naar meer betekenis. Dan gaat het om een verschuiving van het materiële naar het immateriële, maar ook om persoonlijke verdieping. Van der Most: “Mensen staan open om te leren over de natuur, de bomen en dieren. Zo zijn er de laatste tijd opvallend veel boeken over vogels verschenen. Voor ondernemers biedt dit kansen. Daar kun je op inspelen door bijzondere tochten door de natuur te organiseren. Voor beeldende verhalen is altijd belangstelling. Dat geeft betekenis aan een vakantie.” Martin Maassen ziet ook de groeiende behoefte aan bezinning als trend. “Er is aandacht voor mindfulness, voor genieten van eenvoudige zaken. Meer tot jezelf komen, stilstaan bij het moment en deel uitmaken van je omgeving. Het is geen grote trend hoor, we slaan echt niet massaal aan het mediteren op de Nederlandse vakantieparken. Maar je ziet bijvoorbeeld wel dat hier en daar yogalessen worden aangeboden. Dat is meer een nichemarkt. Maar de verwondering, het op een intensiever manier beleven van de natuur, is duidelijk een bredere trend.” Recreactie | Juli 2021 | nr 4 15

Gastvrij en innovatief Ondernemers maken Nationale Parken beleefbaar De 21 Nationale Parken in Nederland moeten aantrekkelijker en bekender worden. Voor recreatieondernemers liggen hier unieke kansen, zegt Janneke van Montfort van het Nationale Parken Bureau. “Ze zijn dé partners om de parken beleefbaar te maken.” H Het kabinet besloot in 2019 zes miljoen euro uit te trekken voor het verbeteren van de Nationale Parken. Het gaat hierbij vooral om het versterken van de kwaliteit en identiteit, ontwikkeling van duurzaam toerisme, de verbinding met regionale gemeenschappen en het ontwikkelen van onderzoeksprogramma’s. Eerder, in 2018, werd het Nationale Parken Bureau in het leven geroepen. In dit programmabureau werken de ondertekenaars van de Nationale Parken Deal (waaronder Gastvrij Nederland) samen om de ontwikkeling van de parken te stimuleren. Na de bewustwordingscampagne ‘Beleef de Nationale Parken’ is het nu tijd om de beleving van de natuurgebieden daadwerkelijk vorm te geven. Recreatieondernemers zijn hierbij onmisbaar, zegt Janneke van Montfort, manager bij het programmabureau. Als voorbeeld noemt ze een nieuwe activiteit die is ontstaan vanuit het gastheerschaptraject van IVN, waarin HISWA-RECRON-leden een belangrijke rol spelen. “Er zijn nu meerdaagse trektochten door de natuur van de parken. Uitrusten en overnachten kan bij de gastheren van de natuur, de recreatieondernemers. Het is een vernieuwend en onderscheidend concept, waarvan we er meer zouden willen. Dat kan door het gastheerschaptraject verder te verstevigen.” Leidraad Martin Maassen van HISWA-RECRON maakt namens Gastvrij Nederland deel uit van het kernteam van het Nationale Parken Programma. Ook hij vindt het cruciaal dat recreatieondernemers een belangrijke rol krijgen bij de ontwikkeling van de Nationale Parken. “Met onze ondernemers heb je goud in handen”, aldus het hoofd Leisure en Recreatie van de brancheorganisatie. “De recreatiebedrijven vormen onderdeel van de natuur en zijn daarvan ook dé ambassadeurs. Dat levert een win-winsituatie op. Hier worden zowel ondernemers als de Nationale Parken beter van. Als je onze ondernemers betrekt bij de Nationale Parken, bijvoor“ Hier worden zowel ondernemers als de Nationale Parken beter van” 16 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 beeld door de exploitatie van een bezoekerscentrum bij een recreatiebedrijf onder te brengen, geef je het park een enorme boost.” Het Nationale Parken Bureau heeft inmiddels een leidraad opgesteld, waarin de ambities voor de Nationale Parken nieuwe stijl zijn vastgelegd. Janneke van Montfort benadrukt dat de leidraad voor alle typen recreatieondernemers mogelijkheden biedt. “Ik kan me heel goed voorstellen dat juist de kleinere ondernemer in staat is om een aparte en duurzame beleving te ontwikkelen met een Nationaal Park. Voor een grote ketenonderneming kan dat weer iets lastiger zijn. Maar dat recreatieondernemers de uitgelezen partij zijn om hierin een rol te spelen, daarover is geen twijfel mogelijk.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Lisanne de Boer RecreAnders Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie Natuurinclusief ondernemen Het gezicht van het Nationaal Park Net als tientallen collega-ondernemers is Camping Orisant bij Colijnsplaat gastheer van Nationaal Park Oosterschelde. En dat gastheerschap past als een jas. “Ons gebied is onze passie”, zegt directeur/eigenaar Jeroen Verburg. “Dan is het ook logisch dat onze mensen achter de balie het gezicht van het Nationaal Park zijn. En dat we alles over ons gebied kunnen vertellen.” Waar zit voor hem de win-winsituatie? “Er zit geen direct verdienmodel achter gastheerschap. Je verdient er op indirecte manier aan. Zo hebben wij een enorm hoge gasttevredenheid en veel herhaalbezoek. 80 procent van onze gasten keert terug. Gastheerschap leidt ook tot creativiteit. Samen met de andere gastheren in ons gebied zetten we bijvoorbeeld mooie arrangementen op.” Het thema van deze uitgave is back to nature. Na jaren van groei door efficiëntie, worden we ons meer bewust van de schade die dit met zich meebrengt. Inmiddels lezen we vaker en krachtiger over kansen om te veranderen. Termen als duurzaamheid en circulariteit worden meer en meer verankerd in ons leven. En dit zorgt voor groeiende bewustwording. Ook de recreatiebranche kende een periode van efficiëntie. De lange en saaie velden met een aaneenschakeling van zoveel mogelijk chalets of plekken, kennen we immers allemaal. Gelukkig is de productlevenscyclus van deze manier van ondernemen sterk aan het afnemen. Het maakt plaats voor meer beleving, betekenis en diversiteit. Deze groeiende bewustwording is ook op uw gast van toepassing. Tijdelijke pop-up campings schieten als paddenstoelen uit de grond. Gasten staan er voor in de rij. Overigens niet omdat deze pop-ups nou zo goedkoop zijn of omdat de sanitaire faciliteiten zo kwalitatief zijn … Gasten komen juíst omdat deze pop-ups midden in de natuur staan. Er wordt een wereld gecreëerd waarin je te gast bent in een eigen stukje unieke natuur. Een concept waarbij geen plek hetzelfde is! En na afloop wordt de pop-up camping weer teruggegeven aan de natuur. Inmiddels zien we early adopters binnen de recreatiebranche inzetten op een toekomstvisie met natuurbeleving. Afschalen in aantal en anders positioneren van plekken, juist om natuurbeleving te kunnen bieden. Wat dacht u van plantensoorten die vocht vasthouden en bij droogte weer afgeven aan de planten eromheen, waardoor bewateren niet nodig is? Of bloemenmengsels en struiken die goed zijn voor vlinders, bijen en vogels, zodat deze vervolgens andere planten en bomen kunnen bevruchten? Het zijn ogenschijnlijk simpele ingrepen, die enkel vragen om nadenken over de mogelijkheden van natuur. Het begrip circulair ondernemen kennen we steeds beter. De betekenistrend die daarop aansluit wordt natuurinclusief ondernemen genoemd. Natuur is geen bijproduct van het recreatiebedrijf, maar juist het belangrijkste uitgangspunt! Voor de recreatiebranche is back to nature een kans, of sterker nog, noodzaak voor een toekomstgerichte exploitatie. Was gebruik van natuur om te genieten van welverdiende vrijetijd niet überhaupt het begin van recreatie ...? Recreactie | Juli 2021 | nr 4 17

De Visie “ De kracht zit in onze kernwaarden” 18 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: De Groene Koepel Groene Koepel-directeur Eelke Horselenberg Stichting De Groene Koepel heeft een nieuwe directeur. Na twaalf jaar droeg Marieken Nieuwdorp op 1 januari 2021 het stokje over aan Eelke Horselenberg. De nieuwe directeur, van huis uit politicoloog en een echte kampeerder, ziet een diepe wens in vervulling gaan. “In deze baan komen passie en professie heel mooi samen.” S Sommige kansen in het leven móet je gewoon pakken. Voor Eelke Horselenberg was dat: solliciteren als directeur bij De Groene Koepel. “Het is zo’n organisatie waarvan ik altijd dacht: wat zou het mooi zijn als ik dáár ooit zou kunnen werken.” In de nieuwe baan valt voor Horselenberg alles op zijn plaats. “De link met mijn persoonlijke verleden – ik kom uit een kampeerdersfamilie – mijn brede outdoorkennis en mijn ervaring als adviseur bij de VNG, waar ik te maken had met strategie, bedrijfsvoering, innovatie, dienstverlening en Omgevingswet. Het kan eigenlijk niet mooier.” Stichting De Groene Koepel is eind 2014 ontstaan door een fusie van Stichting Natuurkampeerterreinen en Stichting Trekkershutten Nederland. De organisatie zet zich in voor een duurzame ontwikkeling van groene verblijfsrecreatie in Nederland en omringende landen. De Groene Koepel focust op natuurbeleving, duurzaamheid, cultuurhistorie en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Welk beeld heb je na het eerste halfjaar van de organisatie? “Alle medewerkers hebben dezelfde intentie: mensen laten genieten van de natuur. Dat heeft iedereen voor ogen. Die persoonlijke én gezamenlijke drive vind ik heel mooi.” De Groene Koepel is niet de enige club die natuur hoog in het vaandel heeft. Hoe onderscheiden jullie je van andere organisaties en bedrijven die zich ook afficheren als groene aanbieders? “Wij bieden de oervorm van kamperen. Je vindt bij ons geen animatieteams, geen zwembad, alleen rust en natuur. Je wordt uitgedaagd om jezelf te vermaken in de natuur. We werken met een beperkt aantal richtlijnen waar onze leden aan moeten voldoen. En we zien dat dit voor de leden geen enkel probleem vormt. De ondernemers zijn allemaal om dezelfde redenen lid en dat verbindt.” Eelke Horselenberg Eelke Horselenberg (1978, Zaanstad) is sinds november 2020 directeur van De Groene Koepel. Hij studeerde Politicologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en werkte van 2011 tot 2020 als adviseur bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Toch zijn er wel dingen veranderd, bijvoorbeeld op sanitair gebied. Beweeg je als aanbieder van de oervorm dan niet mee op de golf van verluxing in de verblijfsrecreatie? “Natuurlijk, er worden tegenwoordig andere eisen gesteld aan sanitair. Twintig jaar geleden voldeed een houten keet nog prima, maar je ziet dat gasten hier vaak andere eisen aan stellen en ondernemers ook. Zeker als je kijkt naar de enorme opkomst van het winterkamperen. Dan is een ver“ Het is haast niet bij te benen hoeveel Groene Boekjes we moeten inpakken” warmd gebouw waar je goed kunt douchen gewoon belangrijk. Dat doet geen afbreuk aan de natuurbeleving.” Hoe voorkom je dat je steeds meer luxe gaat bieden? “Bestendigen waar je goed in bent. Ga van good to great, zoals managementschrijver Jim Collins het zegt. Dat betekent voor ons dat we vasthouden aan onze kernwaarden. Daarin zit onze kracht. Al bijna 45 jaar bieden we een steady product, dat jaar op jaar groeiende is. Andere aanbieders komen er dichtbij, maar wij zijn er uniek in. We merken ook dat mensen steeds meer op zoek zijn naar natuur en rust. In de coronaperiode, maar ook al daarvoor. En dat is precies wat wij bieden.” Recreactie | Juli 2021 | nr 4 19 ➔

inspiratie? Meer Ga naar onze site of scan de qr-code en word gratis abonnee van ons online inspiratie magazine. De Visie Een aanbieder als Natuurhuisje.nl is ook groeiend. Beschouwen jullie die als een serieuze concurrent? “Voor onze aanbieders van trekkershutten zit daar wel enige concurrentie. Tegelijkertijd: de vraag in Nederland is zo groot dat het niet zo gek is dat er meer aanbod ontstaat. Zolang wij goed oog blijven houden voor de wensen en behoeften van onze doelgroepen, zie ik geen bedreiging.” De Groene Koepel is aangesloten bij HISWARECRON. Als opvolger van Marieken van Nieuwdorp neem je ook zitting in de bedrijfsgroep Kampeer- en Bungalowbedrijven. Wat is de meerwaarde van die samenwerking? “Belangenbehartiging vind ik een belangrijke waarde. Je hebt elkaar nodig, dat heeft de coronacrisis wel aangetoond. De meerwaarde die wij hebben voor HISWARECRON zit denk ik vooral in kennis en kunde. Wij zijn begonnen met eetbaar landschap, een fenomeen dat een brede vlucht heeft genomen. Met ons kennis- en ontwikkelcentrum DGK Lab staan we aan de basis van innovaties en spelen we een belangrijke rol naar gasten en beheerders. We hebben nieuwe producten ontwikkeld als de Trekin, een duurzame trekkershut, en de app Cultuurrijk, die verborgen verhalen in het “ Al bijna 45 jaar bieden we een steady product dat jaar op jaar groeit” landschap ontsluit en ingaat op cultuurhistorische achtergronden van een gebied. Een nieuw thema voor ons DGK Lab is kampvuur. Hoe gaan we daar mee om? Wat is er nodig om een duurzaam kampvuur te realiseren? Een paar jaar geleden werd dat nog geassocieerd met heerlijk samen zijn en gezelligheid, maar tegenwoordig denken een heleboel mensen daarbij ook aan fijnstof, CO2 en astma. Ook onze leden worden daarmee geconfronteerd. We krijgen er wekelijks berichten over. Hoe gaan we terug naar de oorspronkelijke functie van kampvuur – koken en verwarmen – en hoe staat dat in verhouding tot het beleven van kampvuur?” Door de coronamaatregelen staat Nederland volop in de belangstelling als vakantieland. Hoe merken jullie dat? “Het aantal overnachtingen steeg vorig jaar met twintig procent. Dat leidt soms tot spanningen: volle terreinen, maar wel gevuld met gasten die voor hun rust komen. Een lastige balans. Gelukkig houden zowel onze gasten als de terreinhouders zich aan de richtlijnen. Als het dan een keer iets té vol staat, is dat meer uit compassie met de gast die ’s avonds op zijn fiets aankomt na een lange fietstocht. Die wil je toch een plekje bieden. Dat de belangstelling groot is zien we aan het aantal aanvragen voor Het Groene Boekje en de Natuurkampeerkaart. Het is haast niet bij te benen hoeveel we er moeten inpakken. We krijgen ook veel erkenningsverzoeken, terreinen die zich bij ons willen aansluiten.” Wat hoop je zelf te bereiken op de korte termijn? “Mijn belangrijkste opgave is die grote toestroom, de extra gasten die we de afgelopen twee jaar hebben ontvangen, vast te houden. Nu staan veel terreinen vol. Ook als straks de grenzen weer open gaan blijven we inzetten op een goede bezetting. Daarvoor zie ik veel mogelijkheden in het voor- en naseizoen.” Recreactie | Juli 2021 | nr 4 21

The Leisure Industry’s Premier Event in Europe LET’S MEET IN BARCELONA IAAPA Expo Europe is the premier trade show of its kind, and the ideal place to rebound, learn new strategies and interact with key decision makers. CONFERENCE: 27–30 SEPT. 2021 | TRADE SHOW: 28–30 SEPT. 2021 FIRA BARCELONA GRAN VIA SPAIN SCHEDULE AT A GLANCE* SATURDAY, SEPT. 25 12:00 IAAPA Institute for Attractions Managers at PortAventura World** MONDAY, SEPT. 27 (bus departing from Fira Barcelona Gran Via at 08:00 to PortAventura World and Water World & Aquadiver) 08:45 – 20:00 IAAPA Institute for Attractions Managers at PortAventura World** (continued) 08:00 – 20:00 IAAPA Safety Institute at PortAventura World** 08:00 – 20:00 EDUTour to PortAventura World** 08:00 – 20:00 Sustainability Day at PortAventura World** 08:00 – 20:00 Water Park Day at Water World & Aquadiver** (bus departing from PortAventura World Water World & Aquadiver at 18:00 to Fira Barcelona Gran Via) 10:00 – 18:00 Indoor Entertainment Day at Fira Barcelona Gran Via, Conference Room 1** TUESDAY, SEPT. 28 09:00 – 10:00 Opening Keynote by Doug Lansky on Futureproofing the Attractions Industry 10:00 – 18:00 Exhibit Hall Open 11:30 – 17:00 Conference 12:30 – 13:30 CEO Talk 18:30 – 22:00 Opening Reception at Tibidabo** (bus departing from Fira Barcelona Gran Via at 17:45) SUNDAY, SEPT. 26 08:45 IAAPA Institute for Attractions Managers at PortAventura World** (continued) WEDNESDAY, SEPT. 29 08:30 – 10:00 Leadership Breakfast by Sam Conniff on Leadership with a Twist** 10:00 – 18:00 Exhibit Hall Open 11:00 – 16:30 Conference 12:00 – 13:30 Lunch & Learn by Dr. Rebecca Homkes on Strategy and Growth out of a Downturn** 17:00 – 18:00 Cheers to our Mistakes 18:30 – 20:00 Students Forum** 18:30 – 20:00 Young Professionals Forum** 20:00 – 21:30 Joint Reception: Students Forum & Young Professionals Forum** THURSDAY, SEPT. 30 10:00 – 16:00 Exhibit Hall Open 12:00 – 13:30 Lunch & Learn for Young Professionals on Leadership** *Schedule and offerings subject to change. **IAAPA Expo Europe registration and separate ticket required to attend. REGISTER EARLY AND SAVE! IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos

Dat economie, versterking van de natuur én verzwaring van de dijken prima samengaan, bewijst Waterdunen. Dit ontwikkelingsproject van onder meer Molecaten speelt in op de toegenomen belangstelling van gasten voor groen en buitenleven. “Hier hebben mensen echt de ruimte.” Molecaten bouwt uniek park H 24 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Puur na Het verhaal van Waterdunen op ZeeuwsVlaanderen is een mooi voorbeeld van een win-win-win situatie. Het begon minder leuk: camping Napoleon Hoeve moest verdwijnen wegens dijkverzwaring bij Breskens. Toenmalig eigenaar Arno Boomert zag kansen en dacht een concept uit waarbij natuurontwikkeling en recreatie hand in hand gaan. Samen met de provincie Zeeland, stichting het Zeeuws Landschap, de gemeente Sluis en het Waterschap Scheldestromen werden de plannen verder uitgewerkt. Inmiddels met Molecaten, die het bedrijf had overgenomen. De camping bestond nog een paar jaar als Molecaten Park Napoleon Hoeve, tot de sluiting in 2012. De plannen werden niet alleen ingegeven door de noodzaak tot dijkverzwaring, maar ook gebruikt om nieuwe natuur te maken. Eerder al was de Westerschelde uitgediept en de daarbij verloren natuurwaarden Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Molecaten, provincie Zeeland in het groen tuur in Waterdunen moesten gecompenseerd worden. Dat gebeurde onder meer door de Hedwigepolder te ontpolderen, maar ook Waterdunen behoort tot de compenserende maatregelen. Ten derde wilde de provincie een economische impuls geven aan Zeeuws-Vlaanderen, door extra werkgelegenheid en inkomsten uit toerisme. Duinen en water Dat is het punt waarbij Molecaten komt kijken. In goed overleg ontwikkelden de vijf betrokken partijen een schitterend plan, waarbij achter de verzwaarde dijk een mooi, natuurlijk landschap van duinen en water werd aangelegd. Een deel hiervan is vervolgens verkocht aan Molecaten, om een nieuw recreatiepark te ontwikkelen, dat wordt ingepast in het landschap. De overheden en het Zeeuws Landschap zijn al enkele jaren aan het werk. Het grillige duinlandschap dat inmiddels is ontstaan, wordt getekend door de interactie tussen de zee, het land, de wind, flora en fauna. Uniek is de getijdensluis, die bij vloed zout water vanaf zee toelaat tot het gebied. Zo ontstaat een bijzonder zoetzout gebied, met authentieke Zeeuwse duinvegetatie. Luke Slager is namens Molecaten verantwoordelijk voor het project. Hij is enthousiast over de nieuwe natuur. “Als je ziet wat Het nieuwe landschap wordt getekend door zee, land, wind, flora en fauna er allemaal groeit en hoeveel verschillende vogelsoorten er al komen, is dat zeer indrukwekkend.” 225 kampeerplaatsen Daarmee is nu de beurt aan Molecaten om hun deel van de plannen uit te voeren: het recreatiebedrijf. Opening staat gepland voor voorjaar 2023 en het wordt iets heel bijzonders, vertelt Slager. “Er komt een compact, modern centrumgebouw met alle voorzieningen. Wij blijven als Molecaten het kamperen trouw, net als op onze andere parken. Dat betekent dat er naast circa 350 vakantiewoningen en 38 glamping tenten ook 225 kampeerplaatsen komen. Dat gemengde karakter van het bedrijf brengt mensen nader tot elkaar. Wij vinden dat heel belangrijk. Heb je enkel een bungalowpark, dan leeft iedereen maar langs elkaar heen.” Recreactie | Juli 2021 | nr 4 25 ➔

Het centrumgebouw De kampeerplaatsen liggen direct achter de dijk in de duinen. De recreatiewoningen liggen iets verder van zee, naar het binnenwater en het natuurgebied gericht. Er zijn verschillende modellen vakantiewoningen, waarbij de capaciteit loopt van vier tot tien personen. Het park wordt en blijft geheel eigendom van Molecaten. De woningen kunnen dus altijd verhuurd worden en niet alleen als de eigenaar dat wil. Leegstand is een groot probleem op Zeeuws-Vlaanderen. Eindeloze natuur Bij Waterdunen is de directe aanwezigheid van zee en natuur het allesbepalende unique selling point. Luke Slager ziet overal om zich heen dat mensen zoeken naar meer rust, meer ruimte en minder beperkingen om zich heen. “Ze lopen de hele dag met telefoons. Forensen brengen uren per dag door in de trein of de auto. Mensen moeten steeds kleiner wonen. Logisch dat mensen de natuur opzoeken”, vindt Slager. “De natuur is eindeloos, grenzeloos. Ga maar eens lopen door het bos of over het strand. Dat is een totaal ander verhaal dan wanneer je de stad in gaat en overal obstakels tegenkomt. De natuur geeft mogelijkheden, geen beperkingen. Tijdens de “ Mensen hebben ontdekt hoe ontzettend veel mooie natuur Nederland te bieden heeft” coronapandemie zie je dat mensen daar extreem veel behoefte aan hebben. En natuurlijk wordt die behoefte aan ruimte straks minder, als iedereen weer gewend is om vrij te reizen. Maar ik denk dat een deel van de huidige verandering ook blijvend is. Mensen hebben twee jaar lang min of meer noodgedwongen hun eigen land verkend. Ze hebben ontdekt hoe ontzettend veel mooie natuur Nederland te bieden heeft. Met Waterdunen spelen we daar op in. Je zult straks geen hekken, heggen of schuttingen op het terrein kunnen vinden. We willen dat onze gasten een harmonieuze relatie met de omgeving hebben. En dat is ook precies waar ze bij ons naar zoeken.” 26 Recreactie | Juli 2021 | nr 4 Modulair en duurzaam bouwen De (uiteindelijk) 350 recreatiewoningen die Molecaten in Waterdunen gaat plaatsen, worden modulair en duurzaam gebouwd. Modulair, dat wil zeggen dat dat er bepaalde standaard modules zijn, die op verschillende manieren te combineren zijn. Deze modules worden niet ter plaatse opgebouwd, maar in een gecontroleerde (fabrieks) omgeving. Het voordeel: een hogere kwaliteit, minder afhankelijkheid van weersinvloeden en heel weinig lokale overlast en uitstoot van CO2 en NOx. Dat telt mee bij een project in het hart van een natuurgebied. De modules worden bij verschillende fabrieken in binnen- en buitenland gemaakt. Daarmee is Molecaten zeker van tijdige levering. Als de bouw in de loop van 2022 mag beginnen, kunnen er naar verwachting drie recreatiewoningen per dag worden gerealiseerd. Het duurzame karakter van de nieuwbouw ligt in de gebruikte materialen, waarvan een groot deel kan worden hergebruikt als de recreatiewoning aan vernieuwing toe is. Recreactie | Juli 2021 | nr 4 27

SHARP MAGNETRONS INRUIL ACTIE PROFESSIONELE MAGNETRONS Sterk, fl exibel en robuust Magnetron Type R-15AM inh. netto 28 ltr. bediening draaiknop 3 kookfasen 5 energieniveaus vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,55 kW Magnetron 5077.015 normaal actie inruilkorting NU 590,479,50,429,Magnetron Type R-25AM inh. netto 20 ltr. bediening draaiknop 2 magnetronbuizen stapelbaar 4 energieniveaus vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Magnetron Type R-25AT inh. netto 20 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Type R-15AT inh. netto 28 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,5 kW Magnetron Type R-7500AT inh. netto 19 ltr. bediening tiptoets 10 vaste programma's 30 inst. programma's, 7 kookfasen inverter unit; snel, gelijkmatig en energiezuinig koken 14 vermogensinstellingen vermogen: 1800 watt dubbele + 3 dubbele hoeveelheid instelling stapelbaar afm. oven 33,2x33x17,2 cm afm. 42x48x33,7 cm 230 Volt | 1,8 kW 5077.025 normaal actie inruilkorting NU 615,499,60,439,5077.115 normaal actie 1.440,1.145,5077.125 normaal actie inruilkorting 100,NU 1.045,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 5077.180 normaal actie 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 18-04-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Kennis delen Tekst: Eelco de Jong (Zypp advocaten) Foto: Pixabay Corona: krijgt de gast zijn geld terug? Een gast boekte zijn vakantie vóór de uitbraak van de coronapandemie. Als de beperkingen hun intrede doen, wil de gast annuleren en zijn geld terug. Hoe sterk staat hij? E Een Duitse gast heeft op 4 september 2019 een vakantiehuis geboekt voor 10 personen op één van de Waddeneilanden. De boeking wordt bevestigd en de algemene voorwaarden worden – ook in het Duits – toegezonden. De betreffende ondernemer is geen lid van HISWA-RECRON en hanteert eigen voorwaarden. In de algemene voorwaarden is een regeling van de annuleringskosten opgenomen: binnen zes weken voor aanvangsdatum annuleren betekent het volle pond betalen. Verder is er ook een regeling voor ‘overmacht en wijzigingen’. Mocht er sprake zijn van overmacht aan de kant van de verhuurder, dan wordt aan de huurder een wijzigingsvoorstel gedaan. De Duitser betaalt op 29 februari 2020 het overeengekomen bedrag. Dan komt de lockdown. Op 16 maart 2020 worden allerlei beperkingen opgelegd door de veiligheidsregio Fryslân. De horeca gaat dicht en de burgemeesters doen een dag later een oproep niet naar de Waddeneilanden te komen. De Duitse gast heeft geen zin meer te komen en vraagt het betaalde bedrag terug. De recreatieondernemer weigert. De Duitser laat het er niet bij zitten en start in Nederland een procedure. Inzet: terugbetaling van zo’n 2.000 euro. Onvoorziene omstandigheden De kantonrechter volgt het standpunt van de recreatieondernemer: “Ik verhuur een recreatieonderkomen en dat huis is feitelijk beschikbaar. Er is geen belemmering om de veerboot te gebruiken. Dat de horeca op het eiland dicht is, staat niet in de weg bij het gebruiken van het recreatieonderkomen.” Dat is feitelijk juist: de recreatieondernemer stelt niet meer (en niet minder) dan een vakantiehuis ter beschikking. De recreatieondernemer stelt een vakantiehuis ter beschikking – verder niets Niets staat de huurder in de weg dat huis te gebruiken. De Duitse gast deed in deze zaak ook een beroep op onvoorziene omstandigheden. Hij wees erop dat ten tijde van de boeking (september 2019) de pandemie niet was te voorzien. De rechter wees er echter op dat bij onvoorziene omstandigheden het belangrijk is dat partijen de mogelijkheid van onvoorziene omstandigheden hebben verdisconteerd in de overeenkomst. En dat was het geval, aldus de kantonrechter, die in dit verband verwees naar de overmachtsclausule. De conclusie is duidelijk: de pandemie is het contractrisico voor de gast. De uitspraak in deze zaak vormt een mooie opsteker voor de recreatieondernemer. Want hoewel de ondernemer in deze rechtszaak geen RECRONvoorwaarden hanteerde, bevatten ook die een soortgelijke annuleringsregeling. Recreactie | Juli 2021 | nr 4 29

Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Lotec Duurzaam ondernemen betekent ook: op een milieuvriendelijke manier je zwembad exploiteren. Kies daarom een zwembadinstallatie die zowel op het gebied van waterzuivering als desinfectie duurzaam presteert. Zo bespaar je ook nog eens flink op je energie- en onderhoudskosten. Een duurzaam Z Zwembadinstallaties zijn er in verschillende varianten. En in diverse prijsklassen. Voordelige installaties lijken aantrekkelijk, maar vaak ben je op de wat langere termijn toch duurder uit door onder meer hogere energie- en exploitatiekosten. Maar waar moet je op letten bij de aankoop van een zwembadinstallatie? De manier waarop water wordt gedesinfecteerd en gezuiverd zijn twee cruciale onderdelen van de installatie, die bij de aankoop je volledige aandacht verdienen. Desinfectie Kies in elk geval een zwembadinstallatie die desinfecteert door middel van zoutzwembad elektrolyse. Dan worden er geen chemische stoffen gebruikt die getransporteerd moeten worden over de openbare weg. Chloor wordt ter plaatse aangemaakt uit keukenzout en het zwembad heeft geen chlooropslag nodig. Zoutelektrolyse zorgt voor een constante en stabiele desinfectie waardoor ook minder water ververst moet worden. Zoutelektrolyse is ook een stuk veiliger voor personeel. Waar anders chloor en zuurmiddelen nodig zijn, kun je nu toe met zout en elektriciteit. Wie een duurzaam zwembad wil, zorgt er ook voor, dat de waterzuivering plaats kan vinden op een lage filter- en circulatiesnelheid. Dit levert drie voordelen op: je Met een lage filter-en circulatiesnelheid bespaar je 30 procent aan energiekosten zwembad is dan beter bestand tegen piekbelasting, filters gaan langer mee en last but not least je energieverbruik ligt een stuk lager. Je bespaart hiermee zo’n 30 procent aan energiekosten. UV-lamp Ander belangrijk onderdeel van een duurzaam zwembad is de UV-lamp. Deze wordt gebruikt ter ondersteuning van de desinfectie. UV-straling doodt ziektekiemen die resistent zijn tegen chloor en zorgt zo voor een volledige desinfectie. Bovendien heb je door de inzet van de UV-lamp veel minder chloor nodig in je zwembad. Dat is niet alleen gunstig uit oogpunt van duurzaamheid. Je voorkomt ook irritaties aan luchtwegen en ogen bij zwemmers die gevoelig zijn voor chloor. Met dank aan Lotec Recreactie | Juli 2021 | nr 4 31

taxateurs adviseurs rentmeesters Taxaties Vastgoedadvisering Rentmeesterij Grondverwerving Schadevergoedingsrecht Buitenstate Vastgoedadvies vanuit Zeeuwse nuchterheid Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@rijk.eu www.rijk.eu Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@advieskantoorrijk.nl www.advieskantoorrijk.nl Jeroen, kun je mij helpen bij mijn horecaboekhouding, de salarisadministratie én financieringsoplossingen? Countus Zwolle Dokter Stolteweg 2 038 45 526 00 zwolle@countus.nl COUNTUS.NL Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • adviezen • software • webshop Meegroeien met de campermarkt Vakantie met de camper is met een enorme opmars bezig. Maar veel campings bieden niet het geschikte terrein of de noodzakelijke moderne faciliteiten. Een grote gemiste kans. Hoe kunt u wel volop profiteren van alle campersuccessen? Overleg eens vrijblijvend met Seijsener Techniek. Wij weten alles van campers, locaties en voorzieningen als aansluitzuilen, kasten voor elektra en watermeterputten. Maar ook van innovatief energiemanagement en slimme betaalsystemen voor gebruik van water, stroom en verblijfskosten en nog veel meer handige hulp die u werk uit handen neemt. Laat de campermarkt niet lopen en ga genieten. Ook van Seijsener. Kijk vast op onze website en webshop. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Fietsoplaadzuil Steeds meer mensen stappen over op een elektrische (brom)fiets, waardoor de vraag naar laadpalen voor elektrische fietsen stijgt. De fietsoplaadzuil FLP-1000 is vandalismebestendig en geschikt voor het opladen van vier fietsen tegelijk. De zuil is robuust, eenvoudig in gebruik en leverbaar in alle RAL-kleuren. De maten van de fietsoplaadzuil zijn 1000x160x100 mm. T: (075) 68 10 610 I: www.seijsener.com Duurzaam omgaan met water kan met de WOP. Hiermee tap je regenwater af van de regenpijp van bijvoorbeeld vakantiehuis of sanitairgebouw. De ventilerende functie van de regenpijp blijft echter behouden. De WOP kan worden aangesloten op een regenpijp van 80 millimeter en is eenvoudig te combineren met andere oplossingen, zoals een infiltratiekrat en een regenton. T: (0523) 68 75 10 I: www.wildkamp.nl Tool voor dynamisch prijsbeleid Met Stratech Pricing kun je als recreatieondernemer direct inspelen op de veranderende vraag in de markt. De tool geeft inzicht in je behaalde resultaat en kan eenvoudig prijzen aanpassen. Op basis van de data uit het reserveringssysteem en uit Google Analytics kan de ondernemer op intuïtie snel en eenvoudig prijsaanpassingen doorvoeren. T: (053) 480 40 80 I: www.stratech.nl Infrarood duurzaam verwarmen I Infrarood verwarming op basis van carbon is duurzaam en voordelig, stelt Karbonik. Het systeem van Karbonik is energiezuinig, wordt op maat gemaakt en is in verschillende vormen verkrijgbaar. Zo is er onder meer verwarmingsfolie, verwarmende verf, verwarmend dundoek en zijn er verwarmende panelen. Dankzij het bijbehorende besturingssysteem kunnen accommodaties gemakkelijk vanuit bijvoorbeeld de receptie worden verwarmd. T: (010) 26 13 519 I: www.karbonik.nl Recreactie | Juli 2021 | nr 4 33 Regenwater afkoppelen

• Per plaats » Ampèrelimiet instellen » Energieverbruik uitlezen » Stroom aan/uit op basis van boeking • Vorst- en CV-drukalarm in sanitairgebouwen BESPAREND EN ENERGIE RGIE Daardoor vaak al binnen 2 jaar terugver REND vaak al rugverdiend Draadloos beheer op afstand ICY Campsite Management www.icy.nl Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Vredo De No. 1 B2B beddenleverancier Als groen gras uw visitekaartje moet zijn Boxsprings Matrassen Vertrekdag gasten Vredo dag 1 Vredo dag 14 Vredo dag 21 Vredo Stapelbedden Bedtextiel Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl Unieke Vredo dubbele schijfsysteem Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl

Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! BEKIJK ONS AANBOD ALVAST ONLINE Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl

OVERDRACHT VERDIENT AANDACHT Recreactie05 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Onderhuids zeer in het familiebedrijf Pop-up campings zijn de trend van 2021 Strengere regels voor speeltoestellen, maar waarom ook voor de buitensport? Het WAS moet aangepast Monkey Town wil groeien in het buitenland SEPTEMBER 2021

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie NIEUWE KANSEN ONS TEAM HELPT U ZE TE VINDEN Gespecialiseerd in het taxeren van bedrijven Ons team van taxateurs is gespecialiseerd in het taxeren van bedrijven en exploitatiegebonden onroerend goed in de dag- en verblijfsrecreatieve sector (business valuation). Wij zorgen ervoor dat de taxatie wordt opgesteld volgens Europese en Internationale richtlijnen en voldoet aan de eisen van betrokken professionele partijen. Registraties en certifi ceringen Onze taxateurs beschikken over de vereiste registraties en certifi ceringen vanuit het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs, waardoor zij Professionele Taxatiediensten mogen verrichten. Ook beschikken zij over verscheidene aanvullende registraties, zodat onze taxatierapporten ook voldoen aan Europese- en Internationale regelgeving. meer informatie: www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Postbus 8 8070 AA Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Voorwoord Inhoud Aangenaam verpozen 12 V Marike Rosier Manager Communicatie Voor je ligt een Recreactie met zeer diverse inhoud, om je te inspireren en van kennis te voorzien. Of het nu gaat om de herstelplannen na corona, over de ‘zachte kant’ van een familiebedrijf, het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS) of het opzeggen van een jaarplaats, het komt in dit nummer voorbij. Ook is er een interessante aflevering van de Bezieling, over de ondernemers van Monkey Town, Joris Naalden en Frank Onderdelinden. Monkey Town is een keten van vijftig binnenspeeltuinen in Nederland, met internationale ambitie en sinds kort ook lid van HISWA-RECRON. Monkey Town begon in 2001 als indoor speeltuin in Amersfoort. Ons oudste kind is ook geboren in 2001 in Amersfoort en laat ik nu in de beginjaren van deze eeuw regelmatig met mijn dochter naar deze eerste vestiging van Monkey Town geweest zijn! Voor dochterlief en later ook zoonlief bleek het een succesformule, maar och, wat had ik een hekel aan deze bezoekjes. De herrie, de troep en de plastic stoelen waar ik als moeder mijn tijd op uit moest zitten, het was een hele opoffering. Dus ik ben blij te lezen dat ouders nu zeker niet meer worden vergeten, maar dat juist ook voor hun het verblijf zo aangenaam mogelijk wordt gemaakt! Ik realiseer me dat Monkey Town ontzettend groot is geworden na die binnenspeeltuin in Amersfoort. Net als mijn kinderen. Uiteraard blijf ik de komende tijd volgen hoe het Monkey Town vergaat, hoe de keten en de hele wereld van indoor spelen verder groeit, terwijl mijn dochter zich verder ontwikkelt tot volwassen vrouw. En wie weet zit ik ooit in de verre toekomst heel aangenaam te wachten in een loungehoekje, tot mijn kleinkind is uitgespeeld bij Monkey Town? Veel leesplezier! 29 Branche 6 12 18 30 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: de ‘zachte kant’ van het familiebedrijf Gastvrij & innovatief: pop-up campings zijn een blijvertje Nederland achterin de rij voor Europese herstelpakketten 30 Bedrijf Informatief 20 7 26 29 35 37 De Bezieling: Monkey Town heeft nu 50 binnenspeeltuinen. Verdere groei moet uit het buitenland komen Colofon Kennis delen: veiligheid buitensport mag niet via het WAS geregeld worden Kennis delen: altijd eerst schriftelijk waarschuwen bij opzeggen jaarplaats Vakinfo: chalets kopen met een internationale blik Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Column 19 RecreAnders Recreactie | September 2021 | nr 5 5

Onder de aandacht IAAPA Expo in Barcelona Het belangrijkste evenement voor de vrijetijdsindustrie in Europa is de IAAPA Expo. Die wordt dit jaar gehouden in Barcelona. De conferentie van 27-30 september, de beurs van 28-30 september. Het is de grootste internationale vakbeurs en conferentie voor de attractie-industrie in Europa. Elk jaar zie je de nieuwste innovaties, technologie en diensten voor alle aspecten van de vrijetijdssector. Via HISWA-RECRON zijn tickets met korting voor € 70,- te bestellen (code HISWADEAL). In memoriam: Leo van der Hucht D 6 De Efteling mag uitbreiden De Efteling begon in 2015, in nauw overleg met omwonenden, natuurorganisaties en gemeente Loon op Zand, met de eerste schetsen voor het bestemmingsplan ‘Wereld van de Efteling 2030’. In het bestemmingsplan staat de ruimtelijke ontwikkeling van de Efteling tot 2030 centraal. Het plan geeft onder meer aan in welke richting uitbreiding van het park zal plaatsvinden, welke zones gereserveerd zijn voor verblijf of andere rustige vormen van recreatie, hoe het parkeren wordt geregeld en hoe gezorgd kan worden dat de regio goed bereikbaar blijft. Ondanks veel overleg kwamen er protesten van omwonenden. Die zijn vorige maand door de Raad van State ongegrond verklaard. Daarmee is er groen licht voor de toekomstplannen van de Efteling. Op 9 juni overleed Leo van der Hucht, erelid van RECRON, op 98 jarige leeftijd. Hij stond in 1969 aan de basis van de vereniging. Samen met Gerben Baaij en Hans Wallenburg wist hij de twee concurrerende ondernemersverenigingen Revako en Arkabo bijeen te brengen tot RECRON. Van der Hucht, die tot 1982 in het RECRON-bestuur zat, stond ook aan de wieg van EFCO, de Europese koepel van campings. Hij vertelde daar twee jaar geleden over in de speciale uitgave ter gelegenheid van 50 jaar RECRON: “Ik zag dat er steeds meer op Europees niveau werd besloten. Om samenwerking tot stand te brengen heb ik vele, vele telefoongesprekken gevoerd. Het kostte wel handenvol geld, want internationaal bellen was duur en RECRON vergoedde het niet.” Van der Hucht bleef tot hoge leeftijd vitaal. Hij was in december 2019 eregast tijdens de viering van het 50-jarig jubileum van RECRON. Camping ‘t Hop naar Franse keten De Franse recreatieketen European Camping Group heeft Camping ‘t Hop in het Friese Wijckel overgenomen. Het valt inmiddels onder het label Marvilla Parks. European Camping Group is een nieuwe Franse speler op de markt en met ambities: commercieel directeur Stijn Depraetere heeft in de media aangegeven dat de keten van plan is nog tientallen extra campings aan het portfolio toe te voegen. European Camping Group is een groot concern, met meer dan 23.000 accommodaties op 300 bestemmingen. De groep heeft ruim dertig campings in eigen beheer onder het label Marvilla Parks. Recreactie | September 2021 | nr 5 Foto: ‘t Hop/Roan EuroParcs koopt Uniek Parken Statistiek over de sector EuroParcs heeft de drie resorts van Uniek Parken overgenomen. Het zijn Bungalowpark Zuiderzee (Medemblik), Résidence Koningshof (Schoorl) en Remboe Village (Epe). De 21 medewerkers van de drie parken komen in dienst van EuroParcs. “De overname van de Uniek Parken past in onze groeiambitie”, stelt aldus Andries Bruil van EuroParcs. “We willen de grootste aanbieder van vakantieparken in Europa worden. Voor ons zijn niet alleen de Nederlandse, maar ook de Duitse toeristen erg belangrijk. We zijn bij onze oosterburen met een eigen kantoor actief.” Met de overname van de drie parken telt EuroParcs nu 55 locaties in vier landen. COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Ditta van Ekris, Dolph Cantrijn, Lieke Esveldt, Jos van der Sterren, Annouck de Jong, Rosanne de Groot Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Leukermeer Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatie-bedrijven. Gratis voor HISWA-RECRONleden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: Het verkrijgen van cijfers voor en over de diverse bedrijfsgroepen van HISWA-RECRON is niet eenvoudig. De openbare cijfers zijn ofwel onbetrouwbaar ofwel veel te laat beschikbaar. Voor de meeste bedrijfsgroepen binnen HISWA-RECRON geldt bovendien dat ze te klein zijn om in de openbare databank van het CBS betrouwbare gegevens te genereren. Daarom is HISWA-RECRON enige tijd geleden begonnen met het verzamelen van statistische gegevens over de diverse bedrijfsgroepen. Belangrijk om een beeld te krijgen van de eigen bedrijven, maar ook belangrijk om te gebruiken in de lobby. Uit het eerste statistiekrapport over 2020 en de eerste helft van 2021 (prognose), dat deze zomer verscheen, valt af te leiden dat het ondernemersvertrouwen weer aan het stijgen is. Dat staat op een schaal van -10 tot 10 nu op +1,5. Een jaar eerder, middenin de coronacrisis, stond het nog op -2,4. De omzet van de verblijfsrecreatie en watersportindustrie bedroeg in 2020 gezamenlijk 12,2 miljard euro. Dat is een daling van 9% ten opzichte van 2019. In 2019 was de omzet juist 5,8% hoger dan in 2018. Kijken we alleen naar de verblijfsrecreatie, dan was de omzet over vorig jaar 9,1 miljard euro. Dit was een daling van 11% ten opzichte van het jaar ervoor. 2019 was overigens 8,5% hoger dan 2018. De gehele rapportage is in te zien in de kennisbank op hiswarecron.nl. Recreactie | September 2021 | nr 5 7 Foto: Résidence Koningshof Foto: Lieke Esveldt

ONS SUCCES BEGINT BIJ JOU! Ben jij scherp op gastbeleving? Wij zijn altijd op zoek naar de beste mensen! Bij CSU werk je in een succesvolle en toekomstgerichte organisatie waarbij aandacht voor jou en je collega’s, een leuke werksfeer en teamspirit centraal staan. CSU is als familiebedrijf een van de beste werkgevers van Nederland en behoort tot de top van de Nederlandse schoonmaakbranche. Interesse in een werkplek waar je je gewaardeerd voelt, kunt uitblinken en groeien? Scan de QR-code. Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Vastgoed & Overheid Advocatuur nieuwe stijl Scherp & persoonlijk ZYPP advocaten T: 026 - 702 47 87 info@zypp.nl www.zypp.nl Kennispartner RECRON en specialist op het gebied van recreatief vastgoed. Samen op zoek naar de beste buitenbeleving voor uw gast! MEER DAN BOUWEN Het projectteam voor een succesvol uniek recreatieconcept Benieuwd naar de mogelijkheden? Wij komen graag bij u langs. Uw gewenste identiteit... Dat is waar een bouwproject voor ons begint. ARCABO B.V. Rollecate 39 www.madino.nl | 0488 440138 | info@madino.nl 7711 GG Nieuwleusen www.arcabo.com Onder de aandacht Subsidie verduurzaming mkb Steun bij de overstromingen O Ondernemers in het mkb krijgen steun van de overheid bij het verduurzamen van hun bedrijf. Kosten worden maximaal 80% vergoed. Het gaat dan om de kosten van een adviseur, die uitzoekt hoe het bedrijf energie kan besparen en de CO2 -uitstoot verlagen. Isolatie? Zonnepanelen? Zonneboilers? Een warmtepomp of een combinatie? En welke energiewinst valt er te winnen in de bedrijfsvoering? Denk aan koeling, keuken- of ict-apparatuur en bedrijfswagens. Er is ook subsidie voor ondersteuning bij het uitvoeren van de maatregelen, bijvoorbeeld door een accountant of projectleider in te schakelen. De subsidie is beschikbaar voor bedrijven met een relatief laag energieverbruik (minder dan 50.000 kWh elektriciteit en 25.000 m3 aardgas. Aanvragen kan van 1 oktober 2021 tot en met 30 september 2022 bij de Rijksdienst van Ondernemend Nederland (RVO). De maximale subsidie is 2.500 euro per bedrijfspand. www.rvo.nl (zoekterm: SVM) Kees van Wijk weg bij VVV Nederland Kees van Wijk heeft per 1 juli afscheid genomen als directeur van VVV Nederland. Hij heeft dat zestien jaar gedaan en stond aan de wieg van de transitie van de papieren VVV Cadeaubon naar de digitale VVV Cadeaukaart. Ook was hij initiatiefnemer van de Stichting Keurmerk Cadeaukaarten. Met het ontwikkelen van het Kennisnetwerk Destinatie Nederland heeft hij een belangrijke impuls gegeven aan het onderling verbinden van de DMO’s (destinatie marketing organisaties) en het versterken van hun gezamenlijke positie. Zijn functie als directeur wordt overgenomen door Jos Peeters, die al directeur Giftcards en Transitie was bij VVV Nederland. Kees van Wijk is ook voorzitter van Gastvrij Nederland, de Nationale Raad voor toerisme, recreatie, horeca en cultuur. Voorlopig blijft hij dat nog doen. In juli werd Zuid-Nederland getroffen door een grote watermassa. Hoog water en aanhoudende regen hadden tot gevolg dat campings zijn ondergelopen, boten zijn losgeslagen, toercaravans langsdreven en zowel ondernemers als de toeristen met het handen in het haar stonden. HISWA-RECRON heeft direct actie ondernomen en de getroffen ondernemers én recreanten zoveel mogelijk gesteund. Er werd meteen een helpdesk ingericht waar ondernemers konden aangeven waarmee HISWA-RECRON ze van dienst kon zijn. Voor gedupeerde recreanten, die een plek op de getroffen bedrijven hadden geboekt, werden plekken bij collegaondernemers gezocht. Uit solidariteit met de getroffen ondernemers boden andere ondernemers, na een oproep van de branchevereniging, een accommodatie aan in september/oktober, zodat getroffen collega’s er even tussenuit kunnen. Daarnaast was er het bijzondere initiatief van Marieke Braber Schot, voorzitter van HISWA-RECRON Schouwen-Duiveland en mede-eigenaar van Zonnedorp Vakantiepark (Renesse). Samen met de Rotary en provincie Zeeland zette zij ‘Zeeland helpt Limburg’ op touw en dat resulteerde in meer dan 200 aangeboden vakanties door de Zeeuwse leden. Zo waren er diverse hartverwarmende initiatieven, die laten zien hoeveel onderlinge solidariteit er heerst. Op dit moment ligt de focus van HISWA-RECRON op het dringende verzoek om steunmaatregelen aan Den Haag en de provincie, zodat diverse mooie recreatiebedrijven niet door deze natuurramp verloren gaan. Recreactie | September 2021 | nr 5 9 Foto: Shutterstock

R n E VIVO: DE BAKWAND VOOR DE VEELEISENDE PROFESSIONAL Custom made voor uw onderneming De robuuste uitstraling, afgeronde hoeken en naadloze afwerking zijn kenmerkend voor de ViVo bakwand. Het afwerkingsniveau en materiaalgebruik zijn van ongekend niveau, net als de (maatwerk) mogelijkheden. De ViVo is eenvoudig te bedienen waardoor al uw personeel dezelfde kwaliteit friet afleverd. 100% Nederlands fabrikaat Ook leverbaar met transferfrituur met bakcapaciteit van 10 kg per charge. Leverbaar in hoog en laag model, in elk gewenste ral-kleur. EEN KIJ KJE IN DE KEUKEN Projecten waar wij trots op zijn “M� n bakwand is goed schoon te houden omdat de bovenz� de naadloos is gemaakt.“ Ronald Joosten Kruimig | Wageningen Benieuwd naar ervaringen van onze klanten? hakpro.nl/projecten EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ✓ Het beste online advies b� de aanschaf van nieuwe apparatuur ✓ Snelle levering uit de grootste voorraad van NL ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-11-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl N G r A A m T U a I T d E I v F a R r U L R e E K o * r T S I f e n a r e o o w a r d e n Onder de aandacht Overname Landal door Roompot Oproep NLBuiten: maak landelijk gebied beter toegankelijk 17 organisaties riepen in juli het nieuwe kabinet en de (in)formateurs op om de landelijke gebieden beter toegankelijk te maken voor recreanten. ‘In het afgelopen coronajaar is gebleken hoe belangrijk het is om erop uit te gaan’, staat in de oproep. ‘De druk op stedelijk groen was groot en soms moesten delen van beschermde natuurgebieden worden afgesloten. Zowel terreinbeherende als recreatieve organisaties en grondgebruikers hebben elkaar gevonden in de missie om van de ‘buitenruimte’ waar mogelijk, gewenst én op vrijwillige basis een recreatieve ruimte te maken.’ De 17 organisaties die onder de vlag van NLBuiten samen optrekken, willen hiervoor dit jaar nog samen met het Rijk en andere overheden een concreet plan maken. De oproep werd onder meer ondertekend door HISWA-RECRON, de ANWB, LTO, Natuurmonumenten, Netwerk Waterrecreatie, NOC*NSF, Stichting Fietsplatform en Wandelnet. O Hulpblad onbeperkt spelen Ook mensen met een beperking moeten onbelemmerd kunnen spelen, vindt OBB ingenieurs. En een beperking kan van alles zijn: dat zijn ook sociale beperkingen of minder gehoor. OBB zet zich in om speelruimtes zo in te richten, dat iederéén ervan kan profiteren. Om dat te stimuleren heeft het bureau het ‘hulpblad onbeperkt spelen’ opgesteld. Geen checklist, maar een blad dat je laat nadenken over je eigen inspanningen. Zo kom je op vragen als: heb ik eigenlijk wel gedacht aan hoe kinderen zich kunnen oriënteren op een plek? En of er wel voldoende rustpunten zijn? Is er ruimte voor georganiseerd spelen voor iedereen? In welke mate is er gedacht aan mensen met verstandelijke beperking die een volwassen lichaam hebben, maar functioneren op het niveau van een vierjarige? 5 oktober organiseert OBB bovendien een webbijeenkomst. www.obb-ingenieurs.nl >> kennis >> inclusie 21 juni werd bekendgemaakt dat Roompot concurrent Landal overneemt. Zo’n grote overname is mogelijk doordat beide concerns gesteund worden door private equities: particuliere beleggingsfondsen die grote hoeveelheden kapitaal te investeren hebben. Roompot heeft als grootste aandeelhouder de Amerikaanse investeringsmaatschappij KKR. Het is zelf in 2020 door KKR van het Franse beleggingsfonds PAI Partners gekocht. Landal is op dit moment nog eigendom van Awaze, en dat is weer onderdeel van het eveneens Amerikaanse Platinum Equity. Het is duidelijk: met recreatie is in Europa geld te verdienen en Amerikanen investeren daar graag in. Gezamenlijk hebben Landal en Roompot straks zo’n 300 vakantieparken in het aanbod. Die zijn voor het grootste deel niet hun eigendom. Landal heeft 100 parken in het aanbod. Daarvan zijn er 26 in eigendom. Roompot heeft 40 van de 200 aangeboden parken in eigendom. De overname is nog niet echt rond. De ondernemingsraden moeten nog een advies uitbrengen. Ook de Autoriteit Consument en Markt én de Europese mededingingsautoriteit moeten de overname nog beoordelen, maar normaal gesproken komt die goedkeuring uiteindelijk wel. De naam Landal blijft in elk geval voorlopig bestaan. De ontwikkeling van nieuwe parken gaat ondertussen gewoon door. Begin juli maakte Landal bekend dat er weer drie nieuwe parken aan het aanbod zijn toegevoegd, waaronder Landal Résidence Westduin. Dat is geen bungalowpark, maar een appartementencomplex op een mooie kustlocatie in het Noord-Hollandse Sint Maartenszee. Het wordt begin volgend jaar geopend. Landal Résidence Westduin Recreactie | September 2021 | nr 5 11 Foto: Maarten Bokslag

Coverstory Opvolging leidt vaak tot problemen Familiebedrijven vormen de basis van de Nederlandse recreatiesector: zowel waar het gaat om recreatieparken als om jachthavens. Maar hoe hou je zo’n park binnen de familie? Hoe ga je om met kinderen met verschillende talenten? En hoe zorg je dat de opgebouwde ervaring bij overdracht van het bedrijf behouden blijft? O 12 Recreactie | September 2021 | nr 5 Ooit begonnen als minicamping groeide Leukermeer in het Limburgse Well uit tot een volwaardig vakantiepark met jachthaven. Dennis (29) en Joyce (31) van Wiefferen zijn vorig jaar mede-eigenaar geworden van het bedrijf dat is opgestart door hun ouders. Daarmee is de overname goed geregeld, vertelt Dennis. “Wij zijn van jongs af aan al betrokken geweest bij het bedrijf. Altijd meehelpen op het terrein, bij de watersportverhuur, in de horeca, de disco of waar het maar nodig was. De taken hebben we inmiddels goed verdeeld: mijn zus doet al jaren de taken van de receptie en de backoffice, ik ben meer van de werkzaamheden op het terrein en de grote lijnen.” Dennis vindt het werken in een familiebedrijf geweldig en hij doet het met hart en ziel. “Kan ook niet anders. We zien elkaar De ‘zachte kan Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Leukermeer, Camping Roland, Lieke Esveldt t’ van het familiebedrijf de hele dag door – en dan vaak ‘s avonds ook nog. Als je werk je hobby is hoef je nooit meer te werken. De waardering van onze gasten is het harde werken meer dan waard.” Nieuwbouw Het bedrijf is volop in ontwikkeling. In november is de bouw begonnen van 150 luxe vakantiewoningen en 34 appartementen “ Soms zijn mensen geboren ondernemers. Anderen doen het beter bij de receptie of de horeca” aan het water. Dennis is er trots op. “We hebben samen de plannen gemaakt en nu worden die vakantiewoningen daadwerkelijk gebouwd. Het zijn grote, luxe villa’s, met een riante tuin of een eigen vlonder aan het water.” Bij het nemen van beslissingen over zulke grote investeringen gaat de familie natuurlijk niet over één nacht ijs. Zijn er dan nooit meningsverschillen tussen de vier eigenaren? “Natuurlijk wel. Recreactie | September 2021 | nr 5 13 ➔

We hebben ieder een uitgesproken mening en zijn het ook echt niet altijd met elkaar eens. Dan ontstaan er uiteraard wel eens discussies. Maar we hebben de stelregel dat we er aan het eind van de dag samen weer uit moeten komen. En dat lukt ook altijd.” Snel besluiten Bij Vakantiepark en Resort Leukermeer is de overdracht soepel verlopen; op termijn gaat het bedrijf volledig over naar Dennis en Joyce. Ook gesprekken over de bedrijfsvoering verlopen natuurlijk en opDankzij de BOR kan een familiebedrijf tot ruim een miljoen belastingvrij worden overgedragen bouwend. Dat is niet vanzelfsprekend, stelt Herma Brinkhuis van Alfa Accountants en Adviseurs. “Familiebedrijven hebben een unieke karakteristiek”, vertelt zij. “Aan de ene kant zie je de grote voordelen: er kan snel besloten worden over belangrijke zaken, zonder dat het over allerlei schijven gaat of er een concernbeleid gevolgd moet worden. Je ziet ook een enorme betrokkenheid, die bij mensen in loondienst niet vanzelfsprekend is. En investeringen worden altijd voor de lange termijn gedaan. Ouders hebben ook vaak het gevoel dat ze iets moois opbouwen om over te dragen aan hun kinderen.” Onderhuidse problemen Dat op zich positieve gevoel kan uiteindelijk wel leiden tot veel frustratie, concludeert Brinkhuis. Want kinderen willen het bedrijf lang niet altijd overnemen. Of er zijn meerdere kinderen. Of de ouders durven de verantwoordelijkheid niet echt over te dragen. Kortom: onderhuids spelen 14 Recreactie | September 2021 | nr 5 Coverstory regeld worden dat alle kinderen weliswaar aandeelhouder zijn van het bedrijf, maar dat zij niet allen hetzelfde inkomen krijgen. Of juist wel. Als het maar goed wordt afgesproken, betogen de experts. Zo behelst een bedrijfsoverdracht veel meer dan de financiële zaken. Lastige zaken worden voor de lieve vrede niet uitgesproken en dat leidt uiteindelijk tot problemen soms allerlei zaken in familiebedrijven die voor de lieve vrede niet worden uitgesproken, maar die wel degelijk de sfeer verzuren. Of een soepel verlopende overname in de weg zitten. Brinkhuis – al jaren actief als adviseur bij bedrijfsoverdrachten – zag in het verleden een overdracht op het laatste moment afketsen. De vader die het bedrijf aan zijn zoon zou overdragen, had op het laatst toch besloten dat hij het zijn zoon niet toevertrouwde. “Toen realiseerde ik me dat ik te weinig aandacht had gehad voor de onderlinge communicatie. Laten we zeggen: de zachte kant van de bedrijfsoverdracht.” Brinkhuis verdiepte zich sindsdien vooral in de communicatieve aspecten van familiebedrijven en bedrijfsoverdracht. “Daar ligt de basis van heel veel problemen. Niet iedereen is een ondernemer, De een is veel beter in de horeca, de ander kun je het beste in het groenonderhoud laten werken. Maar bij familiebedrijven kan dat leiden tot scheve gezichten. En als iemand het werk in het bedrijf niet meer ziet zitten, bestaat zelfs de kans dat die de focus op iets anders legt. Maar die persoon blijft wel aandeelhouder. Nog meer scheve gezichten dus.” Persoonlijkheden Om de communicatieve misverstanden in familiebedrijven te ontrafelen, werkt Brinkhuis sinds enkele jaren met de DISCpersoonlijkheidsanalyse. Daarin worden vier gedragsstijlen onderscheiden: – Direct, dominant – Inspirerend, innemend – Stabiel, supporting – Consciëntieus, correct. “Dit zijn heel verschillende stijlen”, licht Brinkhuis toe. “Je hebt ze allemaal nodig. Maar soms begrijpen mensen elkaar niet. Ik probeer dan uit te leggen dat iemand die direct en dominant is, heel anders tegen zaken aankijkt dan iemand die inspirerend en supporting is. Het zijn ook twee mensen met een totaal andere stijl van leiding geven. Dat kan leiden tot grote misverstanden. Het DISC-model geeft het familieteam handvatten om de samenwerking te verbeteren en effectiever te laten verlopen.” Bij bedrijfsoverdracht komen alle mogelijke misverstanden naar boven, want dan gaat het er echt om spelen. Dan komt ook de vraag: wie neemt de dagelijkse leiding op zich? Niet iedereen is daar geschikt voor, weet Jappe Eggink van Maas Recreatie Makelaars. Deze specialist in bedrijfsoverdrachten kent veel familiebedrijven en komt bijna net zoveel verschillende situaties tegen. “Sommige mensen zijn geboren ondernemers. Anderen functioneren veel beter bij de receptie, de horeca of in het groenonderhoud. Daar moet je ook ruimte voor bieden. Niemand wordt er gelukkiger van als hij tegen zijn wil manager wordt.” Binnen het bedrijf moet dan wel goed geMarktwaarde Er zijn veel punten die oorzaak kunnen zijn van problemen en misverstanden – zie de kadertekst voor een paar voorbeelden. “Soms is het zo complex en blijkt het bedrijf veel meer waard dan de familie had ingeschat. Je kunt het ook niet onder de marktwaarde overdragen. Dan krijg je problemen met de fiscus en het kan tot scheve ogen leiden bij de andere kinderen. Dan kan het zover komen dat de ouders zeggen: het bedrijf gaat niet naar de kinderen, maar we maken het klaar voor verkoop”, vertelt Eggink. “Dan wordt het bedrijf extern verkocht. Voor de kinderen kan dat een grote teleurstelling zijn. Het is dan gewoon niet haalbaar om het bedrijf over te nemen. Uiteindelijk zie je toch wel eens dat kinderen die echt willen ondernemen een Vier probleemsituaties bij bedrijfsoverdracht Er kunnen heel diverse problemen ontstaan bij bedrijfsoverdracht van familiebedrijven. Herma Brinkhuis van Alfa noemt de meest voorkomende: 1. De Monarch. De vader vindt dat zijn kinderen het eigenlijk niet goed doen en blijft er bovenop zitten. De overdracht wordt keer op keer om diverse redenen uitgesteld. De kinderen voelen dat aan en raken gedemotiveerd. 2. De kinderen willen eigenlijk niet. De ouders zouden hun levenswerk graag overdragen maar de kinderen zien het niet zitten om 24/7 voor het bedrijf te werken. Maar voor de lieve vrede wordt dat niet uitgesproken. 3 De schoonfamilie. Die willen juist wel of juist niet een aandeel in het bedrijf. Maar wordt het deel van de eigen kinderen dan kleiner? 4 Ruzie over de bedrijfsvoering. Er zijn veel keuzes te maken. Bijvoorbeeld: haal je de winst uit het bedrijf, of juist niet? ➔ Recreactie | September 2021 | nr 5 15

LET’S REINVENT, RECONNECT AND RESTART TOGETHER FIRA BARCELONA GRAN VIA SPAIN CONFERENCE: 27–30 SEPT. 2021 | TRADE SHOW: 28–30 SEPT. 2021 The Leisure Industry’s Premier Event in Europe REGISTER NOW IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos Coverstory Bij bedrijfsoverdracht komen alle mogelijke misverstanden naar boven nieuw bedrijf kunnen starten met hun deel van de opbrengst van het familiebedrijf.” Een bedrijfsoverdracht is niet iets dat een-twee-drie kan worden doorgevoerd. Eggink: “Ouders moeten voor zichzelf een huis kopen. Ze moeten rekening houden met de kinderen die niet in het bedrijf willen stappen. Die moeten uitgekocht worden. En ze willen graag dat het kind, of de kinderen, die de zaak overnemen niet te veel kosten hebben. Dat moet allemaal goed geregeld worden, om onrust achteraf te voorkomen.” Emotie en ratio Camping Roland in Afferden is ook een echt familiebedrijf, vertelt mede-eigenaar Luuk Jansen (31). Zijn grootvader begon in 1965 met het bedrijf. Later werd Camping Roland eigendom van de tweede generatie, de twee zoons met hun vrouwen. Zo waren er vier eigenaren, die elk weer kinderen kregen: zes in totaal. Een prima recept voor problemen, zou je denken na de uitleg van Brinkhuis en Eggink. Maar gelukkig kunnen dit soort zaken ook goed lopen. Luuk Jansen: “Een paar jaar geleden brachten mijn ouders en oom en tante het ter sprake. Wie had er belangstelling om het bedrijf over te nemen? Ik had belangstelling en mijn nicht ook. We hebben een extern adviseur gezocht en die heeft alles op een rij gezet. Belangrijk, want bij zo’n familiebedrijf komt heel veel emotie kijken. De adviseur wist emotie te scheiden van de zakelijke aspecten. Op basis van die gesprekken en analyses besloot mijn nicht om af te zien van het bedrijf. Terwijl het voor mij juist steeds aantrekkelijker werd. En dat ging allemaal in goede harmonie. Ter illustratie: haar vriend Mik is hier nu parkmanager.” Opbouwend samenwerken Sinds 2017 is Luuk mede-eigenaar van het bedrijf. Daar geeft hij inmiddels zijn eigen draai aan en dat is ook precies wat hij leuk vindt. “Nu werken mijn ouders en oom en tante nog een beetje mee in het bedrijf, maar die zijn aan het afbouwen. Dat werk moet toch gedaan worden. Daarom hebben we nu een organisatie opgezet met nieuwe medewerkers. En mijn vrouw Diliana is inmiddels ook in het bedrijf gaan werken.” En heeft Luuk nu nog veel last van de oordelen van de oudere generatie, dat wat Herma Brinkhuis het Monarch-effect noemt? “Dat gaat eigenlijk wel goed. Natuurlijk was het een kwestie van wennen. Ze waren niet gewend dat er een jonger iemand komt die een heel andere mening heeft. Maar ik vind dat ze dat heel goed hebben opgepakt. Ze zijn er als ze nodig zijn, ik kan ook nog vertrouwen op hun advies en ervaring. Maar de verantwoordelijkheid om knopen door te hakken ligt steeds meer bij mij. En ik denk dat ze dat ook wel prima vinden zo.” Overdracht dankzij de BOR Bij een overdracht binnen de familie profiteren de kinderen van de BOR, de bedrijfsopvolgingsregeling. Die regelt dat er tot een bedrag van € 1.119.845 (bedrag 2021) geen schenkbelasting verschuldigd is en dat de inkomstenbelasting (26,9%) kan worden doorgeschoven. Daarboven geldt nog een vrijstelling van 83%. De BOR is niet van toepassing buiten de familie. Vandaar dat de overdracht aan bijvoorbeeld de trouwe bedrijfsleider een stuk lastiger ligt. Verkoop aan een kapitaalkrachtige derde partij (in de praktijk vaak een binnen- of buitenlandse keten) ligt dan voor de hand. Recreactie | September 2021 | nr 5 17

Gastvrij en innovatief Pop-up camping is een blijvertje Gaan we na de coronacrisis terug naar het oude normaal of komt er een nieuw normaal? Eén ding is wel zeker: de pop-up camping blijft. “Dit is de vernieuwing waarop de campingmarkt zat te wachten.” H Het was dé kampeertrend van 2021: de pop-up camping. Ontstaan uit nood, maar al snel omarmd door kampeerders die wel eens wat anders willen. Nog mooier: de pop-up campings boren ook een nieuwe doelgroep aan. Niet-kampeerders blijken warm te lopen voor het nieuwe fenomeen. De pop-up campings ontstonden toen duidelijk werd dat 2021 een festivalarme zomer zou worden. Creatieve ondernemers zorgden al snel voor alternatieven als drive-in festivals, livestreams en thuisfestivals. Recreatieondernemers, geconfronteerd met omzetverlies, creëerden pop-up campings en maakten voor de inrichting gebruik van typische festival-ingrediënten als priklampjes, mobile homes en foodtrucks. Inrichting en sfeer Rutger van de Maat zette samen met Glamp Outdoor Camp pop-up camping Bij de Buren op. “We gebruiken daarvoor een stuk weiland naast ons Vakantiepark Mölke”, vertelt de ondernemer. “Het is onze eigen grond en de gemeente was bereid om op korte termijn een omgevingsvergunning te verlenen.” De pop-up camping is ingericht met sfeervolle verlichting, kampvuurplaatsen, speels neergezette tenten, gezellige barbecueplekken en een pop-up restaurant met streekproducten. De tijdelijke camping blijft tot de herfstvakantie en komt wegens doorslaand succes volgend jaar weer terug. “Deze trend is echt een blijvertje”, zegt Van de Maat. “Niet zozeer vanwege het pop-up aspect, maar wel door de inrichting en de sfeer. De markt zat al te wachten op een vernieuwing. En die dient zich aan in de vorm van de pop-up camping, maar dan in een permanente versie. Ik zie dit als een voortzetting van de glamping trend.” Slapen bij de achtbaan Ook attractiepark Toverland lanceerde met succes een pop-up camping: het Pop-Up Summer Camp, op de parkeerplaats naast het park. Gasten worden wakker met het zicht op houten achtbaan Troy. “Dit jaar is het Summer Camp nog langer open, van 1 mei tot 5 september”, vertelt Tessa Maessen van Toverland. Door de grote belangstelling werd het aanbod snel opgeschaald van 24 tovertenten vorig jaar naar 87 tovertenten dit jaar. Net als Mölke kreeg “ Ik zie dit als een voortzetting van de glamping trend” 18 Recreactie | September 2021 | nr 5 ook Toverland veel hulp van de gemeente. “Die dacht goed met ons mee.” Het attractiepark was overigens al van plan om uit breiden met verblijfsrecreatie. Door de coronacrisis kon Toverland hier eerder mee aan de slag. “Dat heeft ons veel inzichten opgeleverd waarmee we eerder dan verwacht ons voordeel kunnen doen”, vertelt Maessen. “Aan welke vorm van verblijfsrecreatie heeft de gast behoefte? In welke periode wil de gast komen? Waar komen de meeste gasten vandaan?” Na het succes van tientallen pop-up camTekst: Jaap van Sandijk Foto: Toverland RecreAnders Jos van der Sterren Docent en senior onderzoeker toerisme Breda University of Applied Sciences En de vaste gast dan? pings in 2020 nam het aanbod dit jaar verder toe. Daar is in de markt ook genoeg ruimte voor, mede door het flexibele karakter, zegt Jeffrey Belt van HISWA-RECRON. “Maar dan moet je er wel voor zorgen dat je nadrukkelijk kiest voor een bepaald thema en een herkenbare sfeer. Dat kan tot op heel gedetailleerd niveau. Denk aan een specifieke festivalsfeer of verblijven onder je favoriete achtbaan. Het mooie van pop-up is het flexibele karakter. Het ondernemersrisico is beperkt, als je ervoor kunt zorgen dat je in een korte periode goed kunt bij- en afschalen.” De recreatiesector is veel en vaak in het nieuws gedurende de covid19-pandemie. Het gaat over volgeboekte campings, hogere prijzen, het fenomeen schaduwvakanties ... Er was één nieuwsitem dat mijn speciale aandacht trok: de verkoop van Camping Ponderosa in Ulicoten aan CapFun en de gevolgen daarvan voor de ‘kleine kampeerder’, die te horen kreeg dat de seizoensplaatsen werden afgebouwd. De trouwe seizoensgast, die deze camping jarenlang door dik en dun ondersteunde, was niet meer welkom. De verkoop van Ponderosa is tekenend voor de toenemende commercialisering van kampeerterreinen. Deze bedrijven gaan over naar internationale corporates: ze worden gezien als een interessante en hoog renderende vastgoedbelegging, waarbij shareholder value de inrichting van het terrein bepaalt. Dat vertaalt zich in een rendementseis per vierkante meter en dus moeten seizoensgasten die per jaar betalen plaats maken voor chalets en huisjes. Die leveren immers in twee weken meer op, dan zo’n vaste klant per jaar. Nu heb ik niets tegen commercialisering van de recreatiesector. Al vele jaren waarschuwen experts dat deze bedrijven moeten innoveren, productiviteit moeten verbeteren en een meer professionele bedrijfsvoering nodig hebben om te kunnen overleven. Het gevaar bestaat nu echter dat deze bedrijven die huisjes, chalets of andere accommodaties verhuren zó worden uitgemolken, dat het alleen betaalbaar wordt voor de happy few. Leuk voor een goede omzet en rendement, maar waar moeten die vroegere vaste gasten nu heen? Wat daarbij komt is dat de nieuwe inrichting van de parken en de nieuwe bezoekers een andere sfeer op de camping met zich meebrengen dan de sfeer die er vroeger was, door de aanwezigheid van de vaste gast. Nu kun je je afvragen of dat zo erg is: misschien moeten we afscheid nemen van die toch wat kneuterige campingsfeer. Zijn we niet beter af met gewoon goed functionerende accommodaties? Dat zal wel, maar ik ben bang dat deze ontwikkeling toch tot een schraler aanbod leidt. Drukke parken met meer eenheidsworst aan accommodaties. Ook vrees ik dat het gezin met de kleine beurs het kind van de rekening wordt. Recreactie | September 2021 | nr 5 19

De Bezieling Alle details moeten kloppen Frank Onderdelinden (links) en Joris Naalden 20 Recreactie | September 2021 | nr 5 Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Dolph Cantrijn, Monkey Town Joris Naalden en Frank Onderdelinden van Monkey Town Overdekt spelen wordt steeds professioneler en Monkey Town loopt daarbij voorop. De Nederlandse keten met vijftig binnenspeeltuinen streeft naar forse groei, vooral in het buitenland. “We doen er alles aan om ons product steeds beter te maken en toch voor iedereen toegankelijk te houden.” M Monkey Town begon in 2001 als indoor speeltuin in Amersfoort. Het professionele concept sloeg aan en werd uitgebouwd tot een succesvolle franchiseformule. Jaarlijks kwamen er een paar Monkey Towns bij en drie jaar geleden stond de teller op veertig, vertelt Joris Naalden, algemeen directeur van het bedrijf. Samen met operationeel directeur Frank Onderdelinden is hij aangeschoven voor het interview met Recreactie. Begeleid door vrolijk kindergegil vindt het plaats in de net geopende Monkey Town in Eindhoven. Oog voor details “Deze vestiging geeft precies weer waar wij met Monkey Town heen willen”, vertelt Naalden. De nieuwe vestigingen die de afgelopen jaren geopend werden zijn op allerlei details net weer wat beter ingedeeld en aangekleed dan de oudere Monkey Towns. “Voor de verbouwing was dit gewoon een lege hal”, benadrukt Naalden. “De aankleding, de planten, de speeltoestellen, het horecadeel en de zitjes maken het gezellig. Daarnaast zorgen we voor goed meubilair, voor de ouders die zitten te wachten terwijl hun kinderen lekker spelen.” Ook de horeca krijgt veel aandacht, vult Frank Onderdelinden aan. “Ook dan gaat het erom het verblijf voor de ouders zo aangenaam mogelijk te maken. Dus zorgen we voor kwalitatief hoogwaardige producten, die we snel en vriendelijk serveren. Kwaliteit vind ik belangrijker dan de laagste inkoopprijs. Als een goed product een dubbeltje of kwartje meer kost aan inkoop, dan kies ik daarvoor. Het betaalt zichzelf terug. We zorgen ervoor dat bestaande klanten keer op keer terug willen komen. Alles moet perfect zijn.” “ Jaarlijks ontvangen we 4 miljoen gasten. Niet veel minder dan de Efteling” Keurmerk In het kader van de kwaliteitsverbetering werkt Monkey Town aan een objectief keurmerk voor de sector. “Als ouders hun kinderen hier laten spelen moeten ze er ook op kunnen vertrouwen dat alles veilig is. Wij besteden daar heel veel aandacht aan en willen dat graag met een keurmerk aantonen. Maar we zijn WC Eend niet, dus het moet wel een extern keurmerk zijn”, vertelt Joris Naalden. “Daarom hebben we het objectieve Keurmerkinstituut gevraagd een dergelijk keurmerk te ontwikkelen. Daar stonden ze wel een beetje van te kijken, dat we dat zelf kwamen vragen.” Het keurmerk moet bovenwettelijk zijn, dus niet alleen de eisen stellen die ook al in het WAS (Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen) voorkomen. Volgens Naalden gaat het onder meer om eisen op het gebied van brandveiligheid en de inrichting van het onderhoud van de speeltoestellen. “Per zone worden de risico’s in kaart gebracht. Enkele van onze tien eigen Nederlandse locaties hebben het Keurmerk Indoor Spelen al behaald. Andere locaties – waaronder enkele franchiselocaties – gaan op dit moment door het proces. De eerste officieel gekeurde indoor speeltuinen in Nederland zijn dus van Monkey Town. Daar zijn we trots op.” ➔ Recreactie | September 2021 | nr 5 21

“ Als een goed product in de horeca iets meer kost aan inkoop, dan kies ik daarvoor” Nieuw in deze Eindhovense vestiging zijn de self-service order kiosken. Ze verschijnen binnenkort in alle vestigingen. De vier zuilen staan pal voor de counter van de horeca. Er kan besteld en afgerekend worden. Met een grote foto en geanimeerde video’s leggen de order kiosken de aandacht op iets heerlijks dat in de horeca te verkrijgen is. “Daar gaan we ook mee testen”, vertelt Onderdelinden. “In de winter zetten we misschien wel een goede stamppot op het menu, met een smakelijke foto. En dan kijken of dat werkt en of we mensen ook het avond eetmoment bij Monkey Town kunnen laten doorbrengen.” De aankleding en innovaties als de order kiosken maken ook dat Monkey Town als franchiselabel zijn waarde behoudt, legt Naalden uit. “Zoiets, met professionele foto’s van heerlijke gerechten en een goed doordacht bestelproces, kunnen de franchisenemers nooit op eigen kracht ontwikkelen. Daarnaast is de naamsbekendheid enorm. Monkey Town begint een begrip te worden voor een leuke indoor speeltuin waar alles goed geregeld is – zelfs een speeltuin die níet bij onze keten hoort wordt soms al een monkey town genoemd.” Scandinavië als voorbeeld Om de Monkey Towns te verbeteren kijken Naalden en Onderdelinden graag naar het buitenland, met name naar Scandinavië. “In Nederland is het indoor spelen sterk aan het professionaliseren. De kwaliteit wordt beter, op alle vlakken. De consument stelt ook steeds hogere eisen. In Scandinavië zijn ze wat dat betreft al 22 Recreactie | September 2021 | nr 5 verder in de ontwikkeling”, vertelt Naalden. Onderdelinden vult hem aan: “Leo’s in Zweden is het verst. Als voorbeeld: wij bieden nu twee tot vier smaken Slush Puppy. Dat is soms al heel moeilijk kiezen voor kinderen. Bij Leo’s hebben ze 20 smaken Leo’s Slush. En dan onbeperkt bijvullen. Dat zit allemaal bij de entree in. Er zijn ook meer speeltoestellen en een grotere diversiteit. Op termijn gaat dat in de Nederlandse markt ook komen, zeker weten. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. Voor Monkey Town betaal je per kind € 8,95. Bij Leo’s betaal je omgerekend 22 euro. En dat willen wij niet. Een bezoekje aan Monkey Town moet voor iedereen bereikbaar blijven.” Verbetering wordt gezocht in service, aankleding en natuurlijk in speeltoestellen. “We willen zeker investeren in de attractiviteit”, vertelt Naalden. “Maar wel passend binnen ons concept: het actieve spelen. Je zult hier geen videogames aantreffen waar kinderen bewegingloos achter zitten. Wel denken we aan mooie grote schermen waarop bijvoorbeeld bewegende dieren te zien zijn. Kinderen kunnen daar dan met ballen naar gooien. Dat is vernieuwend en het blijft draaien om beweging.” Nieuwe vestigingen Naast kwaliteitsverbetering hebben Naalden en Onderdelinden nog heel wat op hun verlanglijstje staan. “We zijn bijzonder ambitieus. Frank en ik zitten hier niet om om 3 uur naar huis te gaan”, benadrukt Naalden. “De afgelopen drie jaar hebben we in Nederland tien nieuwe speeltuinen geopend. Daarmee is de markt in Nederland eigenlijk verzadigd. We hebben nu vijftig speeltuinen, waarvan twaalf bij onze groep in eigendom. Jaarlijks ontvangen we vier Street Jump Monkey Town valt onder de holding 24 Indoor. Dat nam december vorig jaar ook franchiseformule Street Jump over. Naalden: “We hadden al drie eigen trampolineparken onder het franchiselabel JumpXL. Die hebben we omgebouwd en bij de twaalf Street Jump parken gevoegd. Street Jump is ook een franchiseformule. Het mooie is: elke ondernemer met een Street Jump heeft ook een Monkey Town. Zo is er een logische overlap tussen de twee formules en houden we een grote betrokkenheid van de franchisenemers.” Street Jump is qua spelen gericht op een leeftijdsgroep die Monkey Town ontgroeid is. Het overdekte spelen bij Monkey Town is voor kinderen van 1 tot 10 jaar. Street Jump is gericht op kinderen van 8 tot ongeveer 15 jaar. De Bezieling miljoen gasten: dat zijn er niet veel minder dan de Efteling. We stonden in een bekend lijstje met populairste dagattracties onder kinderen recent ook tweede, ná de Efteling en vóór veel bekende pretparken. Daar zijn we trots op, al komt het natuurlijk ook door ons grote aantal locaties. We zullen hier nog wel uitbreiden, maar dan vooral door overnames van bestaande speeltuinen. Onze echte focus ligt op het buitenland.” Over de grens Daarbij gaat het vooral om Duitsland en Zwitserland. “Daar loopt de markt een jaar of tien achter”, vertelt Naalden. “Dat geldt overigens voor de hele leisurebranche. We hebben een eerste park geopend in Dortmund en nu kijken we hoe dat loopt. We hebben echt wel de ambitie om de komende drie jaar zo’n 25 nieuwe vestigingen te openen. Daarnaast hebben we ook ambities op de Belgische markt. Onze formule staat als een huis en biedt betaalbaar spelen dicht bij huis. Dat werkt ook in andere landen.” Bij het internationale ondernemen maakt Monkey Town gebruik van lokale partners. Naalden: “Wij Nederlanders vinden onszelf erg slagvaardig en direct. Maar in andere landen kijken ze daar anders naar. In Duitsland kan dat overkomen als pusherig. En in België bestaat soms wantrouwen tegen Nederlanders. Daar gaan we echt niet zelf aan beginnen. Voor die landen nemen we heel goede landenmanagers of franchisepartners aan, die weten hoe je daar te werk gaat.” Eigen platform Monkey Town is nog niet zo lang lid van HISWA-RECRON. De coronapandemie vormde de aanleiding om lid te worden. Joris Naalden: “Er werden allerlei overheidsmaatregelen genomen die ons rechtstreeks raakten. Pas op dat moment stonden we erbij stil dat de sector van het indoor spelen helemaal niet georganiseerd was. Er was geen eigen platform. Daarom zijn we lid geworden van HISWA-RECRON. Die hebben ervoor gezorgd dat we in Den Haag op de radar kwamen voor steunmaatregelen. Ook kijken we naar hun expertise op het gebied van de CAO Dagrecreatie.” Naalden hoopt op een eigen platform binnen HISWA-RECRON voor indoor spelen, binnen de bedrijfsgroep dagrecreatie. “We hebben de andere ketens Jumpsquare, JumpXL en Avontura uitgenodigd om ook lid te worden. Zo versterken we de sector en kunnen we samen verder werken aan professionalisering.” “ De markt in Nederland is verzadigd. We kijken nu naar het buitenland” Recreactie | September 2021 | nr 5 23

zijn voorzien van zer door ze wendbaar en snel zijn. Zo maai je soepel r en meubilair. Dankzij de luxe zitting en eenvoudige besturing met twee hendels blijft het maaien comfortabel, ook bij langdurig gebruik. Lozeman is importeur van de Grasshopper zero-turn maaiers. Neem contact met ons op voor een dealer bij u in de buurt. +31(0)481-371423 | www.grasshoppermower.nl ® Bedrijfsoverdracht De No. 1 B2B beddenleverancier Boxsprings Matrassen Stapelbedden Bedtextiel DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Broekhoek 28 5384 VR Heesch Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl

Kennis delen Veiligheid van buitensport regel je Buitensporttoestellen moeten buiten het regime van het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) blijven. Minister Tamara van Ark wil de regelgeving aanscherpen om de veiligheid te vergroten. Maar het gaat veel te ver om ook de goed gereguleerde buitensport onder het WAS te laten vallen, vindt HISWA-RECRON. I In het WAS is de veiligheid van attractieen speeltoestellen geregeld. Zo moeten de toestellen regelmatig worden gekeurd door een Aangewezen Keuringsinstelling (AKI). Dit zijn bedrijven die door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zijn aangewezen om keuringen volgens het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen uit te mogen voeren. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit is toezichthouder. Omdat het aantal ongelukken met springkussens en trampolines toeneemt (met name op dorpsfeesten en in thuissituaties) wil minister Tamara van Ark van Medische Zorg en Sport het WAS verbeteren en verscherpen. Onderzoek “Naar aanleiding van het grote aantal ongevallen met opblaasbare speeltoestellen heeft VeiligheidNL onderzoek gedaan naar de risico’s van opblaasbare speeltoestellen en het risicobewustzijn van verhuurders, huurders en ouders”, schreef Van Arks voorganger Martin van Rijn vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer. “Uit het onderzoek blijkt dat de grootste risico’s liggen bij het gebrek aan gebruikstoezicht door de huurder en bij het niet juist plaatsen van opblaasbare speeltoestellen.” De minister pleit in de brief niet alleen voor verbetering, maar ook voor uitbreiding van het toezicht. Ook de toestellen die in de buitensport worden gebruikt moeten onder het WAS gaan vallen. De sector verzet zich hiertegen. “De veiligheid van deze toestellen is onder het bestaande regime uitstekend geregeld”, zegt Marcel Tap, bestuurlijk en juridisch adviseur van HISWA-RECRON. “Toestellen 26 Recreactie | September 2021 | nr 5 niet via het WAS Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Lieke Esveldt, Dolph Cantrijn in de buitensport zijn allemaal maatwerk en moeten voldoen aan NEN-normen. Toezicht en veiligheid zijn goed geregeld in veiligheidssystemen van de VeBON. Die veiligheidssystemen worden onafhankelijk geauditeerd.” Bovendien heeft de aanleiding tot het voorstel van de minister niets te maken met de buitensport, stelt Tap. “De toename van ongelukken, met name op dorpsfeesten en in thuissituaties, wordt vaak veroorzaakt door menselijk gedrag en niet door de toestellen zelf.” Uitstel De buitensport onder het WAS laten vallen zou betekenen dat het kind met het badwater wordt weggegooid, vindt Tap. “De huidige zelfregulering werkt uitstekend. Uit onderzoek blijkt dat de risico’s in de buitensport minimaal zijn. Natuurlijk zijn er weleens ongelukken, maar die hebben te maken met gedrag. En niet met de toestellen. De minister wekt de indruk dat ze alles wil dichtregelen. Maar dat kan niet.” De sector is inmiddels in gesprek met het ministerie van VWS. “We hebben onze argumenten om het WAS niet toe te passen op activiteiten en inrichtingen in de buitensport toegelicht en onderbouwd”, aldus De VeBON-veiligheidssystemen worden onafhankelijk gecontroleerd en werken uitstekend Tap. Dat heeft in elk geval opgeleverd dat de wijziging van de WAS, die gepland stond voor medio 2021, is uitgesteld tot 1 juli 2022. Tap: “Het ministerie ziet ook in dat deze wijziging problemen kan opleveren die niet waren voorzien toen de aanpassing werd voorgesteld.” Tap is positief over het verloop van de gesprekken tot nu toe. “Er lijkt ruimte te ontstaan om het systeem van zelfregulering in de buitensport te erkennen als belangrijk sturingsmiddel voor veilige buitensport en risicobeheersing.” Over het WAS Het Warenwetbesluit attractrie- en speeltoestellen (WAS), dat in 1997 in werking trad, regelt de veiligheid van zowel attractie- als speeltoestellen. Attractietoestellen zijn voorzieningen die vaak worden aangeboden door pretparken, zoals zweefmolens, schommelschepen en draaimolens. Speeltoestellen die onder het WAS vallen maken uitsluitend gebruik van menselijke energie en zwaartekracht en worden niet elektrisch aangedreven. Voorbeelden hiervan zijn de wip, schommel en glijbaan. Omdat de capaciteit voor het toezicht door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de laatste jaren is achtergebleven bij de ontwikkeling van de markt wil de minister deze verdrievoudigen. Hierdoor kan de NVWA zich beter op haar taak richten: het uitvoeren van een handhavingsaanpak die zich richt op de grootste risico’s, het aanspreken en sanctioneren van notoire overtreders en het communiceren naar bedrijven en publiek over de uitkomsten van het toezicht. Recreactie | September 2021 | nr 5 27

DÉ VAKBEURS VOOR DE GEHELE RECREATIEBRANCHE RRECREATIE VAKBEURS ZET IN UW AGENDA! 16, 17 & 18 NOVEMBER 2021 EVENEMENTENHAL HARDENBERG WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL Kennis delen Tekst: Annouck de Jong, Rosanne de Groot (Stellicher Advocaten) Foto: Shutterstock Hoe zeg je de jaarplaats op? A Van overlastgevende recreanten tot verboden coronafeestjes en overtreders van parkregels. Af en toe misdragen gasten zich. Hoe verleidelijk het soms ook is om de overeenkomst van de vaste jaarplaatshouder direct op te zeggen; vergeet de schriftelijke waarschuwing niet. Artikel 14 van de RECRON-voorwaarden bepaalt dat de huurovereenkomst met de vaste jaarplaatshouder tussentijds kan worden opgezegd. Op zo’n tussentijdse beëindiging kan bijvoorbeeld een beroep worden gedaan als de recreant, mederecreant of derden de verplichtingen uit de overeenkomst of de parkregels niet naleeft. Het moet dan wel gaan om wat grotere overtredingen, zodat niet kan worden verwacht dat je als ondernemer de overeenkomst in stand laat. Bij structurele of meerdere (achtereenvolgende) incidenten, kan een tussentijdse beëindiging sneller worden gerechtvaardigd dan bij een incidenteel geval. Waarschuwing De ondernemer kan alleen overgaan tot tussentijdse opzegging nadat een schriftelijke waarschuwing is gegeven. Alleen in zeer dringende gevallen kan de schriftelijke waarschuwing achterwege blijven. Tips voor het opstellen van een schriftelijke waarschuwing: – Welke overtreding heeft de recreant begaan en welke regel is daarmee overtreden? – Dit gedrag wordt niet geaccepteerd. Schrijf letterlijk dat de brief een schriftelijke waarschuwing is in de zin van artikel 14 lid 1 van de RECRON-voorwaarden. – Wijs de recreant op de gevolgen van het niet naleven van de regels. Namelijk: beëindiging van de huurovereenkomst. Beëindiging Blijft de recreant vervolgens de regels overtreden? Dan is het mogelijk om de huurovereenkomst te beëindigen met een opzeggingsbrief. In dringende gevallen kan het de recreant, mede-recreant of derden zelfs worden verboden om na verzending van de opzeggingsbrief de plaats of het kampeermiddel te gebruiken. Webinar over RECRONvoorwaarden Op 9 september organiseert HISWARECRON in samenwerking met Kennispartner Stellicher advocaten het webinar ‘Wat is de waarde van de RECRON-voorwaarden?’ In dit webinar gaat het vooral over de overeenkomst voor de vaste plaatsen. Hoe zit het met de duur van de overeenkomst? Hoe ga je om met prijswijzigingen en -verhogingen? Wat doe je als de gast zijn jaargeld niet betaalt? Deelname is alleen voor leden van HISWA-RECRON. Aanmelden kan via www.hiswarecron.nl. Ga naar: Actueel > Agenda. Recreactie | September 2021 | nr 5 29

Europese herstelpakketten laten op zich wachten Steun recreatiesector De Europese herstelpakketten moeten worden ingezet voor de sectoren die het hardst zijn getroffen. Dus zeker ook voor toerisme en recreatie, bepleit HISWA-RECRON. Maar Nederland staat achterin de rij in Brussel en heeft zelfs nog geen plan ingediend. En dat terwijl de landelijke steunmaatregelen na 30 september worden stopgezet. 30 Recreactie | September 2021 | nr 5 blijft hard nodig D De EU trekt honderden miljarden euro uit voor een krachtig herstel van de economie. Het herstelfonds heeft een omvang van 750 miljard euro, waarvan 390 miljard voor subsidies voor lidstaten en 360 miljard euro aan leningen. De Europese Commissie heeft inmiddels van verschillende landen de plannen goedgekeurd. Nederland heeft nog geen plan ingediend. De demissionaire regering heeft ervoor gekozen om dit aan het volgende kabinet over te laten. OnderTekst: Jaap van Sandijk Foto’s: EU, Wanda van Eck, Dolph Cantrijn plannen een blijvend effect hebben en moeten ze passen binnen de bredere economische context van de lidstaat. De wederopbouw moet Europa vooral groener, digitaler en veerkrachtiger maken. “Het gaat dus niet om specifieke oplossingen voor de toeristisch-recreatieve sector”, legt Van der Zande uit. Hij benadrukt dat bedrijven geen Europese variant van de Nederlandse steunpakketten hoeven te verwachten. “Landen moeten hun economie hervormen op basis van de EU-aanbevelingen. Daarbij gaat het ook om belangrijke zaken waarmee je als ondernemer indirect je voordeel kan doen. Denk aan een algemene maatregel als het stimuleren van het vestigingsklimaat en het aantrekkelijk maken van investeringen. De detailniveaus van zo’n maatregel worden door de lidstaten zelf uitgewerkt.” tussen verloopt de vorming van het nieuwe kabinet allesbehalve vlot. En dat terwijl de lidstaten van de EU tot midden 2022 de tijd hebben om hun plannen in te dienen. “We moeten daar echt niet te lang mee wachten”, zegt Jarin van der Zande, manager public affairs bij HISWA-RECRON. “De uitvoering ervan staat gepland voor 2022 en je wilt natuurlijk niet dat een herstelplan van grote omvang haastig in elkaar wordt gezet.” Het EU-herstelpakket is één van de hoofdthema’s van de besprekingen tussen Sigrid Kaag (D66) en Mark Rutte (VVD), die werken aan de contouren van het nieuwe regeerakkoord. HISWA-RECRON en Gastvrij Nederland hebben in onder meer een lobbybrief en position paper hun wensen kenbaar gemaakt aan de kabinets(in)formateurs. Blijvend effect Voor de beoordeling van de plannen gebruikt de Europese Commissie verschillende criteria. Zo moeten de hervormingsRecreactie | September 2021 | nr 5 31 Voorschot Op een aantal thema’s neemt HISWARECRON alvast een voorschot op deze uitwerking. “In samenwerking met de partners van Gastvrij Nederland zijn we aan het nadenken over suggesties voor de invulling van het EU-herstelpakket. We zijn op twee thema’s, namelijk HR en duurzaamheid in de toeristische sector, aan het verkennen hoe het herstelpakket kan bijdragen aan onze strategische ambities op de middellange en lange termijn.” Maar de primaire aandacht van HISWA-RECRON blijft uitgaan naar het samenstellen van een goed algemeen herstelpakket. “Laten we ons eerst richten op die eerste stap. Daarna komt het finetunen.” De sector heeft nog steeds keihard hulp nodig. Want de economie mag dan van het slot zijn, veel recreatieondernemers – met name groepsaccommodaties – staan er slecht voor. “De basis is wankel”, weet Van der Zande. “Er is sprake van veel onzichtbare schuldenlasten. Ondernemers hebben vouchers uitstaan, moeten interen op vermogen en zijn gedwongen hun pensioen op te eten.” Ook voor de broodnodige energietransitie heeft dat grote gevolgen, benadrukt hij “De overheid vraagt ons om te innoveren, maar daarvoor heb je eigen middelen nodig. De coronacrisis heeft ook het innovatievermogen van de sector een knauw gegeven.” Bovendien, voegt hij daar aan toe, is de coronakaart van Nederland allesbehalve stabiel. “Na de aankondiging van het kabinet om de steunmaatregelen stop te zetten, kleurde die kaart in juli weer donkerrood. Dat had weer enorme gevolgen voor onze ondernemers. Denk aan Duitse en Belgische annuleringen. Deze nieuwe werkelijkheid doet de noodzaak voor aanvullende steun weer groeien. Wij zullen dit goed blijven monitoren.” Nieuwe werkelijkheid Ondanks het kabinetsplan om met ingang van het vierde kwartaal van 2021 de steun stop te zetten, blijft HISWA-RECRON, samen met Gastvrij Nederland, zich inzetten voor voortzetting van deze steun. “Omdat dit keihard nodig is en omdat we ons in Nederland heeft nog steeds geen herstelplan ingediend bij de EU ➔

P eit, het gaa e details die u alleen maar ziet. U wilt alleen het allerbese. E t u de ge bereik ein. Neem v J f bez e.nl. Scan om meer te weten: een nieuwe werkelijkheid bevinden”, benadrukt Van der Zande, daarbij verwijzend naar de rode coronakaart van juli. “We blijven dan ook lobbyen voor de sector, met name voor de groepsaccommodaties. Die hebben het extra zwaar omdat ze niet in aanmerking komen voor steunmaatregelen. De overheid kijkt naar de jaaromzet en dat pakt ongunstig uit voor groepsaccommodaties, die heel sterk seizoensgebonden zijn. We vinden daarom dat er voor groepsaccommodaties een aparte sectorregeling moet komen.” Groepsaccommodaties zagen hun omzet met bijna tachtig procent dalen en moesten flink snijden in het personeelsbestand. Heropening van de sector leidt daar, in tegenstelling tot campings en bungalowparken, niet meteen tot een hausse aan boekingen. Steun voor deze bedrijven blijft Voor groepsaccommodaties moet een aparte sectorregeling komen belangrijk, omdat ze minder snel weer terug zijn op het oude niveau. De lobby van HISWA-RECRON plaveide de weg voor een motie van de Kamerleden Stoffer (SGP) en Aartsen (VVD), die in mei 2021 door de Kamer werd aangenomen. In de motie nemen de volksvertegenwoordigers het specifiek op voor groepsaccommodaties, ‘waar de financiële steun niet altijd in verhouding staat tot de geleden omzetverliezen, bijvoorbeeld door het seizoenskarakter van deze sector’. Het tweetal pleit ervoor om ‘in gesprek te gaan met deze sector om te bezien hoe het herstel van deze sector gestimuleerd kan worden en te bezien of en hoe meer passende financiële steun mogelijk is’. Steun van de Kamer “We zijn blij dat deze motie door de Kamer wordt ondersteund”, aldus Van der Zande. “Met deze steun kunnen we het gesprek met het kabinet aangaan om er voor te zorgen dat ook deze bedrijven de crisis goed kunnen doorkomen. Maar we blijven kritisch op de uitvoering van regelingen en aangenomen moties door het kabinet.” Hij verduidelijkt dat er daadwerkelijk extra steun moet komen voor groepsaccommodaties en dat het niet gaat om een herverdeling van bestaande steun. “Die steun voor de groepsaccommodaties moet dus bovenop de bestaande maatregelen komen. Daar blijven we ons voor inzetten.” Veel onzekerheid Het kabinet zegt te hebben geworsteld met de overwegingen om de steun aan bedrijven af te bouwen. In de brief van 27 mei 2021 zegt het tegen de Kamer dat ‘maatwerk helaas niet mogelijk is’. Het kabinet verwijst in die brief ook naar het advies van het Centraal Plan Bureau (CPB) van maart 2021. Het CPB is optimistisch over het economisch herstel en verwacht dat aan het eind van dit jaar de economie weer terug is op het niveau van voor de coronacrisis. ‘Uiteraard is deze raming met veel onzekerheid omgeven’, aldus het kabinet in de brief. ‘Nieuwe uitbraken of grote tegenvallers met vaccineren kunnen volgens het CPB alsnog roet in het eten gooien. In alle scenario’s adviseert het CPB om ruimte te maken voor herstelbeleid en de economie zich te laten aanpassen aan nieuwe omstandigheden.’ Recreactie | September 2021 | nr 5 33

IJSBLOKJESMACHINES INRUIL ACTIE UW OUDE IJSBLOKJESMACHINE IS 200 EURO WAARD Nuggetijsmachine + bunker IJsblokjesmachines extra grote capaciteit Ideaal voor zalencentra en grote terrassen. Met hoge capaciteit en grote ingebouwde bunker. Type: NQ 20 22 kg/etmaal 4050.512 Normaal 1.445,Actie 1.290,Inruilkorting 200,1.090,Type: NQ 50 48 kg/etmaal 4050.572 Normaal 1.995,Actie 1.705,Inruilkorting 200,1.505,Type: NQ 130 122 kg/etmaal 4050.632 Normaal 3.550,Actie 2.870,Inruilkorting 200,2.670,4050.572 vingerhoed-model EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 4050.612 4050.781 normaal actie 2.705,2.235,inruilkorting 200,NU 2.035,Lease vanaf 50,47 * ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 4050.790 normaal actie 4050.790 Type: NQ 30 31 kg/etmaal 4050.534 Normaal 1.610,Actie 1.410,Inruilkorting 200,1.210,Type: NQ 60 55 kg/etmaal 4050.592 Normaal 2.340,Actie 1.965,Inruilkorting 200,1.765,Type: NQ 40 38 kg/etmaal 4050.552 Normaal 1.780,Actie 1.550,Inruilkorting 200,1.350,Type: NQ 90 75 kg/etmaal 4050.612 Normaal 2.690,Actie 2.230,Inruilkorting 200,2.030,Type IQN 300-A cap. 335 kg/etmaal opslagcap. 181 kg afm. 55,9x87,2x183,4 cm 230 Volt | 1,26 kW 4050.837 machine + bunker normaal actie BUNKERS 7.850,6.225,inruilkorting 200,NU 6.025,Lease vanaf 128,94 * Schilferijsmachines Deze machines met rvs omkasting zijn stuk voor stuk in staat om grote hoeveelheden granulaatijs te produceren. Type IQ 50C-A cap. 58 kg/etmaal opslagcap. 20 kg afm. 46,5x59,5x79 cm 230 Volt | 0,42 kW geschikt voor onderbouw Type IQ 85C-A cap. 94 kg/etmaal opslagcap. 20 kg afm. 46,5x59,5x79 cm 230 Volt | 0,47 kW geschikt voor onderbouw LEVERBAAR TOT 413 KG OPSLAGCAP. 4050.846 3.090,2.515,inruilkorting 200,NU 2.315,Lease vanaf 57,41 * * De vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-02-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Qhome Europe Wat doe je als je recreatiebedrijf hard toe is aan nieuwe recreatiewoningen? In deze toch al drukke markt met een enorme vraag heeft de coronapandemie flinke toeleveringsproblemen veroorzaakt. Een blik richting het buitenland kan de ondernemer helpen. Chalets kopen A Aanschaf en installatie van chalets op recreatieparken is doorgaans snel en flexibel te organiseren. De woningen worden vaak kant en klaar aangeleverd en wanneer de ondergrondse infrastructuur aanwezig is, is het praktisch een kwestie van plug and play. Een groot voordeel in deze trendgevoelige markt, waar je als recreatieondernemer snel moet inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Veel recreatiebedrijven die tijdig willen uitbreiden en renoveren, ontdekken echter dat er weinig toeleveranciers zijn die uit voorraad (en dus snel) kunnen leveren. Levertijden zijn langer dan gebruikelijk, met als gevolg dat zij gasten mogelijk moeten teleurstellen. Oost-Europa Zijn er alternatieve oplossingen voor dit probleem? Het loont zeker de moeite om je licht op te steken in het buitenland. Met name in Oost-Europese landen worden chalets geproduceerd met een prima prijs-kwaliteitverhouding. Je moet echter wel over meer drempels, om daar te gaan inkopen. Zaken die van belang zijn bij de aankoop van chalets in het buitenland: - Heeft de toeleverancier een vestiging of distributeur in Nederland? Dit heeft als voordeel dat zaken als papierwerk bij de met een internationale blik grens niet op jouw bordje komen, maar op het bordje van de toeleverancier. - Overtuig je van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de leverancier. Vertrouw niet op de foto’s op een website. Breng een bezoek aan de fabriek van de producent om zeker te weten dat je met de juiste partner in zee gaat. - Heeft de fabrikant al eerder geleverd aan Vertrouw niet blind de foto’s op een website, maar breng een bezoek aan de fabriek collega-recreatieondernemers in Nederland? Check de ervaringen en neem een kijkje bij een branchegenoot om de kwaliteit te beoordelen. - Werk met een ruimere logistieke planning dan gebruikelijk. De woningen worden met speciaal vervoer getransporteerd, onder begeleiding. De afstemming van de benodigde vergunningen voor dit vervoer door meerdere landen en eventueel oponthoud onderweg maakt dat het vastleggen van een exacte aanrijdatum op locatie lastig is. Met dank aan Qhome Europe Recreactie | September 2021 | nr 5 35

Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Onzichtbare antislip Producent Bette zegt de eerste en enige te zijn met een antislip die voldoet aan de hoogste norm van de slipklasse. De nieuwe antislipbehandeling kan als optie worden toegepast bij baden, douchevloeren en douchebakken in glanskleuren. Om het antislipeffect te realiseren wordt het oppervlak met de fijnste keramiekdeeltjes behandeld. Deze gaan een duurzame verbinding aan met het glazuur en zijn voor het oog niet zichtbaar en niet voelbaar. T: (0800) 023 09 25 I: www.my-bette.com Voor zowel de gast als het recreatiebedrijf is het heel belangrijk: het veilig kopiëren of scannen van paspoort, ID-kaart of rijbewijs. PassProtect is een speciaal ontwikkelde transparante en milieuvriendelijke beschermfolie. Het is blijvend afneembaar en terug te plaatsen op het identiteitsdocument, waarbij het geen (lijm)resten achterlaat. Bij gebruik van PassProtect zijn belangrijke identiteitsgegevens, zoals pasfoto en burgerservicenummer (BSN), niet volledig zichtbaar. T: (06) 40 75 65 86 I: www.passprotect.nl Verduurzamen met zoutbatterijen De warmte-afleversets van Flamco maken het voor campings mogelijk om voor honderd procent in eigen energie te voorzien. Warmte-accu’s (ook wel zoutbatterijen genoemd) krijgen hun energie van zonnepanelen en geven hun warmte af aan chalets. Deze methode helpt recreatiebedrijven onafhankelijk te worden van het gasnet. T: (036) 52 62 300 I: www.flamcogroup.com Uitklapbare K vakantiewoning Klapkot is een uitklapbare vakantiewoning op wielen met een design interieur en exterieur. Doelgroep is de kampeerder die op zoek is naar wat meer luxe en comfort dan een standaard camper of caravan. Dankzij de mobiliteit is er geen gedoe met een vergunningsaanvraag of het verplaatsen op het terrein. Met name voor jachthavens, die steeds meer vraag krijgen naar langer verblijf, is dit een prima oplossing, aldus de producent. T: (06) 42 96 27 30 I: www.klapkot.nl Recreactie | September 2021 | nr 5 37 Veilige ID-verificatie

inspiratie? Meer Ga naar onze site of scan de qr-code en word gratis abonnee van ons online inspiratie magazine. Ga meer genieten • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • adviezen • software • webshop Laadpalen die u energie geven Elektrisch rijden heeft de markt veroverd en elektrisch varen volgt in rap tempo. Maar ook de vraag naar laadpunten voor fietsen en scooters stijgt ongekend snel. Hoe kun je als ondernemer, beheerder of ambtenaar inhaken op die groeiende behoefte? Doe eens wat marktonderzoek en let maar op, u komt zeker uit bij Seijsener Techniek. Wij maken al bijna 60 jaar een groot assortiment laadpalen. In de hoogste kwaliteit en mèt een ingenieus afrekensysteem. Wilt u ook energie krijgen van de modernste laadpalen kom dan zeker bij Seijsener uw licht opsteken. Bezoek alvast op onze website en webshop. Seijsener techniek. Ga maar genieten! • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Vorstalarmering Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com BESPARENDDaardoor vaak al EN ENERGIE RGIE AREND binnen 2 jaar terugver or vaak al terugver Draadloos beheer op afstand ICY Accommodation Management nd www.icy.nl

LOTEC GEEFT WATER VORM DE EUROPESE SPECIALIST VOOR ‘STATE OF THE ART’ ZWEMBADEN EN WATERTECHNIEK. LAGO Kortrijk-Weide Exclusief distributeur Drenkelingendetectie Lotec is een Europese specialist voor ‘state of the art’ zwembaden en watertechniek. We zijn uitgegroeid tot een absolute specialist met kwalitatief hoogwaardig zwemwater als belangrijkste uitgangspunt. Hierbij gaan wij tot het uiterste. Met geavanceerde technologieën en efficiënte oplossingen creëren we innovatieve (beheers)systemen die water een extra dimensie geven. In veel gevallen ontstaan op onze eigen tekentafels. We durven daarom wel te stellen dat we onze sporen als totaalinstallateur op zwemwater gebied hebben verdiend. Onze naam staat garant voor de hoogste waterkwaliteit en is onlosmakelijk verbonden met uw, maar ook onze reputatie. ONTDEK WATERPROOF H2O TECHNOLOGY, ONTDEK LOTEC! LOTEC Nederland LOTEC Noord-Oost LOTEC Belgium Boven Zijde 12, 5626 EB Eindhoven Koppelstraat 35, 7391 AK Twello Esperantolaan 4, 3001 Heverlee T 040 243 00 21 T 057 174 38 00 T 016 98 01 03 E info@lotec.nl E twello@lotec.nl E info@lotec.be www.lotec.nl www.lotec.nl www.lotec.be

RECREACTIE 6 | oktober 2021 magazine over recreatie en toerisme water en land versterken elkaar De kracht van waterrecreatie De groeipijnen van camping De Pallegarste Drents gedeputeerde Henk Brink op de bres voor ondernemers Is Lelystad Airport nog wel te stoppen?

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e ALTIJD OP ZOEK NAAR NIEUW AANBOD Wij zoeken en duiken diep in de markt voor een ruim en actueel aanbod. Zit u te denken aan verkoop of bent u benieuwd naar de mogelijkheden voor aankoop? Neem vrijblijvend contact op met één van onze specialisten. r www.vandeloosdrechtrbm.nl Benieuwd geworden? F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR i Al meer dan 45 jaar r G r o t e n v a a g e n a a n b o d

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Jeroen Kamphuis, Max de Krijger, Janine Messelink Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Wanda van Eck Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Feest Het lijkt wel een cadeautje! Hier is Recreactie met een prachtig nieuw uiterlijk. Ik ben heel trots dat het gelukt is om ons vakblad qua look-and-feel zo te verfrissen en te vernieuwen dat het weer helemaal bij de tijd is. Hopelijk ben jij net zo blij als ik met de vernieuwde Recreactie die je nu in handen hebt? HISWA-RECRON geeft twee vakbladen uit: Recreactie en HISWA Magazine. Destijds bij de fusie hebben we al besloten om beide vakbladen te behouden, omdat de lezersdoelgroepen tamelijk verschillend zijn. Vernieuwing en het realiseren van herkenbaarheid dat beide bladen van HISWA-RECRON afkomstig zijn, was wel nodig. Dus hebben we niet alleen Recreactie vernieuwd, maar komt ook het volgende HISWA Magazine met een nieuwe vormgeving uit. Als je beide bladen ziet, dan zie je ook dat het ‘een broertje en PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: zusje’ van elkaar zijn. Voor wat betreft de inhoud vindt er een kleine verschuiving plaats. De ondernemers die zich bezighouden met waterrecreatie zullen steeds meer aan hun trekken komen in Recreactie. HISWA Magazine gaat zich de komende tijd nog meer richten op de techniek, jachtbouw, retail en toeleveranciers van boten en wat daar allemaal bij komt kijken. Deze eerste vernieuwde editie van Recreactie bevat onder andere het coverartikel over waterrecreatie. Wat is waterrecreatie precies? Hoe anders is het dan recreatie op het land? Het geeft een mooi inkijkje in de verschillen, maar zeker ook in de overeenkomsten. Geniet van de vernieuwde opmaak met meer wit en dus rust, van het nieuwe lettertype, van het mooie fotogebruik en natuurlijk ook van de interessante inhoud die vanaf nu nog mooier verpakt is. Zoek een rustig plekje, hang slingers op, neem een glas champagne en vier dit kleine feestje! Veel leesplezier! 06-2021 | Recreactie 5

DÉ VAKBEURS VOOR DE GEHELE RECREATIEBRANCHE RRECREATIE VAKBEURS BEZOEK DE BEURS! 16, 17 & 18 NOVEMBER 2021 EVENEMENTENHAL HARDENBERG WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL inhoud Informatief 08 14 31 33 35 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Er zijn meer overeenkomsten tussen land- en waterrecreatie dan je denkt Trends ABN AMRO ziet lichtpuntjes voor de sector Kennis delen Verkoopvoorwaarden als hulp bij het bewaken van de kwaliteit Vakinfo Wanneer verkoop je het beste je bedrijf? Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 20 24 26 9 13 Mens & bedrijf De bezieling De Pallegarste groeit als kool. Toeristisch kamperen werd 33 keer zo groot! Opinie De visie Drents gedeputeerde Henk Brink op de bres voor de groepsaccommodaties Lelystad Airport Het lijkt nu vooral een prestigeproject dat erdoor gedrukt moet worden Columns Green Key RecreAnders 06-2021 | Recreactie 7 Foto: Toverland

onder de aandacht Spannend spelen in de Water Factory Op Center Parcs Erperheide werd afgelopen zomer de attractie Water Factory geopend. Een bijzondere waterspeeltuin in steam punk stijl. Denk aan Sjakie en de Chocoladefabriek, of aan de zware industrie uit de 19e eeuw met veel stoom. Het is niet alleen prachtig aangekleed, maar er klinken ook de bijbehorende geluiden. Kids beleven er een hele ontdekkingstocht en water komt uit alle hoeken en gaten. EuroParcs koopt Camping Kreekebos EuroParcs heeft Camping Kreekebos (Westkapelle) overgenomen. De camping wordt vanaf 1 november omgebouwd tot een kleinschalig vakantiepark met 36 recreatiewoningen en een groepsaccommodatie. “Het nieuwe resort is een versterking van onze positie aan de Nederlandse kust”, vertelt Andries Bruil van EuroParcs Group. “De camping ligt op zo’n honderd meter van de zee en dat willen steeds meer gasten. Voor ons zijn niet alleen de Nederlandse, maar ook de Duitse toeristen erg belangrijk. We zijn bij onze oosterburen met een eigen kantoor actief. Met steeds meer parken aan de kust versterken we onze positie als aantrekkelijke aanbieder van vakantieparken voor de Duitse toerist.” EuroParcs exploiteert inmiddels zo’n zestig resorts (deels onder het label Droomparken) in binnen- en buitenland. Nieuwe huisstijl Natuurkampeerterreinen De Natuurkampeerterreinen hebben een nieuwe website. Gelijktijdig vond ook de introductie plaats van nieuwe logo’s voor de Natuurkampeerterreinen, de GroepsNatuurkampeerterreinen en Trekkershutten. De meest in het oog springende verandering is de vormgeving van de website. Die ziet er weer fris en modern uit, met gebruik van veel beeld. Daarnaast zijn ook diverse functionaliteiten verbeterd, waaronder de terreinzoeker; de meeste gebruikte tool van de site. Promotiefilm HISWA-RECRON Sinds kort is op het Youtube-kanaal van HISWA-RECRON de nieuwe corporate film van HISWA-RECRON te zien. De film, gericht op naamsbekendheid en ledenwerving, laat de branchevereniging in de volle breedte zien. Aan het woord komen onder meer HISWA-RECRON directeur Geert Dijks en ondernemers Eva Meijer (Hoora Watersport) en Bianca Veneklaas (camping De Holterberg). De film duurt 5:14 minuten, maar er is ook een korte social flash versie beschikbaar. Wil je een keer uitleggen wie of wat HISWA-RECRON is, dan kun je deze film gebruiken. In de loop van het jaar volgt nog een film, over werken en leren in de recreatie- en watersportsector. www.youtube.com (zoekterm: HISWA-RECRON) 8 Recreactie | 06-2021 column CBS: nog steeds weinig buitenlandse toeristen In het tweede kwartaal van 2021 verbleven ruim 8 miljoen toeristen in de Nederlandse logiesaccommodaties, meldt het CBS. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van het tweede kwartaal van 2020, toen veel accommodaties gesloten waren vanwege coronamaatregelen. Toch liggen de aantallen nog lang niet op het oude niveau. Ten opzichte van 2019 is het aantal gasten in het tweede kwartaal 39 procent lager. Dit komt geheel voor rekening van de buitenlandse toeristen. Het aantal buitenlandse gasten in het tweede kwartaal daalde van 5,9 miljoen in 2019 naar nog geen 900.000 in 2021. Dat is amper meer dan in Q2 van 2020, toen ongeveer 800.000 buitenlandse gasten in Nederlandse accommodaties overnachtten. De buitenlandse gasten die in Nederland verblijven, komen hoofdzakelijk uit Duitsland en België. Weg met verpakking! In 2050 moet de samenleving volledig circulair zijn, oftewel restafvalvrij. Alle grondstoffen die worden gebruikt moeten dan volledig worden gerecycled. Recreatiebedrijven kunnen hier nu al aan bijdragen door zoveel mogelijk soorten afval te scheiden. Denk aan de wettelijk verplichte fracties zoals glas en papier, maar ook aan voedselresten, koffiedrab, sinaasappelschillen, tuinafval en plastic. Steeds meer afvalsoorten kunnen worden omgezet tot een circulair nieuw product. Op menukaarten van Green Key-bedrijven kom ik steeds meer likeuren tegen die gemaakt zijn van Gerecyclede Nikes als sportvloer Vakantiepark Kijkduin van Roompot kreeg afgelopen zomer een nieuw centrumplein, nieuwe horeca en sportvoorzieningen. Er kwam een buitenbar, met zicht op het aangrenzende nieuwe podium en grote LED-video wall, Daar wordt een brede waaier aan live muziek en optredens gestreamd. Kijkduin kreeg ook een ‘Arena’ waar belangstellenden vanaf een tribune zicht hebben op de eerste padelbaan die Roompot rijk is. Padel is een relatief nieuwe sport, die sinds een jaar of tien in Nederland gespeeld wordt. Het is een vorm van tennis, maar op een kleinere baan van 10 x 20 meter. Daardoor wordt de sport een stuk dynamischer en gaat het op squash lijken. In deze Arena is ook een multisportveld en Quattro Court. Voetbal, basketbal, hockey, handbal en andere balsporten zijn allemaal mogelijk op het eerste veld. De Quattro Court is dan weer een nieuw concept met een vierkant panna(voetbal)veld met vier goals. Beide velden hebben een ‘Nike Grind’ ondergrond: gemaakt van gerecyclede sportschoenen. sinaasappelschillen. Maar ook oesterzwam-snacks, die gemaakt zijn met koffiedik. Circulaire producten met een verhaal. En de gasten zijn er gek op! Makkelijker dan afval na het gebruik te scheiden, is zorgen dat afval je bedrijf helemaal niet meer inkomt. Slim inkopen is hier belangrijk. Je kunt daar als recreatieondernemer zelf invloed op uitoefenen. Bijvoorbeeld als het gaat om de inkoop voor restaurant of winkel. Koop bijvoorbeeld koffiekoekjes of theesoorten in zonder verpakking. Of maak gebruik van herbruikbare verpakkingen voor take-away gerechten. Gasten moeten die na gebruik weer inleveren. Maar toch: de grootste invloed op het voorkomen van verpakkingsafval ligt bij de leveranciers. Dus begin eens met kritische vragen te stellen. Welke plastic verpakkingen zijn onnodig? Kunnen leveranciers kartonnen dozen mee terugnemen? Kunnen sausemmers worden geretourneerd? Zo zijn er nog tientallen vragen te bedenken. We zien gelukkig al mooie ontwikkelingen in de retailmarkt. Online supermarkt Pieter Pot is de eerste verpakkingsloze supermarkt van Nederland. Alle producten worden in herbruikbare weckpotten geleverd, in combinatie met een statiegeldsysteem. Hopelijk volgen de groothandels die de recreatiebedrijven leveren snel dit goede voorbeeld. En misschien komen we dan in 2030 al het eerste restafval-vrije recreatiebedrijf tegen. Sander Verschuren, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41 06-2021 | Recreactie 9

CUPPONE PIZZAOVENS voor het bakken van de beste pizza's en broden Pizzaoven Michelangelo rvs front en ovenkamer panoramische deur warmte terugwinning in ovenkamer vuurvaste stenen vloer in cordoriet 12V halogeen verlichting leverbaar: enkel of dubbele ovenkamer digitale bediening, 2 varianten onderstel en afzuigkap optioneel 400 Volt Direct uit voorraad leverbaar Vanaf Vanaf 3.875,Lease vanaf 89,13 * art.nr. type 4020.424 Made in Italy cap. pizza buitenafm. kamerafm. kW 4020.290 435/2CD 4+4 ø35cm 119 x 110 x 78 72 x 72 x 15 10,6 4020.292 635/2CD 6+6 ø35cm 119 x 146 x 78 72 x 108 x 15 15,6 4020.294 635L/2CD 6+6 ø35cm 155 x 110 x 78 108 x 72 x 15 15,8 4020.296 935/2CD 9+9 ø35cm 155 x 146 x 78 108 x 108 x 15 23,4 5.030,- 3.875,6.915,- 5.330,7.625,- 5.875,8.410,- 6.485,870,art.nr. cap. pizza afm. cm 4020.414 4 (20 cm) 70 x 56 x 39 1.095,870,- (=230 Volt) 4020.416 4 (25 cm) 80 x 67 x 39 1.205,- 940,4020.418 4 (30 cm) 90 x 77 x 39 1.345,- 1.045,4020.424 4+4 (30 cm) 90 x 77 x 70 2.455,- 1.885,SINDS 1978 EXCLUSIEF GEÏMPORTEERD DOOR HAKVOORT PROFESSIONAL OOK VOOR AL UW CUPPONE ONDERDELEN Made in Italy Pizzaoven Tiziano Voor het bakken van (Turkse-) pizza’s en Turks brood. boven- en onderelementen regelbaar temperatuur instelbaar tot 400ºC 400 Volt Met stenen vloer Direct uit voorraad leverbaar GIOTTO TIEPOLO LEONARDO SILEA CARAVAGGIO DONATELLO PIZZAPLETTER CUPPONE EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-07-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl n ? onder de aandacht Afbouw coronasteun? Niet doen! Na anderhalf jaar stopt het demissionaire kabinet met de coronasteun voor bedrijven. De omzet- en loonregelingen TVL en NOW stoppen voor alle bedrijven, na het derde kwartaal van dit jaar. Het argument van de regering is: de economie bleef groeien en de werkloosheid laag. “Wij vinden het onvoorstelbaar dat de steun voor bedrijven in het zicht van de haven wordt stopgezet”, stelt HISWA-RECRON directeur Geert Dijks. “Ik vrees alsnog flinke financiële problemen bij specifieke bedrijfsgroepen. Bedrijven die voor hun omzet afhankelijk zijn van groepen, zijn nog lang niet boven Jan. Groepsaccommodaties, chartervaart en dagrecreatiebedrijven hebben meer dan een jaar lang te maken gehad met beperkende groepsgroottes en ze moesten geregeld verplicht hun deuren gesloten houden. Dat heeft tot grote liquiditeitsproblemen geleid, die nog lang niet zijn opgelost.” HISWA-RECRON heeft een stevige lobby gevoerd om de steun voor deze bedrijven te behouden. Dat heeft niet gewerkt, dus nu richt de branchevereniging zich op de Tweede Kamer. “Het is nu aan de Kamerleden om de druk op het kabinet te verhogen en met een realistische oplossing te komen.” Leerbedrijf van het Jaar Na twee jaar afwezigheid is er weer een verkiezing Leerbedrijf Recreatie. De genomineerden voor de trofee van 2021/2022 zijn bekend. De strijd vindt plaats tussen Vakantiepark De Schatberg (Sevenum), Camping Bakkum (Castricum aan Zee) en Vakantiepark Mölke (Zuna). Deze drie werden door de vakjury uit 17 bedrijven genomineerd. Nu is het woord aan het publiek. Begin november stellen de drie genomineerden zich in een korte video voor op de website www.fnvrecreatie.nl. Daar kan iedereen vervolgens een stem uitbrengen. De publieksstemmen en het juryoordeel bepalen op 7 december, tijdens de Dag van de Recreatiemedewerker, wie zich Leerbedrijf Recreatie 2021/2022 mag noemen. FNV Recreatie organiseert uit naam van Sociaal Fonds Recreatie in samenwerking met alle sociale partners ook de Verkiezing Beste Praktijkopleider Recreatie 2021/2022. Om studenten op te leiden tot vakbekwame recreatiemedewerkers is ervaring vanuit de praktijk noodzakelijk. Leerlingen leren het vak pas in de praktijk en daar is goede begeleiding voor nodig. Een praktijkopleider speelt een essentiële rol binnen de ontwikkeling van een student. Ook de winnaar van deze verkiezing zal op 7 december worden bekendgemaakt. Succesvol webinar RECRON-voorwaarden Met 65 online deelnemers was er een behoorlijke belangstelling voor het webinar over de RECRON-voorwaarden, dat op 9 september plaatsvond. Marcel Tap nam de deelnemers mee door de voorwaarden en liet vooral zien waar het soms mis gaat. “De veeleisende klant van vandaag eist dat alles juridisch helemaal klopt”, legt Tap uit. “Steeds vaker haalt hij er zelfs een advocaat bij. Die claimt dan regelmatig als eerste punt dat de voorwaarden helemaal niet gelden, omdat ze niet zijn uitgereikt.” Het is dus belangrijk dat de ondernemer kan bewijzen dat de voorwaarden wel degelijk zijn uitgereikt of bekend zijn bij de klant. Zo kwam er een aantal pijnpunten aan de orde, met name als het gaat om het opzeggen van vaste plekken. Hoe reken je af met wanbetalers? Wat moet je (en mag je) doen als iemand vertrekt en de oude stacaravan gewoon achterlaat? Hoe ga je om met de onrust die ontstaat bij een herstructurering? De deelnemers konden via Teams vragen stellen en daar kwam direct antwoord op. Dit interessante webinar duurde 2 uur en is voor leden nog na te kijken via de HISWA-RECRON kennisbank. Marcel Tap is enthousiast: “Dit smaakt naar meer. Er gaan dit najaar en de komende jaren zeker nog andere webinars volgen.” 06-2021 | Recreactie 11 Foto: Wanda van Eck Foto: De Schatberg

onder de aandacht RecreAnders Janine Messelink, Prosuco ABN AMRO: WAB leidt tot banenverlies De Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) heeft volgens onderzoek door ABN AMRO sinds de invoering al geleid tot het opzeggen van ruim 77.000 arbeidsrelaties. De wet – die vaste contracten aantrekkelijker moet maken dan flexibele contracten – schiet zijn doel daarmee volledig voorbij. Om het effect van de WAB helder te krijgen heeft de bank effecten van de coronacrisis en de toenemende krapte op de arbeidsmarkt uit het onderzoek gefilterd. Opvallend is dat werkgevers vooral in de aanloop naar de wet, die op 1 januari 2020 van kracht werd, massaal tijdelijke contracten hebben opgezegd. In de meeste sectoren was duidelijk zichtbaar dat flexwerkers werden vervangen door zzp’ers – niet door vaste aanstellingen. HISWA-RECRON heeft steeds gewezen op de negatieve effecten van de wet, en de noodzakelijke aanpassingen om met name seizoensbedrijven te ontzien. Het weer Ik moet iets opbiechten. Ik heb negen weerapps op mijn telefoon. Echt waar. Ik pas in alle weerapps de locaties aan, aan de hand van mijn komende (vakantie) bestemmingen. Zodra ik weet waar ik naartoe ga voeg ik de locatie van mijn vakantiebestemming toe in alle apps. Vraag me niet waarom, want de voorspellingen gaan maximaal 15 dagen vooruit. Goed opletten, want in Frankrijk heb je dus twee plaatsen die SaintCyr heten… waarvan de weersverwachtingen nogal kunnen verschillen. Kwam ik achter. Maar, nu komt het dus: géén van de negen weerapps die ik gebruik, is consequent het beste. Geloof me, ik heb dat onderzocht. De ene dag heeft Weeronline het precies goed. En de andere dag weet Metéo France toch het Onredelijke waterbelasting Zaandam De gemeenteraad van Zaanstad zit met een probleem. Aan de ene kant heeft de raad ingestemd met de invoering van watertoeristenbelasting. Aan de andere kant is nu duidelijk dat de kosten van deze nieuwe belasting hoger zijn dan de baten. HISWA-RECRON betoogde tijdens een raadsbijeenkomst dat de invoering van de watertoeristenbelasting nutteloos is en bovendien indruist tegen de ambitie van de gemeente Zaanstad om het toerisme een grotere positie te geven en gasten langer te laten verblijven. Om van doorvaartgemeente een verblijfsgemeente te worden is het ongewenst om gasten te straffen met een hoge rekening. Uit rekensommen blijkt dat de belasting, inclusief btw, straks 25 tot 47% uitmaakt van het totaalbedrag dat mensen betalen aan de haven. Dat leidt beslist tot opzeggingen. Tijdens de bijeenkomst bleek dat verschillende raadsleden ten tijde van het besluit onvoldoende waren geïnformeerd. De wethouder gaf vervolgens aan bij de behandeling van de begroting de inkomsten en de kosten alsnog te gaan beoordelen. beste hoe het weer in Noordwijk aan Zee is. Had ik daar maar naar geluisterd, want een cijfer-8-stranddag in Weeronline, bleek in de praktijk een zandstraaldag achter het windscherm te worden (conform Metéo France). Wat nog het meest frustrerende is: weerapps die live het weer aanpassen aan de actuele situatie. Zo kan ik het ook hè. Vooral de standaard Apple weerapp is daar goed in. Ik ken dus iemand, ook echt waar, die eigenhandig de 14-daagse voorspelling van Weeronline photoshopt. Effe een zonnetje erbij. Een oranje 6 wordt een groene 8. En dan delen op de Facebookpagina van het vakantiepark waar hij voor werkt. Ik snap dat! Dat brengt mij wel op een idee. Zullen we een HISWA-RECRON weerapp lanceren? Met alleen positieve weercijfers: een groene 7 voor een potje Beverbende in de voortent tijdens een regenbui. Een knalgele 8 voor Kubb-en in het gras. Een ultieme 9 voor een wandeling met regenlaarzen. En gewoon een dikke 10 voor ‘regelmatig buiten zitten met een zonnetje’. Kunnen we zonder Photoshop die mooie cijfers screenshotten en delen. Zomer 2022 wordt prachtig! 06-2021 | Recreactie 13 Foto: Max de Krijger

coverstory Waterrecreatie biedt inspiratie Water en land groeien naar elkaar toe Een nieuwe vormgeving voor Recreactie en deels een nieuwe lezersgroep: de ondernemers die zich bezighouden met waterrecreatie. Maar wat houdt dat eigenlijk in? Hoe anders is het dan recreatie op het land? En welke kansen biedt de waterrecreatie voor de landrecreatie? Er blijken meer overeenkomsten te zijn dan je op het eerste gezicht ziet. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Wanda van Eck Recreatie op het water en op het land zijn de afgelopen jaren flink naar elkaar toe gegroeid, constateert Paul de Groot, sinds 15 maart dit jaar manager Waterrecreatie bij HISWA-RECRON. 14 Recreactie | 06-2021 “Het is een heel breed gebied, dat gaat van sportbeoefening tot boothuizen, waarin je fantastisch recreëert op het water en het varen enkel een leuk uitje wordt. En daar zit nog heel veel tussenin.” De Groot heeft vier bedrijfsgroepen onder zich: – jachthavens en stallingsbedrijven Een boot in de haven is goed vergelijkbaar met een chalet op de camping – de chartervaart (Hollandsche Zeilvloot) – de vaar- en zeilscholen – de botenverhuurders. Vooral de mensen met een eigen boot zijn echte recreanten, heel goed vergelijkbaar met mensen die een chalet op een camping hebben. Ze gaan er bijna elk weekend naartoe, hebben het er gezellig, nemen vrienden mee (en de barbecue) en blijven er slapen. “Niet zo vreemd dat jachthavens de laatste jaren ook steeds meer voorzieningen zijn gaan bieden die we al kennen van recreatieparken”, legt de Groot uit. “Een café of bar was er vaak al. Nu zie je ook een kleine supermarkt met vers gebakken broodjes, een verwarmd sanitairgebouw, ruimte om tenten te plaatsen of plekken voor campers en caravans verschijnen. Ook bieden steeds meer jachthavens verhuuraccommodaties aan. De overlap met de verblijfsrecreatie wordt steeds groter, maar het is wel allemaal gericht op het water en de waterrecreatie.” Mogelijkheden Aan de andere kant zijn er ook verblijfsrecreatieve bedrijven die vooral sinds de fusie van HISWA en RECRON meer oog hebben voor de mogelijkheden van het water bij hun bedrijf. Paul de Groot denkt dan vooral aan het delen van kennis. “Er zijn tien06-2021 | Recreactie 15 >

coverstory tallen voorbeelden te geven. Ondernemers vinden via hun branchevereniging welke voorzieningen je nodig hebt op een steiger. Dat je keuzes kunt maken in voorzieningenniveau: leg je per ligplaats een bemeterd stroompunt aan, of zet je een verdeelkast op de steiger? Ook dat zal ondernemers met een camping bekend voorkomen.” En zoals verblijfsaccommodaties steeds meer luxe bieden – denk aan de safaritent met verwarming, glijbaan en ligbad op pootjes – is er ook in de waterrecreatie een trend naar meer luxe te bespeuren. De Groot schetst het plaatje van ligplaatsen met een privé botenloods, met keuken en sanitair. Het slapen en zitten gebeurt nog op de boot, de voorzieningen op de wal maken er een recreatiewoning van. Ook het denken in doelgroepen en persona’s is iets waar zowel ondernemers uit de droge als de natte recreatie mee bezig zijn. “Watersportondernemers kunnen wat dat betreft echt nog wat leren van de campings, die soms hun hele bedrijf hebben afgestemd op gezinnen met jonge kinderen. Daar is heel veel inspiratie uit te halen”, vindt De Groot, die afgelopen zomer met zijn vrouw en drie jonge kinderen op een platbodem door Friesland voer. “Tijdens die vakantie zag ik weer dat de kinderen heel duidelijke voorkeuren hebben voor bepaalde havens. De speeltuin is belangrijk, maar ook wat je er nog meer kunt doen. Het krabbetjes vangen bij de havens langs de Waddenzee is absoluut favoriet.” Coronacrisis Gevraagd naar de belangrijkste thema’s die spelen in de waterrecreatie noemt Paul de Groot de allereerst de coronacrisis, waar heel veel tijd in ging zitten. Maar ook de Metrologiewet speelt zowel bij water- als landrecreatie. Die bepaalt dat een ondernemer enkel stroom per plek mag afrekenen als de meters geijkt zijn. De overgangsperiode is afgelopen en nu staan ondernemers echt voor het blok, merkt De Groot. Een typisch watersportthema is dan weer de aandacht voor de veiligheid op het water. “Dit voorjaar vond er een dodelijk ongeval plaats doordat een accu op een huurboot dodelijke gassen uitstootte. We willen dat dat nooit meer gebeurt. Dat bereiken we door aan de ene kant de industrie te vragen om beveiligingen in te bouwen, zodat accu’s niet overbelast kunnen raken. Aan de andere kant moeten ook consumenten begrijpen dat dat stopcontact op de boot, dat met een omvormer op de accu zit aangesloten, niet geschikt is om een ijsblokjesmachine of tosti-ijzer op aan te sluiten. Dat kan alleen als je walstroom hebt. Via de campagne Varen doe je Samen, waar HISWA-RECRON in participeert, worden consumenten voorgelicht. Verduurzaming De verduurzaming van de sector is uiteraard een onderwerp dat veel aandacht krijgt. “Heel belangrijk en daar staan we volledig achter”, oordeelt De Groot. “Maar ook iets waar je weloverwogen beleid voor moet maken.” Zijn collega Gerdina Krijger kan daarover meepraten. Zij is > Paul de Groot Paul de Groot is opgegroeid op het bedrijf van zijn ouders, jachthaven en botenverhuur Meerzicht in Midlaren. “Ik weet dus hoe die bedrijven werken”, zegt hij zelf. Na de Hogere Hotelschool in Leeuwarden werkte hij in de scheepsmakelaardij en bij diverse watersportgroothandels. In zijn vrije tijd was hij wedstrijdzeiler, tot hij bij een gasexplosie op het water ernstige brandwonden opliep. “Daardoor verschoof mijn aandacht naar de organisatie van zeilwedstrijden. Naast wedstrijdleider werd ik jurylid en later ook bestuurslid bij diverse klassenorganisaties en watersportverenigingen. Nu ben ik bestuurslid Wedstrijdzeilen bij de Koninklijke Watersport-Vereeniging Loosdrecht.” Bij HISWA-RECRON voelt hij zich als een vis in het water: “Als je vind dat er wat moet gebeuren, moet je je daar ook voor inzetten”, zegt hij. “Bij HISWA-RECRON kan ik met mijn kennis, ervaring en netwerk echt wat betekenen voor de waterrecreatie.” 06-2021 | Recreactie 17

coverstory Ybema beoordeelt de samenwerking als super efficiënt en tijdsbesparend. “Twee weten meer dan één. Als regiomanagers weten we elkaar goed te vinden. Zo had ik van de week een vraag van een groepsaccommodatie, waar ik even geen antwoord op had. Dan bel ik een collega en die praat me bij. Dat loopt heel soepel. De coronacrisis, waarin veel leden écht moesten knokken voor hun bestaan, heeft in korte tijd een sterk team gemaakt van de mensen die voorheen voor RECRON of HISWA werkten. De kennisdeling is in die tijd ook sterk ontwikkeld. In een tijd waarin de wettelijke regels elke week of zelfs elke dag kunnen wisselen, beschouwden wij het als onze taak de leden altijd van de juiste informatie te voorzien. Dat kwam naar buiten in de nieuwsbrieven én in de kennisbank. Daarmee is het voor alle leden beschikbaar.” HISWA-RECRON regiomanager Flevoland en Noord-Holland en ziet vooral in Amsterdam dat een gemeente ook té ambitieus kan zijn. “Amsterdam heeft besloten dat alle recreatievaart in 2030 emissievrij moet zijn. Het centrum zelfs in 2025. Klinkt goed, maar het betekent niet alleen dat alle recreanten een andere boot moeten kopen – of hem laten ombouwen – maar ook dat de jachthavens de laadvoorzieningen moeten bieden. Rond Amsterdam zijn zo’n 200 havens gericht op de hoofdstad. De boten die daar liggen zouden dus allemaal elektrisch moeten worden. Zelfs netbeheerder Leander zegt dat dat onhaalbaar is. En als de jachthavens al investeren in laadsystemen, dan nog ‘Het stopcontact op een boot is niet geschikt om een tosti-ijzer op aan te sluiten’ blijkt de bereidheid onder botenbezitters om over te stappen op elektrisch varen erg laag. Ombouw kost al gauw 15.000 euro. Dus voor wie investeren die ondernemers dan? Onze eerste missie is om het verbod op verbrandingsmotoren ook voor het centrum van Amsterdam pas in 2030 te laten ingaan. We gebruiken allerlei middelen, zoals media-aandacht, om die wens extra kracht bij te zetten.” Ledenvergaderingen Waar Paul de Groot zich vooral bezighoudt met de landelijke dossiers, zijn de regiomanagers met name bezig met de regionale belangenbehartiging. Gerdina Krijger is een oudgediende van HISWA, net als Jan Ybema, alweer heel wat jaren actief in de meest noordelijke provincies. Dat RECRON en HISWA sinds januari vorig jaar één organisatie vormen, voelt voor hem heel natuurlijk. “Ik werk al jarenlang samen met Petra Ellens, de regiomanager voor RECRON. We organiseerden ook gezamenlijke ledenvergaderingen voor Groningen en Friesland, waar recreatie op het land en op het water natuurlijk enorm door elkaar loopt. Dus de leden zijn gewend op overkoepelende thema’s bij elkaar te komen en dat gaat prima.” Ook de online marketing wordt ontwikkeld. “We hebben bij HISWA veel online marketingkennis. We hebben diverse succesvolle consumentenportals ontwikkeld en nu gaan we die slag maken voor de landrecreatie. Als landelijk projectleider online marketing werk ik daarin intensief samen met communicatieteam. Naar verwachting lanceren we eind dit jaar een nieuw platform, waar alle ‘droge’ bedrijven van gaan profiteren. Ook dat is weer een schoolvoorbeeld van intensieve samenwerking tussen HISWA en RECRON.” IJsselmeer met tralies Rond het IJsselmeer spelen diverse zaken die zowel voor de land- als waterrecreatie van belang zijn, legt regiomanager Gerdina Krijger uit. “De Agenda IJsselmeergebied 2050 is opgesteld om het IJsselmeer toekomstbestendig te maken. Dan moet je denken aan zaken als veiligheid, watervoorraad en klimaat. Daar komt een hele waaier aan maatregelen uit voort, die consequenties hebben voor de waterrecreatie en de ondernemers. Ook het energiebeleid wordt daarin opgenomen, via de Regionale Energie Strategieën. Dan gaat het onder meer om het inplannen van wind- en zonneparken. Beleidsmakers zetten die graag in en om het water. Maar ze staan niet stil bij de ruimtelijke kwaliteit van het IJsselmeer. Straks wordt dat hele meer door windmolens omringd, alsof je in een soort gevangenis aan het varen bent. Wij blijven erop hameren dat dat echt niet kan.” Een ander aspect in het Markermeer, IJmeer en in de Randmeren is de groei van waterplanten. “Die worden enkel in de vaargeulen gemaaid, maar zorgen juist daarbuiten voor erg veel problemen met de pleziervaart”, vertelt Krijger. “Wij hebben een stevige lobby richting betrokken overheden, vanuit onze doelstelling om zoveel mogelijk recreatiewater bevaarbaar te houden.” 06-2021 | Recreactie 19

de bezieling Marcel en Marinke Schuldink van De Pallegarste Ambitieus bedrijf met groeipijntjes Camping de Pallegarste kreeg december vorig jaar de vijfde ster van de ANWB uitgereikt. Het vormt de kroon op het werk van twee bevlogen ondernemers, die het familiebedrijf in korte tijd een enorme groei hebben bezorgd. Dat ging overigens niet zonder groeipijnen. “Wij zijn in het hoogseizoen vrij van vaste taken en zijn dan enkel bezig met brandjes blussen.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger Camping de Pallegarste is een echt familiebedrijf. Min of meer gedwongen door de ruilverkaveling streek de opa van huidig eigenaar Marcel Schuldink in 1958 neer in het Overijsselse Mariënberg. Hij had flink wat grasland voor de koeien en af en toe kwamen er mensen vragen of ze mochten kamperen. Zo ontstond eind jaren ‘60 de camping. Die groeide al snel uit tot een centraal punt tussen Mariënberg en Beerzerveld. In de kapschuur werd bier verkocht, er ontstond een tafelvoetbal- en volleybalvereniging. De vaste gasten hadden het gezellig en mensen uit het dorp sloten daar graag bij aan. Marcel: “Mijn oom en tantes waren tegen de 20 en brachten hun vrienden hierheen. Verder was er niks te doen in het dorp.” Vaste gasten Marcel was 7 jaar toen zijn vader de camping overnam. Zijn ouders wisten het bedrijf te vergroten tot de huidige 14 hectare en plaatsten in 2002 een nieuw hoofdgebouw. In basis bleef Marinke en Marcel Schuldink 20 Recreactie | 06-2021 het bedrijf echter wat het was: een gezellige camping voor vaste gasten, met een klein aantal plekken voor passanten. Dat veranderde toen Marcel (42) en zijn vrouw Marinke (41) de camping in 2010 overnamen. Beiden hadden eerst een carrière buiten het bedrijf gehad. Na een studie HTS elektrotechniek werkte Marcel acht jaar als projectleider bij een installatiebedrijf. Marinke had accountancy gestudeerd en werkte ook als accountant. Vol enthousiasme besloten zij zich fulltime aan het recreatiebedrijf te wijden. “Het was op zich een prima bedrijf, maar wel veertig jaar oud”, vertelt Marcel. “We zijn het wel flink gaan aanpakken.” Daarbij hanteerden zij een werkwijze die kenmerkend is voor deze ondernemers: niet te gauw genoegen nemen met wat er is, maar hun eigen weg zoeken en streven naar kwaliteit. Dat komt bijvoorbeeld naar voren in de verkoop van stacaravans. Marcel en Marinke ontdekten al snel dat de betere modellen uit Engeland komen. Ze reisden zelf naar Engeland en selecteerden daar een kwalitatief hoogwaardige en goed betaalbare leverancier. Om vervolgens zelf een caravanimport te beginnen. Die liep meteen goed, want gasten met verouderde caravans die eens wat nieuws wilden, kregen een aantrekkelijk aanbod van Marcel en Marinke. “We hoefden er niet op te verdienen, dus we konden ze heel goedkoop aanbieden.” Aandacht voor de installatie Marcel heeft als voormalig medewerker van een installatiebedrijf veel aandacht voor de elektrotechniek. Zo werd de stroomaansluiting bij de plaatsen al heel snel verzwaard van 4 naar 16 Ampère. De wifi op het bedrijf is dik in orde: er staan wifi-masten en er zijn meer dan 200 modems voor kabelinternet, die ervoor zorgen dat er op elke plek 200 Mbit internet ‘Wij praten veel met de gasten en zo kunnen we het bedrijf steeds beter maken’ beschikbaar is, en dat is supersnel. Heel veel installaties zijn duurzaam uitgevoerd, met warmtepompen, led-verlichting en bewegingsmelders. In de afgelopen tien jaar werd het aantal toeristische plaatsen steeds groter, terwijl het aantal vaste plaatsen werd uitgedund. “Nog steeds hebben we er veel”, zegt Marcel. “We gaan niemand wegjagen en de 170 jaarplaatsen vormen nog steeds een mooie basis voor ons bedrijf.” De laatste vier jaar zijn er bovendien 41 verhuuraccommodaties geplaatst, zowel stacaravans als safaritenten en zelf ontworpen bijzondere verblijven, bijvoorbeeld een chalet met anderhalve etage. Ook daarvoor gingen Marcel en Marinke weer zelf op onderzoek uit. “We vonden de prijs-kwaliteitverhouding die geboden werd onvoldoende”, stelt Marcel. “Dus zijn we maar eens een rondje door Europa gaan maken. In Polen vonden we een bouwer die precies kon maken wat wij wilden. Die hebben we laten voorzien van gewone, courante apparatuur. Belangrijk, want op een dag krijgt je storing en dan moet de servicemonteur er ook mee overweg kunnen.” Publiekstrekker Inmiddels telt het bedrijf 110 toeristische plaatsen, zonder uitzondering voorzien van stroom, kabel-tv, wifi, riool en water. Ze zijn in het hoogseizoen en de voorjaarsvakanties allemaal bezet. Dat is vooral te danken aan drie grote investeringen die Marcel en Marinke de afgelopen jaren deden. “Belangrijk was het verbouwen van de loods van het animatieteam tot een overdekte speeltuin”, vertelt Marcel. “Iets later, in 2015, hebben we het zwembad verbouwd. Het was gewoon een openluchtbad. We zagen dat collega’s een overkapping bouwden, soms zo-één die > 06-2021 | Recreactie 21

Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl de bezieling je open kunt rollen. Wij hebben ervoor gekozen om ons geld uit te geven aan mooie waterspeeltoestellen. En dat bleek een enorme publiekstrekker.” Het jungle-thema van de waterspeelplaats vormde meteen ook de inspiratie voor de mascotte van de Pallegarste: Pallie de Olifant. Marinke: “Wij praten veel met de gasten en dat levert ons veel inzichten op om het bedrijf beter te maken. Al jaren maakten mensen opmerkingen over het sanitair. Dat heeft ertoe geleid dat we in 2019 een totaal nieuw, verwarmd sanitairgebouw in gebruik namen.” De Pallegarste zat bij de ANWB-beoordeling inmiddels tegen de vijfde ster aan. Marcel heeft de ANWB geconsulteerd: hoeveel wc’s en douches horen we te hebben bij ons aantal plekken? En hoe groot moeten die dan zijn?” Daarnaast werd het sanitairgebouw voorzien van allerlei voorzieningen waar je echt mee opvalt. Er kwam een hondendouche, er zijn privé-badkamers en de kroon op het werk is een afwasstraat, zoals bekend uit de horeca. Gasten kunnen hun afwas in een rekje plaatsen, even spoelen, daarna in een bak waar het 3 minuten bij hoge temperatuur wordt gewassen. Daarna kan het rek eruit worden getild en een paar minuten later is het droog. “En de gasten vinden het geweldig!”, merkt Marcel. Brandjes blussen Met alle verbeteringen van de laatste jaren en de vijfde ster is de Pallegarste enorm hard gegroeid. “De winkel verkoopt nu tien keer zoveel broodjes als vroeger. Het kort kamperen is in tien jaar tijd 33 keer zo groot geworden, zegt Marinke, die als goed accountant alle cijfers in haar hoofd heeft. Dat levert ook ‘Het kort kamperen is in tien jaar tijd 33 keer zo groot geworden’ groeipijnen op: zaken die eigenlijk pas aan het licht komen als het bedrijf volop draait. Naast de 5 man vast personeel – en er komen er binnenkort weer een paar bij – zijn er in het hoogseizoen nog ruim 50 seizoenskrachten aan het werk. “Wij proberen onszelf vrij te plannen van vaste taken en zijn dan enkel bezig met brandjes blussen”, legt Marcel uit. Een verstopt riool, een zieke medewerker, er zijn elke dag genoeg losse taken om twee mensen flink bezig te houden. “We vinden het ook niet erg om af en toe met de gasten bezig te zijn. Bij al het succes en de groei van ons bedrijf, vind ik het directe klantcontact namelijk nog steeds het leukste wat er is. Dan merk je waar je het allemaal voor doet.” Wakker liggen van de coronacrisis Marcel en Marinke hebben drie dochters, van 10, 11 en 15. De toekomst van het bedrijf? “Het is nog veel te vroeg om het te hebben over de opvolging”, stelt Marinke. “Dat moeten ze later zelf maar weten. Het zou best leuk zijn. Hoewel ik daar vorig jaar wel erg aan twijfelde hoor. We hadden zoveel geïnvesteerd en toen viel door de lockdown opeens het hele voorseizoen weg. Daar heb ik wel van wakker gelegen. Alles wat we hebben zit in het bedrijf. Als dat ploft hebben we niets meer, zelfs geen woning. Gelukkig is het toen in de zomer voor een deel weer goedgekomen.” De coronacrisis heeft ook innovaties gebracht die wellicht gewoon kunnen blijven. Zo kwam er de drive through check in, waarbij de gasten tijdens de wissel op zaterdagmorgen niet meer de receptie in hoeven. Een medewerker – in de praktijk vaak Marcel of Marinke zelf – verwelkomt de gasten en geeft door het raam van de auto de benodigde informatie. “Dat werkt lekker snel en toch kunnen we de gasten een persoonlijk welkom bieden.” 06-2021 | Recreactie 23

de visie Drents gedeputeerde Henk Brink ‘ De fiets is de winnaar van de coronacrisis’ ‘Ik kom op voor de sector, maar ik ben geen belangenbehartiger’ 24 Recreactie | 06-2021 Drenthe lijkt goed uit de coronacrisis te komen. De bezoekcijfers trekken aan en recreatieondernemers en provinciebestuur hebben een positieve schwung met elkaar. In absolute aantallen trekt Drenthe de meeste toeristen van de noordelijke provincies. Maar gedeputeerde Henk Brink heeft ook zorgen. Met name over de groepenmarkt en het investeringskapitaal van bedrijven. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: provincie Drenthe De CBS-cijfers die Henk Brink begin augustus onder ogen kreeg, bevestigden zijn sterke vermoedens. Drenthe ontving in 2020 meer binnenlandse toeristen dan in 2019. Vorig jaar kwamen ruim een miljoen mensen naar de ‘oer-provincie’, tegenover 890 duizend in 2019. Drenthe boekt daarmee een stijging van 14 procent. Die toename is niet zo spectaculair als de andere noordelijke provincies. Friesland zag het aantal binnenlandse bezoekers stijgen met 35 procent en Groningen zelfs met 55 procent. In absolute aantallen trekt Drenthe wél de meeste toeristen van de noordelijke provincies. Bent u tevreden met de CBS-cijfers? “Jazeker. De campingsector doet het goed. Ondernemers spelen goed in op nieuwe ontwikkelingen. Een vriend van mij heeft een camping en vertelde me dat hij nog nooit zo’n goed jaar heeft gehad. Maar als je kijkt naar de gehele gastvrijheidssector zie je een divers beeld. De evenementensector is hard geraakt en de horeca krijgt minder gasten, al geven die gemiddeld wel meer uit. En de groepenmarkt heeft het moeilijk.” Ziet u veel (bijna) faillissementen bij groepsaccommodaties? “Nee. Onder de groepsaccommodaties zijn veel familiebedrijven en die hebben over het algemeen een goede slagkracht. Maar ik hecht zeer aan de groepensector. Het is een aanjager voor onze bezoekersaantallen. Een weekje met bedrijf of familie in een groepsaccommodatie is vaak een eerste kennismaking met de provincie. Dat leidt tot vervolgbezoek. Gelukkig zien we dat groepsaccommodaties de bakens verzetten en uit het dal klimmen. Als provincie steunen wij hen. Onder meer met een extra marketingcampagne, in samenwerking met Marketing Drenthe. We helpen ook met een expertteam. Dat team helpt ondernemers om te gaan met veranderend consumentengedrag en met het maken van toekomstplannen.” Hoe wil Drenthe straks, na de coronacrisis, zijn gasten ontvangen? “Gastvrij en waardevol! In ons ‘Perspectief op bestemming Drenthe 2030’ hebben we, met verschillende partners binnen en buiten de toeristische sector, vastgelegd dat we onze trots op onze cultuur en identiteit blijven versterken en uitdragen. We zetten in op vernieuwing en kwaliteit. We creëren wandelknooppunten, zoals die er ook zijn voor fietsers. Want we blijven dé wandel- en fietsprovincie. Dat gaan we nog meer uitdragen. De fiets is de winnaar van de coronacrisis. In onze nieuwe campagnes zullen we straks dan ook stevig inzetten op fietsen, wandelen en paardrijden. En op de goede kwaliteit die we in onze provincie kunnen bieden. Door de komst van e-bikes en speed pedelecs werken we hard aan de aanpassing van de infrastructuur. En de routes zijn verbeterd. In het verleden gingen de fietsroutes om de dorpen heen, nu wordt meer rekening gehouden met de horeca als rustpunt voor de fietsers. Ook op het gebied van dagrecreatie maken we grote sprongen. Denk aan de Koloniën van Weldadigheid, die onlangs zijn toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van Unesco. En aan Wildlands in Emmen, dat het erg goed doet. Maar toch: als ik kijk naar de investeringen die in de toekomst nodig zijn om de hoge kwaliteit van de recreatiesector vast te houden, maak ik me zorgen. Hebben bedrijven wel genoeg investeringskapitaal om dit vol te houden?” Het kabinet wil de steunmaatregelen na het derde kwartaal van dit jaar stopzetten. Gaat u zich in Den Haag extra inzetten voor meer steun, als Drentse recreatieondernemers u daarom vragen? “Ik kom op voor de sector, maar ik ben geen belangenbehartiger. Natuurlijk is de toeristisch-recreatieve sector van enorm belang voor de werkgelegenheid en de welvaart in onze provincie. Maar ik ben bestuurder geworden voor het algemeen belang. Ik kom op voor toerisme en recreatie, maar óók voor onze landbouw en het mkb. Let wel: als ik iets zie dat niet goed gaat, dan ben ik de eerste die om aandacht vraagt in het IPO, het Interprovinciaal Overleg.” Een aantal maanden geleden was u precies tien jaar gedeputeerde. Waarop bent u als bestuurder het meest trots, als u terugkijkt op die periode? (Na een korte stilte) “Ja, tóch dat die schwung erin zit. Dat ondernemers en provincie samen optrekken, elkaar weten te vinden en waardering hebben voor elkaar. Dat laatste is erg belangrijk. Want het is niet fijn als je je niet gewaardeerd voelt. Dat merk ik bijvoorbeeld als het om de landbouw gaat, daar is te weinig waardering voor. In de toeristisch-recreatieve sector zie je het tegenovergestelde. Daar is wel waardering voor en daar gebeuren heel veel goede dingen.” Henk Brink VVD’er Henk Brink (Zwiggelte, 1958) is sinds april 2011 lid van het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Drenthe. Hij is verantwoordelijk voor onder meer recreatie en toerisme en economie. Voor hij de politiek in ging was hij onder andere voorzitter van LTO Noord afdeling Drenthe, interim voorzitter van LTO Noord en lid van de beleidsraad en de bestuursraad van LTO Nederland. Hij is ondernemer en zit samen met zijn zoon in een maatschap (een boerderij met landerijen en legkippen), waar zijn zoon de dagelijkse leiding van heeft. Brink is getrouwd en vader van drie kinderen. 06-2021 | Recreactie 25

Lelystad Airport Is Lelystad Airport nog wel nodig? Een prestigeproject dat doorgedrukt móet worden. Een schoolvoorbeeld van een onbetrouwbare overheid. En dan misschien wel de belangrijkste vraag: gaat het vliegverkeer zich volledig herstellen van de crisis? De kritiek op Lelystad Airport is fors. HISWA-RECRON pleit voor uitstel en vindt het beter om eerst de luchtruimherziening af te wachten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock, Pixabay Als het aan het kabinet lag was Lelystad Airport, waarin tot nu toe 200 miljoen is geïnvesteerd, al lang geopend. Vier dagen voor de val van het kabinet probeerde minister Cora van Nieuwenhuizen de opening nog door te zetten, maar D66 en ChristenUnie blokkeerden dat. De besluitvorming is daarmee doorgeschoven naar het nieuwe kabinet. 26 Recreactie | 06-2021 Lelystad Airport moet Schiphol ontlasten en vooral korte vakantievluchten binnen Europa uitvoeren. Maar inmiddels is uitstel op uitstel gestapeld. Er is protest van burgers, bedrijven, provincies (Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland) en gemeenten. Er kwamen vragen vanuit Brussel. Er kwam een stikstofcrisis en coronacrisis. En dan was er vorige maand ook nog het rapport van het VN-klimaatpanel IPCC, dat waarschuwt dat drastische maatregelen nodig zijn om de CO2 -uitstoot tegen te gaan. Ook niet bepaald een aanmoediging om in Nederland een nieuwe luchthaven te openen. Is Lelystad Airport straks nog wel zo hard nodig, in de nieuwe post-corona werkelijkheid? Eén van de grote bezwaren tegen de luchthaven zijn de laag overvliegende vliegtuigen. Omdat de nieuwe vliegtuigen vanaf Lelystad niet passen in het overvolle Nederlandse luchtruim, wil het kabinet het vliegverkeer onder het huidige netwerk door laten vliegen. Gevolg van deze laagvliegroutes is, dat veel recreatieterreinen in de natuur van Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland te maken krijgen met geluidsoverlast en een toename van fijn- en stikstof. “Voor de overheid speelt het belang van de recreatiesector en de recreanten totaal niet mee”, zegt een boze Cees Slager, oud-directeur van Molecaten. Vijf van de zeventien Molecaten-bedrijven liggen onder een laagvliegroute. Luchtruimherziening Samen met regiomanager Stijn Boode vertegenwoordigt Slager HISWA-RECRON in de strijd tegen de luchthaven. De branchevereniging is tegen opening van vliegveld Lelystad, zolang de eerstvolgende luchtruimherziening niet is voltooid. Dat is een meerjarig programma dat vanaf 2024, in samenwerking met Duitsland, stapsgewijs wordt gerealiseerd. Stijn Boode: “Er is alle reden om je af te vragen waarom een snelle opening van de luchthaven nodig is. De luchtvaartsector gaat krimpen en de verwachting is dat het nog jaren duurt voordat deze op het niveau van voor de coronacrisis is.” De branchevereniging heeft zich aangesloten bij SATL (de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen). “De recreatiesector is groot en van enorm economisch belang”, stelt Cees Slager. “Elk mens met gezond verstand kan zien dat wij als sector – samen met de recreanten die van hun rust willen genieten – enorm worden benadeeld. De negatieve effecten van het vliegveld worden afgewenteld op ondernemers en argeloze burgers. En let wel, we hebben als sector met nog geen enkele ambtenaar over dit onderwerp contact gehad! De arrogantie van de overheid is stuitend. En wat is nou precies de reden waarom de overheid deze luchthaven wil doorduwen? Daar wordt heel schimmig over gedaan.” Slager vindt dat de overheid leugen op leugen stapelt. “Ze komen met bijstellingen, maar de laagvliegroutes blijven daar gewoon onderdeel van.” HISWA-RECRON pleit niet alleen voor uitstel van de luchthaven, in afwachting van de luchtruimherziening. De brancheorganisatie heeft ook bezwaar ingediend tegen de natuurwetvergunning voor de luchthaven. “Lelystad Airport vroeg aanvankelijk geen natuurwetvergunning aan, maar dat bleek onterecht”, zegt Boode. “De commissie voor de milieueffectrapportage constateerde vorig jaar dat er grove fouten zijn gemaakt bij de stikstofberekeningen van de luchthaven.” Naar de rechter? Slager onderhoudt contacten met provincies, gemeenten en SATL en praat ook met politici in Den Haag. “De provincies scharen zich steeds meer achter ons, maar hun invloed is helaas niet zo groot in Den Haag. En we weten allemaal dat Lelystad een prestigeproject is van de VVD. En dat de kans dat de VVD ook in het nieuwe kabinet zit, levensgroot is.” Toch blijft hij hoopvol. “Ik blijf hopen dat er ook in het nieuwe kabinet partijen zijn die ‘Mijn grootste bezwaar is dat we te maken hebben met een onbetrouwbare overheid’ > 06-2021 | Recreactie 27

Lelystad Airport zeggen: no way, dit gaat niet gebeuren. Na corona komt er een andere economie.” En als die hoop vals blijkt te zijn? Slager: “Dan moet de rechter zich maar uitspreken over de luchthaven. We hebben een goed voorbeeld: Urgenda die de klimaatzaak won bij de rechter.” Principieel Ook ondernemer René Zweers van camping De Wildhoeve in Emst, maakt zich boos. “Dit dossier is een schoolvoorbeeld van een onbetrouwbare overheid. Het is echt te gek voor woorden.” De Wildhoeve heeft baat bij een recente bijstelling van de laagvliegroute, die iets is verlegd naar de andere kant van de A50. Maar wat Zweers betreft gaat het bij de komst van vliegveld Lelystad helemaal niet om zijn individuele bedrijfsbelang. “Voor mij is dit een principiële kwestie. Op snelwegen moeten automobilisten minder hard rijden om de Veluwe te ontzien. Er worden allerlei maatregelen getroffen om de kwetsbare natuur op de Veluwe te herstellen en behouden. Als ondernemer moeten we besparen op energie – en dat vind ik ook volkomen logisch. Maar laagvliegen is geen probleem? Dit zit mij héél hoog. De noodzaak voor de luchthaven is er niet. Stel het tenminste een paar jaar uit.” Slager komt tot slot nog met een ondernemersargument tegen de komst van de luchthaven. “Vanuit het oogpunt van de ondernemer is dit ook een meer dan kwalijke zaak. Er is namelijk totaal geen sprake van een level playing field. De overheid faciliteert onze concurrent. Een concurrent die geen btw en geen accijns betaalt over zijn kerosine, die over ons heen vliegt naar concurrerende vakantiebestemmingen en die daarbij óók nog eens de fijnstof over onze bedrijven en onze gasten dumpt. Terwijl de Nederlander die in eigen land vakantie viert, wordt geconfronteerd met een exorbitant gestegen toeristenbelasting.” ‘Het duurt nog jaren voor de luchtvaartsector weer op het niveau van voor de coronacrisis komt’ Wat doet geluidshinder met recreatie en toerisme? Wat is de precieze impact van vliegveld Lelystad op recreatie en toerisme? Een studie van Breda University of applied sciences geeft een voorzichtige indicatie. De universiteit deed in 2020 verkennend onderzoek naar de impact van het luchtvaartgeluid van Maastricht Aachen Airport (MAA) op toerisme en verblijfsrecreatie. Dat gebeurde in opdracht van HISWA-RECRON, Koninklijke Horeca Nederland en Visit Limburg. De algemene conclusie is dat er negatieve effecten optreden op de specifieke toeristische kwaliteiten van het Zuid-Limburgse heuvelland als gevolg van de aan- en uitvliegroutes van MAA. De vluchten stijgen en dalen voornamelijk over het ZuidLimburgse heuvelland. Een groot deel van de stiltegebieden zal niet meer stil zijn. Ook het rustige landschappelijke karakter wordt aangetast, terwijl de natuur- en stiltebeleving beduidend afneemt. Belangrijke uitkomsten: – Bijna 70 procent van de bezoekers van de regio zou een accommodatie niet boeken als reviews melding maken van geluidsoverlast. – De normen voor luchtvaartgeluid zijn gericht op bewoners en niet op recreanten. – Aspecten als ‘natuur’, ‘sfeer’ en ‘rust en kalmte’ worden door respondenten als zeer belangrijk beschouwd. – Van de drie grootste stiltegebieden in het ZuidLimburgse heuvelland voldoen er nu nog twee exact aan de norm van maximaal 40dB. Bij volledig gebruik van het vergunde aantal vluchten gaat het geluidsniveau daar dik overheen. 06-2021 | Recreactie 29

trends ABN AMRO optimistisch over dagrecreatie Attractieparken en dierentuinen zijn hard getroffen door de coronacrisis. Was de klap in 2020 al keihard (de bezoekersaantallen halveerden bijna); voor 2021 gaan de parken uit van vergelijkbare dramatische cijfers. Toch ziet ABN AMRO ook lichtpunten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Toverland In 2020 daalden de bezoekersaantallen van de vijf grote attractieparken en dierentuinen met 30 tot 53 procent. Ook de verkoopopbrengsten uit de horeca, die al gauw 25 tot 30 procent van de totale baten van attractieparken omvatten, namen sterk af omdat restaurants moesten sluiten. Naar verwachting zal ook de omzet in 2021, ondanks de versoepelingen, ver onder die van 2019 blijven. Dat stelt ABN AMRO in het rapport Stand van de leisure, dat in juli 2021 verscheen. Lessen uit de crisis Desondanks is ABN AMRO optimistisch over heel het jaar 2021. Voor attractieparken en dierentuinen verwacht de bank een omzetstijging van ongeveer 5 procent ten opzichte van 2020. Daarbij ging ABN AMRO nog wel uit van een einde aan de 1,5 meter regeling per 1 september en een verhoogde bereidheid van consumenten om wat extra te spenderen aan bijvoorbeeld eten en drinken. Let wel: bij die verwachte omzetstijging blijven de attractieparken en dierentuinen 55 procent onder het niveau van 2019. ABN AMRO is ook optimistisch over de lessen die worden getrokken uit de crisis. Op basis van die ervaring zullen de bedrijven hun bedrijfsmodellen verstevigen, denkt de bank. Digitale middelen spelen daarbij een belangrijke rol. Bezoekers kiezen bijvoorbeeld steeds meer voor een tijdslot. Dat stelt de parken in staat om het bezoek te spreiden, hun personeelsplanning te optimaliseren en de bezoekerswaardering te verhogen. Persoonlijke relatie De bank verwacht dat in de toekomst meer gekeken zal worden naar het type bezoeker en dat de parken een meer persoonlijke klantrelatie zullen aangaan. 75 procent van de bezoekers staat open voor gepersonaliseerde aanbiedingen, zolang de veiligheid Tijdsloten en dynamic pricing dragen bij aan een betere spreiding van gasten van hun persoonsgegevens geborgd is en de boodschap relevant, aldus ABN AMRO. Ook is het voor attractieparken en dierentuinen kansrijk om marketing aan te passen op de weersverwachting en dynamic pricing in te zetten. Dynamic pricing is de beste manier om vroegboekingen te stimuleren. Daarnaast motiveert het een deel van de bezoekers aan de website een latere datum te kiezen op populaire dagen zoals de zaterdag en de zondag. Ook bij het terughalen van eerdere bezoekers spelen digitale middelen een belangrijke rol in de marketingcommunicatie. Denk hierbij aan sms, app en e-mail. Ook dit kan zorgen voor meer controle over wie wanneer komt. 06-2021 | Recreactie 31

Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl FANTASIERIJK SPELEN NATUURLIJK SPELEN STRAAT MEUBILAIR Latenwe samen aan tafel gaan Recreatie Vakbeurs 16,17 en 18 november 2021 Standnummer 154 reinachalets.nl www.rosstucker.nl kennis delen Met verkoopvoorwaarden sturen op kwaliteit Als recreatieondernemer blijf je sturen op kwaliteit en uitstraling. Het hanteren van verkoopvoorwaarden is een belangrijk hulpmiddel, bijvoorbeeld om verkoop van een caravan mét standplaats te voorkomen. In een eventuele conflictsituatie sta je er sterk mee, zo blijkt uit een recente uitspraak van de Geschillencommissie Recreatie. Tekst: Jeroen Kamphuis (ZYPP) Foto: Maarten Bokslag Een recreant huurt een jaarplaats op je bedrijf en wil zijn kampeermiddel met behoud van de plaats verkopen. Als ondernemer waak je over de kwaliteit van je bedrijf en wil je zeggenschap over die verkoop. Dan is het belangrijk dat je verkoopvoorwaarden hanteert. Daarin werk je uit onder welke omstandigheden en voorwaarden je als ondernemer bereid bent om mee te werken aan verkoop van een kampeermiddel met behoud van de plaats. Je kunt daarbij denken aan het stellen van technische voorschriften, leeftijdseisen of een minimale (taxatie)waarde. Recente uitspraak In artikel 9 lid 1 van de RECRON-voorwaarden staat dat een recreant te allen tijde zijn kampeermiddel mag verkopen. Verkoop van het kampeermiddel met behoud van de plaats is echter slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de ondernemer. In artikel 9 lid 2 is vastgelegd dat de ondernemer verkoopvoorwaarden kan hanteren waar de recreant zich aan dient te houden. Uit een recente uitspraak blijkt dat verkoopvoorwaarden ook bij de Geschillencommissie Recreatie stand houden. De recreant klaagde dat hij een kampeermiddel van de ondernemer had gekocht, dat hij vervolgens niet met behoud van de plaats mocht doorverkopen aan een derde. De recreant zegt hierdoor 5000 euro schade te hebben geleden. De ondernemer stelt op zijn beurt dat op de jaarovereenkomst de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen van toepassing zijn verklaard en dat de huurder heeft ingestemd met het parkreglement. In dat parkreglement heeft de ondernemer verkoopvoorwaarden geformuleerd. Beleidsvrijheid De Geschillencommissie gaat in op de achtergrond van artikel 9 van de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen: het terrein is van de ondernemer en die houdt zeggenschap over welke huurders op zijn standplaatsen komen. Aan toestemming voor verkoop kunnen voorwaarden worden verbonden, die de ondernemer zelf mag bepalen. De ondernemer heeft dus beleidsvrijheid om bij een overdracht van een kampeermiddel de plaats niet mee te verhuren. Die beleidsvrijheid wordt alleen begrensd wanneer het onthouden van toestemming naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Dat is een hoge drempel waar niet snel aan voldaan zal worden. Op basis hiervan werd de klacht van de recreant ongegrond verklaard. Uit dit voorbeeld blijkt dat het hanteren van verkoopvoorwaarden een goed instrument kan zijn om te blijven sturen op kwaliteit en ouderdom. Het terrein is van de ondernemer en die houdt de volledige zeggenschap 06-2021 | Recreactie 33

vakinfo Wanneer verkoop je het beste je bedrijf? Denk je erover om je recreatiebedrijf te verkopen? Met de hoge prijzen van het moment is de tijd nu rijp. Maar ook bij een toekomstige verkoop is het slim om nu vast voorbereidingen te treffen. Verkoopklaar maken doe je ruim voor het moment van verkoop. De bedrijfsstructuur moet zodanig zijn, dat je bij een eventuele verkoop zo min mogelijk aan de fiscus hoeft af te dragen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock Er zijn verschillende ontwikkelingen die juist nú de verkoop van je recreatiebedrijf interessant maken. Steeds meer Nederlanders vieren vakantie in eigen land, waardoor de vraag stijgt. Bovendien zien steeds meer nationale en internationale kopers het vakantiepark als een lucratieve investering. De rente bij de bank levert deze partijen nauwelijks nog iets op. Investeren is het credo. Maar wanneer is je bedrijf klaar voor verkoop? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. – Wat is de staat van onderhoud? – Hoe zit het met de winstgevendheid? – Hoe is de bezetting van je park? – Hoe zien de online reviews eruit? Een auto verkoopt beter als hij is opgepoetst en motorisch prima in orde is. Dat geldt ook voor een recreatiebedrijf. Wil je je bedrijf verkopen, zorg er dan voor dat het verkoopklaar is en kan blinken in de etalage. Verkoopklaar maken Verkoopklaar maken doe je niet kort voor het moment van verkoop. Het is goed om te allen tijde – ook als je helemaal niet van plan bent om de markt op te gaan – klaar te zijn om te kunnen verkopen. Zet daarom elk jaar voor jezelf op een rijtje of en zo ja wanneer het verstandig is om tot verkoop over te gaan. Houd je verkoopwaarde scherp door de winstgevendheid en de kwaliteit te monitoren. Voor winstgevendheid overleg je met je adviseur(s); voor kwaliteit kun je bijvoorbeeld een jaarlijkse enquête houden onder je gasten. Een goede bedrijfsstructuur kan veel belasting schelen Wie in economisch gunstige tijden zijn bedrijf verkoopt, wil optimaal profiteren van de marktomstandigheden. Dat betekent vooral: een hoge prijs krijgen voor je bedrijf. Maar de verkoopdeal kan nog veel meer opleveren als je ervoor zorgt dat je bedrijfsstructuur op orde is. Vergeet niet dat bij een verkoop de fiscus een groot deel van de koopsom opeist. Het is daarom belangrijk dat je structuur zo goed in elkaar zit dat er zo weinig mogelijk geld naar de fiscus gaat. Check elk jaar of de structuur nog past bij je bedrijf en of deze bij een eventuele verkoop belastingtechnisch nog het meest gunstig voor je is. Kortom: een goede voorbereiding op een verkoop, is de voorwaarde voor succes. Met dank aan Maas recreatie bedrijfsmakelaardij 06-2021 | Recreactie 35

inspiratie? Meer Ga naar onze site of scan de qr-code en word gratis abonnee van ons online inspiratie magazine. productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Futuristisch belevingsbed Sleeperoo is een innovatieve slaapcube die is uitgerust met duurzame materialen. Zoals een soybeanoliekernmatras van 1,60 x 2 meter en zacht beddengoed, gemaakt van schapenwol of bamboevezels. De slaapcube heeft drie grote panoramische ramen en een transparant dak voor een ervaring met alle zintuigen. De Sleeperoo, die een vloeroppervlak nodig heeft van drie bij vier meter, wordt door de leverancier verhuurd. T: (+32) 476 57 16 21 I: www.sleeperoo.de Slimme hygiënespoeling TECE heeft hygiënespoeling geïntegreerd in de spoelkast van het toilet. De gebruiker kan met behulp van een app de spoelprogramma’s programmeren en aanpassen. De app registreert ook alle spoelingen, wat praktisch is als gegevens moeten worden getoond aan een controlerende instantie. T: (0592) 41 50 74 I: https://go.tece.com/drinkwaterhygiene T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Werkwagen De werkwagen met geruisloze foamwielen is heel geschikt om bijvoorbeeld ‘s avonds nog een laatste schoonmaakronde te doen in sanitairgebouwen. De werkwagen heeft vier grote foamwielen van 150 millimeter waardoor deze veel minder lawaai maakt. De wagen is voorzien van een afvalzakhouder van 120 liter, met duwbeugel en verstevigde zakhouders. Schoonloopzone ook als tapijt Emco komt met schoonloopzones die geïntegreerd kunnen worden in profielmatten. Hierdoor combineert de producent twee belangrijke functies: de gastvriendelijke uitstraling van de profielmat, voorzien van tapijt, én de reinigende functie van de schoonloopzone. Het nieuwe product is verkrijgbaar in zestig kleuren. Het kan naar wens worden aangepast op het gebied van belasting, loopfrequentie, vocht- en vuilopname en brand- en slipveiligheid. T: (073) 599 83 00 I: www.emco-bau.com 06-2021 | Recreactie 37

SHARP MAGNETRONS INRUIL ACTIE PROFESSIONELE MAGNETRONS Sterk, fl exibel en robuust Magnetron Type R-15AM inh. netto 28 ltr. bediening draaiknop 3 kookfasen 5 energieniveaus vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,55 kW Magnetron 5077.015 normaal actie inruilkorting NU 590,479,50,429,Magnetron Type R-25AM inh. netto 20 ltr. bediening draaiknop 2 magnetronbuizen stapelbaar 4 energieniveaus vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Magnetron Type R-25AT inh. netto 20 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Type R-15AT inh. netto 28 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,5 kW Magnetron Type R-7500AT inh. netto 19 ltr. bediening tiptoets 10 vaste programma's 30 inst. programma's, 7 kookfasen inverter unit; snel, gelijkmatig en energiezuinig koken 14 vermogensinstellingen vermogen: 1800 watt dubbele + 3 dubbele hoeveelheid instelling stapelbaar afm. oven 33,2x33x17,2 cm afm. 42x48x33,7 cm 230 Volt | 1,8 kW 5077.025 normaal actie inruilkorting NU 615,499,60,439,5077.115 normaal actie 1.440,1.145,5077.125 normaal actie inruilkorting 100,NU 1.045,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 5077.180 normaal actie 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 18-04-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

Ga meer genieten met onze techniek: • internet • televisie • glasvezel • telefonie • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • webshop Stabiel en snel internet, net als thuis! Een internetverbinding moet simpel, snel en stabiel zijn. Uw gast rekent daar op. Wanneer meerdere personen van hetzelfde gezin online films of tv-uitzendingen op hun vakantieadres gaan bekijken en muziek gaan luisteren, krijgt u een behoorlijke belasting. Als de internetaansluiting die capaciteit niet biedt, is dat een teleurstelling voor uw gasten. Wat zijn de mogelijkheden om uw gasten een snellere data-verbinding Seijsener techniek. Ga maar genieten! aan te bieden? Wat zijn uw mogelijkheden om op uw gehele terrein een goed bereik te hebben? We zijn er trots op dat wij nu geaccrediteerd Partner van Vodafone Business zijn. Deze strategische samenwerking stelt ons in staat om u nog meer ijzersterke diensten aan te bieden. Together we can! Dat is genieten. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com m

RECREACTIE 2 | maart 2022 magazine over recreatie en toerisme Focus op Jongeren Special opleiding en arbeidsmarkt Arbeidsmarktbranding moet imago sector verbeteren Kan automatisering persoonlijk contact vervangen? Tips: hoe ga je om met de krappe arbeidsmarkt?

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e BEDRIJFSOVERNAME? GEEF HET STOKJE DOOR U denkt aan afb ouwen, maar u heeft geen bedrijfsopvolging? Dan is het nu het juiste moment om de markt te verkennen. Wij zijn sinds 1974 gespecialiseerd in aan- en verkoop, taxaties en bedrijfsovernames in de dag- en verblijfsrecreatieve sector. Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup of Harm-Jan Mooiweer. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Welness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Yara Goessens, Erik van Dijk, Janine Messelink Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: FNV Recreatie Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie Leuk werk Dit is een themanummer over werken en leren in de sector. De belangrijkste boodschap die ik uit veel artikelen in dit nummer haal, is dat werken in de gastvrijheidssector ontzettend leuk is! En ik kan dat van harte onderschrijven. Mensen kunnen alleen plezier, ontspanning en geluk ervaren in hun vakantie en vrije tijd, als wij keihard werken om het de gast naar de zin te maken. Ieder op zijn eigen manier: van schoonmaak tot horeca, van animatie tot havenmeester, van ondernemen tot lobbyen, van onderwijzen tot coachen. En er zijn nog veel meer taken en functies die zo belangrijk zijn binnen onze sector. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de mens die de functie uitvoert. In de rubriek Kennis Delen vind je daarom een toelichting op het maken en gebruiken van een personeelshandboek. En in de Visie legt René KENNISPARTNERS: Drost van Recreatie Trainingen uit hoe je zuinig kunt zijn op je medewerkers. De coverstory over scholing en opleiding van nieuwe aanwas baart mij overigens wel zorgen. De aantallen leerlingen die starten op de opleidingen lopen fors terug. Hoe kunnen wij het tij keren? Helaas zijn er bij mensen die niet in de branche werken nog heel veel vooroordelen. Het imago van werken in onze sector is niet altijd juist. Daarom pakken wij alvast de handschoen op. HISWARECRON gaat de komende jaren samen met de vakbonden, maar ook met de scholen en met de ondernemers aan de slag. Dat zal ook wel moeten. Ik weet zeker dat we met elkaar in staat zijn om de rest van de wereld te overtuigen. We laten ze zien dat werken en leren in onze sector fantastisch is. Veel leesplezier! 02-2022 | Recreactie 5

KOELEN EN VRIEZEN Koelkast Vrieskast afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 V afm. rooster 65x53 cm temp.bereik: -18º tot -22ºC 230 V art. nr model afm. cm kW KOELKAST 4750.025* 1 deur 4750.005 1 deur 1 deur 2-deurs 68 x 71 x 201 0,19 74 x 83 x 201 0,30 4750.010 2-deurs 148 x 83 x 201 0,44 KOELKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.005 1 deur 74 x 83 x 201 0,17 4752.015 2-deurs 148 x 83 x 201 0,36 Koelwerkbank temp. bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt 1.291,1.045,1.586,- 1.275,2.578,- 2.075,* afm. rooster 53,5x55 cm 1.399,1.750,2.845,- 2.295,art. nr model afm. cm kW VRIESKAST 4750.030* 1 deur 4750.015 1 deur Vanaf 1.045,68 x 71 x 201 0,40 74 x 83 x 201 0,48 4750.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,78 VRIESKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.010 1 deur 74 x 83 x 201 0,42 4752.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,70 Koelwerkbank temp. bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt 1.576,1.275,1.972,- 1.595,3.003,- 2.425,2.195,1.749,3.275,- 2.625,OOK LEVERBAAR MET LADE 4750.045 art. nr model afm. cm kW 4750.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,21 0,23 0,34 4750.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4750.045 4-deurs 223 x 70 x 85 HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.035 2-deurs 136 x 70 x 85 0,20 0,22 0,34 4752.040 3-deurs 180 x 70 x 85 4-deurs 223 x 70 x 85 4752.045 Blastchiller/freezer 4 voorgeprogrammeerde programma's kerntemperatuurmeter 230 Volt art. nr model afm. cm kW 4750.705 5x 1/1 GN of 5x EN 400x600 80 x 80 x100 0,75 2.921,2.349,4750.710 7x 1/1 GN of 7x EN 400x600 80 x 80 x 151,5 0,98 3.479,- 2.785,4750.715 9x 1/1 GN of 9x EN 400x600 80 x 80 x 176,3 1,2 5.664,- 4.539,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 17-27-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl Vanaf Vanaf 1.245,1.554,- 1.245,1.801,- 1.450,2.175,- 1.745,1.680,1.345,1.975,- 1.595,2.365,- 1.895,765,art. nr model 4750.065 2 deurs 4750.070 4750.080 afm. cm kW 90 x 70 x 85 4750.070 1 deur + 2 laden 90 x 70 x 85 4750.075 4 laden 4750.080 3 deurs 4750.085 6 laden 90 x 70 x 85 136,5 x 70 x 85 136,5 x 70 x 85 0,17 0,17 0,17 0,24 0,24 944,1.213,765,985,1.481,- 1.195,1.310,- 1.065,2.137,- 1.725,? inhoud Informatief Opinie 08 14 26 31 32 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Opleidingen in het nauw: méér focus op de jongeren Arbeidsmarkt Branding moet imago van sector verbeteren Kennis delen Personeelshandboek biedt duidelijkheid Vakinfo Maatwerk in characters en objecten Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 11 13 20 22 De stelling Automatisering is een gastvrij alternatief voor persoonlijk gastcontact Mens&bedrijf De visie Hoe ga je om met de krappe arbeidsmarkt? René Drost van Recreatie Trainingen geeft tips Columns Green Key RecreAnders 02-2022 | Recreactie 7

inhoud Informatief Opinie 08 14 26 31 32 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Opleidingen in het nauw: méér focus op de jongeren Arbeidsmarkt Branding moet imago van sector verbeteren Kennis delen Personeelshandboek biedt duidelijkheid Vakinfo Maatwerk in characters en objecten PN Een overzicht van de laatste innovaties 11 13 20 22 De stelling Automatisering is een gastvrij alternatief voor persoonlijk gastcontact Mens&bedrijf De visie Hoe ga je om met de krappe arbeidsmarkt? René Drost van Recreatie Trainingen geeft tips Columns Green Key RecreAnders 02-2022 | Recreactie 7 onder de aandacht Recordaantal campers en caravans Met de coronapandemie zit het gebruik van campers en caravans in de lift. Vakantiegangers blijken het eigen comfort van deze kampeermiddelen extra te waarderen. Dat heeft invloed op de tweedehandsprijzen. Vooral die van campers zijn bijzonder hoog. Maar ook de nieuwverkoop piekt jaar op jaar. De KCI (brancheorganisatie Kampeer & Caravan Industrie), meldt dat er nog nooit zoveel caravans en campers in Nederland reden. De teller stond per 1 januari op 424.582 caravans en 163.850 campers. In 2021 werden 3.164 nieuwe campers verkocht (29% meer dan in 2020, ook al een topjaar). In 2021 werden 8.562 nieuwe caravans verkocht en dat is 23% meer dan in 2020. Dat is de beste verkoop sinds tien jaar. Nieuwe HISWA-cao Heat pipes bij Landal Hoog Vaals Bij Landal Hoog Vaals zijn vijf bungalows uitgerust met de nieuwste generatie heat pipes. Deze buisvormige zonnecollectoren vangen daglicht op en zetten dat om in warm water én elektriciteit. Het warme water wordt opgevangen in twee boilers; één om de bungalow te verwarmen en de andere om te douchen. Landal verwacht met de heat pipes 80% te besparen op het gasverbruik. Deze winter worden de heat pipes uitgeprobeerd. Als de proef een succes wordt, kan de techniek ook op andere Landalparken bijdragen aan de reductie van de CO2 -uitstoot. Eind februari gaven de leden van HISWA-RECRON akkoord aan de nieuwe cao HISWA. Deze loopt van 1 januari tot 31 december 2022. HISWA-RECRON is met de bonden overeengekomen dat de loonschalen en de feitelijke salarissen per 1 januari 2022 worden verhoogd met 1,5%, en per 1 juli 2022 met 1,25%. Daarnaast zijn er diverse detailwijzigingen; de volledige cao is te zien in de HISWA-RECRON Kennisbank. De onderhandelingen voor de cao Recreatie, met een looptijd van 1 januari 2022 tot 31 december 2023, liggen stil. Eind januari wezen de bonden het eindbod van de werkgevers (6% loonsverhoging in twee jaar) af. HISWA-RECRON is zich aan het beraden hoe hiermee moet worden omgegaan. Meer informatie bij Martin Merks m.merks@hiswarecron.nl Jeffrey Belt hoofd Leisure & Recreatie Per 1 februari is Jeffrey Belt (33) benoemd tot hoofd van de afdeling Leisure & Recreatie. Geen verrassing, want al sinds december 2020 heeft hij die functie binnen HISWA-RECRON waargenomen. Bij zowel de interne besturen van de vereniging als bij de beleidsbepalers van de relevante ministeries is Jeffrey inmiddels een bekend gezicht en gesprekspartner. Als hoofd van de afdeling Leisure & Recreatie is Jeffrey bij HISWA-RECRON verantwoordelijk voor de bedrijfsgroepen in de recreatiesector, zoals kampeerbedrijven, bungalowparken, buitensportbedrijven, groepsaccommodaties en dagrecreatie. Samen met Jeroen van den Heuvel (hoofd afdeling Jachtbouw en Watersport) is hij het aanspreekpunt voor de HISWA-RECRON Business Club. Jeffrey trad in 2019 in dienst bij RECRON als manager voor bedrijfsgroepen en business partners. Nu volgt hij Martin Maassen op, die begin dit jaar vertrok bij HISWA-RECRON. 8 Recreactie | 02-2022

onder de aandacht Recordaantal campers en caravans Met de coronapandemie zit het gebruik van campers en caravans in de lift. Vakantiegangers blijken het eigen comfort van deze kampeermiddelen extra te waarderen. Dat heeft invloed op de tweedehandsprijzen. Vooral die van campers zijn bijzonder hoog. Maar ook de nieuwverkoop piekt jaar op jaar. De KCI (brancheorganisatie Kampeer & Caravan Industrie), meldt dat er nog nooit zoveel caravans en campers in Nederland reden. De teller stond per 1 januari op 424.582 caravans en 163.850 campers. In 2021 werden 3.164 nieuwe campers verkocht (29% meer dan in 2020, ook al een topjaar). In 2021 werden 8.562 nieuwe caravans verkocht en dat is 23% meer dan in 2020. Dat is de beste verkoop sinds tien jaar. Nieuwe HISWA-cao Heat pipes bij Landal Hoog Vaals Bij Landal Hoog Vaals zijn vijf bungalows uitgerust met de nieuwste generatie heat pipes. Deze buisvormige zonnecollectoren vangen daglicht op en zetten dat om in warm water én elektriciteit. Het warme water wordt opgevangen in twee boilers; één om de bungalow te verwarmen en de andere om te douchen. Landal verwacht met de heat pipes 80% te besparen op het gasverbruik. Deze winter worden de heat pipes uitgeprobeerd. Als de proef een succes wordt, kan de techniek ook op andere Landalparken bijdragen aan de reductie van de CO2 -uitstoot. Eind februari gaven de leden van HISWA-RECRON akkoord aan de nieuwe cao HISWA. Deze loopt van 1 januari tot 31 december 2022. HISWA-RECRON is met de bonden overeengekomen dat de loonschalen en de feitelijke salarissen per 1 januari 2022 worden verhoogd met 1,5%, en per 1 juli 2022 met 1,25%. Daarnaast zijn er diverse detailwijzigingen; de volledige cao is te zien in de HISWA-RECRON Kennisbank. De onderhandelingen voor de cao Recreatie, met een looptijd van 1 januari 2022 tot 31 december 2023, liggen stil. Eind januari wezen de bonden het eindbod van de werkgevers (6% loonsverhoging in twee jaar) af. HISWA-RECRON is zich aan het beraden hoe hiermee moet worden omgegaan. Meer informatie bij Martin Merks m.merks@hiswarecron.nl Jeffrey Belt hoofd Leisure & Recreatie Per 1 februari is Jeffrey Belt (33) benoemd tot hoofd van de afdeling Leisure & Recreatie. Geen verrassing, want al sinds december 2020 heeft hij die functie binnen HISWA-RECRON waargenomen. Bij zowel de interne besturen van de vereniging als bij de beleidsbepalers van de relevante ministeries is Jeffrey inmiddels een bekend gezicht en gesprekspartner. Als hoofd van de afdeling Leisure & Recreatie is Jeffrey bij HISWA-RECRON verantwoordelijk voor de bedrijfsgroepen in de recreatiesector, zoals kampeerbedrijven, bungalowparken, buitensportbedrijven, groepsaccommodaties en dagrecreatie. Samen met Jeroen van den Heuvel (hoofd afdeling Jachtbouw en Watersport) is hij het aanspreekpunt voor de HISWA-RECRON Business Club. Jeffrey trad in 2019 in dienst bij RECRON als manager voor bedrijfsgroepen en business partners. Nu volgt hij Martin Maassen op, die begin dit jaar vertrok bij HISWA-RECRON. 8 Recreactie | 02-2022 Foto: FNV Recreatie Nieuwe regiomanager Zuid-Holland en Zeeland Björn Schutz (50) is sinds 1 maart de nieuwe regiomanager Zuid-Holland en Zeeland van HISWA-RECRON. Björn is getrouwd, heeft twee kinderen en woont sinds anderhalf jaar op Tholen. Voor die tijd woonde hij 17 jaar op SchouwenDuiveland. Björn is juridisch onderlegd en werkte de afgelopen vijf jaar als directeur van Sportvisserij Zuidwest Nederland, de regionale belangenbehartiger van 200 hengelsportverenigingen. Sportvisserij Zuidwest Nederland behartigt de belangen van de sportvisserij op het snijvlak van recreatie en natuur. Een overstap naar HISWA-RECRON voor de behartiging van de belangen van watersport- en recreatieondernemingen is daarom een logische stap. “Ik heb heel veel zin om samen met de collega’s en ondernemers aan de slag te gaan om samen de branche te helpen bij het realiseren van kansen en doelen in Zuid-Holland en Zeeland”, stelt Björn. “Ik ga snel contact leggen met de HISWA-RECRON besturen en commissies in deze provincies, en hoop je spoedig te treffen.” Björn Schutz b.schutz@hiswarecron.nl 033 - 30 39 731l ‘De mooiste baan van Nederland’ Bedrijven in watersport en recreatie kunnen steeds lastiger aan nieuw personeel komen. Daarom start HISWA-RECRON een project om mensen enthousiast te maken voor werken en leren in de watersport- en recreatiesector (zie ook het artikel op pagina 26). Het project trapt af met een video waarin jongeren vertellen over hun baan in de recreatie of watersport. Zij laten zien hoe leuk het is om te werken bij een jachtbouwer, zeilschool, camping of vakantiepark. “Iedereen gaat op vakantie en recreëert, maar niet veel mensen weten dat er ook veel banen en opleidingen mogelijk zijn in de vrijetijdssector. Daar willen we verandering in brengen”, stelt Herbert van Oord van HISWA-RECRON. De film is te zien op het Youtube-kanaal van HISWA-RECRON. Arbeidsmarktmonitor Sinds begin februari kan de gastvrijheidssector gebruik maken van de nieuwe arbeidsmarktmonitor. Daarop staat alle arbeidsmarktinformatie op provinciaal en regionaal niveau. Variërend van het aantal bedrijven, banen en baankenmerken tot arbeidsmobiliteit, onderwijs en baankansen. Uit de monitor voor 2021 blijkt dat de coronacrisis een grote impact heeft gehad op de arbeidsmarkt binnen de gastvrijheidssector. Ten opzichte van 2019 daalde het aantal banen binnen de sector met 12 procent. De grootste daling is te zien binnen de toerismesector (-14%) en de horeca (-16%). De monitor is een samenwerking van NBTC, KHN, SVH, HISWA-RECRON en de Club van Elf. hiswarecron.nl (zoekterm: ‘arbeidsmarktmonitor’) 02-2022 | Recreactie 9 Foto: FNV Recreatie

Breng het ultieme vakantiegevoel naar buiten. Marindex levert complete tuinsets van gerenommeerde merken. Wij zorgen ervoor dat de tuinmeubelen het hele jaar op voorraad zijn, u en uw gasten zitten nooit meer zonder. De tuinmeubelen zijn speciaal geselecteerd voor gebruik in de recreatie en zijn daardoor duurzaam en blijven lang leverbaar. Bij Marindex vindt u onder andere de volgende tuinmeubels: stoelen, tafels, ligbedden, lounge sets en parasols. Neem contact op met een van onze medewerkers voor persoonlijk advies. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl Accommodation Management Het draadloze beheersysteem voor uw vakantiepark • Toegangsbeheer • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook, brand, lage cv-druk, inbraak, vorst of spanningsuitval • Te koppelen met uw reserveringssysteem www.icy.nl Bespaar veel energie onder de aandacht column Vliegende start voor Recron.nl In de vorige Recreactie kondigden we het al aan: consumentensite Recron.nl is live. Alle RECRON Erkende Bedrijven die lid zijn van HISWA-RECRON staan erop. Op de website vinden bezoekers dus niet alleen campings, vakantiewoningen en groepsaccommodaties, maar ook attractieparken en outdoorbedrijven. Er is op dit moment geen andere portal in Nederland die dit brede recreatiepakket aanbiedt. Het doel is een top 3-positie in de online markt te behalen. Juist het brede aanbod zorgt ervoor dat zowel consumenten als zakelijke klanten snel de juiste recreatieaanbieder vinden. Belangrijk is dat de ondernemers het op Recron.nl zelf voor het zeggen hebben: er is geen commerciële partij die de marges op de boekingen afroomt. Ondernemers kunnen zelf hun gegevens, de beschrijving en foto’s aanpassen. Dat loont de moeite, want de nieuwe site wordt steeds beter gevonden door Google. Nieuwe leden Tussen 15 januari en 15 februari zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • De Vrije Vogel, Elsloo, www.hotel-devrijevogel.nl • Camping Markdal, Standdaarbuiten, www.campingmarkdal.nl • Anderegg’s Camping, Well, www.andereggscamping.nl • Camping Vossenberg, Epe, www.campingvossenberg.nl • Tanaruz/RAW Idea, Rotterdam, www.tanaruz.boats • De Sport Camping, Amsterdam, www.desportcamping.nl Met bezieling Duurzaamheidskeurmerk Green Key bestaat al ruim 20 jaar en het is actueler dan ooit. We gaan op allerlei manieren mee met de tijd. Met een nieuwe voorzitter en een aantal nieuwe keurmeesters, bijvoorbeeld. Sinds begin dit jaar heeft Marieken Nieuwdorp het stokje als voorzitter overgenomen van Derk Jan Verstand, die al vanaf het begin bij de stichting KMVK was betrokken. Dat is de stichting achter het keurmerk. Hij was altijd inspirerend en we zijn hem veel dank verschuldigd! Marieken is de perfecte persoon om zijn taken over te nemen. Ze is doortastend, heeft een groot netwerk en een enorme ervaring. Meest recent natuurlijk als directeur van De Groene Koepel; de Natuurkampeerterreinen en trekkershutten. Nieuw elan zien we ook als het gaat om de inhoud van de Green Key. Van een milieukeurmerk ontwikkelen we ons naar een duurzaamheidslabel. Per 1 januari 2022 zijn diverse normen toegevoegd en aangepast. Zo wordt MVO – Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen – nu nadrukkelijker gewaardeerd. De norm is nu: MVO moet op minimaal zes manieren zijn terug te zien in het beleid. Bijvoorbeeld door aandacht te besteden aan inclusiviteit en diversiteit. Sommige normen zijn aangescherpt. Nieuwe technieken maken andere normen mogelijk. Een voorbeeld is de nieuwe kijk op de schoonmaak. Activiteiten als het apart inzamelen van koffiedik (voor champignonkwekerijen), sinaasappelschillen (hergebruik in allerlei voedingsmiddelen) en textiel worden nu extra gewaardeerd. Onze keurmeesters houden zich net als voorheen bezig met bedrijfsbezoeken en onafhankelijke keuringen. Zo’n keuring is vooral ook een moment om kennis te delen. Sparren met de ondernemer, het uitwisselen van tips. De onderwerpen lopen uiteen van bouwen en groen tot afval, energie en food & beverage. Wat werkt en wat niet? Waar is nog winst te behalen en pak je dat nu op of later? Zo biedt de Green Key nu én in de toekomst een enorme meerwaarde voor de deelnemende bedrijven. Erik van Dijk, directeur Stichting KMVK Meer weten over Green Key? E: erik@kmvk.nl T: 06 - 12 81 06 41 02-2022 | Recreactie 11 Foto: De Vrije Vogel

Met regelen uw gasten zelf hun verblijf AanUit.net Meer info? seijsener.com Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl onder de aandacht RecreAnders In memoriam Gerard van Dasler Na een jarenlange strijd tegen kanker is op 23 januari Gerard van Dasler overleden, 66 jaar oud. Hij was eigenaar van De Ullingse Bergen in Sint Anthonis en een buitengewoon actief ondernemer. Gerard was een samenwerker pur sang. Hij stond aan de wieg van belangrijke samenwerkingsverbanden, zoals Veluwe Vakantieparken en Cambiance Brabant. Inmiddels maken beide verbanden deel uit van Ardoer. De laatste jaren was hij, ondanks zijn ziekte, bijzonder actief als pleitbezorger van de sector bij het opstellen van een toeristisch beleid voor de nieuwe fusiegemeente Land van Cuijk. Wij wensen alle vrienden en collega’s, maar vooral Maya en de kinderen Evelien, Evert en Maico veel sterkte bij dit verlies. Kuiper Verzekeringen Partner in Business Kuiper Verzekeringen heeft in januari besloten om, net als Alfa en Seijsener, Partner in Business te worden van HISWA-RECRON. Kuiper Verzekeringen is binnen de watersport een zeer bekende naam. Daarbij gaat het zowel om de uitstekende bedrijfsverzekeringen als om de polissen voor particuliere pleziervaartuigen. Ook was Kuiper Verzekeringen voorheen partner van VeBON. Kuiper Verzekeringen werkt er hard aan om de watersportbedrijven verzekerbaar te houden tegen een redelijke premie. Daarnaast is Kuiper de trekker achter het HISWA Village, een speciaal B2B plein tijdens de HISWA te Water. Samen met HISWA-RECRON en diverse andere partijen is Kuiper Verzekeringen de organisator van de Holland-borrel tijdens BOOT Dusseldorf. Van harte welkom als Partner in Business dus! Janine Messelink, Prosuco Vrije gast 20 januari 2001, Ahoy, Rotterdam. Tijdens de RecreaTech (destijds de grootste vakbeurs in de recreatie) krijg ik samen met mijn toenmalige collega’s de Noviteitenaward uitgereikt voor een ‘vooruitstrevende en vernieuwende ontwikkeling’. Het ‘Virtueel Boeken’, de eerste ontwikkeling die realtime online boeken mogelijk maakte, was ruim twintig jaar geleden dé prijswinnende innovatie. Dus, dachten we toen, de orders voor dit product gaan binnenstromen. Veel publiciteit, lovende woorden van kenners: dat kon niet meer mis. Ik zal u vertellen: niks. Niemand. Nul bestellingen. Een beetje met de handen in het haar zat ik destijds achter mijn bureau. ‘Ik wil niet zomaar iedereen op mijn park hebben!’, ‘ik moet echt eerst iemand persoonlijk spreken, pas dan wil ik een boeking’. ‘Ik moet echt weten wie mijn gast is’, kregen mijn collega-accountmanagers te horen. Automatisch boeken zou niet gastvrij zijn. Ik moest er aan terugdenken, nu we héél veel innovaties verder in onze branche nog steeds te maken hebben met bijzondere opvattingen over wat wel of niet gastvrij is. En, omdat ik in deze column mag zeggen wat ik denk: ouderwetse opvattingen. Want betekent gastvrij zijn dat de gast jou persoonlijk wil spreken? Dat hij na een rit in de auto gráág in de rij staat voor de receptiebalie? Dat hij, eenmaal ingepakt en met stress stipt om 10.00 uur, met enorm veel plezier nog even langskomt om zijn sleutel in te leveren? Zullen we het woord ‘gastvrij’ eens omdraaien? Dan krijg je een vrije gast! Die vrij is om te kiezen wat hij wil en wanneer hij jou wil ontmoeten. Welkom! De slagboom gaat vanzelf open als hij aan komt rijden. De deur gaat open met de slotcode uit zijn ontvangstmail. De wificode heeft de gast al in zijn mailbox of app ontvangen. En vervolgens loopt hij spontaan bij je binnen, om even te melden hoe gastvrij je bent. Lang leve de innovaties. 02-2022 | Recreactie 13 Foto: Wanda van Eck

coverstory Focus op jongeren Recreatieopleidingen in het nauw De recreatieopleidingen luiden de noodklok. Zowel op het mbo als het hbo loopt het aantal aanmeldingen van eerstejaars al jaren terug. De coronacrisis en de lockdowns hebben deze trend extreem versterkt: gemiddeld hadden de mbo’s Recreatie en toerisme afgelopen zomer te maken met een daling van 30 procent. Wat doen de opleidingen om het tij te keren? En welke gevolgen heeft de terugloop op termijn voor ondernemers in recreatie en watersport? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Pol Rijnders, De Rooi Pannen, BUas, Yuverta “De terugloop in eerstejaars studenten is dramatisch”, oordeelt Margreet Toonen. Voorheen verbonden aan de NHTV (tegenwoordig BUas) is zij sinds twee jaar directeur van de afdeling 14 Recreactie | 02-2022 Toerisme en Recreatie aan De Rooi Pannen in Breda. Ze heeft de cijfers paraat: In 2015 waren er in Nederland 2.667 eerstejaars op een totaal van 10.818 studenten mbo Recreatie en toerisme. In 2021 waren er nog maar 1.269 eerstejaars op een totaal van 6.313 studenten. Van 2020 op 2021 daalde het aantal eerstejaars gemiddeld met 30 procent. Toonen: “De daling in het verleden Opleidingen zoeken naar verbreding en nieuwe onderwijsvormen kun je nog deels schuiven op de demografische ontwikkelingen. Er komen per jaar minder jongeren en dat merken alle opleidingen. Maar afgelopen jaar speelde vooral de coronacrisis mee. Iedereen kreeg mee dat de campings in 2020 een tijdlang dicht waren. Reizen was lange tijd moeizaam. De horeca had het afgelopen winter nog heel zwaar. Dat gaat bij mensen tussen de oren zitten. Dan denken zowel jongeren als hun ouders: misschien toch maar wat anders gaan studeren.” Halvering aanmeldingen Voor dit artikel spraken we met diverse opleiders en het beeld is bij alle recreatieopleidingen ongeveer gelijk: de terugloop in eerstejaars is groot. Mark van het Bolscher van Saxion ziet bijna een halvering van het aantal aanmeldingen bij de hbo-recreatieopleidingen. “Iedereen ziet alleen maar dat reizen in coronatijd niet mogelijk is en trekt dat dan in zijn eigen beeldvorming door naar de hele sector. Terwijl de campings en bungalowparken in eigen land over het algemeen prima resultaten boekten.” De Nederlandse recreatie en toerisme-opleidingen hebben, samen met HISWA-RECRON en ANVR, een jaar geleden nog wel geprobeerd om het tij te keren. Er kwam een kleinschalige mediacampagne, maar die bleek niet voldoende. Het is ook een kwestie van demografie, zo blijkt uit gegevens van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dat stelt vast dat het 02-2022 | Recreactie 15 >

WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl coverstory aantal jongeren onder de 20 jaar in ons land tot 2050 zal dalen. Maar hoeveel? Een exact cijfer noemen is lastig, want de ontwikkeling speelt niet overal. In de steden is de daling het kleinst of zelfs afwezig. In de krimpregio’s Oost-Groningen, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen is de daling het grootst. Reisbeperkingen Corné Kops van hogeschool BUas vertelt dat er bij de reis- en toerisme gerelateerde hbo-opleidingen in Breda elk jaar wel ‘een groepje meer of minder’ is. Maar afgelopen zomer waren er opeens drie groepen minder. Hij wijt dat aan de reisbeperkingen. “De mensen denken: nou, ik weet niet of het wel zo slim is om in die sector te gaan werken”, stelt Kops. “Wij proberen naar voren te brengen dat recreatie en toerisme altijd blijft bestaan. Is het niet over de grens, dan wel in eigen land. Maar we kunnen redeneren wat we willen, de studiekeuze wordt gemaakt op basis van gevoel en de reacties uit de omgeving. We draaien aan de knoppen die we hebben. Maar er is heel veel waar we geen invloed op hebben.” Hoe ingewikkeld ook: stilzitten is geen optie, vindt Kops. “Dan hebben we op termijn geen eerstejaars meer over.” Waar het aantal aanmeldingen door de coronacrisis zakte naar een dieptepunt, zit ook verandering in de lucht. Want de crisis lijkt over zijn hoogtepunt heen. Zowel Mark van het Bolscher van Saxion als Margreet Toonen van De Rooi Pannen melden dat de (online) open dagen van de opleidingen zeer goed worden bezocht. Bij Saxion gaat het zelfs om een verdubbeling van het aantal deelnemers ten opzichte van 2021. Dat geeft hoop voor komende zomer. > 02-2022 | Recreactie 17 Outdoor opleidingen bij Yuverta Yuverta verzorgt verschillende outdoor-opleidingen, waaronder de mbo-opleiding Outdoor en recreatie in Velp (voorheen Helicon). Vanaf komend schooljaar veranderen naam en inhoud van de opleiding, vertelt opleidingscoördinator Sander Filippini. “In de opleiding Outdoor en recreatie besteedden we naast instructeursvaardigheden ook aandacht aan het inrichten van natuur- en recreatieterreinen. Dat vanuit het idee dat de outdoor instructeurs vooral in de wintermaanden ook voor andere taken geschikt moeten zijn. Het kwalificatiedossier bleek echter niet helemaal lekker aan te sluiten bij wat het werkveld vraagt. Ook waren er steeds minder geschikte stageplaatsen. We waren niet echt een groenopleiding, en misschien te weinig een outdoor-opleiding. De opleidingen gaan nu Buitensport instructeur (mbo-3) en Buitensport coördinator (mbo-4) heten. Er komt meer aandacht voor het begeleiden van groepen in de buiten sport en het organiseren van evenementen. Nog steeds bieden we de studenten basiskennis over flora en fauna. Zowel om het zelf te onderhouden als om extra beleving te bieden tijdens activiteiten. Daarnaast leren studenten ook om de recreatieterreinen te onderhouden. Maar zoals gezegd: het profiel is nu sterker op outdoor gericht. Zo sluit de opleiding beter aan op wat het werkveld van onze studenten vraagt.” ‘Onze afgestudeerden hebben het voor het uitkiezen op de arbeidsmarkt’

Online zo besłeld Keuzekado Nu grałis Wecovi Service heeft een ruim aanbod aan gastensets en inventaris voor de recreatie. Om het u makkelijk te maken kunt u 24/7 uw producten online bestellen via onze webshop. Tot en met 31 maart staat er bij uw eerstvolgende bestelling een gratis keuzekado* voor u klaar! We zien u graag op wecoviservice.com. *actievoorwaarden zijn van toepassing. bij uw online bestelling! Scan en ga naar de webshop. Laat uw recreatie talent groeien! Laat uw medewerker zijn mbo-diploma behalen bij de BBL-opleiders van Nederland! Binnen 2 jaar het mbo-diploma Zelfstandig medewerker Leisure & hospitality halen? Dat kan! Summa Vrije tijd biedt in samenwerking met De Rooi Pannen deze opleiding in BBL vorm aan. Pluspunten • Leren & werken tegelijkertijd • Lesprogramma op maandag • Rekening houdend met alle vakantieperiodes, waardoor uw medewerker in drukke tijden volop kan meedraaien • Mogelijkheid versnellen door flexibel examineren Meer weten? Neem contact op met Daniëlle Goos via: hca.goos@summacollege.nl of 06 50 87 97 44 coverstory Daarnaast ondernemen alle scholen actie om het tij te keren. Dat komt niet uit de lucht vallen: ontwikkeling is ook eigen aan het onderwijs voor de recreatiesector, waar verandering een constant proces is. Verbreding Verbreding lijkt de heersende trend. Margreet Toonen vertelt dat De Rooi Pannen dit jaar voor het eerst de opleiding Leisure & Events gaat aanbieden. De studenten worden opgeleid tot organisator, uitvoerder én assistant to the manager. Toonen: “Daarmee willen we beter aansluiten op de veranderende student en het veranderende werkveld. Want met deze opleiding kunnen studenten na hun afstuderen het hele jaar door aan het werk. We hopen daarmee nieuwe studenten te trekken. En dat er geen moeders meer komen die op de open dag vragen: ‘Maar wat doet mijn kind dan in de winter?’” Moeders vragen op de open dag: Maar wat doet mijn kind dan in de winter? De Rooi Pannen is ook gestart met de brede opleiding Marketing, Sales & Hospitality. “Leerlingen moeten op hun 16e kiezen voor een opleiding. Het is wel heel jong om dan al te kiezen wat je de rest van je leven gaat doen. Met dit soort opleidingen kunnen ze de studiekeuze nog even uitstellen.” Geïntegreerd onderwijs Saxion profileert zich door de grenzen tussen opleidingen en modules te doorbreken. Een andere vorm van verbreding maar wellicht ook aantrekkelijk voor studenten. Mark van het Bolscher vertelt dat Saxion in de opleiding Tourism Management sinds enkele jaren geïntegreerd onderwijs geeft. Daarbij worden vakken als economie en communicatie niet los van elkaar gegeven, maar geïntegreerd. Dat betekent dat ze in samenhangende modules worden behandeld: net als in de praktijk. Een belangrijke vorm van onderwijsvernieuwing is ook het smart solutions semester. Een half jaar lang werken studenten van verschillende opleidingen samen aan een praktijkproject. Boeiend en leerzaam, oordeelt Van het Bolscher. “Je krijgt een unieke mix van kennis in die studententeams, waar de deelnemers ontzettend veel van opsteken. Ook de opdrachtgevers reageren enthousiast. Onze studenten werken bijvoorbeeld aan opdrachten voor de regio Weerribben-Wieden.” Saxion zoekt naar vernieuwende onderwijsvormen die aansluiten bij de beleveniswereld van de moderne student, legt Van het Bolscher uit. “Wat dat betreft hebben we ook veel geleerd van het afstandsonderwijs tijdens de lockdowns. Een hoorcollege kan ook prima online. Of je bekijkt het op een moment dat het je uitkomt. We denken nu dat één dag per week online colleges wellicht een blijvertje kan zijn. Maar het praktijkleren en project matig werken, daarvoor moet je echt fysiek aanwezig zijn.” Afstemming met bedrijven Corné Kops van BUas benadrukt ook dat de afstemming met de sector een belangrijke plek inneemt. “Dat krijgt op alle niveaus aandacht. Landelijk bij het vaststellen van het curriculum. En daarna hebben we bij het invullen van de modules weer contact met de bedrijven.” Verbreding is bij BUas niet aan de orde. “Wij hebben al een vrij brede opleiding. We leiden mensen op met feeling voor recreatie en toerisme. Maar wij leiden ze ook op om altijd te blijven onderzoeken en leren. Want dat wat je nu doet, ziet er over tien jaar weer heel anders uit. Dat maakt onze afgestudeerden tot gewilde kandidaten op de arbeidsmarkt. Ze hebben het voor het uitkiezen. En dan blijkt dat ze al vrij snel ook buiten de sector recreatie en toerisme gaan werken.” Citybungalows bij de kazerne De Rooi Pannen onderscheidt zich al jaren door een bijzondere vorm van praktijkleren, waarbij studenten met echte gasten en klanten omgaan. Zo heeft de school eigen restaurants, een evenementencentrum, vergaderzalen en een supermarkt. “In Breda zit onze afdeling op een oud kazerneterrein”, vertelt Margreet Toonen. “Over twee jaar komt er een tiental oude garnizoenshuisjes vrij. Die bouwen we om tot citybungalows en die gaan we met de studenten runnen. Alle aspecten van het werk zitten daarbij. Dus van het vermarkten tot het receptiewerk en de schoonmaak. En natuurlijk gaat dat in het weekend gewoon door. Zo leren onze studenten alle aspecten van het werk kennen.” 02-2022 | Recreactie 19

de stelling Stelling: Automatisering is een gastvrij alternatief Online boeken, met kentekenherkenning het park op en via de app contact opnemen met het management. Automatisering neemt een grote vlucht in de recreatiesector. Corona heeft dat proces versneld. We besparen op medewerkers, maar wordt het gastcontact zo niet erg onpersoonlijk? We vroegen het aan twee recreatieondernemers, een parkontwikkelaar en de eigenaar van een bedrijf in reserveringssystemen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Pixabay Martin de Boer Frank Luken Rental sales director Europarcs ‘De klant kan bij ons zelf kiezen’ “Nee, die stelling klopt niet. Wij merken dat een grote doelgroep nog steeds behoefte heeft aan persoonlijk contact en wij willen in die behoefte voorzien. Wij voeren een tweesporenbeleid en laten de gast kiezen. Wil je geautomatiseerd contact, dan krijg je een pasje. Wil je persoonlijk contact? Dat gaat alles op de oude vertrouwde manier. Over het algemeen zijn het inderdaad de ouderen – een grote doelgroep in het laagseizoen – die de voorkeur geven aan traditioneel gastcontact. Voor gezinnen en jongeren is dat anders. Jongeren lijken zelfs vrees te hebben om naar de receptie te komen. Die sturen liever een appje. De groep die de voorkeur geeft aan traditioneel gastcontact wil gehoord worden en zijn verhaal kwijt kunnen. Die groep blijven we helpen. Voor een goed beeld van die doelgroep praat ik vaak met mijn tante Gaar uit Volendam. Die weet echt niet hoe ze een app moet downloaden. Toen ik nog bij Corendon werkte werd ik mij echt bewust van de oudere doelgroep, die niets moet hebben van online. Veel ouderen komen met printjes in een plastic mapje naar de balie. Voorlopig blijven wij deze groep bedienen.” Directeur Tommy Booking Support ‘Prima toevoeging aan bestaand gastcontact’ “Als je automatisering op de juiste manier inzet, ontstaat er tijd om de gast op een andere gastvrije wijze van dienst te zijn. Ik kan de stelling dus volledig onderschrijven. Niet alleen de ondernemer, maar ook zijn gasten zijn op zoek naar gemak. De gast ervaart gemak als gastvrij. Automatisering is veel meer dan alleen een computer op kantoor. Denk aan het boeken, betalen én inchecken via internet of een aankomstzuil. Of een welkomstmail een week voor aankomst. Door kentekenherkenning hoef je niet in de rij bij de receptie. De deur open je met een pincode en de temperatuur in de woning is dan al aangenaam 20 graden. Of denk aan het gemak van een app. De gast kan makkelijk zijn boekingsgegevens inzien. Ook kun je met de app broodjes bestellen en laten bezorgen. Betalen doe je direct met iDeal. Ook de parkinformatie – die de gast vaak nog in een map krijgt – is te vinden in deze app. Dat is heel praktisch, want wat doe je als gast als je tijdens een fietstocht bent gevallen en je de plaatselijke dokter wilt bellen? De papieren map heb je niet altijd bij je. Zo is automatisering een mooie toevoeging aan bestaand gastcontact.” 20 Recreactie | 02-2022 Dick Spans Luuk Jansen Eigenaar vakantiepark ‘t Akkertien ‘Het haalt veel druk van de ketel’ “Ik ben het eens met de stelling. Daar zeg ik wel bij dat je eigenlijk geen keus hebt. Je moet toch mee met de ontwikkelingen van deze tijd. Wij werken sinds twee jaar met kentekenherkenning en dat bevalt goed. Het gastcontact is in eerste instantie wat onpersoonlijker, maar na het automatisch inchecken kunnen gasten op een zelfgekozen moment alsnog een bezoek brengen aan de receptie. Dat gebeurt ook regelmatig, om bijvoorbeeld informatiebrochures over de omgeving op te halen. De receptie is bij ons gewoon geopend. We waren sowieso van plan om de checkin te automatiseren, maar corona heeft dit proces wel versneld. Het grote voordeel van automatisch inchecken is dat je drukte voorkomt. Zeker tijdens piekperioden als Hemelvaart en Pinksteren haalt dat veel druk van de ketel. Dat is voor ons én de gast heel prettig. Ik merk dat gasten het ook best makkelijk accepteren. Ze weten dat je een dergelijke ontwikkeling niet tegenhoudt. Naast kentekenherkenning werken wij ook met een gezichtsscanner bij het zwembad. Aanvankelijk hadden we een vingerscanner, maar die gaf wat problemen. Over het systeem met de gezichtsscan zijn we erg tevreden.” Directeur Camping Roland ‘We willen er zijn voor onze gasten’ “Ik ben het niet eens met de stelling. Automatisering kán gastvrij zijn, als het goed wordt toegepast. Zelf hebben wij een mooie middenweg gevonden. We passen bijvoorbeeld volledige automatisering toe op ons camperpark, dat een eigen ingang heeft. Daar checken gasten zelf in. Dat past bij deze doelgroep, die bestaat uit vrijheidszoekers. Maar op de camping pakken we het anders aan. We zijn een familiecamping. En zelf vormen we een familiebedrijf. Wat automatiseren en self service betreft hebben we een duidelijke grens gelegd: bij aankomst zijn wij er voor onze gasten, zodat we hen persoonlijk welkom kunnen heten. Dat vinden we heel belangrijk. Tegelijkertijd hebben we een goede en duidelijke app en een welkomstmail, waardoor gasten al voor aankomst goed geïnformeerd zijn. Er zijn dus minder contactmomenten en die duren ook korter. Maar we houden wel vast aan persoonlijk contact. Omdat we de vaste aankomstdagen voor onze negentig toeristische kampeerplaatsen hebben losgelaten, vindt persoonlijk contact ook gespreid door de week plaats. Dat scheelt. Voor de dertig verhuuraccommodaties hebben we in het hoogseizoen nog wel vaste aankomstdagen, maar dat is goed te organiseren. En ook praktischer met het oog op de schoonmaak.” ‘Er is een oudere doelgroep, die niets moet hebben van online’ 02-2022 | Recreactie 21

de visie René Drost van Recreatie Trainingen ‘ Blijf met je mensen in contact’ Door de verwachte economische groei zal de arbeidsmarkt de komende jaren nóg krapper worden. Hoe houd je als werkgever in de recreatie- en hospitalitybranche je bedrijf dan in de benen? Verbeter de arbeidsvoorwaarden, pas je bedrijfsprocessen aan en ga eventueel zelf opleiden, adviseert René Drost, directeur/eigenaar van Recreatie Trainingen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Berry Kragt, HTM, Hans van Luijk Ook in de recreatie- en hospitalitybranche is het tekort aan personeel nijpend, weet René Drost. “Vooral in de verblijfsrecreatie speelt het probleem. Er is veel vraag naar mensen in de schoonmaak, op de receptie en in de horeca. Ik kom regelmatig bij recreatieparken waar de horeca noodgedwongen dicht is.” Drost noemt het de tragiek van de verblijfsrecreatie: omdat in deze branche verschillende arbeidssectoren samenkomen, komt de klap extra hard aan. En daar bovenop komt nog meer slecht nieuws. Want de economie groeit, terwijl het personeelsaanbod daalt. “Een snelle oplossing is er niet. De tekorten zullen blijven. Je kunt er nu eenmaal geen mensen bijkopen.” Wat moet de recreatiebranche doen om de huidige situatie te verbeteren? “In mijn visie moet de branche twee dingen doen. Zorg ervoor dat je een geweldige uitstraling hebt ten opzichte van andere branches. Laat zien dat het fantastisch is om in de gastvrij22 Recreactie | 02-2022 heidssector te werken. Wie in de recreatiesector werkt heeft, temidden van alle vrolijkheid en plezier, de mooiste baan ter wereld. Daarnaast moet er echt worden gekeken naar de arbeidsvoorwaarden. Voor een belangrijke groep potentiële medewerkers is het nu aantrekkelijker om te werken als vakken vuller in een supermarkt dan op een recreatiepark. Dat kan natuurlijk niet.” Kun je, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt, als recreatieondernemer tóch succesvol werven? “Bij het werven van jonge mensen moet je goed rekening houden met hun wensen. De huidige generatie – jongeren van 18 tot 30 jaar – kijkt heel anders naar het concept ‘werk’. Salaris is niet het allerbelangrijkst. Flexibiliteit wel. Waar traditionele werkgevers vaak zoeken naar een fulltimer, wil een jongere bijvoorbeeld graag vier dagen acht uur werken. Extra inzetbaarheid ‘Laat zien dat het fantastisch is om in de gastvrijheidssector te werken’ – vaak een wens van de werkgever – is voor veel jongeren een probleem. Hobby’s, vrije tijd en privéleven zijn voor hen belangrijk. Daar moet je als werkgever serieus rekening mee houden. Ook belangrijk: vertel potentiële medewerkers wat ze kunnen leren binnen jouw bedrijf. Wees duidelijk over de carrièremogelijkheden.” Maar het is ook geven en nemen tussen werkgever en werknemer toch? Niet alles kan naar de wens van de werknemer. “Daarin moet je een balans zien te vinden. Het is in elk geval niet meer zo dat de werkgever zegt: als het je niet bevalt, dan ga > 02-2022 | Recreactie 23

SMART.SWS – watermanagement op afstand helemaal in beeld. Met SMART.SWS, de innovatieve aanvulling op het unieke watermanagementsysteem, heeft SCHELL het drinkwatermanagement opnieuw verbeterd. Of het nu om een doelmatige exploitatie, hygiënespoelingen, instellingen van de temperatuur of het waterverbruik gaat; met SMART.SWS heeft u het complete beheer en volledig inzicht – waar u zich ook bevindt. Meer informatie op www.schell.eu Verantwoordelijkheid voor gezondheid. Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recronmakelaar.nl Verkoop bij inschrijving: Uitgifte in erfpacht van een camping (5,2 hectare) in Zuidwest Friesland Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www Neem dan contact op met Arjan of Carina! Boxsprings Matrassen Stapelbedden 15 jaar uw No.1 B2B beddenspecialist elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Dat vieren we graag met onze klanten Kom langs, bekijk onze website of check onze social media voor meer info www.uwbedpro.nl luxemburgstraat 5 - Kaatsheuvel 088 332 2310 - advies@uwbedpro.nl de visie 5 praktische tips om medewerkers te vinden en te behouden. 1. Er is meer dan geld en een baan Denk eens na wat je als bedrijf nog meer kunt bieden dan werk en geld. Wat vindt je sollicitant leuk buiten het werk om? Zo kun je het werk extra interessant maken. 2. Bied wat extra’s Denk aan bijscholing, uitjes, een fiets of auto van de zaak. 3. Manage de wederzijdse verwachtingen Wees helder en kom je afspraken na. 4. Bied toekomstperspectief Vertel (potentiële) medewerkers wat ze kunnen leren binnen jouw bedrijf. Wees duidelijk over de carrièremogelijkheden binnen het bedrijf. 5. Hou kennis en vaardigheden up-to-date Zorg voor training en opleiding binnen je bedrijf. Stimuleer onder je medewerkers ook het leren van elkaar. wij begonnen met HIT: hoge intensiteit trainingen. Omdat tijdsduur en afstand voor veel recreatiebedrijven een probleem is, geven wij nu trainingen van twee uur op veertien verschillende locaties in het land. Er is veel vraag naar trainingen. Vooral op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en teamontwikkeling.” Juist in deze tijd moet je zuinig zijn op je medewerkers. Hoe voorkom je uitval? “Als gevolg van het tekort ben je als werkgever geneigd om ze te overvragen. Daarmee loop je het risico dat ze omvallen. Hou daarom zicht op je mensen en blijf met ze in contact. In drukke tijden vergeet je met elkaar in gesprek te gaan, terwijl het juist dan zo nodig is. Kén je mensen, ken hun belastbaarheid. Weet hoe ze in hun vel zitten en waar ze inzetbaar zijn. Werkgevers en managers moeten beseffen dat zo’n gesprek van een half uurtje belangrijk is om mensen aan de gang te houden. Praten met je medewerkers is een belangrijk onderdeel van je werk.” je maar ergens anders werken. Want dan gáát zo’n jongere ook ergens anders werken. En zo hou je als werkgever tekorten. Er valt overigens ook winst te behalen op de arbeidsmarkt door niet alleen op jongeren te focussen. Ouderen zijn over het algemeen best bereid om wél extra uren te draaien.” Hoe kun je ondanks personeelstekort het beste halen uit de mensen die je wél hebt? “Je kunt je bedrijfsprocessen kritisch onder de loep nemen. Moet je receptie nu écht open van 8 tot 18 uur? Ook automatisering is een optie, al vinden sommige ondernemers dat nog steeds vloeken in de kerk. En trainingen blijven natuurlijk belangrijk. Maar hoe doe je dat, als je je mensen eigenlijk niet kunt missen omdat je al een krappe bezetting hebt? Daarom zijn René Drost Bijna twintig jaar geleden begon René Drost als trainer binnen het Center Parcs Training Center (CPTC). In 2007 richtte hij Bureau HTM op, dat uitgroeide tot een toonaangevend trainingsbureau binnen de recreatie- en hospitality sector. Sinds 2018 zijn alle trainingen voor de recreatie- en hospitalitybranche ondergebracht in het bedrijf Recreatie Trainingen, waarvan Drost ook directeur/eigenaar is. 02-2022 | Recreactie 25

werken aan imago Arbeidsmarktbranding moet imago sector verbeteren Sámen werken in recreatie en toerisme Vakantie in eigen land was nog nooit zo populair. Maar waar halen we de medewerkers vandaan om de bedrijven soepel en gastvrij te laten functioneren? Uit de coverstory van deze Recreactie blijkt dat de aanwas van studenten recreatie en toerisme aan mbo en hbo stagneert. Met arbeidsmarktbranding hoopt HISWA-RECRON het tij te keren. Maar wat is de boodschap die moet worden uitgedragen over het werken en opleiden in de branche? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: HISWA-RECRON, FNV Recreatie Het werken in de recreatiebranche is niet erg populair. Het aan tal aanmeldingen voor de opleidingen loopt terug en voor bedrijven in de sector recreatie en toerisme is het steeds lastiger om medewerkers te vinden. Werken als andere mensen plezier maken en vrij hebben? De meeste jongeren voelen er weinig voor. Werken in seizoensarbeid? Veel mensen denken dat je dan nooit een 26 Recreactie | 02-2022 hypotheek zult krijgen. Laat staan dat je een succesvolle carrière kunt opbouwen. Voor een groot deel zijn het vooroordelen. “Als het gaat om het werken in de vrijetijdssector hebben we een serieus imagoprobleem”, constateert Herbert van Oord, manager Arbeidsmarkt, Training & Opleiding bij HISWA-RECRON. “En de coronacrisis heeft het imago van het werken in onze sector nog verder onderuit gehaald. Mensen hebben gezien hoe de toerismesector voor een groot deel werd stilgelegd. Vooral ouders denken dan al gauw: laat mijn kind maar een andere richting kiezen.” Afwisselend werk “Wij willen dat beeld veranderen”, stelt Van Oord. “Werken in de recreatie is juist heel veelzijdig. Je doet van alles: frontoffice, backoffice, onderhoud aan het park en gebouwen, noem maar op. En gedurende het jaar veranderen de werkzaamheden. Dat klinkt toch veel en veel leuker dan vakkenvuller bij de Albert Heijn?” Een probleem van de vooroordelen is dat ze soms wel degelijk ergens op gestoeld zijn. Diverse MBO’s presenteren zich namelijk nog steeds als opleidingen tot medewerker animatie. Van Oord: “Dat is veel te smal. De praktijk vraagt om breed inzetbare mensen. En de nieuwe generatie studenten wil dat óók. Zodat ze straks zelf kunnen kiezen wat ze waar gaan doen. Wij zijn nu met de Stichting Beroepsopleidingen Bedrijfsleven en de scholen in overleg om het kwalificatiedossier aan te passen. Dit dossier ligt ten grondslag aan al onze mbo-opleidingen Dat is een proces van een aantal jaren, wat we nu in gang hebben gezet.” Een positief beeld Om het imago van de sector te verbeteren heeft HISWA-RECRON, samen met onder meer het Sociaal Fonds Recreatie (SFR) en FNV/CNV, het initiatief genomen voor arbeidsmarktbranding. Ofwel: een positief beeld scheppen van het leren en werken in de sector. Het project gaat dit voorjaar van start en SFR heeft voor twee jaar subsidie toegezegd. De basis wordt gevormd door objectief en grondig onderzoek. Belangrijke vragen daarbij zijn: – waarom is de instroom bij de opleidingen afgenomen? – waarom zouden mensen wel of niet in de recreatiesector willen werken? Esther de Jong van FNV is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderzoek. “Je kunt natuurlijk wel denken dat jongeren afknappen op het seizoenswerk. Je kunt ook denken dat de werktijden ze niet aanstaan. Of dat het loon te laag is. Maar je weet dat pas zeker als je het onderzocht hebt. Anders loop je het risico dat je straks werkt aan arbeidsmarktbranding, terwijl je net dat ene motief dat voor jongeren doorslaggevend is, over het hoofd hebt gezien. Wij onderzoeken zowel de meningen over het werk in de sector recreatie en toerisme, als de achterliggende motieven. Dat doen we bij drie groepen: bij jongeren die nog een opleiding moeten kiezen, bij de studenten zelf én bij afgestudeerden, die nu aan het werk zijn.” De Jong ziet dat de terugloop van studenten vooral in het mbo groot is. “Je ziet dat de terugloop er is over de volle breedte, bij alle opleidingen. Maar bij recreatie en toerisme en zeker ook de horeca is het veel sterker. Wij willen precies weten waar dat door komt. Misschien laten werkgevers niet goed zien wat het werk in de sector eigenlijk inhoudt? Of misschien gaat het wel vooral om de arbeidsvoorwaarden?” Het resultaat van het onderzoek wordt in de loop van het najaar bekend. De Jong: “Daarna is het vooral belangrijk dat de sector de resultaten van dit onderzoek echt serieus neemt. De bedrijven staan onder druk: goede mensen zijn heel schaars aan het worden. Met zo’n onderzoek kun je de vinger op de zere plek leggen en echt iets verbeteren.” Leuk en afwisselend Herbert van Oord: “Met het onderzoek in de hand willen we mensen ervan overtuigen dat het leuk en afwisselend werken is in onze sector. Dat er prima perspectieven zijn voor de toekomst. > ‘Wij hebben veel aantrekkelijker werk te bieden dan een supermarkt’ 02-2022 | Recreactie 27

HULP NODIG? www.hertzinger.com tel: 033-4610337 info@hertzinger.nl Hertzinger staat altijd met raad en daad voor u klaar. Als specialist in WiFi internet en TV systemen weten wij hoe belangrijk het is om regelmatig de systemen te inspecteren en onderhoudswerkzaamheden uit te voeren. Dit voorkomt vaak onnodig uitval in het hoogseizoen. Heeft u de komende periode hulp nodig met onderhoud aan uw WiFi internet en/ of TV systemen? Vraag vrijblijvend naar onze mogelijkheden. Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl HET ANTWOORD OP UW DAGELIJKSE VASTGOEDPUZZEL GRIP OP UW VASTGOED MET HET ONLINE VASTGOEDSYSTEEM VAN FACILITY KWADRAAT Kies je inventarispakket of stel naar eigen wens samen. Neem een kijkje op onze website Daag ons uit op facility2.nl voor een demo of kennismaking part of renewables Weverstraat 26 4061 AP Ophemert T 0344 - 652628 info@airtrampoline.nl NIEUW Nu ook in 95 cm uitvoering leverbaar! W werken aan imago ‘Waarom zien jongeren de recreatiesector niet zitten? Dat gaan we onderzoeken’ Maar dan moeten we dat zelf ook uitstralen. Dat gaan we bijvoorbeeld doen op onze website, waar een apart deel komt over werken in de sector. Als we dat op orde hebben gaan we via social media jongeren naar die pagina’s brengen. Zo willen we bereiken dat er een positieve flow ontstaat.” Op het moment loopt de sollicitatieprocedure voor een communicatiemedewerker, die zich bij HISWA­RECRON twee jaar lang fulltime bezig gaat houden met de arbeidsmarktbranding. Van Oord noemt de jongeren, maar de branding wordt breder van opzet en is ook gericht op de ouders en zelfs op zij­instromens, die bijvoorbeeld op zoek zijn naar een leukere baan. “Ik denk bijvoorbeeld aan mensen die bij een supermarkt of winkel werken. Ik ben ervan overtuigd dat wij ze veel aantrekkelijker werk te bieden hebben.” Knokken om medewerkers Maar een paar pagina’s op de site van hiswarecron.nl gaan het grote verschil niet maken. Anders wordt dat, als alle aangesloten bedrijven, de scholen en de bonden op hun websites en socials óók aandacht besteden aan het werken en opleiden in de sector. Van Oord: “We naderen het punt dat er om medewerkers geknokt moet worden. En dat gaat zeker twintig jaar zo blijven; kijk maar naar de demografische ontwikkelingen. Het is niet meer voldoende om af en toe een vacature op je website te zetten. We willen dat bedrijven structureel aandacht besteden aan het geweldige werk in de recreatiesector. Dat ze benadrukken dat er allerlei interessante ontwikkelingen zijn, en superleuke collega’s. Dat levert de bedrijven meer medewerkers op, en sámen zorgen we ervoor dat het imago van het werken in de sector verandert. We kunnen dat als branchevereniging niet alleen en hebben de hulp van de bedrijven, de scholen en de bonden hard nodig.” Leerbedrijf Recreatie 2021-2022 Na enkele jaren stilte werd de uitverkiezing van het Leerbedrijf Recreatie eind 2021 weer georganiseerd. Ook de verkiezing van de Praktijkbegeleider van het Jaar vond daarbij plaats. De organisatie was in handen van FNV Recreatie, mede namens HISWARECRON, SFR en CNV. “Belangrijke momenten om het praktijkleren in de bedrijven positief onder de aandacht te brengen”, oordeelt Herbert van Oord. Helaas kon de prijsuitreiking door de lockdown in december 2021 niet doorgaan. Deze zal later dit jaar plaatsvinden. 02-2022 | Recreactie 29

Kies jij ook voor een natuurlijke uitstraling? Scan de QR-code en download ons online inspiratie magazine. Recreatie in eigen land! BOUWEN AAN DUURZAME BELEVING VAN RUST, RUIMTE EN NATUUR Elkaar ontmoeten? Kom naar De Groene Sector Vakbeurs in Evenementenhal Hardenberg op 8, 9 en 10 maart. +31 (0)343 454 400 info@duurzaamhout.nl www.duurzaamhout.nl kennis delen Onmisbaar: een personeelshandboek Ondernemers willen vaak op basis van vertrouwen met medewerkers samenwerken. Instructies of afspraken opschrijven, vinden ze niks. Totdat er iets in de organisatie fout gaat. Dan hadden ze toch graag gehad dat er iets was vastgelegd. En dat is zeker geen teken van wantrouwen. Het zorgt juist voor een heldere en stabiele basis in de organisatie. Tekst: Yara Goessens (Stellicher Advocaten) Foto: Shutterstock Je hebt als ondernemer natuurlijk al een arbeidsovereenkomst met je medewerkers. Hierin staan de arbeidsvoorwaarden per medewerker. Een personeelshandboek is een aanvulling hierop. Een document dat geldt voor je gehele personeelsbestand; heel overzichtelijk. Met daarin (bijvoorbeeld): • Afspraken over algemene werktijden en verlofaanvragen • Omgangsnormen met gasten en ander personeel • Voorschriften over de omgang met bedrijfseigendommen zoals gereedschap, sleutels, kassa’s of animatieartikelen • Regels bij ziekteverzuim • Instructies over hygiënemaatregelen, kledingvoorschriften, gebruik van mobiele telefoon en camera, rookvrije gebieden of gebruik van parkfaciliteiten. Bij conflicten is het belangrijk dat instructies en afspraken zijn vastgelegd Verplichtingen en mogelijkheden Met het opstellen van een personeelshandboek waarborg je in één klap je wettelijke verplichtingen en mogelijkheden. Je hebt als werkgever een zorgplicht naar je personeel in het kader van veiligheid, gezondheid en re-integratie. Jij bent dus verantwoordelijkheid voor het voorkomen van arbeidsongevallen of andere schade. Bovendien ben je verplicht medewerkers te begeleiden in het snel en zorgvuldig weer gezond worden – zodat ze weer kunnen werken. Daarnaast heb je als werkgever een wettelijk instructierecht. Je mag instructies geven die ervoor zorgen dat medewerkers hun werk goed uitvoeren. En instructies die de goede orde binnen je onderneming bevorderen. Dit past allemaal in het personeelshandboek. Zo’n personeelshandboek biedt medewerkers een heldere basis. Iedereen weet wat er van hem/haar en van elkaar wordt verwacht. En wanneer het toch een keer fout gaat en de arbeidsrelatie onder spanning komt te staan, bieden de afspraken duide lijkheid. Ook rechters vinden het bij toetsing belangrijk dat een medewerker vooraf wist, welk gedrag een werkgever onaanvaardbaar vindt. Als er iets onwenselijks gebeurt kun je dat alleen maar aantonen als je hebt opgeschreven wat je wél wenselijk vindt. Een goed personeelshandboek zal daarbij helpen. 02-2022 | Recreactie 31

vakinfo Maatwerk in characters en objecten Storytelling, sfeer en beleving zijn sleutelwoorden voor elke ondernemer in de leisure-industrie. Maar hoe vertaal je het karakter van je bedrijf naar een pakkend concept en de juiste beleving? Vormgeving is daarbij cruciaal: van mascottes tot klimobjecten en glijbanen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Zephir-Objects & Kletterstein Als je het onderscheid wilt maken met gethematiseerde objecten en characters op het bedrijf, kun je het beste kiezen voor een fabrikant die deze geheel op maat voor jouw recreatieonderneming ontwerpt en maakt. Want juist zo’n specialist is in staat om het specifieke karakter – het DNA – van je bedrijf exact te vertalen naar de uitstraling van je park. Aan dat ontwerp wordt veel aandacht besteed. Wat is je thematisering? Wie is je doelgroep? Waar wordt het object geplaatst en aan welke eisen moet het voldoen? De betere bouwers bieden ook meerwaarde door te kijken naar de omgeving waar het artikel wordt geplaatst. Een junglecharacter bijvoorbeeld staat niet op zichzelf, maar vormt deel van een oerwoud. Authentiek De specialist zorgt niet alleen voor de juiste uitstraling van je recreatieonderneming of zwembad. Ook voor de kwaliteit van je objecten is hij de juiste keus. De objecten moeten qua materiaal wel tegen een stootje kunnen. Voor verschillende toepassingen worden verschillende materialen gebruikt. 32 Recreactie | 02-2022 Als het gaat om een project bij zwemwater – vaak een gethematiseerde glijbaan – is het gebruik van GVK (Glasvezel Versterkte Kunststof) een goede keuze. Objecten van GVK zijn solide, kunnen tegen zout en chloorwater en gaan daarom langer mee. Ze zijn door hun robuuste uitvoering ook hufterproof. Ander voordeel is dat ze breed inzetbaar zijn – van een eenvoudig peuterbad tot een volledig gethematiseerde waterspeeltuin. Door het gebruik van GVK is bij objecten een realistische look te bereiken. Daarmee bieden ze een natuurlijke en uitdagende uitstraling. Kijk ook goed naar de omgeving waarin een object wordt geplaatst Samenwerken met een gespecialiseerde fabrikant betekent ook dat je nauw betrokken bent bij de totstandkoming van je objecten. Dat begint al bij de tekentafelfase. En ook dat is van groot belang. Want alleen met goede communicatie kom je tot de authentieke objecten die bij je bedrijf passen. Met dank aan Zephir-Objects & Kletterstein productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk DJ’en met je smartphone DJ-tafel Yalp Fono maakt van iedereen een DJ. Leg simpelweg je smartphone op de DJ-tafel en de muziek wordt direct versterkt. De DJ-tafel beschikt over verschillende mogelijkheden om de afgespeelde muziek om te zetten in een professionele DJ-mix. Zo kunnen effecten en loops (herhalende geluiden) worden toegevoegd. T: (0547) 289410 I: www.yalp.nl CO2 -neutrale terrasverwarming De Etna van K-Stove is een duurzaam en kostenbesparend alternatief voor gas en elektrische heaters. De terrasverwarmer werkt op basis van houtpellets. Met 10 kilo pellets ben je verzekerd van ruim 4,5 uur warmte. De warmte wordt verspreid door convectie en straling. T: (0297) 269857 I: www.kstove.com Diefstalpreventie Een Veilig Gevoel biedt een alarminstallatie of ander beveiligingssysteem voor je bedrijf, op basis van een vast bedrag per maand. Het bedrijf beschikt over een breed assortiment aan beveiligingsproducten en -diensten, zoals toegangscontrole, camerabeveiliging en deur-intercom. Installatie, monitoring, service en onderhoud zijn bij de prijs inbegrepen. Een Veilig Gevoel is ISO 9001-, BORG- en VEB-gecertificeerd. T: (088) 5554888 I: www.eenveiliggevoel.nu Zwerfkeien De Beijer Bouwgrondstoffen levert een breed assortiment grondstoffen. Voor de recreatiebranche zijn zwerfkeien interessant. De stenen zijn in een diversiteit van afmetingen en kleuren leverbaar. Dit kunnen grote ronde keien zijn, maar ook hoekige stenen die gemakkelijk zijn te stapelen. Ze kunnen gebruikt worden als verkeersafzetting, zitelement, thema-ondersteuning, decoratie of bij natuurlijk spelen. T: (088) 4006360 I: www.debeijerbv.com/producten 02-2022 | Recreactie 33

CUPPONE PIZZAOVENS voor het bakken van de beste pizza's en broden Pizzaoven Michelangelo rvs front en ovenkamer panoramische deur warmte terugwinning in ovenkamer vuurvaste stenen vloer in cordoriet 12V halogeen verlichting leverbaar: enkel of dubbele ovenkamer digitale bediening, 2 varianten onderstel en afzuigkap optioneel 400 Volt Direct uit voorraad leverbaar Vanaf Vanaf 4.195,Lease vanaf 96,49* art.nr. type 4020.424 Made in Italy cap. pizza buitenafm. kamerafm. kW 4020.290 435/2CD 4+4 ø35cm 119 x 110 x 78 72 x 72 x 15 10,6 4020.292 635/2CD 6+6 ø35cm 119 x 146 x 78 72 x 108 x 15 15,6 4020.294 635L/2CD 6+6 ø35cm 155 x 110 x 78 108 x 72 x 15 15,8 4020.296 935/2CD 9+9 ø35cm 155 x 146 x 78 108 x 108 x 15 23,4 5.430,- 4.195,7.470,- 5.775,8.240,- 6.375,9.085,- 6.995,895,art.nr. cap. pizza afm. cm 4020.414 4 (20 cm) 70 x 56 x 39 1.180,895,- (=230 Volt) 4020.416 4 (25 cm) 80 x 67 x 39 1.305,- 995,4020.418 4 (30 cm) 90 x 77 x 39 1.455,- 1.075,4020.424 4+4 (30 cm) 90 x 77 x 70 2.655,- 1.875,SINDS 1978 EXCLUSIEF GEÏMPORTEERD DOOR HAKVOORT PROFESSIONAL OOK VOOR AL UW CUPPONE ONDERDELEN Made in Italy Pizzaoven Tiziano Voor het bakken van (Turkse-) pizza’s en Turks brood. boven- en onderelementen regelbaar temperatuur instelbaar tot 400ºC 400 Volt Met stenen vloer Direct uit voorraad leverbaar GIOTTO TIEPOLO LEONARDO SILEA CARAVAGGIO DONATELLO PIZZAPLETTER CUPPONE EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-07-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

De basis voor uw succes. De Kleine Geweldenaars: Compacte en zuinige wasmachines voor uw hotel. Of het nu gaat om een sterrenrestaurant, een wellness-hotel of om het café op de hoek – schoon textiel zoals tafellinnen en handdoeken is het visitekaartje van uw bedrijf en zorgt er voor een groot deel voor, dat uw gasten zich op hun gemak voelen en graag bij u terugkomen. De nieuwe Kleine Geweldenaars hebben korte programmatijden en lage verbruikskosten en reinigen uw wasgoed bovendien uiterst grondig en toch heel behoedzaam. Miele Professional. Immer Besser. Meer informatie? Kijk op miele.nl/professional E-mail: professional@miele.nl of bel 0347 37 88 84

RECREACTIE 4 | juli 2022 magazine over recreatie en toerisme Taskforce gastvrijheid We moeten nú doorpakken! Nieuwe rubriek: wat speelt er in de provincies? Bij Zeilschool Vinkeveen draait alles om opleiden en leren Vinger aan de pols bij invoering van de Omgevingswet

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e – Ijsseldelta Marina - IJsselzicht - Het Kamper Erve - De Markplas Nieuwe eigenaar! – Beaufort Watersport – Buitenplaats Bergen op Zoom – Buitenplaats Drenthe – Catzand de Betteld – Bospark de Eese – De Eikenhof – Groepsaccommodatie Eikenhorst – De Fontein – Camping Hanestede Receatieak Hdi – Recreatiepark Hazeduinen – Herberg Tiengemeten - Meerzigt Eastermar - De Nieuwe Riet - De Olde Kottink - De Portlander - De Rotonde - Sauna Beauty Oase - Sportcentrum Berghem - Stoeterij Handel - Camping Tolhuis - Camping Verkrema - Het Witte Za - De Twentse E - Vrede Oord - De Wilzangh erkrema a Es gh WIJ WENSEN ALLE NIEUWE EIGENAREN EEN SUCCESVOL SEIZOEN TOE! Ook benieuwd naar aankoop- of verkoopmogelijkheden? Neem contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup of Harm-Jan Mooiweer. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Eelco de Jong, Facet, Guido Klep Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: RCN Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie 80-20-regel In 1906 stelde de Italiaan Vilfredo Pareto dat 80% van de bezittingen in Italië in handen was van 20% van de Italiaanse bevolking. Deze 80-20-regel wordt dan ook wel het Pareto-principe genoemd. Een bedrijfseconoom uit die tijd, Joseph Juran, populariseerde deze term omdat hij ontdekte dat de 80-20-regel op heel veel aspecten toepasbaar is. 80% van de uitkomsten kan verklaard worden door 20% van de oorzaken. In de column RecreAnders op pagina 13 lees je ook over dit principe. Hier gaat het over de 20% niet-vitale vakantieparken die het beeld van de 80% vitale parken mogelijk vertroebelt. Deze column en vooral de conclusie is mij uit het hart gegrepen! Je zou dit principe ook kunnen omdenken. Door te focussen op de 20% activiteiten die je het leukste vindt, en waar jouw passie ligt, levert dat 80% van de beste resultaten op! Dit kan zowel gelden KENNISPARTNERS: voor je bedrijf of werk als privé. Vermijd zoveel mogelijk de 80% van de activiteiten waar je geen plezier uithaalt, volgens mij zit je dan niet alleen persoonlijk beter in je vel, maar draag je ook nog eens positief bij aan de maatschappij. Ook voor onze branche is zo’n positieve bijdrage goed. Voor de beeldvorming op de arbeidsmarkt, voor het recreëren in eigen land, voor de omzet en voor de werklust op jouw bedrijf. Om ook de werklust en positieve bijdragen van de HISWA-RECRON regiomanagers te delen, starten we een nieuwe rubriek, die laat zien wat de belangrijke issues in de provincies zijn en hoe de regiomanager daar samen met leden mee omgaat. Lees deze rubriek vooral! Maar misschien moet je dan de 80-20-regel even loslaten en de tijd nemen om 100% te lezen en te genieten? Veel leesplezier! 04-2022 | Recreactie 5

Nu ook in Nederland Adria is een pionier op het gebied van de ontwikkeling van campings met hoogwaardige huuraccommodaties. Ons doel is om uw gasten een onderscheidende en unieke vakantie-ervaring te bieden. Onze “one-stopshop”-benadering houdt in dat wij met onze klanten samenwerken van conceptontwikkeling tot service en aftersales. Campings, touroperators en vakantieparken profiteren allemaal van onze unieke service. Lid van: Adria Home Benelux c/o Daalmann Mobilheime GmbH Rudolf-Diesel-Str. 11 D - 49843 Uelsen Tom Imming Projectmanager Camping & Toerisme T: 0031 (0)6-28488267 E: tom@daalmann.com www.adria-home.com | www.adria-holidays.net inhoud Informatief Opinie 08 14 31 32 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Krijgt de samenwerking in Taskforce Gastvrijheid een vervolg? “We moeten nú het moment pakken” Kennis delen Goed opletten met de Omgevingswet Vakinfo Een razendsnelle metamorfose van je park Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 11 13 28 20 24 De provincies Wat speelt in Noord-Brabant en Limburg? Mens&bedrijf In beeld Mindful ontspannen bij Ons Buiten De bezieling Thom Hoff van Zeilschool Vinkeveen Columns Green Key RecreAnders 04-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Plastic bungalow op Geversduin Sommige soorten plastic zijn prima te recyclen. Andere soorten zijn lastig. Het eerste vakantiehuis in Europa dat gemaakt is van moeilijk recyclebaar plastic is geopend op Camping Geversduin in Castricum. Het is zelfs deels gemaakt van plastic dat door gasten van de camping verzameld is op het strand van Castricum. Ook bij de inrichting van het huis is rekening gehouden met het duurzame karakter en gebruik gemaakt van duurzame materialen. Niet alleen de buitenkant van ‘het plastic huis’ is gemaakt van gerecycled plastic, ook aan de binnenkant van het huis is dit doorgevoerd. Zo zijn de keukenkasten gemaakt van gerecyclede pet-flessen en zitten gasten onder meer op de ‘ocean chair’, die gemaakt is van 100% oceaanplastic. De Beekse Bergen bouwt 122 accommodaties Park de Beekse Bergen in Hilvarenbeek is flink aan het bouwen. 2 juni werd het nieuwe centrumgebouw geopend, nadat het vorige een jaar geleden af was gebrand. Eind april begon het park bovendien met de bouw van 112 nieuwe accommodaties met hotelservice bij het Safari Resort. De kamers hebben uitzicht op een nieuw aan te leggen savanne. Hier zullen onder andere giraffen, zebra’s, struisvogels, antilopen en witte neushoorns te zien zijn. “Uit onderzoek blijkt dat gasten graag een kortere periode, bijvoorbeeld één of twee nachten, bij ons willen verblijven”, vertelt general manager Stephanie Struis. “Er is een grote vraag naar ontzorging. Mensen willen er echt even uit en dan is het fijn als je gewoon kunt aanschuiven voor ontbijt, lunch en diner.” Pilot: meer leerlingen naar vmbo Recreatie We schreven er in Recreactie al vaker over: het aantal studenten dat kiest voor de richting toerisme en recreatie is aan het dalen. HISWA-RECRON werkt er samen met vmbo, mbo en hbo-opleidingen aan om de opleidingen aantrekkelijker te maken voor toekomstige studenten. In het vmbo starten vanaf 2022 pilot-praktijkprogramma’s op 150 vmbo-scholen. Dankzij HISWA-RECRON doen recreatie en watersport(industrie) mee aan deze pilot-praktijkprogramma’s. De ondernemingen kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Neem contact op met vmbo-scholen in je eigen regio voor het geven van gastlessen, het verzorgen van excursies en het aanbieden van praktijkstages. Meer weten? Neem contact op met Herbert van Oord h.vanoord@hiswarecron.nl 033 - 303 97 34 8 Recreactie | 04-2022 Foto: Beekse Bergen Foto: FNV Recreatie Projectmanager Arbeidsmarktbranding Rosemarijn de Jong (46) begon eind april bij HISWA-RECRON als Projectmanager Arbeidsmarktbranding en arbeidsmarktcommunicatie. Haar doel is het op de kaart zetten van deze sector als goede, leuke en interessante werkgever door middel van branding en communicatie. Haar vorige baan was Senior adviseur Smart Mobility bij de gemeente Rotterdam. “Nu maak ik de overstap van de wereld van slimme mobiliteit naar de watersport- en recreatiesector”, vertelt Rosemarijn. “Dat is voor mij een logische overstap in verband met de liefde voor deze branche en mijn ervaring in het leiden van projecten en het enthousiasmeren, stimuleren en verbinden van diverse stakeholders. Ik heb erg veel zin om samen met leden van HISWA-RECRON, scholen en bonden Nederland te laten weten hoe leuk het is om te werken in de watersport- en recreatiesector!” Rosemarijn woont met haar vriend en hun zoon in Den Haag, maar voor deze zomer staat een verhuizing naar Lemmer op de agenda. “Ik ben dol op zeilen, buiten zijn in, op en aan het water en dat komt in Lemmer helemaal goed.” Blauwe vlaggen 2022 uitgereikt Op 12 mei werden in Elburg de Blauwe Vlaggen en Groene Wimpels 2022 uitgereikt. De Blauwe Vlag is het internationale symbool voor veilige, duurzame en schone jachthavens, en voor schone stranden met goede waterkwaliteit. 130 jachthavens en 59 stranden ontvingen dit jaar de Blauwe Vlag. Van de 130 jachthavens is maar liefst driekwart lid van HISWA-RECRON. In Nederland kunnen jachthavens met een Blauwe Vlag in aanmerking komen voor een extra award: de Groene Wimpel. Een jachthaven verdient deze wimpel door extra inspanningen te doen op gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en verduurzaming van de jachthaven. Dit jaar ontvingen 25 jachthavens de Groene Wimpel. Kamermoties onderzocht en beantwoord Het afgelopen jaar zijn er in de Tweede Kamer diverse moties ingediend die te maken hebben met het bewonen en bouwen van recreatiewoningen. Minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening deed 20 mei in een brief aan de Kamer verslag van de voortgang. Met de motie Koerhuis en Van Eijs verzocht de Kamer om gemeenten de mogelijkheid te geven om objectgebonden (in plaats van persoonsgebonden) vergunningen ten behoeve van permanente bewoning van recreatiewoningen te verlenen. De minister heeft Bureau Berenschot onderzoek laten uitvoeren naar de neveneffecten van deze wijziging, waarbij ook HISWA-RECRON is geconsulteerd. De conclusie is dat de wijziging geen tot zeer beperkt effect zal hebben op de bewust door gemeenten verleende vergunningen voor permanente bewoning van recreatiewoningen. Gemeenten kunnen nu al op andere manieren permanente bewoning toestaan. Daarnaast verwacht Berenschot een grote hoeveelheid aan aanvragen, die mogelijk niet op tijd door gemeenten kunnen worden afgedaan. Vergunningen moeten dan van rechtswege worden toegekend. Dit zal leiden tot versnippering van de functies wonen en recreatie op parken. Berenschot adviseert om de inwerkingtreding van de Omgevingswet, die is voorzien op 1 januari 2023, af te wachten. Ook de motie van Kamerlid Bromet, waarin werd gevraagd te onderzoeken of nieuwbouwlocaties voor vakantiewoningen niet beter gebruikt kunnen worden voor reguliere woningen, is reeds afgerond. Onderzoeksbureau Buiten concludeert dat er geen concurrentie bestaat tussen locaties voor woningbouw en recreatiewoningen: beide functies hebben totaal andere ruimtelijke voorwaarden. r.dejong@hiswarecron.nl 033 - 303 97 35 04-2022 | Recreactie 9 Foto: Studio Lusin

Bezoek gelijktijdig ook AGROTECHNIEK HOLLAND entreekorting via www.groentechniekholland.n Kortingscode: Recreactie Vier dagen lang hét vakevenement voor professionals in de openbare ruimte ND d.nl onder de aandacht column CAO recreatie app In het vorige nummer van Recreactie konden wij al melden dat de cao Recreatie rond is, met een looptijd van 1 januari 2022 tot 31 december 2023. In de app van de Cao Recreatie is de nieuwe cao 2022-2023 nu ook opgenomen. Deze app is te downloaden zowel in de App Store als voor Android. De volledige tekst van de cao met de loontabellen is in de app opgenomen. Daarnaast tref je er veel gestelde vragen aan en uitgebreide toelichting op de cao. De modelarbeidsovereenkomsten A tot en met G uit bijlage 4 zijn te downloaden in Word en daarmee gemakkelijk beschikbaar. Proeftuin Sinds december vorig jaar ben ik Green Keykeurmeester. Ik kom op heel wat bedrijven en merk dat ondernemers graag duurzaam en toekomstgericht willen ondernemen. Maar ook dat ze er moeite mee hebben om het handen en voeten te geven. Wil je met het hele bedrijf van het gas af? Trek er gerust een ton of anderhalf voor uit. Wil je je bedrijf aanpassen aan een ecologisch streefbeeld? Hoe doe je dat, en waar moet je beginnen? Mijn tip: Maak het klein en probeer dingen in je bedrijf uit. Zoals een paar lokaal geproduceerde en vegetarische gerechten op de menukaart. Nieuwe leden Tussen 15 april en 1 juni zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Olivier Events, Tolbert, www.olivierevents.nl • JR E-Yachts BV, Drachten, www.jryachts.nl • Prior Yachting, Middelburg, www.prioryachting.nl • Jachttechniek Holland BV, Aalsmeer, www.jachttechniekholland.nl • Sportmomentje, Amsterdam, www.sportmomentje.nl • Breskens Apartments BV, Breskens, www.breskensapartments.com • Zicht op Water, Zeewolde, www.zichtopwater.nl • Beaufort Watersport BV, Woudsend, www.beaufortwatersport.nl • Erve Raewyck BV, Radewijk, www.raewyck.nl • Nederzandt Sport Events, Noordwijk ZH, www.nederzandt.nl • Daalmann Mobilheime GmbH/Adria Home Benelux, Uelsen (Dld.), www.daalmann.com Vertel waarom je bepaalde dingen doet en die keuzes maakt, en kijk hoe je gasten erop reageren. Zo kun je ook gescheiden inzamelen: textiel, sinaasappelschillen, koffiedik: er zijn geweldige toepassingen voor, die weer kunnen terugkeren in je bedrijf. Een ander idee: maak (letterlijk!) een proeftuintje met alleen de planten en struiken die bij de omgeving passen. Of een zichtbare moestuin, waarbij de kruiden weer terugkomen op je menukaart. Leuk voor je gasten, goed voor de vogels. Zo’n proeftuintje hoeft maar 5 bij 5 meter te zijn. Een stap verder is een vakantiehuisje met een volledig circulaire inrichting. Misschien zelfs natuurinclusief gebouwd, van hout met een groendak en andere duurzame materialen. Gasloos en passend bij de natuur in de streek. Mijn gok is dat de meeste gasten het geweldig zullen vinden en dat het echt bijdraagt aan de beleving. Dus ga eens brainstormen in het team of samen met de gemeente of het IVN. Ook Green Key kan heel veel inspiratie bieden. Zo maak je als ondernemer dingen zichtbaar en bespreekbaar, en zet je ook nog een klein stapje voorwaarts. Guido Klep, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 - 12 81 06 41 04-2022 | Recreactie 11 Foto: Jachttechniek Holland

LOTEC GEEFT WATER VORM DE EUROPESE SPECIALIST VOOR ‘STATE OF THE ART’ ZWEMBADEN EN WATERTECHNIEK. LAGO Kortrijk-Weide Exclusief distributeur Drenkelingendetectie Lotec is een Europese specialist voor ‘state of the art’ zwembaden en watertechniek. We zijn uitgegroeid tot een absolute specialist met kwalitatief hoogwaardig zwemwater als belangrijkste uitgangspunt. Hierbij gaan wij tot het uiterste. Met geavanceerde technologieën en efficiënte oplossingen creëren we innovatieve (beheers)systemen die water een extra dimensie geven. In veel gevallen ontstaan op onze eigen tekentafels. We durven daarom wel te stellen dat we onze sporen als totaalinstallateur op zwemwater gebied hebben verdiend. Onze naam staat garant voor de hoogste waterkwaliteit en is onlosmakelijk verbonden met uw, maar ook onze reputatie. ONTDEK WATERPROOF H2O TECHNOLOGY, ONTDEK LOTEC! LOTEC Nederland LOTEC Noord-Oost LOTEC Belgium Boven Zijde 12, 5626 EB Eindhoven Koppelstraat 35, 7391 AK Twello Esperantolaan 4, 3001 Heverlee T 040 243 00 21 T 057 174 38 00 T 016 98 01 03 E info@lotec.nl E twello@lotec.nl E info@lotec.be www.lotec.nl www.lotec.nl www.lotec.be de onder de aandacht RecreAnders Nieuw: de ACSI Awards Voor het eerst werden dit jaar de ACSI Awards uitgereikt. Via de diverse websites van ACSI konden recreanten stemmen op hun favoriete bedrijven en dat leverde een prijzenregen op: maar liefst 120 prijzen in heel Europa. In Nederland vielen de volgende bij HISWA-RECRON aangesloten bedrijven in de prijzen. Van harte! – Camping Het Lierderholt: Beste camping – Recreatiepark Samoza: Mooiste campingzwembad – Recreatiepark ’t Veluws Hof: Beste fi ets- en wandelcamping – Camping Cassandria-Bad: Beste campinganimatie – Camping Ommerland: Meest hondvriendelijke camping – Camping ’t Geuldal: Beste campingrestaurant – Vakantiepark Delftse Hout: Beste camperplaatsen. Johan Drenth en Bob Kettering Facet, ruimtedenkers in recreatie De top van Europa De Nederlandse campings behoren al jarenlang tot de top van Europa. Elk jaar weer worden bedrijven succesvol genomineerd voor diverse Europese awards. De Europese gasten weten Nederland goed te vinden en vertrouwen op de kwaliteit van de Nederlandse recreatieondernemers. En Meerwijck gekocht door Franse keten In april hebben Gert en Petry de Vries hun KampeerterreinJachthaven Meerwijck (Kropswolde) verkocht aan de Franse recreatie keten Siblu Villages. Sinds 1975 heeft de familie de Vries het bedrijf ontwikkeld tot een populaire camping met 524 standplaatsen, een jachthaven met 212 ligplaatsen, een overdekt zwembad en een Beach Club met zandstrand aan het Zuidlaardermeer. Met de overname heeft Siblu nu een vierde vakantiepark in Nederland – naast 22 Franse parken. Mochtar Velders van Siblu Nederland vertelt dat de camping komende jaren verder wordt ontwikkeld. “We zullen ons daarbij richten op de verkoop en verhuur van vakantiechalets op jaarplaatsen en het ontwikkelen van nieuwe services en faciliteiten voor de eigenaars en toeristische verblijfsgasten.” hoewel we hier onwijs trots op moeten zijn, vinden recreatieondernemers dit over het algemeen maar heel gewoon. We doen gewoon ons best … Maar als we kijken naar het politieke niveau is het beeld van Nederlandse campings en recreatieondernemers minder rooskleurig. Maar liefst 20% van de branche is, volgens onderzoek, helemaal niet vitaal! Door vitaliteitsscans en programma’s als ‘Massa is kassa’, ontstaat een misplaatst beeld van de sector. Door het accent te leggen op 20% van de markt, wordt de 80% vergeten die wél succesvol is. Er worden miljoenen uitgetrokken om die 20% te veranderen en er komt beleid om de ontwikkelvrijheid aan banden te leggen. Maar daarmee benadeel je de goede bedrijven. Laten we juist die 80% een podium bieden. Leg de nadruk op het succes van de branche. De werkgelegenheid die deze brengt, in de wijde omgeving. In veel regio’s halen voorzieningen als supermarkt, zwembad, horeca en culturele voorzieningen hun bestaansrecht uit de aanwezigheid van campings, jachthavens en vakantieparken. We moeten de geweldige innovatiekracht van de branche uitlichten, de bijdrage aan natuurinclusief en circulair ondernemen benoemen en de geluksmomenten, waar elke dag aan wordt gewekt. Leg de focus op het succes. Dan wil toch iedereen in deze sector werken? Nu hoor ik je denken: ‘Mooi verhaal, maar wat kan ik hiermee?’ Als jij niet vertelt hoe trots je bent op het recreatiebedrijf, je werknemers en je gasten, hoe moet een ander dat dan weten? Je kunt zelf de lokale politiek benaderen en focus claimen voor je positieve bijdrage. Want die 80% doet niet gewoon zijn best, maar levert een geweldige bijdrage aan de maatschappij! 04-2022 | Recreactie 13 Foto: Meerwijck Foto: Het Lierderholt

coverstory Succesvolle samenwerking in Taskforce Gastvrijheid Schouders eronder en doorpakken Gastvrij Nederland en de Taskforce Gastvrijheidssector speelden een belangrijke rol in de coronajaren. Er werd een ambitieuze Actie Agenda geformuleerd die de sector duurzaam richting 2030 stuurt. Nu is het zaak om de gezamenlijke spirit vast te houden en door te pakken, vinden alle partijen. Maar wie zet de eerste stap? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: VisitBrabant, NBTC, Koen Smilde, Buitencentrum Gastvrij Nederland – de Nationale Raad voor toerisme, recreatie, horeca en vrije tijd – verenigt sinds ruim tien jaar de werkgevers in de gastvrijheidssector. In de jaren 2020 en 2021 beleefde de 14 Recreactie | 04-2022 koepelorganisatie zijn finest hour door een krachtige gezamenlijke stem te laten horen tijdens de coronacrisis. Ook waar het ging om het verbinden van partijen en kennisuitwisseling was (en is) Gastvrij Nederland van grote betekenis. “Opeens bleek hoe ontzettend belangrijk het is om korte lijnen te hebben, om snel te kunnen schakelen op collectieve onderwerpen als kennisdeling en lobby”, stelt HISWA­RECRON directeur Geert Dijks. ‘Terugkijkend hebben we in de coronatijd een belangrijk netwerk gerealiseerd’ Herstelmaatregelen De intensievere samenwerking leidde in juni 2020 tot de oprichting van de Taskforce Gastvrijheidssector. Deze werd ingesteld door toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer van EZK. In de Taskforce zijn naast de partijen uit Gastvrij Nederland ook het IPO (provincies), VNG (gemeenten), Celth (onderzoek), NBTC en het ministerie van EZK vertegenwoordigd. Het doel van de Taskforce was om in crisistijd snel te kunnen schakelen over steunpakketten en herstelmaatregelen en om samen te werken aan duurzaam herstel van de sector. “Terugkijkend hebben we in de coronatijd een belangrijk netwerk gerealiseerd”, stelt Dijks. “We hebben veel contacten kunnen uitbouwen en zijn zowel bij de Kamerleden als bij de ministeries nu een bekende en gewaardeerde partij. Het Algemeen Overleg Toerisme bijvoorbeeld was min of meer vergeten. Dat werd op 11 mei voor de eerste keer weer georganiseerd en dan zie je dat de partijen een stuk dichter bij elkaar staan.” Dat bleek onder meer uit de woorden van minister Micky Adriaansens van EZK tijdens het toerismedebat. “Een van de positieve effecten van de coronacrisis is dat we elkaar gevonden hebben, de sector en de overheid, en dat we een taskforce voor gastvrijheid hebben ingericht. Daarmee zijn we aan de slag. Ik zie dat als een heel mooi vertrekpunt van een samenwerking. Er ligt een hele ambitieuze Actie Agenda, die we met elkaar 04-2022 | Recreactie 15 >

Breng het ultieme vakantiegevoel naar buiten. Marindex levert complete tuinsets van gerenommeerde merken. Wij zorgen ervoor dat de tuinmeubelen het hele jaar op voorraad zijn, u en uw gasten zitten nooit meer zonder. De tuinmeubelen zijn speciaal geselecteerd voor gebruik in de recreatie en zijn daardoor duurzaam en blijven lang leverbaar. Bij Marindex vindt u onder andere de volgende tuinmeubels: stoelen, tafels, ligbedden, lounge sets en parasols. Neem contact op met een van onze medewerkers voor persoonlijk advies. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl WIL JE OOK VOLOP PROFITEREN VAN ALLE CAMPERSUCCESSEN? Neem vrijblijvend contact op en we helpen je graag verder! info@seijsener.nl 075-6810610 coverstory moeten vormgeven en oppakken. We hebben natuurlijk ook het NBTC, dat dit ondersteunt en ook professioneel sturing geeft aan het ontwikkelen van toerisme.” Plan zonder budget Dijks is zeer tevreden over de onderlinge samenwerking en blij dat het toerismedebat weer plaatsvindt. Maar hij is ook teleurgesteld dat de minister geen harde toezeggingen wilde doen. “Alle partijen onderkenden het belang van de sector en de Actie Agenda Gastvrijheidseconomie. Maar dit is een plan zonder budget. Helaas werd er niet gepleit om in de begroting ruimte te maken voor meer investeringen in de sector. Minister Adriaansens kon alleen maar toezeggen te faciliteren en te regisseren.” Belangrijke onderwerpen uit de Actie Agenda zijn onder meer het personeelstekort en spreiding van toerisme (zie kader). Jos Vranken krijgt als directeur van het NBTC een belangrijke rol toebedeeld bij het spreidingsbeleid. “Je ziet dat de afgelopen twee jaar de focus heel erg op de korte termijn lag: hoe overleeft de sector de crisis? Nu werken we aan een duurzame ontwikkeling voor de lange termijn, met een evenwicht tussen economische ontwikkeling, ecologie en de sociaal­maatschappelijke impact”, legt Vranken uit. “Wij zetten niet meer alleen in op kwantiteit, maar ook op kwaliteit en duurzaamheid. We richten ‘Je kunt geen plannen maken en dan zonder financiering zeggen dat iedereen aan de slag moet gaan’ ons minder op veraf gelegen markten en meer op de directe buurlanden. En de focus ligt weer sterker op het bekende ‘Lekker weg in eigen land’. Actie Agenda Gastvrijheidssector In de Actie Agenda Gastvrijheidssector worden vijf speerpunten benoemd die richting geven aan de ontwikkeling van de gastvrijheidssector. Het gaat dan om: • Lusten en lasten in balans Soms gaat het toerisme ten koste van de leefbaarheid, zoals in Amsterdam en Giethoorn. Kunnen gemeenten effectiever sturen op aanbod? • Nederland overal aantrekkelijk Dit gaat over het spreiden van toerisme. Door het land maar ook in de tijd, bijvoorbeeld door recreatie parken jaarrond geopend te houden. • Toegankelijk en bereikbaar Grote delen van het land zijn niet per openbaar vervoer bereikbaar. En hoe zit het met de toegang voor mensen met een beperking? • Duurzaam Toerisme heeft een flinke carbon footprint. Dat komt vooral door internationaal vliegverkeer en cruises. Het bewustzijn van consumenten zou vergroot moeten worden. • Gastvrij Hier gaat het vooral om human capital: de uitdaging om goede medewerkers te vinden. Dit moet samen met de opleidingen worden aangepakt. Duitsland en België Het NBTC richt zich in de Nederland­promotie vooral op de buurlanden. “Wij richten onze inspanningen op de markten waar ze het meeste rendement hebben. Soms hebben mensen het beeld dat wij enkel proberen om mensen uit het verre oosten naar ons land te halen. Dat is niet zo. Maar zo’n groep Chinese of Japanse toeristen valt wel veel meer op. Laten we het even in verhouding zien: in 2019 kwamen er 365.000 Chinese verblijfstoeristen naar Nederland. En 6,5 miljoen Duitsers. Er is dus sprake van een scheve beeldvorming. Samen met de DMO’s, de regionale marketingorganisaties, gemeenten en ondernemers willen we de aantrekkelijkheid en zichtbaarheid van ons land juist in Duitsland, België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk vergroten. Dat is nodig ook. Want we denken in Nederland dat alles weer bij het oude is. Maar uit onze monitor blijkt dat met name Duitse consumenten nog relatief terughoudend zijn om op vakantie te gaan en te boeken. Duitsers zijn verhoudingsgewijs nog erg gevoelig voor de coronadreiging en ook de oorlog in Oekraïne heeft daar een sterkere impact dan bij ons. Wij doen ons uiterste best om Duitse gasten dan toch te interesseren voor een verblijf in Nederland. Daar profiteren de leden van HISWARECRON ook van.” De Taskforce Gastvrijheid heeft tijdens de coronacrisis een belangrijke rol gespeeld. De samenwerking is opbouwend en positief. Alle partijen zijn het erover eens dat dit het juiste moment is om daar een krachtig vervolg aan te geven. Kortom: samen aan de slag met die Actie Agenda. Dat vindt ook Charlotte Wolff. Zij werkt bij het ministerie van EZK en is secretaris van de 04-2022 | Recreactie 17 >

Accommodation Management Het draadloze beheersysteem voor uw vakantiepark • Toegangsbeheer • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook, brand, lage cv-druk, inbraak, vorst of spanningsuitval • Te koppelen met uw reserveringssysteem www.icy.nl Totaalleverancier voor de recreatiesector Wij hebben een ruim assortiment artikelen die benodigd zijn in de camping- of recreatiebranche. Daarnaast bieden we ondersteuning op maat bij de voorbereiding én uitvoering van infrastructurele & technische projecten. Denk aan ontwerpberekeningen of begeleiding op het terrein, bijvoorbeeld bij het aanleggen van leidingsystemen. Extra korting voor HISWARECRON leden! Kijk voor meer informatie op wildkamp.nl/recreatie Bespaar veel energie coverstory Taskforce. “We moeten het met elkaar doen. Overheden, NBTC, DMO’s, onderzoeksinstituten, ondernemers. We geloven in die samenwerking en dat we elkaar kunnen versterken. Dat moet dus niet enkel van de overheid komen. Alle partijen moeten hier een inbreng leveren. En dit is het moment om er samen de schouders onder te zetten”, stelt Wolff. Tempo maken Ondanks alle mooie woorden vreest Geert Dijks toch dat het elan verdwijnt als er nu geen concrete toezeggingen komen. “We willen het tempo erin houden. Maar daar zijn dus ook fondsen voor nodig. Je kunt geen plannen maken en dan zonder financiering zeggen dat iedereen aan de slag moet gaan. Terwijl er opties genoeg zijn. Bijvoorbeeld door meer afstemming tussen de provincies. Alle provincies hebben projecten die op elkaar lijken. Kijk maar eens naar projecten op het gebied van innovatie, duurzaamheid en de energietransitie. Diverse provincies zijn daarmee bezig. Als al die provinciale projecten worden gekoppeld tot een landelijk project, kan dat wellicht worden opgewaardeerd tot een Europees project. Het geld dat de provincies er nu insteken wordt dan al gauw verdubbeld.” ‘Wij zetten niet meer alleen in op kwantiteit, maar ook op kwaliteit en duurzaamheid’ Dijks pleit ook voor versterking van Gastvrij Nederland. “Het is een samenwerking van veel brancheorganisaties, maar wat mij betreft met een te klein secretariaat. Ik vind dat we dat bij Gastvrij Nederland moeten uitbouwen naar een volwaardig secretariaat met meer slagkracht en coördinatie. Dan kunnen we nog beter het moment pakken. Zo bouwen we het succes dat we tijdens de coronapandemie boekten uit naar meer actuele onderwerpen.” Dijks denkt dan aan onderwerpen die voor de hele gastvrijheidssector belangrijk zijn: de human capital agenda, export, sociaal beleid, digitalisering, cybercrime, duurzaamheid, innovatie, knellende regelgeving en subsidieregelingen. Dijks zou het logisch vinden dat zo’n fulltime secretariaat net als nu zetelt in het VNO/MKB hoofdgebouw in de Malietoren in Den Haag. “Daar gaat zoveel rond. Al die VNOen MKB­commissies zijn bezig met zaken die ons aangaan. Europese regels, subsidies, nieuwe wetten. Ik zie de secretaris van Gastvrij Nederland als extra ogen en oren voor de deelnemende partijen. Zo verbeteren we onze voelhorens in het Haagse en Europese veld.” Gastvrij Nederland Gastvrij Nederland is de koepel van werkgevers in de gastvrijheidssector. Het overlegorgaan is ondergebracht bij VNO-NCW en MKB Nederland. Er zijn 18 leden. Bekende partijen zijn onder meer HISWARECRON, Koninklijke Horeca Nederland, de Club van Elf en de ANVR. Naast werkgevers zijn bijvoorbeeld ook de ANWB, het NBTC en VVV Nederland lid. Ondernemersagenda Gastvrij Nederland pleit er inmiddels voor om de goede contacten te gebruiken voor een beter gestructureerd overleg met de minister van EZK. Dijks: “We streven naar een aparte ondernemersagenda. Het gaat dan om specifieke zaken die we als ondenemersorganisatie willen bespreken met de minister en die niet op de Actie Agenda staan. We pleiten al jaren voor een eigen staatssecretaris. Die is er ook nu niet gekomen. Maar zo’n kortere lijn met het ministerie zou een stap in de goede richting zijn. Wellicht is de tijd nu rijp om dat te bereiken.” 04-2022 | Recreactie 19

in beeld Duurzaam en mindful ontspannen Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Ons Buiten De transitie van Ons Buiten naar een steeds duurzamer bedrijf is in volle gang. De circulair gebouwde wellnessvoorzieningen met zwembad zijn een eyecatcher, waarbij binnen en buiten moeiteloos in elkaar overgaan. 20 Recreactie | 04-2022 Ons Buiten in Oostkapelle ontwikkelt zich tot een natuurlijk terrein waar biodiversiteit, grondkwaliteit en de creërende kracht van de natuur centraal staan. Daarmee gaat een droom van eigenaar Gabriël Coppoolse in vervulling. Al van jongs af aan is hij ervan overtuigd dat de natuur een belangrijke rol moet spelen op het terrein. Voor Coppoolse is de transitie dan ook veel meer dan het aansluiten bij een mondiale ontwikkeling. Het is de vertaling van zijn visie naar een bedrijfsstrategie. Ons Buiten speelt ook in op de nieuwe, alternatieve manieren van recreëren. “Gasten willen op vakantie ruimte creëren voor dingen waar ze thuis niet aan toekomen, zoals leven met het ritme van de natuur”, stelt de ondernemer. Wellness Opvallend onderdeel van de transitie is het Wellness & Poolgebouw. Het eerste circulair gebouwde zwembad van Nederland, waarbij gebruik is gemaakt van onder meer materialen uit de haven van Veere. In de architectuur van het zwembad is rekening gehouden met het ‘mindful’ gebruiken van deze voorziening. “De zichtlijnen naar buiten bevinden zich op zwemniveau, met uitzicht op de wellnesstuin. Dit nodigt uit om in het water te zijn”, legt Coppoolse uit. “En dus minder om op de kant te spelen of lang buiten het zwembad te verblijven.” Het Scandinavisch design legt de nadruk op rust en ruimte. “Opblaasbanden en vergelijkbare attributen vind je niet bij ons.” Naast het Wellness & Pool-gebouw heeft Ons Buiten samen met partners uit de boomhuttenbouw en landschapsinrichter Jos Willemsen een zo natuurlijk mogelijke water-modder-speeltuin ontworpen en aangelegd. “Een ideale voorziening voor kinderen om op hun eigen manier de verschillende natuurelementen te ontdekken.” 04-2022 | Recreactie 21

BESPAAR OP BEDRIJ FSKOSTEN en spaar het milieu! Vaatwasser voorlader Type: Zanussi ZLAI3 dubbelwandig rvs (18/10) rvs spoelarmen 3 wasprogramma’s: 90|120|240 sec. 2,5 liter per spoelbeurt HACCP monitoring zelfdiagnose systeem diepgetrokken naadloze bodem ingebouwde naglansdosering automatisch zelfreinigingsprogramma gegarandeerde naspoeltemperatuur van minimaal 84°C incl. borden- en koppenkorf, 2 bestekcylinders afm. 60x61x82 cm 400 Volt | 5,35 kW ACTIVE Voorlader Type ZL1 en ZL3 demontabele wasarmen vervaardigd van roestvaststaal (AISI 304) 2 wasprogramma’s 120 | 180 seconden 5,8 liter boiler voorzien van een grof- en fijnvuilfilter naglansinjector en zelfreinigingsprogramma inclusief bordenkorf en 1 bestekkorf afm. 60x65x82 cm QUA HOOGTE EENVOUDIG TE 4550.1562 normaal ZL1 3.785,actie 3.195,inruilkorting 300,NU Sneller Stiller Pure and ActivActive P A ti d Zuiniger Schoner 2.895,Lease vanaf 66,59* 4550.1550 230 Volt 2.395,1.695,Lease vanaf 42,04* ZL3 4550.1548 400 Volt 2.595,1.895,Lease vanaf 47,00* * De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. PLAATSEN ONDER SPOEL- OF WERKTAFEL Doorschuiver Type: Zanussi ZHT8IELG geheel rvs (AISI304) geisoleerde bovenkap energiezuinige dubbelwandige tank capaciteit 1440 borden p/uur 3 wasprogramma's: 45|84|150 seconden extreem laag verbruik: 2 liter per spoelbeurt automatisch zelfreinigingsprogramma afm. 75x88x227 cm 400 Volt | 9,9 kW 4550.682 normaal actie ACTIVE Met maar liefst 5.000,EIA fiscale aftrek 11.500 7.89 inruilkorting 1.000 NU 6.895, Lease vanaf 147,55 * WARMTE TERUGWINNING ZORGT VOOR EEN LAGERE ENERGIEREKENING 00,95,00,,VA ATWA S S E R S Doorschuiver Type: Hakpro HDS80 geheel rvs (AISI 304) diepgetrokken tank met afgeronde hoeken laag verbruik: slechts 2 liter per spoelbeurt atmosferische boiler naglanspomp 3 programma's: 45| 84|150 seconden zelfreinigingsprogramma en automatische leegloop krachtige 12 liter boiler vulhoogte tot 44 cm incl. 1 bordenkorf + 1 bestekkorf afm. 67x76x157 cm (excl. beugel) 400 Volt | 9,9 kW 4558.911 normaal actie 6.278,4.745,inruilkorting 750,NU 3.995,Lease vanaf 91,89 * COMBINATIE B 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4558.913 normaal 6.432,actie 4.875,Inruilkorting 750,4194.110 4558.010 COMBINATIE C 110 cm | 67 cm 4194.106 4.125,Lease vanaf 94,88* | | 120 cm | 4558.915 normaal 6.432,actie 4.875,Inruilkorting 750,4.125,Lease vanaf 94,88* 4194.108 4558.010 Glazenspoeler 1 wasprogramma: 120 seconden inzet voor 12 schotels 29x29x7,5 cm incl. 1 glazenkorf en 1 bestekkorf 30 korven per uur naglansinjector 230 Volt 4194.112 4194.118 4558.010 4194.106 Century waterontharder Type Compact geïntegreerde harstank, 5 ltr. bypass is standaard inbegrepen capaciteit 750 ltr. per uur afm. 21,5x35x46 cm OOK LEVERBAAR MET AFVOERPOMP EN/OF DOSEERUNIT art.nr afm. cm afm. korf 4550.1500 44x50x64 38x38 cm 1.640,1.245,4550.1510 46x55x70 40x40 cm 1.780,- 1.345,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 1.245,Lease vanaf 30,88* ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl 17-03-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. Vanaf 4270.102 830,719,VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN www.hakpro.nl 4194.114 4558.010 COMBINATIE E | 180 cm 4194.106 COMBINATIE D 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4194.110 Door hoge vulhoogte 44 cm, ook geschikt voor pannenkoekenborden 4550.010 4194.102 AFGEBEELDE OPSTELLINGEN ZIJN OOK GESPIEGELD LEVERBAAR INRUIL ACTIE Groot afgebeeld: COMBINATIE A 4558.917 normaal 6.483 actie 4.925 Inruilkorting 750 4.175,Lease vanaf103,5 | 67 cm | 110 cm | 4558.919 normaal 6.778 actie 5.100 Inruilkorting 750 4.350,Lease vanaf107,8

de bezieling Zeilschool Vinkeveen, Thom Hoff ‘Alles draait om opleiden en leren’ Een jaar geleden kocht hij het watersport- en recreatiebedrijf waar hij al jaren werkte. Inmiddels staat Thom Hoff stevig aan het roer van het bedrijf in Vinkeveen, met zeilschool, haven, botenverhuur, groepsaccommodatie, verblijf, bedrijfsevenementen en méér. “Zoveel activiteiten, daar kun je goed in verdwalen. Voor de komende tijd staan kwaliteitsverbetering en synergie tussen de activiteiten centraal.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Joanne Blokland (Zeilschool Vinkeveen) Zeilschool Vinkeveen en Vinkeveen Haven liggen op een prachtige locatie aan de Vinkeveense plassen. Zo’n veertig jaar geleden kwam de voormalige gymzaal van het dorp beschikbaar. Een slimme ondernemer verbouwde die tot groepsverblijf voor kinderen en begon een zeilschool. Vele generaties kinderen leerden er vervolgens zeilen. Eén daarvan is Thom Hoff (34), die hier op zijn negende voor het eerst naar zeilkamp ging. Dat beviel goed en als 17­jarige werd hij instructeur. Dat verzekerde hem van een leuke vakantiebaan. Professioneel koos hij voor een andere richting: Hoff studeerde rechten en werkte als jurist onder meer bij een rechtbank en bij CWO, de Commissie Watersport Opleidingen. Maar het water bleef trekken. Moest hij de rest van zijn leven op kantoor doorbrengen? Vier jaar geleden kreeg hij het aanbod om manager te worden van Zeilschool Vinkeveen en dat bleek een schot in de roos. De eigenaar had het bedrijf de laatste vijftien jaar fl ink uitgebreid, met onder meer een jachthaven, restaurant, botenverhuur en een paar Pipowagens voor B&B­verblijf. Daarnaast zorgde de aloude zeilschool met groepsverblijf nog steeds voor heel wat aanloop. Het bedrijf biedt naast de zeilschool en haven ook groepsverblijf, Pipowagens en evenementen Coronaregels Thom Hoff De overname viel natuurlijk niet in de meest gunstige periode. Had het bedrijf veel te lijden onder de coronaregels? “Dat viel erg mee”, oordeelt Hoff. “Ons bedrijf kent vier pijlers: de zeilschool, de haven met botenverhuur, de evenementen en het overnachten. Juist die diversiteit hield ons op de been. Er was altijd wel iets mogelijk. En de zeilschool en botenverhuur zijn vrijwel de hele periode gewoon doorgegaan.” Het was wel een spannende tijd voor de startende ondernemer. “Drie keer per week moesten alle instructeurs worden getest. 24 Recreactie | 04-2022 Dan was het altijd weer duimen dat er geen uitval was. Het is heerlijk dat nu alles weer mag. Dat we de ouders die ons hun kinderen toevertrouwen gewoon een hand kunnen geven.” Bereikbaar Uniek aan Zeilschool Vinkeveen is de ligging. Waar mensen voor zeilkampen normaal al gauw aan Friesland denken, gaat het hier om een bedrijf dat 15 autominuten van Amsterdam ligt en 20 minuten van Utrecht. Dat betekent dat ook ouders die hun kinderen liever niet in de groepsaccommodatie laten over nachten, bij de zeilschool terecht kunnen. Zij kunnen de kinderen tijdens de zeilweek dagelijks zelf brengen en halen. Ook voor bedrijven is de locatie een enorm pluspunt. Het bedrijf ligt midden in de natuur en er heerst de rust van het landelijk gebied. Maar toch is het vanuit de hele Randstad goed te bereiken. Er zijn allerlei arrangementen mogelijk, zoals samen zeilen op twee historische platbodems, vergaderen, catering of diner, barbecue en zo meer. Vanuit de haven worden vijftig motorboten verhuurd. “Dat lijkt veel, maar in het hoogseizoen kunnen we er wel drie keer zoveel verhuren”, vertelt Hoff. “Daarnaast hebben we zo’n vijftig kano’s en supboards. Ook die zijn bij mooi weer allemaal in gebruik.” Opleiden en leren Het allerleukste aan zijn bedrijf vindt Hoff dat heel veel draait om opleiden en leren. Dan gaat het om de zeilschool, waar jaarlijks zo’n 1.500 kids leren zeilen. Maar het gaat ook om het opleiden van de eigen medewerkers. Het bedrijf telt naast tien vaste krachten maar liefst 150 instructeurs in een flexpool, en dertig oproepkrachten voor andere taken. “Jaarlijks leiden we dertig tot veertig instructeurs op. Die moeten zeilles kunnen geven, maar vooral oog hebben voor de kinderen. Ze moeten 04-2022 | Recreactie 25 >

inspiratie? Meer Ga naar onze site of scan de qr-code en word gratis abonnee van ons online inspiratie magazine. de bezieling Uniek is de ligging van het bedrijf, centraal in de Randstad kunnen communiceren, samenwerken en zelfreflectie hebben – ook als er dingen misgaan. Al die kinderen in je les zijn uniek. Dat betekent ook dat je les niet altijd verloopt zoals jij het gepland hebt. Dat zijn allemaal vaardigheden die onze instructeurs hier opdoen.” Kwaliteitsverbetering Het bedrijf is de afgelopen vijftien jaar flink uitgebreid. Je kunt verder blíjven uitbreiden, maar Hoff kiest ervoor om eerst te werken aan kwaliteitsverbetering en het versterken van de synergie tussen de verschillende pijlers. “Om een voorbeeld te noemen: de jachthaven en zeilschool hebben nu twee websites. Hoe digitaal wil je zijn? Zeilschool Vinkeveen was een van de eerste bedrijven die na afloop van elke zeilweek een aftermovie maakte. Tegenwoordig worden die geschoten met drones en GoPro’s. De films zijn van hoog niveau. Wel is het zo dat tegenwoordig elke zeilschool een aftermovie maakt. Bij Thom Hoff en zijn team roept dat de vraag op: Hoe digitaal wil je zijn? En hoe hip wil je eigenlijk worden? Moet er elke keer iets nieuws komen? Hoff: “In basis is zeilen een analoge sport. We willen de kracht van deze plek en de activiteit niet verliezen. Mensen komen hier bij elkaar om te leren en te recreëren en in de natuur te zijn. Dan willen we niet dat kinderen de hele tijd op hun telefoon kijken om met anderen te appen en chatten. Daarin zoeken we heel bewust naar een evenwicht.” We werken op het moment aan één nieuwe huisstijl en op basis daarvan komt er een nieuwe site voor alle activiteiten. Als mensen hier komen om een boot te huren zien ze ook dat leuke restaurant, de zeilschool en B&B’s. Als je dan nog eens een zeilschool zoekt of een leuke activiteit voor je bedrijf weet je waar je moet zijn. Die kruisbestuiving willen we ook online realiseren. Nu kunnen mensen de zeilschool boeken zonder te zien dat we ook bootverhuur en een haven hebben”, stelt Hoff. De kwaliteitsverbetering die hij nastreeft zit in grote en kleine zaken. De gebouwen krijgen een upgrade; zo is afgelopen winter het gebouw voor bedrijfsactiviteiten gerenoveerd en voorzien van extra ramen. Het ziet er nu weer fris en uitnodigend uit. De catering, de ontvangst, de benadering van ouders: alles wordt kritisch onder de loep genomen en waar nodig verbeterd. “Met een jong team en een modernere uitstraling willen we steeds beter worden in wat we doen.” 04-2022 | Recreactie 27

de provincies Wat speelt er in Noord-Brabant en Limburg? Verzet tegen de luchthaven Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck, Shutterstock Wat zijn de belangrijkste issues op het gebied van recreatie en toerisme in de provincies? En hoe gaan de HISWA-RECRON regiomanagers daar mee om? In een nieuwe reeks artikelen zoomen we telkens in op twee provincies. Om te beginnen op Noord-Brabant en Limburg. 28 Recreactie | 04-2022 Vraag Arthur van Disseldorp (regiomanager Noord-Brabant en Limburg) naar hét hete hangijzer in zijn werkgebied en hij antwoordt in drie kapitalen: “MAA!” Maastricht Aachen Airport maakt structureel verlies en toch is het een kansrijk scenario om het aantal vluchten te verviervoudigen. “Dat betekent meer vluchten over meer routes, mogelijk ook in de nacht”, stelt Van Disseldorp. “Daarmee raak je onze sector. Onbegrijpelijk, want er zijn alternatieven.” In totaal gaat het om een uitbreiding van 6.500 naar 22.000 vliegbewegingen. De luchthaven kan de uitbreidingsplannen – waarvoor onder meer een baan moet worden verzwaard – niet zomaar uitvoeren. Daarvoor is een aanvullende vergunning van de provincie nodig. De HISWA-RECRON regiomanager is in zijn verzet tegen de uitbreiding van MAA tot de tanden gewapend. “Als je de werkgelegenheidscijfers van onze sector afzet tegen die van de luchthaven, zie je dat onze bedrijfstak veel groter is en veel dieper geworteld in Limburg.” Samen optrekken ‘Viermaal zoveel vluchten, dat is onnodig en schadelijk voor onze sector’ In het verzet trekt Van Disseldorp samen op met KHN en Visit Zuid-Limburg. In de praktijk betekent dat veel overleg op het provinciehuis en communicatie met de pers. “De strijd tegen de uitbreiding van MAA is voor een belangrijk deel ook een strijd tegen beeldvorming.” Nachtregister en waterhuishouding Een ander belangrijk issue is het digitaal nachtregister. Vijftien van de circa negentig gemeenten in Noord-Brabant en Limburg zetten dit middel nu in om ondermijning tegen te gaan. Onnodig, inefficiënt en onuitvoerbaar, stelt Van Disseldorp namens HISWA-RECRON. “Het schrikt criminelen niet af en scheept ondernemers op met extra werk”, zegt hij. “Nachtregistratie bestaat bovendien al, in de vorm van de reserveringssystemen van de recreatiebedrijven.” De regiomanager werkt in dit dossier nauw samen met leden van HISWA-RECRON in de betreffende gemeenten. “We hebben regelmatig overleg met de gemeenten, vooral op ambtelijk niveau. Liefst in een zo vroeg mogelijk stadium van de besluitvorming.” Inhoudelijk wijst Van Disseldorp op de juridische onhaalbaarheid van digitale nachtregistratie én op de privacywetgeving. “Als je ondermijning wilt tegengaan, moet je dat op een andere manier aanpakken. Niet door het inzetten van een middel als een digitaal nachtregister.” Overstromingen Een derde thema waar de regiomanager veel energie in steekt is het toekomstbestendig maken van de waterhuishouding. “Dit speelt vooral in Limburg, maar ook in een deel van NoordBrabant. Wat de recente wateroverlast betreft hebben we deels compensatie kunnen regelen voor getroffen ondernemers, zowel materiële als emotionele. Sommige ondernemers zaten er helemaal doorheen na corona én de waterproblematiek. Voor de langere termijn zijn we in gesprek met het Waterschap Limburg, Rijkswaterstaat en de Veiligheidsregio’s over een toekomstbestendige waterhuishouding.” Naast de drie genoemde thema’s zet Arthur van Disseldorp zich ook in voor dossiers als het masterplan Maasplassen, de strijd tegen openbare camperplaatsen, stikstofproblematiek, personeelstekorten, Vitale Vakantieparken, zonering in de Biesbosch en de oprichting van het platform Gastvrij Brabant. Genoeg werk aan de winkel in Noord-Brabant en Limburg! 14 juli 2021 is een datum die Maike Vaessen niet gauw zal vergeten. Op die dag stond haar bedrijf Camping ’t Geuldal in Meerssen door de overstromingen volledig onder water. De schade liep in de tonnen. “De afwatering, stroomkabels en stroomkasten waren volgelopen en moesten allemaal vervangen worden. Ook de vloer in onze brasserie liet los.” Regiomanager Arthur van Disseldorp was een van de eersten die bij Vaessen aan de telefoon hing. “Hij voorzag ons van tips op het gebied van schadedocumentatie en hielp ons in het traject naar de overheid. Ook wees hij ons erop dat we onze eigen manuren ook moesten verhalen op de verzekering. Op zulke momenten besef je de waarde van je branchevereniging.” Ruben van der Bool van Landschapscamping Alleleijn in Epen verzet zich, samen met andere HISWA-RECRON-leden, tegen het digitale nachtregister dat de gemeente Gulpen-Wittem ondernemers oplegt. “Wij doen daar niet aan mee. We hebben geen moeite met digitalisering, maar wel met het extra werk en de kosten.” Ook maakt hij bezwaar tegen de koppeling van het nachtregister met de toeristenbelasting. “Toeristenbelasting wordt achteraf betaald en het digitale nachtregister is voor de aanmelding van de te komen nacht.” Dankzij een stevige brief van HISWA-RECRON wordt zijn weigering gedoogd. “Dit najaar verwacht de gemeente echter dat wij aansluiten. Dat doen wij niet. Desnoods gaan we samen met HISWA-RECRON naar de rechter.” Arthur van Disseldorp 04-2022 | Recreactie 29

taxateurs adviseurs rentmeesters t zijn Taxaties Vastgoedadvisering Rentmeesterij Grondverwerving Schadevergoedingsrecht Buitenstate Vredo Vertrekdag gasten Vredo dag 1 Vredo dag 14 Vredo dag 21 Vastgoedadvies vanuit Zeeuwse nuchterheid Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@rijk.eu www.rijk.eu Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen T 0113 57 28 35 E info@advieskantoorrijk.nl www.advieskantoorrijk.nl Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl Bedrijfsoverdracht MAAK HET LANDSCHAP KLEURRIJK MET GRAUSTABIEL EN/OF ANDERE HALFVERHARDINGEN www.debeijerbv.com DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING Weverstraat 26 4061 AP Ophemert T 0344 - 652628 info@airtrampoline.nl Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Broekhoek 28 5384 VR Heesch NIEUW Nu ook in 95 cm uitvoering leverbaar! n kennis delen De Omgevingswet: dat wordt toch opletten Zou het er dan toch van komen? Recent heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen die de regering oproept dat uiterlijk 1 januari 2023 de Omgevingswet in werking zal moeten treden. Nu hebben wij niet alleen een Tweede Kamer maar ook nog een Eerste Kamer: dus niet te vroeg gejuicht. Tekst: Eelco de Jong (Zypp advocaten) Foto: Max de Krijger De vraag is: moeten wij eigenlijk juichen over de komst van een nieuwe wet? Dat is lastig te zeggen. Er zijn hartstochtelijke fans en er zijn hartstochtelijke haters. Dat is nu al het geval en na inwerkingtreding zal iedere groep het gelijk van zijn eigen standpunt zien. De wet heeft veel belang voor de recreatiesector. De Omgevingswet is straks de wet waar heel veel regels over de fysieke leefomgeving in terug te vinden zijn. En dat is zo’n beetje alles tussen hemel en aarde. Regels over lucht, bodem, water, landschappen, natuur. Maar ook alles wat wij mensen in die omgeving hebben gedaan: bebouwing, industrie, infrastructuur en dus ook campings en jachthavens. Nou zijn daar natuurlijk al regels voor. De Omgevingswet brengt al die regels samen in één wet. Dat betekent dus ook dat een groot aantal wetten wordt ingetrokken. Denk aan de Wet algemene bepalingen omgevingsDiverse uniform geldende landelijke regels worden straks door de gemeente vastgelegd recht (omgevingsvergunning), de Wet ruimtelijke ordening (bestemmingsplannen), allerlei milieuwetgeving (Wet milieubeheer, Wet bodembescherming) en nog heel veel andere wetten. En daar komt dus één wet, de Omgevingswet, met een aantal AMvB’s voor terug. Omgevingsplan Sommige onderwerpen veranderen, andere onderwerpen blijven inhoudelijk gelijk. We geven een paar voorbeelden. Een object voor recreatief nachtverblijf (max. 70 m² oppervlak en max. 5 meter hoog) kan nu, als het in overeenstemming is met het omgevingsplan, zonder vergunning worden gebouwd. Dat wat in het bestemmingsplan stond, staat straks in het omgevingsplan. In dat omgevingsplan komen alle regels die betrekking hebben op de fysieke omgeving terug. Dus niet alleen – zoals nu – regels over gebruik van gronden en bouwen, maar ook de regels voor het kappen van een boom, het maken van een uitweg, het hebben van een terras, openingstijden horeca. Nu geregeld in gemeentelijke verordeningen, straks in het omgevingsplan. Maar ook allerlei milieuregels – denk daarbij vooral aan regels die lokale milieuhinder veroorzaken, geluid en geur – komen terug in het omgevingsplan. Dat is wel echt een verandering, want dat zijn regels die nu landelijk zijn geregeld. Vanaf januari 2023 worden die dus door de gemeenten vastgelegd in het omgevingsplan. Strenger, of juist minder streng dan nu. Dat wordt dus opletten. 04-2022 | Recreactie 31

vakinfo Razendsnelle metamorfose van je park Kun je je recreatiebedrijf in een aantal weken, hooguit maanden, een volledige metamorfose geven? Kun je in zo’n korte periode al je chalets vervangen door een moderne variant? Een nieuwe ontwikkeling op de recreatiemarkt maakt het mogelijk. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Adria De gast op je recreatiebedrijf wordt steeds kritischer. Verwachtte hij tot voor kort altijd hetzelfde comfort als thuis, tegenwoordig wordt hij graag verrast door nieuwe, voor hem onbekende trends. Als recreatieondernemer moet je daar voortdurend op inspelen door je accommodaties volledig up-to-date te houden en oog te hebben voor nieuwe ontwikkelingen. De levenscyclus van een accommodatie is veel korter dan die van een traditionele woning. Een recreatiewoning kan technisch weliswaar langer mee dan hij gebruikt wordt, de gast (ofwel: de ‘verhuurbaarheid’) bepaalt op zeker moment dat vervanging noodzakelijk is. En dus zul je als recreatieondernemer op zo’n moment je aanbod moeten moderniseren. Maar een upgrade van je park – zeker als dat een flinke omvang heeft – kan een complexe en langdurige aangelegenheid zijn. Enerzijds moet je bedrijf gewoon doordraaien en anderzijds wil je toch je aanbod moderniseren en de gasten niet teveel storen. In één keer vervangen Een nieuwe ontwikkeling op de Nederlandse recreatiemarkt maakt deze omslag een stuk gemakkelijker. Zo is het met ingang van 2023 mogelijk om je chalets in één keer te verkopen aan de aanbieder van je nieuwe accommodaties. Aankoop van nieuwe chalets is dat jaar – ondanks de krapte in de markt – ook gewoon mogelijk. Vergelijk het met het inruilen van je oude auto bij de aankoop van een nieuwe. Voordeel van deze procedure is dat je met één partij zaken doet en de metamorfose in korte tijd gerealiseerd kan worden. Afhankelijk van de omvang van je bedrijf is de operatie in enkele weken tot maximaal enkele maanden mogelijk. Planning, ontwikkeling en montage komen in handen van de partij waarmee je samenwerkt, waardoor je zelf kunt blijven focussen op je core business. Een upgrade van het park kan een langdurige aangelegenheid zijn Doordat je verouderde accommodaties worden gerecycled of een nieuw leven krijgen bij een particuliere koper, ben je als recreatiebedrijf ook duurzaam bezig. Maar ook maatschappelijk relevant: op de Duitse markt (waar deze werkwijze al langer wordt gebruikt) werden slachtoffers in overstromingsgebieden en vluchtelingen uit Oekraïne al tijdelijk gehuisvest in zowel nieuwe als gebruikte accommodaties. Met dank aan Adria Benelux 32 Recreactie | 04-2022 productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk XXL doucheprofi el Tece heeft het assortiment doucheprofi elen uitgebreid met een lengte van 1600 mm. Dit als aanvulling op de bestaande lengten 800, 900, 1000 en 1200 mm. Voor een exacte inbouw zijn alle doucheprofi elen met een handzaag op maat in te korten. Naast edel zwart levert TECE de doucheprofi elen in roestvaststaal en in de PVD-coatings Gold Optic (goud), Red Gold (koper) en Black Chroom, zowel geborsteld als gepolijst. T: (0592) 41 50 74 I: www.tece.nl Chaletbouw Arcabo, specialist in de bouw van mobiele bungalows, biedt maatwerkoplossingen voor de bouw of herontwikkeling van grotere recreatieprojecten. Het bedrijf beschikt over een ruim assortiment modellen voor zowel de kleine als de middelgrote recreatieondernemer en begeleidt en adviseert bij investeringsprojecten. In de showroom in Nieuwleusen zijn tal van modellen te bekijken. T: (0529) 48 89 00 I: www.arcabo.nl/zakelijk Aanpasbare sport-arena De multifunctionele houten Ace Arena van Yalp biedt een veelzijdige en aanpasbare omgeving voor allerlei balspelen en diverse andere vormen van lichaamsbeweging. De Ace Arena’s zijn ruimte-effi ciënt en op maat aan te vullen met hoge en of lage doeltjes, volleybalnet, baskets en openingen in de boarding. T: (0547) 28 94 10 I: www.yalp.nl Groene verpakking Wecovi Service werkt aan de vergroening van gastensets, welkomstpakketten en andere sets voor de accommodatie. De verpakkingen van de sets worden vervangen door een milieuvriendelijker variant. Na een stapsgewijze introductie zullen uiteindelijk alle sets gemaakt zijn van gerecycled materiaal. Ook veel producten in de sets zijn duurzaam en voorzien van milieukeurmerken. T: (038) 468 68 88 I: www.wecoviservice.com 04-2022 | Recreactie 33

Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl   088 555 48 88    * Voldoet aan alle door de NVWA gestelde eisen. * Géén touw, harnas of klimuitrusting nodig. * Voorzien van Keurmerk/TüV veiligheidscertificaat. * Zonder toezicht van personeel. WWW.KLETTERSTEIN.COM Bereid uw camping voor op de toekomst IAAPA Expo Europe is de plek waar duizenden recreatie en leisure professionals samenkomen om de laatste trends te ontdekken. Honderden leveranciers presenteren hun innovaties, waaronder speeltoestellen, zwembadinfrastructuur en springkastelen, maar ook bijvoorbeeld nieuwe concepten qua eten & drinken en reservatiesystemen. Mis uw kans niet om uw vakantieresort/camping op te waarderen. BEURS: 13–15 Sept. | 2022 CONFERENTIE: 12–15 Sept. | 2022 LONDEN, VERENIGD KONINKRIJK REGISTREER NU IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos

Ron, hoe hou ik grip op mij n resultaat en de kosten? Wil je dat jouw gasten het naar hun zin hebben? En wil je zelf grip hebben op het resultaat en de kosten? Dan heb je soms behoeſt e aan iemand om mee te sparren. Aan iemand die je markt kent. Iemand die je helpt met je administrati e, salarisadministrati e, fi nancieringsoplossingen en het verbeteren van je rendement. De recreati e- en horecaspecialisten van Countu s hebben hier veel ervaring mee en kunnen jou helpen met het maken van strategische keuzes. Hiervoor hebben we zelfs een speciaal experti seteam in het leven geroepen: Berti jn Vos, Jesca Wemmenhove en Ron Koopmeiners. Wil jij een keer brainstormen over de mogelij kheden voor jouw bedrij f? Neem vrij blij vend contact met ons op. Experti seteam Recreati e & Horeca v.l.n.r. Ron Koopmeiners r.koopmeiners@countu s.nl 06 104 34 427 Berti jn Vos b.vos@countu s.nl 06 413 91 328 COUNTUS.NL/RECREATIE Jesca Wemmenhove j.wemmenhove@countu s.nl 06 420 82 737

RECREACTIE 5 | september 2022 magazine over recreatie en toerisme Samen tegen ondermijning Onderzoek naar criminaliteit op vakantieparken Sectorplan moet nieuwe lockdown voorkomen Tekort aan camperplaatsen in toeristische regio’s Grootschalig hergebruik van water op Camping Olmenveld

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e SAMEN KOM JE VERDER! Denkt u al een tijdje aan het uitbreiden van uw bedrijf? Wij kennen de markt en helpen u graag verder te komen. Wij zijn sinds 1974 gespecialiseerd in aan- en verkoop, taxaties en bedrijfsovernames in de dag- en verblijfsrecreatieve sector. Benieuwd naar ons actuele aanbod? Neem contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup of Harm-Jan Mooiweer. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Annouck de Jong, Janine Messelink Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Joyce van Belkom Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie Droog Na een heerlijk zonnige en leuke kampeervakantie schrijf ik dit voorwoord in de broeierige warmte. Warmte die de hele zomer aanhield. Voor vakantiegangers en onze sector was dat prima. De gasten genoten volop en er kwamen geen foto’s in de media van verregende campinggasten en journalisten die met regenlaarzen en paraplu over de camping rondbanjeren. Maar we realiseren ons steeds meer dat warmte en droogte ook nadelen kennen. Berichten over berm-, bos- en duinbranden waren er volop. De lage waterstand geeft problemen voor de scheepvaart, de pleziervaart, maar ook voor het grondwater. Minder grondwater leidt tot verzakking van huizen en gebouwen, schade aan de natuur en biodiversiteit, mislukte oogsten en minder drinkwater. Ik heb dan ook met veel interesse het artikel over grootschalig hergebruik van water bij Camping Olmenveld in Serooskerke gelezen. KENNISPARTNERS: Wat een innovatieve en duurzame oplossing wordt daar gerealiseerd! Maar ook nog een oplossing met een verdienmodel voor de ondernemer. Het gaat om zuivering en hergebruik van water, allereerst voor de camping zelf. Omdat het om zoveel water gaat kan de campingeigenaar Jos Westerbeke het overige water zuiveren, bufferen en aan boeren in zijn gebied verkopen. De boeren gebruiken hiermee een duurzame bron en verdroging en verzilting wordt tegengegaan. Wat een mooie win-win situatie is dat. Deze editie bevat overigens nog vele andere interessante onderwerpen. Van pandemische paraatheid tot de behoefte aan extra camperplekken. En van ondermijning tot de krappe arbeidsmarkt. De rubriek de Bezieling geeft een inkijkje in het ideële gedachtegoed en karakter van de Paasheuvelgroep. Met het hele Recreactie-team hebben we weer ons best gedaan om er geen gortdroge kost van te maken. Ik vind dat in elk geval goed gelukt. Veel leesplezier! 05-2022 | Recreactie 5

Bezoek gelijktijdig ook AGROTECHNIEK HOLLAND entreekorting via www.groentechniekholland.n Kortingscode: Recreactie Vier dagen lang hét vakevenement voor professionals in de openbare ruimte ND d.nl inhoud Informatief Opinie 08 12 26 30 33 35 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Onderzoek: criminaliteit op vakantieparken Pandemische paraatheid Sectorplan voorkomt nieuwe lockdown Kennis delen Jaarplaatsen met een ‘huisje’ opzeggen; Verkeerde uitleg van het WAS Trends Flink tekort aan camperplaatsen Vakinfo Meer omzet met mooi terrasmeubilair Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 22 24 18 28 11 De stelling De krappe arbeidsmarkt remt mijn groeiambities. Eens of oneens? De provincies Wat speelt in Noord-Holland en Flevoland? Mens&bedrijf De bezieling Het idealisme van de Paasheuvelgroep EU-project Grootschalig hergebruik van water op Camping Olmenveld Column RecreAnders 05-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Verkiezing Leerbedrijf Recreatie Welk bedrijf wordt het Leerbedrijf Recreatie 2022? Wie is de beste praktijkopleider? En wie is eigenlijk de leukste collega in de recreatiesector? Kikk Recreatie organiseert deze drie verkiezingen uit naam van het sociaal fonds. Het bekendste is natuurlijk de verkiezing ‘Leerbedrijf Recreatie’. Door deel te nemen laat je zien dat je een voorbeeld bent van goede praktijkbegeleiding in de branche én zet je het bedrijf in de spotlights bij (toekomstige) medewerkers. Maar ook de verkiezing van de beste praktijkopleider én van de leukste collega zijn geweldig om aan mee te doen. www.kikk-recreatie.nl/nieuws Nieuwe winterformule voor Toverland ‘Wikkelhouses’ op Beerze Bulten Op vakantiepark Beerze Bulten (Beerze) werden afgelopen zomer zeven nieuwe accommodaties geopend, de ‘Wikkelhouses’. De basis van de duurzaam gebouwde Wikkelhouses bestaat uit plaatkarton. Dit wordt rond een grote mal gewikkeld en vervolgens wordt er milieuvriendelijke lijm toegevoegd. Dit vormt elementen die kunnen worden gecombineerd en afgewerkt met hout. Bij Beerze Bulten staan twee compacte Wikkelhouses (met zes elementen) en vijf Wikkelhouses XL (bestaande uit acht elementen). Beide accommodaties zijn geschikt voor vier personen. Toverland werkt serieus aan seizoensverlenging. In de herfstvakantie en de weekends van oktober en begin november is het park open rond het thema Halloween. Na twee weekends sluiting gaat het park eind november alweer open voor acht weekends opening, inclusief twee weken Kerstvakantie. Voor de winteropening is een nieuw concept bedacht: Winter Feelings. Voor het eerst blijven daarbij alle zes de themagebieden van het attractiepark open. Gasten genieten van verschillende extra attracties, zoals curlingbanen en een schaatsbaan met kerstboom van maar liefst 10 meter hoog. Elders wordt het Keltische Midwinterfeest gevierd, waar tovenaar Merlijn gasten uitnodigt om hun wensen voor het komende jaar uit te spreken in een magisch ritueel. Online marketeer Eind juli begon Justin de Groot (23) als online marketeer bij HISWA­RECRON. Hij studeerde commerciële economie aan de HAN in Nijmegen. Justin gaat zich vooral bezighouden met de consumentenwebsites van HISWA­RECRON, zoals recron.nl. Hij zorgt voor goede SEOteksten, zodat deze websites nog beter vindbaar worden. Bovendien gaat hij meewerken aan social media en online acties om bezoekers naar de websites te trekken. Zo helpt hij de ondernemers aan nieuwe klanten. Justin woont in Ede, komt veel op de sportschool en is fanatiek motorrijder. 8 Recreactie | 05-2022 Foto: Wanda van Eck Martin Maassen naar Facet Martin Maassen is per 1 september als adviseur aan de slag gegaan bij Facet architecten & adviseurs. Eerder werkte Maassen bijna 25 jaar voor RECRON en HISWA­RECRON, meest recent als plaatsvervangend directeur. “Ik ken Facet al een aantal jaar”, vertelt Maassen. “Wat ik mooi vind is dat zij rust nemen in de ontwikke ling van toekomstvisies voor recreatieondernemers. Vaak zien we dat ondernemers ‘even snel’ een beslissing willen nemen en doorgaan. Bob en Johan dwingen je om eens goed naar je onderneming te kijken en naar waar je zelf staat. Naar kansen en trends. Naar je doelgroep en de ontwikkelingen daarin. Facet zorgt ervoor dat ondernemers de juiste beslissing nemen voor hun bedrijf. Voor mij is de overstap naar Facet meer dan logisch. Ik doe niets liever dan met recreatieondernemers praten over hun toekomst.” Naast zijn advieswerk is Martin Maassen gemeenteraadslid voor WijApeldoorn en voorzitter van voetbalclub AGOVV. ACM stelt eisen aan prijzen De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft recent de regels omtrent het aanbieden van producten en diensten via internet flink aangescherpt. Ook de recreatiesector moet zich daaraan houden, ondanks gegronde bezwaren van zowel individuele bedrijven als HISWA­RECRON. De nieuwe regels bepalen dat de getoonde prijs bij de huur van een vakantieverblijf, kampeerplaats of boot ook de werkelijke eindprijs is (all­in). Daarin moeten dus alle verplichte kosten zijn inbegrepen, inclusief verplichte variabele kosten als de toeristenbelasting. Vanaf 15 september kan de ACM hier ook op handhaven. Het is voor ondernemers dus zaak de internet­ en boekingssystemen zo aan te passen, dat tijdig wordt voldaan aan de eisen. HISWA­RECRON is nog in gesprek met de ACM en met diverse Kamerleden. “Wij vinden dat de ACM met deze aanpassing van de eisen teveel op de stoel van de wetgever gaat zitten. En de invoering moet veel te snel gebeuren”, stelt Marcel Tap van HISWA­RECRON. www.hiswarecron.nl » Kennisbank Slimme subsidie voor het MKB Om MKB­bedrijven te stimuleren bij het ontwikkelen van hun medewerkers, is de nieuwe subsidieregeling SLIM in het leven geroepen. SLIM staat voor Stimuleringsregeling Leren en Ontwikkelen in MKB-ondernemingen. Er zijn vier activiteiten die voor subsidie in aanmerking komen: 1. Opstellen van een opleidings­ of ontwikkelplan voor de onderneming; 2. Opstellen van een loopbaan­ of ontwikkeladvies voor de individuele werknemer; 3. Een methode die werknemers stimuleert hun kennis, vaardigheden en beroepshouding verder te ontwikkelen tijdens het werk; 4. Praktijkleerplaatsen, gekoppeld aan de derde leerweg bij een erkend leerbedrijf. Subsidiabel zijn de inzet van externe adviseurs en van interne medewerkers. Bedrijven tot 50 medewerkers kunnen 80% subsidie ontvangen. Het subsidiebedrag is minimaal € 5.000 en maximaal € 25.000. De maximale subsidie voor grotere MKB­bedrijven (tot 250 werknemers) is 60%. De projecten duren in beginsel één jaar. Informatie via Herbert van Oord h.vanoord@hiswarecron.nl hiswarecron.nl (zoekterm: ‘arbeidsmarktmonitor’) 05-2022 | Recreactie 9 Foto: Max de Krijger Foto: Ditta van Ekris

BARKOELERS GLASDEURKOELKASTEN die gezien mogen worden Verlichte barkoeler geforceerde koeling afsluitbaar (behalve schuifdeurenvariant) verstelbare rekken temp.bereik: 0º tot 10ºC 230 Volt Glasdeurkoelkast verlichting verrijdbaar temp.bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt zwarte binnenzijde en roosters Vanaf Vanaf 1.065,525,art.nr. model 4181.051* 1-deur 4181.080 1-deur 4181.053* 2-deurs 4181.082 2-deurs 4181.055* 3-deurs 4181.084 3-deurs 4181.053 4181.084 art.nr. model kleur afm. cm zwart 50 x 50 x 90 50 x 50 x 84 rvs zwart 90 x 50 x 90 90 x 50 x 84 rvs 4181.057 2-schuifdeuren zwart 4181.059 3-schuifdeuren zwart * Ook leverbaar in 84 cm hoogte Glasdeurkoelkast kleur: zwart afsluitbaar verlichting inhoud: 136 ltr. voor 190 blikjes à 330 ml voor 97 fl essen à 500 ml temp.bereik: 0º tot 10ºC afm. 50x58,3x89 cm 230 Volt EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4660.710 2.130,4282.004 515,349,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 1.599,Lease vanaf 39,66* * De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-03-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl zwart 134 x 50 x 90 134 x 50 x 84 90 x 50 x 90 rvs inhoud afm. cm 690,789,985,1.125,1.325,1.035,525,595,745,845,995,1.565,- 1.175,775,134 x 50 x 90 1.405,- 1.065,4181.951 1-deur 360 ltr 4181.955 2-deurs 750 ltr 4181.957 2-deurs 750 ltr 62 x 67 x 197 112 x 60 x 197 112 x 60 x 210 Barkoeler Heavy duty Type MBK 3-G kleur: antraciet afsluitbaar verlichting inhoud: 460 ltr. (441 fl essen) temp.bereik: 0º tot 10ºC afm. 200,2x51,3x86 cm OOK LEVERBAAR: 2 OF 4 DEUREN 1.415,1.065,1.829,- 1.375,1.925,- 1.445,? onder de aandacht RecreAnders Nieuwe leden Tussen 1 juni en 15 augustus zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Verblijf bij Hygge, Bergeijk, www.verblijfbijhygge.nl • BSL Watersport, Buitenkaag, www.bslwatersport.nl • Sprookjesbos Valkenburg, Valkenburg a/d Geul, www.sprookjesbos.nl • Camperplaats Nederland, Maastricht, www.camperplaatsnederland.nl • The Coon, 's­Hertogenbosch, www.thecoon.nl • FlevoHome Chaletbouw, Nunspeet, www.flevohome.nl Janine Messelink Prosuco Prijzen Mijn ‘marketingzomer’ ging over prijzen. Eindeloos kreeg ik prijslijsten van diverse campings en vakantieparken voorgelegd. Wat ik ervan vind. Of ze te laag zijn, of toch te hoog? Energielasten inbegrepen of extra energietoeslag berekenen? Hoeveel inflatiecorrectie moeten we toepassen? Wat doen anderen? Er vliegen termen als ‘koudetoeslag’ om mijn oren, om in de wintermaanden de energielasten nog een beetje onder controle te houden. Ook zal menig ondernemer met airconditioning in accommodaties zich afgelopen zomer achter de oren hebben gekrabd bij het zien van zijn energieverbruik. Hoe doen we daar wat aan? Met veel headlines over (energie)kosten die de pan uit stijgen, inflatiecijfers die ‘nog nooit zo hoog waren’ en schrijnende verhalen van consumenten die niet meer rondkomen, is het samenstellen van nieuwe prijslijsten inderdaad nog best een puzzel. Onderzoek naar ‘cijfers van anderen’ wees dit jaar nog eens extra uit: geen prijs bleef lang hetzelfde. Inclusief personeelsbeleid Het personeelstekort in onze sector wordt steeds groter – zie ook ‘de stelling’ op pagina 22. Daarom is iedereen welkom om bij onze bedrijven te werken. Maak werk van een inclusief personeelsbeleid dat óók gericht is op gehandicapten, ouderen, inwoners met een andere culturele achtergrond en mensen uit de LHBTQ+ gemeenschap. Zorg dat deze mensen zich volledig geaccepteerd en gewaardeerd voelen. Het gaat al snel om een behoorlijk percentage van je medewerkers. De LHBTQ+ gemeenschap alleen al maakt zo’n 5­10% uit van je personeelsbestand. Daar komen alle medewerkers uit de andere groepen nog bij. Die wil je en kun je niet missen. Onderwijscentrum GoodHabitz heeft een aantal tips gepubliceerd voor een inclusief personeelsbeleid. www.goodhabitz.com » inspiratie » downloads Tel daarbij het verschil in prijspresentatie van diverse aanbieders, dan raak je helemáál de weg kwijt. De ACM kondigde aan strenger toe te zien op correcte en eenduidige prijsweergaves. In mijn ogen een onmisbare voorwaarde bij het aangaan van een eerlijke strijd om de juiste gast. Maar wat is nu de juiste prijsstrategie? Tips te over. Mijn mening is dat dit valt en staat met het allerbelangrijkste: beschouw je prijzen als dynamisch en stap af van de statische prijslijst. Realiseer je dat een prijs slechts één element is in het beslissingsproces van de gast. Past je prijs bij het boekingsmoment? Past je prijs bij je (gewenste) gast? Hoeveel is het je waard om je gast terug te laten komen of te belonen voor vroeg boekingsgedrag? Wanneer is leegstand beter dan korting? Is er naast omzet en bezettingsgraad ook nog een ander doel te formuleren? Zo kan ik nog even doorgaan… Veel succes met het samenstellen (of aanpassen) van je volgende prijslijst! 05-2022 | Recreactie 11 Foto: Sprookjesbos Valkenburg

coverstory Onderzoek naar criminaliteit op vakantieparken Samen tegen ondermijning Half juni was het het gesprek van de dag: criminele investeringen op vakantieparken. RIEC Oost-Nederland presenteerde een onderzoek waaruit het beeld naar voren kwam van een sector die gevoelig is voor witwaspraktijken, drugscriminaliteit en prostitutie. Helaas ontbrak de nuance in de berichtgeving. “Verreweg de meeste parken hebben hun zaken prima op orde. Het gaat hier vooral om de parken waar geen toezicht meer is.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, Maarten Bokslag, Vitale Vakantieparken Het onderzoek werd uitgevoerd op verzoek van het RIEC Oost-Nederland – een expertisecentrum op het gebied van ondermijning. Het onderzoek schetst voorbeelden en casussen 12 Recreactie | 05-2022 van criminele activiteiten en investeringen in vakantieparken, overigens zonder dat echt hard te maken. Het beeld ontstaat van een sector die door (te) weinig toezicht onder meer gevoelig blijkt voor witwaspraktijken. Voor de overige conclusies: zie het kader op pagina 19. Riné van Dingstee, directeur van RCN vakantieparken en bestuurslid van HISWA-RECRON, verbaast zich niet over de ‘Witwassen gebeurt overal waar geld wordt verdiend’ uitkomsten. “Ik ben vroeger zelf politiecommissaris geweest in Apeldoorn en het risico op witwassen bestaat bij elke sector waarbij de omzet variabel is en niet heel hard vast te stellen. Neem de autohandel of de horeca. IJssalons zijn berucht: je verkoopt er één, maar zet drie ijsjes aan omzet op de belastingaangifte. Op die manier breng je zwart geld in de legitieme omloop, dat is witwassen.” Onroerend goed “Je ziet nu dat er overal casino’s ontstaan. Wat denk je daarvan? Witwassen komt ook in de wereld van het onroerend goed voor en dus ook in de handel in vakantiewoningen”, stelt Van Dingstee. “En dan gaat het om groot geld. Dat is veel interessanter dan de verkoop van ijsjes of biertjes. Nieuw voor mij is dat het volgens het onderzoek is doorgedrongen tot in de top van sommige bedrijven. Crimineel geld wordt kennelijk gebruikt om hele parken te kopen en op te knappen. Die parken brengen een rendement op en na verloop van jaren is het crimineel geld volledig uit zicht geraakt. Dat is al jaren aan de gang en wat dat betreft levert de overheid een achterhoedegevecht. Ze zijn nu aan het jagen op het besteden van zwart geld. Maar dan zit je helemaal aan de achterkant van het criminele proces. Idealiter zou de overheid veel eerder moeten ingrijpen: daar waar het geld op een kennelijk criminele manier wordt verdiend.” 05-2022 | Recreactie 13 >

coverstory Ook Rob van den Hazel van Vitale Vakantieparken Veluwe is niet verrast door de uitkomst. “Dit is ook het gevolg van onze eigen acties. Wij zijn als eerste tot in detail gaan kijken naar campings en bungalowparken. In het begin kwamen er op een beperkt aantal parken vooral sociale misstanden naar boven. Naar aanleiding daarvan zijn gemeenten op de Veluwe samen met politie en Openbaar Ministerie meer gaan handhaven. En dan kom je van alles tegen, maar het bleef een fragmentarisch beeld. Nu is dat in een onderzoek goed uitgezocht. De resultaten verbazen mij niet, want waar geld te verdienen is, kom je ook minder bonafide partijen en dus ondermijning tegen. Dat zit bijvoorbeeld ook in de Rotterdamse haven. Maar je moet wel beginnen met vast te stellen: op het overgrote deel van de parken speelt dit allemaal níet.” Geen toezicht Dat is ook de stelling van Geert Dijks, directeur van HISWARECRON. “Het gaat vooral om de parken waar geen toezicht meer is. De parken die niet meer aantrekkelijk zijn voor recreatieve verhuur, of waar eigenaren er met de pet naar gooien. Er zit niemand bij de receptie, er is geen parkbeheer. Op dat soort niet-vitale parken komt ruimte voor permanente bewoning en criminele praktijken. Daar kun je onder de radar blijven en dat is belangrijk voor criminelen.” Ahmed Marcouch, naast burgemeester van Arnhem ook voorzitter van RIEC Oost-Nederland, is daarom voorstander van een strengere controle op vakantieparken. In actualiteitenprogramma OP1 (uitzending 20 juni) bepleitte hij het kadastraal registreren van stacaravans en chalets, om de eigenaren uit de anonimiteit te halen. Een veel te zwaar middel, vindt Dijks, die ook aan tafel zat bij OP1. “Dat is niet de oplossing. Dan zadel je de hele sector op met flinke administratieve lasten. En je zorgt dat het hebben van een chalet voor de gewone burger een stuk duurder wordt. Je krijgt notariskosten en je kunt erop wachten dat de gemeente extra belastingen gaat heffen. Wat mij betreft kun je eigenaren van vakantieparken verplichten om te registreren wie de chalets bezitten. De overheid moet dat kunnen opvragen. En verder gaat het om een duidelijk afgebakende groep parken. We weten precies welke het zijn. Nu wil je de hele sector met dit probleem opzadelen. Mij lijkt het veel effectiever dat er af en toe controleteams komen die de verloederde parken regelmatig bezoeken en gericht controleren. Dan schud je de boel op en juist dat schrikt criminelen af.” Rob van den Hazel ziet het probleem vooral op uitgeponde, ietwat verlopen parken, die buiten het zicht van de overheid liggen. “Daar bestaat meer risico op misstanden. Je weet het gewoon niet. En juist dat schaduwbestaan, buiten de controles om, is heel aantrekkelijk voor criminelen.” ‘Het is onzin om elke ondernemer nu een extra vergunning op te leggen’ Samen optrekken Zowel Marcouch als Geert Dijks vinden dat de eigenaar van het recreatiebedrijf goed moet opletten. Marchouch wil dat ondernemers meer samen met de overheid optrekken. Dijks: “Natuurlijk moet je je park actief beheren en korte lijnen onderhouden met de gemeente en de politie. En als dat er niet meer van komt, als het geen recreatiepark meer is, moet het uit de markt worden genomen. Dan moet de bestemming worden aangepast; daar zijn diverse oplossingen voor. Je voorkomt heel veel problemen als de beheerder vaak op het park te zien is, hier en daar een praatje maakt en mensen aanspreekt als er verdachte omstandigheden zijn.” Rob van den Hazel: “Het is goed als ondernemers zich ervan bewust zijn dat hun park interessant kan zijn voor criminelen. En als je iets vermoedt, draai je dan niet om, maar onderneem actie of meld het bij de politie. Want als je de onderwereld faciliteert, kom je er niet meer van los.” Van den Hazel noemt het contant accepteren van grote bedragen als een voorbeeld. “Gewoon niet doen. Dat is witwassen. Wie betaalt tegenwoordig nog met 50 duizend euro cash?” Maar ook een veel te hoog bod op je recreatiebedrijf is verdacht, en soms moeilijk te weerstaan. Van den Hazel: “Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook. Op korte termijn extra 05-2022 | Recreactie 15 >

Recreatie 15/16/17 NOVEMBER ’22 EVENEMENTENHAL HARDENBERG Kom naar dé enige vakbeurs in de Benelux voor de gehele Recreatiebranche! NOTEER ALVAST IN UW AGENDA! VERBLIJFSACCOMMODATIES, SPELEN & BEWEGEN, ENTERTAINMENT & GAMES, RECREATIETECHNIEK, ICT & SOFTWARE, FACILITAIR, DIENSTVERLENING, ZWEMBAD & WATER, TUIN & PARK, MOBILITEIT, INTERIEUR & STYLING, OUTDOOR LIVING EN FOOD & BEVERAGE WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL coverstory inkomsten leiden tot lange termijn problemen. Overleg het bod met de gemeente of met een taxateur waar je vertrouwen in hebt. En kies uiteindelijk voor je eigen goede nachtrust.” Onderlinge verkoop In het rapport is ook sprake van witwassen door de onderlinge verkoop van chalets. Daar spelen malafide taxateurs een rol bij, die de chalets flink te hoog taxeren. Door de winst bij wederverkoop wordt vervolgens geld witgewassen. Maar hier gaat het om de verkoop tussen particulieren onderling. Wat kunnen ondernemers daar voor rol bij spelen? Riné Dingstee van RCN kent het probleem: “Je koopt een chalet dat 60 duizend euro waard is voor het dubbele en betaalt de helft zwart. Bij verkoop voor hetzelfde bedrag – of meer – is het zwarte geld witgewassen. Dat komt voor. Daarom stellen wij bij RCN zelf de maximale verkoopprijs van chalets en bungalows op onze parken vast. Daar mogen verkopers niet boven gaan. Mensen weten dat van te voren. Maar lang niet iedereen vindt dat leuk, want dat drukt de verkoopprijs; we hebben al advocaten aan onze broek gehad. Hiermee beperken we witwas-mogelijkheden en voorkomen we speculatie. We voorkomen ook dat de locatie of het uitzicht wordt meegerekend in de verkoopprijs. De huurgrond is namelijk het bezit van RCN en mag geen onderdeel zijn van de prijs van chalet of bungalow.” Een van de aanbevelingen in het rapport is het opleggen van een exploitatievergunning, zodat de wet Bibob kan worden toegepast en een burgemeester het park zo nodig onder bestuursdwang kan sluiten. Sinds enkele jaren is dat heel effectief in de ‘Bedenk wel: op het overgrote deel van de parken speelt dit allemaal níet’ horeca. Geert Dijks is er niet per se tegen. “Het is onzin om elke ondernemer nu een extra vergunning op te leggen. Maar het zou goed zijn als de burgemeester, na duidelijke aanwijzingen, zo’n vergunning kan eisen. Om vervolgens bij misstanden of na een controle de wet Bibob toe te passen. Zo geef je een duidelijk signaal af: wij tolereren dit niet.” De aanbevelingen uit het onderzoek: In het onderzoek ‘Criminele Investeringen in Vakantieparken in Oost-Nederland’ worden de volgende aanbevelingen gedaan om ondermijning in de recreatiesector tegen te gaan. • Voer de exploitatievergunning (weer) in zodat de Bibob-toets mogelijk wordt. • Verbied contante betaling van recreatieobjecten. • Neem als overheid een actieve rol; voorkom dat criminelen in staat worden gesteld verlopen parken op te kopen. • Negatieve mediaberichtgeving kan leiden tot een negatief imago van de sector, terwijl heel veel wel goed gaat. Blijft dus als overheid investeren in goede contacten met de bonafide ondernemers. • Laat ook wijkagenten goede relaties onderhouden met parkeigenaren. • Probeer als gemeente meer inzicht te krijgen in de eigenaren en bewoners van huisjesparken. • Zorg voor een realistische en consequente lijn in de handhaving. Ook Van Dingstee vindt een exploitatievergunning niet zo gek. “We hebben dat al op onze Franse parken. Je krijgt die vergunning alleen als je ook echt exploiteert. Dan heb je in elk geval weer een stok om de hond te slaan. Het punt is: de politie kan niet zoveel met dat witwassen van vakantieparken. Je krijgt het bewijs dat er crimineel geld wordt gebruikt maar zelden rond. En dan komt er een slimme advocaat die er altijd wel een wig tussen weet te drijven. Maar de FIOD, ofwel de Belastingdienst, heeft wel degelijk middelen om dit soort parken aan te pakken. Die mogen gebruikmaken van een omgekeerde bewijslast en dat is een compleet ander perspectief. Toon maar aan dat je het geld eerlijk hebt verdiend.” Kwaliteitseisen Geert Dijks benadrukt dat HISWA-RECRON er alles aan doet om de sector ‘schoon’ te houden. “Onze leden moeten voldoen aan kwaliteitseisen. Daar horen de RECRON-voorwaarden bij, en de Geschillencommissie. In ons kwaliteitsbeleid staat een aparte paragraaf over witwassen. Dan gaat het onder meer over het handelen volgens de WWft, de wet ter voorkoming van witwassen, het registreren van de eigendom van chalets en het bijhouden van een nachtregister. Wij zijn tegen permanente bewoning. Bedrijven met het RECRON-keurmerk worden actief beheerd en zijn echt gericht op de toeristisch-recreatieve markt. Dat is de beste manier om problemen tegen te gaan.” 05-2022 | Recreactie 19

de bezieling Peter Verdaasdonk en Dimitri Schenk Het idealisme van de Paasheuvelgroep Honderd jaar Paasheuvelgroep, dat is een eeuw lang sociaal bevlogen recreatie. Maar ook: kennismaken met de natuur en vorming van kinderen. Dat idealisme is er nog steeds en is misschien wel harder nodig dan ooit, stellen Peter Verdaasdonk en Dimitri Schenk van de Paasheuvelgroep. “Kinderen brengen een groot deel van hun leven door met hun telefoon, in een digitale wereld. Maar wat ze hier zien en meemaken is écht.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger, Paasheuvelgroep Honderd jaar geleden werd in Vierhouten de basis gelegd voor een van Nederlands eerste groepsverblijven. Dat hangt nauw samen met de in 1918 opgerichte AJC: de Arbeiders Jeugd Centrale. Die wilde vakanties en bijeenkomsten organiseren voor de jonge socialisten. De Paasheuvel in Vierhouten was de aangewezen plek. Het allereerste groepsgebouw staat er nog steeds en is nu vergaderruimte en hoofdkantoor van de Paasheuvelgroep. Samen met nog enkele gebouwen en het openluchttheater staat het op de Rijksmonumentenlijst. In de loop der jaren groeide de Paasheuvelgroep met meerdere accommodaties. In 2010 bereikte de groep de huidige omvang. Toen ontstond, door een fusie met de Stichting Jeugd Buitenverblijven, een stichting met in totaal 36 accommodaties op negen locaties. ‘In de coronajaren hebben we grote verliezen gedraaid’ Geen gespreid bedje Voor het interview met Recreactie praten we met Peter Verdaasdonk en Dimitri Schenk; respectievelijk directeur en marketing manager van de Paasheuvelgroep. We zitten op de eerste verdieping van dat gebouw in Vierhouten waar het allemaal begon. Verdaasdonk trad begin vorig jaar aan en dat was beslist niet in een gespreid bedje. “De hele organisatie was nog in shock door het onverwachts overlijden van Martin Sloof, de vorige directeur”, vertelt Verdaasdonk. “Daarbij kwamen de grote verliezen door de coronamaatregelen: 2020 was voor de groepsaccommodaties een rampjaar en ook grote delen van 2021 bleven de deuren verplicht dicht.” Dimitri Schenk (l.) en Peter Verdaasdonk De stichting wist de coronacrisis te overleven en 2022 wordt weer een topjaar, weten Verdaasdonk en Schenk. “We zullen iets boven 2019 uitkomen. Er is ‘inhaalbezoek’. Schoolgroepen 18 Recreactie | 05-2022 die vorig jaar niet door konden gaan, komen alsnog. We weten dus nog niet of die extra drukte blijft”, vertelt Schenk. “En de situatie rond corona is nog steeds niet helder. Je weet niet wat er komende winter gebeurt.” Voorlopig blijft de hand dus nog even op de knip. Bleekneusjes Peter Verdaasdonk (63) is een ervaren bestuurder. Hij stond onder meer aan het roer van het Tropenmuseum en Madurodam. “Ik vind het heel mooi dat ik nu kan werken voor een stichting met een belangrijk maatschappelijk belang: kinderen en jongeren leren om op een respectvolle manier met elkaar en de natuur om te gaan. Dat was honderd jaar geleden het uitgangspunt en dat is het nog steeds. Toen ging het om de bleekneusjes uit de stad. Nu krijgen we groepen met kinderen – bijvoorbeeld uit RotterdamZuid – die nog nooit in de natuur zijn geweest. Die kennismaking met de natuur en met elkaar is belangrijker dan ooit.” Verdaasdonk en Schenk schetsen een beeld van scholieren die enkel op hun telefoon kijken. Die grotendeels leven in een virtuele wereld, waarbij polarisatie steeds erger wordt en begrip en respect voor elkaar verdwijnt. “Deze scholieren zijn de beleidsmakers van de toekomst”, stelt Schenk. “Die beslissen straks over onze natuur. Dan is het belangrijk dat ze die ook echt hebben leren kennen. Als is het maar een paar dagen lang, tijdens het schoolkamp.” Schenk: “Soms ga ik kijken bij die schoolkampen. Dan komt zo’n klas hier aan en zie je die kinderen balen: ‘We zijn hier midden in het bos. Er is niks te doen. Waar zijn we terecht gekomen?’ Maar al heel snel slaat dat om. Dan zien ze de eerste eekhoorn. Of ontdekken dat je in een boom kunt klimmen. We hebben hier geen pretpark nodig. Het bos biedt zelf vermaak. En die kinderen genieten daar samen van. Zo zien we dat ze elkaar snel beter leren kennen en met respect met elkaar omgaan. Ze doen hier een ervaring op waar ze hun leven lang plezier van hebben. Natuurlijk, het is geen cruise rond de wereld of trektocht door Cambodja. Maar iedereen weet toch nog hoe geweldig dat schoolkamp vroeger was?” Belangrijke leeftijd “Deze kinderen komen hier op een heel belangrijke leeftijd”, vertelt Verdaasdonk. “Vaak zijn ze voor het eerst weg zonder ouders. Ze zijn voor het eerst op stap met een groep en op elkaar aangewezen. En voor het eerst zien ze herten, of ze ontdekken hoe donker en koel het ook overdag kan zijn in een bos. Wij willen ze die ervaringen heel bewust meegeven en zo de wereld een beetje beter maken. Soms zeggen mensen dan: nou, dat is > 05-2022 | Recreactie 19

Draadloze beheersystemen elektra(verbruik) • verwarming • melders ICY Campsite Management ICY Marina Management www.icy.nl Ron, hoe hou ik grip op mijn resultaat en de kosten? Wil je dat jouw gasten het naar hun zin hebben? En wil je zelf grip hebben op het resultaat? Dan heb je behoefte aan iemand die je markt kent. Iemand die je niet alleen helpt met je (salaris)adminstratie, maar ook met financieringsoplossingen en het verbeteren van je rendement. De recreatie- en horecaspecialisten van Countus hebben hier veel ervaring mee en kunnen jou helpen met het maken van strategische keuzes. Hiervoor hebben we zelfs een speciaal expertiseteam in het leven geroepen: Bertijn Vos, Jesca Wemmenhove en Ron Koopmeiners. Wil jij een keer brainstormen over de mogelijkheden voor jouw bedrijf? Neem vrijblijvend contact met ons op. Expertiseteam Recreatie & Horeca recreatie-horeca@countus.nl COUNTUS.NL/RECREATIE ICY Accommodation Management Bespaar veel energie de bezieling De Paasheuvelgroep biedt al honderd jaar basic comfort voor schoolgroepen wel heel idealistisch. Prima. Dan zijn we maar idealisten.” Dat neemt niet weg dat de Paasheuvelgroep zelf de broek moet ophouden. De panden moeten worden onderhouden en de medewerkers betaald. Er moet een reserve zijn om te investeren en onvoorziene tegenslagen op te vangen. “Wij worstelen daar soms mee en zoeken heel bewust naar een evenwicht”, vertelt Verdaasdonk. “Aan de ene kant vliegen de kosten omhoog en is er 8% inflatie. Aan de andere kant willen we betaalbaar blijven voor schoolgroepen. Dat is een puzzel die we moeten leggen.” Verdaasdonk is van plan om de vijf jaar tot zijn pensionering nuttig te besteden. “Toen ik aantrad heb ik mezelf – en de stichting – drie doelen gesteld. Het eerste was: de coronacrisis overleven. Tot nog toe is dat gelukt. Het tweede doel is het versterken van de organisatie. Dat gaat het om structureel onderhoud van de gebouwen en terreinen, maar ook om voldoende medewerkers, nu en op de lange termijn. Het derde doel is: het zeker stellen van de toekomst van de stichting, door samenwerkingsverbanden aan te gaan en elk jaar een kleine groei te realiseren.” Een heldere doelgroep De groepsaccommodaties van de Paasheuvelgroep zijn volledig afgestemd op schoolkampen van de basisschool en het voortgezet onderwijs. Daarnaast komen er ook kampen van sport- en muziekverenigingen. Het comfort en de voorzieningen zijn eenvoudig: er wordt geslapen op zaal in stapelbedden en er is bijvoorbeeld geen afwasmachine: de kinderen wassen zelf af, als deel van de groepsactiviteit. “Soms krijgen we aanvragen van familiegroepen”, vertelt Dimitri Schenk. “Dan vraag ik mensen altijd om eerst even langs te komen. Soms zijn er families die juist kiezen voor dat basiscomfort. En die zijn natuurlijk van harte welkom.” Medewerkers binden De Paasheuvelgroep doet al zo’n honderd jaar hetzelfde: school- en jeugdgroepen een onvergetelijke vakantie bieden in de natuur. Met basic comfort, niets meer en niets minder. Dat gebeurt zonder winstoogmerk en juist dat is in deze tijd bijzonder geworden, realiseren Verdaasdonk en Schenk zich. “We hebben dan ook besloten om dat ideële meer uit te dragen. Het komt prominenter op onze websites en in onze communicatie naar voren”, vertelt Schenk. “Zo kunnen we onze doelgroepen beter bereiken.” Daarnaast blijkt het ook een middel om medewerkers te binden. Verdaasdonk: “Wij betalen mensen volgens de cao, dus daar kunnen we niet veel mee. We willen een goede werkgever zijn, maar dat maakt ons niet uniek. Ik denk dat mensen juist graag voor ons willen werken omdát we staan voor onze idealen. Omdat ze mee willen helpen om die kinderen een onvergetelijke ervaring te bieden en de wereld ietsjes beter te maken.” 05-2022 | Recreactie 21

de stelling Stelling: de krappe arbeidsmarkt remt mijn groeiambities Net als in veel andere sectoren hebben ook werkgevers in de recreatiesector moeite met het vinden van medewerkers. Hoe ga je als ondernemer om met het tekort aan aanbod? Wring je je in allerlei bochten om koste wat kost aan personeel te komen of pas je je bedrijfsvoering aan? Onze stelling luidt: de krappe arbeidsmarkt remt mijn groeiambities en de vernieuwing van mijn bedrijf. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: FNV Recreatie, Shutterstock Jesse Zahn-Van der Valk CEO Kolibrie HRM voor Horeca Denise Knol Manager Stagebureau Roompot ‘Creëer een happy workplace’ “De overheid helpt natuurlijk niet mee door het progressieve belastingstelsel; meer verdienen betekent hogere belasting betalen én soms je toeslagen verliezen. Dat kan werken soms onaantrekkelijk maken. Als specialist in payroll en HRM binnen de horeca en recreatie krijgen wij regelmatig de vraag hoe wij kunnen helpen bij het vinden van medewerkers. Ons advies is: hou de focus op de medewerkers die hebt, zodat ze minder snel geneigd zijn om te vertrekken en investeer in HRM-diensten. Dat zien we terug in onze coaching-tak Happy Talents. Denk ook na over het DNA van je onderneming en communiceer dat. Kijk naar wat je je medewerkers belooft en zorg dat je dat op orde hebt. Functioneringsgesprekken kunnen een waardevol instrument zijn, net als workshops. Het is belangrijk dat je core groep blij is met de werkplek en dat je als bedrijf ook uitstraalt dat je een happy workplace biedt. Niet alleen salaris, maar ook feestjes, bonussen en andere extraatjes zijn belangrijk en helpen te zorgen dat jouw medewerker bij je wil blijven.” ‘We zetten in op trainen en ontwikkelen’ “Gelukkig zijn we bij Roompot nog steeds in staat om medewerkers aan ons te binden, al merken we wel dat het steeds lastiger wordt. Jongeren doen steeds meer aan jobhoppen. En daar komt de toenemende krapte op de arbeidsmarkt ook nog bij. Bij het werven van medewerkers zetten we in op trainen en ontwikkelen. Dat wordt gewaardeerd. We merken dat onze medewerkers zich daardoor beter aan ons binden. We benadrukken ook de afwisseling in het werk dat we kunnen bieden en maken meer budget vrij om medewerkers in het zonnetje te zetten. Ook werken we samen met een aantal uitzendbureaus. Zowel grote als kleine, en ook bureaus die in het buitenland ervaren personeel werven. Innoveren doen we ook. Zo testen we op een van onze locaties een robot in de bediening. Gasten vinden dat leuk. De robots zorgen er vooral voor dat de medewerkers veel minder hoeven te lopen en te sjouwen. Zo kunnen ze meer tijd aan onze gasten besteden.” 22 Recreactie | 05-2022 Maaike Basting Mariska Eshuis Eigenaar Camping Zonneweelde ‘Bedrijven kunnen beter samenwerken’ “Ik ben het eens met de stelling. We hebben onze horeca – die goed is voor 25 procent van onze totaalomzet – twee dagen in de week moeten sluiten. In het hoogseizoen was dat, dankzij de inzet van tijdelijke krachten, gelukkig niet nodig. Toen was de horeca één dag per week gesloten. We vingen dat op met een foodtruck van een collega-ondernemer. We zijn van plan ons bedrijf uit te breiden met 22 nieuwe verhuurunits. Het extra werk, zoals schoonmaak, proberen we zoveel mogelijk op te vangen met ons bestaande team. Je wordt toch voorzichtiger. We zijn ook actiever geworden op het gebied van werving. Zo heb ik samen met een collegaondernemer een vacaturekrant opgetuigd die in een oplage van 100.000 is verspreid over heel ZeeuwsVlaanderen. Dat leverde een aantal goede reacties op. Samenwerken is belangrijk. Beter dan tegen elkaar opbieden. Ik zie dat horecabedrijven in de omgeving personeel bij elkaar proberen weg te kapen. Voor een paar euro meer wordt medewerkers gevraagd om over te stappen. Dat vind ik niet collegiaal. Marges komen daardoor zwaar onder druk te staan.” Eigenaar Kampeerdorp de Zandstuve ‘We bieden medewerkers veel extra’s’ “Nee, bij ons is daar gelukkig niet zoveel van te merken. Volgend jaar openen we een nieuwe horecavoorziening en de medewerkers daarvoor zijn al vastgelegd. We hebben dan twee aparte horecalocaties – een familierestaurant en een pizzeria – en we zullen moeten afwachten hoe dat uitpakt op het gebied van personeelsinzet. We hebben een nieuw loonhuis opgebouwd dat het aantrekkelijker maakt om bij ons te werken. De beloning is forser geworden en we besteden meer aandacht aan teambuilding. We organiseren barbecues voor medewerkers en bieden ons personeel en familie ook de mogelijkheid om tegen gereduceerd tarief te komen zwemmen en eten op het bedrijf. Daarnaast verrassen we onze medewerkers door af en toe een presentje te geven. Ook medewerkers die met vakantie gaan, krijgen van ons een cadeautje. We merken dat dat rondzingt in de regio. En dat levert je medewerkers op. Personeelsbeleid vergt creativiteit. We zijn actief op Instagram, TikTok, diverse platforms en op onze eigen site. Belangstellenden kunnen direct appen met een teamleider en hoeven geen cv te sturen. We zeggen: kom maar langs, dan gaan we met elkaar in gesprek.” ‘Personeelsbeleid vergt creativiteit. En dat levert je medewerkers op’ 05-2022 | Recreactie 23

de provincies Wat speelt er in Noord-Holland en Flevoland? Van waterplanten tot Kustpact Wat zijn de belangrijkste issues op het gebied van recreatie en toerisme in de provincies? En hoe gaan de HISWA-RECRON regiomanagers daar mee om? In een reeks artikelen zoomen we in op telkens twee provincies. Deel twee: Noord-Holland en Flevoland. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck, NBTC/Hollandse Hoogte In Noord-Holland en Flevoland komen water en land letterlijk samen. Bijna elk recreatie-onderwerp raakt aan watersport en bijna elk watersportonderwerp heeft wel een (dag) recreatiecomponent. Het is dan ook niet verwonderlijk dat regiomanager Gerdina Krijger na de fusie de HISWA- en RECRON-besturen en commissies in haar regio meteen samenvoegde. Beide bloedgroepen profiteren van die integratie, want er zijn veel gedeelde belangen. Neem bijvoorbeeld toeristenbelasting. “Typisch een onderwerp dat land- en waterrecreatie verbindt”, zegt Krijger. “Op veel plekken in de provincies moesten we in actie komen. De gemeente Wijdemeren spande de kroon. Die wilde een verhoging van € 1,28 naar 3 euro. En dat terwijl het de administratieve uitvoering niet eens op orde had. We hebben daar met succes tegen geageerd. De verhoging is van de baan. En binnenkort sluiten gemeente en ondernemers een convenant. Daarin is onder meer vastgelegd dat er een adviescommissie komt, die zich gaat richten op de kwaliteit en de toekomstbestendigheid van het plassengebied in de gemeente.” Een resultaat waar Krijger trots op is. “Je begint bij het onderwerp toeristenbelasting en je komt uit bij iets dat de essentie van land- en waterrecreatie raakt.” Gerdina Krijger Woekerende planten Belangrijk issue in Noord-Holland en Flevoland is de waterplantenproblematiek. “Een dossier dat al langer dan tien jaar speelt”, vertelt Krijger. “Door woekerende waterplanten groeien meren dicht. Voor de waterrecreatie zijn ze een grote bron van overlast, omdat schroeven van boten zich vastdraaien in de lange slierten.” Probleem is dat de planten vaak beschermde gewassen zijn en regelgeving maaien maar beperkt toelaat. De schade is aanzienlijk, blijkt uit een inventarisatie die in opdracht van HISWA-RECRON is gemaakt. “Watersportbedrijven meldden bedragen van 50.000 tot 100.000 euro per jaar. Er is schade aan schepen, ligplaatsen functioneren niet, boten kunnen niet worden verhuurd en klanten vertrekken naar plaatsen waar geen waterplantenoverlast is.” Na jarenlang lobbyen richting de Tweede Kamer en ministerie keerde vorig jaar het tij in de goede richting. “De recreatiesector vindt al lang dat het Rijk verantwoordelijk is, maar het Rijk wees altijd naar de regionale overheden en de watersport. Inmiddels lobbyen de gemeenten en provincies ook richting de centrale overheid voor het nemen van een grotere verantwoordelijkheid voor het probleem. We zijn ook nog in gesprek over de te nemen structurele maatregelen. Ondertussen heeft de provincie Noord-Holland op advies van HISWA-RECRON een waterplantenapp gelanceerd. Die geeft per dag aan waar veilig kan worden gevaren.” Een ander belangrijk onderwerp voor Gerdina Krijger is het Kustpact. Dit werd ruim vijf jaar geleden gesloten tussen onder meer overheden, natuurbeschermers, HISWA en RECRON. Het convenant moet voorkomen dat de kust roekeloos wordt volgebouwd. “We bewaken de uitvoering ervan. Het mag natuurlijk niet zo zijn dat de mogelijkheden voor recreatieondernemers aan de kust onnodig worden ingetoomd. We willen voorkomen 24 Recreactie | 05-2022 ‘We willen voorkomen dat het Kustpact een extra landelijke toets wordt’ dat het Kustpact een extra landelijke toets wordt, bovenop de gemeentelijke en provinciale toets.” Regionale Energie Strategie Andere onderwerpen die de aandacht van Krijger opeisen zijn onder meer het Toeristisch Toekomstplan van Texel, het Regionaal Overleg IJsselmeergebied en de Regionale Energie Strategieën (RES). Wat de RES-gebieden betreft wijst de regiomanager op het belang van een goede ledencommunicatie. “Elke RES-regio in Nederland onderzoekt waar en hoe het beste duurzame elektriciteit opgewekt kan worden. Er kan in de plannen dus zomaar een zonnepark of een windturbine naast je bedrijf worden geplaatst. Ik roep leden daarom op om alert te zijn en mij goed op de hoogte te houden van ontwikkelingen in hun gemeente.” Emissieloos varen? In Amsterdam is emissieloos varen een hot topic. Als het aan de hoofdstad ligt, vaart binnen de gemeentegrenzen met ingang van 2025 iedereen zonder CO2-uitstoot. Dat is voor HISWA-RECRON te kort door de bocht. Krijger: “We hebben onderzoek gedaan in Amsterdam. Nog geen 4 procent vaart op dit moment emissieloos. Uit ons onderzoek blijkt ook dat slechts 9 procent van de ligplaatshouders bereid is om over te stappen op elektrisch varen. Veel recreanten kunnen het gewoon niet betalen. En netbeheerder Liander levert geen extra capaciteit stroom, terwijl juist dat nodig is op de jachthavens. Gelukkig hebben we al bereikt dat het emissieloze gebied wordt beperkt tot het centrum van de hoofdstad. Ons doel is nu, om ook daar de start vijf jaar op te schuiven. Dan is namelijk de hele stad voor alle vormen van vervoer aan de beurt.” 05-2022 | Recreactie 25

pandemie Sectorplan Pandemische Paraatheid ‘ We moeten een nieuwe lockdown voorkomen’ Alle sectoren die de afgelopen twee jaar door corona zijn geraakt, zijn door de overheid gevraagd een eigen sectorplan te maken voor als het virus weer oplaait. HISWA-RECRON maakte het sectorplan voor de watersporten recreatiesector. “Iedereen ziet het belang van het voorkomen van een lockdown.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock Geert Dijks, directeur van HISWA-RECRON, vindt het positief dat sectoren nu zelf maatregelen opstellen tegen een mogelijk weer oplaaiend coronavirus of een andere pandemie. Uitgangspunt daarbij is het standpunt van de overheid dat de samenleving zo open en veilig mogelijk gehouden moet worden. “We proberen haalbare en betaalbare maatregelen te treffen met een maximaal effect en nauwelijks of geen economische schade”, licht Dijks toe. Het sectorplan is mede op basis van de adviezen van het RIVM en het MIT tot stand gekomen. Het MIT is het Maatschappelijk Impact Team, dat adviseert over de sociale, maatschappelijke en economische impact van coronamaatregelen. Vier scenario’s In het sectorplan Pandemische Paraatheid worden vier scenario’s beschreven: Verkoudheid, Griep+, Continue Strijd en Worst Case. De voorgestelde maatregelen variëren van handen wassen (in alle scenario’s) tot en met een thuisblijfadvies voor kwetsbare personen en het tonen van een Corona Toegangs Bewijs (CTB) of een zelftest te plaatse (uiterste maatregel in het Worst Case scenario). Voor HISWA-RECRON is het belangrijkste dat gasten niet worden uitgesloten. Alles is gericht op het open en veilig houden van de samenleving. Voor het betreden van binnenruimtes wordt in het scenario Griep+ geadviseerd om een zelftest of thuistest te doen. Vanaf het scenario Continue Strijd worden kwetsbare mensen opgeroepen om thuis te blijven. Niet-kwetsbare gasten blijven – ook in het zwaarste scenario – welkom. Dijks: “Voor de binnen- en buitenruimtes zullen we dan wel ter plaatse een test afnemen en deze controleren. Tegen relatief lage kosten bied je op deze manier zo veel mogelijk mensen de mogelijkheid om te blijven deelnemen.” In goed vertrouwen Ieder bedrijf is anders. Op een vakantiepark is een andere spreiding van mensen dan op een attractiepark. “Het uitvoeren van dezelfde maatregelen is daarom niet realistisch en onnodig”, stelt de HISWA-RECRON directeur. “Dat leidt tot onnodig grote 26 Recreactie | 05-2022 schades.” Het sectorplan is daarom algemeen opgesteld. Iedere ondernemer kan het plan op zijn eigen manier toepassen. “De uitvoering gebeurt op basis van goed vertrouwen. Iedereen ziet het belang van het voorkomen van een lockdown.” Kijkend naar de afgelopen twee jaar hoopt Dijks dat het in de watersport- en recreatiesector relatief zal meevallen. Al beseft hij ook dat niets zeker is. “Alles hangt af van een nieuwe variant. Gelukkig kunnen we constateren dat de afgelopen twee jaar in Elk bedrijf vult het sectorplan in voor de eigen situatie onze sector vrijwel geen corona-uitbraken hebben plaatsgevonden. Op campings en jachthavens zijn mensen nu eenmaal vooral in de buitenlucht. Groepsaccommodaties zijn de afge lopen jaren hard getroffen, maar ook zij kunnen met onze voorgestelde maatregelen uit de voeten. De grootste risico’s blijven liggen bij de horeca en de event- en cultuursector.” Waakzaam blijven Toch moet de sector waakzaam en goed voorbereid zijn, waarschuwt Dijks. “We vragen onze ondernemers om aandacht voor vier punten. Ten eerste: zorg ervoor dat je je basis op orde hebt. Dat betekent dat je aandacht blijft besteden aan handen wassen, ontsmetten en thuiswerken bij klachten. Op de tweede plaats: zorg voor goede ventilatie op je bedrijf. Dat is heel effectief bij het tegengaan van de verspreiding van virusdeeltjes. Ook vaccineren blijft belangrijk, zeker in deze tijd van grote personeelstekorten. En tot slot: zorg ervoor dat je als ondernemer goed voorbereid bent op worst case scenario’s. Maak bijvoorbeeld afspraken met je leveranciers en partners.” Het sectorplan heeft niet alleen als voordeel dat de sector zelf aan het roer staat bij het vastleggen van maatregelen. Er is ook meer duidelijkheid bij de uitvoering ervan. “De afgelopen corona- periodes kon het gebeuren dat de ene veiligheidsregio het sanitair dicht wilde, terwijl de andere vond dat deze open kon blijven. Ook de communicatie van de overheid was onzorgvuldig. Dankzij het sectorplan is er een gelijk speelveld.” Handhaving zal een stap terug doen, verwacht Dijks. “Met plannen per sector heb je geen keiharde landelijke richtlijnen meer. Handhaving kijkt toe en intervenieert alleen bij calamiteiten. Dat verwacht ik althans.” Op de hoogte blijven van de actuele sectorplannen over dit onderwerp? Houd de nieuwsbrieven van HISWA-RECRON in de gaten. 05-2022 | Recreactie 27

duurzaamheid Inspirerende innovaties bij Camping Olmenveld Grootschalig hergebruik van water Door zuivering en hergebruik van water helpt Camping Olmenveld in Serooskerke mee aan de verduurzaming van Zeeland. Tegelijkertijd voorziet het zich van een zelfvoorzienend systeem met een aantrekkelijk verdienmodel. “Ik wil iets terugdoen voor de wereld.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Ditta van Ekris “Kijk”, wijst campingeigenaar Jos Westerbeke naar de watersporen in het rulle zand. “De boeren zijn volop aan het rijden.” Hij loopt naar een zuigbuis naast zijn waterbassin, dat 20.000 kuub water kan opslaan. “Vacuümwagens kunnen in vijf minuten 34 kuub water wegzuigen.” Op dat moment zit er uitsluitend regenwater in het bassin. Dit najaar, als de waterzuiveringsinstallatie klaar is, komt daar gezuiverd afvalwater bij. Tot die tijd gebruikt Westerbeke het regenwater voor douches, toilet en wasserette, én verkoopt hij het aan boeren in de omgeving die er hun gewassen mee besproeien. “Een paar jaar geleden, tijdens een extreem droge 28 Recreactie | 05-2022 periode, zag ik schepen aankomen met water dat bestemd was voor de boeren hier”, vertelt de ondernemer. “Toen dacht ik: het is toch eigenlijk gek dat ik op mijn bedrijf elk jaar bijna 100.000 kuub water in het riool en in de sloot stort, terwijl boeren water tekort komen? Waarom zuiver en buffer ik het water niet en verkoop ik het voor een aantrekkelijke prijs? Dan gebruiken we een duurzame bron én kunnen we verdroging en verzilting tegengaan. Dat is echt een groot issue hier. Er slaat zout op het grondwater, waardoor dat onbruikbaar wordt.” Voor de eigen regio Westerbeke liep al heel lang met het idee om iets terug te doen voor de wereld. “Omdat wij heel veel van de wereld némen. Hoe mooi is het dan als je met je bedrijf voor je eigen regio iets kan terugdoen? Want als ik wil dat mijn kinderen straks ook nog Zeeuwse aardappelen kunnen eten, moeten we echt nú iets doen.” Westerbeke was al gestart met zijn waterzuiveringsplannen toen hij in contact kwam met een professor van de Universiteit Gent. Die wees hem op de mogelijkheden om het Green City­concept toe te passen op zijn camping. Ook wees hij op de fi nancieringsmogelijkheden vanuit Brussel. In februari 2021 ging het project van start, mede gefi nancierd door REACT­EU. Een programma van de Europese Commissie dat is gericht op een groen, digitaal en veerkrachtig herstel na de pandemie. In het project werkt Westerbeke nauw samen met onder meer Pure Blue, dat is gespecialiseerd in waterbehandeling. Regen- en afvalwater Doel van het project is om al het regen­ en afvalwater (zo’n 55 tot 65 duizend kuub) na zuivering op te slaan en de boeren aan te sluiten op een duurzame bron. Nu vervoeren de boeren het water nog in tankauto’s naar hun land, maar Westerbeke ziet graag dat dit in de nabije toekomst via leidingen gebeurt. “Dan is er naast een aanvoer – het water komt via een leidingnetwerk van een kilometer in het bassin terecht – ook een afvoer.” Een ander belangrijk doel is dat het project een duurzaam businessmodel oplevert, dat vergelijkbare recreatiebedrijven kunnen inzetten. “Dat is trial and error, maar het project verloopt goed”, aldus een tevreden Westerbeke, die zelf een technische achtergrond heeft. “We maken gebruik van bestaande technieken en systemen, maar het samenspel levert een innovatieve en duurzame oplossing op. Al ons water wordt hergebruikt. Hoeveel we besparen verschilt per jaar, afhankelijk van de droogte. Maar in elk geval gebruiken we op dit moment al dertig procent minder drinkwater omdat we dat niet meer inzetten voor douches, toiletten en wasserette. En we leveren niets terug Jos Westerbeke bij de wateropslag aan het waterschap. Ook dat levert een besparing op. Daarnaast onderzoeken we hoe we voedingsstoffen, zogeheten nutriënten, nuttig kunnen maken voor hergebruik. Denk bijvoorbeeld aan vloeibaar kunstmest.” Verdienmodel Wat het project precies kost, wil Westerbeke niet zeggen. “Dit is een pilot. Het kan als maatwerk worden toegepast bij andere bedrijven, maar het is moeilijk om dat in kosten te vertalen. Ik kan in elk geval vertellen dat het een goede investering is, met een return on investment van zeven tot tien jaar. Het verdienmodel zit ‘m in de reductie van je waterverbruik en de verkoop van het gezuiverde water.” Het project zit qua uitvoering nu op 65 procent. “Ik ben nog in afwachting van de afvalwaterzuiveringsinstallatie”, zegt de ondernemer. “Die is naar verwachting in oktober klaar voor gebruik.” Ook het slib dat daaruit voortkomt is herbruikbaar. Want zelfs poepwater kan gezuiverd worden – dankzij een techniek die in de scheepvaart al in gebruik is. Bovendien kun je uit slib warmte halen. “Uiteindelijk wil ik volledig self supporting zijn. We gaan ook een overdekt parkeerterrein met zonnepanelen en laadpalen voor elektrische auto’s realiseren.” Hoewel zijn project dus geen blauwdruk is, kunnen collegaondernemers er op eigen niveau mee aan de slag. Daarbij is een goede voorbereiding belangrijk, benadrukt Westerbeke. “De eerste stap is inzicht creëren in je waterhuishouding. Vervolgens komt het aan op een goed plan van aanpak. Technisch is het eigenlijk niet zo spannend, omdat je werkt met bestaande technieken. Het is een kwestie van dóen.” ‘Het is een goede investering, met een return on investment van 7 tot 10 jaar’ 05-2022 | Recreactie 29

kennis delen Jaarplaatsen met ‘huisje’ kunnen ook worden opgezegd Herstructurering is en blijft een hot topic. Eens te meer als het gaat om vaste jaarplaatsen met daarop een niet-verplaatsbaar kampeermiddel. Sommige recreanten menen namelijk dat die huurovereenkomst bij herstructurering niet kan worden opgezegd op grond van de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen. De kantonrechter bepaalde dit voorjaar dat opzeggen wel degelijk kan. Tekst: Annouck de Jong (Stellicher advocaten) Foto: Pixabay In die rechtszaak verwezen de recreanten naar de toelichting op de RECRON-voorwaarden, waarin het volgende staat vermeld: ‘In deze voorwaarden is de opzegging wegens herstructurering van de niet-verplaatsbare kampeermiddelen niet geregeld’. In de uitspraak van 25 mei 2022 heeft de kantonrechter Zeeland-WestBrabant echter geoordeeld dat ook zulke overeenkomsten wel degelijk opgezegd kunnen worden op grond van artikel 11 lid 1 sub h van de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen 2016. Daarbij moet volgens de rechter wel een ‘zwaarwegende grond’ aanwezig zijn. Niet-verplaatsbaar Belangrijk is dat het gaat om niet-verplaatsbare kampeermiddelen. De RECRON-voorwaarden spreken in dit verband over een ‘zomerhuisje’ dat ter plaatse is gebouwd – steen voor steen of plank voor plank. Verplaatsen betekent dus: het afbreken De RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen gelden ook hier van het huisje. Uitgangspunt is dat het kampeermiddel van begin af aan niet-verplaatsbaar is geweest. Dan is er de eis om een ‘voldoende zwaarwegende grond’. De rechter sluit daarbij aan bij de in artikel 11 lid 1 sub h van de RECRON-voorwaarden opgenomen opzeggingsgrond en de daarvoor geldende voorwaarden. Dat zijn bijvoorbeeld de opzegtermijn van één jaar en het hebben van een concreet en uitvoerbaar plan ten tijde van de opzegging. Vergoeding Anders dan de forfaitaire tegemoetkoming, als bedoeld in artikel 12 van de RECRON-voorwaarden, dient de recreatieondernemer een redelijk aanbod tot betaling van een vergoeding te doen. Dat aanbod tot betaling dient te zijn toegespitst op de waarde van het specifieke kampeermiddel en verschilt dus per kampeermiddel. Deze waarde dient los van de staanplaats en objectief te worden bepaald. Om tot een redelijk aanbod tot betaling te komen, is het verstandig om de waarde van het kampeermiddel in kaart te laten brengen. Maak daarbij gebruik van een taxateur die bekend is met de recreatiebranche. 30 Recreactie | 05-2022 kennis delen Misverstanden rond het WAS Het WAS – Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen – wordt herzien. De aanleiding is het grote aantallen ongevallen dat gebeurt met opblaastoestellen en trampolines voor de particuliere (verhuur) markt. Nu lijkt het erop of ook klimtoestellen in het WAS worden betrokken. “We doen er alles aan om dat te voorkomen”, stelt Charlotte de Baat van HISWA-RECRON. Tekst: Maarten Bokslag Foto: Lieke Esveldt Opblaaskasteel huren voor een kinderpartijtje of straatfeest? Het lijkt een leuk idee, maar het spelen zonder toezicht blijkt te leiden tot veel ernstige ongevallen. Zoveel, dat minister Martin van Rijn in 2020 aan de Kamer moest beloven dat het WAS wordt herzien. Ook speeltoestellen voor de particuliere (verhuur)markt vallen straks onder het besluit. “Een goede zaak”, oordeelt Charlotte de Baat, manager Leisure & Recreatie bij HISWA-RECRON. “Maar de minister heeft ook de veiligheid van klimtoestellen in professionele bedrijven bij de herziening betrokken. Terwijl daar amper ongevallen plaatsvinden, dankzij het uitstekende Veiligheids Management Systeem dat de buitensportsector hanteert.” Herziening in twee delen HISWA-RECRON speelde kort op de bal en wist de betrokken ambtenaren ervan te overtuigen dat de herziening van het WAS het beste in twee delen kan worden geknipt. De Baat: “Eerst wordt het besluit aangepast voor particulier gebruik en ver huur van speeltoestellen. Dat heeft natuurlijk urgentie, want daar vinden veel ongevallen met kinderen plaats. In tweede instantie wordt gekeken naar het garanderen van de veiligheid van klimparken, touwparcoursen, boulderblokken en dergelijke. Daarbij moeten we echt voorkomen dat die ook onder het WAS gaan vallen.” Het gaat hier allesbehalve om speeltoestellen. De toestellen worden onafhankelijk gekeurd bij productie en installatie en voldoen aan alle mogelijke veiligheidseisen. Bovendien werken opleidingen en medewerkers streng gereguleerd. Maar toch worden de buitensportinstallaties door de AKI’s, de keuringsinstanties van speeltoestellen, vaak als speeltoestellen gekwalificeerd. De Baat: “Dat is ten onrechte. We zien dat ze vol enthousiasme zaken gaan keuren en beoordelen die volledig buiten de scope van het WAS vallen. Daarmee dreigt regelgeving voor een sector waar al jaren een uitstekend veiligheidssysteem functioneert en waar zelden ernstige ongevallen plaatsvinden.” In reactie op de argumenten van HISWA-RECRON heeft het ministerie aangegeven dat er toch ook grip moet komen op de binnen- en buitensportbedrijven die níet zijn aangesloten bij een branchevereniging. Hoe krijg je grip op die bedrijven? “Wellicht door te eisen dat ze zich onderwerpen aan ons Veiligheids Management Systeem”, stelt De Baat. “Daar komt wel een oplossing voor. Voorlopig gaat het er vooral nog om dat het WAS gericht blijft op speeltoestellen. Daar vallen onze sport-toestellen dus niet onder.” ‘Klimparken en touwparcoursen horen niet onder het WAS te vallen’ 05-2022 | Recreactie 31

* Voldoet aan alle door de NVWA gestelde eisen * Géén touw, harnas of klimuitrusting nodig * Voorzien van Keurmerk/TüV veiligheidscertificaat * Zonder toezicht van personeel WWW.KLETTERSTEIN.COM STABIEL, SNEL EN VEILIG INTERNET NET ALS THUIS Neem contact op en we helpen je graag verder! info@seijsener.nl 075-6810 610 trends Gezocht: extra plekken voor campers De verkoop van campers zit al jaren in de lift, maar met de coronagolf ging het harder dan ooit. De NKC (Nederlandse Kampeerauto Club) deed onderzoek onder mensen met een camper en concludeert dat er in bepaalde toeristische regio’s een flink tekort is aan camperplaatsen. Bijzondere uitkomsten van het onderzoek: lang niet elke camperaar wil gratis staan, en het liefst reserveren ze tevoren. Tekst: Maarten Bokslag Foto: Pixabay De NKC houdt regelmatig polls onder camperaars. Eerder dit jaar werd een uitgebreid onderzoek gedaan naar camperplaatsen. Ruim 5.700 mensen met een camper vulden hem in: een respectabele respons. De opvallendste resultaten? - 75 procent van de camperaars wil graag een camperplaats met basic voorzieningen: de optie om water te tanken, afvalwater en het cassettetoilet te lozen is al genoeg. - 90 procent van de mensen met een camper is bereid om tot 20 euro per overnachting te betalen. De groep die per se gratis wil staan, is maar heel klein. - Camperaars gaan gemiddeld voor de helft van hun overnachtingen naar campings. - 25 procent van de camperaars trekt er het hele jaar door op uit met de camper - De helft van de camperaars wil graag dat een camperplaats te reserveren is. Ook in de winter Vooral de laatste twee resultaten zijn opvallend, vindt Jaap van Ravels, die zich bij de NKC onder meer bezighoudt met de ontwikkeling van camperplaatsen. “Een kwart van de camperaars trekt er ook in de winter graag op uit. Dan is het een gemiste kans dat vrijwel alle Nederlandse campings en jachthavens dicht zijn. De uitkomst dat camperaars willen kunnen reserveren vonden wij als NKC nog het meest opvallend. Van oudsher staat camperen voor vrijheid, gaan en staan waar je wilt. Reserveren past daar niet echt bij. Maar dat is dus aan het veranderen.” Die verandering komt hoogstwaarschijnlijk door de voortdurende groei van het aantal kampeerauto’s in West-Europa. De Nederlandse cijfers liegen er in elk geval niet om: in 2018 reden in Nederland 115.000 campers rond, nu zijn dat er 163.000, meldt de Bovag. Een groei van ruim 40 procent in vier jaar. Jaap van Ravels pleit voor meer overnachtingsplaatsen voor campers, bij campings en jachthavens. “We zien dat camperaars ongeveer de helft van de overnachtingen op campings doorbrengen. Ik denk dat daar een mooie kans ligt voor bedrijven die de camperplaatsen jaarrond geopend houden. Dat geldt vooral voor bepaalde regio’s. De hele Noordzeekust is populair, vooral bij Duitsers. Belgen en Nederlanders gaan graag met de camper naar Zeeland, Limburg, Noord-Brabant en Gelderland. Juist daar zijn nieuwe overnachtingsplaatsen dus zeer welkom.” Het aantal Nederlandse campers is in vier jaar 40% gestegen. 05-2022 | Recreactie 33

Uw inventaris in één keer compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl Bedrijfsoverdracht DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Broekhoek 28 5384 VR Heesch ® vakinfo Terrasmeubilair: meer uitstraling, meer omzet Voor de gast die lekker wil genieten op zijn terras is het plastic kuipstoeltje echt passé. Net als bij de inrichting van het interieur van het vakantieverblijf verwacht hij ook op het terras minimaal de luxe van thuis. Waar moet je op letten bij de aanschaf van ligbedden, terrasstoelen, tafels en loungesets? Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Madino Terrasmeubilair Lounge- en diningsets zijn er in vele varianten. Voor de recreatieondernemer is het de kunst om bij de aanschaf van dit terrasmeubilair de juiste keuze te maken. Daarbij zijn vier criteria belangrijk. - Kwaliteit Gasten gaan anders om met hun vakantiemeubilair dan met hun eigen meubilair thuis. Kies voor kwalitatief materiaal dat tegen een stootje kan en dat nageleverd kan worden. - Comfort Zorg ervoor dat de meubels een prettige zitting, rugleuning en armleuning hebben. - Uniek aanbod Verras de gast met een onderscheidende uitstraling. Het terrasmeubilair moet er uitnodigend uitzien. Dat begint al met de presentatie op je website. Denk bijvoorbeeld aan aluminium tafels met houtlook. - Geen onderhoud Kies voor meubilair dat vier seizoenen buiten kan staan en nauwelijks tot geen onderhoud nodig heeft. Ga niet voor losse kussens en beschermhoezen. Kies liever gestoffeerde meubels die comfortabel zijn en eenvoudig schoon te maken. Gestoffeerde meubels met geïntegreerde kussens (voorzien van dikke vullingen) zijn wel zo praktisch en het ziet er het hele jaar rond gezellig uit. Wel of geen aluminium? Houd bij de aanschaf van ligbedden rekening met de locatie waar deze gebruikt worden. Hoewel de meeste terrasstoelen zijn gemaakt van aluminium, is dit voor een ligbed dat wordt gebruikt bij een zwembad niet aan te raden. Polypropyleen is dan een betere keuze. Hanging eggs creëren een authentiek loungegevoel en hebben als voordeel dat ze de ruimte optisch een stuk groter maken. Het is een product waarmee je je gast kunt verrassen. Daarnaast is het een mooi object om bij kleinere accommodaties, zoals tiny houses, in te zetten. Hanging eggs passen heel goed bij een tiny house Nog twee laatste tips om te onthouden: zorg voor eenheid in uitstraling bij de keuze van nieuw terrasmeubilair. Dat geeft rust. En kies voor meubilair met zo weinig mogelijk (liefst géén!) scharnierende delen. Zo voorkom je onnodige extra inzet van je medewerkers bij eventuele vervanging van boutjes. Maar bovenal: kies voor kwaliteit en comfort. De ervaring leert dat wanneer je bij enkele woningen een loungeset plaatst, deze op voorkeur geboekt worden. Met dank aan Madino Terrasmeubilair 05-2022 | Recreactie 35

De No. 1 B2B beddenleverancier Boxsprings Matrassen Nieuw in de verkoop: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. aandacht? Stapelbedden Bedtextiel Taxatie nodig?Wilt u uw bedrijf verkopen? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke Vraagprijs: € 2.150.000,00 Neem dan contact met ons op! in Noord-Nederland? Neem dan contact Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk atie op: Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl Gastensets & Inventaris voor de recreatie Een warm welkom zit 'm in de details. Door nét dat beetje extra te doen, voelen uw gasten zich welkom en thuis. Zo creëert u een buitengewone vakantiebeleving, die zorgt voor tevreden en terugkerende gasten. Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recrontaxateur.nl www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl part of renewables Vaart u al de groene koers? Wij navigeren u hier graag doorheen. www.mainenergie.nl Vastgoed & Overheid Advocatuur nieuwe stijl Scherp & persoonlijk ZYPP advocaten T: 026 - 702 47 87 info@zypp.nl Kijk voor meer gastensets en inventaris op wecoviservice.com www.zypp.nl Kennispartner RECRON en specialist op het gebied van recreatief vastgoed. nl productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Alles-in-1 reserveringssysteem Recranet Booking is een online reserveringssysteem dat, aldus de producent, zorgt voor meer boekingen, optimale automatisering en het ontzorgen van vakantieparken, campings en verhuurorganisaties tot aan hotels. De totaaloplossing bestaat uit de website met zoek-en-boekfunctie, het reserveringssysteem en online marketing. (0118) 20 20 19 www.recranet.nl Extra fris toilet De fl exibele urinoirmatten Rood Reinigend en Extra Verfrissend Tropical van Wola zijn gemaakt van doorschijnend materiaal. Ze bevatten tot tien keer meer parfum dan traditionele matjes. De toplaag bestaat uit kleine puntjes waardoor spetteren vermindert. Het urinoirmatje bevat goede bacteriën die het urinoir reinigen en stank tegengaan. De matjes passen in elk urinoir en zijn 30 dagen werkzaam. Waterglijbanen Watergames & More heeft een volledig nieuw mallenpakket ontwikkeld voor de waterglijbanen. Dankzij de nieuw ontwikkelde glijbaanmallen kan de producent nog beter voldoen aan de vraag van de klant. Doordat het bedrijf ook een geheel eigen multimediasysteem heeft ontwikkeld, kunnen de glijbanen tot complete attracties worden ontwikkeld. (079) 206 50 60 www.watergamesandmore.com Inchecken in een bushokje 24 uur geopend voor de gasten, zonder inzet van personeel. Dat kan met het incheck-bushokje van Tommy Booking Support. De zuil is gekoppeld aan het reserveringssysteem, zodat de gast op elk gewenst moment kan boeken, betalen en inchecken. Ook de slagboom is gekoppeld, zodat deze automatisch open gaat als de boeking is afgerond. De zuil is hufterproof en weerbestendig. Op de foto de zuil op Camping Zeehoeve. (0318) 49 58 88 www.tommybookingsupport.nl (050) 312 96 85 www.wola.nl 6 85 l 85 05-2022 | Recreactie 37

Bereid uw camping voor op de toekomst IAAPA Expo Europe is de plek waar duizenden recreatie en leisure professionals samenkomen om de laatste trends te ontdekken. Honderden leveranciers presenteren hun innovaties, waaronder speeltoestellen, zwembadinfrastructuur en springkastelen, maar ook bijvoorbeeld nieuwe concepten qua eten & drinken en reservatiesystemen. Mis uw kans niet om uw vakantieresort/camping op te waarderen. BEURS: 13–15 Sept. | 2022 CONFERENTIE: 12–15 Sept. | 2022 LONDEN, VERENIGD KONINKRIJK REGISTREER NU IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos BAKWANDEN MET SLECHTS 22 KW net zoveel capaciteit als andere merken met 35 kW Een revolutionair frituurconcept: Fry Logic Denkt u zich eens in: een lagere energierekening, een grotere afbakcapaciteit, meer gebruiksgemak, milieuvriendelijk ondernemen en een overheerlijk eindproduct. Fry Logic biedt het allemaal! 100% Nederlands fabrikaat Model met enkele afzuiging. Frontpaneel leverbaar in elke gewenste RAL-kleur. 100% Nederlands fabrikaat EEN BAKWAND OP MAAT omdat elke ondernemer uniek is, net als zijn bakwand N DIT WAARDEREN ONZE KLANTEN ✓ Adviseurs die meedenken in praktische oplossingen ✓ Maatwerk mogel� kheden van onze rvs fabriek ✓ Korte levert� den ✓ Vakkundige installatie ✓ 24/7 Service met landel� ke dekking Benieuwd naar ervaringen van onze klanten? www.hakpro.nl/projecten EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-10-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl De Vivo bakwand met dubbele afzuiging. Dubbel zo indrukwekkend en vrijwel geurloos. De robuuste uitstraling, afgeronde hoeken en naadloze afwerking zijn kenmerkend voor de ViVo bakwand. Het afwerkingsniveau en materiaalgebruik zijn van ongekend niveau, net als de (indelings) mogelijkheden. De ViVo is eenvoudig te bedienen waardoor al uw personeel dezelfde kwaliteit friet aflevert. N G r G r A T A T T T R n R n T U A T U A I I I I E E I I o o F F e e R R m m U U R R * K * K E f E f E E L L S a S a r r e e n n a a r r d d e e v v o o o o r r w w a a a a r r d d e e n n

27 september Countu s Recreati econgres Countu s helpt jou als recreati eondernemer met het maken van strategische keuzes. Tij dens het Countu s Recreati econgres brengen beroepsprofessionals jou op de hoogte van trends en ontwikkelingen en kun je inspirerende kennissessies bij wonen! We organiseren ti jdens deze dag 3 kennissessies: ‘Energietransiti e in de recreati e’, ‘Sti kstof en de gevolgen’ en ‘Jezelf spiegelen als ondernemer’. Gastsprekers zij n Erik van der Heij den (directeur van Hof van Saksen), Coen Bertens (voormalig directeur van de Eſt eling) en Hans van Leeuwen (trendwatcher en conceptontwikkelaar bij Pleisureworld). Meld je snel aan voor deze inspirerende dag! Datu m: 27 september 2022 Locati e: Hof van Saksen (Borgerderstraat 12, Nooitgedacht) Kosten: € 50,- per persoon Programma en aanmelden: www.countu s.nl/recreati econgres COUNTUS.NL/RECREATIECONGRES Meld je snel aan!

RECREACTIE 3 | mei 2022 magazine over recreatie en toerisme Ons klimaat verandert Hoe ga je daarmee om? Kun je de nieuwe risico’s van de klimaatverandering verzekeren? Na 24 jaar wachten start It Soal met de nieuwbouw De stelling: ‘de wolf is een bedreiging voor de recreatie’

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e KLAAR VOOR HET NIEUWE SEIZOEN? Een goed begin is het halve werk. Daarom wensen wij alle ondernemers een mooie start van het nieuwe seizoen! Benieuwd naar aankoop- of verkoopmogelijkheden? Neem contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup of Harm-Jan Mooiweer. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Rutger van de Maat, Jeroen Kamphuis Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: NBTC / Daan Steijnen van Eck Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie De wolf Voor je ligt een interessante editie waarin klimaatverandering en klimaatadaptatie een grote rol hebben. Wat betekenen overstromingen, bosbranden, droogte of juist veel neerslag voor onze sector? Hoe pas je je bedrijf hierop aan? Kan dat wel? In de coverstory een paar prachtige verhalen van ondernemers en inzichten van een wetenschapper van Wageningen University & Research en van de directeur Natuur van het ministerie van LNV. Belangrijkste boodschap: wees voorbereid! In een ander artikel lees je over de verzekerbaarheid van dit soort risico’s – met grote gevolgen. Het wordt er niet makkelijker op om een goede verzekering te vinden en zeker niet om dit betaalbaar te houden. Breng dus zelf de risico’s in kaart voor je bedrijf en bedenk wat je hiermee wel of niet wilt. Het artikel dat mij deze keer het meeste prikkelde is de Stelling: ‘De wolf is een bedreiging voor de recreatie’. Uiteraard zijn er KENNISPARTNERS: voor- en tegenstanders. Ik ben dus zo’n recreant die ernaar uitkijkt om een keer een wolf te zien tijdens een boswandeling. Toen laatst op meerdere plekken binnen een paar kilometer van mijn huis een wolf werd gespot – zelfs in een woonwijk in Amersfoort – werden mijn wandelingen anders. Ik kijk continu speurend rond, denk van elk stuk rondslingerend hout of bruingrijs struikgewas dat het een wolf is. Mijn wandelvriendin (bang voor wolven) wordt er niet goed van. Tot nu toe heeft het nog niets opgeleverd. Behalve dat ik ander wild zoals reeën nog beter in de gaten heb, ook omdat de bomen nu nog niet allemaal in het blad zitten. Vanavond ga ik weer op pad. Wie weet kom ik hem dit keer tegen? Veel leesplezier! 03-2022 | Recreactie 5

Bereid uw camping voor op de toekomst IAAPA Expo Europe is de plek waar duizenden recreatie en leisure professionals samenkomen om de laatste trends te ontdekken. Honderden leveranciers presenteren hun innovaties, waaronder speeltoestellen, zwembadinfrastructuur en springkastelen, maar ook bijvoorbeeld nieuwe concepten qua eten & drinken en reservatiesystemen. Mis uw kans niet om uw vakantieresort/camping op te waarderen. BEURS: 13–15 Sept. | 2022 CONFERENTIE: 12–15 Sept. | 2022 LONDEN, VERENIGD KONINKRIJK HOU JE AGENDA VRIJ IAAPA.org/IAAPAExpoEurope @IAAPAEMEA | #IAAPAExpos inhoud Informatief Opinie 08 14 24 26 35 36 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Storm, droogte en overstromingen: bereid je goed voor op de klimaatverandering Onderzoek Positieve scenario’s voor de vrijetijdssector Praktijkdag Eindelijk weer een Praktijkdag Buitensport! Kennis delen Problemen rond verkoopprovisie Vakinfo Eff iciënt voldoen aan legionellaregels Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 13 20 22 28 30 De stelling De wolf bedreigt de recreatiesector. Eens of oneens? Mens&bedrijf Verzekeren Klimaatverandering leidt tot nieuwe risico’s In beeld Interieur met een personal touch De bezieling Na 24 jaar wachten mag camping It Soal aan de slag met de nieuwbouw Column RecreAnders 03-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Nieuwe cao’s De cao HISWA was al eerder rond, inmiddels is ook de cao Recreatie akkoord bevonden door werkgevers en werknemers. De cao Dagrecreatie was al op een eerder moment ongewijzigd ver lengd voor 2022. De cao Recreatie heeft een looptijd van 1 januari 2022 tot en met 31 december 2023. Er zijn meer wijzigingen, maar het belangrijkste zijn de volgende loonsverhogingen, die in de cao zijn opgenomen: 4% per 1 april 2022, 2% per 1 januari 2023 en 1% per 1 juli 2023. De jeugdschalen worden per 1 januari 2022 extra verhoogd met 5%. De loonsverhogingen die in de cao Recreatie voor 2022 zijn afgesproken, gelden ook voor de cao Dagrecreatie. De volledige teksten zijn te zien op hiswarecron.nl (zoekterm: cao) Kun je toeristen spreiden? Roompot Zonnecollectief Roompot wil in 2030 de CO2 -footprint halveren. Vorig jaar kondigde de keten al aan om zelf meer dan 4.500 zonnepanelen te plaatsen op het hoofdkantoor en de centrumgebouwen van acht parken. Dat gaat jaarlijks 1,6 miljoen kWh groene stroom opleveren. Nu wil Roompot ook de particuliere eigenaren van Roompot-recreatiewoningen stimuleren tot het aanbrengen van zonnepanelen. Daartoe is het Roompot Zonnecollectief opgezet. Dat doet de eigenaren per park een voordelig aanbod. Zo hoopt het concern meer groene stroom op te wekken, minder CO2 uit te stoten en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Beleidsmakers willen toeristen meer spreiden over het land, maar kan dat wel? Onderzoek van BUas, samen met Marketing Oost, NBTC en Travel with Zoey, laat zien dat écht kan. En dat het bezoek aan minder bekende hotspots zeker niet leidt tot een slechtere vakantie-ervaring. Het onderzoek werd uitgevoerd met medewerking van tien Overijsselse vakantieparken. Daarbij werden 150 gasten gevolgd, waarvan de helft tips kreeg voor de bekendste uitstapjes in de regio, en de helft tips voor minder bezochte trips (beleidsgestuurd). Via WhatsApp konden ze chatten en aanvullende tips ontvangen. Voor de vakantie-ervaring bleek er geen verschil te zijn tussen de twee groepen. www.celth.nl (zoekterm: toeristen spreiden) Toverland LIVE! Toverland haakt in op de festivaltrend met Toverland LIVE! Op de avond van 21 mei organiseert het attractiepark in Sevenum een festival vol swingende stages, spectaculaire achtbanen en sensationele artiesten. Dat zijn publieksfavorieten als Maan, Rolf Sanchez en Kris Kross Amsterdam. De vier outdoor themagebieden bieden die avond elk een eigen beleving. Entreegebied Port Laguna is het tropische middelpunt van het festival, waar de hoofdacts optreden. In de Magische Vallei zorgt dj Rewind voor een magische mix van hits van toen en nu. Lekker loungen met de houten achtbaan Troy als achtergronddecor kan in Ithaka. Het vierde themagebied wordt een unieke club, waar de beats van de dj’s gepaard gaan met een night ride in wing coaster Fenix. ¯ 8 Recreactie | 03-2022 Foto: NBTC Opvolging Camping Meistershof Alfred Klaassen, zoon van huidige eigenaars Janneke en Wim Klaassen, neemt per 1 januari 2023 Camping Meistershof (Lheebroek) over. Hij wordt de derde generatie van de familie die het bedrijf overneemt, vertelt een trotse Janneke Klaassen. “En hij zal het bedrijf weer aanpassen naar zijn eigen inzichten”, vertelt ze. “De nadruk komt te liggen op campers. Nu is dat voor ons ook al een belangrijke groep, we kunnen zo’n 45 campers kwijt. Straks wordt het bedrijf vrijwel geheel ingericht voor campers. Dan komen er zo’n 90 camperplaatsen, naast ongeveer 15 tot 20 gewone kampeerplaatsen.” Om dit te faciliteren wordt er geautomatiseerd. Inmiddels is er een aanmeldzuil en een systeem waarbij campers al geruime tijd tevoren specifieke plekken online kunnen reserveren. Door kentekenherkenning gaat dan automatisch de slagboom ophoog. Met de focus op campers komt er ook een nieuwe naam voor het bedrijf. Wat het gaat worden, wil Klaassen nog niet zeggen. “De burgemeester zal dat op 10 juni bekendmaken.” Camping Meistershof is al vanaf het prille begin in 1969 lid van RECRON. 4-5 juni: Meevaarweekend In het weekend van 4 en 5 juni organiseert HISWA-RECRON voor de tweede keer het Meevaarweekend. Dit vormt onderdeel van de campagne Welkom op het Water. Tijdens dit weekend wordt aan booteigenaren, watersportondernemers en -verenigingen gevraagd om iemand mee het water op te nemen die nog nooit gevaren heeft. Aan alle bedrijven en verenigingen gaat de oproep uit om zo veel mogelijk watersporters te enthousiasmeren voor dit prachtige weekend! Zet jij je deuren open om potentiële watersporters welkom te heten? Of gaan vanaf jouw locatie watersporters met hun gasten het water op? Meld de activiteit aan. Zo kunnen we samen zoveel mogelijk mensen overstag laten gaan. www.meevaarweekend.nl Snackautomatiek voor honden Landal GreenParks richt zich al langer op de gasten die hun hond mee willen nemen op vakantie. Er is een ruim aanbod aan speciale ‘hondenbungalows’. Nu heeft Landal, samen met Nestlé Purina, de eerste twee hondensnackautomaten geplaatst op Landal Rabbit Hill (Uddel) en Landal Twenhaarsveld (Holten). Gasten met een huisdier ontvangen bij aankomst een gratis munt waarmee ze een hondensnack naar keuze uit de automaat kunnen halen. De automatiek werkt ook met € 2,- munten. 03-2022 | Recreactie 9 Foto: Wanda van Eck

Foto: Jachthaven De Vrijheid Foto: Yuverta onder de aandacht Besparen op energiekosten Bungalowpark Het Verscholen Dorp (Harderwijk) is sinds vorig jaar deelnemer aan HISWA-RECRON Energie. Daarmee heeft het park een forse stijging in energiekosten kunnen voorkomen. Manager Sisco Fuster is erg tevreden over de service van EnergyProof, dat het inkoopcollectief begeleidt. HISWA-RECRON Energie groeit. In 2021 hebben dertig leden van de vereniging zich aangemeld als nieuwe deelnemers. Het Verscholen Dorp is er daar eentje van. Sisco Fuster heeft het park met 132 eenheden in 1993 overgenomen, samen met Jannette Bijsterbosch. Ze zijn inmiddels al bijna dertig jaar lid van HISWA-RECRON. Toen de energieprijzen vorig jaar begonnen te stijgen, gingen zij op zoek naar een andere energieleverancier. “Via de portal van HISWA-RECRON zijn we terecht gekomen bij Top Supplier EnergyProof. Robert Ensel heeft ons heel snel, gericht en accuraat geholpen en kwam met een aantrekkelijk voorstel. Toen was de keuze snel gemaakt”, aldus Fuster. Buiten de Nieuwe leden Tussen 15 februari en 15 april zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Qualia Tenders, Emmeloord, www.qualia-tenders.nl • Camping Tuinenburg, Zaamslagveer, www.campingtuinenburg.nl • Mooirust, Leersum, www.mooirust.nl • Jachthaven De Vrijheid, Warns, www.de-vrijheid.nl • Share The Otter, Loosdrecht, www.deotterloosdrecht.nl • Recreatiepark De Heimolen, Baarle-Nassau, www.deheimolen.nl • Surla Groep, Kaageiland, www.surla.nl • Allround Yachting, Enkhuizen, www.allroundyachting.nl • Van Tilburg Botenstalling, Heijningen, www.vantilburgbotenstalling.nl • Capfun Nederland, Rheezerveen, www.capfun.nl • Windsafe Sailing, Oosterwolde Het Verscholen Dorp scherpe tarieven is Fuster erg tevreden over de manier waarop hij is ondersteund. “We kwamen uit een situatie waarbij we energie op de dagmarkt inkochten. Met het aanbod van EnergyProof konden we aanhaken op de veel voordeliger tarieven van het collectief. We hebben ook geen omkijken gehad naar het regelen van contracten. Alles verliep duidelijk, snel en correct.” Nieuw audit-systeem voor buitensport De gecertificeerde buitensportbedrijven (met het VeBONveiligheidskeurmerk) maken al jaren gebruik van het digitaal audit-systeem van Komma. Komma gaf vorig jaar echter aan dat het systeem sterk is verouderd en dat er veiligheidsrisico’s dreigen. HISWA-RECRON heeft – in nauw overleg met het bestuur van de bedrijfsgroep Buitensport/VeBON – de mogelijkheden geïnventariseerd voor een nieuw platform. Daarbij is besloten over te stappen naar een nieuw veiligheidsmanagement systeem (VMS), van een andere leverancier. De digitale audits (voor certificering voor het VeBON veiligheidskeurmerk) zullen vanaf de zomer plaatsvinden in het VMS van de Stichting KMVK. Met Komma zijn goede afspraken gemaakt over de overdracht van gegevens. Meer informatie bij Charlotte de Baat van HISWA-RECRON c.debaat@hiswarecron.nl 033 - 303 9719 03-2022 | Recreactie 11

Accommodation Management Het draadloze beheersysteem voor uw vakantiepark • Toegangsbeheer • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook, brand, lage cv-druk, inbraak, vorst of spanningsuitval • Te koppelen met uw reserveringssysteem www.icy.nl Dichtbij jouw branche Jouw accountant, overal dichtbij Jouw bedrijf, branche en uitdagingen. Wij willen het van dichtbij meemaken. Dat doen we vanuit een landelijke actieve organisatie en vanuit een kantoor dat altijd om de hoek zit. Samen werken hier meer dan 1000 specialisten in accountancy en bedrijfsadvisering met brede financiële kennis én specialistische branchekennis. Met Alfa haal je veel kennis van de recreatiesector in huis. Niet voor niets zijn we partner van HISWA-RECRON. Bij Alfa vind je adviseurs die dichtbij je camping of bungalowpark staan. Eén voor één zijn het specialisten met een actuele kennis van recreatiezaken, ook als het gaat om complexe weten regelgeving. Alfa Accountants en Adviseurs Anders Celsiusstraat 3 7442 PB Nijverdal Neem voor meer informatie contact op met Wim Kappers via (088) 2532804 of Herma Brinkhuis via (088)2532803. 088 2532750 nijverdal@alfa.nl www.alfa.nl Bespaar veel energie onder de aandacht RecreAnders 170 subsidieregelingen Op aandringen van onder andere HISWA-RECRON heeft het ministerie van Economische Zaken onderzoek laten uitvoeren door bureau Dialogic naar subsidieregelingen voor de gastvrijheidssector. Voor het onderzoek zijn ook ondernemers geïnterviewd, waaronder zeven watersport- en recreatieondernemers die aangesloten zijn bij HISWA-RECRON. De uitkomst is dat er in totaal 170 regelingen zijn die relevant zijn voor ondernemers in de sector. Dat zijn overwegend regelingen op het gebied van innovatie, duurzaamheid en digitalisering. De gastvrijheids sector benut de subsidies veel minder dan mogelijk zou zijn. Dat heeft diverse oorzaken, zoals een gebrek aan tijd en kennis om mee te doen met de vaak zeer complexe regelingen. De resultaten zijn weergegeven in een onderzoeksrapport met – toch wel heel interessant – vanaf pagina 66 informatie over alle 170 regelingen. www.hiswarecron.nl (zoekterm: Dialogic) Rabobank: snel herstel recreatiesector In de meest recente leisure update schetst de Rabobank een positief beeld van de ontwikkeling van de sectoren horeca en recreatie. Daarbij zitten wel grote verschillen tussen de deelsectoren, meldt de Rabobank. Bedrijven die afhankelijk zijn van internationaal toerisme herstellen trager. Jos Klerkx, sectormanager leisure, geeft een toelichting: “We verwachten dat vakantieparken en campings in 2022 alweer boven het niveau van 2019 komen. Maar met name hotels in grootstedelijk gebied en afhankelijk van de zakelijke reiziger zullen langer op herstel moeten wachten.” Dit jaar verwacht Nederland ongeveer 12 miljoen bezoekers uit het buitenland. Dit is 90% meer dan in 2021, maar nog altijd ruim 40% minder dan in 2019, toen het aantal buitenlandse toeristen 20,1 miljoen bedroeg. Het buitenlands toerisme uit de omliggende landen herstelt zich veel sneller dan uit het verre oosten of de VS. De inflatie en het personeelstekort ziet de bank als bedreigingen voor de ontwikkeling van de sector in de komende jaren. Rutger van de Maat ondernemer De kloof Alles wordt duurder. Even omdenken: dat betekent ook dat ons huidige bezit meer waard wordt. Daarnaast zijn onze medewerkers meer waard geworden dan ooit. Het mooiste komt nog: de forse inflatie zorgt ervoor dat onze schulden minder waard worden. Gefeliciteerd! Voor ons hoe dan ook geen crisis. 3-0 voor, en we zitten nog maar in de eerste helft. Maar val niet in slaap. Er is nog een helft te spelen. De kloof in de wereld tussen arm en rijk wordt groter. Is er in de branche ook een kloof? Ik weet het niet. En wat de tijd zal brengen, durf ik ook niet te voorspellen. Geven de stenen de benen en wordt het massa is kassa? Of wordt het de tijd van de verdere uitsplitsing van exploitatie en vastgoed, omdat ons kapitaal te duur wordt? Ik ben Louis van Gaal niet, en kan (en wil) het dan ook niet voorspellen. Maar dat er nieuwe uitdagingen op ons afkomen, weet ik zeker. Louis verandert het systeem van 4-3-3 (11) naar 1-3-4-1-2 (11). Wat ga jij doen? Hoe jij je exploitatie ook voert, er zijn altijd kansen. Creatief omgaan met je speelwijze mag, maar blijf met 11 spelers in het veld staan. Maak je bedrijf in mogelijk moeilijke tijden nóg kapitaalintensiever met investeringen die renderen op de korte termijn en investeer zeker ook in je medewerkers en gasten. Want een winning team bevriezen is kapitaalvernietiging. De kortetermijnwinst zal verlagen, maar de langetermijnwinst en mogelijkheden nemen toe. En in al die cycli duurt een mindere periode veel korter dan een goede periode. Dat is zeker. De zon schijnt dus en de sfeer in het stadion is goed. Maar de tweede helft moet nog gespeeld worden. Doe je dit op halve kracht en groeit je kapitaal ondergemiddeld mee, dan weet je zeker dat je aan de verkeerde kant van de kloof zit. 03-2022 | Recreactie 13 Foto: Center Parcs

coverstory Klimaatverandering en klimaatadaptatie ‘Goed voorbereiden scheelt enorm’ Het klimaat verandert en dat heeft onmiskenbaar gevolgen voor de recreatiesector. Het weer – en de overlast die daaruit voortkomt – wordt steeds extremer. Wat staat ons te wachten en hoe kunnen ondernemers in watersport en recreatie daar het beste op inspelen? “Neem alle maatregelen die je kunt en wees goed voorbereid als het een keer misgaat”, stellen de experts. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: ‘t Geuldal, Shutterstock, De Wildhoeve Afgelopen jaar viel de zomer een beetje tegen. Niet dat het een slechte zomer was, maar we beginnen als Nederlanders al gewend te raken aan die lange, hete zomers. Maar de wat wissel14 Recreactie | 03-2022 vallige zomers, met af en toe een buitje, horen eigenlijk veel meer bij ons klimaat. Toch zullen de hete zomers steeds vaker voorkomen, zo laten klimaatmodellen zien. Die kunnen gepaard gaan met lange perioden van droogte. Zo zullen ook stormen en regenbuien extremer worden. Experts voorspellen het al jaren; inmiddels heeft Nederland het ook in de praktijk meegemaakt. ‘Wateroverlast en langdurige droogte bedreigen ook recreatiebedrijven’ Steeds vaker zijn er ook kleine natuurbranden – en je kunt erop wachten tot er een keer een echt grote brand komt. Dit voorjaar woedde er een drielingstorm die vijf dagen duurde. Vorig jaar overstroomden de rivieren in Limburg door de combinatie van hoog water en aanhoudende regen. Het zijn excessen waar we ons op moeten voorbereiden. Overstroomd Maike en Raymond Vaessen van Camping ‘t Geuldal in Meerssen waren in juli 2020 zelf op vakantie in Zeeland, toen de veiligheidsregio belde. Of ze hun Limburgse bedrijf met 700 gasten onmiddellijk wilden evacueren. Ze sprongen in de auto en reden terug naar Limburg. “Het water steeg zo ontzettend snel”, vertelt Maike Vaessen. “Gelukkig waren we er op tijd bij. De meeste mensen hebben hun tenten en caravans nog weg kunnen halen. Bij de caravans die bleven staan stond het water in de voortent soms een halve meter hoog. Soms stond het zelfs in de caravan.” In allerijl werden nog schotten geplaatst voor de brasserie van het bedrijf. Die stond er pas twee jaar. De vloer overstroomde uiteindelijk wel, maar de schade bleef beperkt. “Het ergste kwam daarna pas”, vertelt Vaessen. “Want het bleef maar regenen. Uiteindelijk was de hele camping drassig. Dat is nog maanden zo gebleven en daar hebben we ook veel problemen over gehad met gasten. We hebben vorig jaar erg veel schade geleden.” 03-2022 | Recreactie 15 >

MAXimaal genieten! U doet er alles aan om uw gasten www.hertzinger.com tel: 033-4610337 info@hertzinger.nl maximaal te laten genieten. Nu Viaplay de Formule 1 races live uitzendt wilt u dit uw gasten natuurlijk niet onthouden. Hertzinger heeft met AranitaCast de oplossing voor u in huis. Meer weten over het casten van iaplay? Bel of mail voor meer informatie. Aan- en verkoop Boxsprings Matrassen Stapelbedden 15 jaar uw No.1 B2B beddenspecialist Dat vieren we graag met onze klanten Kom langs, bekijk onze website of check onze social media voor meer info www.uwbedpro.nl luxemburgstraat 5 - Kaatsheuvel 088 332 2310 - advies@uwbedpro.nl Denkt u aan de verkoop van uw recreatiebedrijf? Of wilt u een bedrijf aankopen? Den Otter Van Vliet, uw makelaar en persoonlijk adviseur DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING www.denottervanvliet.nl ! n t coverstory Mitigatie en adaptatie Wateroverlast en langdurige droogte bedreigen ook recreatiebedrijven, bevestigt Tim van Hattum, programmaleider Klimaat bij de WUR – Wageningen University & Research. “Overstromingen en bosbranden kunnen we steeds vaker verwachten. Op wereldschaal proberen we de uitstoot van broeikasgassen te beperken. We noemen dat mitigatie. Daar kunnen ondernemers – en iedereen – aan bijdragen door duurzaam te ondernemen en zo min mogelijk fossiele brandstof te gebruiken. Daarnaast hebben we adaptatie: het aanpassen van het landschap aan de gevolgen van de klimaatverandering. Hoe bereid je je voor op het steeds extremer weer?” Daar is geen standaard oplossing voor, stelt Van Hattum. “Stad en platteland zijn wezenlijk verschillend. Zit je aan de kust of in het binnenland? Langs een rivier of in een groot bosgebied? Voor elk bedrijf zal het anders zijn.” Nederlandse gemeenten zijn wettelijk verplicht een klimaatstresstest te doen, vertelt Van Hattum. “Dat gaat met klimaatmodellen en experts. Het zou goed zijn als ondernemers met een recreatiebedrijf iets dergelijks zouden doen. Wat komt er de komende jaren op je af? Welk risico loop je? Daarna kun je bepalen wat verstandig is om te doen. Regenwater apart opvangen bijvoorbeeld, om verdroging tegen te gaan. Groendaken zijn ook geschikt om water vast te houden. Er zijn heel veel mogelijkheden.” Van Hattum verwijst naar de website Klimaateffectatlas.nl. Daarop is per locatie te zien welke gevolgen er te verwachten zijn. Op de schop De eigenaren van Camping ‘t Geuldal zijn na de overstromingen hard aan de slag gegaan met klimaatadaptatie. “Vrijwel het hele bedrijf is op de schop gegaan”, vertelt Maike Vaessen. “Vorig jaar zijn de bestaande draineerbuizen vol slib gestroomd en sneuvelden de pompen. We hebben het drainagesysteem nu flink uitgebreid. Alles stroomt naar een centraal drainagebekken. Daarnaast hebben we een aantal laaggelegen plaatsen opgehoogd. En als we volgend jaar nieuwe sanitairgebouwen zetten, gaan we die zeker verhoogd plaatsen. We studeren ook op de mogelijkheid om dijken rond de gebouwen te zetten.” De Limburgse ondernemers accepteren dat de Geul af en toe uit zijn oevers treedt. “Het is beschermde natuur. We mogen er niet zomaar dijkjes langs bouwen”, vertelt Maike Vaessen. ‘Dood hout is goed voor de biodiversiteit, maar beslist brandgevaarlijk’ Spagaat Dat tekent een spagaat in het beleid, vertelt Lyda den Hartog, waarnemend directeur Natuur bij het ministerie van LNV. “Aan de ene kant willen we dat mensen recreëren en genieten van de natuur. We willen dat ze dat veilig kunnen doen. Maar aan de andere kant willen we dat de natuur zich ontwikkelt, dat we overstroomgebieden hebben bij de rivieren en dat we een robuust landschap hebben, dat bestand is tegen droogte en bosbranden. Die spanning komt bijvoorbeeld ook naar boven als het gaat om het laten liggen van dood hout in natuurgebieden. Dat is heel goed voor de natuurontwikkeling en biodiversiteit. Maar als je kijkt naar brandgevaar zou je dat hout het liefste meteen opruimen. Dat is het altijd zoeken naar een evenwicht.” In zijn algemeenheid is meer groen beter tegen de klimaatverandering, stelt Den Hartog. “Bossen nemen CO2 op, maar 03-2022 | Recreactie 17 >

Uw inventaris in één keer compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl Onze sterkste warmtepompen OPTIMALE EFFICIËNTIE EN BETROUWBAARHEID OOK VOOR DE GROTERE ZWEMBADEN. Inverter+  60 kW & 110 kW Pomaz levert een breed assortiment zwembadcomponenten aan zwembadbouwers en zwembadinstallerende bedrijven. Alles draait om kennis en samen weten we er alles van! Vraag naar de nieuwe zwembad- en watertechniek catalogus. Wilt u meer weten? Bel ons: +31 (0)40 285 66 58 of stuur een mail naar support@pomaz.nl coverstory bieden ook verkoeling. Ook voor recreatieterreinen kan ik me voorstellen dat de aanplant van bomen bijdraagt aan de mitigatie. Onze zomers zijn steeds warmer en dan hebben mensen behoefte aan schaduw, aan wat verkoeling.” Den Hartog benadrukt dat het natuurbeleid in Nederland is gedelegeerd aan de provincies. “Zij hebben het beste zicht op de regionale natuur.” Ook het veiligheidsbeleid is decentraal geregeld, in de veiligheidsregio’s. Dagelijkse zorg Voor Karin van der Kaaden van Camping de Wildhoeve (Emst) is klimaatverandering een dagelijks issue. “We zijn er al vele jaren mee bezig. Hier op de Veluwe speelt vooral het risico op grote natuurbranden. Om ons daarop voor te bereiden passen we ons bedrijf aan. Daarnaast zorgen we dat we goed voorbereid zijn op een eventuele calamiteit.” De aanpassingen op het bedrijf zijn al jaren terug vastgelegd in het bedrijfsnatuurplan. Sparren en andere brandgevaarlijke naaldbomen worden gaandeweg vervangen door loofbomen. Die passen beter in de Nederlandse natuur (biodiversiteit) én vatten door hun groene bladeren minder snel vlam. Twee parkeerplaatsen aan de voor­ en zijkant van het bedrijf vormen een logische brandgang naar de aangrenzende Veluwse bossen. “Toch is kaalslag natuurlijk niet de oplossing”, benadrukt Van der Kaaden. “Je moet de balans zoeken en weten waar je risico’s liggen.” Met dat doel heeft De Wildhoeve deelgenomen aan de pilot zelfredzaamheid, een initiatief van de veiligheidsregio en provincie Gelderland. Een van de onderdelen is een ontrui‘Nu kwam het hoog water opeens midden in het seizoen – de bedrijven zaten vol’ Model Ontruimingsplan Ondernemer Karin van der Kaaden neemt namens HISWA-RECRON deel in de coördinatiegroep Natuurbrandrisico’s Veluwe. Ook Stijn Boode, regiomanager van HISWA-RECRON in Gelderland, bezoekt de bijeenkomsten van die groep. “Hier op de Veluwe is men al heel ver. Op het moment ligt de focus op een gebiedsgerichte aanpak, waarbij clusters van recreatiebedrijven worden onderscheiden. Vaak zitten campings en bungalowparken dicht bij elkaar, of aan één straat. Als daar een grote brand op afkomt moeten duizenden mensen tegelijk weg. Nu wordt onderzocht of dat ook echt lukt. Misschien zijn er extra ontsluitingswegen nodig. Of een achteruitgang. Of een brandgang, of een corridor van loofbomen om het vuur af te remmen.” Om recreatiebedrijven praktische handvatten te bieden, actualiseren de Gelderse Veiligheidsregio’s en HISWA-RECRON daarom het Model Ontruimingsplan Recreatieterreinen bij Natuurbranden. Daarna is het de bedoeling om dit ontruimingsplan landelijk in gebruik te nemen. mingsoefening. Van der Kaaden: “Je ziet dat het altijd anders uitpakt dan je denkt. Hier op de Veluwe was recent brandalarm op een bungalowpark. Sirenes erbij, echt alarm. En wat doen veel mensen? Die blijven gewoon in hun vakantiehuis zitten wachten tot er wat gebeurt. In die zin moet je ook de gasten wel duidelijk maken wat er van ze verwacht wordt.” Tijdens de oefening op De Wildhoeve bleek weer eens dat er duide lijke basisregels zijn. Van der Kaaden: “Bedenk tevoren hoe je de minder validen van het bedrijf haalt. En haal nooit ouders en kinderen uit elkaar. Je denkt: iedereen die weg is, is weg. En dan laat je een kind meerijden met de auto van iemand anders. Maar reken maar dat de ouders van dat kind het bedrijf niet verlaten voor hun kind terecht is. Als je je niet voorbereid, wordt het chaos. In het hoogseizoen hebben we hier 1.400 mensen op het park. Die moeten in een uur tijd weg kunnen zijn.” Ruimte voor de Rivier Zoals Gelderland zich al jarenlang voorbereidt op natuurbranden, kennen de streken rond de grote rivieren het probleem van de wateroverlast ook al veel langer. Het programma ‘Ruimte voor de rivier’ werd ingesteld na de extreme waterstanden in 1993 en 1995. Toch werd iedereen verrast door de overstromingen van afgelopen zomer. “Het hoge water is een periodiek verschijnsel, waar ondernemers mee hebben leren leven”, stelt Arthur van Disseldorp, regiomanager Brabant en Limburg van HISWA­RECRON. “Maar normaal is het hoog water in de eerste maanden van het jaar. Nu was het opeens midden in het seizoen – de bedrijven zaten vol. Om daarop te anticiperen zijn de belangrijkste partijen bij elkaar gekomen om te werken aan het ‘Deltaprogramma Maas’. Wij zijn daar ook nauw bij betrokken, net als Rijkswaterstaat, waterschap en de provincie. We willen zelf vaststellen wat de meest effectieve manier is om de bedrijven en natuur tegen deze overstromingen te beschermen. Zo willen we ook voorkomen dat de veiligheidsregio met nieuwe, dwingende regels komt. Wij werken eraan om voorbereid te zijn op nieuwe calamiteiten.” 03-2022 | Recreactie 19

de stelling Stelling: De wolf is een bedreiging voor de recreatie Wolven zijn in opmars. Na de eerste waarneming in 2015 leven nu naar schatting enkele tientallen wolven op de Veluwe. Ondertussen wordt de discussie steeds levendiger. Want is de wolf een vloek of een zegen? Tegenstanders, waaronder boeren, wijzen op het gevaar voor hun vee. Voorstanders vinden de terugkeer van de wolf van groot ecologisch belang. Onze stelling luidt: De wolf is een bedreiging voor de recreatiesector. Eens of oneens? Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Pixabay Bart Looijmans Janneke Klaassen Eigenaar Camping de Helfterkamp ‘Een hond en een hek als bescherming’ “De wolf zie ik als een kans en zeker niet als een bedreiging. Mijn gasten komen voor de natuur. Ze hopen zelfs een wolf tegen het lijf te lopen! Ik denk dat je de terugkeer van de wolf als een voldongen feit moet zien. Hij is er nu eenmaal en daarmee moet je leren leven. Zoals je een paraplu opzet als het regent. En ja, je moet wel enkele maatregelen nemen om je onderneming te beschermen. Ik heb mijn bedrijf beveiligd met een hek van 1,40 meter. Dat staat aan de boszijde van de camping. Verder heb ik een hond gekocht. Wij wonen met onze kinderen op de camping, dus dat vind ik wel een veilig idee. Als mijn kinderen in het bos willen spelen, moeten ze de hond meenemen. Wolven zijn bang voor honden en mensen. Of ik zelf al een wolf heb gespot? Nee, maar ik heb wel de sporen gezien. Het zal een kwestie van tijd zijn voordat ik er eentje tegenkom.” Eigenaar Camping Meistershof ‘Een wolf kan mijn gasten afschrikken’ “Wij hebben nog geen wolf gezien op onze camping. Maar ik kan me heel goed voorstellen dat de komst van dit dier voor boeren erg lastig is. Voor de recreatiesector ligt dat misschien anders, maar een wolf heeft de akelige gewoonte om een prooi te vangen en te doden en vervolgens te laten liggen. Ik moet er niet aan denken dat mijn gasten en hun kinderen tijdens een fietstocht langs een schapenwei komen waar de wolf een bezoek heeft gebracht. Of onze eigen geitenwei... Omdat het een schuw dier is, denk ik niet dat hij zonder reden naar je camping komt. Maar onze geiten hebben geen enkele kans in de omheinde wei en zijn een makkelijke prooi voor de wolf. Ik begrijp dat mensen angst kunnen hebben voor een wolf. Toen ik bij vrienden in Polen was en wij buiten worstjes gingen roosteren, hoorden we de wolven huilen. Dat maakt best indruk. Een wolf komt ook bedreigend over. Zodra we hier een wolf zien, zullen we zeker maatregelen nemen.” 20 Recreactie | 03-2022 Erik Koffeman Frank Theunissen Secretaris Faunabeheereenheid Gelderland ‘Het is natuurlijk wél een wild dier’ “Als we naar de ontwikkelingen elders in Europa kijken, zijn er niet snel problemen te verwachten. De wolf kan wél een probleem worden als we hem gaan voeren, dus men moet zich bewust zijn van het feit dat het een wild dier is, dat zijn eigen kostje bij elkaar scharrelt. We moeten dan ook een gezonde afstand bewaren. Het blijft tenslotte een roofdier. Maar wat de terugkeer van de wolf precies betekent, weten we gewoon nog niet. Er zijn internationaal gezien geen vergelijkbare, dichtbewoonde gebieden als in Nederland. Wat we inmiddels wél weten, is dat hij zich bij ons minder schuw gedraagt dan in Oost-Europa. Dat komt omdat de wolf in Nederland minder druk ervaart. Er wordt niet gejaagd – waarbij hij zwaar verontrust wordt. Daardoor is hij ook meer zichtbaar. Bij alle verhalen rondom de wolf speelt overigens ook een stukje beeldvorming mee. Als het gaat om gevaarlijke dieren gingen aan de wolf in Nederland de adder en de houtteek vooraf. Spannender was het niet. Die hebben toch een andere impact. Daarnaast kennen we de wolf als boos personage uit sprookjes.” Boswachter Natuurmonumenten ‘De wolf verrijkt de natuur’ “De wolf is geen bedreiging, maar een verrijking voor de natuur. De wolf biedt juist ook kansen voor recreatieondernemers. Het wordt spannender en dynamischer voor de recreant. Wat is er nou intenser dan te wandelen in een gebied waarvan je weet dat deze roofdieren er leven? Daarbij wil ik benadrukken dat wolven in principe niet gevaarlijk zijn voor de mens en ons zoveel mogelijk uit de weg zullen gaan. De aanwezigheid van wolven in ons landschap zal recreanten aantrekken en recreatieondernemers kunnen op de aanwezigheid van wolven anticiperen. Bijvoorbeeld door het aanbieden van excursies. Dat zou prima kunnen in samenwerking met Natuurmonumenten. Belangrijk voor de recreant is dat er goede en juiste voorlichting over wolven komt. Dat zal bijdragen aan de acceptatie van dit dier in ons land. Jaarlijks worden er in Gelderland in opdracht van de provincie duizenden edelherten, damherten, reeën en wilde zwijnen afgeschoten. Dit zijn allemaal prooidieren voor wolven. Hij gaat ons dus juist in dit beheer van het wild helpen. De wolf hoort in dit land thuis en heeft hier altijd geleefd. Tot wij hem uitgemoord en verdreven hebben.” ‘Mijn gasten hopen zelfs dat ze een wolf tegen het lijf lopen!’ 03-2022 | Recreactie 21

verzekeren Klimaatverandering leidt tot nieuwe risico’s Verzekeren of niet? Ben je oververzekerd of onderverzekerd? Wat zijn de risico’s die je daarmee loopt? Met de klimaatverandering worden die vragen voor ondernemers in watersport en recreatie steeds belangrijker. Want wat zijn de gevolgen van een grote natuurbrand of overstroming? En zijn die eigenlijk wel te verzekeren? Tekst: Maarten Bokslag Foto: Shutterstock Eind februari trok er een unieke drielingstorm over ons land. Vijf dagen storm leidde tot een schadelast van recordhoogte; volgens het Verbond van Verzekeraars zo’n 500 miljoen euro. Vorig jaar zorgden overstromingen tot enorme schade voor onder meer Zuid-Limburgse recreatieondernemers. Door de langere periode van droogte is er ook steeds meer risico op natuurbranden. En de coronapandemie, waarbij bedrijven voor langere tijd moesten sluiten, ligt nog vers in het geheugen. Ondernemers lopen grote risico’s. Veel risico’s zijn te verzekeren, maar niet allemaal. Waar trek je als ondernemer de grens? Risico’s in beeld brengen “Dat is een vraag waar ondernemers goed over moeten nadenken”, vindt Jos Kuhl van Aon Verzekeringen. “Je kunt van te voren de risico’s in beeld brengen. Daarna kun je per risico bepalen wat je ermee wilt. In feite heb je als ondernemer vier opties. De eerste is het stoppen met de risicovolle activiteit. Dat kan in sommige gevallen een goede keuze zijn. Het gaat erom wat een activiteit je oplevert in vergelijking met het risico dat je loopt. Als tweede optie kun je de risico’s reduceren door het nemen van preventieve maatregelen. Dat is altijd verstandig. Vaak wordt het ook vereist door de verzekering. Vergelijk het maar met een goed slot op de deur of een alarmsysteem in dure auto’s.” De derde optie is om risico’s zelf te dragen, bijvoorbeeld door het opzijleggen van geld. De arbeidsongeschiktheidsverzekering is daar een voorbeeld van. Sommige ondernemers besluiten dat risico niet te verzekeren. “Maar bedenk dan wel heel goed: wat gebeurt er met je bedrijf en met je gezin als je arbeidsongeschikt wordt?” stelt Kuhl. “Je kunt sommige risico’s zelf dragen. Maar breng ze wel eerst objectief in beeld.” Als vierde optie zijn er de risico’s die zo groot zijn dat de ondernemer ze niet zelf kan dragen. De opstalverzekering is een voorbeeld, maar Kuhl wijst ook op de cyberverzekering. “Cybercrime is op het moment het belangrijkste risico dat ondernemers lopen. Het risico is groter dan op brand. Dus moeten onder22 Recreactie | 03-2022 nemers eerst alles doen om het risico in te perken, bijvoorbeeld door veilige wachtwoorden te gebruiken. Je kunt heel veel zelf doen. En daarna is het verstandig om zo’n cyberverzekering af te sluiten. Want het gebeurt echt hoor, recreatiebedrijven waarvan alle data worden gegijzeld.” Verzekeren wordt lastiger Net als Aon is Kuiper Verzekeringen een tussenpersoon met grote kennis van de recreatiemarkt. “Wij zijn al heel lang actief op het gebied van boten, watersport- en recreatiebedrijven”, vertelt Ronald de Valk van Kuiper Verzekeringen. “We merken dat het verzekeren van grote risico’s lastiger wordt en steeds meer specifieke kennis vraagt. Neem het verzekeren tegen overstromingen en stormen. De dekking die je hebt is afhankelijk van de polisvoorwaarden. Daar moet je wel op letten als je zo’n risico mee wilt verzekeren.” Daarnaast wijst De Valk op de eigen verantwoordelijkheid van de ondernemer. “Dat speelt bijvoorbeeld een rol als het gaat om de verzekerbaarheid van een botenstalling. Je sluit een polis af om de stalling te verzekeren, maar daar staan voorwaarden in. Mensen mogen bijvoorbeeld geen las- en slijpwerk aan hun boot verrichten. Laat je dat als ondernemer toch toe, dan sta je niet sterk als er uiteindelijk toch brandschade ontstaat. Het kan dan zijn dat de verzekeraar een hoger eigen risico oplegt, of zelfs besluit om helemaal niet uit te betalen.” ‘Het is een uitdaging om zaken voor recreatieondernemers goed onder te brengen bij verzekeraars’ Datzelfde geldt bij de personeelsverzekeringen. “Als ondernemers verzuimen om de periodieke risico-inventarisatie – de RI&E – op te stellen, kan een verzekeraar heel lastig gaan doen. Stel dat een medewerker letsel heeft opgelopen terwijl dit met een actuele RI&E voorkomen had kunnen worden. Dan valt dat onder onachtzaamheid. Ik wil maar zeggen: verzekeraars verwachten ook wel wat van de ondernemers. Dat geldt ook voor brandverzekeringen. Vaak zijn er eisen voor periodieke con troles van de elektrische installatie, of voor het gebruik van stalen afvalbakken in de werkplaats. Daar moet je je als ondernemer wel aan houden. Zorg dat je eigen dossier op orde is en je preventieve maatregelen hebt getroffen.” Annuleringen Overnames De wereld van de verzekeraars staat niet stil en de laatste jaren zijn er veel overnames geweest. Botenverzekeraar Delta Lloyd verdween en recreatieverzekeraar de Europeesche werd een label van a.s.r.. Dat soort ontwikkelingen maakt dat tussenpersonen langer moeten zoeken om ‘complexe’ objecten verzekerd te krijgen. En dat premies en eigen risico’s stijgen. “Voor ons is het altijd een uitdaging om zaken voor recreatie- en watersportondernemers goed onder te brengen bij verzekeraars. Maar uiteindelijk lukt dit ons altijd”, vertelt Ronald de Valk. “We willen geen nee verkopen. Maar we zien wel dat het meer moeite kost, omdat de verzekeraars de groeiende risico’s ook willen beheersen. Soms moet een ondernemer dan akkoord gaan met een hoger eigen risico.” De coronapandemie heeft gasten en ondernemers geleerd dat je nooit weet wat er nu weer gaat gebeuren. Daarmee is het belang van goede annuleringsverzekeringen gegroeid, vertelt Chris van Eck van RecreatieVerzekeringen.nl. “Overheidsmaatregelen vielen niet onder de dekking. Maar wel als mensen zelf ernstig ziek werden van corona. Na overleg met de verzekeraar valt ook de periode dat iemand na een positieve PCR-test in quarantaine moet onder de dekking. Datzelfde geldt voor zijn of haar gezinsleden.” Het aantal mensen dat een annuleringsverzekering afsluit is hierdoor de afgelopen twee jaar sterk gegroeid, vertelt Van Eck. “Mensen zoeken toch een soort zekerheid. Maar een deel van de groei komt ook doordat er aanzienlijk meer boekingen waren op de Nederlandse vakantieparken.” 03-2022 | Recreactie 23

onderzoek Positief toekomstscenario voor sector ‘ Eén procent groei per jaar is realistisch’ Binnenlandse vakanties gaan de komende jaren aan populariteit winnen en het aantal vrijetijdsactiviteiten zal iets toenemen. Dat blijkt uit de toekomstvisies voor de Nederlandse vakantiemarkt van Trends & Tourism. Toch blijft voorzichtigheid geboden, zegt onderzoeker Kees van der Most. “Wat is bijvoorbeeld de impact van de oorlog in Oekraïne?” Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: NBTC, Frans Lemmens/ANP Trends & Tourism, het onderzoekbureau van Kees van der Most, publiceerde vorig jaar twee toekomstvisies naar 2030: zowel voor de Nederlandse vakantiemarkt als voor de gehele vrijetijdsmarkt. De rapporten zijn tot stand gekomen op basis van uitgebreide deskresearch, tientallen expertinterviews en consumentenonderzoek. Voor zowel de Nederlandse vakantiemarkt als de vrijetijdsmarkt voorspellen de onderzoeken een bescheiden, maar mooie groei van één procent per jaar. Toch houdt Van der Most een paar slagen om de arm. “De pandemie lijkt voorbij, maar hoe deze zich precies zal ontwikkelen weten we natuurlijk niet. En dan is er de oorlog in Oekraïne. Die heeft een flinke impact op de koopkracht. De consument kan minder geld uitgeven aan vrije tijd. Daarnaast maakt de angst voor escalatie een deel van de Nederlanders voorzichtiger als het gaat om het kiezen van een vakantiebestemming voor komende zomer. Veel mensen willen zorgeloos op vakantie. En dan is Nederland een veilige haven.” Verantwoord toerisme Een groei van één procent lijkt weinig. Maar dat is het niet, bezweert de onderzoeker. “Op een totaal van 40 miljoen vakanties – binnen- en buitenlandse vakanties samen – heb je het dus wel over 400 duizend vakanties extra per jaar. En dat jaar in, jaar uit.” Op de Nederlandse vakantiemarkt ziet Van der Most een aantal duidelijke trends. “Verantwoord toerisme zal blijven groeien. De consument is zich steeds meer bewust van de impact van zijn keuzes. Hier kan Nederland van profiteren. De footprint van een binnenlandse vakantie is kleiner.” ‘Ik verwacht dat de inkomende markt ook weer zal gaan groeien’ Andere trend is de herontdekking van Nederland als vakantieland. “Ons land wordt beter gewaardeerd als vakantiebestemming. Tien, twintig jaar geleden was het suf om te zeggen dat je in eigen land bleef. Maar dat beeld is gekanteld. Je bent duurzaam en verstandig bezig. En omdat de sector goed innoveert heeft Nederland kwalitatief nu ook veel meer te bieden. De verwachting voor de komende jaren is dan ook dat het aantal binnenlandse vakanties wat harder zal groeien dan het aantal buitenlandse.’’ Ook voor de vrijetijdsmarkt geldt dat een bescheiden groei wel degelijk impact heeft. Van der Most: “In 2018 ondernamen Nederlanders zo’n 3,6 miljard uithuizige vrijetijdsactiviteiten. Dat zal doorgroeien naar ruim vier miljard in 2030.” Belangrijke trends zijn onthaasten (het genieten van rust), flexibilisering (meer vrijetijdsmomenten, ook op doordeweekse dagen) en vaker alleen er op uit. Kijkend naar sectoren zijn de verwachtingen hoog voor wandelen en fietsen. Funshoppen zal als één van de weinige sectoren gaan dalen, door de opkomst van online winkelen. Kees van der Most Senioren Dat de groeicijfers laag zijn is eigenlijk volkomen normaal, zegt Van der Most. “Bijna 85 procent van de Nederlanders gaat jaarlijks zo’n drie keer met vakantie. Als je kijkt naar de omvang van de vrije tijd dan zal deze naar verwachting niet veel verder 24 Recreactie | 03-2022 groeien. Volwassen markten groeien doorgaans heel bescheiden.” Toch wil hij benadrukken dat de verwachtingen nog wel waargemaakt moeten worden. “Nu corona wat meer naar de achter grond gaat zullen meer vakantiegangers toch weer voor het buitenland kiezen. De behoefte aan een andere cultuur blijft. Ik denk dat de groei van de binnenlandse vakantiemarkt vooral zal zitten in korte tussendoorvakanties. Met name de seniorenmarkt is dé uitdaging voor recreatieondernemers. Het is een doelgroep die meer te besteden heeft en die vaker met vakantie gaat.” Aan die positieve voorspelling koppelt Van der Most meteen een disclaimer. “Het is een doelgroep die vooral gericht is op de hotellerie. De recreatiesector moet dus met goede concepten voor senioren komen. De vraag is hoe je dat doet, als camping of bungalowpark. Die hebben vooral gezinnen als kerndoelgroep. Als recreatieondernemer moet je goed kijken naar de sterke punten van je bedrijf en naar de doelgroep die daarbij past. En naar de trends die uit ons onderzoek naar voren komen.” België en Duitsland En uiteindelijk, zo voegt Van der Most eraan toe, is er meer dan alleen de binnenlandse vakantiemarkt. “Neem de inkomende markt. Vóór de coronacrisis groeide die harder dan de binnenlandse markt. Met name België en Duitsland zijn heel belangrijk. Ik verwacht dat die positieve ontwikkeling zich na de coronapandemie zal voortzetten.” Per saldo gaat de sector een goede toekomst tegemoet, concludeert de onderzoeker. De soms snel wisselende coronamaatregelen hebben daarbij nog voor een neveneffect gezorgd. “De sector weet nu hoe het is om snel te schakelen om op veranderende omstandigheden in te gaan. Zo kun je nieuwe doelgroepen bereiken.” Meer informatie over beide onderzoeken op www.trends-tourism.nl Tien trends De volgende tien trends gaan volgens Trends & Tourism het komende decennium de binnenlandse vakantiemarkt bepalen: 1. Vaker kort op vakantie 2. Meer seniorenvakanties 3. Zelf je vakantie samenstellen 4. Altijd verbonden 5. Bij (of met) locals 6. Hang naar luxe 7. Duurzaam op reis 8. Van de gebaande paden 9. Meer betekenisvol 10. Gezond leven 03-2022 | Recreactie 25

praktijkdag Voor het eerst onder de vlag van HISWA-RECRON Eindelijk weer een Praktijkdag Buitensport! Voor het eerst sinds 2019 troffen buitensport ondernemers en -instructeurs elkaar weer op de jaarlijkse Praktijkdag Buitensport. Met inspirerende workshops, uitdagende buitenactiviteiten én een stralend zonnetje waren de omstandigheden optimaal. Het programma vormt een mix van actief bewegen en kennis opdoen over nieuwe ontwikkelingen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck We mógen weer! Dat was – na twee afgeblazen edities – het overheersende gevoel tijdens de Praktijkdag Buitensport, die 15 maart plaatsvond bij De Kaap in Zoelen. Tegelijkertijd was de bijeenkomst de start van iets nieuws. Want voor het eerst werd de praktijkdag georganiseerd door HISWA-RECRON. Een gevolg van de toetreding van de VeBON-leden tot de onder nemersvereniging. Jeffrey Belt, hoofd van de afdeling Leisure & Recreatie, heet de aanwezigen welkom en legt in een korte introductie uit hoe de organisatie HISWA-RECRON eruit ziet en wat deze voor de buiten sportondernemers kan betekenen. Belangenbehartiging en lobby, ledenservice en ledenadvies, marketing, promotie, 26 Recreactie | 03-2022 maar ook trainingen en certificatie (het VeBON-veiligheidskeurmerk) zijn belangrijke onderdelen. Belt noemt een aantal actuele thema’s voor de buitensport waar de commissie Buitensport zich voor inzet. Hij wijst op het WAS-dossier, de stijgende (energie)prijzen en de inflatie, verzekerbaarheid, de aanpassing van de richtlijn pakketreizen, de krapte op de arbeidsmarkt en de samenwerking met het Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS). Kennis opdoen en actief bewegen De Praktijkdag Buitensport bestaat uit een mix van actief bewegen en het opdoen van kennis. Op de fraaie locatie van De Kaap volgen alle ruim veertig deelnemers tijdens het ochtend programma drie workshops. De workshop archery tag – boogschieten met elementen van paintball – blijkt voor verschillende sporters een eye opener. “Dat is echt tóp”, zegt Kai Reijnen van Limburgsuitje.nl enthousiast. “Ik dacht dat deze sport veel statischer was.” Ook Patrick van Eldonk, buitensportcoördinator bij Het Buitencentrum in Overasselt, is verrast over de mogelijkheden van archery tag. “Ik vind het vooral interessant om te zien wat je allemaal kunt doen op het gebied van spelvormen en materialen. We hebben veel nieuwe inzichten opgedaan. Die gaan we zéker delen met onze instructeurs.” David Stevenhagen van In Out Events, die de workshop leidde, is blij met de positieve reacties van de deelnemers. “De sport wordt vaak als een bijproduct gezien, terwijl je het heel goed kunt inzetten als hoofdsport. Archery tag wordt veel dynamischer als je bijvoorbeeld spannende elementen als sudden death toevoegt. Door telkens nieuwe elementen in te brengen hou je het spel spannend en afwisselend. Je zorgt er ook voor dat deelnemers bij je blijven terugkomen. Zo maak je de sport ook voor het publiek aantrekkelijker.” Schoon materiaal Tijdens de workshop over het controleren van klimmaterialen benadrukt Bart Cnossen tegenover zijn toehoorders hoe belangrijk het is om je materialen schoon te houden en goed op te slaan. Vochtige en koude opslag, verhoogde slijtage door verkeerd touwverloop en schimmel in gordels en helmpjes zijn de meest voorkomende problemen, zegt de inspecteur. De workshopdeelnemers buigen zich over de picknicktafel waarop Cnossen allerlei klimmaterialen heeft uitgestald. Prangende vraag: welke materialen zijn afgekeurd en zo ja, waarop? Dat blijkt nog geen gemakkelijke opgave. De workshop Wipeout gaat nader in op de gevaren en risico’s van het waterspektakel – zowel voor de recreanten als het buitensportbedrijf. Laszlo de Jong, risicoanalist bij De Kaap, vertelt dat onderschatting het grootste risico is bij deelnemers. Video’s en valinstructies zijn waardevolle hulpmiddelen. Registratieformulieren van deelnemers, waarop ze het niveau van hun vaardigheden aangeven, zijn belangrijk. “Maar straks ben je als bedrijf hoe dan ook verantwoordelijk als er iets gebeurt. In België is dat al zo.” De deelnemers tokkelen over het water met de langste zipline van Nederland Sociale veiligheid Voordat het middagprogramma begint en de deelnemers wanden kunnen beklimmen en kunnen tokkelen over het water met de langste zipline van Nederland, vertelt Nelly Voogt van Centrum Veilige Sport Nederland (onderdeel van NOC*NSF) over sociale veiligheid. Een actueel thema met het oog op de landelijke discussie over grensoverschrijdend gedrag. Aan de hand van de video ‘Blijf je stil of praat je er over?’ wisselen ondernemers en instructeurs ervaringen uit. De afsluitende borrel bevestigt dat verbinden en kennis delen toch het beste gaat op de traditionele manier – ongeacht het praktische gemak van video conferencing. “Veel deelnemers vinden de ontmoeting en de gezelligheid heel belangrijk”, zegt Charlotte de Baat, manager Leisure & Recreatie van HISWARECRON. Ze blikt tevreden terug op de praktijkdag. “Ik merkte dat er duidelijk weer behoefte was aan deze dag. Het positivisme, de interactie en het openstaan voor elkaar maakten het tot een succes. Ook de combinatie van actie en kennis opdoen was precies goed.” 03-2022 | Recreactie 27

in beeld Nieuwe materialen en concepten Interieur met een personal touch Interieur is meer dan alleen inrichting. Het is ook beleving. Persóónlijke beleving. Wie op het gebied van interieur zijn gast wil verrassen, maakt het verblijf extra aantrekkelijk met domotica, intens kleurgebruik en een personal touch. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Landal/Ross Tucker, Instyle Concepts 28 Recreactie | 03-2022 “Gasten willen verrast worden en gaan steeds meer voor een beleving”, zegt Anita Bosman van Ross Tucker Projectinterieur. “De tijd van voorspelbare concepten – zoals een waterthema bij woningen aan zee of meer – is voorbij.” Verrassen doe je met vernieuwende concepten, met een raakvlak naar de historie of het ontstaan van een bepaalde plek. “Maar ook met de mogelijkheid om elk seizoen buiten te kunnen zitten. Uniek meubilair met een luxe uitstraling en een lange levensduur en dat eenvoudig is schoon te maken is hier belangrijk.” Ook intenser kleurgebruik is een belangrijke interieurtrend, zegt Bosman. “Denk aan accentwanden die doorlopen op het plafond of geschilderde banen op de wand, die dienen als lambrisering.” Duurzaamheid en circulariteit spelen een steeds grotere rol. “Vooral in de keuzes van het materiaal. Kijk bijvoorbeeld naar het gebruik van PVC-stroken, die voor 40 procent bestaan uit gerecyclede materialen. Of gordijnen en prikborden gemaakt uit garens, die gewonnen worden uit gebruikte PET-flessen.” Materiaalgebruik Materiaalgebruik is ook een belangrijke indicator voor het onderscheid tussen een standaard en een luxe accommodatie, zegt Pim Pera van projectinrichter Instyle Concepts. “Denk aan de gedateerde plavuizen vloer versus visgraat PVC-vloer, meubels van velours versus kunstleer en het gebruik van kunstplanten of echte planten.” Maar anno 2022 is gebruik van kwalitatief en duurzaam materiaal niet genoeg. De gast wil meer dan alleen de ‘net als thuis’-beleving. “Luxe moet ook verrassend zijn. Wat heeft de gast thuis juist níet?” Als voorbeeld geeft Pera domotica – het toepassen van slimme elektronica in huis. “Denk aan automatisch bestuurbare gordijnen en temperatuurregeling op afstand.” Ook met personalisering verras je de gast. “Gasten wordt vooraf steeds vaker gevraagd naar hobby’s en favoriete muziek. Als ze bij het openen van de deur van de accommodatie meteen hun lievelingsmuziek horen, bied je ze écht een persoonlijke verrassing.” 03-2022 | Recreactie 29

de bezieling Frank van het Reve, Camping It Soal Een droom die werkelijkheid wordt Camping It Soal in Workum ligt op een prachtige locatie, direct aan het IJsselmeer. De komende jaren gaat het 30 hectare grote bedrijf volledig op de schop. De haven wordt uitgebreid, er komen appartementencomplexen en een hotel. Gefaseerd worden 250 lodges gebouwd die het park een volledig ander aanzien geven. Het licht voor de werkzaamheden staat op groen. Maar dat heeft wel 24 (!) jaar geduurd. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger, It Soal It Soal bij Workum begon in de jaren ‘60 als gemeentelijke voorziening om te zwemmen en recreëren. Zwembad en recreatie strand werden in later jaren aangevuld met een camping en jachthaven. In 1995 werd het bedrijf gekocht door Gert Jan Mondeel, die nog steeds de eigenaar is. Al direct na de overname begon Mondeel (nu 70 jaar oud) met het maken van herstructureringsplannen. Door allerlei omstandigheden duurde het 24 jaar voor de plannen definitief groen licht kregen. De dagelijkse leiding is inmiddels in handen van dochter Amanda (50) en schoonzoon Frank van het Reve (52). Bezwaar op bezwaar “Sinds 2006 werken wij voor het vakantiepark en toen al dachten we dat de investeringsplannen in kannen en kruiken waren”, vertelt Frank van het Reve. Dat bleek echter te vroeg gejuicht. Van het Reve vertelt beknopt wat de oorzaken waren van de kwart eeuw vertraging: “In de loop der jaren is er van alles gebeurd. 30 Recreactie | 03-2022 Als landmark is op de hoek van de haven een rond torentje gepland Door de loods meer naar de weg te plaatsen en het uitzicht voor de roofvogels te belemmeren met een aarden wal, hebben we hier een oplossing voor gevonden.” Recent leverden de coronacrisis en vooral de stikstofproblematiek nog vertraging op. Maar uiteindelijk kwam midden vorig jaar de definitieve goedkeuring. Draaiboek Daarmee kon een draaiboek in gang gezet worden, dat zich in de loop der jaren behoorlijk had ontwikkeld. De klok tikte voort en de plannen veranderden met de tijd. Zo werd uiteindelijk besloten om volledig te stoppen met de vaste plaatsen. In juni 2021 werden de 400 seizoensplaatsen opgezegd, vertelt Frank van het Reve. “De meeste vaste gasten van ons bedrijf wisten dat natuurlijk al lang, want deze plannen kwamen nou niet bepaald onverwacht. Maar veel mensen hoopten toch dat ze op een andere plek op de camping een vaste plek terug zouden krijgen. Toch hebben we besloten er helemaal mee te stoppen.” En dan zijn er altijd mensen die boos worden. In de gemeenteraad was opeens sprake van het wegnemen van de vakantie van mensen met minimuminkomens. “Dat raakt me wel hoor”, vertelt Van het Reve. “Maar jarenlang hebben die mensen het hier heerlijk gehad. Wij zijn een onderneming. Eindelijk kunnen we verder. Daarnaast zijn er hier ook chalets van 80.000 euro. Ook die verdwijnen. Het gaat echt niet alleen om de mensen met lage inkomens. Bovendien willen we eerlijk zijn en open kaart spelen over onze plannen.” Vanuit ondernemersoogpunt is een bedrijf dat van oktober tot april gesloten is weinig aantrekkelijk. Toeristische plaatsen staan bovendien een groot deel van het jaar leeg. Daarom kiest Een gemeentelijke herindeling; diverse malen kwam er een andere wethouder. Je kreeg de Natura 2000-wetgeving. Die heeft grote impact, want we zitten bij het IJsselmeer en ons bedrijf grenst aan de Workumerwaard, een beschermd vogelgebied. Op een gegeven moment waren we er met de gemeente en provincie uit. Toen bleek dat er een stichting van natuurbeschermers is, die speciaal bestaat om bezwaar te maken tegen plannen als de onze. Het bezwaar liep helemaal door tot aan de Raad van State, en die heeft het bestemmingsplan van de gemeente verworpen. Daarna hebben we een tijd lang tegenover elkaar gestaan: wij wilden ons plan doorvoeren en de natuurbeschermers waren tegen. Pas de laatste vijf jaar zijn we echt met elkaar gaan praten. We hebben gevraagd wat ze precies dwars zat, en hoe we die bezwaren weg konden nemen. Zo kwamen we tot oplossingen. Onze geplande botenloods bleek bijvoorbeeld te dicht bij het natuurgebied te liggen. De vrees was, dat roofvogels op de loods gingen zitten en zo de weidevogels zouden bedreigen. > Frank van het Reve 03-2022 | Recreactie 31

Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recronmakelaar.nl Verkoop bij inschrijving: Uitgifte in erfpacht van een camping (5,2 hectare) in Zuidwest Friesland Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www Neem dan contact op met Arjan of Carina! elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl CHALETS MET ALLE COMFORT AFGESTEMD OP UW PARK WIJ BOUWEN UW VERHUUR- EN PROJECTMATIGE CHALETS Rollecate 39 | 7711 GG Nieuwleusen | 0529-488900 www.arcabo.com | info@arcabo.nl 088 555 48 88 MAAK HET LANDSCHAP KLEURRIJK MET GRAUSTABIEL EN/OF ANDERE HALFVERHARDINGEN   www.debeijerbv.com    NIEUW Nu ook in 95 cm uitvoering leverbaar! W de bezieling It Soal in de toekomst voor de verhuur van appartementen en lodges, zodat jaarrond exploitatie mogelijk wordt. Dat biedt grote voordelen, zoals vaste contracten voor de medewerkers en extra omzet voor de lokale winkels en horeca. 150 appartementen It Soal stopt gefaseerd met de vaste plaatsen: de eerste plekken komen eind dit jaar vrij. Over een jaar of vijf zijn alle seizoensplaatsen verdwenen. Het toeristisch kamperen blijft wel bestaan: Van het Reve denkt aan honderd plekken – nu zijn het er 150. De vrijgekomen ruimte op het bedrijf wordt gebruikt om ambitieuze plannen te realiseren, waarbij land- en waterrecreatie op een mooie manier samengaan. De bestaande jachthaven wordt uitgebreid en verandert deels van een haven met vaste ligplaatsen naar een passantenhaven. In totaal komen er zo’n 70 ligplaatsen bij. Er omheen komen 150 appartementen met onder meer een hotel, een restaurant, enkele winkels, wellness en speelvoorzieningen. Op artist’s impressions zijn gebouwtjes te zien in een kleurige Scandinavische stijl. Als landmark is op de hoek van de nieuwe haven een rond torentje gepland, dat direct doet denken aan een vuurtoren. Deze appartementen en centrumfaciliteiten vormen straks het hart van het bedrijf. Daarnaast komen er zo’n 250 lodges op het terrein. “Daarmee gaan onze activiteiten sterk van karakter veranderen”, voorspelt Van het Reve. “De lodges en appartementen worden als investering verkocht, waarbij de eigenaar het huisje enkele weken per jaar zelf mag bewonen. Wij worden dan meer een beheerorganisatie.” Niet iedereen was blij met het opzeggen van de 400 vaste plaatsen Daarbij tekent de ondernemer aan dat hij wel grip wil houden op de kwaliteit. “We realiseren hier een echt kwaliteitsproject. Het wordt ontzettend mooi en dat willen we zo houden. Het mag geen tweede woningenpark worden. We verplichten mensen tot collectief onderhoud en tot verhuur. Daarmee komt er veel meer reuring op het bedrijf. Wisselende gasten betekent meer omzet voor onze horeca, maar ook meer bezoek aan Workum, de lokale winkel, middenstand en attracties.” Die gasten zijn Nederlanders, maar ook veel Duitsers. Nu al is zo’n 70% van de gasten op de camping Duits. In de jachthaven komt 60% van de gasten uit Duitsland. Daarnaast komt een klein deel uit België; de rest zijn Nederlanders. Sterke combinatie It Soal biedt al jaren een unieke combinatie van verblijf en watersport op het IJsselmeer. Met de komende verbouwing wordt die combinatie versterkt. Goed voor Friesland, en goed voor het bedrijf. “Nu we eindelijk aan de slag kunnen wordt een droom werkelijkheid”, vertelt Van het Reve enthousiast. “We zetten niet zomaar wat neer. Mensen komen straks van heinde en verre naar It Soal in Workum.” 03-2022 | Recreactie 33

donderdag 2 juni 2022, 10-17 uur De Bonte Wever in Assen Landelijk Congres Vitale Vakantieparken Bent u klaar voor de toekomst? Programma 09.00 uur - zaal open, inloop en registratie 10.00 uur - opening en plenair programma 11.00 uur - deelsessies #1 12.00 uur - netwerklunch 13.00 uur - deelsessies #2 14.00 uur - deelsessies #3 15.00 uur - plenaire terugkoppeling en afsluiting 16.00 uur - netwerkborrel 17.00 uur - einde Lagerhuisdebat onder leiding van Merlijn Pietersma van ZKA Toeristisch Ondernemerschap Excelleren, vitaliseren, verduurzamen, circulaire economie... Transformeren Recreatiefunctie, permanente bewoning, verevening... Veilige Vakantieparken Signalering sociale problematiek, ondermijning, criminaliteit... Presentator Eric van Oosterhout burgemeester gemeente Emmen Aanmelden kan tot uiterlijk 20 mei 2022 www.vitalevakantieparkendrenthe.nl VOOR WIE? We organiseren dit congres voor recreatieondernemers, parkeigenaren, leden van VvE’s, VVP-teams, gedeputeerden, burgemeesters, wethouders en ambtenaren, kennispartners en intermediairs kennis delen Verkoopprovisie: reken je niet te snel rijk Regelmatig krijgen wij vragen over het in rekening brengen van verkoopprovisie bij verkoop van een kampeermiddel met behoud van de plaats. Ondernemers rekenen zich soms al snel rijk, maar de praktijk laat zien dat de geschillencommissie in veel gevallen de kant van de recreant kiest. Tekst: Jeroen Kamphuis (Zypp advocaten) Foto: Wanda van Eck Recreatieondernemingen die jaarplaatsen verhuren worden vaak geconfronteerd met recreanten die hun kampeermiddel aan een derde willen verkopen, met behoud van de plaats. In artikel 9 lid 1 van de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen (2016) is vastgelegd dat verkoop van een kampeermiddel met behoud van de plaats slechts is toegestaan na schriftelijke toestemming van de ondernemer. De ondernemer kan daarbij verkoopvoorwaarden hanteren waaraan de recreant zich dient te houden. Bemiddelingskosten Er zijn ondernemers die bemiddelen bij verkoop van een kampeermiddel en daar ook een provisie voor in rekening brengen. Het kan dan gaan om een vooraf afgesproken vast bedrag of een percentage van de gerealiseerde verkoopprijs. De recreant is vrij in de keuze om het kampeermiddel zelf te verkopen of de ondernemer in te schakelen als bemiddelaar bij de verkoop. Als de recreant de ondernemer opdracht geeft om te bemiddelen, moet dit schriftelijk worden vastgelegd. In de opdrachtbevestiging moet de bemiddelingsvergoeding (vast bedrag of percentage) De geschillencommissie kijkt kritisch naar de handelwijze van de ondernemer worden vastgelegd. Deze bemiddelingsvergoeding dient in redelijke verhouding te staan tot de te verwachten uren en kosten die de ondernemer maakt of zal maken bij de uitvoering van zijn opdracht. Ook dat staat in de RECRON-voorwaarden. Volgens diezelfde voorwaarden mag een ondernemer medewerking aan het sluiten van een nieuwe huurovereenkomst met de beoogde koper niet afhankelijk stellen van een financiële tegemoetkoming of opdracht tot bemiddeling. Daar ging het mis bij een zaak waar de geschillencommissie in januari 2021 over moest oordelen. De ondernemer had, als voorwaarde voor zijn toestemming bij verkoop van het kampeermiddel met behoud van de plaats, bedongen dat bemiddeling via hem diende plaats te vinden. De ondernemer had een bemiddelingsovereenkomst opgesteld en een provisie van 4% van de verkoopprijs vastgelegd. De recreant heeft deze provisie (€ 3.360,-) in eerste instantie voldaan, maar deze later teruggevorderd. De geschillencommissie stelde de recreant in het gelijk, nu de ondernemer had gehandeld in strijd met artikel 9 lid 3 van de RECRON-voorwaarden. Dit is slechts een van de voorbeelden waaruit blijkt dat de geschillencommissie, als het om verkoopprovisie gaat, kritisch kijkt naar de handelwijze van de recreatieondernemer. Reken jezelf dan ook niet te snel rijk. Laat de bemiddelingsovereenkomst bij twijfel toetsen, zodat verrassingen achteraf worden voorkomen. 03-2022 | Recreactie 35

vakinfo Eff iciënt voldoen aan legionellaregels Als recreatieondernemer heb je te maken met veel regelgeving. Bijvoorbeeld de regels die zijn vastgelegd in het Drinkwaterbesluit. Op het gebied van legionellabeheersing worden al jaren strenge regels gesteld. Ondernemers moeten regelmatig spoelen en hun inzet vastleggen in een logboek. Hoe kun je zo eff iciënt mogelijk aan de hygiëneregels voldoen? Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Schell Een stille ramp in 1999 leidde tot een ommekeer op het gebied van het legionellabeleid. De legionella-uitbraak in Bovenkarspel had 206 ernstig zieken en 32 doden als gevolg. Sinds ‘Bovenkarspel’ is de recreatiesector verplicht om een risicoanalyse van de drinkwaterinstallatie uit te voeren. Die analyse moet worden gekoppeld aan een beheersplan. De taken die voortvloeien uit dit beheersplan, moeten vervolgens worden genoteerd in een logboek. Klimaatverandering De regelgeving, vastgelegd in het Drinkwaterbesluit, is nog steeds urgent. Het aantal legionella-besmettingen neemt de laatste jaren weer toe. Mogelijk is dit een gevolg van de klimaatverandering. Maar ook het onvoldoende naleven van de wet- en regelgeving kan een oorzaak zijn. Volgens het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) lag in 2017 het Nederlandse aantal ziektegevallen zelfs boven het Europees gemiddelde. Naast de legionellabacterie komt ook de bacterie pseudomonas aeruginosa steeds vaker voor in Nederland. Ook deze bacterie 36 Recreactie | 03-2022 beweegt zich in het drinkwater en kan voor levensbedreigende infecties zorgen. Daarbij komt dat het voor drinkwaterbedrijven steeds moeilijker wordt ons drinkwater op de gewenste kwaliteit te houden. Het wekelijks verversen van tappunten is daarom van groot belang. Het aantal legionella-besmettingen neemt weer toe Watermanagement Voor recreatieondernemers die zich liever richten op hun core business is er de mogelijkheid om het watermanagement te automatiseren. Er zijn elektronische oplossingen op de markt die automatisch tappunten spoelen én logboeken bijhouden. Tijden kunnen naar eigen wens worden ingesteld en de digitale logboeken kunnen op elk gewenst moment worden geraadpleegd. Afgezet tegen de kosten van arbeid bij het handmatig uitvoeren van de regels van het Drinkwaterbesluit, verdient een investering in elektronische kranen zich binnen een jaar terug. Met dank aan Schell productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Infiltratiekratten Infiltratiekratten zorgen ervoor dat regenwater niet via het riool wordt afgevoerd, maar geleidelijk aan de grond wordt toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat de bodem water langer vasthoudt, waardoor er minder watertekort is in droge perioden en minder wateroverlast tijdens piekbuien. Een goed idee om de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan. Infiltratiekratten en ­systemen zijn er in diverse soorten. T: (0523) 68 75 10 I: www.wildkamp.nl Groene sanitairreiniger De EcoFactory Micro San is een sanitairreiniger op basis van natuurlijke bacteriën. De Micro San verwijdert lichte zeepopbouw en huidvetaanslag, en voorkomt kalkopbouw. Het product wordt standaard geleverd in een doseerfles. De Micro San is geschikt voor dagelijks gebruik in sanitaire ruimten. Het kan op alle waterbestendige oppervlakken worden gebruikt. De microbiologische producten van EcoFactory voldoen allemaal aan de Green Key­normen. T: (085) 792 02 20 I: www.lsgbv.nl Reinigen met stoom De Cleanfix DS8 stoomreiniger reinigt en desinfecteert volledig contactloos. In één beweging stoom en zuig je er je interieur mee. De reiniger is ook zeer geschikt voor het reinigen van bekleding, zoals stoelen en matrassen. De machine heeft een flinke capaciteit en beschikt over een ketel van roestvast chroomstaal. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Waterdoorlatende halfverharding Aquado is een waterdoorlatende halfverharding met een natuurlijke uitstraling. Het product is breed toepasbaar en eenvoudig aan te brengen. Halfverhardingen zorgen voor een natuurlijke uitstraling en stimuleren het opnemen van hemelwater door de grond. Daarmee vormen ze een milieuvriendelijk en financieel aantrekkelijk alternatief voor asfalt of bestrating. Ze verbeteren niet alleen de toegankelijkheid van je locatie, maar verlagen ook je onderhoudskosten. T: (088) 400 63 60 I: www.debeijerbv.com 03-2022 | Recreactie 37

Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal actie 4.270,3.270,inruilkorting 500,NU 2.770,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW 4530.027 normaal actie INRUIL ACTIE 6.805,3.995,inruilkorting 1.000,NU 2.995,Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.400,2.605,4502.1010 normaal inruilkorting 375,NU 2.230,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.520,actie 2.695,inruilkorting 350,NU 2.345,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 6.150,4.705,inruilkorting 745,NU 3.960,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.460,2.650,inruilkorting 400,NU 2.250,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal actie 4.545,3.480,inruilkorting 555,NU 2.925,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal 2.910,actie 2.295,inruilkorting 350,NU 1.945,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl ? FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal actie 1.260,950,4500.1002 + 4510.1004 normaal actie inruilkorting 150,NU 800,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1040 normaal actie 1.940,1.485,inruilkorting 155,NU 1.330,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 4500.1050 normaal actie 45,5 Energie Investerings  Aftrek 2.385,1.670,inruilkorting 150,NU 1.520,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 2.095,1.630,inruilkorting 225,NU 1.405,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings  Aftrek 4500.1014 normaal 3.255,actie 2.495,inruilkorting 375,NU 2.120,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.850,2.215,inruilkorting 300,NU 1.915,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 6.595,5.050,inruilkorting 500,NU 4.550,4500.1052 normaal actie 12.005,9.185,inruilkorting 1.000,NU 8.185,4500.1058 normaal actie 45,5 Energie Investerings  Aftrek 14.245,10.900,inruilkorting 1.000,NU 9.900,

Kortingscode: nieuw-seizoen22 Het recreatieseizoen is begonnen! Het nieuwe recreatieseizoen is helaas nat begonnen én daarom helpen wij u graag een handje. U krijgt 10% korting* op bestellingen via de webshop. Zo kunt u nog snel uw voorraaden aanvullen of toch misschien een autolaadpaal plaatsen. Hoe fijn is dat! Scan de QR code voor de voorwaarden. Seijsener techniek. Ga maar genieten! Seijsener info@seijsener.nl Tel. +31 (0)75-6810 610 seijsener.com m

RECREACTIE 6 | oktober 2022 magazine over recreatie en toerisme Huurbescherming blijkt voldoende en andere uitkomsten van het Kameronderzoek Is recreatie en toerisme een alternatief voor landbouw? Evides moet ondernemers miljoenen terugbetalen De innovatieve aanpak van Up Events in Amsterdam

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e BLIJF NIET HANGEN IN EEN IDEE Denkt u al een tijdje aan het uitbreiden van uw bedrijf? Wij helpen u graag deze droom te realiseren. Wij zijn sinds 1974 gespecialiseerd in aan- en verkoop, taxaties en bedrijfsovernames in de dag- en verblijfsrecreatieve sector. Benieuwd naar ons actuele aanbod? Neem contact op met één van onze specialisten: Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup of Harm-Jan Mooiweer. vandeloosdrechtrbm.nl Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Richard Rademaker, Rutger van de Maat, Marjolein Mulder Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Max de Krijger Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie Euforie? Een nieuwe Recreactie vol onderwerpen die spelen in onze branche! Het lezen van alle artikelen gaf mij een bepaald gevoel dat ik lastig kon duiden. Het was een mix van zorgen, maar ook energie en zelfs euforie. In de wereld spelen zoveel ingewikkelde zaken die invloed hebben om mijn welbevinden. Ik maak me zorgen om het klimaat; het stikstofdossier, overstromingen en droogte. De oorlog in Oekraïne vind ik beangstigend dichtbij en mede daardoor zijn de energieprijzen en infl atie torenhoog. Bij enkele artikelen (Nationaal Programma Landelijk Gebied of de Visie van wethouder Kevin Rouwette van Valkenburg) lees ik over deze onderwerpen en word ik deels bevestigd in deze zorgen. Daarnaast geven andere (delen in de) artikelen mij juist weer energie. Ze laten zien dat er fl exibiliteit is, dat we weerbaar zijn en tot innovatieve oplossingen komen. Je voelt de energie die afspat van Pim ten Broeke en René de KENNISPARTNERS: Jong van Up Events, in de rubriek de Bezieling. De coverstory gaat over het onderzoek naar opkopen van vakantieparken. De conclusie heeft weinig te maken met ‘roofi nvesteerders’ en laat juist zien dat onze RECRON-voorwaarden bovenwettelijke bescherming bieden. Een artikel over besparen op energiegebruik bij zwembaden toont dat we zelf ook iets kunnen doen. Euforisch werd ik toen ik het artikel over de rechtszaak tegen Evides over onterecht betaald vastrecht voor water las. Ik ken het dossier al jaren, maar dat de lange adem van enkele ondernemers én van HISWA-RECRON nu eindelijk leidt tot gerechtigheid en tot het terugvloeien van miljoenen euro’s naar de sector is echt geweldig! Ik ben heel benieuwd naar jouw gevoel bij deze Recreactie, veel leesplezier! 06-2022 | Recreactie 5

Recreatie 15/16/17 NOVEMBER ’22 EVENEMENTENHAL HARDENBERG Kom naar dé enige vakbeurs in de Benelux voor de gehele Recreatiebranche! BESTEL UW GRATIS TICKET! Met code 2003 VERBLIJFSACCOMMODATIES, SPELEN & BEWEGEN, ENTERTAINMENT & GAMES, RECREATIETECHNIEK, ICT & SOFTWARE, FACILITAIR, DIENSTVERLENING, ZWEMBAD & WATER, TUIN & PARK, MOBILITEIT, INTERIEUR & STYLING, OUTDOOR LIVING EN HORECA WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL inhoud Informatief Opinie 08 14 28 32 37 39 41 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Interessant onderzoek na Kamermoties omtrent jaarplaatsen Landbouwhervorming Wat gaat er met al die grond gebeuren? Evides Waterbedrijf moet miljoenen terugbetalen na onterechte heff ingen Kennis delen Herstructurering goed voorbereiden Vakinfo Warmtepomp voor het buitenbad Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 11 13 20 24 26 De visie Wethouder Rouwette van Valkenburg De provincies Wat speelt in Zuid-Holland en Zeeland? Mens&bedrijf De bezieling Up Events: personeelsbeleid en innovatie als sleutel tot succes Column Green Key RecreAnders 06-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Dashboard ondermijning op vakantieparken In de vorige Recreactie ging de coverstory over het onderzoek naar ondermijning op vakantieparken. Inmiddels heeft het CBS in het kader van Vitale Vakantieparken een dashboard online gezet dat de ondermijning in beeld wil brengen. Daartoe zijn voor zeven provincies diverse variabelen in kaart gebracht. Dan gaat het om permanente bewoning, aantallen incidenten, het aantal ‘verdachten’ en het aantal mensen met problematische schulden dat op vakantieparken woont. Ook de mate van uitponding wordt in beeld gebracht. De gegevens zijn niet te herleiden naar bedrijven of personen. “Prima om meer inzicht te krijgen in de problematiek op deze semi-woonparken”, oordeelt Jeffrey Belt, hoofd afdeling Leisure & Recreatie bij HISWA-RECRON. “Het betreft parken die vaak al onttrokken zijn uit het recreatieaanbod en waar geen of nauwelijks recreatie meer plaatsvindt. Als brancheorganisatie nemen we afstand van ondermijnende activiteiten.” https://dashboards.cbs.nl/v3/vakantieparken/ 13.000 leads via recron.nl In januari ging recron.nl van start als het nieuwe vakantieplatform voor consumenten. Sindsdien is veel energie gestoken in het verbeteren van de content en de zichtbaarheid op Google. Die is continu verbeterd. “We worden steeds beter gevonden en dat vertaalt zich weer in het aantal doorkliks naar de websites van de HISWA-RECRON leden”, vertelt Jan Ybema, projectleider Online Marketing. “Uit de statistische analyse blijkt dat de bedrijfsprofielen positief scoren in Google. Sinds januari zijn er bijna 45.000 bedrijfsprofielen bekeken en is er meer dan 13.000 keer doorgeklikt naar de site van een HISWA-RECRON lid. Die ‘doorklikratio’ van 29% is bovengemiddeld goed. Voor een goede AdWord-campagne in Google is dat slechts 5%. Recron.nl ontwikkelt zich dus als een prima leadgenerator.” Meer informatie bij Jan Ybema j.ybema@hiswarecron.nl Hans Louwers (KCI) overleden Op 13 september overleed volkomen onverwacht Hans Louwers, secretaris van branchevereniging KCI (Nederlandse Kampeer en Caravan Industrie). Hans werd 55. Hij had een grote passie voor de kampeerwereld, een groot hart met een tomeloze creativiteit, inzet en betrokkenheid. We hebben Hans leren kennen als een zeer optimistisch en aimabel mens, met visie en een open mind. Ook in zijn contacten met leden, relaties, branchegenoten en media wist Hans feilloos kamperen op een positieve manier over het voetlicht te brengen. HISWA-RECRON was de afgelopen periode met de KCI in overleg om de Kampeerkoepel op te richten. Wij zullen het enthousiasme en de toewijding van Hans zeer gaan missen en wensen familie, vrienden en andere naasten veel sterkte bij het verwerken van dit verlies. 8 Recreactie | 06-2022 Foto: Maarten Bokslag Hoe vind je nieuwe medewerkers? Hoe kun je het beste nieuwe medewerkers vinden voor je recreatiebedrijf? Dat is de vraag die vijf communicatiestudenten van Hogeschool Utrecht in het kader van hun studie onderzoeken, in opdracht van HISWA-RECRON. Want het personeelsgebrek wordt snel groter. Dus welke (social) media worden het meest gebruikt door de doelgroep van mbo- en hbo-studenten? En welke boodschap moet je als bedrijf uitdragen? “Het is de bedoeling dat er heel concrete resultaten uitkomen, waar ondernemers mee aan de slag kunnen”, vertelt Rosemarijn de Jong, begeleider vanuit HISWA-RECRON. “15 september was de eerste bijeenkomst en de communicatiestudenten zijn super enthousiast om te starten met het onderzoek. Ik verwacht er veel van.” Meer informatie bij Rosemarijn de Jong r.dejong@hiswarecron.nl ABN AMRO: zorgen om gastvrijheidssector De inflatie is hoog en het consumentenvertrouwen laag: het meest recente sectorrapport voor de gastvrijheidssector van ABN AMRO signaleert donkere wolken aan de horizon. Toch zijn de resultaten op het moment (september 2022) niet slecht: de bestedingen (met name in de horeca) namen fors toe, na afschaffing van alle coronamaatregelen. Ook na de uitbraak van de oorlog in Oekraïne bleven de bestedingen hoog. Veel mensen hebben vakanties geboekt. Hiervoor wordt onder meer het spaargeld aangewend dat tijdens de coronapandemie is opgepot. Bij de overnachtingen doen vooral campings het goed (+18 procent), wat vrijwel geheel te danken is aan een kwart meer Nederlandse gasten. Ook vakantieparken deden het afgelopen jaar goed. Toch is er een afname van het totale aantal overnachtingen ten opzichte van 2019. Met name hotels (-14 procent) en groepsaccommodaties (-6 procent) zijn nog niet volledig hersteld. Extra bemonstering voor zwembaden Op 1 januari 2023 is het (vrijwel zeker) zo ver: de Omgevingswet treedt in werking. Voor zwembaden gaat er dan veel veranderen. Zwembaden moeten gaan werken met een risicoanalyse en beheersplan om risico’s op het gebied van hygiëne en veiligheid te inventariseren, te beoordelen en te borgen. Het gaat daarbij in het bijzonder om risico’s op verdrinking, gezondheidsschade en letsel. Waar het gaat om de metingen worden een aantal grenswaarden van bestaande parameters verlegd. Zwembaden moeten die vanaf 1 januari 2023 laten meten, waarbij ook direct wordt getoetst en gehandhaafd. Daarnaast moet per 1 januari een groot aantal nieuwe parameters worden bemonsterd. Daarop wordt wel direct getoetst, maar het eerste jaar nog niet gehandhaafd. Het door een geaccrediteerd laboratorium uit te voeren maandelijkse onderzoek wordt veel uitgebreider en daarmee ook duurder. Voor meer informatie kun je terecht bij het geaccrediteerd laboratorium dat je nu gebruikt. Of kijk in de kennisbank van hiswarecron.nl. 06-2022 | Recreactie 9 Foto: Molecaten Foto: Dhinand Kleine

Alle seizoenen buiten genieten! Terrasmeubilair is er niet alleen voor de zonnige zomerse dagen. Ook in de andere seizoenen laat u met comfortabele stoelen of loungebanken uw gasten de natuur beleven. Onder een veranda of in de open lucht? Samen gaan wij op zoek naar de beste buitenbeleving voor uw gast en het meest onderhoudsvrije terrasmeubilair voor de technische dienst. Laat u inspireren door de specialisten van Madino. €445 5-delige tuinset www.madino.nl 0488 440138 info@madino.nl SAMEN SIGNALEN HERKENNEN VAN UITBUITING Als recreatieondernemer wilt u dat mensen komen ontspannen op uw vakantiepark en dat medewerkers focussen op een zorgeloze vakantie voor uw gasten. Maar helaas zijn Nederlandse vakantieparken ook steeds vaker uitvalsbasis voor illegale activiteiten, zoals prostitutie van minderjarigen. Dit is niet alleen schadelijk voor het imago van het vakantiepark, maar ook verboden. Van directeur en receptionist tot aan manager, technische dienst en schoonmaker: iedereen moet signalen van seksuele en arbeidsuitbuiting kunnen herkennen. Defence for Children ontwikkelde daarom samen met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en de politie gratis online-trainingen voor vakantieparkmedewerkers. Doe ook mee en volg met uw medewerkers deze trainingen. Zodat alle Nederlandse vakantieparken de veilige ontspanningsplek blijven waar ze voor zijn bedoeld en slachtoffers van mensenhandel worden herkend en geholpen. Kijk op: hetccv.nl/defenceforchildren Kijk op: hetccv.nl/defenceforchildren onder de aandacht column Hoeveel moeten de prijzen stijgen? De inflatie is nog steeds erg hoog. Binnenkort moeten de prijzen voor 2023 aan de gasten en klanten bekend gemaakt worden. Hoe zal dan de prijsontwikkeling voor 2023 zijn? En hoever mág je gaan? Op de site van HISWA-RECRON buigt Marcel Tap zich over deze vragen. “Momenteel ligt de prijsindex zelfs iets boven de 10%. Je weet niet waar we op uitkomen en dat is lastig. Maar een belangrijk deel van de hoge prijsindex wordt veroorzaakt door de energieprijzen. Daar waar mogelijk zouden de energiekosten dus apart in rekening gebracht moeten worden. Zo beweeg je ook gedurende het jaar mee met de marktprijs.” Ook het jaargeld voor gasten met een vaste staanplaats zal in veel gevallen flink omhoog moeten om de stijgende kosten af te dekken. Tap: "Het is vaste jurisprudentie van de Geschillencommissie dat bij prijsverhogingen van 10% en meer een globale motiveringsplicht geldt, én een aanzegperiode van 18 maanden. Niet duidelijk is of dit ook van toepassing is in deze uitzonderlijke tijden met extreme inflatiecijfers”. Hiswarecron.nl » Kennisbank De drie doelen van een accu Steeds meer ondernemers informeren bij mij naar energie-opslag. Dan gaat het om accu’s en voor recreatiebedrijven mogen die een flink vermogen hebben; het gaat al gauw om één of meerdere 35 kW accu’s. Die accu’s zijn niet goedkoop. De prijs kan met name op het gebied van installatiekosten sterk uiteenlopen. We gaan in een voorbeeld even uit van 40.000 euro. Daar kan vaak nog wat investeringsaftrek vanaf. Dat geld kan in een jaar of tien worden terugverdiend. Daartoe zijn er drie verdienmodellen. De eerste ligt voor de hand: het voorzien in je eigen stroomgebruik op momenten dat de zon niet schijnt en je zonnepanelen geen opbrengst hebben. Voor bedrijven met een Nieuwe leden Tussen 15 augustus en 15 september zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Verblijf bij Hygge, Bergeijk, www.verblijfbijhygge.nl • Advanced Yacht Consulting, Zaltbommel, www.ayc-nl.nl • Loo Mare, Merselo, https://loomare.nl • Camping De Beekhoek, Ulvenhout, www.campingdebeekhoek.nl grootverbruikersaansluiting is er geen salderingsregeling, dus dit levert direct winst op. Zéker met de snel stijgende energieprijzen. Maar er zijn nog twee verdienmodellen, en die zijn minstens zo interessant. Ten eerste is er de besparing op de kosten van netbeheer. Met een accu kan je bijvoorbeeld je aansluitwaarde verlagen of een verzwaring voorkomen en verlaag je de pieken van je stroomgebruik. Stel dat je nu betaalt voor een piek van 81 kW en dat kan (dankzij een 35 kW accu) verlaagd worden naar 51 kW. Dan scheelt dat je 1.200 euro per jaar. Het derde verdienmodel heeft te maken met het beschikbaar stellen van je accu ten behoeve van reservecapaciteit voor het Nederlandse stroomnet. De landelijke netbeheerder Tennet betaalt daarvoor. Zo kan Tennet de pieken en dalen in het netwerk als geheel opvangen. Afhankelijk van de beschikbaarheid kan de vergoeding door Tennet oplopen tot circa 1.500 euro per jaar. Een accu voor energie-opslag is een duurzame investering, met een gezonde terugverdientijd. Ik verwacht dat steeds meer Green Key-bedrijven dat de komende jaren gaan inzien. Wij denken graag met je mee! Richard Rademaker, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 - 12 81 06 41 06-2022 | Recreactie 11 Foto: Roompot Foto: Loo Mare

AUTOMATISCHE BODEMZUIGERS VOOR OPENBARE ZWEMBADEN powered by po az De automatische bodemzuigers van Dolphin zijn gebruiksvriendelijk en ontworpen voor bijna alle soorten, maten en vormen zwembaden. Ideaal voor openbare zwembaden, hotels, resorts en campings. Wilt u meer weten of heeft u interesse in een demo bij u op locatie? Bel ons: +31 (0)40 285 66 58 of stuur een mail naar support@pomaz.nl Foto: Ditta van Ekris Foto: Wanda van Eck onder de aandacht RecreAnders 2022 prima jaar voor de verblijfsrecreatie Stratech verzamelt als leverancier van reserveringssystemen nauwkeurige boekingsgegevens. Over heel 2022 zal de bedrijfsgroep verblijfsrecreatie een nog beter seizoen draaien dan 2021, concludeert Stratech op basis van de boekingen. Gemiddeld is er 10% meer omzet behaald en ruim 8% meer boekingen. De omzetstijging komt door hogere prijzen, maar ook door een betere bezetting. Opvallend is dat de omzetstijging met name te danken is aan de speciale perioden in het voorseizoen (Pasen, meivakantie, Hemelvaart, Pinksteren). Deze perioden hebben aanzienlijk beter gepresteerd dan vorig jaar. De zomervakantie is qua omzet gelijk gebleven. Het aandeel van Duitse en Belgische gasten is nog steeds lager dan vóór de coronapandemie, maar varieert sterk per bedrijf. Het najaar ziet er vooralsnog positief uit. Zo staat er gemiddeld bijna 12% meer omzet geboekt voor de herfstvakantie dan in 2021. Rutger van de Maat ondernemer Seizoensverkorting Onlangs pakte ik de campingfl ight to lowlands Stratech werd recent Partner in Business van HISWA-RECRON 280 slaapplekken voor Oekraïners Dit voorjaar kreeg HISWA-RECRON Zeeland wederom de vraag van de veiligheidsregio om te kijken of er bij recreatiebedrijven tijdelijke opvang voor Oekraïense vluchtelingen mogelijk is. De Zeeuwse bedrijven kwamen samen tot een aanbod voor opvang van 280 Oekraïense vluchtelingen. De wintervaste accommodaties worden tussen oktober en maart ter beschikking gesteld. “Het is nog niet zeker hoeveel plekken er ook werkelijk worden benut”, vertelt HISWA-RECRON regiomanager Björn Schutz. “Het zijn de gemeenten die uiteindelijk bepalen of ze gebruik willen maken van de aangeboden overnachtingscapaciteit. Maar onze leden hebben zich hier van hun beste kant laten zien. Geweldig.” paradise. Een groot meerdaags festival. Ik wist niet wat ik zag. Op het glampingterrein stonden al 4.000 opgebouwde tenten. Er waren meer restaurants dan in mijn nabije omgeving, wellnesscentra, een complete infrastructuur en duizenden bezoekers met een hoog bestedingspatroon. Ik was er een dagje. In de auto terug heb ik een paar sommetjes gemaakt, met de conclusie: het kost wat, maar dan heb je ook wat. Veel ondernemers zullen rond deze tijd van het jaar weer worstelen met de vraag of het openhouden van de faciliteiten er eigenlijk nog wel uit kan. Ook seizoensverlenging is bij veel campings en vakantieparken een jaarlijks terugkerend onderwerp. Door een betere bezetting buiten het hoogseizoen, wordt er namelijk meer verdiend. Maar levert dit eigenlijk wel genoeg op? Voorzieningen voor een betere jaarrond exploitatie zijn nog kapitaalintensiever. Het is de vraag of het rendement dan voldoende is in tijden dat de vraag dermate minder is. Waarom niet nóg meer investeren op het moment dat de vraag en de opbrengsten het grootst zijn? Er valt misschien wel veel meer te verdienen in het hoogseizoen. In Spanje zie je dit soort modellen. Camping Las Dunas gaat in mei open en half september gaan ze volledig dicht. Minder kosten, minder medewerkers. Meer tijd voor onderhoud en voorbereiding. Voor hen is dit het beste model om de maximale winst over te houden. Het grote verschil? Lowlands is 80 hectare groot. Toch is Las Dunas ‘slechts’ 27 hectare groot. Seizoensverkorting is misschien wel de beste oplossing om meer uit het aantal hectare te halen. Zo kun je op de drukste momenten zoveel mogelijk waarde toevoegen. Bovendien kan het voor een fl ink aantal bedrijven bijdragen aan het onderscheidend vermogen. Je wordt tenslotte niet overal wakker met concerten van Stromae en Goldband. 06-2022 | Recreactie 13

coverstory Kamermoties leiden tot informatief onderzoek Extra huurbescherming overbodig Dit voorjaar werden in de Tweede Kamer twee moties aangenomen omtrent het afnemend aantal vaste plaatsen op campings. Als antwoord liet de minister onderzoek doen naar aantallen jaarplaatsen op campings, overnames door internationale ketens en de eventuele noodzaak tot extra huurbescherming voor mensen met jaarplaatsen. Een van de conclusies: de RECRON-voorwaarden bieden consumenten bovenwettelijke bescherming. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger, De Holterberg Het Onderzoek Opkopen Vakantieparken werd uitgevoerd door onderzoekers van CELTH, Erasmus UPT en NRIT. Aanleiding voor het onderzoek zijn twee moties van de SP, die eind vorig jaar door de Tweede Kamer zijn aangenomen. De eerste motie 14 Recreactie | 06-2022 vroeg om onderzoek naar de vermeende overnamegolf door buitenlandse ‘roofinvesteerders’ (de term die de SP gebruikt), die massaal jaarplaatsen zouden vervangen door luxe verhuurbungalows en chalets. In de tweede motie werd gevraagd of de rechten van huurders van jaarplaatsen niet beter beschermd moeten worden, namelijk door dit op te nemen in het huurrecht dat voor woonruimte geldt. Van een overnamegolf is geen sprake, constateren de onderzoekers Kengetallen De onderzoekers hebben veel kengetallen in beeld gebracht. In totaal zijn er 3.881 vakantieparken in Nederland, stellen zij. Op 961 van die parken zijn momenteel 119 duizend jaarplaatsen. Dat zijn er 3,5% minder dan vijf jaar geleden. Ook voor de komende jaren wordt een dergelijke afname van het aantal jaarplaatsen verwacht. Jaarplaatsen hebben echter nog steeds een groot aandeel (33%) in het totale aanbod aan verblijfsrecreatieve accommodaties en standplaatsen. Ketens van recreatieparken spelen op de totale markt een bescheiden rol, constateren de onderzoekers. Van alle vakantieparken is 14% bij een keten aangesloten en van alle jaarplaatsen is 20% in beheer bij een ketenorganisatie. Wel valt op dat parken die worden overgenomen relatief vaak worden geherstructureerd. Dat wil zeggen dat jaarplaatsen en toeristische plaatsen verdwijnen ten gunste van chalets en bungalows voor de toeristische verhuur. Wachtlijsten Van een overnamegolf is geen sprake, constateren de onderzoekers. Van een dramatische afname van het aantal jaarplaatsen ook niet. Toch begrijpen de onderzoekers dat voor de individuele huurder een opzegging van de jaarplaats heel vervelend is. Wat de huurders vooral parten speelt is het geringe 06-2022 | Recreactie 15 >

coverstory ‘De markt vraagt luxere verblijven, die gehuurd kunnen worden’ aanbod aan vervangende jaarplaatsen. Slechts 1,5% van het totale aanbod is vrij beschikbaar en een meerderheid van de parken heeft een (flinke) wachtlijst. Na opzeggen van de jaarplaats is het voor veel huurders lastig om elders een nieuwe standplaats te vinden. Vandaar dat de SP pleit voor toepassing van het huurrecht voor jaarplaatsen op campings. Met dat idee maken de onderzoekers korte metten. Zij stellen dat toepassing van het huurrecht ondernemers – eigenaars van de grond en alle voorzieningen – ernstig beperkt in de exploitatiemogelijkheden van het vakantiepark. Zij schrijven: ‘Die beperking van mogelijkheden staat in geen verhouding tot de vele rechten die huurders nu al hebben ten aanzien van het opzeggen van het huurcontract van de jaarplaats. Bovendien blijkt uit het programma Vitale Vakantieparken overduidelijk dat vakantieparken met goed ondernemerschap, die aansluiten bij de marktbehoefte, de grootste kans hebben om vitaal te blijven. Parken waar ondernemers door huurbescherming niet kunnen herstructureren worden beperkt in hun mogelijkheden tot innovatie en aansluiting op de marktvraag.’ Lobby-jargon De SP schrijft in de persberichten bij de Kamermoties steevast over de verroompotisering van de campings. Baptiste van Outryve, manager Corporate Communication bij Roompot, is daar erg ongelukkig mee. “Het is typisch lobby­jargon”, vertelt hij. “Je pakt een bekende naam en hangt daar je betoog aan op. Maar uit het onderzoek blijkt dat wij in de afgelopen jaren helemaal geen campings hebben gekocht om te herontwikkelen. En er verdwijnen bij ons nauwelijks jaarplaatsen. Sterker: ons park in Kamperland wordt uitgebreid en daarbij houden we juist jaarplaatsen in stand. Want wij willen ook die mensen met jaarplaatsen graag als gast behouden.” Roompot Beach Resort in Kamperland wordt in de toekomst geherstructureerd. Het park telt ruim 570 jaarplaatsen. “Die staan dicht op elkaar en hebben niet meer de juiste voorzieningen, zoals internet en voldoende zware stroomaansluitingen. De infra moet dus toch op de schop”, legt Van Outryve uit. “Samen met gemeente en huurders van jaarplaatsen hebben we overlegd hoe we dit kunnen aanpakken. Daarbij zijn we erop uitgekomen dat we op de bestaande locatie mogen herstructureren. Ernaast plannen we een uitbreiding van het park. Een geheel nieuwe ontwikkeling, met enkel jaarplaatsen. Nu overleggen we met de huurders welke voorzieningen we daar zullen aanleggen. Willen ze bijvoorbeeld van het gas af? Willen ze parkeren op de eigen standplaats of liever op parkeereilanden? Wat voor een soort internetvoorziening willen ze? Zo houden we de jaarplaatsen in stand, maar maken we er weer een product van dat past bij de wensen van de gast.” Herstructureren Jeffrey Belt, hoofd afdeling Leisure & Recreatie bij HISWARECRON, beschouwt het onderzoek als heel waardevol. “De onderzoekers hebben veel gegevens over de sector verzameld > Impact op omgeving is wisselend In een van de moties van Kamerlid Beckerman (SP) werd specifiek gevraagd naar de natuurschade die ontstaat bij de overstap van jaarplaatsen naar vakantiewoningen. De impact op de natuur is niet eenduidig vast te stellen, constateren de onderzoekers. Na een transitie zijn deze parken zelf in potentie duurzamer, maar het effect daarvan wordt deels tenietgedaan door hogere aantallen en frequentie van gasten. 06-2022 | Recreactie 17

Ron, hoe hou ik grip op mijn resultaat en de kosten? Wil je dat jouw gasten het naar hun zin hebben? En wil je zelf grip hebben op het resultaat? Dan heb je behoefte aan iemand die je markt kent. Iemand die je niet alleen helpt met je (salaris)adminstratie, maar ook met financieringsoplossingen en het verbeteren van je rendement. De recreatie- en horecaspecialisten van Countus hebben hier veel ervaring mee en kunnen jou helpen met het maken van strategische keuzes. Hiervoor hebben we zelfs een speciaal expertiseteam in het leven geroepen: Bertijn Vos, Jesca Wemmenhove en Ron Koopmeiners. Wil jij een keer brainstormen over de mogelijkheden voor jouw bedrijf? Neem vrijblijvend contact met ons op. Expertiseteam Recreatie & Horeca recreatie-horeca@countus.nl COUNTUS.NL/RECREATIE Wordt u geconfronteerd met extreem hoge energiekosten? Bespaar 25% op uw verbruik Niemand aanwezig? Temperatuur omlaag! Optioneel op afstand instelbaar en te koppelen met uw reserveringssysteem De slimme ICY Timer Thermostaat www.icy.nl Komend stookseizoen terugverdiend coverstory en brengen duidelijk nuances aan in de discussie. Bijvoorbeeld over de mate waarin vakantieparken worden opgekocht, of de vermeende schade aan de natuur. Duidelijk wordt ook dat er geen sprake is van een massaal opkopen van campings en vakantieparken door grote concerns. Wel zie je dat de vraag van de gast verandert en dat er als gevolg daarvan wordt geherstructureerd. De markt vraagt luxere verblijven. Ondernemers spelen daarop in door jaarplaatsen en toeristische plaatsen in te ruilen voor vakantiewoningen en chalets, die verhuurd kunnen worden. En als er jaarplaatsen moeten verdwijnen, moet dat netjes gebeuren, volgens de RECRON­voorwaarden. Het is daarna aan gemeenten om te toetsen of er natuurschade optreedt. Zij hebben daarvoor voldoende ruimtelijke ordeningsinstrumenten tot hun beschikking. Al geeft het onderzoek wel aan dat gemeenten daar niet altijd gebruik van maken.” Meer huurbescherming voor mensen die jaarplaatsen huren is niet nodig en niet wenselijk, constateren de onderzoekers. De RECRON­voorwaarden voor vaste plaatsen – tot stand gekomen in nauw overleg met Consumentenbond en ANWB – blijken na een juridische check een prima garantie voor de rechten van de huurder. Belt weet waar de schoen wringt: “Het probleem is dat de huurders een stacaravan kopen, die vaak al op een plek staat. Na verloop van jaren realiseren ze zich niet meer wat ze hebben gekocht – een stacaravan – en dat ze de plek huren op een jaarcontract. En dat is en blijft dus jaarlijks opzegbaar, als de ondernemer gegronde redenen heeft. Daarnaast is het probleem dat niet de hele markt de RECRON­voorwaarden hanteert. Het zou voor iedereen duidelijker zijn om ze tot een standaard te maken voor de hele sector.” ‘Bij verkoop van een stacaravan mag je de standplaats niet meetellen’ Schrijnende gevallen ‘Géén permanente bewoning’ Bianca Veneklaas van Camping de Holterberg in Holten houdt de circa tachtig jaarplaatsen op haar bedrijf in stand. Maar zij is fel gekant tegen permanente bewoning. “In deze hele discussie wordt wonen vaak verward met recreatie. Mijn mening is dat permanente bewoning en huisvesting van bijvoorbeeld arbeidsmigranten niet thuishoren op een recreatiepark. Dat heeft niets met vrijetijdsbesteding te maken. We willen dat onze branche vitaal blijft en dat kan alleen als je duidelijk afstand neemt van die permanente bewoning.” Maar zoals verouderde camping soms weg dreigen te zakken naar het niveau van Camping Fort Oranje, vormt ook uitponden en het bouwen van chalets en bungalows een risico, merkt Veneklaas op. “Er zijn prima ketens hoor, die alles netjes onderhouden en exploiteren. Maar er zijn er ook die eerst als projectontwikkelaar zo snel mogelijk veel geld willen verdienen, daarna het park in de verhuur gooien en weinig aandacht besteden aan onderhoud of toezicht. Dan gaan mensen er permanent wonen en heb je er na tien of twintig jaar weer een probleem bij. Dat moeten we echt zien te voorkomen. Hoe? Ik denk dat de bal daar ligt bij de gemeenten. En voor zelfstandige ondernemers geldt: probeer je bedrijf sterk te houden. Onderneem actief en focus op recreatie. Zoek samenwerking met collega’s en pak de marketing samen op. Wij zitten bij Ardoer en dat bevalt ons heel goed.” Belt ontkent niet dat er schrijnende gevallen bestaan. Zoals mensen die een nieuwe stacaravan hebben geplaatst en een jaar later te horen krijgen dat hun plaats verdwijnt. “Natuurlijk moet de ondernemer zo ruim tevoren als mogelijk melden dat iemand zijn plek verliest. Maar voor consumenten blijft ook gelden: realiseer je wat je koopt en lees de voorwaarden. Je koopt vrijwel altijd een chalet of stacaravan, niet de grond. De caravan blijft gewoon zijn dagwaarde houden, net als een tweedehands auto. Maar de waarde van de standplaats mag nooit meetellen. Die moet je dus ook niet betalen, als je een caravan koopt en de huur van de standplaats over kunt nemen.” Misschien is het toch tijd de RECRON­voorwaarden te vernieuwen? “Die discussie loopt natuurlijk altijd. We denken er regelmatig over na of er nog evenwicht is tussen huurder en verhuurder. Het kan de ene of de andere kant op worden aangepast. Maar of we daar de problemen van gedupeerde gasten mee oplossen betwijfel ik. De kern van het probleem is: die standplaats is gehuurd. Die is niet van jou.” 06-2022 | Recreactie 19

de bezieling Pim ten Broeke en René de Jong van Up Events Personeelsbeleid als basis voor het succes Door op tijd de bakens te verzetten en het activiteitenprogramma volledig online te voeren, behaalde het Amsterdamse Up Events op het dieptepunt van de lockdown een hogere omzet dan ooit tevoren. Ze houden daar van snel schakelen. Daarnaast is het personeelsbeleid de sleutel tot succes: het allesoverheersende gevoel dat de medewerkers ertoe doen. En dat ze er samen aan werken om elke dag iets beter te worden. vertelt Pim ten Broeke, senior business developer. Samen met algemeen manager René de Jong is hij aangeschoven voor het interview met Recreactie. “Met de nieuwe naam Up Events en een totaal nieuwe branding zijn we gaan werken aan professionalisering en continue verbetering van onze events”, vertelt Pim. “Het uitgangspunt is dat we verwachtingen altijd willen overtreffen. Dat nemen we heel letterlijk: we zorgen altijd voor een element, een spel of activiteit die tevoren niet was aangekondigd. Zo blijven we ook onze vaste relaties verrassen.” Die focus op kwaliteit gaat heel ver. Is de klant ergens niet volledig tevreden over? Dan hoeft dat niet betaald te worden. Maar bovendien mag de klant terugkomen om het volledig gratis opnieuw te doen. Zo maak je vrienden – en dat vertaalt zich in groei. Pim ten Broeke (links) en René de Jong Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Up Events Up Events is een evenementenbureau dat grotendeels is gericht op de zakelijke markt. Het is een door-ontwikkeling van Kunstgras Events, het bedrijf dat zestien jaar geleden werd opgezet door Martijn Lentjes – samen met Daniël Mulder nog steeds eigenaar van het bedrijf. Kunstgras Events was gericht op talentontwikkeling voor scholen. Het groeide al snel uit tot een succesvol bedrijf, met meer dan honderd activiteiten en veel verschillende lespakketten. Toen de subsidies in het onderwijs wegvielen schakelde Kunstgras over naar sportieve en creatieve activiteiten voor bedrijven. Al snel kwamen daar een escaperoom en een mobiele escape-bus bij. Daarmee was het Amsterdamse bedrijf één van de eerste van Nederland en het was een schot in de roos. Verhuizing Zes jaar geleden groeide Kunstgras Events uit zijn jasje en werd een veel groter evenemententerrein gevonden aan de westkant van Amsterdam. Daarbij werd ook de focus nieuw bepaald, 20 Recreactie | 06-2022 Beachclub Waar op de oude locatie groepen tot vijftig mensen welkom waren, zijn groepen van meerdere honderden mensen op het huidige terrein van 4 hectare geen probleem. Er staan zeven loodsen, die volledig zelfvoorzienend zijn. Er kunnen dus ook veel groepen tegelijk komen, voor activiteiten als boogschieten, archery tag, lasergames en escaperooms. Er is een beachclub met zandstrand, waar feesten tot zo’n 600 mensen plaats‘Het uitgangspunt is dat we verwachtingen altijd willen overtreffen’ vinden. Robinson Crusoe is een zeskamp met een capaciteit van 380 mensen, waarbij teambuilding en competitie worden gecombineerd. Zoals het bedrijf de afgelopen tien jaar diverse malen de bakens heeft verzet, gebeurde dat ook in 2020. Vanaf maart legde de lockdown alle activiteiten plat. Voor oprichter Martijn een prima reden om zich te richten op online events, vertelt René de Jong. “Hij bouwde games die je in een team kon spelen. Al snel konden we dat aanbieden. Het begon vrij rustig, met een paar games per dag. In de zomer van 2020 liep dat op tot 150-160 deelnemers per week. Dat waren vooral kids. Maar toen eind dat jaar de tweede lockdown kwam, liep het helemaal uit de hand. Elk bedrijf wilde dringend werken aan teambuilding en het groepsgevoel versterken. Opeens kregen we zestig aanvragen per dag om games te mogen spelen. Al die games worden begeleid door een enthousiaste medewerker – dus die mensen moesten we weer aantrekken en opleiden. Daarnaast was de techniek er nog niet echt klaar voor. Het stond hier helemaal vol met vijftig laptops om al die spellen te draaien. Ondertussen ontwikkelde Martijn een online escaperoom, een speciale wintergame, een pubquiz, noem maar op. Na zo’n activiteit konden mensen nog kiezen voor een borrelbox – gezellig napraten en kletsen met je team. Om onze medewerkers te scholen waren er twee avonden per week trainingen. Outdoor events begeleiden is natuurlijk totaal iets anders dan online entertainen voor een camera.” Zo werd december 2020 qua omzet voor Up Events de beste maand ooit; zonder ook maar één fysieke activiteit. René, die tot dan toe de sales voor het bedrijf had gedaan, werd ingezet om de organisatie van de online games op te schalen. Zelfsturende teams Dat organiseren bleek hem goed af te gaan. In 2021, toen de online games gaandeweg weer werden vervangen door fysieke events, mocht René als algemeen manager inhoud geven aan een nieuwe opbouw van de organisatie. “We konden in feite weer helemaal opnieuw beginnen”, vertelt hij. “Dat gaf ons de kans om te gaan werken met zelfsturende teams. We hebben 06-2022 | Recreactie 21 >

Totaalleverancier voor de recreatiesector Wij hebben een ruim assortiment artikelen die benodigd zijn in de camping- of recreatiebranche. Daarnaast bieden we ondersteuning op maat bij de voorbereiding én uitvoering van infrastructurele & technische projecten. Denk aan ontwerpberekeningen of begeleiding op het terrein, bijvoorbeeld bij het aanleggen van leidingsystemen. Extra korting voor HISWARECRON leden! Kijk voor meer informatie op wildkamp.nl/recreatie Kijken uw gasten terug op een heerlijke vakantie? www.hertzinger.com tel: 033-4610337 info@hertzinger.nl U wilt uw gasten een optimale beleving aanbieden en wij willen u hierbij helpen. Hertzinger staat altijd met raad en daad voor u klaar. Als specialist in WiFi internet en TV systemen weten wij hoe belangrijk het is om regelmatig de systemen te inspecteren en onderhoudswerkzaamheden uit te voeren. Misschien wilt u een uitbreiding op het Wifi internetsysteem, of wilt u een storing laten verhelpen.Vraag vrijblijvend naar onze mogelijkheden. Contactloos, waterbesparend, stevig … en mooi! Naast de bekende hoekregelkranen biedt SCHELL een buitengewoon assortiment aanraakvrije armaturen voor wastafels, keukens, douches, WC’s en urinoirs voor de aantrekkelijke inrichting van sanitaire ruimtes. Allemaal zijn ze even betrouwbaar, robuust en duurzaam. Met de bekroonde armaturen van SCHELL zorgt u voor hygiënisch drinkwater en bespaart u water. Meer informatie op www.schell.eu. Verantwoordelijkheid voor gezondheid. de bezieling het bedrijf verdeeld in verschillende pools: voor de buitensport, voor fun & gaming, voor teambuilding. Medewerkers kunnen zich specialiseren binnen één van die pools.” De teams zijn daarmee zelf verantwoordelijk gemaakt voor zaken als planning, verantwoord gebruik en onderhoud van het materiaal. “Dat vergroot wederom de verbondenheid van de medewerkers met het bedrijf”, vult Pim ten Broeke aan. Want Up Events voert een personeelsbeleid met een zeer sterke focus op plezierig werken. Pim: “Happy employees = happy Er is een beachclub met strand, waar feesten tot 600 mensen plaatsvinden customers. Daar geloven wij echt in. Onze medewerkers moeten enthousiasme uitstralen. Altijd een stapje extra zetten voor de klant. Dat kun je alleen als je zelf ook lekker in je vel zit. Daarom besteden we heel veel aandacht aan de ontwikkeling van ons eigen team.” Hoe vind je nieuwe medewerkers? Bij Up Events worden veel nieuwe medewerkers aangebracht door de bestaande vaste krachten of oproepmedewerkers. Het bedrijf onderhoudt daarnaast warme contacten met scholen in de regio en maakt veel gebruik van stagiairs. Het gebeurt vaak dat die stagiairs later oproepkracht of vaste medewerker worden. Om de contacten met scholen warm te houden organiseert Up Events de eerste weken van september voor veel scholen introductieprogramma’s. Daarmee laat het bedrijf alvast een stevig visitekaartje achter. Pim ten Broeke vertelt dat medewerkers van Up Events ook hoorcolleges geven op scholen. “We nodigen ze ook uit voor praktijkcolleges. Zo kunnen we echt wat betekenen voor de onderwijsinstellingen. En de docenten weten precies wat ze van ons kunnen verwachten als ze stage-adressen nodig hebben. In de praktijk hoeven we nooit mensen van buitenaf te werven.” Lekker werken Dat gebeurt onder meer door dagelijkse evaluaties. Elke medewerker vult aan het eind van zijn werkdag een kort evaluatieformulier in. Hoe druk het ook is, dat formulier wordt de volgende dag bekeken en als er aanbevelingen in staan worden die opgevolgd. Pim geeft een voorbeeld: “Vroeger moesten medewerkers na afloop van een event zelf opruimen en schoonmaken. Dat begon ze tegen te staan. Nu hebben we een externe schoonmaakploeg ingehuurd, zodat onze medewerkers zich helemaal op de klant kunnen richten.” René: “Maandelijks hebben we per pool een vergadering en borrel. Regelmatig zijn er feesten. Afgelopen winter gingen we met veertig man op wintersport. De opkomst is altijd enorm, want het is dan supergezellig. En als medewerkers na afloop van een event nog even willen blijven hangen en kletsen moedigen we dat aan. Willen ze zelf iets organiseren voor hun eigen vrienden of familie? Dan kunnen ze de faciliteiten gebruiken en kost het ze niets.” Pim: “Samen bouwen we hier aan iets geweldigs. Sales verkoopt iets waarvan onze medewerkers zeker weten dat de klant het supergaaf gaat vinden. Dat roept enthousiasme op. En daarmee wordt het werken hier steeds leuker!” 06-2022 | Recreactie 23

de visie Wethouder Kevin Rouwette van Valkenburg ‘Een tweede watersnood overleven we niet’ Kevin Rouwette Kevin Rouwette (Heerlen, 1981) volgde de hbo-opleiding Netwerk Infrastructuur Design aan Zuyd Hogeschool en behaalde daarna zijn master Business Information. Hij was opleidingsmanager bij de ICT Academie van Zuyd Hogeschool. Sinds mei 2022 is hij namens de VVD wethouder Economie, Toerisme en Recreatie in Valkenburg. Hij is vader van een dochter van acht en een zoon van zes. 24 Recreactie | 06-2022 Wethouder Kevin Rouwette is een geboren en getogen Valkenburger die supertrots is op zijn woon- en werkplaats aan de Geul. Voor de uitvoering van zijn beleid luistert hij nadrukkelijk naar zijn stakeholders. “Het is mijn taak om te enthousiasmeren en te faciliteren. En om tot een gezamenlijke visie te komen.” Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Gemeente Valkenburg, Shutterstock “Valkenburg is mijn passie.” VVD’er Kevin Rouwette kent Valkenburg als geen ander. Hij woonde één dag buiten de gemeente: toen hij werd geboren in het ziekenhuis in Heerlen. Voordat hij wethouder werd was hij ruim drie jaar adviseur en bestuurslid van de Stichting Evenementen Valkenburg aan de Geul Promotion. Ook was hij werkzaam in de plaatselijke horeca en bij de kabelbaan. “Ik heb een breed netwerk in de gastvrijheidssector.” Als wethouder Economie, Toerisme en Recreatie heeft Rouwette de mooiste baan van de wereld, vindt hij. “Landschap, cultuur, bezienswaardigheden, het bourgondische leven: de kracht van Valkenburg is onze diversiteit. Van de grotten tot de kabelbaan, van de kasteelruïne tot de Geulpoort.” Kan die diversiteit ook niet een zwakte zijn, omdat Valkenburg zich niet met één gezicht profileert? “We profileren ons inderdaad op verschillende gebieden. De vraag is of we het in de toekomst meer moeten zoeken in één bepaalde richting. Eigenlijk zoeken we onze identiteit nog. Onlangs hebben we een plan van aanpak vastgesteld om te komen tot een nieuwe visie op onze vrijetijdseconomie. Daar trekken we een jaar voor uit. Alle stakeholders worden daarbij betrokken.” Hoe zou die profilering van Valkenburg er volgens u uit moeten zien? “Dat laat ik graag over aan de stakeholders. Zij moeten, onder regie van de gemeente, met de visie aan de slag. Mijn taak als wethouder is niet om het beleid te bepalen – ook al ben ik daar verantwoordelijk voor. Ik laat dat over aan de stakeholders, die dagelijks de oren en ogen open hebben. Zij hebben de kennis, kunde en ervaring. Kennis zit ook bij bijvoorbeeld Visit Zuid-Limburg, dat beschikt over data met betrekking tot het toerisme in Zuid-Limburg. Die data zouden het vertrekpunt van discussie over onze visie moeten zijn. Als wethouder is het mijn taak om te enthousiasmeren, faciliteren en om tot die gezamenlijke visie te komen.” Toeristen houden zich niet aan gemeentegrenzen. In hoeverre werkt Valkenburg samen met de regio? “We moeten het samen doen. Net als wij hebben ook andere gemeenten hun eigen toeristische belangen. Met vijftien andere gemeenten maken we deel uit van Visit Zuid-Limburg, dat de gezamenlijke visie ‘Bestemming Zuid-Limburg 2030’ opstelde. Kwaliteit, duurzaamheid en vernieuwing vormen de ruggengraat, Belangrijk is daarnaast dat we ook minder bekende locaties onder de aandacht willen brengen.” De afwikkeling van de schade van de zware wateroverlast in juli 2021 is nog gaande. Uw burgemeester Daan Prevoo zet zich intensief in voor een snelle gang van zaken. Hoe verloopt dat? “Het beeld is divers. Er zijn nog steeds ondernemers die wachten op hun geld. Het overleg met Den Haag verloopt stroperig. En dat terwijl de Tweede Kamer heeft besloten om ruimhartig te compenseren. Veel ondernemers hebben inkomstenderving en weten nog steeds niet of ze in aanmerking komen voor een landelijke regeling. En dan moet je ook nog een aannemer vinden die beschikbaar is!” ‘We bepalen nu onze toeristische identiteit, samen met de stakeholders’ Als er niets gebeurt, zou Valkenburg binnen 25 jaar zomaar nog een watersnood kunnen overkomen, zeggen deskundigen. “Dat zouden ondernemers niet meer overleven. De angst zit er nog steeds in. Als er een paar dagen veel regen valt, worden ze al zenuwachtig. Het probleem is dat hier sprake is van een gezamenlijke verantwoordelijkheid en dat er gezamenlijke maatregelen genomen moeten worden. We zijn als gemeenten in gesprek met de provincie en het waterschap. Onder regie van provincie en waterschap wordt gewerkt aan een actieplan. Dat gaat verder dan alleen de Geul, waar Valkenburg aan ligt. Ook de Maas maakt deel uit van het plan. Ik hoop dat men niet vergeet dat de grootste problemen vorig jaar bij de Geul lagen. Daar maak ik me zorgen om. Als gemeente Valkenburg is het onze taak om de problematiek van het Geuldal hoog op de agenda te krijgen.” Hoe kijkt u aan tegen de rol van HISWA-RECRON in het ondernemers - landschap? “Tijdens de watersnood heeft de branchevereniging zich ongelofelijk ingezet. Er waren wekelijks constructieve gesprekken met gemeente en ondernemers. En er werden wekelijks concrete acties bepaald. Gelukkig werd de recreatiesector relatief minder hard geraakt. Het grootste deel van de campings bijvoorbeeld ligt niet in het diepe dal.” U heeft werkervaring opgedaan in de gastvrijheidssector. Wat heeft u daarvan geleerd? “Als je je gasten goede gastvrijheid biedt, krijg je daar veel voor terug. Niet alleen financieel. Ook qua sfeer, ontspannenheid en gezelligheid. Het maakt van de sector een fijne plek om te werken.” 06-2022 | Recreactie 25

de provincies Wat speelt er in Zuid-Holland en Zeeland? ‘Stikstof komt hier vanaf zee aanwaaien’ Wat zijn de belangrijkste issues op het gebied van recreatie en toerisme in de provincies? En hoe gaan de HISWA-RECRON-regiomanagers daar mee om? In een reeks artikelen zoomen we in op telkens twee provincies. Deel drie: Zuid-Holland en Zeeland. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck, Shutterstock Björn Schutz is regiomanager in twee provincies die op het eerste gezicht elkaars tegenpolen lijken. Zuid-Holland is Randstedelijk, druk en vol. Terwijl Zeeland buiten het hoogseizoen ruimtelijk en landelijk is. Toch hebben de kustprovincies voor een deel te maken met dezelfde problematiek. Neem bijvoorbeeld stikstof. “Het unieke van Zeeland en Zuid-Holland is dat de bronnen van de stikstofneerslag hoofdzakelijk niet in deze provincies liggen”, zegt Schutz. “Wat bij ons neerslaat komt vooral van de scheepvaart op de Noordzee, uit de Belgische havens en – als er een flinke wind staat – zelfs uit Engeland. Onze mogelijkheden om aan de stikstofknop te draaien zijn veel beperkter dan bij collega’s in bijvoorbeeld het oosten van het land.” Toch loopt Zuid-Holland qua tempo voorop bij het uitwerken van gebiedsplannen (zie 26 Recreactie | 06-2022 ook het artikel op pagina 28). “Deze provincie zit al in de richtinggevende fase, waarin gebiedsgerichte maatregelen voor stikstofreductie en natuurherstel worden opgesteld. Zeeland is net als andere provincies minder ver, daar werd tot voor kort nog gewerkt aan gegevensverzameling.” Constructieve houding De regiomanager benadrukt de constructieve houding van HISWA-RECRON in de stikstofaanpak. “Wij zien het niet per se als een bedreiging, maar ook als een kans. We laten als sector zien wat onze footprint is en nemen deel aan de gebiedsgerichte aanpak. Het gaat in Zuid-Holland om gebiedstrajecten rond de Nieuwkoopse Plassen, de Biesbosch, de Hoeksche Waard, de duinstrook en de kuststrook. En natuurlijk Goeree-Overflakkee en Voorne Putten. Ook laten we zien wat we als sector al doen aan verduurzaming.” Meer diversiteit in het aanbod Belangrijk onderwerp in Zeeland is de actie agenda Waterrecreatie Zeeland. “Zeeland beschikt over heel veel water. Om de kwaliteit van het toerisme op peil te houden en te verhogen wordt de watersport richting 2030 steviger op de agenda gezet”, vertelt Björn Schutz. “Watersport en recreatie gaan de bestemming Zeeland meer en meer samen vormgeven. Concreet betekent dit dat we gaan werken aan een aantrekkelijke en vitale sector met een meer divers aanbod. Ook in samenwerking met natuurorganisaties. Dat lijkt een open deur, maar dat is het niet. Als je je ambities en doelen samen vastlegt in een document kun je zaken benoemen en elkaar aanspreken op wat je hebt afgesproken. Leven en laten leven en elkaar de ruimte bieden. Uiteindelijk gaan we voor hetzelfde doel. Een vitale en aantrekkelijke provincie.” deze samenwerking de opmaat is naar een plek in het Algemeen Bestuur van Nationaal Park Oosterschelde voor de recreatiesector. Andere belanghebbenden staan daar positief tegenover. Sluiting Haringvlietbrug ‘Bij Nationaal Park Oosterschelde zoeken we evenwicht tussen natuur en recreatie’ Schutz zorgt ervoor dat hij in beide provincies een prominente plek aan de gesprekstafels heeft. Dat geldt zeker bij een actueel thema als het Nationaal Park Oosterschelde. “Het Nationaal Park werkt aan een ambitiedocument voor dit park, maar voor de totstandkoming waren aanvankelijk niet alle stakeholders uitgenodigd. Ook de aangesloten leden van het Nationaal Park HISWA-RECRON, KHN en Vekabo niet. Dat kan natuurlijk niet. Als je economische dragers, zoals de recreatie en de beroeps visserij niet meeneemt, wordt het een te groen feestje. Bovendien sluit je dan niet aan bij het nieuwe concept van de Nationale Parken. Daarin speelt ook recreatie een belangrijke rol. Met name de duurzame recreatie. Beleven is wat ons betreft minstens zo belangrijk als beheren en beschermen. Omdat er naar onze mening te weinig aandacht was voor recreatie, wilden wij onze naam niet als geconsulteerde partij onder het document hebben. Inmiddels hebben we bereikt dat ik namens de gastvrijheidssector in de redactiecommissie zit. Zo willen we een evenwichtige balans tussen natuur en recreatie bereiken. Dat blijkt overigens nog steeds geen sinecure.” Schutz vertrouwt erop dat Een ander actueel onderwerp is de aangekondigde tijdelijke sluiting van de Haringvlietbrug in de zomer van 2023. Met name de pleziervaart met masten van meer dan 13 meter en de watersportondernemers hebben daar last van. “Volgens Rijkswaterstaat is de zomerperiode de minst overlast gevende periode”, aldus Schutz. “Maar voor onze sector is dit juist funest. Het is duidelijk dat hier geen evenwichtige belangenafweging heeft plaatsgevonden. Inmiddels hebben we ook aan deze gesprekstafel een plek weten te verwerven. We zetten ons in voor een minimum aan overlast voor onze sector.” Björn Schutz 06-2022 | Recreactie 27

landbouwhervorming Nationaal Programma Landelijk Gebied Op zoek naar nieuwe coalities Het was een hete zomer. Qua temperatuur, maar ook waar het gaat om boerenacties. Die boerenacties werden getriggerd door de publicatie van de Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied. Met name het gewraakte stikstofkaartje leidde tot veel onrust. Daardoor is het rapport zelf wat ondergesneeuwd. Maar wat zijn de perspectieven die de herziening van het landelijk gebied biedt aan de sector recreatie en toerisme? Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Pixabay, Max de Krijger In de Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied, die 10 juni aan de Tweede Kamer werd gepresenteerd, wordt geen enkel woord gewijd aan recreatie. Op zich goed nieuws, vindt Jeffrey Belt, hoofd afdeling Leisure & Recreatie bij HISWARECRON. “We worden als sector niet gezien als grote vervuiler, en dat is ook wel terecht. Al hebben we natuurlijk wel de maatschappelijke plicht ons steentje bij te dragen aan verduurzaming en beperking van uitstoot van stikstof en CO2 . Het programma gaat met name over stikstofreductie en over herziening van de landbouwsector. Die wordt als een van de grote veroorzakers van stikstofuitstoot in Nederland gezien. Wij zijn in mindere mate onderdeel van het probleem. Maar misschien wel een deel van de oplossing.” Als het programma wordt uitgevoerd, zullen in en rond de mooiste natuurgebieden van ons land fl inke oppervlakten landbouwgrond vrijkomen. Belt: “Daar moet iets mee gebeuren. Je kunt er meestal geen huizen op zetten. Je zou er natuur van 28 Recreactie | 06-2022 kunnen maken, maar dat kost enorm veel geld en wie betaalt dat? Misschien zijn er dan mogelijkheden voor de recreatiesector? De vraag naar verschillende vormen van recreatie zal de komende jaren gaan stijgen. Wellicht kunnen bestaande ondernemers nabij Natura 2000­gebieden extra ontwikkelingsruimte krijgen voor hun bedrijf, en in ruil daarvoor een flink stuk natuur ontwikkelen. Een dergelijke regeling kennen we ook uit het verleden, maar het blijft wel maatwerk per regio. Een gelijk speelveld is daarbij belangrijk.” Kampeerboeren In de politiek wordt druk gezocht naar manieren om boeren die straks hun bedrijf moeten stoppen, een andere kostwinning te geven. Ook recreatie kwam daarbij al voorbij. Boeren kunnen landwinkels beginnen met lokale producten. Of buitensportactiviteiten organiseren. Minicampings zijn natuurlijk al heel bekend. Mogelijkheden genoeg. Maar is dat ook wenselijk? Merlijn Pietersma van adviesbureau Ginder (voorheen ZKA) waarschuwt voor al te hoge verwachtingen, zowel bij recreatieondernemers als bij boeren. “Een minicamping met 25 glampingtenten klinkt heel aardig, maar daar ga je nooit zoveel inkomen uit halen als 150 melkkoeien. Daarbij komt dat niet alle boeren geschikt zijn om ondernemer te worden in de gastvrijheidssector. Als je goed met beesten kunt omgaan, betekent dat niet dat je ook goed met je gasten kunt omgaan.” Toch ziet Pietersma wel perspectief voor recreatie op de vrijkomende gronden. “De bevolkingsgroei gaat nog steeds hard: tot 2035 komen er bijna een miljoen mensen bij in Nederland. Die mensen gaan voor een groot deel wonen in de steden en willen ook recreëren. Daarnaast zou het best eens kunnen dat door de klimaatverandering steeds meer toeristen uit zuidelijke landen in de zomer naar het noorden komen. De behoefte aan recreatiemogelijkheden blijft in Nederland dus flink groeien. Maar dat is niet overal. Zoals studies nu al uitwijzen, heb je in Nederland op sommige plaatsen zelfs teveel bezoekers. Je moet het eventueel uitbreiden van het aanbod van recreatie en toerisme – of dat nou van bestaande of nieuwe aanbieders komt – dus gebiedsgericht benaderen. Wat is er in een bepaald gebied aanwezig aan voorzieningen? Wat is de potentie? Welke bezoekstroom kan de natuur in een gebied aan? En hoe zal de vraag zich ontwikkelen? Op basis daarvan kun je kijken of er ruimte is voor groei van het aanbod.” Die gebiedsgerichte aanpak komt er: het programma omschrijft heel duidelijk dat provincies op dit moment de taak hebben om gebiedsplannen te maken voor stikstofreductie. Bufferzones Ab Pouwer, eigenaar van Camping Oranjezon in Vrouwenpolder, heeft in Zeeland al dertig jaar ervaring met gebiedsprocessen. “De komende jaren zullen landbouwgronden anders gebruikt gaan worden”, constateert hij. “Welk gebruik dat kan worden, moet je natuurlijk per geval bekijken. Hier in Zeeland denk ‘Reken maar dat de provincie gevoelig is voor gezamenlijke plannen van onderaf’ 06-2022 | Recreactie 29 >

landbouwhervorming ik dat boeren niet per se hoeven te stoppen, maar wel op zoek moeten naar een veel houdbaarder model: dus minder intensieve landbouw en veeteelt.” Pouwer hoopt dat er een echte oplossing komt voor de stikstofproblematiek en andere grote problemen waar de agrarische sector mee worstelt. “Maar het is de vraag of dat recreatie moet worden. Er is onder de Zeeuwse bevolking geen draagvlak meer voor een verdere groei van recreatie en toerisme. Dat is een belangrijk gegeven. Maar die groei, vooral van het dagtoerisme, is niet zo makkelijk te beïnvloeden. Dagtrips en vakanties niet te ver van huis worden steeds populairder. Het is daarom dringend nodig dat we het natuurlijke en landschappelijke draagvlak de komende jaren groter maken”, stelt Ab Pouwer. “We hebben in de coronaperiode gezien dat diverse natuurgebieden overbelast raakten door bezoekers. De sterke groei van bezoekers is structureel. Er is enorme behoefte aan bufferzones rond dorpen, steden, concentraties van recreatievoorzieningen én rond de echte waardevolle ‘donkergroene’ natuur. Dan kun je denken aan landschapsgronden. Daar kan bio­landbouw plaatsvinden, naast belevingsruimte voor recreatie en toerisme. Dan schep je ruimte voor de mensen, je ontziet de echte natuurgebieden én je maakt gezonde economische ontwikkeling mogelijk. Ik hoop dat dat het uitgangspunt wordt van de provinciale en gemeentelijke gebiedsvisies.” Partijen bijeen brengen Welke rol kunnen bestaande recreatieondernemers daar dan in spelen? Merlijn Pietersma pleit voor het sluiten van coalities. “Probeer de partijen in je regio bij elkaar te brengen. Wellicht kun je komen tot een gezamenlijk plan van enkele recreatieondernemers, boeren én natuurbeheerders. Met dat plan ga je naar de gemeente en als je die meekrijgt naar de provincie. En reken maar dat die gevoelig is voor dit soort initiatieven van onderaf. Dan versterk je niet alleen jezelf, maar ook je buren en het landschap.” Wat zijn de plannen? De Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) geeft een kader om de stikstofuitstoot in Nederland te verminderen. Want, zoals inmiddels bekend, teveel stikstofuitstoot is slecht voor de natuur en daarmee voor de draagkracht van ons ecosysteem en de waterhuishouding. Er moet dus iets gebeuren en de startnotitie geeft daar duidelijke kaders voor. Daarbij ligt de focus op hervorming van de intensieve veeteelt, waarbij grote hoeveelheden stikstof vrijkomen. Het NPLG geeft ook een duidelijk tijdspad, maar of dat wordt gehaald (en hoe) is nog zeer afhankelijk van het politieke steekspel dat op dit moment plaatsvindt. Het stikstofkaartje dat zoveel stof deed opwaaien, is heel helder: in Natura 2000-gebieden moet meer dan 95% van de stikstof worden gereduceerd, in de ring er omheen 70%. Vooral op de Veluwe gaat het daarbij om een enorm gebied. Er zijn nog aardig wat delen door het hele land waar het gaat om 47-58% reductie en voor de rest van het land staat 12% stikstofreductie aangegeven. Waar veel stikstof wordt uitgestoten, zullen boerenbedrijven moeten hervormen, stelt het NPLG. 06-2022 | Recreactie 31

ledenservice HISWA-RECRON wint slepende rechtszaak Evides moet miljoenen euro’s terugbetalen HISWA-RECRON heeft na een lange juridische strijd de rechtszaak tegen Evides gewonnen. De branchevereniging, die samen met zes recreatiebedrijven tegen het waterleidingbedrijf procedeerde, werd tot en met het hoogste rechtscollege, de Hoge Raad, in het gelijk gesteld. Als gevolg daarvan stromen miljoenen euro’s aan onterecht betaald vastrecht terug naar de recreatiesector. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Center Parcs Het begon in 2015. Verschillende Zeeuwse en Zuid-Hollandse recreatiebedrijven kregen facturen met enorme bedragen van waterleidingbedrijf Evides. De oorzaak: Evides had besloten dat recreatiebedrijven het vastrecht voor drinkwatergebruik per recreatie-object moesten betalen. En dus niet voor uitsluitend de centrale bedrijfsaansluiting, aan de poort van het park. Het argument voor die wijziging was een eerlijker kostenverdeling voor iedereen die op het waterleidingnetwerk is aangesloten. 32 Recreactie | 06-2022 Maar dat argument klopt niet, betoogt Marcel Tap, hoofd afdeling Ledenservice en Beleid bij HISWA-RECRON. “Het gaat hier om een waterleidingnetwerk dat eigendom is van het recreatiebedrijf. De recreatieondernemer heeft het netwerk aangesloten en voert het onderhoud uit. En moet dus voor één hoofdaansluiting het vastrecht betalen.” Beleidswijziging Evides besloot tot de ingrijpende tarievenverandering nadat een aantal Zeeuwse en Zuid-Hollandse gemeenten een beleidswijziging hadden doorgevoerd op het gebied van de registratie van gebouwen. Zij hadden besloten om recreatiebungalows, stacaravans en chalets in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) op te nemen. De BAG is het openbaar register waarin alle adressen en gebouwen in Nederland beschreven staan. “Maar het is geen instrument dat je zomaar kunt inzetten om vastrechtheffingen te veranderen. Daar is de BAG niet voor ontworpen”, zegt Tap. “Dat heeft de minister ook uitdrukkelijk gezegd bij de invoering ervan in 2009.” De beleidswijziging van de gemeenten leidde tot bizarre situaties, waarbij bedrijven soms voor honderden stacaravans en chalets werden aangeslagen. Recreatieondernemers moesten vele tienduizenden euro’s meer betalen voor het gebruik van drinkwater. “Een groot bedrijf met 1.500 recreatie-objecten dat gewend was om 3.000 euro voor de centrale bedrijfsaansluiting te betalen, moest opeens 1.500 keer 70 euro betalen”, vertelt Tap. “Een stijging naar ruim een ton”, rekent hij voor. “Terwijl er aan het geleverde product zélf en aan de afgenomen hoeveelheid water niets was veranderd.” Compensatie In 2016 wonnen RECRON en zes recreatiebedrijven hun rechtszaak tegen de Zeeuwse en Zuid-Hollandse gemeenten over de inschrijving van stacaravans en chalets in de BAG. De stacaravans en chalets in de betreffende gemeenten werden daarmee weer uit de BAG gehaald en de gedupeerde bedrijven werden door Evides gecompenseerd. “We hebben gemeenten gevraagd heel nauwkeurig afbakeningsregels van de BAG te volgen en eerdere BAG-registraties tegen het licht te houden”, vertelt Ronald Prins, directiesecretaris van Molecaten. “En dat is gebeurd. Het bleek ook nodig. Er waren gemeenten die op basis van enkel luchtfoto’s honderden kampeermiddelen in de BAG hadden gekieperd.” Met de gewonnen rechtszaak was de kous nog niet af. Marcel Tap: “Na deze deeloverwinning zijn we doorgegaan, in het belang van de recreatiebedrijven die ook na de uitspraak tegen de gemeenten nog veel BAG-objecten op hun terrein hadden. Bijvoorbeeld bungalowparken. Wij vonden namelijk dat Evides de tariefregeling discriminatoir had ingezet. Voor ons Bij één bedrijf steeg de vastrechtnota van 3.000 euro naar ruim een ton was daarmee duidelijk dat de tarievenregeling van Evides op basis van de BAG van tafel moest.” En dus zette de branchevereniging, samen met de recreatiebedrijven, de volgende stap. Want in de BAG staan ook nietverplaatsbare objecten, zoals recreatiebungalows en dubbel geschakelde chalets. Voor zover het om de BAG-registratie gaat is dat terecht. “Maar onterecht – want discriminatoir – als die registratie wordt ingezet voor de heffing van vastrecht”, stelt Tap. “En dus gingen we opnieuw procederen, maar nu tegen Evides.” Dat werd een slepende kwestie, want nadat de branchevereniging en de ondernemers ook in deze zaak door de rechter in het gelijk werden gesteld, bleef Evides in hoger beroep gaan. De Hoge Raad, het hoogste rechtscollege van Nederland, stelde op 24 december 2021 de recreatiesector in het gelijk. Tap: “Daarmee hebben we de discriminatoire tarievenregeling van Evides definitief onderuit gehaald.” Goede samenwerking Ronald Prins van Molecaten vindt dat de kracht van het collectief van groot belang was in de juridische strijd. “In die jaren is er heel wat gemaild en vergaderd”, blikt hij terug. “Logisch, want de belangen waren aanzienlijk, voor de procederende ondernemers en voor de sector als geheel.” Hij benadrukt de uitstekende samenwerking tussen de zeven procederende partijen onder leiding van Marcel Tap. “Evides is een machtige partij met een lange adem als het om procederen gaat. Evides is de olifant en als individuele afnemer van drinkwater ben je de muis. Terugkijkend op de hele gang van zaken kan ik alleen maar concluderen dat ook onze advocaat, mr. Robin Schelvis en de cassatieadvocaat uitstekend werk hebben verricht.” Evides is na deze uitspraak begonnen met terugbetaling van de gedupeerde ondernemers. De bedrijven die onder protest hebben betaald (HISWA-RECRON had hiervoor een voorbeeldbrief gemaakt) krijgen tot zeven jaar voorafgaand aan de uitspraak terug van hun teveel betaalde vastrecht. Bedrijven die 06-2022 | Recreactie 33 >

WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl Uw inventaris in één keer compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl ledenservice niet onder protest hebben betaald, krijgen tot vijf jaar terug. Om in aanmerking te komen voor te veel betaald vastrechtgeld moet het bedrijf beschikken over een eigen waterleidingnet, dat het zelf heeft aangelegd en zelf onderhoudt. De recreatiebedrijven die meer dan 10.000 kubieke meter water verbruiken worden weer teruggezet naar de categorie grootverbruiker. Ondernemingen die minder dan 10.000 kuub water gebruiken zijn weer gewoon kleinverbruiker. “In totaal gaat het nu om een groep van ongeveer tachtig gedupeerde bedrijven”, vertelt Tap. “Als ik de bedrijven meereken die voorheen ook voor vastrecht werden aangeslagen in verband met aanwezige stacaravans op hun terrein, gaat het om veel meer bedrijven. Alles bij elkaar vloeien er miljoenen euro’s terug naar de sector.” Zowel grote als kleine slachtoffers In de rechtszaken trok HISWA-RECRON gezamenlijk op met zes recreatiebedrijven: Camping Julianahoeve, Hof Domburg, Rekreatiecentrum Aqua Delta, Recreatiepark Port Greve, Molecaten Park Kruininger Gors en Center Parcs Netherlands. In totaal werden circa tachtig bedrijven – van groot tot klein – de dupe van de tarievenwijziging. Voorbeeld van een relatief kleine gedupeerde is Bungalowpark Familyland in Hoogerheide. Dit bedrijf betaalde onder protest en gebruikte hiervoor de voorbeeldbrief van HISWA-RECRON. “Wij hebben circa 215 accommodaties waarvoor we plotseling apart moesten betalen. Inmiddels hebben we zo’n 12.000 euro per jaar teruggekregen”, zegt Peter de Bakker, administrateur bij het vakantiepark. “Gelukkig maar, want de nieuwe werkwijze van Evides was volkomen onterecht. Ik ben blij dat HISWA-RECRON snel actie ondernam.” De Bakker wijst erop dat Evides wel erg radicaal was in het opleggen van betalingen. “Zelfs de trafohuisjes op ons park werden aangeslagen.” ‘Zelfs de trafohuisjes op ons park werden aangeslagen’ Brabant Water Tap benadrukt dat de uitspraak ook landelijk van groot belang is. “We hebben Evides de pas afgesneden en tegelijkertijd een belangrijk signaal afgegeven naar andere waterleidingbedrijven in Nederland.” Toch wil dit niet zeggen dat vergelijkbare kwesties niet kunnen voorkomen. Brabant Water zette, in navolging van Evides, een soortgelijke regeling op. “Ook in deze regeling staat de BAG centraal. Maar Brabant Water zegt dat zijn tarievenregeling anders is dan die van Evides en dat de uitspraak in de Evides-zaak niet op hen van toepassing is. Of die opvatting hout snijdt wordt op dit moment onderzocht door onze advocaat. Vooralsnog betalen de klanten van dit waterleidingbedrijf op ons advies onder protest. Als uit het onderzoek van onze advocaat blijkt dat er kansen zijn in een juridische procedure tegen Brabant Water, dan maken we de afweging om ook tegen Brabant Water te procederen.” 06-2022 | Recreactie 35

Bedrijfsoverdracht CHALETS MET ALLE COMFORT AFGESTEMD OP UW PARK WIJ BOUWEN UW VERHUUR- EN PROJECTMATIGE CHALETS Rollecate 39 | 7711 GG Nieuwleusen | 0529-488900 www.arcabo.com | info@arcabo.nl DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Broekhoek 28 5384 VR Heesch Meer boekingen in 2023? Dat regel je met het complete boekingssysteem van Tommy Booking Support en de strategische marketing van Prosuco. Samen maken we je blij met meer omzet, betere (online) vindbaarheid en automatisering die je écht werk uit handen neemt. Scan de code en win een gratis adviesgesprek kennis delen Herstructureren: wat is concreet en uitvoerbaar? Een terugkerend thema in de rechtspraak over herstructurering is de vraag waar de opzegging van huur over - een komsten met recreanten nu precies aan moet voldoen. Het komt daarbij aan op voorbereiding, formaliteiten en finesses. In mei 2022 verscheen in dat kader een interessant vonnis van de rechtbank Zeeland-West Brabant over opzegging bij herstructurering overeenkomstig de RECRON-voorwaarden vaste plaatsen. Tekst: Marjolein Mulder (Zypp advocaten) Foto: Max de Krijger Eén van de vereisten, waar een rechtsgeldige opzegging op grond van herstructurering aan moet voldoen, is de noodzaak van een concreet en uitvoerbaar plan. Daaronder wordt verstaan dat de voor de werkzaamheden ‘benodigde vergunningen, wijzigingen en/of ontheffingen zijn verleend, dan wel op redelijke termijn te verwachten zijn’. Er moet dus niet alleen een duidelijk plan voor de herstructurering zelf zijn, zoals de ondernemer dat voor ogen staat, maar dit plan moet ook realiseerbaar zijn van overheidswege. Die toets gaat nog wat verder, zo blijkt uit het vonnis: enkel een geldend bestemmingsplan op het tijdstip van opzegging is onvoldoende. Er moet concreet zicht zijn op het verkrijgen van de noodzakelijke vergunningen, of nog beter: deze moeten al zijn verkregen. Te vroeg opgezegd In dit geval ging de opzegging van de recreatieondernemer mank: de ondernemer kon niet aan de rechter duidelijk maken dat hij ‘ten tijde van het versturen van de opzegging’, met nota bene een opzegtermijn van 12 maanden, een redelijke verwachting had dat al die toestemmingen van de overheid zouden worden verkregen. Hij had aldus geen zicht op de concrete start van de realisatie van de herstructurering. Omdat de ondernemer ook gaandeweg de procedure deze leemte niet kon invullen en evenmin een nieuwe en tijdige opzegging had gedaan, wees de kantonrechter de vorderingen van de ondernemer af. De recreanten mochten hun verblijf (in elk geval voorlopig) voortzetten. De conclusie is dat het van wezenlijk belang is om niet alleen aandacht te besteden aan de tekst van de opzegging, maar vooral ook om de voorgenomen herstructurering ten tijde van de opzegging in een vergevorderde fase te brengen. Niet alleen bestemmingsplan, ook vergunningen moeten op orde zijn 06-2022 | Recreactie 37

IS JOUW RECREATIEBEDRIJF KLAAR VOOR DE TOEKOMST? Laat je inspireren door Ginder! Als adviseurs met diverse achtergronden in de verblijfsrecreatie helpen we jou te vernieuwen. We zijn benieuwd waarmee we je kunnen helpen! 088 - 2100 200 info@wijzijnginder.nl Brugstraat 1a 5211 VS, ‘s-Hertogenbosch Kijk voor al onze diensten op onze website. vakinfo Besparen op energie: juist nu! Besparen op energiekosten is nu belangrijker dan ooit. Wie slim bespaart op het energieverbruik van zijn zwembad, kan zijn energierekening fl ink omlaag brengen. Voorbeelden van mogelijke investeringen zijn een zwembadwaterpomp en afdekking. Daarbij bestaat de keuze uit een schuimdeken of een lamellenafdichting. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Pomaz Zwembaden kunnen veel energie gebruiken. Gelukkig zijn er mogelijkheden om het verbruik te verlagen. In deze tijd van torenhoge energieprijzen wordt de terugverdientijd snel korter. Voor buitenbaden die worden verwarmd met een warmtewisse laar op de cv-ketel kan de overstap naar een warmtepomp interessant zijn. En het reinigen van het zwembad kan eenvoudiger, goedkoper en schoner met behulp van een automatische bodemzuiger. Ook kiezen voor de juiste afdekking voor het zwembad kan besparingen opleveren. Warmtepomp Een van de opties is om over te schakelen van een warmtewisselaar op de gasgestookte CV-ketel naar een zwembadwarmtepomp. Deze is zuiniger in gebruik dan een ketel. Er is voldoende keus aan warmtepompen die specifi ek van toepassing zijn voor zwembaden. Warmtepompen worden voornamelijk gebruikt voor buitenbaden. Omdat deze baden alleen gebruikt worden in het zomerseizoen heeft een warmtepomp een goed rendement. Voor een binnenbad – dat het hele jaar gebruikt wordt – is een zwembadwarmtepomp veel minder interessant. De warmtepomp heeft in de winter namelijk minder rendement, door de lage buitentemperatuur. Een andere belangrijke energietip is zwembadafdekking. Wanneer je je zwembad buiten de openingstijden goed afdekt, wordt de warmte beter vastgehouden en koelt je bad minder snel af. Er zijn verschillende soorten afdekking. - Een schuimdeken drijft op het water en is gemaakt van PE-schuim. De deken is licht van gewicht en voorzien van een beschermende toplaag. Dit type afdekking wordt met de hand op- en afgerold. - Een lamellenafdekking zorgt voor een afsluiting in de vorm van aan elkaar geklikte lamellen. Deze zijn voorzien van luchtkamers waardoor ze een hoge isolatiewaarde hebben. Of een lamellenafdekking geschikt is voor jouw zwembad is afhankelijk van het type, model en maatvoering van het zwembad. Vooral bij buitenbaden bespaart een warmtepomp veel gas Bodem reinigen Naast energiebesparing is ook effi ciënte inzet van je medewerkers belangrijk. Een extra tip voor goed en doelmatig zwembadonderhoud is daarom de keuze voor een automatische bodemzuiger. Wie kiest voor een automatische zuiger in plaats van een handzuiger heeft minder achtergebleven verontreiniging en dus een schoner bad. Bovendien zet je dankzij deze automatisering je personeel nog doelmatiger in. Met dank aan Pomaz 06-2022 | Recreactie 39

De No. 1 B2B beddenleverancier Boxsprings Matrassen Stapelbedden Bedtextiel partner van Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl Gespecialiseerd in het maaien en opvangen van Gras. Sterk in vele andere toepassingen. De PG van Gianni Ferrari is ideaal voor het onderhoud van speelpleinen, tuinen van scholen, kampeerterreinen en overal waar netheid en veiligheid belangrijk zijn om ten volle van groenzones te kunnen genieten. inspiratieprojecten Bel voor een Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? vrijblijvende demonstratie Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Wilt u meer weten over de PG van Gianni Ferrari? Neem contact met ons op voor meer informatie : Tel . +31 (0) 481-371423 Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl BEZOEK ONS OP VAKBEURS RECREATIE, 15, 16 & 17 NOVEMBER. STAND 513 productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Inventarispakketten Wecovi Service heeft complete inventarispakketten samengesteld. Hiermee kun je accommodaties snel en netjes inrichten. Van borden en bekers tot bestek, van potten en pannen tot glaswerk: je accommodatie is met het totaalpakket in één keer efficiënt ingericht. Stickers en overbodig plastic zijn al van de producten verwijderd, zodat ze snel in gebruik kunnen worden genomen. (038) 468 68 88 www.wecoviservice.com Terrasreiniging Je terras reinigen zonder tegels te beschadigen. Design laadpaal Geen standaard kunststof of aluminium laadpaal voor elektrische auto’s op je terrein? Seijsener levert nu ook de Futuro Home Box van het merk Timberlab. Een laadpaal die er anders uitziet door het design en de uitvoering in eikenhout. De laadregelaar kan binnen in de technische ruimte, meterkast, verdeelkast, schuur of andere plek worden opgehangen en wordt verbonden met de outlet op de paal. De benodigde kabel wordt meegeleverd. (075) 681 06 10 www.seijsener.com Dat kan met de Cleanfix EdgeFix MX. De compacte schrobmachine komt door de rechthoekige vorm met kunststof stootrand makkelijk langs plinten en randen en in de hoeken. De machine maakt 2.850 bewegingen per minuut en is daardoor eenvoudig in elke gewenste richting te sturen. De EdgeFix MX is geschikt voor het reinigen, strippen en renoveren van kleine tot middelgrote vloeroppervlakken. (050) 312 96 85 www.wola.nl Speelhuisje Een plek om te spelen of om je juist even terug te trekken. Om samen verhalen te verzinnen en na te spelen. Het kan allemaal in de speelhuisjes van BOERplay. Veel van de huisjes zijn gethematiseerd en voorzien van materialen met tactiele stimulering. Dit bevordert de zintuigelijke ontwikkeling bij de kleintjes. Het afgebeelde huis van Nijntje is voor kinderen van 1 tot 6 jaar en heeft een valhoogte van 0,6 meter. (0183) 40 23 66 www.boerplay.com 06-2022 | Recreactie 41

BESPAAR OP BEDRIJ FSKOSTEN en spaar het milieu! Vaatwasser voorlader Type: Zanussi ZLAI3 dubbelwandig rvs (18/10) rvs spoelarmen 3 wasprogramma’s: 90|120|240 sec. 2,5 liter per spoelbeurt HACCP monitoring zelfdiagnose systeem diepgetrokken naadloze bodem ingebouwde naglansdosering automatisch zelfreinigingsprogramma gegarandeerde naspoeltemperatuur van minimaal 84°C incl. borden- en koppenkorf, 2 bestekcylinders afm. 60x61x82 cm 400 Volt | 5,35 kW ACTIVE Voorlader Type ZL1 en ZL3 demontabele wasarmen vervaardigd van roestvaststaal (AISI 304) 2 wasprogramma’s 120 | 180 seconden 5,8 liter boiler voorzien van een grof- en fijnvuilfilter naglansinjector en zelfreinigingsprogramma inclusief bordenkorf en 1 bestekkorf afm. 60x65x82 cm QUA HOOGTE EENVOUDIG TE 4550.1562 normaal ZL1 3.785,actie 3.195,inruilkorting 300,NU Sneller Stiller Pure and ActivActive P A ti d Zuiniger Schoner 2.895,Lease vanaf 66,59* 4550.1550 230 Volt 2.395,1.695,Lease vanaf 42,04* ZL3 4550.1548 400 Volt 2.595,1.895,Lease vanaf 47,00* * De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. PLAATSEN ONDER SPOEL- OF WERKTAFEL Doorschuiver Type: Zanussi ZHT8IELG geheel rvs (AISI304) geisoleerde bovenkap energiezuinige dubbelwandige tank capaciteit 1440 borden p/uur 3 wasprogramma's: 45|84|150 seconden extreem laag verbruik: 2 liter per spoelbeurt automatisch zelfreinigingsprogramma afm. 75x88x227 cm 400 Volt | 9,9 kW 4550.682 normaal actie ACTIVE Met maar liefst 5.000,EIA fiscale aftrek 11.500 7.89 inruilkorting 1.000 NU 6.895, Lease vanaf 147,55 * WARMTE TERUGWINNING ZORGT VOOR EEN LAGERE ENERGIEREKENING 00,95,00,,VA ATWA S S E R S Doorschuiver Type: Hakpro HDS80 geheel rvs (AISI 304) diepgetrokken tank met afgeronde hoeken laag verbruik: slechts 2 liter per spoelbeurt atmosferische boiler naglanspomp 3 programma's: 45| 84|150 seconden zelfreinigingsprogramma en automatische leegloop krachtige 12 liter boiler vulhoogte tot 44 cm incl. 1 bordenkorf + 1 bestekkorf afm. 67x76x157 cm (excl. beugel) 400 Volt | 9,9 kW 4558.911 normaal actie 6.278,4.745,inruilkorting 750,NU 3.995,Lease vanaf 91,89 * COMBINATIE B 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4558.913 normaal 6.432,actie 4.875,Inruilkorting 750,4194.110 4558.010 COMBINATIE C 110 cm | 67 cm 4194.106 4.125,Lease vanaf 94,88* | | 120 cm | 4558.915 normaal 6.432,actie 4.875,Inruilkorting 750,4.125,Lease vanaf 94,88* 4194.108 4558.010 Glazenspoeler 1 wasprogramma: 120 seconden inzet voor 12 schotels 29x29x7,5 cm incl. 1 glazenkorf en 1 bestekkorf 30 korven per uur naglansinjector 230 Volt 4194.112 4194.118 4558.010 4194.106 Century waterontharder Type Compact geïntegreerde harstank, 5 ltr. bypass is standaard inbegrepen capaciteit 750 ltr. per uur afm. 21,5x35x46 cm OOK LEVERBAAR MET AFVOERPOMP EN/OF DOSEERUNIT art.nr afm. cm afm. korf 4550.1500 44x50x64 38x38 cm 1.640,1.245,4550.1510 46x55x70 40x40 cm 1.780,- 1.345,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl 1.245,Lease vanaf 30,88* ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl 17-03-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. Vanaf 4270.102 830,719,VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl 4194.114 4558.010 COMBINATIE E | 180 cm 4194.106 COMBINATIE D 120 cm | | 67 cm | 110 cm | 4194.110 Door hoge vulhoogte 44 cm, ook geschikt voor pannenkoekenborden 4550.010 4194.102 AFGEBEELDE OPSTELLINGEN ZIJN OOK GESPIEGELD LEVERBAAR INRUIL ACTIE Groot afgebeeld: COMBINATIE A 4558.917 normaal 6.483 actie 4.925 Inruilkorting 750 4.175,Lease vanaf103,5 | 67 cm | 110 cm | 4558.919 normaal 6.778 actie 5.100 Inruilkorting 750 4.350,Lease vanaf107,88

WIL JE OOK VOLOP PROFITEREN VAN ALLE CAMPERSUCCESSEN? Neem vrijblijvend contact op en we helpen je graag verder! info@seijsener.n +31 (0)75-6810 61 nl 10

RECREACTIE 7 | november 2022 magazine over recreatie en toerisme Veilig tot in de details VeBON-systeem nu voor álle HISWA-RECRON leden RI&E biedt systematische basis voor veiligheid Cybercrime: schade voorkomen door goede voorbereiding Internationale groei voor Jumpsquare en Jump XL

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie t e 15 - 17 NOVEMBER 2022 Wij staan voor u klaar! Ook dit jaar staan wij op de Recreatie Vakbeurs in Hardenberg. Bezoek onze stand en laat u verrassen door ons actuele aanbod! Evenementenhal Hardenberg F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl

colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Martin Maassen, Annouck de Jong Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Rocks ‘n Rivers (FBNN Photography) Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie Veiligheid Het thema van deze Recreactie is veiligheid. Bij mij werkt het zo, dat ik heel veel durf als ik me veilig voel. Ik ren zo van een berg af om te parapenten, ik slaap in een daktent in Namibië tussen de wilde dieren, ik raftte ooit op de Kicking Horse River (klasse IV en IV+) in Canada BC, ik hou enorm van achtbanen en ben niet bang in het donker. Maar bij sommige mensen durf ik echt niet als passagier in een auto te stappen. Op Wikipedia lees ik dat veiligheid de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie is. Of juist de mate van aanwezigheid van beschermende maatregelen tegen deze potentiële oorzaken. Veiligheid is dus een relatief begrip, aangezien niets onder alle omstandigheden volledig zonder gevaar is. Maar je kunt gevaar wel reduceren, aandacht hebben voor veiligheid en voorbereid zijn. Veiligheid is een containerbegrip; er bestaan veel verschillende soorten veiligheid. In deze Recreactie richten we ons vooral op veiligheid op de werkvloer en in de bedrijven. Je leest dus over sociale veiligheid, maar ook over veiligheidsnormen, zoals die er zijn in de KENNISPARTNERS: buitensport. Een ander aspect dat we belichten in de Visie met Rutger Leukfeldt is cybercrime. Hoe moet je daarmee omgaan? We schreven een artikel over de impact van natuurbranden dichtbij je bedrijf, maar uiteraard komt ook de RI&E (Risico Inventarisatie en Evaluatie) aan bod. Zelfs als we ons enkel richten op veiligheid op het werk, zijn er veel onderwerpen die hiermee te maken hebben. Hopelijk maken we met deze Recreactie de wereld een klein beetje veiliger, als is het maar voor het gevoel. En zo zorgen we ervoor dat jij volop durft te ondernemen! Veel leesplezier. 07-2022 | Recreactie 5

Recreatie 15/16/17 NOVEMBER ’22 EVENEMENTENHAL HARDENBERG Kom naar dé enige vakbeurs in de Benelux voor de gehele Recreatiebranche! BESTEL UW GRATIS TICKET! Met code 2003 VERBLIJFSACCOMMODATIES, SPELEN & BEWEGEN, ENTERTAINMENT & GAMES, RECREATIETECHNIEK, ICT & SOFTWARE, FACILITAIR, DIENSTVERLENING, ZWEMBAD & WATER, TUIN & PARK, MOBILITEIT, INTERIEUR & STYLING, OUTDOOR LIVING EN HORECA WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL inhoud Informatief Opinie 08 14 29 32 39 43 45 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Veiligheid in buitensport RI&E Systematische basis voor veilig werken Sociale veiligheid Goed borgen in je bedrijf Kennis delen Wat te doen bij natuurbrand? Vakinfo Hoe werkt een energieneutraal chalet? Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 24 36 41 20 13 De provincies Kwaliteit van het landschap onder druk in Overijssel en Drenthe De visie Rutger Leukfeldt: “Cybercrime kan iedereen overkomen” Kennis delen Gast hoeft geen inzage in de fi nanciën Mens&bedrijf De bezieling Jumpsquare en JUMP XL: focus op internationale groei Column RecreAnders 07-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Recreactie nu ook online! Sinds kort zijn de twee vakbladen van HISWA-RECRON ook online te lezen. Zowel HISWA Magazine (vakblad voor watersport en jachtbouw) als Recreactie (vakblad voor leisure en recreatie) zijn voortaan op papier én online te lezen. Alle edities van 2021 en 2022 zijn inmiddels online gezet. Heel handig: je kunt de bladen doorbladeren, naar websites van adverteerders doorklikken en artikelen doorsturen. hiswarecron.nl/actueel/magazines Landal en Roompot moeten parken afstoten De voorgenomen overname van Landal door Roompot heeft al heel wat stof doen opwaaien. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft in oktober als voorwaarde gesteld dat er afscheid moet worden genomen van de merken Hogenboom en Largo en dat er 34 Nederlandse parken als pakket moeten worden afgestoten. Het gaat zowel om parken in eigendom als om franchiseparken. Baptiste de Outryve, woordvoerder van Roompot: “Wij betreuren het dat wij afscheid moeten nemen van een deel van onze parken. Dat hadden we graag anders gezien. Maar dit is zeker geen reden om af te zien van de overname. Na de overname blijven er nog 157 parken in Nederland over. Personeel op de parken kan rekenen op voortzetting van hun contracten op basis van dezelfde voorwaarden als voorheen.” Sectorplan corona Om nieuwe problemen bij eventuele coronagolven te voorkomen, heeft HISWA-RECRON op verzoek van het ministerie een sectorprotocol opgesteld met preventieve maatregelen. Die zijn zowel effectief als haalbaar en betaalbaar. Er zijn vier scenario’s voor de mate waarin de pandemie oploopt. Per scenario lopen ook de maatregelen op. Dat gaat van algemene hygiëne maatregelen, contactloos betalen en extra ventileren, tot (in scenario 4) bij grote groepen het coronatoegangsbewijs of een zelftest ter plaatse. Sluiting van de bedrijven is daarbij nadrukkelijk niet aan de orde. hiswarecron.nl/kennisbank Rectificatie In de rubriek De Stelling (Recreactie 5, pag. 22) over de krapte op de arbeidsmarkt kan uit de woorden van Jesse Zahn-Van der Valk van Kolibrie HRM worden opgemaakt dat de payroll-dienstverlener medewerkers zoekt of werft. Kolibrie neemt binnen de payroll de salarisadministratie en de personeelsadministratie uit handen, maar de werving en selectie blijft de ondernemer zelf doen. 8 Recreactie | 07-2022 Foto: Landal Foto: Shutterstock Recreatie Vakbeurs Op 15, 16 en 17 november vindt de 20e editie van de Recreatie Vakbeurs plaats in Evenementenhal Hardenberg. 280 deelnemers tonen hun producten en diensten verspreid over zeven hallen. Dat is meer dan genoeg om inspiratie en kennis op te doen en te netwerken. De vakbeurs breidt dit jaar uit op het gebied van de horeca, ‘bijzonder overnachten’ en ‘tuin & park’. In de Recreatiestudio kunnen bezoekers alle dagen deelnemen aan gratis kennissessies, die mede door HISWA-RECRON worden georganiseerd. Veel kennissessies gaan over de arbeidsmarkt. Hoe vind je medewerkers en hoe kun je ze behouden voor je bedrijf? Kan de automatisering hierbij helpen? Hoe kun je het beste samenwerken? Wat kun je doen om de kwaliteit van jouw medewerkers te verbeteren? www.recreatie-vakbeurs.nl » Programma Nieuw in dienst Dorien Eilering Dorien Eilering (25) is 1 oktober aan de slag gegaan als adviseur Public Affairs voor HISWA-RECRON. Zij zal de belangen van de leden gaan behartigen, als lobbyist in Den Haag. “Ik heb de politiek met de paplepel ingegoten gekregen”, vertelt zij. “Straks wil ik in elk geval één dag per week naar Den Haag om daar de ontwikkelingen te volgen en de belangen van onze leden te behartigen. Zo was ik al bij een paar erg interessante debatten.” Dorien woont sinds anderhalf jaar samen in Hilversum. Afgelopen zomer is zij afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam, in de richting European Policy. Liane Busschers Dag van de Groepenmarkt 22 november organiseert HISWA-RECRON de Dag van de Groepenmarkt. Alle aangesloten ondernemers met één of meerdere groepsverblijven voor 10 mensen of meer zijn welkom. Ook ondernemers die het groepsbedrijf combineren met bijvoorbeeld buitensport, een zeilschool, een camping of vakantiepark. Het wordt een dag vol informatie, workshops en netwerken. De dag vindt plaats bij de Eemhof in Zeewolde. Inmiddels wordt een mooi programma samengesteld. Daarbij wordt ingegaan op actuele thema’s als marketing, prijsstijgingen, duurzaamheid en veiligheid. Aanmelden kan via de site en is verplicht. hiswarecron.nl » Actueel » Agenda 07-2022 | Recreactie 9 Liane Busschers (44) werkt sinds 1 oktober voor HISWARECRON in de ledenadministratie. Zij heeft een brede administratieve achtergrond bij diverse werkgevers, die haar zeker van pas gaat komen. “Ik heb er zin in om mijn bijdrage te leveren aan een goede afhandeling van alle voorkomende mutaties, informatieaanvragen en de opvolging hiervan richting onze leden”, vertelt zij. “Daarnaast wil ik graag meedenken over het verbeteren van de systemen om onze leden zo goed mogelijk verder te helpen. Nu is mij al opgevallen dat alle medewerkers van HISWA-RECRON zo benaderbaar zijn en altijd klaar staan om elkaar te helpen. Dat is echt de kracht van de organisatie”, vertelt ze. Foto’s: Wanda van Eck

SAMEN SIGNALEN HERKENNEN VAN UITBUITING Als recreatieondernemer wilt u dat mensen komen ontspannen op uw vakantiepark en dat medewerkers focussen op een zorgeloze vakantie voor uw gasten. Maar helaas zijn Nederlandse vakantieparken ook steeds vaker uitvalsbasis voor illegale activiteiten, zoals prostitutie van minderjarigen. Dit is niet alleen schadelijk voor het imago van het vakantiepark, maar ook verboden. Van directeur en receptionist tot aan manager, technische dienst en schoonmaker: iedereen moet signalen van seksuele en arbeidsuitbuiting kunnen herkennen. Defence for Children ontwikkelde daarom samen met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en de politie gratis online-trainingen voor vakantieparkmedewerkers. Doe ook mee en volg met uw medewerkers deze trainingen. Zodat alle Nederlandse vakantieparken de veilige ontspanningsplek blijven waar ze voor zijn bedoeld en slachtoffers van mensenhandel worden herkend en geholpen. Kijk op: hetccv.nl/defenceforchildren Kijk op: hetccv.nl/defenceforchildren onder de aandacht Vertrouwenslijn afpersing AFPERSING VAN ONDERNEMERS E E N Het kan ook jou overkomen! Veel ondernemers zijn slachtoffer Weet met wie je zaken doet Laat je niet in met dubieuze zaken Beveilig je bedrijfsinformatie n! en Onredelijke eis iets te doen of laten Opdringen van afname diensten en of goederen Chantage, intimidatie, bedreiging, vernieling, mishandeling Subtiele maar angstaanjagende uitlatingen Gevoel klem te zitten Ga niet in op eisen van de afperser Betaal nooit: eens betaald = blijven betalen Bel de Vertrouwenslijn 0800 2800 200 Doe aangifte bij de politie Afpersing van ondernemers is een verborgen probleem, dat helaas veel voorkomt. Daarom hebben VNO-NCW en MKB Nederland het initiatief genomen tot een vertrouwenslijn. HISWA-RECRON heeft zich daarbij aangesloten. De vertrouwenslijn afpersing van NL Confidential is 7 dagen per week van 10.00-17.00 uur te bereiken op nummer 0800 2800 200. Ondernemers kunnen er met alle vragen of zorgen terecht – desgewenst anoniem. Soms gaat het om een fysieke vorm van afpersing, maar vaak ook om een digitale vorm (gijzelsoftware). De medewerkers van de vertrouwenslijn kunnen helpen met mogelijke opties. Wat kun je doen? Bellen is gratis voor leden van HISWA-RECRON. www.hiswarecron.nl/kennisbank Nieuwe leden Tussen 15 september en 15 oktober zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! Recreatie Congres De genomineerden van de recreatie verkiezingen zijn bekend. Op dinsdag 6 december worden de winnaar bekendgemaakt tijdens een congres dat geheel in het kader komt te staan van het binden en boeien van (toekomstige) medewerkers in de recreatiesector. De verkiezingen zijn voor: - Mooiste leerbedrijf - Beste praktijkopleider - Leukste collega van 2022-’23 In het congres gaan werkgevers, werknemers en onderwijs in uitdagende workshops samen aan de slag om bouwstenen te ontwikkelen voor een toekomstbestendige recreatiesector. Aan het einde van het congres ligt er een inventarisatie van ideeën over toekomstbestendig werken, ondernemen en studeren. De organisatie is in handen van FNV Recreatie, KIKK Recreatie en HISWARECRON, met een bijdrage van het Sociaal Fond Recreatie. www.congresrecreatie.nl 07-2022 | Recreactie 11 • Boatcaptain, IJmuiden, www.boatcaptain.nl • Tienstra Organisatie Nautische Dienstverlening, Grou, www.t-o-n.nl • Futura Yachts, Cuijk, www.futurayachts.nl • Var Tenders, Nijkerk, www.vartenders.com Foto: Ditta van Ekris Foto: Futura Yachts H A N D E N L N E M N V O H O E R R K N O E K

Foto: Landal onder de aandacht RecreAnders Enquête energieprijzen In oktober hield HISWA-RECRON een ledenenquête over de stijgende energieprijzen. De resultaten zijn alarmerend. Slechts voor 29,5% van de leden is de energierekening wegens vast contract ongeveer gelijk gebleven. 29,6% geeft aan dat de prijzen 100 tot 300% zijn gestegen. En 23,2% geeft aan dat de stijging hoger is dan 300%. De enquête vormde een goede basis voor het gesprek dat HISWA-RECRON directeur Geert Dijks inmiddels voerde met minister Rob Jetten. Het streven is dat zoveel mogelijk van de ‘schrijnende gevallen’ in de compensatieregeling vallen. Om ondernemers te helpen bij het besparen van energie is de Energiehelpdesk opgezet. Daar vind je onder meer bespaartips van andere ondernemers. www.hiswarecron.nl/energie Serveerrobots voor Landal Het personeelstekort leidt tot nieuwe innovaties. Na experimenten op het Vennebos en enkele andere parken, heeft Landal GreenParks besloten om meer gebruik te maken van serveerrobots. De robots brengen borden en glazen, eten en drinken naar de tafels van de gasten. Ook zorgen de robots voor het transport van de vuile vaat richting de keuken. De robots zijn ‘schattig’ vormgegeven en kunnen zelfs miauwen. Gasten vinden het leuk en bijzonder en maken er filmpjes van. De robots lossen het personeelstekort in de restaurants niet op, maar ze nemen wel veel druk weg bij het personeel, meldt Landal. Ze worden inmiddels ingezet in de horeca van elf Nederlandse, vijf Duitse en drie Deense parken. Martin Maassen Projectadviseur Facet Houdt koers! Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest. Het citaat van (waarschijnlijk) Jacobus Revius is actueler dan ooit, door allerlei politieke en economische ontwikkelingen. De energierekening stijgt tot ongekende hoogte, de inflatie giert, de stikstof waart rond en het vertrouwen in de politiek daalt tot een historisch dieptepunt. Deskundigen praten elkaar na: ‘er komt zwaar weer aan’. En omdat economie ook vooral psychologie is, leidt dit tot lemmingengedrag. Hoe groter de angst voor het economische lijden, hoe meer mensen de hand op de knip houden. En dan zeggen we vanuit de recreatiesector al gauw: de Nederlander recreëert daardoor dichter bij huis. En inderdaad: de laatste jaren is een verblijf in eigen land meer in trek. Dat is niet alleen het gevolg van economische malheur, maar ook van maatregelen om het coronaspook te beteugelen … Wat betekent dat voor jou als recreatieondernemer? Hou je de hand op de knip en stel je investeringen uit? Of volg je de lijn die de Vrijzinnig-Democratische Bond (een voorloper van D66) in de roerige jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw koos? Ik zie een legendarische verkiezingsposter voor me waarin ‘het schip van staat’ in woelige baren vastberaden doorzeilt tussen reactie en revolutie. Bovenaan de poster staat in grote letters: houdt koers! Hoe is dat met jouw bedrijf? Hou je vast aan de ingeslagen koers, of wacht je op betere tijden? Dat laatste is volgens de woorden van de poëet waar deze column mee begon onnodig, immers: Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest Doch dat nooit op komt dagen. Zo heeft hij meer te dragen dan God te dragen geeft. Kortom, hou vast aan je koers, ook in ogenschijnlijk barre tijden. Je bedrijf én de gasten zullen er wel bij varen! 07-2022 | Recreactie 13

coverstory VeBON 5.0 nu ook voor de verblijfsrecreatie Veiligheid tot in de puntjes geborgd De bedrijfsgroep Buitensport van HISWA-RECRON – voorheen de VeBON – werkt al jaren aan het stelselmatig verbeteren van de veiligheid. Wie een activiteit onderneemt bij zo’n buitensportbedrijf zit goed. Maar hoe zit het met buitensport als nevenactiviteit bij verblijfsrecreatieve bedrijven? Het Veiligheid Management Systeem van de VeBON is nu ook beschikbaar voor alle andere HISWA-RECRON leden. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Rocks ‘n Rivers (FBNN Photography), Julianahoeve, Wanda van Eck In Recreactie 2022/5 schreven wij in de rubriek Kennis Delen over het WAS: het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen. Dat wordt herzien en door een ambtelijk misverstand dreigen 14 Recreactie | 07-2022 ook klimparken, touwparcoursen, boulderblokken en dergelijke onder het WAS te gaan vallen. HISWA-RECRON spant zich tot het uiterste in om dat te voorkomen, want sport-toestellen voor volwassenen horen niet onder het WAS te vallen. Gelukkig heeft de branchevereniging een ijzersterk argument in handen: de bedrijfsgroep Buitensport – voorheen de VeBON – onderscheidt zich al vele jaren door een steeds verder ontwikkeld Veiligheids ‘Ons VMS gaat veel verder dan het keuren van de installaties’ Management Systeem, kortweg het VMS. Al in een vroeg stadium begreep het bestuur van de VeBON dat veiligheid voor buitensportbedrijven op nummer één moest staan. Daarmee groeide de buitensport uit tot een van de sectoren waar veiligheid het allerbeste is geborgd. Het VMS – een schoolvoorbeeld van goed functionerende zelfregulatie – voorkomt ongevallen én dwingende overheidsregels. Makkelijker en plezieriger Bart Oomen is mede-eigenaar van Rocks ‘n Rivers in Goirle en lid van de kwaliteitscommissie van de bedrijfsgroep Buitensport. “De norm is vorig jaar aangescherpt, we zitten nu op de norm VeBON 5.0. De markt vroeg om een update, waarbij het vooral gaat om een betere monitoring van het beheer van de installaties. Die moeten extern onderhouden worden en dat wordt aantoonbaar gedaan. Daarnaast kwam er een sterk verbeterde digitale audit. Die is makkelijker en plezieriger om in te vullen.” Voor de uitvoering van de backoffice stapte de bedrijfsgroep Buitensport over naar de stichting KMVK, welbekend van de Blauwe Vlag en Green Key. “Hun systeem biedt veel voordelen”, oordeelt Bart Oomen. “Vooral is het makkelijk verder uit te breiden en aan te passen. Dat maakt het toekomstgericht. Veel meer zaken kunnen nu in de digitale audit worden ingebracht. Daardoor kan de persoonlijke audit 07-2022 | Recreactie 15 >

Ron, hoe hou ik grip op mijn resultaat en de kosten? Wil je dat jouw gasten het naar hun zin hebben? En wil je zelf grip hebben op het resultaat? Dan heb je behoefte aan iemand die je markt kent. Iemand die je niet alleen helpt met je (salaris)adminstratie, maar ook met financieringsoplossingen en het verbeteren van je rendement. De recreatie- en horecaspecialisten van Countus hebben hier veel ervaring mee en kunnen jou helpen met het maken van strategische keuzes. Hiervoor hebben we zelfs een speciaal expertiseteam in het leven geroepen: Bertijn Vos, Jesca Wemmenhove en Ron Koopmeiners. Wil jij een keer brainstormen over de mogelijkheden voor jouw bedrijf? Neem vrijblijvend contact met ons op. Expertiseteam Recreatie & Horeca recreatie-horeca@countus.nl COUNTUS.NL/RECREATIE Alle seizoenen buiten genieten! Terrasmeubilair is er niet alleen voor de zonnige zomerse dagen. Ook in de andere seizoenen laat u met comfortabele stoelen of loungebanken uw gasten de natuur beleven. Onder een veranda of in de open lucht? Samen gaan wij op zoek naar de beste buitenbeleving voor uw gast en het meest onderhoudsvrije terrasmeubilair voor de technische dienst. Laat u inspireren door de specialisten van Madino. €445 5-delige tuinset www.madino.nl 0488 440138 info@madino.nl Wij zijn 15, 16 en 17 november aanwezig op de Recreatie Vakbeurs. Bezoek ons op stand 312! coverstory – het bezoek van een keurmeester aan het bedrijf voor de her-certificering – beperkt blijven tot een relatief kort bezoek. Meestal is een halve dag voldoende.” Een ander punt dat veel aandacht kreeg in de norm VeBON 5.0 is de incidentenregistratie. Daar speelt het WAS mee. “Gelijke registratie in de hele branche van incidenten is heel belangrijk”, legt Oomen uit. “Want wij weten dat sporten bij onze sector veel veiliger is dan bij een voetbalclub of de gymles op school. Maar hoe toon je dat aan? Dat kan alleen als alle sectoren op een uniforme manier de incidenten registreren. Dat hebben we nu ingevoerd.” ‘Je moet er niet aan denken dat er een ongeval plaatsvindt, als dat te voorkomen was’ Zelfregulering Als Oomen het heeft over het WAS, ziet hij nog een uitdaging voor de buitensportbranche. “Onze klimparken, klimwanden en installaties in bomen en palen zijn sporttoestellen, geen speeltoestellen. Ons systeem van zelfregulering werkt goed. De keuringsinstanties van het WAS lijken nu van plan te zijn om ook onze installaties te gaan keuren. Dat is natuurlijk heel vreemd. Ons eigen VMS gaat veel verder dan enkel het keuren van de installaties. Wij stellen ook eisen aan de instructie van de deelnemers en aan de opleiding van de instructeurs. Absoluut overbodig dus, om ons met extra bureaucratie te belasten. Als wij onder het WAS zouden vallen krijgen we opeens een peperdure productkeuring voor de kiezen, terwijl we alles aantoonbaar op orde hebben.” ‘Je moet dit gewoon goed regelen’ Camping & Beachresort Julianahoeve maakt serieus werk van outdoor-activiteiten. Peter Verhaaf is entertainment coördinator van het bedrijf in Renesse. “We hebben een aparte locatie voor outdoor-activiteiten. Mensen kunnen daar lasergamen, boogschieten of gebruik maken van de klimboom.” Om de veiligheid te borgen heeft Verhaaf een paar jaar terug al contact opgenomen met de VeBON. “Zij hebben hun zaken goed op orde. Het zijn echt specialisten, zowel juridisch als op het gebied van veiligheid. Wij besloten al heel snel ons aan te sluiten en ook te gaan werken aan de erkenning. Zo is een deel van onze entertainers nu opgeleid tot instructeur volgens de VeBON-norm. We hebben er veel tijd en energie in gestoken om alles goed te regelen.” Zou Verhaaf het VMS van de bedrijfsgroep Dagrecreatie aanbevelen aan collega’s die ook buiten sport organiseren? “Zonder meer. Je moet dit gewoon goed regelen. In zwembaden is alles tot in de puntjes geregeld. We willen niet dat er een kind verdrinkt. Maar een knul van 16 jaar mag je een pijl en boog geven. Als je even niet oplet heeft iemand een pijl door zijn been of rug. Dat had je kunnen voorkomen en dat móet je ook voorkomen. Bovendien: zeker met de nieuwe VeBON-norm is alles digitaal veel makkelijker in te vullen. En Charlotte de Baat is een hele goede steun als je eens ergens mee zit. Dit biedt echt meerwaarde.” > 07-2022 | Recreactie 17

coverstory ‘Bij activiteiten op water, snelheid of hoogte moet je de veiligheid borgen’ Een complicatie is misschien wel, dat de bedrijfsgroep Buitensport van HISWA-RECRON niet de enige partij is met een Veiligheid Management Systeem voor de buitensport. Ook het Sport Institute Europe en de SVWB (Stichting Veilig Werken Buitensport) hebben prima veiligheidskeurmerken, erkent Bart Oomen. “Nog vóór de coronapandemie voerden we verkennende gesprekken met de andere branche-organisaties over de mogelijkheid om de keurmerken samen te voegen. Ik denk dat dat een goede stap zou zijn, die de buitensport als geheel versterkt. Maar tijdens de pandemie hadden we wel wat anders aan ons hoofd. We zouden dat weer eens moeten oppakken.” Hoe gaat de certificering? Wie zich aanmeldt voor het VMS van de bedrijfsgroep Buitensport begint met het maken van een handboek, waarin de werkwijze tijdens de activiteiten in de praktijk wordt beschreven. Een organisatie is certificeerbaar als het handboek voldoet aan de normen, en als de werkwijze in de praktijk overeenkomt met het handboek. Vervolgens bezoekt een auditor het bedrijf om deze zaken te controleren. Als het certificaat wordt toegekend, kan daarna worden volstaan met jaarlijkse digitale audits. Bedrijven moeten die elk jaar voor 1 april uploaden in het systeem. De certificerende organisatie, TüV Nederland, beoordeelt die stukken. Eens in de drie jaar komt er een auditor naar de bedrijven voor een hercertificerings-audit. Bij uitvoering van de activiteiten wordt de PDCAcyclus gehanteerd. Dat staat voor Plan-Do-CheckAct. Het is een cyclisch proces dat leidt tot een gestructureerde en continue verbetering van de veiligheid. Kruisbestuiving Het VMS dat voor de buitensportbedrijven zo positief heeft gewerkt, is sinds de laatste update ook voor andere HISWARECRON bedrijfsgroepen beschikbaar. Oomen: “Het zou fijn zijn als de kruisbestuiving tussen de VeBON en HISWA-RECRON leidt tot meer partijen die het VMS gebruiken. Dat vindt ook Charlotte de Baat, manager Leisure & Recreatie bij HISWARECRON. “Het is voor recreatiebedrijven niets nieuws om bijvoorbeeld het animatieprogramma zelf te organiseren. Zolang het gaat om het schminken van kinderen en een musical is daar ook geen gevaar aan verbonden. Maar zodra er activiteiten zijn die te maken hebben met water, snelheid of hoogte komen er veiligheidsaspecten bij kijken. Neem boogschieten, springkussens, klimwanden of paintball. Dat gebeurt steeds vaker, want de gasten reageren daar heel positief op. Maar je moet er toch niet aan denken dat er een ongeval plaatsvindt, als dat eigenlijk te voorkomen was. Soms zit gevaar in een klein hoekje. En ook in zo’n geval moet je als ondernemer kunnen aantonen dat je er alles aan hebt gedaan om de activiteit zo veilig mogelijk te laten verlopen. Ondernemers met een camping, bungalowpark of groepsaccommodatie zijn zich daar niet altijd van bewust: die willen gewoon leuke dingen organiseren voor hun gasten. Maar daar worden de risico’s niet kleiner van. Daarom hebben we het VMS van VeBON verbreed en beschikbaar gesteld voor alle HISWA-RECRON leden. Ondernemers kunnen de veiligheid van buitensport-activiteiten nu borgen als een continuproces. Daarmee wordt het dus steeds veiliger.” 07-2022 | Recreactie 19

de bezieling Roland van Geest, CEO van Jumpsquare en Jump XL Een overdekt pretpark vol trampolines Met 22 parken in Nederland en 33 parken totaal in Europa is Jumpsquare/Jump XL een fl inke speler op het gebied van trampolineparken. In nog geen tien jaar tijd is die markt in Nederland min of meer verzadigd: vooral in andere Europese landen is nog groei te behalen. CEO Roland van Geest reist dan ook heel wat af. Elke vestiging is weer net wat anders. Maar de veiligheid staat overal voorop. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Jumpsquare, Maarten Bokslag De trend van de trampolineparken was in de Verenigde Staten al zo’n tien jaar aan de gang toen in Engeland en Nederland de eerste Europese parken werden geopend. Jump XL, dat begon in 2014, was een van de eerste ketens. Jumpsquare begon een jaar later. Januari 2019 gingen beide bedrijven samen onder een nieuwe eigenaar: investeringsmaatschappij Nordian capital. Een week voor de fusie trad Roland van Geest aan als CEO. Geen man met een leisure achtergrond, maar juist met een verleden in de retail. “Ik heb jaren als algemeen directeur voor de AKOboekwinkels gewerkt en later was ik verantwoordelijk voor de 130 Big Bazar-winkels in Nederland. Het was nogal een stap om directeur te worden van een keten van trampolineparken. Wat me trok was het groeiperspectief en de combinatie van horeca met hospitality. Je hebt hier veel meer direct contact met je klanten dan in de retail.” Roland van Geest Kwaliteitseisen Direct na de fusie ging het om veertig parken. Dat waren negen Jumpsquare parken en 31 van Jump XL. De parken zijn onder die twee labels blijven voortbestaan, maar er is de afgelopen jaren veel aan kwaliteitsverbetering gedaan, vertelt Van Geest. “Ongeveer de helft van de parken was op franchisebasis. Daar is niets mis mee, maar we hebben onze eisen fl ink hoger gesteld. Parken moeten een bepaalde omvang en kwaliteit bieden. Daardoor is het aantal parken nu iets minder. Vooral wat kleinere parken zijn zelfstandig geworden.” Op dit moment bestaat de keten in Europa uit 26 eigen parken en zeven parken in franchise. Het interview voor Recreactie vindt plaats in de Jumpsquare in Tilburg. Een park dat vorig jaar nieuw werd geopend en dat goed laat zien waar trampolineparken anno 2022 voor staan: een grote diversiteit in attracties, gericht op een doelgroep van circa 7 tot 30 jaar oud. Natuurlijk is er een ‘veld’ met gewone trampolines. Daarnaast zijn er dodgeball-banen: trampolines waarop in teams van acht tegen acht een variant op trefbal gespeeld kan worden. Er is een turnbaan, bestaande uit een hele lange trampoline. Het Ninjaparcours is een soort hindernisbaan op trampolines. De Foampit is een arena vol met schuimrubber blokken; vanaf een battlebeam kunnen mensen elkaar met sticks te lijf 20 Recreactie | 07-2022 gaan: wie het langs blijft staan is de winnaar. Over de Foampit loopt ook een slackline, een stak gespannen koord waarover je kunt proberen naar de overkant te lopen. Volgens Van Geest zijn er instructeurs die zó naar de overkant lopen, maar de meeste mensen komen hooguit halverwege. Trampoline met beeldschem Helemaal passend bij de tijd is de Valojump, een trampoline voor een groot beeldscherm. Daar speelt zich een game af en degene op de trampoline is – net als bij de Nintendo Wii – fysiek deelnemer van het spel. Heel bijzonder: je ziet jezelf ook echt in het spel. Dat is nog niet het complete aanbod in Tilburg. En op andere vestigingen zijn weer andere attracties te beleven, vertelt Van Geest. Op die vestigingen hebben de vestigingsmanagers een grote verantwoordelijkheid. Zij moeten zelf contact leggen met de doelgroepen, zoals scholen, BSO’s en sportverenigingen. Daarmee is de vestigingsmanager een duizendpoot, die óók de medewerkers aanstuurt, zorgt voor kwaliteitscontrole en veiligheid. “Een veel grotere rol dan simpelweg op de tent passen, en dat trekt mensen die van een uitdaging houden”, constateert Roland de Geest tevreden. De veiligheid wordt heel nauwkeurig geborgd, benadrukt de CEO. “Trampolinespringen heeft niet zo’n hele goede naam en dat komt vooral door gevaarlijke trampolines thuis. Voor ons is het een uitdaging om aan te tonen dat hier echt niet meer incidenten plaatsvinden dan op een gemiddeld sportpark. Dat kunnen we aantonen, want we houden al jaren statistieken bij. We vallen in Nederland onder het WAS en ook in andere landen gelden strenge regels. Daarnaast stellen we bovenwettelijke eisen aan het toezicht, zoals die zijn opgesteld door de IATP, de 07-2022 | Recreactie 21 internationale branchevereniging van trampolineparken. Safety first is ook één van onze kernwaarden.” Verschillende steunkleuren De vestigingen van JumpXL en Jumpsquare verschillen niet wezenlijk van karakter, vertelt de Geest. “De steunkleur in de aankleding is anders. Jumpsquare is geel en JumpXL is rood. Maar we houden beide labels in de lucht omdat er bepaalde landen zij waar JumpXL een begrip is, en andere waar Jumpsquare de bekende naam is. In Nederland gebruiken we ze allebei. Dat De Foampit is een arena vol met schuimrubber blokken >

Breng het ultieme vakantiegevoel naar buiten. Marindex levert complete tuinsets van gerenommeerde merken. Wij zorgen ervoor dat de tuinmeubelen het hele jaar op voorraad zijn, u en uw gasten zitten nooit meer zonder. De tuinmeubelen zijn speciaal geselecteerd voor gebruik in de recreatie en zijn daardoor duurzaam en blijven lang leverbaar. Bij Marindex vindt u onder andere de volgende tuinmeubels: stoelen, tafels, ligbedden, lounge sets en parasols. Neem contact op met een van onze medewerkers voor persoonlijk advies. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl AUTOMATISCHE BODEMZUIGERS VOOR OPENBARE ZWEMBADEN powered by po az De automatische bodemzuigers van Dolphin zijn gebruiksvriendelijk en ontworpen voor bijna alle soorten, maten en vormen zwembaden. Ideaal voor openbare zwembaden, hotels, resorts en campings. Wilt u meer weten of heeft u interesse in een demo bij u op locatie? Bel ons: +31 (0)40 285 66 58 of stuur een mail naar support@pomaz.nl de bezieling Terugkijkend op de afgelopen jaren hakte vooral de coronapandemie er flink in is geen probleem en het scheelt rebranding van de vestigingen.” Terugkijkend op de afgelopen jaren hakte vooral de coronapandemie er flink in. Het ene moment bezig met uitbreiding en groei, het andere moment de deuren dicht en bezig met de vraag of je bedrijf dit eigenlijk wel gaat overleven. Het leidde ook tot de aansluiting bij HISWA-RECRON. “Tijdens de eerste lockdown werd aan alle sectoren gevraagd om een protocol te maken. Maar er is geen branchevereniging voor ketens van indoor spelen. Dus hebben we de koppen bij elkaar gestoken met Monkeytown en SnowWorld – vergelijkbare ketens die geen concurrenten van ons zijn. Samen zijn we lid geworden van HISWA-RECRON en zo hebben we een afdeling voor leisure ketens opgezet. Inmiddels heeft ook Libéma zich daar met de attractieparken bij aangesloten en we hopen dat er nog meer ketens bijkomen. HISWA-RECRON kan zaken bereiken die voor ons als zelfstandig bedrijf niet haalbaar zijn. Ze zitten ook in Den Haag aan tafel en dat is onmisbaar als het gaat om grote landelijke items als corona of personeelstekorten.” Per land nét iets anders De vestigingen verschillen van karakter in de verschillende Europese landen. “We hebben een groepsbreed concept dat per land is aan te passen”, vertelt De Geest. “Daar krijgen onze landenmanagers veel ruimte voor. Want de verschillende Europese markten zijn écht verschillend. In België is een bezoek aan ons park echt een dagje uit. Daar verkopen ze speciaalbieren en borrelplanken. In Nederland verkopen we juist steeds meer vegan-producten. In Duitsland is een bezoek aan een trampolinepark serieuze sportbeoefening: een alternatief voor de fitness. Iedereen komt ook in speciale sport-outfit, je zult daar nooit een vader in spijkerbroek zien die even met zijn kinderen meespringt. In Duitsland verkopen we in de horeca een heel skala aan sportdrankjes. In Frankrijk is de markt nog pril en daar telt de prijs sterk mee. Het aanbod in de horeca is daar juist elementair en laaggeprijsd.” Lockdown-proof Gevraagd naar het hoogtepunt in zijn carrière komt toch ook de pandemie weer om de hoek kijken. “Dat is toch nog steeds het besef dat al onze parken na diverse lockdowns nog steeds open zijn. Elk half uur wordt er weer een nieuwe lichting mensen toegelaten tot de trampolines. Dan wordt er afgeteld en rent iedereen tegelijk naar de leukste attracties. Dat geeft me elke keer weer een kick. Want we hebben het niet alleen overleefd, we hebben ook gemerkt dat onze parken lockdown-proof zijn. Dat wil zeggen: elke keer als we weer open mochten duurde het maar een paar weken of de bezoekersaantallen lagen weer op het oude niveau. Dat is toch ook weer een geruststelling.” 07-2022 | Recreactie 23

de provincies Wat speelt er in Drenthe en Overijssel? Steeds meer druk op de ruimte Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Wanda van Eck, Shutterstock Wat zijn de belangrijkste issues op het gebied van recreatie en toerisme in de provincies? En hoe gaan de HISWA-RECRON regiomanagers daar mee om? In een reeks artikelen zoomen we in op telkens twee provincies. Deel vier: Drenthe en Overijssel. 24 Recreactie | 07-2022 De kwaliteit van de ruimtelijke omgeving en de energietransitie. Dat zijn de twee voornaamste onderwerpen op de recreatieagenda van de provincies Drenthe en Overijssel. En omdat deze onderwerpen in elkaar grijpen vormen ze een flinke uitdaging, zegt Petra Ellens, HISWA-RECRON regiomanager in beide provincies. “Ondernemers hebben ruimte nodig om zich te kunnen ontwikkelen, maar de energietransitie vraagt óók de nodige ruimte. Denk aan parken voor zonne- en windenergie. Je ziet dat de druk op de ruimte toeneemt. Regie van de provincie is daarom belangrijk.” Ellens hamert er bij de provincies op om af en toe een stap terug te zetten. “We zitten in een rijdende transitietrein. Eén keer ruimte verkwanseld, betekent voor altijd ruimte verkwanseld.” Om dat verlies aan ruimte zoveel mogelijk tegen te gaan, pleit de regiomanager onder meer voor de mogelijkheid om kleine ‘Groningse windmolens’ in te zetten. Die zijn compact en gaan met hun houten bladen en groene mast op in het groene landschap. “In veel gemeenten mogen deze inmiddels geplaatst worden bij agrarische gebouwen in het buitengebied. Geef ook recreatiebedrijven de mogelijkheid ze te plaatsen, bijvoorbeeld bij het centrumgebouw. Bij een aantal Drentse gemeenten kan dit inmiddels.” Kennis voor bestuurders Ellens investeert veel tijd in kennisoverdracht naar lokale bestuurders. “Hoe zit de recreatiesector in elkaar? Wat is de omzet van ondernemers? Welke lasten komen op hen af? Wat hebben ze nodig – ook van de overheid?” Aan de hand van data laat de regiomanager aan de provinciebestuurders zien wat de sector doet op het gebied van duurzaamheid en leefbaarheid. Een opdracht die de aandacht blijft vragen. “Elke vier jaar is er een switch van bestuurders. Ook ambtenaren wisselen regelmatig van plek. Beide provinciebesturen hebben inmiddels een wensenlijst voor onze sector ontvangen als bijdrage voor hun verkiezingsprogramma’s. Daarnaast ben ik nu al bezig met de voorbereiding van een verkiezingsdebat in beide provincies.” De investering in kennisoverdracht werpt vruchten af. Neem bijvoorbeeld het probleem van de permanente bewoning. “Verschillende ondernemers lopen daar tegenop. Veel gemeenten zeggen geen capaciteit te hebben om dit op te lossen. Inmiddels wordt er in Drenthe een provinciaal handhavingsteam in het leven geroepen. Daar hebben recreatieondernemers profi jt van.” Ontwikkelingsruimte Om de sector gezond te houden moeten gezonde bedrijven zich kunnen blijven ontwikkelen, stelt Ellens. Dat doet Drenthe met Vitale Vakantieparken. Een convenant waarin HISWA-RECRON samen met lokale overheden samenwerkt om een impuls te geven aan de kwaliteit van vakantieparken. “Een aanpak die gezonde bedrijven fl ink vooruit helpt en tegelijkertijd aandacht heeft voor probleemparken”, oordeelt de regiomanager. “Bijna dertien bedrijven hebben ongeveer een ton subsidie gekregen. Op deze manier komt dat nergens anders voor.” Ook Overijssel heeft een programma Vitale Vakantieparken. “Het verschil is dat Overijssel alleen focust op probleemparken. De gezonde vakantie parken worden vooral bediend door Gastvrij Overijssel. Dat staat dichtbij de ondernemers. Zo lopen er nu meerdere subsidieregelingen specifi ek voor onze sector. Ook zijn we onlangs begonnen met het traject Duurzame Investeringen. Landbouw of recreatie? “Het blijft nodig om het belang van de sector te benadrukken”, vindt regiomanager Petra Ellens. “Je ziet dat op verschillende locaties in de provincies de landbouw afwijkingsbevoegdheden heeft op het gebied van bestemmingsplannen of in nieuwe omgevingsplannen. Als de bestemming ‘landbouw’ is kun je daar meer mee doen, binnen bepaalde kaders. Ik sprak laatst een recreatieondernemer met creatieve plannen die hij sneller kan realiseren als hij een stuk grond op landbouwbestemming laat staan. Wijzigen zou veel te tijdrovend zijn. Dat kan natuurlijk niet. Daarom moeten we voortdurend laten zien hoe belangrijk we zijn als sector. In Overijssel zetten we jaarlijks 3,5 miljard om, in Drenthe meer dan één miljard.” Daarin kijken we vooral naar warmte. Welke investeringen lonen nou het meest? Want ook dat is een probleem voor ondernemers: iedereen weet dat hij moet verduurzamen, maar welke stappen zet je nu al eerste?” Onzekerheid noemt Ellens het belangrijkste knelpunt voor de ondernemers in haar werkgebied. “Eén woord dat staat voor verschillende problemen. Er is onzekerheid over de energieprijzen, over een mogelijke nieuwe coronagolf, over materialen die duurder worden, over het tekort aan personeel en over de stijging van de lonen. Maar ook de landbouwtransitie kan onze sector raken.” Door onder meer het organiseren van congressen en bijeenkomsten probeert ze de leden zoveel mogelijk te ondersteunen. “In Overijssel hebben we binnenkort een congres over technische applicaties en robotisering. In de coronatijd zag je al de opkomst van onder meer horeca-apps waarmee je kunt bestellen en betalen ineen. Dat zijn ontwikkelingen die ondernemers kunnen helpen in de strijd tegen personeelstekorten.” ‘Het belangrijkste knelpunt voor ondernemers is onzekerheid’ Petra Ellens 07-2022 | Recreactie 25

KRACHTIGE KOELTECHNIEK laag geprijsd! Koelkast temp.bereik: -2º tot 8ºC 230 V Vrieskast temp.bereik: -18º tot -22ºC 230 V art. nr model afm. cm kW KOELKAST 4750.025* 1 deur 4750.005 1 deur 68 x 71 x 201 0,19 74 x 83 x 201 0,30 4750.010 2-deurs 148 x 83 x 201 0,44 KOELKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.005 1 deur 74 x 83 x 201 0,17 4752.015 2-deurs 148 x 83 x 201 0,36 * afm. rooster 53,5x55 cm 1.291,1.045,1.586,- 1.275,2.578,- 2.195,1.750,1.399,2.845,- 2.295,art. nr model afm. cm kW VRIESKAST 4750.030* 1 deur 4750.015 1 deur 1 deur 2-deurs 68 x 71 x 201 0,40 74 x 83 x 201 0,48 4750.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,78 VRIESKAST HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.010 1 deur 74 x 83 x 201 0,42 4752.020 2-deurs 148 x 83 x 201 0,70 1.576,1.275,1.972,- 1.595,3.003,- 2.425,2.195,1.749,3.275,- 2.625,Vanaf 1.045,Lease vanaf 25,92* Koelwerkbank temp. bereik: -2º tot 8ºC 230 Volt Gastronormbakken set voor in laden leverbaar in 65 en 100 mm diepte 4750.035 OOK LEVERBAAR MET LADE Vanaf 4113.730/780 4750.045 1.245,Lease vanaf 30,88* art. nr model afm. cm kW 4750.035 4750.040 4750.045 2-deurs 3-deurs 4-deurs 223 x 70 x 85 HOOGRENDEMENT UITVOERING 4752.035 4752.040 4752.045 2-deurs 3-deurs 136 x 70 x 85 0,21 180 x 70 x 85 0,23 0,34 136 x 70 x 85 0,20 180 x 70 x 85 4-deurs 223 x 70 x 85 1.554,- 1.245,1.801,- 1.450,2.175,- 1.745,1.680,0,22 0,34 1.345,1.975,- 1.595,2.365,- 1.895,4113.705* 6x 1/6 4113.710 4x 1/4 4113.715* 4x 1/4 * met deksel 4113.705/755 art. nr GN diepte 65 mm 4113.700 6x 1/6 46,37,70,- 56,33,- 27,57,- 46,4113.720 1x 1/2 + 2x 1/4 29,- 24,4113.725* 1x 1/2 + 2x 1/4 50,- 40,4113.730 2x 1/6 + 2x 1/3 33,- 27,4113.735* 2x 1/6 + 2x 1/3 53,- 43,art. nr GN diepte 100 mm 4113.750 6x 1/6 4113.755* 6x 1/6 4113.760 4x 1/4 4113.765* 4x 1/4 52,42,76,- 61,41,- 33,65,- 52,4113.770 1x 1/2 + 2x 1/4 36,- 29,4113.775* 1x 1/2 + 2x 1/4 57,- 46,4113.780 2x 1/6 + 2x 1/3 41,- 33,4113.785* 2x 1/6 + 2x 1/3 61,- 49,Blastchiller/freezer KOEL- EN VR I E SAPPAR ATUU 4 voorgeprogrammeerde programma's kerntemperatuurmeter verrijdbaar 230 Volt Pizzawerkbank temp. bereik: 2º tot 8ºC 230 Volt 4750.155 IDEAAL TE COMBINEREN MET DE art. nr model afm. cm kW 4750.705 5x 1/1 GN of 5x EN 400x600 80 x 80 x100 0,75 2.921,2.349,4750.710 7x 1/1 GN of 7x EN 400x600 80 x 80 x 151,5 0,98 3.479,- 2.785,4750.715 9x 1/1 GN of 9x EN 400x600 80 x 80 x 176,3 1,2 5.664,- 4.539,Gekoelde saladiere geleverd inclusief glasopstand en snijplank* temp.bereik: 2º tot 10ºC 230 Volt 4750.087 OPZETVITRINES HIERONDER 4750.088 Vanaf 4750.110 art. nr model afm. cm 4750.105* 2-deurs 90 x 70 x 85 4750.110* 3-deurs 90 x 70 x 85 4750.112 kW 0,18 0,24 4750.107 2-deurs 136 x 70 x 108,5 0,32 3-deurs 179,5 x 70 x 108,5 0,18 * geleverd inclusief glasopstand en snijplank Opzetvitrine met glasopstand diepte 1/3 of 1/4 GN temp. bereik: 2º tot 10ºC afm. vanaf 120 cm breedte 230 Volt | 0,11 kW art. nr GN 4750.115 afm. cm 5x 1/4 4750.120 6x 1/4 4750.125 7x 1/4 4750.130 7x 1/4 4750.135 8x 1/4 120 x 33,5 x 43,5 140 x 33,5 x 43,5 150 x 33,5 x 43,5 160 x 33,5 x 43,5 180 x 33,5 x 43,5 4750.140 10x 1/4 200 x 33,5 x 43,5 EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 541,561,574,614,676,721,435,449,459,495,545,579,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl GN schalen optioneel 4750.107 1.310,1.065,1.527,- 1.225,1.892,- 1.475,2.182,- 1.749,art. nr model 4750.086 2-deurs 4750.087 3-deurs afm. cm kW 150 x 80 x 100 0,21 1.940,1.575,200 x 80 x 100 0,32 2.156,- 1.725,4750.088 1 deur + 7 laden 150 x 80 x 100 0,21 2.262,- 1.825,4750.089 2-deurs + 7 laden 200 x 80 x 100 0,21 2.399,- 1.925,1.575,4750.089 Vanaf art. nr GN 4750.145 4x 1/3 4750.150 6x 1/3 4750.155 6x 1/3 4750.160 7x 1/3 4750.165 8x 1/3 4750.170 9x 1/3 ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl afm. cm 120 x 39,5 x 43,5 140 x 39,5 x 43,5 150 x 39,5 x 43,5 160 x 39,5 x 43,5 180 x 39,5 x 43,5 200 x 39,5 x 43,5 VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 555,610,631,695,729,781,445,489,505,559,589,625,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 17-27-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. 435,ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

Adria is een pionier op het gebied van de ontwikkeling van campings met hoogwaardige huuraccommodaties. Ons doel is om uw gasten een onderscheidende en unieke vakantie-ervaring te bieden. Onze “one-stop-shop”benadering houdt in dat wij met onze klanten samenwerken van conceptontwikkeling tot service en aftersales. Campings, touroperators en vakantieparken profiteren allemaal van onze unieke service. In 2022 ontving de XLine serie de Red Dot award - Best of the Best en de BigSEE award voor product design. U kunt ons bezoeken op de Recreatie Vakbeurs, Hal 6 stand 649 op 15 t/m 17 november in Hardenberg. Adria Home Benelux c/o Daalmann Mobilheime GmbH Rudolf-Diesel-Str. 11 D - 49843 Uelsen Tom Imming Projectmanager Camping & Toerisme T: 0031 (0)6-28488267 E: tom@daalmann.com www.adria-home.com | www.adria-holidays.net #adriahome #adriaglamping Lid van: veilige werkplek De RI&E heeft af en toe een update nodig Systematische basis voor veilig werken In deze Recreactie-special over veiligheid mag een artikel over de RI&E natuurlijk niet ontbreken. Het is een grondige (en wettelijk verplichte) manier om de arbeidsrisico’s voor werknemers in beeld te brengen en systematisch te verminderen. Met enige regelmaat moet de RI&E opnieuw worden uitgevoerd. En zéker als er nieuwe activiteiten worden ontplooid. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Beerze Bulten RI&E staat voor Risico Inventarisatie en Evaluatie. Het is een heel concreet hulpmiddel om te voorkomen dat medewerkers tijdens het werk risico’s lopen of fysiek overbelast raken. Toch komt Martin Merks, manager sociaal beleid bij HISWA-RECRON, nog steeds tegen dat ondernemers geen RI&E hebben. “Het is al meer dan tien jaar verplicht. Als de RI&E ontbreekt kan de Inspectie SZW een boete opleggen. Zeker bij een bedrijfsongeval is het van belang dat je een RI&E kunt laten zien.” Het opstellen van een RI&E is voor elk bedrijf met medewerkers verplicht. Voor de verblijfsrecreatie is er een branche-erkende RI&E Recreatie. Daardoor is het alleen voor bedrijven met meer dan 25 medewerkers verplicht om de RI&E te laten toetsen door een gecertificeerde arbodienst of deskundige. Overigens wordt het aantal medewerkers niet bepaald door fte, maar door het gemiddeld aantal mensen dat een bedrijf over het hele jaar gezien in dienst heeft. Oproepkrachten en stagiairs tellen mee. Preventiemedewerker Het opstellen van een RI&E gebeurt meestal door de bedrijven zelf, vertelt Merks. “Er wordt een preventiemedewerker aangesteld. Onder de 25 medewerkers is dat meestal de directeur zelf. Bij grotere bedrijven wordt er een medewerker voor aangesteld. Het opstellen van de RI&E kan ook worden uitbesteed aan een externe partij, maar dat kost extra geld.” Aan de hand van de lijsten brengt de preventiemedewerker per werkplek de risico’s in beeld. Dat kan gaan om allerlei zaken, als onvoldoende bescherming, te zwaar tillen, maar ook geluidshinder of een verkeerde hoogte van de balie. Als alle risico’s zijn ingevoerd in het systeem, komt daar automatisch een plan van aanpak uitgerold. Merks: “Dan heb je een heel concreet kader. Wat moet je gaan aanpakken? Het is dan natuurlijk zaak om die risico’s op korte termijn weg te nemen. Per punt kun je bepalen hoe het op te lossen is, wat dat kost, wie het gaat doen en wat eventuele belemmeringen zijn. Dat doe je voor je medewerkers, maar ook omdat de arbeidsinspectie de vrijheid heeft om op elk moment je bedrijf te controleren. Ook dan wil je dat alle zaken goed in orde zijn.” Arbocatalogus Niet bij alle risico’s is eenvoudig duidelijk hoe die moeten worden weggenomen. Waar een beschermkap ontbreekt, koop en plaats je een beschermkap: simpel. Maar niet alles is zo simpel: lees bijvoorbeeld het artikel over sociale veiligheid op pagina 32. De Arbocatalogus Recreatie kan dan uitkomst bieden. De Arbocatalogus is een digitaal document waarin heel veel aanbevelingen en oplossingen zijn vastgelegd om veilig en gezond te werken. Bij het invullen van de risico’s in de RI&E Recreatie, staat telkens een link naar een mogelijke oplossing in de Arbocatalogus. 07-2022 | Recreactie 29 >

Totaalleverancier voor de recreatiesector Wij hebben een ruim assortiment artikelen die benodigd zijn in de camping- of recreatiebranche. Daarnaast bieden we ondersteuning op maat bij de voorbereiding én uitvoering van infrastructurele & technische projecten. Denk aan ontwerpberekeningen of begeleiding op het terrein, bijvoorbeeld bij het aanleggen van leidingsystemen. Extra korting voor HISWARECRON leden! Kijk voor meer informatie op wildkamp.nl/recreatie Gespecialiseerd in het maaien en opvangen van Gras. Sterk in vele andere toepassingen. De PG van Gianni Ferrari is ideaal voor het onderhoud van speelpleinen, tuinen van scholen, kampeerterreinen en overal waar netheid en veiligheid belangrijk zijn om ten volle van groenzones te kunnen genieten. Bel voor een vrijblijvende demonstratie Wilt u meer weten over de PG van Gianni Ferrari? Neem contact met ons op voor meer informatie : Tel . +31 (0) 481-371423 veilige werkplek De RI&E is een breed gedragen document. Om te beginnen zijn de lijsten voor de RI&E Recreatie goedgekeurd door de vakbonden. Als de RI&E en het plan van aanpak eenmaal zijn opgesteld, moet de ondernemingsraad (OR) of de personeelsvertegenwoordiging (PVT) van het bedrijf daarmee instemmen. En als medewerkers de RI&E willen inzien, moet dat gewoon kunnen. Het is dan ook verstandig om de RI&E en het plan van aanpak te verspreiden onder de medewerkers. Zo weet iedereen welke risico’s er spelen en hoe die risico’s aangepakt gaan worden. Zoals gezegd moet de RI&E af en toe een update hebben. “Er is geen vaste periodieke termijn. Je moet het af en toe opnieuw doen omdat er nieuwe normen komen, of omdat er wordt geïnvesteerd en er nieuwe werksituaties voor medewerkers ontstaan”, vertelt Martin Merks. “Het is aan ondernemers om dat zelf in de gaten te houden.” Extern bedrijf Vakantiepark Beerze Bulten heeft al zeker een jaar of vijftien geleden voor het eerst een RI&E laten uitvoeren, vertelt GerritJan Hagedoorn, eigenaar van het bedrijf in Beerze. “In het verleden deden we het altijd zelf. De laatste update, in 2017, hebben we door een extern bedrijf laten uitvoeren. Die zijn het hele bedrijf rondgegaan en dat is toch elke keer weer zinvol. Leerzaam ook, om met zo’n specialist naar je eigen bedrijf te kijken.” Hagedoorn heeft het rapport bij de hand. “Er kwamen echt een paar issues uit. Zo was er een onveilige reling op de zolder en moest er een nieuwe kap op de zaagbank. We moeten ook ladders en hoogwerkers periodiek laten keuren. En dan waren er nog wat andere dingen, zoals de aanwezigheid van gehoorbeschermers en andere handschoenen bij het werken met gevaarlijke stoffen. Naar aanleiding van die RI&E hebben we bijvoorbeeld ook een vertrouwenspersoon aangesteld. Dat zijn maatregelen van een andere orde, maar minstens zo belangrijk. We pakken de aanbevelingen meteen op, want we willen een hygiënische en veilige werkplek bieden voor onze medewerkers en gasten. Met zo’n RI&E zetten we de puntjes op de i en blijven we scherp.” De RI&E voor de recreatie: www.kikk-recreatie.nl Voor de watersport Voor de watersportsector is een eigen RI&E beschikbaar, met vragenlijst, handleiding en een standaardmodel voor het opstellen van een plan van aanpak. De RI&E Watersport is in 2022 geactualiseerd. Een veiligheidskundige heeft de vragen beoordeeld en de bestaande vragenlijst is overgezet in een nieuw IT-systeem. De verbeterde vragenlijst ligt nu ter goedkeuring bij de vakbonden. Daarna volgt een branche-erkenning, zodat de verplichte toetsing van een arbodienst vervalt. Totdat de erkenning er is, blijven de huidige vragenlijsten van kracht. ‘Het is elke keer weer zinvol om zo door het hele bedrijf te gaan’ De RI&E voor de watersport staat op hiswarecron.nl (zoeken op: RI&E) 07-2022 | Recreactie 31

sociale veiligheid Sociale veiligheid moet geborgd worden Een fijne plek om te werken Sociale veiligheid wordt steeds belangrijker. Met nationale schandalen als The Voice of Holland staat het onderwerp vol in de belangstelling. Maar hoe borg je de sociale veiligheid, zodat mensen fijn kunnen werken zonder discriminatie, pesten of (seksuele) intimidatie? En bedenk: die sociale veiligheid moet je niet alleen bieden aan je medewerkers. Die moet er ook zijn voor je gasten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock In de Arbowet is vastgelegd dat werkgevers hun medewerkers moeten beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting. Daarom is sociale veiligheid ook een van de aandachtspunten in de RI&E (zie artikel pagina 29). Dat betekent dat je als ondernemer moet werken aan het voorkomen van alle vormen van 32 Recreactie | 07-2022 ongewenst gedrag op de werkvloer, van agressie en discriminatie tot pesten en (seksuele) intimidatie. Het is daarbij aan bedrijven zélf hoe ze dat vormgeven in hun beleid. “Dat moet in elk geval zo duidelijk zijn, dat alle medewerkers voorafgaand aan mogelijke incidenten al weten: ik voel me gesteund door mijn werkgever. Ik kan ergens terecht. Een incident kan namelijk nogal wat impact hebben op medewerkers”, vertelt Herbert van Oord, manager Arbeidsmarkt, Training & Opleiding bij HISWARECRON. “In de praktijk betekent dit dat je in het human capital­beleid van je bedrijf duidelijk aangeeft dat je de sociale veiligheid van je medewerkers in je bedrijf belangrijk vindt en dat je hieraan ook een concrete uitwerking geeft. Medewerkers moeten weten wat ze bij problemen van hun werkgever kunnen verwachten.” Personeelshandboek Het onderwerp sociale veiligheid verdient dan ook een belangrijke plaats in elk personeelshandboek, benadrukt Van Oord. “Wat kan de medewerker verwachten bij een incident? Waar kan hij terecht?” Hij adviseert ook om een vertrouwenspersoon te benoemen. “Dat kan iemand zijn van binnen je organisatie, maar ook van buiten.” Een vertrouwenspersoon is overigens niet wettelijk verplicht. Maar wetgeving over de verplichting daarvan is in de maak. Een wetsvoorstel hierover van Senna Maatoug (Groen Links) ligt inmiddels bij de Eerste Kamer. Belangrijk voor recreatieondernemers is dat in de cao Recreatie is geregeld dat een onderneming met vijftig of meer werknemers in overleg met de ondernemingsraad een vertrouwenspersoon moet aanstellen. Ook is vastgelegd dat werknemers in de sector gebruik kunnen maken van de externe vertrouwenspersoon die speciaal voor de sector beschikbaar is gesteld. Dat is Johan Jongejan. Hij werkt voor KIKK recreatie, het sociaal fonds voor de recreatiesector. KIKK recreatie zet zich in voor goede arbeidsvoorwaarden en opleidings­ en ontwikkelmogelijkheden in de sector. Jongejan helpt medewerkers die binnen hun eigen bedrijf geen vertrouwenspersoon hebben en medewerkers die liever met een externe vertrouwenspersoon praten. Over dat laatste zegt hij: “Vergeet niet dat we in een bijzondere sector werken. Met veel jonge werknemers die intensief samenwerken. En met familieleden die binnen het bedrijf collega’s zijn. Daarom kan een externe vertrouwenspersoon heel belangrijk zijn.” Huisregels Jongejan adviseert álle werkgevers om een vertrouwenspersoon aan te stellen, ook al hebben ze minder dan vijftig werknemers. Maar hoe zorg je ervoor dat een vertrouwenspersoon bekend is én blijft binnen je organisatie? “Je moet er voortdurend aandacht aan besteden. Dat begint al bij de inwerkperiode van nieuwe werknemers. Maar ook in de communicatie met je medewerkers, zoals op het intranet en tijdens bijeenkomsten, moet je het blijven noemen. Ook de steun en aandacht van de top van de onderneming is belangrijk”, zegt Jongejan. “Als directie moet je – samen met je vertrouwenspersoon – blijven aangeven dat je je sociale veiligheidsbeleid serieus neemt. Ook de relatie tussen leidinggevenden en vertrouwenspersoon moet goed zijn.” Ook sociale veiligheid voor de gasten is belangrijk. Medewerkers horen zich goed te gedragen naar gasten, dat spreekt voor zich. Maar andersom werkt het ook. Daarom is het goed om in de huisregels te zetten dat ook gasten zich netjes gedragen. Herbert van Oord: “Je hoeft niet in allerlei details te treden. Het komt er op neer dat je duidelijk aangeeft dat je verwacht dat gasten zich zowel onderling als naar je medewerkers toe netjes gedragen. De Arbocatalogus biedt daartoe al een goede aanzet.” Gedragscode voor medewerkers Als werkgever ben je ook verantwoordelijk voor een goed sociaal veiligheidsbeleid voor het recreatieteam dat je inhuurt. “Het is verstandig om in de overeenkomst met het animatieteam af te spreken dat zij in een veilige omgeving hun werk kunnen doen”, zegt Jongejan. Hoewel een gedragscode voor medewerkers niet wettelijk verplicht is, adviseert Van Oord om wel zo’n gedragscode te maken. Daarin staan voorschriften hoe werknemers zich moeten gedragen binnen je organisatie. “Leg kort en duidelijk uit wat de omgangsregels zijn binnen je bedrijf. Het is verstandig om de gedragscode op te nemen in het personeelshandboek.” Van Oord besluit met een waarschuwing: “Wees niet zo naïef om te denken dat je nooit te maken krijgt met meldingen van sociale onveiligheid. Niet alleen tussen gasten en medewerkers, maar ook tussen medewerkers onderling. Realiseer je dat de kans dát het gebeurt altijd aanwezig is. Zet ook in protocollen hoe je reageert als je ermee in de media komt.” ‘Je moet blijven aangeven dat je sociale veiligheid serieus neemt’ Over de diverse sociale veiligheidsonderwerpen zijn voor werkgevers voorbeeld­beleidstukken en voorschriften beschikbaar in de Arbocatalogus: kikk-recreatie.dearbocatalogus.nl Gedragscode onderdeel van nieuw keurmerk HISWA-RECRON werkt aan een keurmerk speciaal gericht op leden die activiteiten aan minderjarigen aanbieden. “Tijdens jeugdvakanties en -activiteiten staat het plezier van de deelnemer centraal”, zegt Charlotte de Baat, manager Leisure & Recreatie bij de branchevereniging. “Wij vinden het belangrijk dat minderjarigen als deelnemer veilig zijn tijdens de activiteiten en zich ook zo voelen. Een gedragscode is daarom onderdeel van dat keurmerk. In de gedragscode is vastgelegd wat de eisen zijn op het gebied van het begeleiden van jongeren van 15 tot 18 jaar. De gedragscode is belangrijk voor de bewustwording van ondernemers.” Meer informatie over deelname aan het keurmerk wordt binnenkort aan leden bekendgemaakt. 07-2022 | Recreactie 33

Complete inventarispakketten voor uw recreatie woningen. Er wordt momenteel veel geïnvesteerd in het plaatsen van nieuwe accommodaties voor uw gasten. Om uw gast de allerbeste vakantie beleving te geven, is het van groot belang dat in de accommodaties alles tot in puntjes geregeld is. Natuurlijk staat er een goede bank, een lekker bed en waarschijnlijk hangen er zelfs al een mooie paar schilderijen aan de muur. Maar heeft u ook al nagedacht over de artikelen voor in de keuken, op de tafel, in de slaapkamer en op het terras? Wilt u deze in een basis of juist een luxe uitvoering? Marindex stelt volgens uw wensen een compleet inventarispakket samen, waar alle woonbehoeften in één pakket per accommodatie compleet geleverd worden. Hierdoor bespaart u veel uitzoekwerk doordat u niet meer van winkel naar winkel hoeft te rijden, alle webshops hoeft door te pluizen en één of meerde grote verzamel pallets hoeft uit te zoeken. U besteld uw eigen samengestelde pakket binnen 1 minuut via onze webshop. Heeft u binnenkort nog meer nieuwe accommodaties? Marindex heeft het pakket online voor u opgeslagen zodat ook hier straks dezelfde artikelen gebruikt worden. Zodra uw accommodaties in gebruik worden genomen, gaan er helaas toch wel eens wat artikelen stuk. Marindex zorgt ervoor dat u zonder lange zoektocht weer dezelfde items kan bestellen als eerder geleverd. Deze artikelen vind je namelijk terug in uw persoonlijke bestellijst, hierdoor heeft u nooit meer 2 verschillende wijnglazen in het keuken kastje staan. Wilt u ook een compleet inventaris pakket samenstellen? Neem dan contact op met een van de specialisten bij Marindex via: www.marindex.nl of bel direct 0182-511 511 Marindex B.V. Stationsplein 8a 2802 AK, Gouda OOK ALLE HUISHOUDELIJKE ARTIKELEN VAN PHILIPS BESTELD U BIJ MARINDEX BIJ MARINDEX ONTVANG JE NU TOT WEL 10% KORTING OP ALLE PHILIPS PRODUC Philips koffiezet apparaten Philips koffiezet apparaten Philips Senseo Philips Senseo PhilipsPhilips stofzuigers stofzuigers PhilipsPhilips waterkokers waterkokers

de visie Online veiligheid steeds belangrijker Hoe voorkom je cybercrime? Goed hang- en sluitwerk, voldoende brandblussers en een goed bereikbare nooduitgang. De fysieke veiligheid van je bedrijf is voor het oog heel overzichtelijk. Dat is heel anders met digitale veiligheid, zegt cybercrimeonderzoeker Rutger Leukfeldt. Hoe voorkom je dat cyberaanvallers je systemen binnendringen? Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Haagse Hogeschool, Shutterstock Leukfeldt valt maar meteen met de deur in huis. “Er is geen enkele garantie dat je geen slachtoffer wordt van cybercrime. Omdat honderd procent beveiliging niet bestaat, kun je er maar beter van uitgaan dat je een keer aan de beurt bent. Ons onderzoek laat zien dat één op de vijf ondernemers jaarlijks slachtoffer is van digitale criminaliteit. Toch kun je je als ondernemer wel degelijk goed wapenen tegen cybercrime”, zegt de onderzoeker. U noemt twee valkuilen. Welke zijn dat? “De eerste is: denken dat het je niet overkomt, omdat er bij jou niks te halen is. De tweede: denken dat je veilig bent omdat je je IT-beveiliging hebt uitbesteed aan een specialist. Want je bent nooit veilig. Sommige aanvallen zijn dan misschien gericht op grote bedrijven, maar cybercriminelen schieten vaak ook gewoon met hagel. En ook al valt er niks bij je te halen, ze zijn dan al wel binnen, je data is versleuteld en je moet geld betalen om die weer toegankelijk te maken.” ‘Cybercrime kan iedereen overkomen. Hou er maar rekening mee’ Wat zijn de meest voorkomende vormen van cybercrime? “Phishing en het plaatsen van schadelijke software, ook wel malware genoemd, en ransomware – ofwel gijzelsoftware. Phishing is al jarenlang een veelgebruikte manier om binnen te komen en vervolgens andere delicten te plegen. Bijvoorbeeld om bij je bankrekening te komen. Dat gebeurt bijvoorbeeld door een e-mail, waarbij je op een link moet klikken.” Indringers komen vaak binnen door menselijke fouten. Een medewerker die klikt op een link bijvoorbeeld. Hoe voorkom je zoiets als ondernemer? “Je kunt je medewerkers trainingen en e-learning aanbieden, maar uit studies blijkt dat dit niet automatisch leidt tot veiliger gedrag. Medewerkers gaan zichzelf overschatten omdat ze meer denken te weten. Vergelijk het met een deelnemer aan een slipcursus die vervolgens denkt dat hij veiliger is op de weg en wel wat meer risico kan nemen. Ook al zijn je medewerkers zich nog zo bewust van de gevaren van cybercrime, ze kunnen er nog steeds intrappen.” Wat moet je dan nog meer bieden dan alleen een cursus? “Voor veiliger gedrag heb je ook de juiste randvoorwaarden nodig. Digitale veiligheid is namelijk een continu proces. Het is 36 Recreactie | 07-2022 Moet je als ondernemer je IT-beveiliging zelf regelen of is uitbesteden beter? “Natuurlijk kun je je IT-beveiliging uitbesteden, daar is niets op tegen. Zeker als je een klein bedrijf hebt en er zelf de menskracht niet voor hebt. Maar het is dan cruciaal dat je precies weet wat er in je contract staat. Hoe zijn de verantwoordelijkheden verdeeld? Daar gaat het helaas vaak mis. Mocht het tot een conflict komen met je digitale beveiliger, dan sta je als ondernemer met 1-0 achter omdat je te maken hebt met een specialist die veel vakkennis heeft. Check dus de tekst van je contract. Je kunt daarvoor ook een advocaat inschakelen die is gespecialiseerd in IT-recht.” Rutger Leukfeldt Rutger Leukfeldt is directeur van het Centre of Expertise Cybersecurity van de Haagse Hogeschool. Daarnaast is Leukfeldt senior onderzoeker cybercrime en coördinator van het cybercrime cluster van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). niet zomaar een brandje blussen. Cybersecurity moet verweven zijn met je gedrag. Werk bijvoorbeeld met een digitale wachtwoordmanager, waarmee je rondslingerende wachtwoorden op papier voorkomt.” Wat zijn de beste preventieve maatregelen tegen cybercrime? “Je kunt de schade beperken door goed na te denken over de volgende vraag: als morgen al mijn systemen plat liggen, wat had ik dan vandaag moeten doen om toch nog door te kunnen gaan met mijn bedrijf? Verder is het belangrijk om altijd een goede back-up te hebben van je gegevens, je technische systemen goed van elkaar gescheiden te houden en je software altijd up-to-date te houden.” Bedrijven die slachtoffer zijn van cybercrime kunnen ook veel reputatieschade lijden. Hoe ga je daar het beste mee om? “Verhul het niet maar treed er meteen mee naar buiten. Een datalek wordt altijd bekend. Wees open, communiceer het met je klanten en schaam je er niet voor. Ook grote cybersecuritybedrijven zijn weleens slachtoffer. Als er fysiek wordt ingebroken in je bedrijf wordt er ook niet gezegd: wat is dat een dom bedrijf zeg! Cybercrime is een fact of life.” Kijk ook op: hiswarecron.nl/kennisbank 07-2022 | Recreactie 37 Vijf basisprincipes Het Digital Trust Center (DTC) van het ministerie van Economische Zaken heeft als doelstelling om alle Nederlandse bedrijven weerbaarder te maken tegen cyberbedreigingen. Om je digitale bedrijfsveiligheid te vergroten adviseert het DTC de vijf volgende basisprincipes te hanteren: – Inventariseer je kwetsbaarheden. Breng in kaart wat je in huis hebt en hoe je technische afhankelijkheid van leveranciers eruit ziet. – Kies veilige instellingen van je apparatuur, software en netwerk- en internetverbindingen. – Altijd updaten. – Beperk de toegang. Definieer per medewerker welke toegangen deze nodig heeft om goed te kunnen werken. – Stimuleer veilig gedrag van medewerkers, bijvoorbeeld bij het downloaden van apps. – Voorkom virussen en andere malware. Gebruik een antivirusprogramma en beperk de installatiemogelijkheden van software. www.digitaltrustcenter.nl

Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl kennis delen Wat te doen bij natuurbrand? Met de opwarming van het klimaat en steeds langere periodes van droogte neemt het risico op grote natuurbranden toe. Twee veiligheidsregio’s in Gelderland ontwikkelden in nauwe samenwerking met HISWA-RECRON een nieuw Model ontruimingsplan natuurbranden. Elke recreatieondernemer kan daar zijn voordeel mee doen. Tekst: Maarten Bokslag Foto: Pixabay “De ontwikkeling van een natuurbrand kan snel en onvoorspelbaar verlopen. Mensen gaan dan ook onvoorspelbaar reageren”, vertelt Stijn Boode, regiomanager Gelderland van HISWA-RECRON en nauw betrokken bij de ontwikkeling van het nieuwe Model ontruimingsplan. “Tijdens een natuurbrand zorgen brandweer en politie voor bestrijding van de brand, het afzetten van wegen en de communicatie naar burgers in het gebied. Maar de ontruiming van het recreatiebedrijf is primair een verantwoordelijkheid voor de ondernemer.” Daarom is er nu een nieuw Model ontruimingsplan. Het is ruim geformuleerd en kan voor elk bedrijf op maat worden ingevuld. Via de kennisbank van HISWA-RECRON is het vrij beschikbaar voor alle HISWA-RECRON leden. “We hebben dit als Gelderse veiligheidsregio’s ontwikkeld”, vertelt Klaas Noorland van Veiligheidsregio Noord-Oost Gelderland. ”Het liefst willen we het landelijk als model invoeren. Daarom geven we het nu vast uit.” Nieuwe versie Er bestond al langer een ontruimingsplan voor natuurbranden. De nieuwe versie heeft een paar grote verbeteringen. “Het belangrijkste is dat het nu veel duidelijker is wat iedereen op zo’n moment moet doen”, legt Noorland uit. “Dat komt door het gebruik van taakkaarten. Die zijn er voor meerdere onderwerpen, zodat je zeker weet dat alles aan bod komt. En dat iedereen weet wat er van hem of haar wordt verwacht. Op het moment dat een natuurbrand jouw kant op komt moet je snel kunnen handelen. Zo’n kaart met concrete afspraken en taken is dan een enorme steun.” De kaarten verminderen ook de afhankelijkheid van specifi eke personen, vertelt Noorland. “Stel: er is een incident. En de coördinator natuurbrand van het bedrijf is er niet. Met het oude plan had je dan een groot probleem. Nu is het minder persoonsgebonden. Iemand anders pakt die taakkaart en weet wat er moet gebeuren.” Taakkaarten maken je minder afhankelijk van personen Iedereen heeft last van grote natuurbranden, benadrukt Klaas Noorland. “Niet alleen de recreatiebedrijven. Daarom kijken wij als veiligheidsregio ook naar de andere vitale functies: natuurbeheer, infrastructuur, zorg en wonen. Als er bijvoorbeeld twee campings en een zorginstelling dicht bij elkaar liggen, ontwikkelen we een clusteraanpak. Dan adviseren we hoe je samen aan brandpreventie kunt doen en hoe al die mensen in geval van brand toch op tijd weg kunnen komen.” www.hiswarecron.nl zoeken op (‘natuurbrand’) www.brandweernederland.nl (zoeken op: ‘toolbox’) 07-2022 | Recreactie 39

kennis delen Krijgt de gast inzage in de financiën? De recreant wil waar voor zijn geld en zeker niet te veel betalen. Het komt dan ook steeds vaker voor dat een gast volledige inzage in de financiële overzichten van gas, water en elektra verlangt. Krijgt de recreant die inzage niet, dan kan dat zelfs leiden tot een gerechtelijke procedure. Tekst: Annouck de Jong (Stellicher Advocaten) Foto: Shutterstock Een belangrijke vraag is dan ook: wanneer is de recreant voldoende geïnformeerd? Die vraag is deels te beantwoorden aan de hand van een recente gerechtelijke uitspraak. Een groep gasten van een HISWA-RECRON ondernemer wilde de facturen van gas, water en elektra inzien. De ondernemer weigerde en de gasten stapten naar de rechter. Zij vorderden inzage in de financiële stukken op grond van de zogeheten ‘exhibitieplicht’ (artikel 843a Rechtsvordering). De rechtbank oordeelde echter, dat het rechtmatig belang tot inzage aan de zijde van de recreanten ontbrak, en de vorderingen werden afgewezen. De ondernemer had de recreanten namelijk al op verschillende manieren en voldoende geïnformeerd. Voldoende geïnformeerd Op de volgende manieren waren de recreanten geïnformeerd: – Nieuwsbrief: met een uitvoerige toelichting op de wijze waarop de energiekosten worden doorberekend; – De recreanten ontvingen een gespecificeerde factuur van de energiekosten, met een verantwoording voor de samenstelling van het uiteindelijke kWh-tarief; – Enkele jaren geleden had de ondernemer al een deskundige ingeschakeld die de administratie en facturen onderzocht. De deskundige concludeerde dat het doorberekende bedrag per kWh op correcte wijze is vastgesteld; – Ten overvloede gaf de ondernemer ook nog eens extra inzage aan twee financieel onderlegde recreanten en leden van de belangenvereniging. Ook zij hebben de stukken bestudeerd en concludeerden dat deze akkoord waren. In dit specifieke geval had de ondernemer al ruim voldoende inzage verschaft in de kosten. Daarnaast was de wijze van doorberekenen aan de recreanten inzichtelijk gemaakt en met de recreanten gedeeld. Dat was voor de rechter doorslaggevend voor de afwijzing van de vordering tot inzage. Wanneer is een recreant dus voldoende geïnformeerd? Dat is niet in beton gegoten, maar de bovenstaande opsomming kan helpen. De ondernemer bepaalt de hoogte van de kosten en wijze van doorberekening. Maar dat moet wel redelijk en verifieerbaar zijn. Als daaraan wordt voldaan, dan hoeft niet te worden meegewerkt aan extra inzage. Door de gasten voorafgaand en op hoofdlijnen te informeren over de kosten en wijze van berekenen, kan achteraf discussie worden voorkomen. In dit geval kregen de gasten geen inzage in de financiën omtrent gas, licht en water 07-2022 | Recreactie 41

Bespaar gegarandeerd 26% op uw energiekosten Met de huidige energieprijzen hoeven we u niet uit te leggen dat het enorm belangrijk is dat u een rem plaatst op het energieverbruik. Daarom gaan we direct naar de kern. Hoe wij energie besparen Wanneer uw onderneming chalets of woningen heeft met verwarming, is het zaak dat de verwarming alleen aan is wanneer uw gasten aanwezig zijn. Of het nu verwarming is met een klassieke cv-ketel, elektrische convectoren of infraroodpanelen, het is altijd zaak om onnodig en te hoog stoken te voorkomen. Onze thermostaten en systemen kunnen al deze vormen van verwarming schakelen. Zelfs warmtepompen kan ons systeem aan, maar daar gaan we iets anders mee om. Wanneer de thermostaat 2 uur (dit is instelbaar) geen beweging ziet, gaat deze automatisch naar een lagere temperatuur. Wordt de thermostaat vervolgens een dag niet bediend, dan gaat de ingestelde temperatuur nog verder omlaag. Ziet de thermostaat langer dan 20 minuten geen licht, dan gaat deze omlaag naar een instelbare nachttemperatuur van bijvoorbeeld 15˚C. Wij hebben veel klanten in binnen- en buitenland die door deze slimmigheden enorm besparen op het energieverbruik. Op dit moment is het zo dat u de investering binnen één winter terugverdiend heeft. Ook onze systemen voor jachthavens en campings zorgen voor grote besparing op de energiekosten. U kunt stroompunten op afstand instellen op een maximaal te gebruiken amperage, energieverbruik op de kWh nauwkeurig afrekenen of werken met een prepaid tegoed. Deze mogelijkheden zorgen ervoor dat uw gasten heel bewust omgaan met wat ze gebruiken tijdens hun verblijf. Energieslurpers zoals elektrische verwarming en elektrische BBQ’s laten ze thuis. En als ze toch besluiten hier gebruik van te maken, dan zijn die kosten voor u in ieder geval gedekt. Bespaargarantie Wij garanderen dat de recreatieondernemer door toepassing van onze draadloze beheersystemen 26% bespaart op de energierekening. Haalt u deze besparing aantoonbaar niet, dan mag u de aangeschafte systemen een jaar na in gebruikname retourneren en krijgt u uw geld terug. ICY is al decennia lang marktleider op het gebied van energiebesparing binnen de recreatiebranche. Wij ontmoeten u graag op de Recreatievakbeurs om meer tekst en uitleg te geven over onze systemen. ICY Campsite Management ICY Marina Management www.icy.nl Bezoek ons op de Recreatievakbeurs in Hardenberg - 15-17 november, Standnummer 456 ICY Accommodation Manageme ent vakinfo Hoe werkt een energieneutraal chalet? Met energieneutrale chalets lever je als ondernemer een belangrijke bijdrage aan een duurzame wereld. Bovendien is het aanpassen van bestaande accommodaties en het plaatsen van nieuwe duurzame chalets fi nancieel aantrekkelijker dan ooit. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Hertzinger Green Connect We streven naar een duurzame wereld. Ook als recreatieondernemer werk je daaraan mee en dat draag je uit naar je gasten. Het transformeren van de chalets op je park kan hiervan een belangrijk onderdeel zijn. Een volledig duurzaam chalet bestaat uit verschillende onderdelen: zonnepanelen, batterij-opslag, een zuinige airconditioning (gecombineerd met verwarming), een warmtepompboiler en een inductiekookplaat. De batterij-opslag zorgt ervoor dat je chalet zelfvoorzienend is, waardoor de accommodatie nagenoeg geen gebruik hoeft te maken van je centrale parkaansluiting. Je koopt minder energie in en beschikt over een stabiel netwerk. Gasinspectie vervalt Een ander voordeel van duurzame chalets is dat de jaarlijkse gasinspectie niet meer nodig is. Vanwege de zeer hoge energieprijzen is de return on investment op het totale concept op dit moment heel interessant. Overschakeling naar een duurzaam park is relatief snel mogelijk, omdat ook bestaande chalets getransformeerd kunnen worden. Als je als recreatieondernemer je chalets wilt vergroenen krijg je in de praktijk te maken met verschillende leveranciers van duurzame apparatuur. Dat kan soms nadelig zijn. Denk bijvoorbeeld aan een mismatch tussen de apparatuur, omdat de leveranciers die niet onderling hebben afgestemd. Bij eventuele problemen loop je als recreatieondernemer het risico dat leveranciers naar elkaar verwijzen. Als alternatief kun je kiezen voor een totaalleverancier. Daar kun je voor alle apparatuur bij één loket terecht. Doordat zo’n centrale leverancier werkt met een integrale oplossing kan hij vaak ook extra mogelijkheden bieden, zoals een geïntegreerde tool voor de monitoring. Daarmee kun je als parkbeheerder in één oogopslag zien wanneer bijvoorbeeld een fi lter van de airconditioning vervangen moet worden. En kun je, in perioden waarin de accommodatie niet bezet is, deze op afstand afschakelen. Zo blijft er meer tijd over je core business: je gasten een prettig en duurzaam verblijf bieden. Met dank aan Hertzinger Green Connect Verduurzaming van chalets is extra aantrekkelijk door de hoge energieprijzen 07-2022 | Recreactie 43

Recreatie vakbeurs Stand 730 Vertrouwelijk te koop aangeboden: Foto: Camping Urkerbos Watersportonderneming met o.a. jachthaven, winterstalling en restaurant. Gelegen in een toeristische omgeving in het Noorden van het land. Vraagprijs € 2.800.000,00 k.k. Meer informatie: Arjan Mulder (06 2232 1010). Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Weverstraat 26 4061 AP Ophemert T 0344 - 652628 info@airtrampoline.nl Bedrijfsoverdracht Contactloos, waterbesparend, stevig … en mooi! Gun je gasten een bijzondere beleving en jezelf interessante opbrengsten uit verhuur inropa Tiny Houses www.TinyHouseHolidays.e www.inropaTinyHouses.nl INROPA b.v Greenbuild Tiny House Handelsstraat 5 NL 7772 TR Hardenber T: +31 (0)53 433 53 7 E: info@inropa-greenbuild.n DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING Naast de bekende hoekregelkranen biedt SCHELL een buitengewoon assortiment aanraakvrije armaturen voor wastafels, keukens, douches, WC’s en urinoirs voor de aantrekkelijke inrichting van sanitaire ruimtes. Allemaal zijn ze even betrouwbaar, robuust en duurzaam. Met de bekroonde armaturen van SCHELL zorgt u voor hygiënisch drinkwater en bespaart u water. Meer informatie op www.schell.eu. Verantwoordelijkheid voor gezondheid. Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Broekhoek 28 5384 VR Heesch as nl s.eu .v. ses 52 erg 72 .nl productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Hou inbrekers op afstand Met een alarminstallatie of ander beveiligingssysteem voorkom je zoveel mogelijk dat je onderneming een doelwit wordt voor inbrekers. De aanleg van zo’n installatie hoeft geen grote investering te zijn. Voor een vast bedrag per maand is ook een abonnement mogelijk. Bovendien kom je als abonnee niet voor onverwachte kosten te staan. (088) 555 48 88 www.eenveiliggevoel.nu Comfortabel slapen Telefonische bereikbaarheid Watel verzorgt telefonische bereikbaarheid van recreatiepark, camping of jachthaven. Inclusief tijdgestuurde meldingen, doorschakeling of keuzemenu om de technische dienst of een medewerker te kunnen bereiken. Bij kleine locaties of waar de receptie niet altijd bemand is, kunnen oproepen ook eenvoudig met de mobiel aangenomen worden. Watel is ook specialist in intercoms, omroepsystemen, (wifi­) portofoons en VHF­marifoons. (020) 659 39 73 www.watel.nl Slapen zoals thuis. Dat is wat de hedendaagse gast minimaal verwacht tijdens zijn vakantieverblijf. Boxsprings bieden dit comfort, dankzij een verend onderstel. Uw Bed Professional beschikt over boxsprings met dubbele vering voor professioneel gebruik. De veringen bevinden zich in de boxspring zelf én in het matras. De boxsprings zijn verkrijgbaar in diverse kleuren, materialen en afmetingen. Ook leverbaar in elektrisch verstelbare uitvoering. (088) 332 23 10 www.uwbedpro.nl Interactief spelen De Yalp Sona is een interactief geluidsspeeltoestel voor de buitenruimte. Er kan heel eenvoudig gekozen worden voor verschillende spellen. De Yalp Sona speelt muziek en beweegopdrachten. Bovenin de boog zit een camera die precies ziet wat de personen op de vloer doen. De vloer is vrij toegankelijk en meerdere personen kunnen er tegelijkertijd op spelen. Dankzij de ingebouwde zonnecellen zijn de stroomkosten nihil. (0547) 28 94 10 www.yalp.nl 07-2022 | Recreactie 45

Dit jaar staan wij weer op de Recreatievakbeurs in Hardenberg 16 t/m 18 november Al 15 jaar uw No. 1 B2B beddenspecialist www.uwbedpro.nl Uw Bed Professional Luxemburgstraat 5 - Kaatsheuvel 088 332 2310 - advies@uwbedpro.nl Hal 1 - stand 171

MEER WETEN OVER NIEUWE ONTWIKKELINGEN? BEZOEK ONS OP DE VOLGENDE BEURZEN: RECREATIE VAKBEURS HARDENBERG 15-17 NOVEMBER 2022 STAND 451 METSTRADE AMSTERDAM 15-17 NOVEMBER 2022 STAND 05.609 info@seijsener.nl +31 (0)75-6810 610 l 0

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 28, nummer 3, juni 2021 Dit is een uitgave van magazine Thema: handel en innovatie Internationaal zakendoen anno 2021 De gevolgen van de Brexit Waterstof rap in opkomst

ICY Marina Management Draadloos energie besparen op uw jachthaven Eenvoudig draadloos per ligplaats: » In-/uitschakelen van stroom » Energieverbruik uitlezen » Ampère limiet instellen Modulair uitbreidbaar met vorsten cv-druk alarmering in bedrijfsen sanitairruimten Benieuwd hoe u bespaart? www.icy.nl www.roodberg.com Moving forward 100% ELECTRIC The Original E-novations CHECK!!! www.roodberg.com/news VOORWOORD Groen en geel Jaaa, het is geel! Wat? Het land waar ik naar toe ga op vakantie. Niet eerder stonden de kleuren groen, geel, oranje en rood zo in de stoplichten ehh, ik bedoel spotlights. Gelukkig kennen de reisadviezen de laatste tijd een gunstig verloop en gaan de kleurcodes van steeds meer landen van oranje naar geel of groen. We kunnen weer meer reizen en ondernemen. Dat is niet alleen fijn voor vakanties maar natuurlijk ook voor de internationale business. In dit nummer werpen we een blik op die internationale handel die het afgelopen coronajaar veel te verduren had. In het artikel ‘Hollen én stilstaan’ op pagina 16 gaan we er dieper op in. Ander voorraadbeheer, vervoersproblemen en stijgende prijzen van grondstoffen vergen veel flexibiliteit en innovatief vermogen van ondernemers. Niet alleen de Covid-pandemie maar ook de Brexit drukt een stempel op de watersport- en jachtbouwsector. Zo is de btw-regelgeving die in de EU geldt niet meer van toepassing voor het Verenigd Koninkrijk. Ook ten aanzien van de toepassing van de Richtlijn Pleziervaartuigen is het een en ander gewijzigd. Op pagina 24 vind je een uitgebreide update van alle veranderingen. Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA-RECRON. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. Uitgever HISWA-RECRON Storkstraat 24 3833 LB Leusden T 033 - 303 97 00 E communicatie@hiswarecron.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Dominique van Dam, Edwin Slager, Michaël Steenhoff en Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Rianne Hartog Foto cover Natural Yachts Vormgeving Drukte van Belang Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV In het tweede deel van de artikelreeks ‘Hoe duurzaam is de watersport’ op pagina 30 komen de gebruiks- en de recyclefase van een boot aan bod. Duurzaamheid staat ook centraal in het artikel dat we maakten over het bouwen van boten met waterstof als brandstof. Dat verhaal lees je op pagina 20. Of om in kleurentaal te spreken: veel groen in dit nummer. Liane Jansen Hoofdredacteur HISWA MAGAZINE 3 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl INHOUD Artikelen Internationale handel anno 2021 Waterstof rap in opkomst Schone stille brandstof wordt steeds meer toegepast. De gevolgen van de Brexit Wat betekent de Brexit voor de jachtbouwen watersportindustrie? Het Portret Dit keer: Fimme Folmer van Aquanaut. TechTalk: Duurzaamheid in de jachtbouw In dit tweede deel van de serie komt de gebruiksfase en de ‘end of use’ fase van een boot aan bod. Beursnieuws De HISWA te water komt eraan. 38 26 30 24 16 Door de coronacrisis, en door de Brexit, zijn de lijnen in de im- en export verlegd en verlengd. 20 Elk nummer Op Stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Vraag & Antwoord Op stap met Ruurt van der Wel Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA-RECRON Business Club Nieuws HISWA-RECRON Business Club Overzicht 7 8 15 28 34 40 45 51 54 HISWA MAGAZINE 3 5

HISWA KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA-RECRON. JUNI Webinar: “Hoe genereer ik meer omzet door slim in te spelen op vraag/aanbod?” 29 juni Online: Microsoft Teams www.hiswarecron.nl/actueel/agenda JULI Infocafé: “E-commerce en diensten in de EU: wat verandert er voor de btw per 1 juli?” 14 juli Online: Microsoft Teams www.hiswarecron.nl/actueel/agenda In augustus zijn er geen bijeenkomsten. Meer bijeenkomsten Houd www.hiswarecron.nl in de gaten voor een actueel overzicht van evenementen, trainingen, vergaderingen en andere bijeenkomsten. Op stapel Vaan R5 De Nederlandse catamaranbouwer Vaan Yachts presenteert de 49ft (14.95m) Vaan R5. Na de succesvolle lancering van de kleinere Vaan R4 is de R5 het tweede model voor de circulaire jachtbouwer. De R5 is, net als de R4, gemaakt van duurzame en circulaire materialen zoals gerecycled aluminium, FSC-gecertificeerde kurkplanken, leervervangers van ananasbladeren en biologische stoffen. Daarnaast is de catamaran ook volledig elektrisch. De Vaan R5 biedt veel ruimte waardoor het comfortabeler is voor grote gezinnen en langere reizen. De bouw van de eerste R5 start binnenkort en is eind 2021 beschikbaar voor testzeilen. www.vaanyachts.nl/R5 Specificaties Lengte Breedte Diepte Motor 14,95 m 7,94 m 120 cm / 200 cm (intrekbaar midzwaard optioneel) Masthoogte 23,8 m 2 elektrische pods HISWA MAGAZINE 3 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA-RECRON heeft 18 nieuwe leden 1. Kustverhuur Zeeuws Vlaanderen www.kustverhuur.nl 2. Recreatiepark de Wielen www.recreatieparkdewielen.nl 3. ZWF Yachts BV www.zwfyachts.nl 4. Vakantieophetwater.nl www.vakantieophetwater.nl (nog niet actief) 5. Moonday Yachts B.V. www.moondayyachts.nl 6. Jumpsquare Group www.jumpsquare.com / www.jump-xl.com 7. Jachtwerf Pampus www.jachtwerfpampus.nl 8. AquahomeHolland www.aquahomeholland.nl 9. Nautisch Kwartier De Evenaar www.nautischkwartierdeevenaar.nl (nog niet actief) 10. 24 Indoor www.monkeytown.eu / www.streetjump.eu 11. SnowWorld www.snowworld.com 12. Stichting Golfbaan Landgoed Bergvliet www.landgoedbergvliet.nl 13. Camping Bloemendaal www.campingbloemendaal.nl 14. Camping Natuurplezier www.natuurplezier.nl 15. Exploitatie Maatschappij Reitdiep B.V. – Jachthaven Reitdiep www.reitdiephaven.nl 16. Stichting Menswel Sport www.menswel.nl 17. Westside sailing BV www.westside-sailing.nl 18. AgriSnellaad BV www.agrisnellaad.nl 8 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Certificatie gebruikte boten moet duidelijker EBI en ICOMIA, de internationale koepels waarbij HISWA-RECRON is aangesloten, willen duidelijkheid over de wijze van certificatie van gebruikte jachten na de Brexit. De samenwerking tussen Europese en Britse nationale brancheorganisaties leidde tot een overzicht waarbij voor verschillende scenario’s inzichtelijk wordt met welke consequenties ondernemers rekening moeten houden. De verschillende scenario’s zijn bevestigd voor zowel de toepassing van de Richtlijn Pleziervaartuigen als de Britse variant daarop, de Recreational Craft Regulations. Als een hercertificatie nodig is, is er sprake van een Post Construction Assesment (PCA). Patrick Hemp, Technisch Consultant van ICOMIA: ‘We zijn ons ervan bewust dat de verplichting tot hercertificatie van CE-gemarkeerde gebruikte boten die in het Verenigd Koninkrijk waren tijdens de transitieperiode en vervolgens zijn geïmporteerd in de EU als een onplezierige verrassing komt voor velen. We hopen dat door de goede internationale samenwerking tussen de brancheorganisaties er verdere verduidelijking komt over de vereisten binnen de nieuwe handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk.’ Lees meer in het artikel over de Brexit op pagina 24. Of bekijk het dossier in de Kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/brexit Lichte toename ziekteverzuim in 2020 Veel HISWA-RECRON-leden zijn aangesloten bij Arboned. Uit de jaarlijkse brancherapportage die Arboned maakt voor HISWA-RECRON blijkt dat in 2020 het verzuimpercentage licht is toegenomen, namelijk van 4,4% naar 4,7%. Deze stijging is nog niet verontrustend, zelfs niet in coronatijd. De aangesloten bedrijven blijven ondanks deze stijging nog steeds onder het gemiddelde verzuimpercentage in heel Nederland. Wel is het zo dat het ziekteverzuim de laatste twee jaren licht stijgt bij de aangesloten bedrijven. Positief is dat de meldingsfrequentie is afgenomen. Het aantal keren dat een werknemer zich ziek meldt per 12 maanden is gedaald van 0,29 naar 0,28. Medewerkers melden zich dus iets minder vaak ziek. Ook positief is dat het kort verzuim is afgenomen van 0,2% naar 0,1 %. Medewerkers melden zich dus ook korter ziek. Het middellang verzuim is echter toegenomen, namelijk van 0,3% naar 0,4%. Ook het lang verzuim is toegenomen, namelijk van 2,3% naar 2,6%. Medewerkers melden zich dus minder vaak en korter ziek. Maar, als een medewerker zich ziek meldt, dan is er in de meeste gevallen dus ook wel degelijk iets aan de hand en duurt het verzuim langer. Het gehele brancherapport vind je in de kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/kennisbank. HISWA MAGAZINE 3 9

ONDERNEMERSNIEUWS Voorjaarscontrole op gebruik antifouling De waterschappen controleren al geruime tijd samen met Rijkswaterstaat particuliere booteigenaren op het juiste gebruik van antifouling (aangroeiwerende verf). Het doel is dat er minder schadelijke stoffen zoals zink en koper in het oppervlaktewater terechtkomen. In Nederland moet een antifouling worden toegelaten door het College toelating gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Je vindt de lijst met toegestane antifoulings in de HISWA-RECRON kennisbank. www.hiswarecron.nl/antifouling. Aangepast tarief bij Stichting Beheer Derdengelden HISWA-RECRON-leden kunnen gebruikmaken van de derdengeldrekening van Stichting Beheer Derdengelden HISWA. Omdat de bank aan de stichting een negatieve rente doorberekent, is de stichting genoodzaakt het tarief voor haar dienst aan te passen. Om de kosten voor gebruikers redelijk te houden, besloot het bestuur van de stichting om het tarief afhankelijk te maken van de looptijd dat de betalingen op de rekening staan. De nieuwe tariefkaart vind je in de kennisbank van HISWA-RECRON: www.hiswarecron.nl/ kennisbank/stichting-beheer-derdengelden. Jachthavens Groningen gedupeerd De Gemeente Pekela besloot onlangs dat de bruggen over het Pekelder Hoofddiep dit vaarseizoen niet worden bediend vanwege achterstallig onderhoud. Een onacceptabele situatie die de jachthavens in Groningen ernstig dupeert. HISWA-RECRON heeft daarom direct gereageerd richting de gemeente en de gedeputeerde Wulfse in Groningen. Hij onderschrijft het belang van de vaarrecreatie voor de provincie Groningen en onderneemt stappen richting de Gemeente Pekela: “Er zijn veel partijen die iets te zeggen hebben over ‘het water’. Er ligt veel werk en er is vaak een tekort aan middelen. Kortom, dit wordt een grote klus.” 10 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Landelijk onderzoek regeldruk Er wordt momenteel druk gewerkt aan de totstandkoming van een nieuw kabinet. Als het aan de ondernemers ligt, dan is de toenemende regeldruk een belangrijk onderwerp. Bij VNO-NCW, MKB Nederland en bij HISWA-RECRON staat dit onderwerp daarom hoog op het prioriteitenlijstje. VNO-NCW en MKB Nederland doen momenteel onderzoek naar regeldruk van zowel decentrale overheden, het Rijk, uitvoeringsorganisaties en de EU. Ze vragen alle ondernemers van Nederland nadrukkelijk om voorbeelden van regeldruk aan te leveren, zodat hierover een zwartboek kan worden samengesteld. Ook de leden van HISWA-RECRON kunnen daaraan hun bijdrage leveren. Uit eerdere onderzoeken bleek dat onze sector verhoudingsgewijs zwaar belast wordt met regels. Jouw voorbeelden van regeldruk op jouw bedrijf zijn dan ook zeer welkom. Stuur ze naar Marcel Tap: m.tap@hiswarecron.nl. In de bres voor De Leyen In de Gemeente Tytsjerksteradiel loopt op dit moment een onderzoek naar de brug in Eastermar. Er worden verschillende varianten worden onderzocht, variërend van een hogere vaste brug, het herstellen van de bestaande brug of het realiseren van een nieuwe beweegbare brug. Diverse HISWA-RECRON-leden gaven bij de gemeente aan dat watersportmeer De Leyen absoluut bereikbaar moet blijven voor de zeilsport. Ook HISWA-RECRON schreef een reactie hoorde via diverse raadsleden dat de wens om toegankelijk te blijven voor zeilboten hoog op de agenda staat. Regiomanager Jan Ybema: “Een goed signaal dat in lijn is met de Provincie Friesland die ook pleit voor het behouden van een beweegbare brug.” Nieuw: spreekbeurtpagina op hiswa.nl Op hiswa.nl is een nieuwe pagina online: een pagina voor scholieren die een spreekbeurt of werkstuk willen maken over de watersport. Op de pagina is allerlei nuttige en leuke informatie verzameld. Denk aan onderwerpen als: wat is watersport, welke watersporten zijn er, de geschiedenis van de watersport, vaarregels, hoe heet alles op een boot, hoe heet alles op het water etcetera. Relevante links, bijpassende foto’s en uitlegvideo’s completeren het geheel. Tot op heden bestond er nog geen gebundelde informatie voor een spreekbeurt over de watersport. Met deze pagina hoopt HISWA-RECRON scholieren (en hun ouders) op een leuke manier te interesseren voor de watersport. De pagina wordt de komende maanden gepromoot op de social mediakanalen van HISWA-RECRON en Welkom op het water. www.hiswa.nl/spreekbeurt HISWA MAGAZINE 3 11

ONDERNEMERSNIEUWS Overleg over knelpunten emissieloos varen in Amsterdam HISWA-RECRON voerde onlangs een constructief gesprek met wethouder De Vries (opvolger Dijksma) die verantwoordelijk is voor het vaarbeleid in de gemeente Amsterdam. Aan bod kwamen de vele knelpunten die het beleid ten aanzien van emissieloos varen in respectievelijk 2025 (centrumgebied) en 2030 met zich meebrengt. De bestuurlijke toezegging van Dijksma bij het vaststellen van de Nota Varen 2 om de voortgang in 2022 te bekijken, is een belangrijk ijkmoment voor de sector. De verwachting is namelijk dat jachthavens de elektrische infrastructuur in 2025 niet op orde hebben, vanwege hoge investeringen en onvoldoende capaciteit naar de havens toe. Er zijn ook knelpunten met betrekking tot de stalling van elektrische boten. Ook vaart op dit moment nog geen 4% van de boten in Amsterdam emissieloos. Uit onderzoek onder ligplaatshouders bleek dat slechts 10% overweegt de boot om te bouwen naar elektrisch. Wethouder de Vries heeft toegezegd met de waterrecreatiesector in gesprek te blijven en op korte termijn te kijken naar het doorvaarvignet. HISWA-RECRON benadrukte dat een goede communicatie vanuit de gemeente van groot belang is. Het feit dat de doorvaarvignetten en de dagvignetten nog niet verkrijgbaar zijn, terwijl die eigenlijk vanaf 1 april jl. zouden worden ingesteld, zorgt voor veel vragen. Blauwe Vlag 2021 wappert weer trots De internationale jury van de Blauwe Vlag kende dit jaar in Nederland 183 Blauwe Vlaggen toe aan 127 jachthavens en 56 stranden. Gedeputeerde Van ’t Hoog van de provincie Gelderland hees samen met wethouder Wessel van de gemeente Elburg en Patrick Poelmann (nationaal juryvoorzitter Blauwe Vlag) de Blauwe Vlag 2021 om het seizoen te openen. Dat gebeurde bij de Hanzehaven in Elburg. De Blauwe Vlag is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die veilig, schoon en duurzaam zijn. In de praktijk betekent dit dat genomineerden moeten voldoen aan belangrijke criteria zoals schoon water, goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de kandidaten nog aan de vereisten voldoen. Het is de 34e keer dat de Blauwe Vlaggen in Nederland werden toegekend. Voor toeristen en recreanten is de Blauwe Vlag het internationale herkenningssymbool voor veilig en schoon zwemwater, goede stranden en schone en veilige jachthavens. www.blauwevlag.nl 12 HISWA MAGAZINE 3 ONDERNEMERSNIEUWS Nieuwe voorzitter Stichting Beheer Derdengelden HISWA Het bestuur van de Stichting Beheer Derdengelden benoemde Edwin Slager (Van Emstede & Slager advocaten, Kennispartner bij HISWA-RECRON) als nieuwe voorzitter. Edwin volgt Ivo van Emstede op die deze functie sinds 2015 bekleedde. Ivo kijkt met plezier terug op zijn rol als voorzitter: “De stichting biedt een mooie service voor de leden en hun klanten. Het draagt bij aan het vertrouwde karakter van het merk HISWA.” Hein Roovers nieuw bestuurslid CWO Tijdens een ledenbijeenkomst van de HISWA Zeil- en Vaarscholen is Hein Roovers aangedragen als nieuw bestuurslid voor de CWO. Het Algemeen Bestuur van HISWA-RECRON heeft de voordracht bekrachtigd. Hein is enthousiast watersporter en ondernemer. Hij gaf vele jaren les bij Vinea zeilscholen in Friesland. Na zijn studie zette hij zich ruim 10 jaar in in de Technische Commissie van de CWO. Hij zet zich graag in voor een toekomstbestendig CWO. Hein volgt Erwin Schippers op, die sinds 2014 in het bestuur van de CWO zat. eHerkenning 1 verdwijnt Log je met eHerkenning in op mijn.rvo.nl of eLoket? Vanaf 1 juli 2021 kan dat niet mee